MATERIA ETA PROPIETATEAK

Objektu guztiak gorputzak dira. gGurputzak materiaz eginda daude.

Eta materia motas asko daude. Materia bakoitza substantzia bat da.

Materia atmo izeneko partikula txiki-txiki batzuez osatuta dago.

urrea

gatzadiamantea

Materiaren propietateak bi motatakoak dira:

Propietate orokorrak:(esate baterako masa eta bolumena): materiaz eginda dauden gauza guztien propietateak dira.

Propietate bereizgarriak:(esate baterako,usaina,kolorea,distira eta dentsitatea): substantziak bereizten laguntzen diguten desberdintasunak dira.

Masa gorputzek duten materia kantitatea da.Esate baterako hiztegi batek arkatz batek baino materia gehiago du, Eta beraz masa handiagoa.(Masa kilogramotan (kg) edo gramotan (g) adierazten da.Kilogramo bat 1.000 gramo dira.Balantza erabiltzen da.

BOLUMENABOLUMENA

-Bolumena gorputzek hartzen duten espazioa da. Bolumena gorputzek hartzen duten espazioa da.

-Esate baterako,futboleko baloi baten materiak -Esate baterako,futboleko baloi baten materiak teniseko pilota batena baino espazio handiagoa teniseko pilota batena baino espazio handiagoa hartzen du, eta beraz , bolumena handiagoa du. hartzen du, eta beraz , bolumena handiagoa du.

-Bolumena metro kubotan , dezimetro kubotan -Bolumena metro kubotan , dezimetro kubotan litroetan , zentimetro kuboetan eta mililitroetan litroetan , zentimetro kuboetan eta mililitroetan

adierazten da.adierazten da.

DENTSITATEA• Gorputz baten dentsitatea lortzen da

gorputzen masa bolumenarekin zatituz.

• Gorputz baten dentsitatea uraren dentsitatea baino txikiagoa bada, gorputz hori ur gainean geratuko da.

• Gorputz baten dentsitatea urarena baino handiagoa bada, hondoratu egiten da.

Dentsitatea masa eta bolumenaren arteko erlazioa da.Gorputz baten dentsitatea kalkulatu, masa zati bolumena egin behar da.

Dentsitatea kg/l edo g/ml-tan adierazten da.

Bi motatako substantzia daude: •Substantzia puruak .Mota bakar bateko materiaz osatuta dauden substantziak dira. Adibidez: ura, gatza, mineralak …

•Nahasteak . Zenbait substantzia puruz osatuta daude.Bi motatakoak daude: homogeneoak eta heterogeneoak. Adibidez: ura azukrearekin, lurra, edo entsalada.

NAHASTEAK• Nahaste heterogeneoak. Haien osagaiak

bereiz daitezke. Ura fideoekin.

• Nahaste homogeneoak edo disoluzioak: Haien osagaiak ezin dira bereizi. Kolonia edo ura azukrearekin.

• ALEAZIOAK: Nahaste mota bereziak dira. Osagaietako bat edo gehiago metalezkoa duten nahaste homogeneoak dira.

Altzairua Brontzea

Burdina Karbono Kobre Eztainu

NOLA BANATZEN DIRA NAHASTEAK?

• Iragazketa: solido baten eta likido baten arteko nahaste heterogeneoak banatzeko balio du.

• Dekantazioa: dentsitate desberdinetako substantzien nahaste heterogeneoak bereizteko erabiltzen da. Abdez: olia eta ura.

• Lurrunketa: Nahaste homogeneoak banantzeko erabiltzen da. Adbez: Ura gatzarekin.

• Bereizketa magnetikoa: nahasteko elementu bar burdina denean, erabiltzen da.

Materia egoera batetik beste batera pasatzen denean, egoera-aldaketa gertatzen da. Zenbait motatako egoera-aldaketak daude:

-Urtzea:solido-egoeratik likido-egoerara pasatzea da. Elurra urtzean gertatzen da, esate baterako.

-Solidotzea: likido-egoeratik solido-egoerara pasatzea da.

-Baporizazioa:likido-egoeratik gas-egoerara pasatzen da.Bi modutan gerta daiteke.

Irakitea : tenperatura finko batean eta azkar gertatzen da. Adibidez, ura berotu eta irakin.

Lurruntzea : tenperatura txikiagoan gertatzen da eta geldoagoa da. Adibidez, arropa lehortu.

-Kondentsazioa: gas-egoeratik likido-egoerara pasatzea da.

-Sublimazioa:egoera solidotik zuzenean gas-egoerara pasatzea da,egoera likidotik pasatu gabe.

Iodoa substantzia beltz bat da; sublimatzean, purpura-koloreko gas bat bihurtzen da.

- Alderantzizko sublimazioa: gas egoeratik solidora aldatzea.

Aldaketa kimikoak gertatzen direnean, materia beste materia bat bihurtzen da; hau da, beste substantzia bat. Adibidez, zura erretzean, errauts bihurtzen da

Aldaketa kimikoei erreakzio kimikoak ere esaten zaie.

Asko daude.Hona hemen zenbait adibide:

.Oxidazioa.Sustantzia bat, airean dagoen oxigenoaren eraginez,beste bat bihurtzen denean gertatzen da. Substantzia berriari oxidoa esaten zaio.

.Errekuntza Materia erre eta beste substantzia batzuk eratzen dira. Ziztu bizian gertatzen da. Substantziei erregai esaten zaie.