Gai monografikoa

Metodologiaz

43

AEK: Beni Agirre/Aitor Basurto

l. Motibazio eta metodologia. Loturak2. Gure kasua. Beharrak eta erantzun­

kizuna3. Metodologia komunikatiboa

3.1. Abiapuntuzko zenbait gogoeta3.2. Planteamendu aldaketa3.3. Komunikazioa aztergai3.4. Gramatika eta jokabide nozio-

-funtzionala ·3.5. Funtzioak eta nozioak programa­

ketan. Gaiak4. Metodologia komunikatiboa eta

A.E.K. gaur egun

l. MOTIBAZIOA ETAMETODOLOGIA. LOTURAK

Zergatik ikasi bigarren hizkuntza bat.Bigarren hizkuntza bat ikasten haste­

ko arrazoiak askotarikoak izan daitez­ke. Motibazio ezberdinen zerrendatzeaalde batetara utziz, motibazio (behar)ezberdinek metodologiaren gauzatzeanduten inzidentzia azpimarratzea intere­satzen zaigu oraingo honetan.

Bi adibide jarriko ditugu.Metodologia estrukturalak berebiziko

arrakasta lortu zuen berrogeiko hamar­kadan. Bloomfield eta beste hizkuntza­larien eskutik sortutako linguistika es­trukturalistaren teoriak hasiak zirenzabaltzen II. gerra mundiala gertatu bai­no lehen.

Baina teoria linguistiko hauek meto­dologia estrukturalarekin harreman es­tuak badituzte ere, beste faktore batzuizan ziren hizkuntz irakaskuntzaren me-

todologia berritzera bultzatu zutenak.Van Passel-en «L'enseignement des lan­gues aux adultes» liburuan adieraztendenez, giza zientziaren habiaren kanpo­ko gertaera bat =-gerra, hain zuzenere- dugu aurkikuntza metodologikoberriaren bultzatzailea. EEBBko indararmatuak behar bati erantzun egokiaematen saiatu ziren. Helburua =-itzul­peneko metodogian ez bezala- garbiada: ahozko hizkuntzaren ezagupen sa­kona -ejerzitoak kontaktu zuzenekoofizialak behar ditu- eta ez oinarrizkomaila soilik lortzea. Honekin hatera ira­kasleak saiatu ziren hizkuntza arrotzadarabilen herriaren nozio kulturalakematen. Idatzizko hizkuntza menpera­tzea ez zen kontutan hartzen. Hontaz,ondorio metodologiko bezala, hizkun­tzaren oinarrizko ezagupenak lortzen di­renean sartzen da idatzizkoa.

Helburu hauek burutzeko bitartekoak«manu militari» inposatu ziren. Ejerzi­toak hizkuntz irakaskuntzaren jakituneieskatu zien hizkuntzak ikasteko meto­dorik laburrena zein zen eta nola buru­tu zitekeen azter eta erabaki zezaten. Be­hin aholkuak jasorik edukirik, martxanjarri zen programazioa eta lan organi­grama, gerra garaian beste gauzak egi­ten ziren moduan eginez (427 taldetanbanatu ziren 15.000 ikasle eta denetara17 hizkuntza irakatsi ziren).Behar eta helburuak kontutan hartuz,

metodologia berri bat desarroilatu zen,eta arrakasta izan zuen gainera, ez«manu militari» moduz Jan egitearen

44

ondorioz bakarrik, baizik eta ikasleak-gerrara joango ziren ofizialak- bene­tan zeudelako interesatuak hizkuntzaberria ikasteko (bizitza zegokeenjokoan).

Gerra garaian lortutako arrakasta, or­dea, ez zuten ezagutu ondorengo belau­naldiek, motibazio eza eta hizkuntz eza­gupenetatik komunikaziora pasatzekoahalmen eskasa izan zirelarik arazoriknabarmenenak.

Bigarren adibidean, lngalaterrara tu­rista bezala joaten ziren bidaiarien mo­tibazioa eta haiei egokitutako metodo­logía aipatuko ditugu. Aipatutakoikaslegai horien hizkuntz beharrak ge­rrara joango ziren soldaduenaz bestela­koak dira. Turistaren kasuan, arlo, egoe­ra eta komunikagai konkretutaramugatzen dira hizkuntz premiak, ez dirazabalak eta defini edo zehaz daitezkeneurri handi batetan.

Honen ondorioz sortu zen atalasemaila, non aldaketa aipagarri batzuezartzen diren metodologia estruktura­larekiko. Aurreko metodologian eskolenedo klaseen enfokea forma linguistikoa(hitz zerrendak, sintaxia eta egitura ere­duak) aukeratzearen printzipioan baze­tzan, oraingo abiapuntua, berriz, me­zuak markatzen du, ez formak.Komunikazioak eratuko ditu eskolak.Eta komunikazioaz aritzea ez da jardunabstraktoa. Gizabanakoaren komunika­zioa (turistagaien komunikazioa kasuhonetan) aztergarri da, eta hala izan zenaztertua eta eman zitzaion klaseangoaplikapenari forma.

2. GURE KASUA. BEHARRAKETA ERANTZUNKIZUNAK

Gure kasua, bistan da, ez da goianaipatutakoena. Zeharo da bestelakoa.Egoera diglosikoan aur kitzen den herribat euskaldundu behar dugu, eta helbu­ru horrekin sortu zen AEK.

