Mediar gerrak fernandez, galdos, perez, vazquez

MEDIAR GERRAKGERRAK

Txomin FernándezMaialen Galdos

Peio PerezJon Ander Vazquez

AURKIBIDEA:

1. Testuinguru kronologikoa2. Testuinguru geografikoa3. Gerren partaideak

3.1. Pertsiarrak3.2. Greziarrak

4. Mediar Gerrak4.1. Lehenengo Mediar Gerraren aurrekaria4.2. Lehenengo Mediar Gerra4.2. Lehenengo Mediar Gerra4.3. Bigarren Mediar Gerraren aurrekariak4.4. Bigarren Mediar Gerra4.5. Ondorengo gatazkak

5. Mediar Gerren ondorioak6. Herodotoren testuak.7. Bibliografia

1. Testuinguru kronologikoa

k.a.

2. Testuinguru geografikoa

3. Gerren partaideak3.1. Pertsiarrak

-K.a. VI. mende erdialdea-K.a.330-Hedapena: Europa ekialdea, Asia erdialdea, Afrika iparraldea-Sistema administratibo garatua: Satrapia-Inperioaren ahultasuna: tamaina erraldoia-Konkistatuekiko tolerantzia-Buruzagi entzutetsuak-Inperioaren amaiera: Alexandro Handia



ZIRO HANDIA



DARIO I.a



JERJES I.a

3.2. GreziarrakLurralde ez bateratuaEzaugarri amankomunak:

-Erlijioa-Hizkuntza-Historia

Gerran, polisen zatiketa-Batzuek Greziarren alde-Besteek, Pertsiaren alde


-Erlijioa-Hizkuntza-Historia-Apoikia


LEONIDAS

Termopilak




TEMISTOKLES

Artemisia




MILZIADES

Maraton

4. Mediar Gerrak4.1. Lehenengo Mediar Gerraren aurrekaria

•Pertsiarren mendebalderanzko espantsioa•Asia Txikiko Joniako kostaldea•Helesponto eta Egeo iparraldeko kolonia grekoen konkista

•Tiraniak inposatu•Euren nahiak inposatu•Zilegitasuna

•Joniar altxamendua•Joniar altxamendua•Aristagoras•Atenastarren laguntza•Herodoto

•Mendeku soila?•Iturria: atenastarrak

4.2. Lehenengo Mediar Gerra

•Joniar Altxamenduaren porrotaren ostean• Pertsiarren lehenengo espedizioa (K.a. 492)

•Mardoniok zuzendua•Bigarren espedizioa (K.a. 490)

•Datis eta Artefernes•Maraton�Greziar garaipena

4.3. Bigarren Mediar Gerraren aurrekariak

•Gerren artean 10 urte•Grezian: Lehia politikoak eta Barne gatazkak•Pertsiar inperioan: Darioren heriotza, Jerjes boterera eta Babilonia eta Egiptokoaltxamenduak

4.4. Bigarren Mediar Gerra

-Jerjes-en erasoa K.a. 480an itsasoz eta lurrez� zati bat menperatu-Greziarren erantzuna:

-Lurrez, Termopilak-Itsasoz, Artemisio

Termopilak (Herodoto, VII, 219-220). Pertsiak garaitu, baina “harrotasuna” hazi. Poema: (Ceos-eko Simónides)

De los que en las Termópilas cayerongloria es la fortuna

y noble es el destino y un altar la tumba.y noble es el destino y un altar la tumba.

Artemisio (Herodoto VIII, 16).

4.4. Bigarren Mediar Gerra

-Jerjes Grezia erdialderantz bideratu-Temístoclesek Atenas ebakuatu, jendea Salaminara bidaliz.

-Salaminako bataila (K.a. 480)-Pertsiarren flota suntsitu.-Pertsia bakea lortzen saiatu. Greziarrek ez onartu.

-Hellenikon: odol, hizkuntza, erritu eta ohitura batasuna. Xenofobia.

