maTematikaƒ›ათემატიკა9... · 5 Sesavali IX klasSi maTematikis sagnis swavlebis...
Transcript of maTematikaƒ›ათემატიკა9... · 5 Sesavali IX klasSi maTematikis sagnis swavlebis...
maTematika 9
nana jafariZe
maia wilosani
nani wulaia
maswavleblis wigni
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 1 03.07.2012 16:28:30
nana jafariZemaia wilosaninani wulaia
maTematika 9maswavleblis wigni
ydis dizaini: marTa TabukaSvili, naTia kvaracxeliadakabadoneba: maia feiqriSvili
© bakur sulakauris gamomcemloba, 2012
pirveli gamocema, 2012
bakur sulakauris gamomcemlobamisamarTi: daviT aRmaSeneblis 150, Tbilisi 0112 tel.: 291 09 54, 291 11 65elfosta: [email protected]
www.sulakauri.ge
ISBN 978-9941-15-634-2
N. JafaridzeM. TsilosaniN. Tsulaia
MaTh 9Teacher’s Book
© Bakur Sulakauri Publishing, 2012Tbilisi, Georgia
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 2 03.07.2012 16:28:30
s a r C e v i
Sesavali erovnuli saswavlo gegma wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebiSinaarsisa da miznebis rukamoswavlis Sefasebis sistema.gTavazobT ramdenime gakveTilis sanimuSo scenars
I Tavi 1. funqcia2 amovicnoT wrfivi funqcia3. f : x → x2 funqcia4. kvadratuli gantolebis grafikuli amoxsna5. kvadratuli gantolebis amoxsna7. vietis Teorema8. kvadratuli samwevris daSla mamravlebad
II Tavi 1. toldidi da proporciuli nawilebi samkuTxedSi2. toldidi da proporciuli nawilebi trapeciaSi,nebismier oTxkuTxedSi 3. wesieri mravalkuTxedebi4. wrewiris sigrZe, wris farTobi
III Tavi1. kvadratuli funqcia2. f:x → x2+c funqcia3. f:x → (x–d)2+c funqcia4. y=ax2 funqciis grafiki5. y=ax2+bx+c funqciis grafiki7. parabolis mdebareoba sakoordinato RerZebis mimarT8. kvadratuli utolobis amoxsna9. meore xarisxis orucnobian gantolebaTa sistemis amoxsna12. ricxviTi mimdevroba13. ariTmetikuli progresiis pirveli n wevris jamis formula14. geometriuli progresia15. geometriuli progresiis pirveli n wevris jamis gamosaTvleli formula
IV Tavi1. samkuTxedis msgavseba2. samkuTxedebis msgavsebis I niSani3. samkuTxedebis msgavsebis II niSani4. samkuTxedebis msgavsebis III niSani5. proporciuli monakveTebi msgavs samkuTxedebSi6. msgavsi samkuTxedebis farTobebis Sefardeba
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 3 04.07.2012 17:40:15
8. msgavsebis meTodi geometriul agebebSi9. heronis formula10. rogor gamovTvaloT samkuTxedis farTobi, r o c amocemulobaSi figurirebs gverdebis da medianebis sigrZeebi11. kuTxis sinusi, kosinusi, tangensi da kotangensi 12. ZiriTadi trigonometriuli igiveobebi13. zogierTi kuTxis sinusis, kosinusis, tangensis da kotangensis mniSvneloba 14. marTkuTxa samkuTxedi 15. samkuTxedis farTobis gamosaTvleli formula ori gverdiTa da
maT Soris mdebare kuTxis sinusiT16. ramdenime saintereso amocana
V Tavi 1. naSTTa klasebi 2. Sedareba4. naturaluri ricxvidan namdvil ricxvamde5. n-uri xarisxis fesvi6. ariTmetikuli fesvis Tvisebebi7. miaxloebiTi gamoTvlebi11. orucnobian utolobaTa sistemis amoxsna
VI Tavi1. veqtoris cneba. toli veqtorebi2. veqtorebis Sekreba 3. veqtorebis sxvaoba 4. veqtorebis gamravleba ricxvze6. sibrtyis dafarva 7. marTobi, daxrili, gegmili. manZili wertilidan sibrtyemde9. prizmis kerZo saxeebi 10. piramida
VII Tavi 1. simravle2. simravleTa sxvaoba 3. albaTobis Teoriis elementebi4. xdomilobaTa jamis albaToba5. xdomilobaTa namravlis albaToba. xisebri diagrama 6. monacemTa warmodgenis xerxebi 7. monacemTa dajgufeba. sixSireTa intervaluri ganawileba8. foTlebiani Reroebis msgavsi diagrama 9. SerCeviTi ricxviTi maxasiaTeblebi
sakontrolo weris nimuSebi
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 4 04.07.2012 17:31:34
5
Sesavali
IX klasSi maTematikis sagnis swavlebis ZiriTadi mizania mozardSi kvlevis Cvevis, agreTve analitikuri, logikuri, sistemuri da simboluri azrovnebis gamomuSaveba. maTematikis swavlam moswavles unda SesZinos is unar-Cvevebi, romelic mas daexmareba cxovrebiseuli, praqtikuli problemebis gadaWraSi.
erovnuli saswavlo gegmis daniSnulebaa daexmaros saskolo ganaTlebis procesis monawileebs am procesis dagegmvasa da warmarTvaSi.
erovnul saswavlo gegmaSi aRwerilia is savaldebulo moTxovnebi, romelsac unda akmayofilebdes yvela moswavle saswavlo wlis dasrulebis mere. es moTxovnebi TiToeuli mimarTulebisaTvis Sedegebisa da maTi indikatorebis enazea Camoyalibebuli.
Sedegi aris debuleba imis Sesaxeb, Tu ra unda SesZlos moswavlem swavlis mocemuli safexuris dasrulebis Semdeg.
indikatori aris debuleba im codnisa da unar-Cvevebis demonstrirebis Sesaxeb, romelic Camoyalibebulia Sesabamis SedegSi. indikatoris ZiriTadi daniSnulebaa imis warmoCena, miRweulia Tu ara Sedegi. indikatori orientirebulia unar-Cvevebze da Camoyalibebulia aqtivobis enaze.
IX klasis warmodgenili saxelmZRvanelos daniSnulebaa xeli Seuwyos erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli unar-Cvevebis gamomuSavebas.
saxelmZRvanelo faravs standartis yvela Sedegs.masalis miwodebis ZiriTadi meToduri orientiria problemuri Txroba. moswavle
aris gakveTilis axsnis aqtiuri monawile.gagacnobT wignis struqturas.TiTqmis yvela paragrafi iwyeba situaciuri amocaniT, maprovocirebeli SekiTxviT
an iseTi amocaniT, romelic moswavlisagan kvlevas moiTxovs da romelic iZleva varaudis gamoTqmis saSualebas. gakveTilis etapebi gamoyofilia aqtivobebiT, riTac xdeba axali masalis aTvisebis Semowmeba da gaRrmaveba. varskvlaviT moniSnulia amocanebi maRali SefasebisaTvis.
maswavleblis sarekomendacio wignSi mocemulia ramodenime gakveTilis scenari, aqtivobebis mizani, daniSnuleba, savaraudo da swori pasuxebi, sakontrolos nimuSebi. mocemulia Sefasebis ZiriTadi mdgenelebi, damxmare literatura maswavleblisaTvis.
agreTve gTavazobT savaraudo saaTobriv ganawilebas. sarezervo saaTebi gvaZlevs saSualebas, rom zogierT gakveTils maswavlebelma meti dro dauTmos, gamoiyenos Tavis Sexedulebisamebr.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 5 03.07.2012 16:28:30
6
erovnuli saswavlo gegma
. . . . .
. . . . . ...
. .. .
.. . ... .
..
. . . .
.. . ... .
..
... .
. . .. .
.. . ... .
.. . .
.. . ... .
.. .
..
. .
. . .. ..
...
..
. .. . ..
. .. .
. ... .
.. .
. .. . ..
. ..
. ...
.. .
. . .. ..
. .. .
.
. .. .
..
. .. . ..
. ...
. ..
. . .
.. . ... .
..
. ..
.. .
. . .
.. . .. .. .
. ..
. ..
. .
. . .. ..
..
...
..
. .. .
.. . ... .. .
. . .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 6 03.07.2012 16:28:30
7
. . . . . .
.. . .. . . . . . . . .. . . .
• . . . . . . . .• . . . . . . . .
. . . . . .• . . . . . . .
. . . .• . . . . . . . .
. . . . . . . . .. . . . . .
.. . .. . . . . . . .. . . . . .
. . . .• . . . . . . . . .
. . . . . . . .. . .
• . . . . . . . .. . . . . . . . ..
. . . . . . . . . .
• . . . . . . . .. . . . . . . .
.. . . . . . .. . . .
• . . . . . . . . .. . . . . . . .
. . .• . . . . . . . . .
. . . . . . . .
.. . .. . . . . . .
. . . .• . . . . . . . .
. . . . . . . . .. . . . . . .
.• . . . . . . .
. . . . . . . .
• . . . . . . .. . . . . . . .
• . . . . . . . .. . . . . .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 7 03.07.2012 16:28:31
8
. . . . . . . . . .. . . .
.. . .. . . . . . . .. .
. . . .• . . . . . . . . .
. . . . . . .• . . . . . . . . .
. . . . . . . . .. . . . . . . . . . ..
. . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . .
. . . .• . . . . . . .
. . . .• . . . . . . .
.
. . .
.. . .. . . . . . .. .
. . . .• . . . . . . .
. . . . . . .. . . . . . . .
.• . . . . . . .
. . . . .
.. . .. . . . . . . . .. . . . .
. . . .• . . . . . . .
. . . . .. . . . . . . . .
• . . . . . . . .. . . . . .
. . . . . . . . . .. . . . . . . . .
. . . 0Stv)t(S +⋅= . . .. . . .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 8 03.07.2012 16:28:31
9
.. . .. . . . . . . . .. .
. . . .• . . . . . . .. . .
. . . . . . .
• . . . . . . . .. . . . . . . .
• . . . . . . . . .. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . .
.. . .. . . . . . . . .. . . . . .
. . . .• . . . . . . . . .
. . . . . . . .. .. . . . . . . .
. .• . . . . . . . . .
. . . . . .. . . . . .
• . . . . . . . .. . . . . . . .
.. . . . . . . . .. . . . .
.. . .. . . . . . . . .. .
. . . .• . . . . . . . . .
. . . . .• . . . . . . . .
. . . . . . . . .. . .
• . . . . . . . .. . . . . . . .
. . .
.. . .. . . . . . . .. . . . . .
. . . .• . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 9 03.07.2012 16:28:31
10
. . . . . . . .. . . . . .
• . . . . . . . .. . . . . . . . .
. . . .. . . . . . .. .. ..• . . . . . . .
. . . . . . . . .. . . . . . . .
. . . . .
. . .. . . . . . . . .. . .
. . . .• . . . . . . . .
. . . .• . . . . . . .
. . . . . . .. . .
• . . . . . . .. . . . . . . . .
. . .. . . . . ... . . . . .
.. . . .
• . . . . . . . . ..
• . . . . . . .. . . . . .
• . . . . . . .. . . . . . .
.