Gai monografikoa

AEKren azken helburua Euskal He­rria berreuskalduntzea da eta, zehatza­go, Euskal Herriko edozein pertsona la­rri euskalduntzea eta alfabetatzea.Horretarako, Euskal Herriak bere hiz­kuntza ahalik eta azkarren eskura dezan,alegia, biderik eraginkorrenak erabilikodira (Euskararen Plangintzarako Oina­rriak. JAKIN 34. zenb. AEKk).

Bi baieztapen hauetan (l. «Euskal He­rria berreuskalduntzea da helburua»; eta2. «Bide eraginkorrenak, azkarrenak,erabiliko dira horretarako») bildu dai­tezke AEKren helburu nagusiak: esko­larotik kanpoko pertsona larriak (hel­duak) euskalduntzea alegia.

Horretarako, AEK -helburu horreninguruan bildu den kolektibo zabalbat- bere eskutan izango dituen bitar­tekoak ahalik eta hoberen erabiltzénsaiatu da. Gau-eskolak, euskaltegiak,ikastaro trinkoak, barnetegiak, errezi­klaje ikastaroak, argitalpenak, eraketabatzordeak, didaktika taldeak, ikastur­te kanpainak, sentsibilizazio kanpainak,Korrika, AEKanoeta eta abar luze bataipa daiteke jarri diren bitartekoen fro­gagarri.

Hirurogeiko hamarkadan lan honetanaritu den erakunde nagusia izan badaere -eta bakarra une batzutan- azkenurte hauetan, euskalduntze alfabetatzelanetan aritzeko erakunde berriak sor­tu dira zorionez, eta hauek kontutanhartu beharreko dira egoeraren diagnos­tiko erreal bat egin nahi badugu. Alpe­rrik AEKk bere ispiluan begiratu eta«politena», «onena» nor den galdetzea;onenak izan arren, gerta daiteke helbu­rua lortzeko unea oso urruti egoteaoraindik.

Euskal Herriko populazioa 1975.ean2.784.320koa zen (Ik. «Hizkuntz borro­ka Euskal Herrian» liburua); horietatik,iturri berean oinarrituz, 632.30lek baka­rrik hitzegiten zuen euskaraz. Datu hauaurrean edukiz, segidan Helduen Alfa­betatze eta Euskalduntzearen arloarida­gozkion zifrak emango ditugu.

Gai monografikoa

lkasle kopurua 1983-84.eko negu ikastaroan

¡1.5

Erakundea KomunitaleAutonomoa % Nafarroa % Iparraldea % Guztira %

AEK 23.718 57 2.600 82 900 100 27.218 59,4

lnstituzio Ofizialak 3.880 9 300 9 4.180 . 9,1

Besteak 14.132 34 300 9 14.432 31,5

Orotara 41.730 100 3.300 100 900 100 45.830 100

Ikusten denez, eta zifrek ematen du­ten eztabaidaezinezko datuekin, AEK daune honetan adinekoen euskararen ira­kaskuntzan zerbitzu publiko zabalena,ikasle kopuruari dagokionez, eta akti­boena ere, euskararen alde bultzatzen di­tuen ekintzak kontutan hartuz gero;esan daiteke beldurrik gabe AEK delaEuskal Herria berreuskalduntzeko era­kunde «klabe»etariko bat. Gehiago ereesan dezakegu, AEK da Euskal Herriosoan (zazpi herrialdeetan) euskararenirakaskuntzan hedaturik dagoen era­kunde bakarra; Euskal Herria berreus­kalduntzeko plangintza orokorra egunez da posible AEKren eskuartzerik gabe.AEK ez da helduen irakaskuntzan ariden erakunde bakarra baina bai garran­tzitsuenetariko bat.

Ikus dezagun jarraian aurrerantzekoanalisirako garrantzizko gertatuko direndatu batzu.

lkastorduak

Erakundea Ordu- kopurua %

AEK 4.223.283 52,42

HABE 1.711.345 21,24

Besteak 2.120.525 26,32

Oro tara 8.055.153 99,98

Argi dago hemen ere AEKk duelaemandako ikastordu kopuruaren gehien­goa eta euskaldun berriak sortzeko ele­mentu objetibo baliagarrienak. Zifra eta

(Iturria:AEK)

ikasle kopuruak bakarrik begiratu gabe,AEKk zerbitzu didaktiko sendo eta za­bala izateak, metodologia aurrerakoia,eta eraketa aparato establea izateakaurreko baieztapenei berreusten die.Ikustekoa litzateke, eta datuak behar

horretarako, ea lan honetan ari garenguztion artean ere nahiko euskaldun be­rri sortzen dugun AEKren helburuakbetetzeko. Demagun ikasle guzti haue­tarik OJolldirela alfabetatze mailan aridirenak, eta demagun ere euskaldun be­rri bat sortzeko bataz beste 1.000 ordubehar dugula eta 400 ordu alfabetatze­rako; ikasturte batetan denon artean7.169euskaldun berri gehi 2.216alfabe­tatu lortuko genituzke, hauetarik 0Jo52AEKk. Nahiko al dira Euskal Herria be­rreuskalduntzeko egoera diglosikohonetan?Noiz euskalduríduko da Euskal

Herria?Euskal Herriko

populazioa...... 2.784.320Euskaldun edo

alfabetatuak.................. 632.301Euskaldundu edo

Alfabetatu behar............ 2.152.01917tik 40 urte bitarteko

biztanle kopurua............ 1.067.322Zenbat urte beharko litzateke

hauek euskalduntzeko? 114 urteHau da egoera, eta bidea jartzea da

eginbeharrekoa.Bidea jartzeaz hitzegiten dugunean,

egiturazko baldintzez kanpo, metodolo­giaz hitzegitea ezinbesteko da. Zein me­todologia aplikatuko dugu gureganaikastera datozenak euskalduntzeko?