“(…) ni encierra tanto oro en todas sus minas el globo entero de la tierra, ni cuenta entre todas sus“(…) ni encierra tanto oro en todas sus minas el globo entero de la tierra, ni cuenta entre todas susregiones alguna ni tan bella, no tan feraz, ni tan preciosa, a trueque de cuyo tesoro y de cuya

provincia, quisiéramos los atenienses pasarnos al medo con la infame condición de la esclavitud de Grecia (…)”.

Herodoto, Istoriai VIII, 144.-Platea-ko bataila (Beozia) K.a.479an. Pertsiarren porrota.-Micale-ko bataila K.a 479an. (Herodoto, IX, 90)

-Asia Txikiko hiri greziarren askatzea. Garaipena.-Eztabaida garrantzitsua sortu K.a. V. mendeko Grezian.

4.5. Ondorengo gatazkak

-Iturrien desberdinek izendapen ezberdina erabili.-Greziarrek ofentsibari ekin (Atenas bai, Esparta ez)-“Delosko Liga” sortu (Atenas gidari)-Garaipen azkarrak:

-Bizantzio- Eion (K.a 476-475) : Pertsiarrak Bizantziotik kanporatu.-Eurimedón K.a. (469-468): Greziarren garaipenaren ondorioz, Asia Txikiko hegoaldeko hiriak ligan sartu.

-Artajerjesek Kaliaseko Itunean, Greziako Polisen subiranotasuna onartu K.a. 449. -Artajerjesek Kaliaseko Itunean, Greziako Polisen subiranotasuna onartu K.a. 449. urtean, Mediar Gerrei amaiera emanez.

5.-Ondorioak

•Abertzaletasun greziarraren areagotzea?•Batasunik ez•Zatiketa politikoa

•Greziar askatasun, eleuzeriaren, eta pertsiar tiraniaren arteko gerra?•Eta Pertsiar inperioak irabazi izan balu?

•Orientalizazioa?•Gerraren ostean, Atenasen nagusigoa

•Peloponesoko Gerrarantz, Espartarren aurka•Pertsiar eta greziarren arteko gatazken amaiera Alexandro Handiak Pertsiakonkistatzean.konkistatzean.

6- HERODOTO

97. Bada, jarrera hori hartu eta persiarren etsaigoa piztu zuten unehartan heldu zen Athenasera, hain zuzen, Spartatik Kleomeneslazedemondarrak egotzitako Aristagoras Miletokoa; Athenas baitzen,izan ere, gainerako Heladen hiririk boteretsuena. Herria aurreanzuelarik, Aristagorasek Spartan esandakoa bera errepikatu zuen Asiako aberastasunei etapersiarren gerra egiteko moduari buruz, ez ezkuturik ez lantzarik ez zeramatenez, errazharrapatzekoak zirela nabarmenduz. Argudio horiexek erabili zituen, hitz batez, beste hauharrapatzekoak zirela nabarmenduz. Argudio horiexek erabili zituen, hitz batez, beste hauere erantsiz, hots, miletoarrak Athenastik joandako kolonoak zirela eta haienean babesaaurkitzea itxaron zitekeela, boteretsu ere bazirelako; eta, eskaria halakoa izanez, ez zuenutzi promesa bat ere egin gabe, azkenean haiek konbentzitzea lortu zuen arte. Badirudi,zinez, errazagoa dela jende asko limurtzea bat bakarra baino, zeren Aristagorasek ezbaitzuen lortu Kleomenes lazedemondar bakar hura limurtzerik, eta bai, ostera, hogeitahamar mila athenastar.Athenastarrek, beraz, limurturik, bozketa egin eta hogei gerrauntzi bidaltzea erabaki zutenjoniarrei laguntzera, Melanthio izendatuz almirante, herkideen artean prestigio handiazuena maila guztietan; eta gerrauntzi hauek izan ziren zorigaitzen hasiera, baiheleniarrentzat baita atzerritarrentzat.