. . .. . . . . . . .. . . .
• . . . . . . .. . . . . . . . ..
• . . . . . . .. . .
• . . . . . .. . . . . . . .
.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 10 03.07.2012 16:28:31
11
Sinaarsisa da miznebis ruka
Sinaarsi Temis kavSiri miznebTan da SedegebTan
sava
rau
do
xa
ngr
Zliv
oba
1 2 3
I Tavifunqcia.amovicnoT wrfivi funqcia.f: x→x2 funqcia.kvadratuli gantolebis grafikuli amoxsna.kvadratuli gantolebis amoxsna.jgufuri mecadineoba: amovxsnaT kvadratuli utoloba. vietis Teorema.kvadratuli samwevris daSla mamravlebad.
. . . .. . .. .
. . . .. . . .
. . . . .
. . .. . .. .
. .18 sT
sakontrolo wera №1 1 sT
II Tavitoldidi da proporciuli nawilebi samkuTxedSi.toldidi da proporciuli nawilebi trapeciaSi, nebismier oTxkuTxedSi.wrewiris sigrZe, wris farTobi.
. . . . .. . . .
. . . . .
. . .. . . .
. . .. . .
. . . .. . . . . .
10 sT
sakontrolo wera №2 1 sT
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 11 03.07.2012 16:28:31
12
1 2 3
III Tavikvadratuli funqcia.f: x → x2+c funqcia.f: x → (x–d)2+c funqcia.f: x → ax2 funqciis grafiki.f: x → ax2+bx+c funqciis grafiki.parabolis mdebareoba sakoordinato RerZebis mimarT.kvadratuli utolobis amoxsna.meore xarisxis orucnobian gantolebaTa sistemis amoxsna.amovxsnaT gantolebaTa sistemavietis Teoremis gamoyenebiT.orucnobian utolobaTa sistemis amoxsna.ricxviTi mimdevroba.ariTmetikuli progresiis pirveli n wevris jamis gamosaTvleli formula.geometriuli progresia.geometriuli progresiis pirveli n wevris jamis gamosaTvleli formula.
. . .. .
. .. .
. .. . .
. .. .
. .. .
. .. .
. .. .. .
. .. .
. .. .
. . .. .
. .
42 sT
sakontrolo wera №3 1 sT
IV TavisamkuTxedebis msgavseba.samkuTxedebis msgavsebis I niSani.samkuTxedebis msgavsebis II niSani.samkuTxedebis msgavsebis III niSani.proporciuli monakveTebi msgavs samkuTxedebSi.msgavsi samkuTxedebis farTobebis Sefardeba.namdvil ricxvebze moqmedebebis geometriuli gamosaxva .msgavsebis meTodi geometriul agebebSi.heronis formula.rogor gamovTvaloT samkuTxedis farTobi, roca mocemulobaSi figurirebs gverdebis da medianebis sigrZeebi.kuTxis sinusi, kosinusi, tangensi da kotangensi.ZiriTadi trigonometriuli igiveobebi.zogierTi kuTxis sinusis, kosinusis, tangensisa da kotangensis mniSvneloba.marTkuTxa samkuTxedi.samkuTxedis farTobis gamosaTvleli formula ori gverdiT da maT Soris mdebare kuTxis sinusiT.ramdenime saintereso amocana .
. .. . .
. .. . . .
. . .
. .. .
. . .. . .
. .. .
. . .
. . . .. .
30 sT
sakontrolo wera №4 1 sT
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 12 03.07.2012 16:28:31
13
1 2 3
V Tavikvadratuli funqcia.naSTTa klasebi.Sedareba.ricxvTa gayofadobis erTi saintereso Sedegi.naturaluri ricxvidan namdvil ricx-vamde.n-uri xarisxis fesvi.ariTmetikuli fesvis Tvisebebi.miaxloebiTi gamoTvlebi.
. .. .. .
. . . .. .
.. .
. .. .
. .. . .
. .. .
12 sT
sakontrolo wera №5 1 sT
VI Taviveqtoris cneba. toli veqtorebi.veqtorebis Sekreba.veqtorebis sxvaoba.veqtoris gamravleba ricxvze.sibrtyis gardaqmna. sibrtyis dafarva.
1.prizma.2.marTobi, daxrili, gegmili. manZili wertilidan sibrtyemde.3.prizmis kerZo saxeebi.4.piramida.
. .. . .
. .. . . .
. . .
. .. .
. . .. . .
12 sT
sakontrolo wera №6 1 sT
VII Tavisimravle.simravleTa sxvaoba.albaTobis Teoriis elementebi.xdomilobaTa jamis albaToba.xdomilobaTa namravlis albaToba. xisebri diagrama.monacemTa warmodgenis xerxebi.monacemTa dajgufeba. sixSireTa intervaluri ganawileba.foTlebiani Reroebis msgavsi diagrama.SerCeviTi ricxviTi maxasiaTeblebi.
. .. . ..
. ..
. .. .
. ...
..
.. . .
.. . .
. . . .
10 sT
sakontrolo wera №7 1 sT
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 13 03.07.2012 16:28:31
14
.. ..
. . . . .
.. . . . - . . . . .. . . . . ..
.. . . . . . . . . . .. . . . . . . .
. . . . . . . ..
.. . . . . . . . . .. . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . .1. . . . . . . . ..2. . . . . . . . .
. . . . . . .. .. . .
3. . . . . . . .. . . . . .. . .
. . . . . . .. . . . . . . .
4. . . . .
. .
. .
. .. . . .. . ..
. .. . .
. . .
..
..
. .. . .
. . .- . . .. .
. . .
..
. .. .. .
.. . . .. . . .
. . . .. . .
. . .. .... .
..
.....
. .
. . ..
. . . . .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 14 03.07.2012 16:28:31
15
..
.
.
. . . .
1. . . . . . . .. . .. . ... . . .
2. . . . . . .
3. . . . . . . . .. . ....
4. . . . . . . ..
5. . . . . . . . .. . . . . .. .
. .. . . . . . . .
. . . . . . . -. . . . . . . .
. . . .. . . . . . . . . .
. . . . . . . . .. . . . . .
. . . . . . . . . . . .. . . . . . . ... . . . . . . . .
. . ..
. . .. . . . . .
. . . . . . . . . . ... . . . . .
. . . . . . . . . . .. . . . . .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 15 03.07.2012 16:28:31
16
. . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . ..
. . . . . . . . .. . . . . . . . . . .
. . .
. .1. . . . .
. . . . . . . . . .. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .
. . . . . . . .. . . . . . . . .
. .2. . . . .
. . . . . . . . . .. .
. . . . . . . . .. . . . - . . .. . . . . - .
. . . . . . . . . ... .. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .. . . .. . ..
3. .. .. . . .. . . . . . . . .
. . . . . . . .. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
4. .. .. . . .. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . ... . ,. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .. . . . . .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 16 03.07.2012 16:28:31
17
gTavazobT ramdenime gakveTilis sanimuSo scenars
I Tavi . §7. vietas Teoremareziume: moswavleebi gaecnobian vietas Teoremas.
aqtivobis mizani:
· moswavleebi SeZleben vietas Teoremis gamoyenebiT zepirad dainaxon dayvanili kvadratuli gantolebis mTeli fesvebi
· SeZleben mocemuli fesvebis mixedviT kvadratuli gantolebis Sedgenas.
savaraudo xangrZlivoba 3 gakveTili:
aqtivobis aRwera:
1. gakveTili iwyeba saSinao davalebis analiziT (5-10wT)
2. maswavlebeli avalebs wyvilebs ifiqron paragrafis dasawyisSi mocemul davale-baze (5wT).
davaleba SeiZleba Sesruldes Semdegnairad: Seadginon sistema (Casvan 02 =++ cbxx
dayvanil gantolebaSi x1 da x2).
=++=++
039024
cbcb
.
SesaZloa daweron 0)3)(2( =−− xx . imis gaTvaliswinebiT, rom fesvebia x1=2 da x2=3.
3. Semdeg xdeba vietas Teoremis damtkiceba(10wT);
4. maswavlebeli avalebs moswavleebs Camoayalibon vietas Teoremis Sebrunebuli Teorema da akonkretebs, rom Sebrunebuli Teoremac samarTliania. (5 wT).
5. maswavlebeli iZaxebs dafasTan moswavles da xsnian paragrafSi mocemul garCeul magaliTebs (10 wT).
sasurvelia yuradReba gamaxvildes imaze, rom dayvanil gantolebas aqvs an orive iracionaluri, an orive mTeli, an ar aqvs amonaxsni.
6. maswavlebeli ajamebs axal masalas da aZlevs davalebas №1, 2, 3, 4, 5.danarCeni ori saaTi moxmardeba Seswavlili masalis gaRrmavebasa da darCenili dava-lebebis ( №6-22) amoxsnas.
III Tavi. §5. funqciis y=ax2+bx+c grafiki
reziume:
· moswavleebi ecnobian cbxaxy ++= 2 funqciis grafiks;
· cbxaxy ++= 2 funqciis gamokvlevis zogad sqemas;
· parabolas wveros koordinatebs.
aqtivobis mizani:
· moswavleebi SeZleben cbxaxy ++= 2 funqciis grafikis agebas
· SeZleben funqciis gamokvlevas.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 17 03.07.2012 16:28:32
18
· SeZleben koeficientebis mixedviT daadginon funqciis grafikis mdebareoba sa-koordinato RerZebis mimarT.
savaraudo xangrZlivoba 3 sT.
aqtivobis aRwera: (pirveli gakveTili).1. gakveTili iwyeba saSinao davalebis analiziT (5-10wT);
2. maswavlebeli avalebs moswavleebs ifiqron paragrafis dasawyisSi dasmul probl-emur amocanaze da Semdeg xdeba amoxsnis demonstrireba (10wT).
3. maswavlebeli, winaswar gamzadebuli plakatebiT da funqciebis grafikebis gar-daqmnebiT axdens agebis demonstrirebas (10wT).
4. Semdeg maswavlebeli avalebs moswavleebs ifiqron paragrafSi dasmul individu-alur davalebaze (10wT)
5. maswavlebeli iZaxebs moswavles, romelic moaxdens individualuri davalebis prezentacias. maswavlebeli ajamebs Sedegebs da aZlevs saSinao davalebas #1, 2, 3, 4.
aqtivobis aRwera: (meore gakveTili)
1. gakveTili iwyeba saSinao davalebis analiziT (5wT);
2. maswavlebeli, moswavleebis aqtiuri monawileobiT, gamoiyvans parabolis wveros koordinatebis formulebs (5wT).
3. ganixileba funqciis gamokvlevis zogadi sqema da SemTxvevebisaTvis cal-calke (15wT).
4. maswavlebeli avalebs moswavleebs, ifiqron paragrafSi dasmul individualur SekiTxvaze da Semdeg romelime moswavle axdens davalebis prezentacias (10 wT).
5. Semdeg xdeba paragrafSi ganxiluli amocanebis amoxsna, maswavlebeli ajamebs Sede-gebs da aZlevs saSinao davalebas №5, 6, 7, 8, 9, 10.
darCenili erTi saaTi emsaxureba Seswavlili masalis gameorebas da darCenili sa-varjiSoebis amoxsnas.