46

Remen bi puntu nagusi aztertu behardira: haseran aipatutako ikasle edo ikas­legaien motibapenak, eta zer irakatsi be­har dugun.

Bigarrenari lotuz, zera esan behardugu: gure helburua euskara irakasteabaino gehiago euskaraz komunikatzenirakastea da. Bizitza errealean gertatzenden edozein egoeratan euskaraz balia­tzeko gaitu behar ditugu ikasleak.

Bestetik, gure ikasle eta ikaslegaienmotibazioak aztertu behar ditugu, me­todologia bat gauzatzeko.

Adibide gisa, azter ditzagun Gasteiz­ko euskalduntze prozesuari buruz egin­dako inkesta soziologiko baten datuak(1). Erresultadoak eta joerak Euskal He­rriko herrialdeetan berdintsuak izan dai­tezkeela pentsatzen dugu. Guri, batikbat, interesatzen zaiguna euskalduntzeprozesuan kausitzen den jendearen mo­tibazioei interpretapena ematea da, halanola, motibazioen azterketa honek on­dorio metodologikoak eduki ditzakeeneta nolakoak. Aipatutako lanean moti­bazioak bost sailetan banatzen dira:

l. Motibazio pragmatiko errealista(M.P.E.). Zenbait egoerak bultzaturikikasten duen jendearen motibazioa.

2: Motibazio pragmatiko funtziona­la (M.P.F.). Zenbait helburu espezifikolortzeko motibazioa.

3. Motibazio komunikatibo errela­zionala (M.K.E.). Hizkuntza gizartearentresna komunikatibo eta harremanezko­tzat jotzen duen jendearen motibazioa.

4. Motibazio integrazional idealista(M.1.1.).Euskara Euskal Herriko proze­su historikoan integratzeko lokarritzathartzen duen jendearen motibazioa.

5. Motibazio politiko integraziona­la (M.P.1.). Sail honetan integrazioakEuskal Herrian diren zenbait nahi etahelburu-tradizional edo iraultzaile -­politikoren aldetik jotzen du.Lehenengo bi motibazioak (M.P.E.

eta M.P.F.)dira hizkuntzaren funtzio ko­munikatzailea soilik lortzera zuzentzen

Gai monografikoa

direnak, hots, motibazio pragmatikohutsak dira. Hurrengo hirurak (M.K.R.,M.1.1.eta M.P.1.) funtzio komunikatzai­lea lortzeaz gain funtzio identifikatzai­lea bereganatzera zuzentzen dira, hots,nolabaiteko idealismoa nabarmentzenzaio motibazio hauekiko jendeari.Hauexek dira, orohar, motibazio bost

multzoei dagozkien portzentaiak:M.P.E. % 4M.P.F. % 10M.K.E. % 11,5M.I.I. % 50,5M.P.I. % 176. multzoa % 7

Grafikoan ikusten denez, Gasteizeneuskara ikasten ari den kopufuaren biherenak (%67,5) faktore integrazionalak(MII,MPI) motibaturik ikasten du. Fak­tore pragmatikoa populazioaren %14erahedatzen da eta komunikatibo errelazio­nala 0Joll,5era.

Orain arte esandako guztiak filosofia­ren aldetikako inplikazioak baditu: eus­kararen zabalkuntza bere gain hartzenduen erakundeak herriarekiko loturahandia eduki behar duela euskara zabal­duko bada, alegia. Baina guzti honek,ba al du inplikazio metodologikorik?Ba, bai, inplikazio orokor batzu zehaz­tu daitezke:

l. Ikaslea irakasprozesuaren erdigu­ne den aldetik, bere motibazioak hartu­ko dira kontutan.

2. Hortaz, hizkuntzaren funtzioidentifikatzailea eta komunikatzailea(eta funtzio honen harreman sozialenkode diferenteak) beren osotasunean es­kuratzeko behar diren tresnak (kodea,kultura, aktibitateak ...) eskaini beharzaizkie ikasleei, ikasleak berak ikas/ira­kasprozesuaren partaide zuzenak di­relarik.

3. Eskaintza hori programazioangauzatu egiten da, programazioa komu­nikazio barruti eta mintzagai beharrez­koenez osatuko delarik.

---(!) «Aspectos sociológicos del proceso de euskaldunización en Vitoria». «Motivaciones-I parte»,

Gasteizko AEK.

Gai monografikoa

4. Lehen puntura itzuliz, programa­zioaren mintzagaiak eta topikoak alda­korrak <lira beti, ikasleen mementukobeharrei eta interesguneei ez badieteerantzuten.Guzti honek metodologia komunika­

tiboaren erabilerara garamatza.