Herodoto, Historia V: 97.

105. Eta estrategoek egin zuten lehenengo gauza, oraindik hirian zeudela, Spartara heraldo batbidaltzea izan zen, Philipides hain zuzen, izatez hiritar athenastarra eta lanbidez posta-gizona.Bada, Philipidesek berak aitortu zuenez eta athenastarrei jakinarazi zienez, Parthenio menditikgertu, Tegeako iparraldean, Pan irten zitzaion bidera. Jainkoak oihuka deitu omen zion berarenizenez eta athenastarrei honako hau esateko agindua eman: ea zer dela-eta ez ziren berataz areanere arduratzen, berak haienganako zuen begikotasuna kontuan hartu gabe eta behin bainogehiagotan sorotsi zituen arren, eta aurrerantzean ere sorotsiko. Istorio hori egiazkotzat hartuzeta gertakarien garapen zoritsua ikusirik, athenastarrek santutegi bat eraiki zuten Akropoliarenbarrenean Panen ohoretan, eta, jainkoaren mezua aintzakotzat hartuz, urteroko sakrifizioenbidez eta zuzi-lasterketa bat eginez eskatzen diote babesa.106. Orain, bada, Philipides, une hartan estrategoek mezulari bidali eta Pan bera agertu zitzaiolaadierazi zuen gizon hura, Athenastik irten eta egun batera iritsi zen Spartara. Eta magistratuenadierazi zuen gizon hura, Athenastik irten eta egun batera iritsi zen Spartara. Eta magistratuenaurrean aurkeztutakoan, hauxe esan zuen: "Lazedemondarrok, athenastarrek zera eskatzendizuete, arren, laguntza eman diezaiezuela eta ez dezazuel permiti Heladeko hirizaharrenetariko bat barbaroen uztarpean eror dadin; izan ere, Eretria esklabo da jada, eta Heladeere ahulago aurkitzen da, beraz, halako hiri garrantzitsua galdu ondoren". Heraldoak, hitz batez,esateko agindu ziotena esan zien. Lazedemondarrek, orduan, athenastarrak sorostea erabakizuten, baina ezinezkoa zitzaien hori berehalaxe egitea, zeren ez baitzuten nahi araua hausterik;izan ere, hilaren bederatzigarrenean zeuden, eta ez ziren abiatuko espedizio batera -zioten-hilarenbederatzian, ilbete izan baino lehen.

Herodoto VI, 105-106, Fidipides

8. Bibliografia

•BLÁZQUEZ, J.M.; LÓPEZ MELERO, R.; SAYAS, J.J.: Historia de Grecia Antigua, Madril, Cátedra, 1989.•WILL, E. (FERNÁNDEZ NIETO, F.J.ren itzulpena); El Mundo Griego y el Oriente. Tomo I. El siglo V (510-403), Madril, Akal.Pueblos y civilizaciones, 1997. (Jatorrizkoa: Le monde grec et l’Orient. Tome I. Le Ve siècle (510-403), Frantzia, PressesUniversitaires de France, 1972)•RUIPÉREZ, M.S.; Historia de Grecia, Bartzelona, Montaner y Simon, 1963.•GÓMEZ ESPELOSÍN, F..J.; Introducción a la Grecia Antigua, Madril, Alianza Editorial, 1998.Editorial, 1998.•HERODOTO; Historia. Traducción y notas de Carlos Schrader, Madril, Gredos, 1997.•ICAZO, M.; Historia del Mundo Antiguo, vol. 23: Griegos y Persas en el Egeo , Madrid, Akal, 1989.•LERIDA LAFARGA, R.; Grecia y Persia en el Mundo Antiguo. Las Guerras médicas.http://clio.rediris.es/articulos/grecia.htm

Mediar gerrak fernandez, galdos, perez, vazquez

Education

Transcript of Mediar gerrak fernandez, galdos, perez, vazquez