III Tavi. §8. amovxsnaT kvadratuli utoloba
aqtivoba: kvadratuli utolobis amoxsna
reziume: moswavleebs xsnian kvadratul utolobas.
aqtivobis aRwera:
vixilavT paragrafSi garCeul utolobebs. SegviZlia dafaze davweroT kidev ramden-
ime utoloba a) (x–2)(x+3)≥0, b) xx
32
0#+- ; g) x2(x+3)>0, d) x2>9.
da SevecadoT moswavleebma msjelobiT amoxsnan TiToeuli maTgani.
amovxsnaT (x–2)(x+3) ≥0 utoloba.
kiTxvebi: rodis aris ori gamosaxulebis namravli arauaryofiTi? jer utoloba
amovxsnaT sistemis daxmarebiT. miviRebT: x≤–3 an x≥2.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 18 03.07.2012 16:28:32
19
b) SevecadoT xx
32
0#+- utolobis amoxsnas, ricx-
viTi wrfeebis saSualebiT rogorc es paragraf-
Sia naCvenebi. mivaqcioT yuradReba, rom utoloba
ar aris kvadratuli, magram misi amoxsna xdeba kvadratuli utolobis msgavsad.kiTxva: ra gansxvaveba iqneba (x+3)(x–2) ≤0 utolobis pasuxsa da mocemuli utolobis pasuxs Soris? moswavleebi iwyeben msjelobas:Sefardeba iqneba uaryofiTi, roca TiToeul komponents sxvadasxva niSani aqvs.yuradReba gavamaxviloT aramkacr utolobis niSanze. 3 da 2 ricxvebidan romeli unda ekuTvnodes pasuxs da ratom?miviReT x∈(−3;2].
ganvixiloT g) x2(x+3)>0 utoloba, romelic ar aris kvadratuli, magram misi amoxsna wina magaliTebis gaTvaliswinebiT. moswavleebs ar gauWirdebaT.amovxsnaT utoloba msjelobiT: ori gamosaxulebis namravli dadebiTia, Tu orive dadebiTia an orive arauaryofiTi, magram x2 uaryofiTi ver iqneba, amasTan x=0 utolobas ar akmayofilebs, e. i. x∈(−3;0) (0;∞).
davinaxoT amoxsnis procesi ricxviT RerZebze:
d) vxsniT x2>9 utolobas. sanam mivuTiTebdeT moswavleebs rogor unda daviwyoT utolobis amoxsna, vacadoT maT sakuTari azris gamoTqma. Savaraudoa, zogierTma daweros Semdegi pasuxi: x ≥ ±3. gavaanalizoT es tipiuri Secdoma da gadavideT amoxs-nis swor msvlelobaze. SevcvaloT utoloba Semdegi saxiT: (x–3)(x+3)>0. (15 wT).gTavazobT jgufuri muSaobis Catarebis erT models: klass gavyofT or jgufad da vaZlevT davalebas. maswavlebeli acxadebs TiToeuli amocanis Sesabamis qulas, ur-Cevs moswavleebs, rom jgufi daiyos qvejgufebad da am qvejgufebze ganawildes amo-canebi. TiToeuli qvejgufidan sabolood Tavad unda airCion is moswavle, romelic moaxdens am amocanis prezentacias an gauwevs oponirebas (imis mixedviT, Tu romel jgufs Sexvdeba es amocana saprezentaciod). maswavlebeli aZlevs moswavleebs mo-safiqreblad 15 wuTs.prezentaciamde kenWisyriT dadgindeba `a~ da `b~ gundi. gundi irCevs kapitans (ro-melic adevnebs Tvals qvejgufebis muSaobas da mere irCevs amocanas). ̀ a~ gundi irCevs amocanas. `b~ gundidan arCeuli moswavle axdens amocanis prezentacias.SekiTxvis dasmis an SeniSvnis micemis ufleba aqvs mxolod `a~ gundidan arCeul opo-nents. Tu `b~ gundma uari Tqva amocanaze, miiRebs nul qulas. `a~ gundis warmomad-geneli valdebulia mogvawodos amoxsna. Tu amoxsna iqneba araswori, `a~ gundi mi-iRebs minus imden qulas, ramdeni quliTac iyo Sefasebuli es amocana. amis Semdeg maswavlebeli anawilebs qulebs da Seaqvs winaswar gamzadebul cxrilSi.Semdeg `b~ gundi irCevs amocanas da procesi grZeldeba analogiurad. cxadia, Sei-Zleba sagakveTilo drois amowurvamde yvela amocanis amoxsna verc moaswron, mTa-varia, kapitanma sworad amoirCios amocana, romelsac jgufi dasvams, rom moipovo maqsimaluri qula.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 19 03.07.2012 16:28:32
20
IV Tavi. §1. samkuTxedebis msgavseba
reziume: moswavleebi gaecnobian msgavsi figurebis ganmartebas. iReben msgavsebis faqtis Caweris da am Canaweridan proporciis amoweris Cvevas.
aqtivobis mizani:• msgavsi figurebis gacnoba.• im faqtis gacnoba, rom erT-erTi gverdis paraleluri wrfe samkuTxedisagan mis-save msgavs samkuTxeds mokveTs.• msgavsebis faqtis Caweris da Canaweridan proporciis amoweris unar-Cvevis gamo-muSaveba da am Cvevis gamoyeneba amocanebis amoxsnisas.• gaiTavison msgavsebis arsi.
savaraudo xangrZlivoba 1 sT.
aqtivobis aRwera:1. gakveTili iwyeba saSinao davalebis analiziT (5 wT).2. Semdeg maswavlebeli avalebs wyvilebs ifiqron paragrafis dasawyisSi mocemul amocanebze (5 wT).3. wyvilebi axdenen namuSevris prezentacias. miuxedavad imisa sworad amoxsnes Tu ara dasmuli amocanebi, mainc xdeba bunebrivi gadasvla axal masalaze (5 wT).4. moswavleebs vTavazobT im faqtis damtkicebas, rom Tu samkuTxedis gverdebi ga-dakveTilia mesame gverdis paraleluri wrfiT, maSin am wrfiT miRebuli samkuTxedi Tavdapirvelis msgavsia. (15 wT).5. Semdeg ixileba paragrafSi mocemuli individualuri SekiTxvebi, rac moswavleebs exmareba ufro Rrmad Cawvdnen msgavsebis arss. sasurvelia maswavlebelma sTxovos moswavleebs, rom Tavad moifiqron msgavsi kiTxvebis Tundac TiTo magaliTi, roca pasuxia _ mcdari da roca pasuxia _ WeSmariti. (5 wT).6. paragrafSi ganxiluli ori amocana emsaxureba aqtivobis gaRrmavebagafarToebas.maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs moswavleebs saSinao davalebas. (10 wT)
V Tavi. jgufuri mecadineoba$3. gayofadobis Tvisebebis erTi saintereso Sedegi
reziume: moswavleebi gaecnobian ricxvTa gayofadobis Tvisebebis erT saintereso Sedegs da gamoiyeneben mas geometriuli amocanebis gadawyvetaSi.
aqtivobis mizani:• iswavlian, Tu rogor moZebnon erTi kaTetis mixedviT iseTi marTkuTxa samkuTxedi, romlis gverdebis sigrZeebi naturaluri ricxvebiT gamoisaxeba.• naxaven, rom uamravi naturalurgverdebiani marTkuTxa samkuTxedi arsebobs;• aageben monakveTs, romlis sigrZec iracionaluri ricxviT gamoisaxeba.• algebraSi miRebul codnas da gamoTvlebs gamoiyeneben agebis amocanebSi an ZiebaSi.
savaraudo dro – 1 gakveTili.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 20 03.07.2012 16:28:32
21
aqtivobis aRwera:1. maswavlebeli acnobs gayofadobis Tvisebas, Tu rogori ricxvebi da rogor SeiZle-ba warmovadginoT ori ricxvis kvadratebis sxvaobis saxiT da garCeuli amocanebis magaliTze aCvenebs, Tu rogor SeiZleba am faqtis gamoyeneba (10wT).2. yofs klass jgufebad da sTxovs Seasrulon paragrafSi mocemuli davalebebi. ganumartavs maT, rom TiTo amocana fasdeba 4 quliT, da rom romelime amocanaSi Sem-Txvevis gamorCena avtomaturad iwvevs Sesabamisi qulis dakargvas da aZlevs mosamza-deblad dros (15 wT).3. jgufebi abareben maswavlebels namuSevars da saTiTaod axdenen maT mier amorCeu-li amocanis prezentacias. prezentaciis dasrulebis Semdeg danarCen jgufebs aqvT SeniSvnis an SekiTxvis dasmis ufleba, romelSic maswavleblis Sexedulebis mixedviT SeuZliaT moipovon damatebiTi qula (15 wT).4. maswavlebeli ajamebs Sedegebs da acnobs jgufebs (5 wT).
VI Tavi. §4. veqtoris gamravleba ricxvze
reziume: moswavleebi ecnobian veqtoris ricxvze gamravlebis wess, iZenen am moq-medebis Sesrulebis Cvevas.
aqtivobis mizani: veqtoris ricxvze gamravlebis wesis Seswavla da amocanebis amoxs-nisas am wesis gamoyenebis unar-Cvevis gamomuSaveba.
savaraudo xangrZlivoba: 1 gakveTili.
aqtivobis aRwera:
1. gakveTili iwyeba saSinao davalebis analiziT. es saSualebas mogvcems gavimeoroT veqtorebis Sekrebis da gamoklebis wesebi. toli, koleniaruli, TanamimarTuli veqtorebis cnebebi (10wT).
2. moswavleebs vTavazobT raime a veqtori aiRon Sesakrebad oTxjer. jami aRvniSnoTAB -Ti. SevasruloT Sesabamisi naxazi. cxadia AB AB da a veqtorebi TanamimarTulia, amasTan AB veqtoris sigrZe oTxjer metia a veqtoris sigrZeze. igive gavakeToT –a veqtorisTvisac, ris Semdegac vayalibebT veqtoris k ricxvze gamravlebis wess, rogorc uaryofiTi, ise dadebiTi k-sTvis (15wT).
3. vayalibebT veqtoris ricxvze gamravlebis Tvisebebs. Semogvaqvs erTeulovani veq-toris cneba, misi aRniSvna. nebismier veqtors warmovadgenT veqtoris sigrZisa da misi TanamimarTuli erTeulovani veqtoris namravlis saxiT (5wT.).
4. aqtivobis gaRrmaveba-gamtkicebas emsaxureba paragrafis bolos dasmuli individ-ualuri SekiTxvebi. TiToeul am SekiTxvaze pasuxs moswavleebisgan viRebT, vaana-lizebT mas miuxedavad misi sisworisa. TiToeuli moswavlisagan veliT misi varau-dis sajarod gacxadebas da komentirebas (10wT).
5. maswavlebeli ajamebs gakveTils da aZlevs saSinao davalebas (5wT).