3. METODOLOGIAKOMUNIKATIBOA

3.1. Abiapuntuzko zenbait gogoetaHizkuntza baten ikastea, irakurri,

ulertu, mintzatu eta idaztearen lau tre­betasunen lorpena kontsideratu izan da.Lau trebetasunak menderatzea ez da, or­dea, gehienetan, komunikazio egoki batziurtatzeko garantia. Gauza bat da gra­matika aldetik esaldi egokiak osatzen ja­kitea eta beste bat egoera bakoitzeanesaldi egokiak erabiltzea.Hizkuntza bat menderatzea lau trebe­

tasun horiek mencferatzea baino gehia­go da. Hizkuntza bat komunikazio bidebezala erabiltzeak komunikatzearen tre­betasuna (komunikagaitasuna) mende­ratzea suposatzen du. Komunikatzearentrebetasunak esango digu zein den egoe­ra bakoitzerako forma linguistiko eta in­tonazio egokia.Bestetik, orain dela ez urte asko arte,

maiz esan da hizkuntzaren eginbeharra,gure pentsaketen berri emateko bide iza­tea zela. Baina hizkuntzak ez dio giza­kiari pentsaketen berri emateko aukerabakarrik eskaintzen, baizik eta baitabere asmo eta desioenak ere. Une jakinbatetan esandako hitz edo esaldiek, be­ren kontzeptuzko baloreez kanpo, esa­terakoan hizlariak erabilitako asmo edonahien araberako beste balare funtzio­nal bat dute. Gauza bat da esaldi edohitzek bakarka hartuta duten esanahiaeta beste bat komunikazio ekintza kon­kretu batetan duten esanahia edo bete­tzen duten funtzioa.Komunikazio ekintza konkretu bate­

tan ematen den hizkuntz erabilpeneanhiru faktorek hartzen dute parte. Lehe­nik, sistema linguistikoaren barruko le­geak; bigarrenik, erabiltzen den kontes-

47

tua edo egoera; eta hirugarrenez,hizlariaren asmo edo nahia. Lehenen­goaren baitan <lagohizkuntzaren erabi­lera zuzena, bigarrenak baldintzatzen duerabileraren egokitasuna, eta hirugarre­nak finkatzen edo zehazten du erabile­ra funtzionala.

3.2. Planteamendu aldaketaGuzti hau kontutan hartuta, eta hiz­

kuntzaren balore komunikatiboa etafuntzionalari garrantzia emanik, orai­narte klaseak hizkuntz formen inguruangauzatzen bagenituen, orain komunika­zioaren inguruan eratuko ditugu kla­seak, «proposamenak egin», «gauzakdefinitu» eta antzeko xedeak izango di­relarik klaseen ardatz.

Honek planteamendu aldaketa batdakar berarekin eta hona hemen lauzergati:

- Komunikazioa hizkuntz formengainetik egonik, hizkuntz formen bana­keta ez da orainarte errazenetik zailagoe­tara egin den bezala egingo. «Nori» for­mak adibidez, ez ziren ikasprozesuarenhaseran sartuak izaten, baina komuni­kazioak horretara bideratzen bagaitu, ezdugu inolako oztoporik izango «gusta­tzen zait» edo eta «gustatuko litzaida­ke» formak sartzeko.- Trebetasunak bakarka tratatzeak

ez du zentzurik. Komunikazio helburubatek trebetasun bat baino gehiago eskadezake. Bestetik, idazmena (irakurmena)ez da mintzamenaren subproduktukontsideratuko. Berezko izaera eta be­reiztasunak ditu, eta komunikazioarenzati inportantea idatziz emana izanik bi­zitza errealean, garrantzia emango zaiohaseratik.

- Mezua da ardatz, eta hau era as­kotan produzi daiteke. Ez da nahiko, be­raz, mezu bakoitzeko hizkuntz formabat irakastea.

- Osagai ez hitzezkoak (keinuak, in­tonazioa ...) komunikazioaren parte <liraeta kontutan hartzekoak <lira.

48

3.3. Komunikazioa aztergai

Hizkuntza irakasteko, hizkuntza beraaztertu eta bere barne osagaiak bereiz­tu ziren bezala, beharrezkoa gertatzenda komunikazioa aztertzea, eta bere bar­ne eraketa diren atalak edo osagaiaksailkatzea.

Komunikazioaren azterketan bi osa­gai nagusi azaltzen <lira: funtzioak etanozioak:Hizkuntzaren bitartez egiten dena

funtzio batzu burutzea da, eta funtziohoriek betetzeko nozio batzu erabiltzendira.

Funtzioek hiztunak hizkuntzaren bi­dez lortu nahi dituen asmo eta helbu­ruak adierazten dituzte. Nozioak funtziobat betetzeko erabiltzen diren kontzep­tuak <lira.

Barkamena eskatzea, adibidez, fun­tzio bat da; baina barkamena eska ge­nezake berandu etortzeagatik, edo afa­rira berandu etortzeagatik, edo eta atzoafarira berandu etortzeagatik. «Beran­du», «afari» eta «atzo» funtzio horre­tan erabilitako nozioak dira.

Adibideko nozioak sinpleak <lira,bai­na adibidez «jabetasuna» ere nozio batda eta eman daiteke modu askotan, izen­lagun bidez (nire), atzizki bidez (nagu­siaren), aditz bidez (ukan, eduki) ...

Nozioak, bestetik, bitan bana ditza­kegu. Nozio guztiek ez dute balio ber­dina. Batzu edozein egoera edo gaitanazal daitezke, eta beste batzu egoera edogai konkretu baten inguruan ematendira («euria», «elurra» nozioak egural­diaren gaiaren inguruan azaltzen dira).Lehenak nozio orokor deituko ditugueta bigarrenak nozio espezifiko.