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 21 03.07.2012 16:28:32
22
VII Tavi. §1. simravle
aqtivoba: simravle, moqmedebebi simravleebze _ gaerTianeba, TanakveTa.
reziume: moswavleebi ixseneben simravlis cnebas. ixseneben simravleTa TanakveTas da gaerTianebas.
aqtivobis mizani:
• simravleTa konkretul magaliTebze maTi gaerTianebisa da TanakveTis dasaxeleba, sqematurad maTi Cveneba.• simravluri operaciebis gamoyeneba zogierT amocanis amoxsnis dros;• simravleTa gaerTianeba-TanakveTis elementTa raodenobebis daTvla.
savaraudo xangrZlivoba _ 1 gakveTili.
aqtivobis aRwera:gakveTili daviwyoT imiT, rom davavaloT moswavleebs daasaxelon sxvadasxva Sinaar-sis simravleebis magaliTebi. movTxovoT maT ganmarton simravle _ amis Semdeg ga-vaxsenoT pirveladi cneba da avuxsnaT maT, rom simravle pirveladi cnebaa da moicema mxolod ise, rogorc maT es gakveTilis dasawyisSi gaakeTes _ CamoTvliT, aRweriT. gavaxsenoT simravleTa gaerTianeba da TanakveTa.davsvaT Semdegi SekiTxvebi: daasaxeleT gaerTianeba da TanakveTa: a) Tqveni klasis gogonaTa simravlisa da biWebis simravlis; b) klasis im moswavleTa simravlisa, rom-lebic dadian literaturis wreze da imaTi, romlebic dadian maTematikis wreze; g) aradadebiT da arauaryofiT ricxviTi simravleebis; d) marTkuTxedebis da rombebis simravleebis da a.S. (10 wT)gavaxsenoT simravleTa gaerTianebis da TanakveTis Canaweri, davsvaT klasSi para-grafSi ganxiluli amocana da misi msgavsi amocana; magaliTad: eqskursiaze wasuli 40 bavSvidan 15-s acvia jinsis Sarvali, 17-s _ jinsis qurTuki, 6 bavSvs acvia orive _ jinsis qurTukica da Sarvalic. ramden maTgans ar acvia arc jinsis Sarvali da arc jinsis qurTuki?yovelive amis Semdeg mivceT gaerTianebis da TanakveTis raodenobis dasaTvleli formulebi, romlebic sasurvelia moswavleebma Tavad daweron aRniSnuli amo-canebis amoxsnis Semdeg. amocanebis amoxsna unda moxdes eiler-venis diagramebis gamoyenebiT, rac ufro TvalsaCinos xdis daskvnas. dasaxelebuli amocanebisaTvis magaliTi 1-is ganxilva moswavleebs axsenebs albaTobis elementebs, romelic sa-survelia raime formiT TiTqmis yovel gakveTilze gavakeToT. (10 wT)
aqtivobis ganmtkicebisaTvis davsvaT sakontrolo kiTxvebi:
1. ra aris simravle da rogor moicema is?
2. ras warmoadgens A B simravleebis TanakveTa da gaerTianeba?
3. ra aris carieli simravle da rodis SeiZleba iyos ori simravlis TanakveTa cari-eli? gaerTianeba? moiyvaneT Sesabamisi magaliTebi.
4. sityvierad daaxasiaTeT 3-is jerad da 5-is jerad orniSna ricxvTa simravleebis TanakveTa da gaerTianeba. ramden elements Seicavs TiToeuli?
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 22 03.07.2012 16:28:32
23
5. daasaxeleT Tqveni klasis im moswavleTa simravle, romlebsac yvela saganSi dadeb-iTi Sefaseba aqvT da simravle im moswavleebisa, romlebic romelime saganSi ver aswreben. ra aris albaToba imisa, rom SemTxveviT dasaxelebuli moswavle ekuTv-nis I simravles, II simravles? romelia meti?
6. ra SemTxvevaSia ori simravlis gaerTianeba an TanakveTa erT-erTi simravlis toli?
VII Tavi. §5. xdomilobaTa namravlis albaToba. xisebri diagrama
reziume: moswavleebi ecnobian Tu ra SemTxvevaSia raime a xdomiloba B-ze damokide-buli da ra SemTxvevaSi damoukidebeli. SeZleben damokidebul da damoukidebel xdomilobaTa namravlis albaTobis gamoTvlas.
aqtivobis mizani:
moswavleebma SeZlon xdomilobaTa namravlis albaTobis gamoTvla sxvadasxva xserx-iT.daeuflon xisebri diagramis agebas da misi saSualebiTac ipovon xdomilobaTa nam-ravlis albaToba.aucilebeli wina codna• ras ewodeba xdomilobaTa jami, namravli.• mocemuli cdis SemTxvevaSi elementaruli cdomilobaTa sivrcis Cawera.• mocemuli xdomilobis xelSemwyob xdomilobaTa CamoTvla.• xdomilobis albaTobis gamoTvla.• xisebri grafis ageba.• araTavsebadi, Tu Tavsebadi xdomilobebis jamis albaTobis gamoTvla.
aqtivobis aRwera:Semogvaqvs erTmaneTze damokidebuli da damoukidebeli xdomilobebis cnebebi. vTxovT moswavleebs daasaxelon damoukidebel (ori monetis agdeba, kamaTlebis gag-oreba...) da damokidebul (urnidan birTvebis amoReba Caubruneblad) xdomilobaTa magaliTebi: a) ras udris imis albaToba, Tu urnidan, romelSic 9 TeTri, 1 wiTeli da 2 lurji birTvia, SemTxveviT amoRebuli birTvi iqneba wiTeli an TeTri; b) ras udris imis albaToba, rom amoRebuli ori birTvidan orive TeTria? problema dasmulia da SeviswavloT es sakiTxi.ra Tqma unda, namravlis albaTobis gamosaTvlelad ufro martivi iqneba, roca ur-naSi ori feris birTvia. ganvixilavT saxelmZRvaneloSi mocemul amocanas (birTvebis raodenoba survilisamebr SegiZliaT SecvaloT). yuradReba mivaqcioT im faqts, Tu ratomaa B xdomiloba _ ̀ meored amoRebuli birTvi wiTelia~ damokidebuli A xdomilo-baze, roca birTvs ukan ar abruneben da ratom iqnebian isini damoukidebelni, roca birTvs ukanve Caabruneben. sasurvelia moswavleebs Tavadve davaTvlevinoT (Sesa-Zloa wyvilebSic) AB xdomilobis xelSemwyob xdomilobaTa raodenoba, aseve elemen-tarul xdomilobaTa sivrce orive SemTxvevaSi. II SemTxvevaSi (ukan Caubruneblad). saWiroa mivaxvedroT, rom am SemTxvevaSi (1; 1), (2; 2); (-3; 3) . . . (9; 9); (10; 10) elementa-ruli xdomilobebi ar arsebobs. amis dasazusteblad SesaZlebelia davsvaT kiTxva:
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 23 03.07.2012 16:28:32
24
pirvelad amovida burTula #1, SesaZlebelia Tu ara meoredac #1 birTvi amovides? da a.S. mas Semdeg, rac daTvlian P(aB)-s orive SemTxvevaSi SegviZlia davsvaT aseTi kiTx-va: rogoraa SesaZlebeli P(a) da P(B)-s mniSvnelobebisagan miviRoT P(aB)? rasac vim-edovnebT, moswavleebi advilad gaarTmeven Tavs.
amis Semdeg avagebT oretapian xisebr diagramas. I etapi _ erTi burTulis amoReba, romelic an TeTria, an wiTeli. II etapi _ meore burTulis amoReba, romelic Sesabam-isad an TeTria, an wiTeli. am principiT ixazeba diagramac.
I etapze. radgan P(T)=109 , amitom isarze vwerT
109 -s → , xolo P(w)= 1
10, e.i. .
II etapi: Tu pirvelad amovida ̀ T~, maSin urnaSi dar-
Cenilia 9 birTvi, aqedan ki 8 TeTria, amitom
iwereba 108 , xolo , radgan urnaSi 9 birTvidan
mxolod erTia wiTeli. Tu pirvelad amovida `w~, maSin urnaSi darCenili 9 birTvidan
cxrave TeTria, amitom vwerT 99 → , xolo .
analogiurad gavacnobT I diagramasac.mivaqcevinoT yuradReba imaze, rom oretapiani (an meti) cdis Sesabamisi diagramis agebiT TvalsaCinod Cans yoveli elementaruli xdomiloba da advilad SegviZlia TiToeulis albaTobis gamoTvla _ yoveli toti gansazRvravs erT elementarul xdomilobas. aseve SegviZlia rTuli xdomilobis gamoTvlac. daasasruls gamovT-valoT orivejer erTi feri birTvis amoRebis albaToba (T; T) an (w; w) araTavsebadi xdomilobebia, amitom
P((T; T) an (w; w)) = 10081
1001
10082
+ = (dabrunebiT)
P((T; T) an (w; w)) = 108 + 0 =
108 (daubruneblad).
da bolos, vubrundebiT paragrafis dasawyisSi dasmul maprovocirebel SekiTxvas,romelzec moswavleebi sakmaod advilad mixvdebian, rom pasuxi uaryofiTia. vagebT xisebr diagramas. vTvliT albaTobebs im SemTxvevebSi, Tu1. pirvelive gagorebisas movida `6~.2. meore gagorebisas movida `6~ da pirvelze ara.3. pirvelze da meoreze ar movida da mesameze movida `6~ diagramaze es procesi eqvs etapiania.1 SekiTxva _ Tu TamaSi iqneboda sametapiani, maSin yvela elementarul xdomilobaTa(yoveli totis) albaTobaTa jami aris 1. eqvsetapiani cdisas yvela elementarul xdomilobaTa (yoveli totis) albaTobaTa jami tolia 1-is.2) amis Semdeg sasurvelia gakveTilze gairCes paragrafis bolos ganxiluli amocana da #1 amocana savarjiSoebidan.
ukan daubruneblad
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 24 03.07.2012 16:28:33
25
I Tavi
1. funqcia
reziume:
vixsenebT funqciis cnebas, Caweris formebs, funqciis gansazRvris aresa da mniSvn-elobaTa simravles, funqciis grafiks.
amoxsnebi, miTiTebebi:
6. y=8x+12(15–x).
11. ( )4
3 8 23 12211+ + + -
= .
13. funqcia Rebulobs 11 mTel mniSvnelobas. esenia: ±5; ±4; ±3; ±2; ±1; 0.
14. V=x(x+2)(2x+2).
15. D=(0; h92 ].
16. a) R; b) R\{-1}; g) R; d)2;
33j8 ; e) R\{±
23 }; v) R\{±2}.
18. f=S(h)= h2
(m2).
2. amovicnoT wrfivi funqcia
reziume:
paragrafSi mocemuli an misi msgavsi cxrilis ganxilvis Semdeg moswavlem unda daaf-iqsiros kanonzomiereba _ argumentis erTi da imave ricxviT gazrdiT, funqciis mniSvneloba erTsa da imave (dadebiT an uaryofiT) nazrds Rebulobs. amave dros unda SeamCnios damokidebuleba argumentis nazrdsa da funqciis nazrds Soris (a; ka). xazi gavusvaT, rom es Tviseba mxolod wrfiv funqcias axasiaTebs da piriqiT, am Tvisebis mqone yvela funqcia wrfivia.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. m=5k+3.
2. S=3+2(t–1). S=2t+1.
6. S=1000+100
1000 5$ n=1000+50n.
11. a) x y
x y
x
y x
x
y
3 2 7 2
10 2 6 2
13 13 2
5 3 2
2
2 2
+ =
- =
=
= -
=
=) )) ;
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 25 03.07.2012 16:28:33
26
b) x y
x y
yy
xy
y
x
2 3 5
3 2 0
3
23 5
3
2
5 3
5 2
+ =
+ =
- + =
=-
=
=-
Z
[
\
]]
]]
) ) .
3. f : x → x2 funqcia
reziume:
moswavles unda SeeZlos y=x2 parabolas ageba, misi Tvisebebis CamoTvla, imis dadgena,mocemuli wertili mdebareobs Tu ara aRniSnul grafikze.
amoxsnebi, miTiTebebi:
8. S(x)= x2 – 4
10. 27= m32^ h m=±3
a) M(5; 25) mdebareobs;b) M(±6; 8) ar mdebareobs.
11. a) an=–2an-1b) an=4 · 3n–1;
g) an=(2+ 3 )an-1; a1=2- 3 ;
d) an =an-1+ 2 ; a1=1, an an=1+ 2 ·(n–1).
12. 360°=60 danayofs, e.i. 1 danayofi = 6° da 1°=1/6 danayofs.30°= 30 · 1°=30°. 1/6 danayofi=5 danayofs45°=45·1°=45°. 1/6 danayofi=15/2 danayofs 90°=90·1/6 dan.; 180°=30 dan.b) 1 dan=6°; 5 dan=5 · 6°=30°; 10 dan=10 · 6°=60°; 30 dan=30 · 6°=180°.g) didi isari gadis 60 dan/sT-Si, e. i. V
d=60 dan/sT. V
p=5 dan/sT.
13. saaTis isrebs Soris 5 · 4=20 dan. 1 dan=6° 20 · 1 dan=20 · 6°=120°.
14. 6 sT-ze saaTis isrebs Soris 30 danayofia. saaTis isrebi moZraoben wreze erTimimarTulebiT, e. i. manZili ifareba siCqareebis sxvaobiT. V
d–V
p=55 dan/sT. 6 sT-dan
7-is aT wuTamde gavida 10wT=1/6sT. t=1/6sT. V=55dan/sT. e. i. manZili, romelic daifara10wT-Si _ S1=55/6 dan.isrebs Soris iyo 30 danayofi. es manZili Semcirda 55/6 danayofiT. e. i. isrebs Soris manZili iqneba 30 dan _ 55/6 dan= 125/6 dan=125/6 · 6°=125°.
15. 2 sT-ze isrebs Soris aris 10 danayofi. rac naklebia 90°-ze. e. i. didi isari jer undadaewios patara isars da mere unda gauswros 90°=15 danayofiT, anu erTi mimarTulebiTmoZraobisas unda daifaros 25 danayofi. S=25 dan. V=55 dan/sT. t=25 dan: 55dan/sT=5/11 sT.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 26 03.07.2012 16:28:34
27
4. kvadratuli gantolebis grafikuli amoxsna
reziume:
moswavlem unda icodes kvadratuli gantolebis zogadi saxe, misi koeficientebi. grafikulad unda xedavdes, ramdeni amonaxsni SeiZleba hqondes kvadratul gantole-bas, unda SeeZlos wrfivi da kvadratuli funqciebis gadakveTis wertilebis povna.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. a) naxazze mocemuli y=x2 da y= x52
57
- + funqciaTa grafikebi, e.i. x x52
57
02- + = .
b) y=x2 y=x–2.gantolebaa: x2–x+2=0.
6. �R2=4 R= 2
r.
7. 3 sT-ze isrebs Soris aris 15 danayofi. isrebi rom erT wrfeze iyos, maT Soris undaiyos 0°, an 180°. cxadia, pirvelad iqneba 0°, roca didi isari daeweva pataras. e. i. unda daifaros 15 danayofiT.S=15 dan; V=55 dan/sT. t=15/55=3/11 sT.
8. davabrunoT saaTi 3 sT-ze. isrebs Soris 15 danayofia. 1) gvinda isrebs Soris 30°=5 dan.e.i. unda daifaros 10 danayofiT. S=10 dan, V=55 dan/sT= t=2/11 sT. es dro saWiroa 3 sT-
isTvis, e. i. 4-is 10 wuTisaTvis saWiroa 10 wT-iT naklebi e. i.1/6 sT-iT t1=112
61
661
- = sT.
b) davabrunoT saaTi 3 sT-ze. didi isari unda daewios pataras da gaaswros 15 danay-
ofiT, e. i. unda daifaros S=30 dan. t=5530
116
= sT e. i. dro saZiebelze 1/6-iT metia. e. i.
t1=116
61
6625
- = = sT.
11. aBD samkuTxedi gamodis marTkuTxa 30°-iani kuTxiT, e.i. BD=5 3 .
5. kvadratuli gantolebis amoxsna
reziume:
moswavlem unda icodes kvadratuli gantolebis amoxsnis formula. amoxsnis gareSe(diskriminantiT) unda gansazRvros rodis aqvs gantolebas erTi, ori an arc erTi amonaxsni. unda SeeZlos luwi meore koeficientis SemTxvevaSi Sesabamisi formulis gamoyeneba.
amoxsnebi, miTiTebebi:
5. a) x(x2+8x+9)=0 x1=0 x2,3=-4± 7 ; g) (x+1)2(1+3x)=0 x=-1 x=31
- ;
z) (5x+3)2(6–8x)=0 x=53
- x=43 .
7. a) 5|x| 2+6|x|+1=0 x∈∅. b) 5|x|2–7|x|+2=0
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 27 03.07.2012 16:28:34
28
|x|=52 |x|=1
x=52
! x=±1.
10. g) D4
0= 1–(a+1)(a–1)=0 a=± 2
13. a) x2+2kx–3=0 D4
=k2+3>0 nebismieri k-sTvis, e.i. x=-k± k 32+ .
b) 4x–2(k–2)x–2k=0 D4
=(k–2)2+8k=(k+2)2≥0 nebismieri k-sTvis x=k2
21
-
R
T
SSSS
.
19. (x+1)2=3x2 x=2
3 1+.
21. a) n2+(n-1)2; b) n2+(n-1)2=113, n=8.
22. ab
43
= b=3x a=4x c=5x x=4.
23. (a+3)2– a2
2` j =144 a=10.
25. a= hh242
2
+-` j .
27. xx
xx
4 91
73
++ =
++ x=5; saZiebeli wiladia
95 .
28. Cqari x km/sT 400 km
sabargo (x+20) km/sT 400 km
x x400
20400
1-+
= , saidanac x=80 km/sT.
30. x x448
448
4+
+-
= , saidanac x=20 km/sT.
31. x x2
21
2221
221
2821
8-
++
= x=7 km/sT.
32. x
420+–
x 7420
32
++
= x=63 km/sT.
33. ,x x0 5
15 151
-- = x=3 t.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 28 03.07.2012 16:28:36
29
35. x2–x· x100
=16 x=80% an x=20%.
36. x x4
64
++
=1 lika — 6 sT, Tako — 12 sT.
37. x x56 6-
+ =1 x=15.
38. gvaqvs ori SemTxveva: I didi isari CamorCeba 18°-iT, maSin dawevamde dasafaria 18° da unda gaaswros 66°-iT, e. i. unda daifaros 84°· 84°=14 dan e. i. S=14 dan t=14/55sT. II didi isari winaa 18°-iT, maSin dasafari rCeba 66°-18°=48°=8 dan t=8/55sT.
39. saaTi aCvenebs 3-is 29 wuTs. vTqvaT isrebs Soris aris x danayofi. gavasworoT saaTi2 sTze. isrebs Soris iqneba 10 danayofi. e. i. 2 saaTidan 3-is 29 wuTamde aris S=(10+x) danayofi.t=29wT=29/60sT. V=55 dan/sT.10+x=29/60·55=x=29/12 ·11–10=199/12 dan=199/12·6°=199°/2=99,5°.
41. (x–a) 1x- +^ h=0
0
x a
x
x
x a
x
0
0
1 0 Q
# #
- =
- + =
=> >) )Tu a>0, gantolebas amonaxsni ar eqneba.
42. m
m
4
64
n
n
5
3
=
=
-
+) gavamravloT m8=28, e.i. m=2. CavsvaT romelimeSi 25-n=22, saidanac n=3.
45. a) aucileblad xazi unda gavusvaT, rom moc. gantolebas rom erTi amonaxsni qondes,an a=0 an D=0.
7. vietas Teorema
reziume:
moswavleebs ganvumartoT, rom vietas Teorema mosaxerxebelia ara marto imisTvis, rom zepirad vipovoT gantolebis fesvebi, aramed imisTvisac, rom SevadginoT gan-toleba fesvebis mixedviT, an SevarCioT parametri ise, rom fesvebi akmayofilebdnen mocemul pirobas.
amoxsnebi, miTiTebebi:
4. a) 42
21 =+ xx 821 =+ xx 221 =xx
421 =xx 0482 =+− xx
6. a) amovxsnaT kvadratuli gantoleba:
x2–8x+15=0 aseTi wyvilebia (3;5) (5,3).
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 29 03.07.2012 16:28:36
30
8. am amocanis amoxsnamde sasurvelia gakeTdes zogadi monaxazi ax2+bx+c=0 gantolebi-
saTvis. Tu 0≥D da 0>ac
, fesvebi erTnairniSniania, xolo Tu 0≥D da 0<ac
fesvebi
sxvadasxvaniSniania.
I. orive fesvi dadebiTia, Tu
≥
<
>
0
0
0
Dabac
II. orive fesvi uaryofiTia, Tu
≥
>
>
0
0
0
Dabac
III. fesvebi sxvadasxvaniSniania, Tu 0<ac
, SevniSnoT, rom am SemTxvevaSi 0>D piroba avtomaturad sruldeba
a) 0123 2 =−− xx ; 31
−=ac sxvadasxvaniSniani.
b) 0152 2 =++ xx 0>D 021>=
ac
025>=
ab
orive fesvi uaryofiTia.
g) 0342 =+− xx fesvebi dadebiTia.
11. x2–15x+26=0 x x
x x
15
26
1 2
1 2
+ =
=)
x x x xx x1 1
2615
1 2 1 2
2 1+ =+
= .
12. 15x2–7x–3=0 x x
x x
157
51
1 2
1 2
+ =
=-
Z
[
\
]]
]
−=⋅
=+
5933
5733
21
21
xx
xx. 0
59
572 =−− xx .
14. 32
1 −=xx
21 3xx −=⇒ x2+2px–12=0 Dp
412
2= + , yovelTvis dadebiTia
x x p
x x
x x
2
12
3
1 2
1 2
1 2
+ =-
=-
=-
* x2=±2 p=±2
16. ax2+bx+a=0. 121 ==aaxx e.i. x
x1
21
=
19. jer vaCvenoT rom nebismieri oTxkuTxedis gverdebis Suaw-ertilebiT miRebuli oTxkuTxedi yovelTvis paralelogramia.
MNAC2
= =QP; MQBD2
= =NP.
e.i.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 30 03.07.2012 16:28:37
31
cxadia Tu amave dros oTxkuTxedis diagonalebi tolia, maSin MNPQ rombi iqneba.