Azkenik, komunikazioaren azterketanazaldu diren funtzio, nozio orokor etanozio espezifiko kontzeptuei beste baterantsi behar diegu: jarrera. Funtzio batbetetzeko forma edo esponente desber­dinak erabiliko ditugu gure jarrerarenarabera (haserre, modu onez, goxoki...).

Gai monografikoa

3.4. Gramatika eta jokabide noziofuntzionala

Gramatikari dagokionean, lehen lehe­nik «nik gramatikarik ez dut ematen»eta antzeko topiko faltsuak baztertu be­har dira. Gramatika hizkuntzaren bar­ne eraketa bat da eta, ondorioz, menpe­ratu beharrekoa.Gramatika tradizionalaren plantea­

menduak, ordea, ez du balio. Gramati­ka tradizionalean aginduak ematea agin­terari dagokio, baina hizkuntzaerrealean ez da beti horrela gertatzen(Aizu! Atea!).Bestetik, funtzio bat eman daiteke

hizkuntz forma ezberdinez, eta hizkuntzforma batek bete ditzake funtzio ez­berdinak.Adibidea:

Sua emango al didazu?Sua emango ·zenidake?

S k t 1 ¡Emaidazu suaua es ª ze co Sua mesedez

Surik ba al duzu?(Gramatika tradizionalean

- bai, ha dut- ez, ez dut)

Hala ere, kontutan eduki behar da ezdela beti berdin ematen funtzio eta egi­turen arteko harremana. Kasu batzutanfuntzio bat betetzeko egitur aukera osodesberdinak ager daitezke (A kasua),baina beste batzutan (B kasua) funtziobatek egitura jakin bakar bat eska de­zake (maiztasunari edo gehiengo erabi­lerari dagokionean).Adibidea:

Funtzloa Hizkunlz forma Egilura

A. Oharterazi Etzaitez sartu ... AginteraSartzen bazara ... Baldintza

B. Geroaldiko linera joango -go/-koinformazioa naiz.

Gramatika menderatu beharreko ataladela esan dugu, baina ez da interesatzengramatikaren alderdi formala, baizik eta

Gai monografikoa

bere alderdi operatiboa. lkasleak hiz­kuntz formen erabileraren bidez berega­natuko ditu gramatika ezaguerak. Ho­nek, ordea, ez du esan nahi gramatikamodu ezinbestez induktiboz irakatsikodenik. Gramatika komunikazio beha­rren arabera aurkeztuko eta asimilatu­ko da, ez formen errepikatze aseptikoenbidez.

Adibide bat jarriko dugu. Nominali­zazio formak ez ditugu irakatsiko, hauekaurkeztu eta landuz, baizik eta funtziobatetan kokaturik eta funtzio hori ikas­leenganatzea egoki kontsideratzen denunean. Ikasleei ez diegu esango «nomi­nalizazioa ikasiko dugu», baizik eta«proposamenak egiten ikasiko dugu»(nahi duzu atea istea?, nahi duzu lekuaegitea?...) eta kontestu batetan kokatu­ko ditugu proposamenak (zerbitzariarenpapera eginez, neskame berria eta etxe­koandrearen elkarrizketa antolatuz ...).

Bestetik, errakuntza ez da borrokatubeharreko gaitza. Hutsegiteen zuzenke­ta ez da printzipioz egiten den gauza.Hutsegiteak azaltzeagatik ez da mezuaulertezina gertatzen eta, nagusiena ko­munikazioa den neurrian, hutsegiteenzuzenketa bigarren plano batetarako uz­ten da. Hutsegiteak ez dira gaitz bat,hutsegiteak beharrezko dira. Hutseginezikasten da.

3.5. Funtzioak eta nozioakprogramaketan. Gaiak

Metodologia komunikatiboaren ze­haztapenak funtzio eta nozioen zerren­datze eta sailkatzea eskatzen duen beza­la, hauen banaketa bideak ezartzekosistema bat behar du.

Banaketarako aukera gaiek ematen di­gute. Gai baten barman egoera batzuematen dira (ekintza konkretuak edo to­pikoak) eta egoera horiek funtzio ba­tzuren betezea eta nozio batzuren era­bilera eskatuko dute.

49

Adibidea:Gaia OsasunaEkintzakonkretua Medikuaren konsultanFuntzioak Agindu «erantzi zaitez,

mesedez?Nozioak ArropaNozioak Gorputza

Gaiak ematen du bertan komunika­zio beharrak eta komunikazio sail beha­rrezkoenak antolatzeko aukera.

Gaiaren hautaketan faktore askokhartzen dute parte: ikasleen gustoak,motibazioak, gaurkotasuna, lekua,kultura ...

Behe mailatan gaiak hizkuntz osa­gaiak bere baitan sartzeko erabiliko dira.Goi mailatan, aldiz, gaiak gehiago era­biliko dira komunikaziorako motibaga­rri bezala (ezin ·da pretenditu behekomailako ikasle bat Euskal Herriko osa­sun sailaren egituraketaren egoki/dese­gokieraz mintzatzen jartzea).