20. aC=18; aM=MB u.v. aK; KC. gavavloT BN||MD, cxadia, aK=KP=PC, e.i. aK=
318 =6 KC=12.
23. mocemuli gantoleba tolfasia
=+−
=++
07405
2
2
axxaxx
443
21
axx
axx
=
=
00
2 ≥≥
DD
; e.i. miviReT sistema: 4
2
4321axxxx =
a
a
a
a
a
a
4
25 4 0
49 4 0
2
425
449
2 !
$
$
#
#
=
-
-
=Z
[
\
]]
]]
Z
[
\
]]
]]
a=2 an a=-2.
8. kvadratuli samwevris daSla mamravlebad
reziume:
vaCvenoT moswavleebs savarjiSoebi, sadac aucileblad gvWirdeba kvadratuli samw-
evris mamravlebad daSla, magaliTad x x
xx5 6
2 13
252
- +
-+
-= gantolebis amoxsnis tipis
savarjiSo.
amoxsnebi, miTiTebebi:
8. a) x x
x x
7 10 0
6 0
2
2
!
+ + =
- -) x = –5.
9. y=x+2 aris wrfe, xolo yx
x x4
2 82
=-
- - =x+2, x≠4 wertili (4; 6) amovardnilia.
10. a) x x x
x
2 8 16
4
2
$
- = - +) x=6.
12. kata wT Tagvi
5 5 5
1 151 x=5
x 100 100
13. nebismier sam wertilze yovelTvis gaivleba sibrtye, amdenad albaToba imisa, rom samive wertili xvdeba erT naxevarsferoze aris 1.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 31 03.07.2012 16:28:38
32
14. amocanis pirobis Tanaxmad SevadginoT swori Cvenebebis cxrili: I _ yviTeli; mwvane II _ wiTeli; mwvane III _ wiTeli; forToxlisferi.
e.i. ori mwvane da ori wiTeli erTmaneTs unda emTxveodes e.i. a aris _ II, B — III, C — IwiTeli _ 2; forToxlisferi _ 4; yviTeli _ 8; mwvane _ 9.
15. a) 3x2–5xy–2y2=3 xy
3+` j(x–2y)=(3x+y)(x–2y). x= y y y
y6
5 73
2
!= -> .
Seamowme Seni codna:
1) g; 2) b; 3) g; 4) d; 5) a; 6) a; 7) b; 8) a; 9) d; 10) b; 11) b; 12) b; 13) b.
I Tavis damatebiTi savarjiSoebi
9. (x2−5)2+4(x2−5)−5=0 x2−5≡y.
y1=-5; y2=1. x
x
x
x
5 5
5 1
0
6
2
2!
- =-
- =
=
=== .
16. a) 2x2−(3a−1)x+a−1=0D=0, (3a–1)2−8(a−1)=09a2−14a+9=0 a∈∅.
19. B wertilis abscisaa x0 x
x2
2 30
0
2= x0= 3 a(– 3 ;3) B( 3 ;3).
20. 1) x2=kx+b; x2–kx+3k=0; a(3; 0).
y=kx+b; o=3k+b; b=-3k.
D=0 k2–12k=0.
a) k=0; k=12; b) (0; 0) an (6; 36).
32. x x
4202
42021
-+
= x=40km/sT; 2 saaTSi.
43. piTagoras TeoremiT
x= ( ) ( )192 3 256 32 2
$ $+ =960 km.
54. x x
x40
20040
101
-+
= =200
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 32 03.07.2012 16:28:39
33
56. x2+162=(x+4)2 x=30.
57. x= 125 1172 2- =44.
66. x2–3x+1=0 x x
x x
3
1
1 2
1 2
+ =
=)
a) 5( )x x x x
x x5 515
1 2 1 2
1 2+ =
+= ;
b) ( ) 2
35x x x x
x x x x5 5 5 1 2
2
1 2
1
2
2
2
1
2
2
2+ =+ -
=^ h
;
g) ( )( )
x x x x
x x x x x x5 5 5
1
3
2
3
1
3
2
3
1 2 1
2
2
2
1 2+ =
+ + -.
70. davalagoT 2ax2+2(a2–a–2)x–7=0. moduliT tol da niSniT gansxvavebul fesvebs mivi-RebT, Tu a2–a–2=0 da a>0, e.i. a=2.
71. 7x2–ax+a–7=0 x x
a
x xa
7
77
1 2
1 2
+ =
=-
Z
[
\
]]
].
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 33 03.07.2012 16:28:40
34
II Tavi
1. toldidi da proporciuli nawilebi samkuTxedSi
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. moc. ΔaBC, D∈aC, aD:DC=2:3 ⇒ SΔaBD:SΔBDC=2:3.
2. moc. ΔaBC, D∈aC, SΔaBD:SΔBDC=1:2 ⇒ aD:DC=1:2.
3. S1:S2=1:3 ⇒ S2=3·S1=9sm2. S3:S1=5:1 ⇒ S3=5·S1=15sm2.
4. ganv. ΔaBN. aM=MB ⇒ SΔaMN=SΔMNB=S.
ganv. ΔaBD. aN=ND ⇒ SΔBND=SΔaNB=2S.
ganv. aBCD paralelogrami. BD diagonalia. e.i. ΔaBD= ΔBCD ⇒ SΔBCD=4S.
5. aM=DC ⇒ SΔaBM=SΔDBC=2sm2.
6. SΔMNB=12sm2 ⇒ 7S=12 ⇒S=712 .
SΔaBC=21S=217
123
$ =36sm2.
pasuxi: SaBC=36sm2.
9. ganv. ΔaCD. aM=MD ⇒ SΔaCM=SΔMCD≡S. ganv. aBCD paralelogrami. aC diagonalia. e.i. SΔaBC=SΔaCD=2S.
SaBCM:SMCD=3S:S=3:1.
10. ganv. ΔaMB, aK=KB ⇒ SΔaKM=SΔKMB=2.ganv. ΔaBC. aM=MC ⇒ SΔBMC=SΔaBM=4.SΔaBC=8sm2.
11. ganv. ΔaBN. aM=MB ⇒ SΔaNM=SΔMBN≡S.ganv. ΔaBD. aN=ND ⇒ SΔaBN=SΔBND=2S.SΔBCD=SΔaBD=4S.SaBCD=8S=16 ⇒ S=2.SΔaMN=S=2sm2.
12. ganv. ∆aNB. MBAM
32
= . SΔaNM=2S da SΔMNB=3S.
ganv. ∆aBC. .NCAN
SS
SS
S S25
25 5
25
2BNC
ABN
BNCBNC& & &= = = =
3
3
33 .
a 5x M N 9x 7x C
B
5S 7S 9S
a
2S S S
M D
B C
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 34 03.07.2012 16:28:41
35
13. A wertilze gavavloT BC-s paraleluri wrfe. aRvmarToT BC monakveTis SuamarTobi. am ori wrfis gadakveTis wertili ≡K-Ti da SevaerToTB da C wertilebTan saZiebeli samkuTxedia BCK, da ΔBCK-s simetriuliΔBCK1, BC wrfis mimarT.
14. a) b)
15. erT-erTi gverdi gavyoT SefardebiT 1:2:3. dayofis wertilebi SevaerToT mopirda-pire wverosTan.
16. vTqvaT iraklis mier amowerili ricxvebis jamia x, maSin ninos mier amowerili ricxvebis jami iqneba 3x. e.i. orives mier amowerili ricxvebis jamia 4x. (x∈N). cxrilSi Cawerili yvela ricxvis jamia 45. e.i. amowerili ricxvebis jamia (radgan 4-is jeradia) 40 an 36. 40-is SemTxvevaSi amosaweri darCa 5. pirvelis mier amowerili ricxvebis jamia 10=1+2+3+4. ninos mier amowerili ricxvebis jamia 30=6+7+8+9.
36-is SemTxvevaSi 36=4x ⇒ x=9. 3x=27.ar varga, radgan umciresi 4 ricxvis jamia 10.pasuxi : amosaweri darCa 5.
17. namravlis bolo cifri 0-ia, Tu namravli Seicavs Tanamamravlebad 2 da 5-s.a) 5; b) 20;
g) 5, 10, 15, 20, 25, 30 ricxvebi Seicavs jamSi 7 cal 5-ians, radgan 25=5·5. e.i. n=30.d) 5; 10; 15; 20; 25; 30; 35; 40; 45; 50 1 1 1 1 2 1 1 1 1 2n=45-isaTvis gvaqvs 10 nuli. 50-isaTvis ki ukve 12, radgan 50=2·5·5, e.i. 11 nuliT aRniS-nuli namravli ar damTavrdeba.
18. I maRaziaSi fasi gaxda x·0,9·0,9=0,81x. meoreSi _ 0,8x.
2. toldidi da proporciuli nawilebi trapeciaSi,nebismier oTxkuTxedSi
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. C wverodan gavavloT BD diagonalis ||CK monakveTi. ganv. ∆aCK. ∠aCK=∠aOD=90°. aK=a+b=16. aC=CK≡x. aK2=aC2+CK2 ⇒ 162=2x2 ⇒ x2=8·16.
SaBCD=SaKC=2
8x21 12 4
$= ·16=64sm2.
S S S
S S
S
a D
O
b a K
B C
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 35 03.07.2012 16:28:41
36
2. M wertilze gavavloT fuZeebis marTobuli DK mon-akveTi.
ganv. ΔPBM=ΔMKa ⇒ MP=MK≡h. e.i. am samkuTxedebis M wverodan gavlebuli simaRleebi tolia da udristrapeciis simaRlis naxevars.
SΔBMC=21 ·h ⇒6=
21 ·3·h ⇒ h=4. e.i. SaBCD=
25 3+ ·8=32.
3. aBCD trapeciis blagvi kuTxis wverodan gavavloT BD diagonalis paraleluri CK monakveTi fuZis gagrZelebasTan gadakveTaze. miRebuli ΔaCK aBCD trapeciis toldidia.
S=3·3 3 =9 3 .
4. aCK tolferda marTkuTxa samkuTxedi, romelic aBCD trapeciis toldidia (ix. amocana 3).
aK=BC+aD=12 aC=CK=6 2 .
SΔaCK=216 2 6 2 36$ = .
SaBCD=36sm2.
5. ganv. ∆aCK (ix. amocana 3). aC=15; CK=20; CP=h=12. ∆aCP ⇒ aP=9. ∆CPK ⇒ PK=16.
SaBCD=21 (9+16)·12=25·6=150. SaBCD=150sm2.
6. aO:OC=5:3 ⇒ SaOB≡5S. SBOC=3S. SCOD= SaOB≡5S. 5S·5S=3S·SaOD ⇒ SaOD=
325 S=15. e.i. S=
59 .
SaBCD=13S+15=38,4sm2.
M
a K 5 D
P B C 3
a
60°
3 6
30°
K
C
a 12 K
B
15
a
12
P
20
K
C
a
B3S
5S O 3x
5x5x
D
C
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 36 03.07.2012 16:28:41
37
7. SaBC: SaCD= :ADBC
2 3= .
8. ∆aBC ⇒ OCAO
SS
BOC
AOB= ;
∆BCD ⇒ OBDO
SS
OBDO
SS
OCAO
OBOD
BOC
COD
BOC
AOB& &= = =m m . r.d.g.