4. METODOLOGIAKOMUNIKATIBOA ETA A.E.K.GAUR EGUN

Metodología komunikatiboarenaAEKk analisi eta esperientzia mugatubaten ondoren egin duen opzioa da. Ho­nek ez du esan nahi zeharo burutua du­gunik metodología komunikatibo haugauzatzeak suposatzen duen funtzio,nozio eta gaien azterketa eta esponenteedo formen banaketa osoa egina dugu­nik. Ez dugu horretarako aukerarik izan.Bidean gabiltza.AEKk gaur egun duena hurbilpen bat

besterik ez da.Hurbilpena dela esateak zer suposa­

tzen du? Oraingoz bederen, eta lehenpauso bezala, egin dena zera da: ikashelburuak gaien eta hauek eskaintzenduten komunikaziorako bideetan sail­katzea. Horren adibide da lehen erans­kinean azaltzen den lehen urratseko hel­buruen laburpena.Hurrengo pauso bezala, eta hau bu­

rutzeke daukagu, edukiak funtzio etanozioen inguruan gauzatzearena da.Ikus bigarren eranskina.

50 Gai monografikoa

l. Eranskína

QURRATSAfUSK.lJ.. HEAl\IKO

~ABElATZE f\JSKAt.DVHTZ.El(OOROINAXVHOLJ..

EUSKAL HERRIKO Tl\LDEDIDAXTIKOA

Gaiak: Senideak, Lagunak, Pertsonaiak ...Kalea, Polizia, Zerbitzuak ...

Lanbidea, Lantegia, Kutsadura ...Herria, Eguraldia ...

Lehenengo zikloan- lkasleak bere buruaz eta besterenaz data hauek ema­

ten eta galdetzen jakin behar du:Izen-deiturak -izen deiturak (deletreatu, inizialak)Helbidea, bizilekua =-helbide pensonala, besteenaTelefono zenbakiaJaioteguna eta jaiolekuaAdina, sexuaEgoera zibilaNazionalitateaJatorriaLanbidea, cgibideaGustokoak diren gauzak eta ez direnak -pertsona, ja­nari, edari etab.lzakera, tenperamentua -jendearen ezaugnrr¡ oro­korrakItxura fisikoa. Ikasleak agurketa formul arruntenakmenderatu behar-dítu, bai despedidakoak eta bai ha­rrerakoak. Halaber, eskerrak ematen jakin behar du

- Ikasleak agindu sinpleak ematen jakin behar du.

Bigarren zikloan- Ikasleak informazioa eskatzen eta ematen jakin behar

du honako hauetaz:negozioa, ogibidea - nolakoa den edo izan den nor­lana, lanik eza beraren eta solaskideen orain­

go eta lehengo lana- non lan egiten duten berak eta

lagunek- lanorduak, oporrak, Ianpos­

tua, lanik badagoen ala ez

lantokia

langiroa eta lankondizioaksoldata - diru sarrera eta zergaklanerako prestaera - norberaren lanerako eta bestee­

nerako eskatzen den prestake­ta, ikasketa

- ikasketak jarraitzeko aukerak,gerorako asmoak eta planak

- Ikásleak lana eskatzeko gai izan beharko du. Halaber,baimenak eskatzeko.

- Ikasleak ordua eskatu eta emateko gai izan behar du.

gerorako planak

Hirugarren zikloan- Ikasleak bere hiri, auzotegi edota beste bizitoki bat des­

kribatzen jakin behar du. Kaleak, dendak, komunikabi­deak, tabernak, elkarteak, dantzalekuak, parkeak, plazak.

- Ikasleak hiriko zerbitzurik garrantzitsuenak erabiltzen ja-kin behar du eta besteei erabiltzen laguntzeko gauza izan.Postetxea Non dagoen esan eta galdetu, Seiluak erosi.

Karta eta paketeen frankeoaz galdetu.Telefonoa Deiak egiteko tokien berri eman eta eskatu.

Telefonoz dei dezaketen galdetu eta norbe­raren telefonoa eman. Telefonorako txanpo­nak eskatu.

Telegrafoa Telegrama bat idatzi, noiz iritxiko dengaldetu.

Polizia Komisaldegi hurbilenaren berri eman eta es­katu. Laguntza eske jo.

Denda Eskatu, prezioa galdetu, beste zerbait.erakus-teko eskatu, komentarioak egineta ordaindu.

- Hirian, kalean, zuzenbide bat eskatzen eta ematen (azal­tzen) jakin behar du ikasleak (hirian galduta).

Laugarren zikloanlkasleak eguneko eguraldiaren berri ematen jakin be­har du.- Herria eta bere giroa deskribatu, bertako:

Artistak - Herriko artisten berri eman, nor den,zer egiten duen etab.

Kiro/ak - Herriko futbol taldea non dagoen, zerirabazi duen eta abarren berri eman,trainera, sokatira·etab.

Pertsonaiaxelebreak - Bercn ohiturak, bereiztasunak, jazkera,

, bizimodua.~ Ikasleak bere herri, auzo ingurunea adierazten ja­

kin behar du (ibaiak, mendikateak, parkeak, ingu­ruko herriak, herrialde, nazioa).

lrakasle taldea: ~--------------- Erritmoa: _

lkastaroa: _

Ordutegia:

Talde

Dorri znb:

Gai monografikoa

ZIKLOA EUs.KAl HERAIKO.A.LfABCTATZE EUSKALDUNTZE KOOf\OIHAKUNOEA

51

Gaiak: Senideak, Lagunak, Pertsonaiak ...

Komunikazio jardunaElkar ezagutzealdentifikazio pertsonalaZentro batetan izen eman edo matrikulatu. N.A.N.Norbere familiaren aurkezpena. Deskribapen fisikoa eta izaeraLagunen aurkezpenaPertsonaia famatuakAgurketakLanbideakHobbyak

Nozio orokormkEtaOso b.Ere {ere arBalnd ere ezBa (da)Arte / bihar arteBerrlzBakarrikAskoZenbat

Zenbakiak (0-20)Asteko egunakFamiliarteko írendegla

-/su-txe-txo-lar- garren

H.F.K. Espresloak- Kaxo, zer moduz?- Ondo esan beharko- Bihar arte, gero arte ...- Zer?....-ela- Ez nago konforme. Ez nago batere konforrne- Arantxa, begira hor ezkerrean- 0000001 bai dotore- Zaude ixilik- ltxoin pixkat- Prest zaudete?- Ziur-ziur- Ene bada, hau da mundua!- Gor xamarra- Nola esaten da?- Zer esan nahi du?- Ez dut ulertzen- Gustatzen zait. Ez zait batere gustatzen- Zein da zure (helbidea, izena, telefono zcnbakia)?- ltxi atea! Etorri bona! Eseri hcmen!- Eskerrik asko. Ez horregati k

H.EG. EgitumkNor-Zer

NolakoaNon

Noren

Nork

KonpletiboaIzanEgonBlti izanUkan (hura)Nahi, ba/io

ni, zu, gu, hura, hau, hori, hura, hauek ...gizona, zakurra, mahaia, Iñaki, Lorcntxoospetsua, handia ...Berrnion, Donostian, kalean, mendian, he­men, hor, hanNire, bere, zure ...lñakiren, Josuneren .Amaren, haurraren .Nik, zuk, guk, haiek ...honek, horrek, hark, hauek, horiek ...gizonak, haurrak, IñakikZer? ....-e/a (baietz, ezetz)

Oraina baiezka-ezezka

52

ZIKLOA ru3/0..l HEAAIKOAl.FABE'TATZI E\JSXALDVNTZf KOORC>IH~DEA

Gaiak: Lanbidea, Lantegia, Kutsadura ...

Gai monografikoa

Komunikazio jardunaDespido karta bat irakurri eta ondorcngo ckintzak bideratu.Profesioen txarteltxoak. Lan Ideala.Soldara. dirua. Elkarrizketa grabatuak. Kontaketa.Kutsadura. Euskalerriko mapan kutsadura eta industri lekuak seinalatu.Lan bulegora galdezka joan. Lan bila ikasgelan.Lanari buruz inkcsta.Lantegiko konfliktoa.Norberak bere lantoki edo ikastetxearen planoa egin, bere tokia kokatu eta deskribatu.Norberak bere lan moldea azaldu eta baloratu. Mimikaz azaldu.Norberak bere lantegian azaltzen dittien arazoak azaldu.Lan baldintzak, lankideak, Jan giroa, sindikalgintza.Lana, alienazioa, bokazioa.Auzoak eta lantegiak , Auzokoen lanbideak. Berdeguneak eta kutsadura.Etxeko eta lagunen lana. Amaren lana. Etxeko lana. Etxekcandreen lana.Euskaldunon Ianbidea. Desarroilo industriala Euskalerrian.Lantegi motak. Multinazionalak. Kooperatibak.Langabezia, langabeen egoera.Bizimodu berria. Stresa, zarata, presa.Kutsadura motak. Konponbideak. Ekologistak. Lemoiz. Ibaiak.Zure herri edo hiri inguru ko lantegi kutsatzaileak.

Nozio orokorrnkGaineraNoski ljakina)BeharbadaBeste (bat)GehlegiHorregatikEguneroOraintxe bertanErdipurdiBeza/a

Zenbakiak (20-100)Orduak(Zer ordutatik zer ordutara)

- ero- garrí-dun- tar

H.EK. Espresioak- Txo, Imano!, extralurtarrak l- Bai lera!- Ene, Bittor, maskara eta guzti!- Gazte burugabea!- Zer diozu, Bittor? ....ela- ..... eta gainera <lena dago hondaruta- Horrela jasokc dugu aberria- Hura langile berria da eua't- Zein? Gazte hura?- Bai, praka urdinduna-· Aspaldltik ari da !anean- Gero arte. Ez gehiegi nekatu- Jota nago- Hau bizirnodua!- Zer ordu da?- Ez nrigo baterc pozik lanarekin

H.F.G. Egiturak-rik partitiboa (galdera eta ezezkakotan)Konpletiboa/-claZer?.... e/aNo/a/escrita, itxita, nekatursNolakoaNonNorenNo r e n a

....al....?

nirea, zurea ...Iñakirena, Josunerena ...lrakaslearena, neskarena

Badago rik?Baduzu rik?Ukün (haiek) baiczka-ezczkaSartu ]Sartzen Izan Ukan baiezka-ezezkaSartukoLanean orí izan- t(z) en ari izan- Nuhi izan

Gai monografikoa

ZIKLOA CVSIOJ. HEF\1\IKOALfABnAT2E CUSKAlOVHTZE KOORDIHAKl.rnot.A

53

Gaiak: Kalea, Polizia, Zerbitzuak ...