9. 17071 (17071–16961=110<200).
10. ricxvi iyofa 36-ze es ricxvi iyofa 4-ze da 9-ze. 4-ze iyofaricxvi, romlis bolo ori cifriT Sedgenili ricxvi iyofa 4-ze. miviReT ori SemTxveva:a) 13*452; b) 13*456.TiToeulSi ise unda CavsvaT erTi cifri, rom miRebuli ricxvi gaiyos 9-ze.a) 1+3+4+5+2=15. e.i. unda CavsvaT 3. 133452.b) 1+3+4+5+6=19. e.i. unda CavsvaT 8. 138456.
3. wesieri mravalkuTxedebi
reziume:
paragrafSi garCeuli ori amocana sakmarisia imisaTvis, rom moswavleebma SeasrulonparagrafSi mocemuli davalebebi. sasurvelia, am garCeuli amocanebis prezentaciisas maswavlebelma sTxovos moswavleebs zogadad Camoayalibon: a) Tu Caxazulia wrewirSi wesieri n-kuTxedi, rogor Caxazon 2n-kuTxedi. b) Caxazulia wesieri n kuTxedi, rogor Semoxazon wesieri n-kuTxedi, wesieri 2n-kuTxedi.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. wrewiri a1, a2... a6 wertilebiT gaiyofa 6 tol nawilad. cxadia, mravalkuTxedi iqneba
wesieri.
4. a) gavavloT ori urTierTmarTobuli diametri, yvela Semdeg SemTx-vevaSi gavyoT miRebuli mravalkuTxedis gverdi or tol nawilad
da gavavloT am wertilze radiusi.
8. a) 25%-ian seqtors Seesabameba sruli kuTxis meoTxedi, e.i. 90°;b) 360° — 100% 45° — x x=
36045 100$ 12,5%.
10. .... .... ( ) ( ) ... ( )19
10 20 100 180 19019
10 190 20 180 90 110 10019
1900+ + + + +=
+ + + + + + += =100.
11. a3=2t=2000kg. 2a a
8
33
=` j =250 kg.
a
B
O
D
C
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 37 03.07.2012 16:28:42
38
12. n-5; n-4; n-3; n-2; n-1; n — jami 5n-15. n; n+1; n+2; n+3; n+4; n+5 — jami 5n+15. sxvaoba 30-is tolia.
4. wrewiris sigrZe, wris farTobi
reziume:
wina paragrafSi Sesrulebuli praqtikuli savarjiSoebi daexmareba moswavleebs imisaRqmaSi, rom wrewirSi Caxazuli an wrewirze Semoxazuli wesieri mravalkuTxedis gverdebis raodenobas rac ufro gavzrdiT, miT ufro axlos iqneba mravalkuTxedis perimetri wrewiris sigrZesTan.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. radiusis toli qordis mier moWimuli rkalis gradusuli zoma 60°-ia, e.i. rkalis
sigrZea r r360
2 603
$r r= .
5. 2�R=64�. R=32.
6. a) n180
42
$$
rr= , n=90°. b) n
1804
2$
r r= , n=22,5°.
7. ,R
n R n180
180crr
= = .
8. SeiZleba proporciiT 36° — 45 360° — l l=450.
9. wesieri eqvskuTxedis gverdi masze Semoxazuli wrewiris radiusis tolia, a6=R.
2�R=6R+7. R=2 6
7r-
. l=3
7rr-
.
10. a) 60�== R180
60$r , R=180, qordis sigrZe=R=180;
b) 60�== R180
90$r , R=120, qordis sigrZe=R 2 120 2= ;
g) 60�== R180120$r , R=90, qordis sigrZe=R 03 9 3= .
13. a) S=πR2–2R2=R2(π–2); b) a=R 3 S=πR2– a
4
32
=πR2– R
4
3 32
=R2·4
3 3r-c m.
g) πR2– R23
32
==R2·4
3 3r-c m.
Seamowme Seni codna:
1. aD=BD=DE ⇒ ∠aEB=90° ⇒ aE=h=4.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 38 03.07.2012 16:28:46
39
SaBC=21 ·8·4=16.
ganv. ∆DEC da ∆aEC. maT aqvT saerTo EC fuZe, xolo ∆DEC-s EC-ze daSvebuli simaRle h2
=2, e.i. SDEC=21 SaEC=8.
swori pasuxia: b.
2. ∆DBC-Si B wverodan DC fuZeze daSvebuli simaRle tolia aD=6.
SBDC=21 ·6·3=9.
swori pasuxia: b.
3. ganv. ∆BaK. S∆BaK=21 aK·Bh=
23 ·Bh
p ⇒S∆BaK+S∆DCh=23 ·(Bh+hC)=
23 ·BC=
23 ·12=18.
ganv. ∆DCh. S∆DCh=21 Dh·hC=
23 ·hC
swori pasuxia: d.
4. SaOB=SCOD=S
S2=3·12 ⇒ S=6.
SaBCD=2·6+3+12=27.
swori pasuxia: a.
5. aD:DC=SaBD:SBCD ⇒ aD:DC=12:9=4:3.
swori pasuxia: g.
6. aK:aD-3:5 ⇒ aK:KD=3:2 ⇒ SaCK=3S da SKCD=2S ⇒ S∆aDC=5S.
BD:DC=2:3 ⇒ SaBD:SaDC=2:3 ⇒ SaBD:5S=2:3 ⇒ SaBD=310 S.
S∆aBC=5S+310 S= S S
315 10
325+
=
p ⇒S∆aBC=325 ·3=25,
S∆BDC=21 aB·DC=
21 ·10·6=30
swori pasuxia: e.
7. BC:5BE ⇒ BE:BC=1:5 ⇒ SBED:SBDC=1:5 ⇒
⇒ S∆BDE=51 S∆BDC
p ⇒S∆BDE=51 ·30=6.
S∆BDC=21 aB·DC=
21 ·10·6=30
swori pasuxia: b.
a
B
S 3 O 12
S
C
D
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 39 03.07.2012 16:28:48
40
8. S∆aBK+S∆aCK S∆aCK=21 aK·Bh
p ⇒ S∆aBK+S∆aCK=21 aK·BC=
21 ·4·16=32.
S∆aCK=21 aK·Ch
swori pasuxia: d.
9. S=21 SaBCD=30sm2. a). 10. SaKD=
21 SaBCD=20sm2. S=
21 SaKD=10sm2. g).
11. b. 12. b). 13. b).
II Tavis damatebiTi savarjiSoebi
1. DCAD
21
= =SaBD:SBCD=1:2 ⇒ SaBD=S, aBDC=2S. 3S=18; S=6.
SaBD=6sm2; SBCD=12sm2;
3. ganv. ∆aBD. aE:ED=2:3 ⇒ S∆aBE=2S; S∆BED=3S. ganv. ∆BEC. BD=DC ⇒ S∆EDC=3S. ∆DCa ⇒ S∆aEC=2S.
10S=40 ⇒ S=4. S∆CBE=6S=6·4=24sm2.
4. aBCF paralelogramia. S∆aBE=S. cxadia, S∆BEC=S∆aEF=S. S∆aBC=2S.
ganv. ∆aFD. aB:BD=1:2 ⇒ S∆aFB:S∆BFD=1:2 ⇒ SS2
21
BFD
= ⇒ SBFD=4S ⇒S∆BFD=2S∆aBC.
5. Suaxazi MN=4 ⇒ aC=8. MN adgens medianasTan 60°-ian kuTxes. aC||MN, e.i. aC adgens medianasTan 60°-ian kuTxes.
(sasurvelia aseT dros MN ar davitanoT naxazze, radgan naxazis gadatvirTvis SemTxvevaSi garTuldeba amoxsnis procesis danaxva).
∠aDB=60°∠KBD=30° ⇒ KD=
29 ·BK=h ⇒ h2=92–
29 2
` j =92 h49
949
43 9
2
9 32
22 2
&$
- = - = = .
SaBC=21 ·8·
2
9 318 3= .
a D
B
C
a
2S 3S
E 2x
3x
2S
D
3S
C
B
x
B
a F
2x
D
S E
S
S
C
a 60°K D C
B
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 40 03.07.2012 16:28:49
41
6. 3
4
h
h ab
34b
a
&=
==o ⇒ b=aC=4x ⇒ KC=2x.
a=3x ∆BKC ⇒ a2=hb
2+KC2 ⇒ 9x2=9+4x2 ⇒ x2=59 ⇒ x=
5
3 5 .
a=3x=5
9 5 ; b=4x=5
12 5 .
7. EC:BC=1:3 ⇒ S∆aEC: S∆aBC=1:3 ⇒ 24:SaBC=31 ⇒ SaBC=72. aB=BC=x.
SaBC=21 x2=72 ⇒ x2=144 ⇒ x=12. aB=12.
swori pasuxia: g.
8. ganv. ∆BEC. BD=DC ⇒ S∆BDE=S∆EDC≡S ⇒ S∆BEC=2S.
ganv. ∆aBC. aE=EC ⇒ S∆aBE=S∆BEC=2S ⇒ S∆aBC=4S=36 ⇒ S=9.S∆BDE=xsm2=9sm2 ⇒ x=9.
swori pasuxia: g.
9. aD:aC=5:7 ⇒ aD:DC=5:2 ⇒ S∆aBC:S∆BDC=7:2 ⇒ 42:S∆BDC=7:2 ⇒ S∆BDC=12.
swori pasuxia: b.
10. S∆aBh=21 ah·Bh=
21 ·4·6=12.
∆BDh ⇒ S∆BDE≡S. maSin SDEh=2S. ∆aBh ⇒ SBDh=SaDh=3S. S∆BDE=S=2sm2.
swori pasuxia: a.
11. S∆aBC=21 h·aC.
marTkuTxedis fuZe Tu iqneba aC,
maSin meore gverdi unda iyos h2
.
simaRlis Suawertilze gavavloT aC-s paraleluri wrfe. C da a wertilebidan gavavloT simaRlis paraleluri wrfeebi Suaxazis gagrZelebasTan gadakveTamde. ΔaMK=ΔKBD da ΔBDQ=ΔQPC.
a
a
K C
B
b
Z [ \] ] ] ] ] ] ]
B
D
S x
a
3S
2S
E 2x h C
M
a
K D
Q P
B
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 41 03.07.2012 16:28:50
42
12. AB≡a aBCD kvadratis BC gverdis nebismieri P wertilidan aRvmarToT marTobi, romlissigrZea a.
∆BMa=∆MKP ∆KPQ=∆QCD.
17. SS5
52
AOD
= . SaOD=12,5S. e.i. 24,5S=98.
S=4. SaOD=50.
19. aE:ED=aB:CD=1:3, e.i. aE=1. SCaE=21 ·aE·CD=
21 ·9=4,5.
a
a
P M
a
Q C
a
D
K
CB
a 5x
2S
O5S
2x
5S
D
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 42 03.07.2012 16:28:50
43
III Tavi
1. kvadratuli funqcia
reziume:
es gakveTili sasurvelia Catardes integrirebulad fizikis maswavlebelTan erTad, kompiuterul laboratoriaSi. moswavleebs vuCvenoT zarbaznis lulidan horizonta-lurad gasrolili Wurvis, kalaTSi nasroli burTis da sxva traeqtoriebi, romlebic paraboliT aRiwereba. vTxovoT moswavleebs Tavad moifiqron msgavsi magaliTebi.
amoxsnebi, miTiTebebi:
2. a) S=x2+a2+(a–x)2; b) S=a2–x2–(a–x)2;
3. S S S4A B C D ABCD AA D1 1 1 1 1 1= -
S=a2–2x(a–x).