Komunikazio jardunaHerri bateko zerbitzu minimoak.Auzoak. Zerrenkatu, ezagutu, konparatu. Auzo aberatsak eta txiroak.Hiriko dibertsio tokiak: dantzalckuak, pubak , zineak, tabernak ...Leku hauetan ibiltzen den jendeari elkarrizketak.Udaletxea, Deskribatu, zenbat jendek lan egiten duen, zer lan ...Jatetxeak. Zerrendatu, sailkatu, afariren bat kontatu, prestatu.Garraio urbanoak. Bizikletaren alternatiba.Berdeguneak eta kiroldegiak. Kutsadura: kotxeak, motorrak, zarata.Dcnda. Alde komertzialak. Krisia. Azokak. Denda garesti eta merkeak.Polizia. Errepresioa hirian. Koartelak, zenbat daude, non ...Herri bateko zerbitzuak, publikoak, pribatuak.Egin zure auzoko zerbitzu baten proiektoa.

Nozio orokorrakla-iaAlaBttarteanPoíit-potitcGe roOrduanBi aste barruAstebete barruHnrrengo astean011doa11,anean, aurreon. inguruan,Ezkerrean

Zenbakiak (0-toOO)Zer ordutanKoloreakZein koloretakoa

- zko-ka-xe

H.F.G. EgiturakH.EK. Espresioak- Telef¿noa ba al dabil?- 'Ielefono zenbakia, faborez- Zenbat da?- Aizu, non daga telefonoa?- Herri puta honetan ez dago ezer onik?- Kontuz motorrarekin!- Itxoin pixka bat- No/ako abiada!- Ez daga eskubiderik!- Ez horixel Zer da hau!- !a-ia harrapatu du- Ez dakizu, ala?- Ene, egia!- Ze (bai) argazki polita!-Tori- Ez dago besterik?- Ez, ez daga bestcrik, horlxc da dena- Hara- Hona hemen- Bai garest ia

NorenNango

NoizkoGa/degaiaZergatikNoiz

Nor-zerNork

honen, horren, haren, bere, hauen ...herriko alkatea, etxeko nagusia, Usurbilgo eliza,Lezoko albaiteroaarratsaldeko 4etan(hasera)....-e/akogaur, bihar ...igandean, otsailean ...bazkaldu eta gero, bazkaldu baino leheninor (cz), ezer (ez)gizonek, arrantzaleek

Sartu lSarrze» Izan eta Ukun baiezka-czezkaSnrtukolkaratu egin daBadatorLanean ari daÁrrazoia daukaBadakit/cz dakit

54

ZIKLOA

Gai monografikoa

Gaiak: Herria, Eguraldia ...

EUSKAL HE.MJKOA.11ABfTATZE flJSKALC>tJNTZf KOORDINAKlftlDU.

Komunikazio jardunaHerriko argazkiak ekarri eta galdcra bidez nongoak diren asmatu.Ametsetako herrixka (T.B.).Herritarrak eta hiritarrak.Herri ingurua.Euskalerriko herrien arteko konparaketa. Politena/handiena.Herrien arteko komunikabideak: Zaharrak, berriak, beharrezkoak.Herri bateko bizltza soziala. Alkatea, sendagilea, apaiza, koadrilak.Herriak eta emigrazioa.Euskararen atzerakuntza herrietan.Andaluzia, Karibe, Ek-ko klima: Zein nahiago udan, neguan.Urtaroan bakoitzaren tradizioa. Esaerak, ipuinak, gertaera nagusiak, parte meteoro­Iogikoak.Talde herritarrak, auzoak, ekologistak ...Lagun batí hiria erakutsi. Itirenario turistikoa hirian zehar.Gau bat hiri handi batetan.Asmakizunak prestatu Euskalerriko hiriei buruz.Zure hiria berrosatu eztanda nuklear baten ondoren.Hiriko, auzoko eta herriko giroa, (Bizimodua).Munduko herri eta hiri famatuak. Herri edo hiri fiktizioak.

Nozio orokormkBenetanBenoBerriro ereEzta?Dirudienez/itxurazDuela bi urte

OrduakZenbakiakUrtaroakHotz/BeroaEguraldia. HiztegiaHortzaldeak

-txo-ka- zafe

H.F.K. Espresioak- Hau eguraldia, Hau eguraldi zoroa, kaxkarra, ederra,

bikaina- Udaberri ederra benetan- Lotsagabeok! Zertan ari zarete hor!- Beti berdin- Arratsaldean hondartzara joango gara, eucí- Beno, ez dago gaizki- Berriro ere...- Betiko kontua- Bihurriak zarete gero- Ummrnmm ... ze gozoa- Aldapa madarikatu hau!- Helduko ole naiz!- Ados nago zurekin

H.F.G. EgiturakNoren (a) honena, horrenaNango hemengo, horko, hangoNongou etxekoa, gelakoa,

Usurbilgoa, Bilbokoa,hemengoa, horkoa, hangoa

Norektn txakurrarekin,Iñakirekin, Lorentxorekin,nirekin, zurekin ...

Zergatik (ezezkakoak)egin ez duelako

Zehargaldera -nZer?. -n

Eduki OrainaBadakit, ez dakitBehar (da) (du)

baiezka-ezezka(zehargaldera)

Gai monografikoa

2. Eranskina

55

ti!..D;::>

:~

56 Gai monografikoa

~1

c1;!;:s'Eo

Gai monografikoa 57

llZHPV ll!XllJU!S