6. ... ...2 1
1
3 2
1
100 99
11
2 1
1
3 2
1
100 999
++
++ +
+=
-+
-+ +
-= .
2. f:x → x2+c funqcia
reziume:
moswavleebi ukve icnoben y=x2 funqcias, mis grafiks, Tvisebebs. paragrafSi mocemuli cxrilebiT advilad davanaxebT gardaqmnas y=x2 → y=x2+c.
amoxsnebi, miTiTebebi:
6. vipovoT c, -1=4+c c=-5, e.i. y=x2–5.a) mdebareobs; b) ara; g) ara; d) ara.
8. S=x2–4.
9. naxazidan Cans c=-1.y=kx+b gadis wertilebze (1; 0) (4; 1), saidanac k=
31 ; b=
31
- .
11. S=x2–� (sm2).
13. BK=KD, e.i. ∠BDa=45°. S=25sm2.
14. 74k-s bolo cifria 74-is bolo cifri, e.i. 1. 34k+2-s bolo cifria 32=9.
15. a=10k+7=10k+5+2. naSTia 2.
a
B C
DK
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 43 03.07.2012 16:28:51
44
3. f:x → (x–d)2+c funqcia
reziume:
sasurvelia movTxovoT, rom y=(x–d)2+c funqciisaTvis d da c parametrebs mianiWon raime mniSvneloba da Tavad Seadginon paragrafSi mocemuli cxrilebis msgavsi cxrilebi. es dagvexmareba imaSi, rom moswavleebma Tavad dainaxon rogor unda moxdes gardaqmna imisTvis, rom y=x2+c funqciis grafikidan miiRon y=(x–d)2+c funqciis grafiki. gakveTili sasurvelia Catardes kompiuterul laboratoriaSi, informatikis maswavlebelTan erTad. moswavleebs vaCvenoT y=x2 parabolis ageba kompiuterSi da misi gardaqmnebi _ paraleluri gadatana x da y RerZebis mimarT.
amoxsnebi, miTiTebebi:
5. y=x2+bx+ca) S=(-5; 0) y=(x+5)2=x2+10x+25b) S=(-2; 1) y=(x+2)2+1=x2+4x+5.
9. a) f(n)=n(n–1); g) 21·20=420; d) n2–n=380. klasSi 20 moswavlea. 375 suraTi gamoy-enebuli ver iqneba.
11. nomrebis raodenobaa 3·2=6, Sesabamisi funqcia f(n)=n(n–1), 5 cifrisaTvis gveqneba 20 nomeri, 10 cifrisaTvis — 90.
12. S (-3; -2) y=(x+3)2–2=x2+6x+7. aB= 81 9 3 10+ = .
13. y=x2+bx+c.a) M (-3; 0) K (2; 0). b c
b c
9 3 0
4 2 0
- + =
+ + =) b=1 c=–6.
18. gantolebas mTel ricxvebSi amonaxseni ar aqvs, imitom, rom 34x+2-is bolo cifria 9, e.i. marcxena mxare 5-ze ar iyofa.
19. u.s.j. (3; 5; 7)=105 saZiebeli ricxvia 107.
20. simaRle=2r=4, ferdi 4 2 Suaxazis tolia, e.i. S=4·4 2 =16 2 .
21. Sifris gasaRebi cxrilis principia; magaliTad, aso „l“ aris -is svetSi da -is striqonSi, e.i. „l“→ .
4. y=ax2 funqciis grafiki
reziume:
sanam moswavleebs davavalebT paragrafSi mocemul wyvilebisTvis gankuTvnil samuS-aos, SeiZleba SevavsebinoT y=ax2 funqciis mniSvnelobaTa cxrili. mag. a=2 da a = –2-Tvis.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 44 03.07.2012 16:28:51
45
amoxsnebi, miTiTebebi:
7. a) radgan TaRis simaRlea 7m, amitom f(x1)= f(x2)=-7.
901
- x2=-7 ⇒ x2=630 x1=3 70 x2=-3 70 , saZiebeli man-
Zilia 6 70 ≈50.
b) -5=a·(-20)2 a=801
- y=801
- x2.
8. koordinatTa saTave davamTxvioT wylis Wavlis dacemis wertils. miviRebT y=ax2 funqcias. naxatze saTavidan Teonas fexebamde manZili 5 metria, Wavli ki gadmoedineba 1 m simaRlidan. e.i. |x|=1 y=5, aqedan a=5. y=7,2 ⇒ 7,2=x2 ⇒ x2=1,44, e.i. x=1,2.
12. (1; 1) albaToba 361 . (1; 3) (2; 2) (3; 1) albaToba
121 .
13. 23455+2729+15121.23455=...72729=...25121=5 jamis bolo cifria 4.
14. naturaluri ricxvis kvadrati SeiZleba bolovdebodes 0; 1; 4; 5; 6; 9; e.i. 5-ze gayofis naSTi SeiZleba iyos 0; 1; 4.
15. c2–b2=225, 225=3·3·5·5. SevadginoT yvela SesaZlo sistema.
c b
c b
3
75
- =
+ =) c=39 b=36; c b
c b
1
225
- =
+ =) c=113 b=112;
c b
c b
5
45
- =
+ =) c=25 b=20; c b
c b
9
25
- =
+ =) c=17 b=8.
17. a) radgan (-2; ∞) y=2(x–a)2 funqciis zrdadobis Sualedia, e.i. wveros abcisaa x0=-2, e.i. a=-2.b) cxadia, parabolis Stoebi zemoT aris mimarTuli, funqcia (1;3) SualedSi zrdadi rom iyos, wveros x0 koordinatisTvis unda Sesruldes , x0∈(-∞; 1], x0=a, e.i. a≤1.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 45 03.07.2012 16:28:52
46
5. y=ax2+bx+c funqciis grafiki
reziume:
es gakveTili SeiZleba Catardes rogorc integrirebuli, informatikis maswavle-belTan erTad. kompiuterSi avagoT y=ax2 funqciis grafiki da CavataroT paragrafSi aRwerili gardaqmnebi.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. aseTi wrfe ar arsebobs, radgan kvadratuli funqciis gansazRvris area R.
5. b) naxazze mocemuli y=ax2+bx+c funqciis grafiki, romelzec mdebareobs M(-2; -4)wertili; xolo (-3;-2) _ parabolas wveroa. miviReT sistema:
a b c
ab
aac b
4 4 2
23
44
2
- = - +
- =-
-
Z
[
\
]]
]]
a = –2; b = –12; c = –20.
6. a) y=ax2+bx+c parabolas wveroa (1;4) e.i. ab2
1- = da a
ac b4
44
2-
= . parabola gadis F(3;0)
wertilze. e.i. 0=9a+3b+c, sistemis amoxsniT vRebulobT a=-1; b=2; c=3.
10. 16x–16x2=0x=0 x=1
12. a) ∆OMK-s fuZe OK=4; xolo simaRle, M wertilis abscisa, 3-is tolia. e.i. SMOK=6.
g) OM= ( )3 5 342 2+ - = . MK= 9 81 90 3 10+ = = .
13. x x
20015
20032
-+
= , saidanac x=60.
16. y=ax2 (50;10). y x2501 2
= .
17. 1255+214202+381+70=...5+...6+...3+1=...5 iyofa 5-ze.
18. 7k+2=5m+3.5m=7k–1 magaliTad k=3 m=4. 23.
19. rombis diagonalebis naxevrebi aRvniSnoT 3x; 4x, maSin rombis gverdi iqneba 5x=30
x=6; rombis diagonalebia 36 da 48. S2
36 48864
$= = .
20. a) y RerZis mimarT a1(2;3); B1(2;6); C1(4;7); D1(5;1).b) O(0;0) wertilis mimarT a2(2;-3) B2(2;-6) C2(4;-7), D2(5;-1).
= –2
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 46 03.07.2012 16:28:52
47
21. aseT funqciaTa grafikebs saerTo aqvT abscisaTa RerZTan kveTis wertilebi (fesvebi) da simetriis RerZi (wveros abscisa).
24. a>0 SemTxvevaSi fesvebi x=1wrfis mimarT sxvadasxva mxares, xolo a<0 SemTxvevaSi fesvebi x=1 wrfis mimarT erT mxares arian ganlagebuli.
7. parabolis mdebareoba sakoordinato RerZebis mimarT
reziume:
ukve ganxiluli gardaqmnebis gamoyenebiT advilad davadgenT parabolis sakoordi-nato RerZebis urTierTmdebareobis a, b da c koeficientebze damokidebulebas da parabolis wveros koordinatebs, ris Semdegac ukve SegviZlia SevTavazoT funqciis gamokvlevis zogadi sqema.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. z) y=(x–2)(x+3).
sasurvelia moswavleebma frCxilebis gaxsnis gareSe aagon funqciis grafiki. x1=-3;
x2=2, wveros abscisa x0= 23 2
21- +
=- .
4. rogorc wina magaliTSi aRvniSneT, gantolebis fesvebi simetriulia parabolas
simetriis RerZis mimarT, amitom simetriis RerZis gantoleba iqneba x25 3
=- + .
e.i. x= –1.
5. radgan funqcias aqvs erTi nuli, is exeba x RerZs x=2 wertilSi wveroTi. e.i. simetriisRerZis gantolebaa x=2.
6. pirobidan gamomdinare, c=2, xolo 4b2
- = , e.i. b = –8.
7. y=ax2+bx+c funqciis x RerZTan kveTis wertilia M(–2;0), meore ki N(x2;0). amave dros,
simetriis RerZis gantolebaa x=3, e.i. x3
22 2=
- +, saidanac x2=8. SevadginoT sistema:
b cb
0 4 2
23
= - +
- =* b = –6; c = –16.
1
a>0 a<0
1 1
y y y
0 0 0x x x
y
0 x
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 47 03.07.2012 16:28:53
48
8. SevadginoT Sesabamisi sistema:
ab
a b c
c
22
4 2 0
8
- =-
- + =
=-
Z
[
\
]]
]], saidanac
a
b
2
8
=-
=-)
14. 121121+3636 jamis bolo cifria 7.
15. SevadginoT 5-ze gayofis naSTebis cxrili, e.i. n2+n gaiyofa 5-ze Tu n=5k an n=5k+4.
16. MC=9 OC=6 aN=12 aO=8 SaOC=24=31 SaBC, e.i. SaBC=72.
17. x=1 da x=-1 wertilebis mimarT funqciis nulebi ganlagebulia sxvadasxva mxares.
8. kvadratuli utolobis amoxsna
reziume:
ukve Seswavlili Tvisebebis safuZvelze moswavleebs SeuZliaT Tavad Camoayalibon kvadratuli utolobis amoxsnis sqema.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. g) x
x
x
x
3 0
9 0
3 0
9 0<2 2
2
$ $-
-
-
-) ) ∅; d)
x
x
4 0
0
2
!
$-) (-∞;-2]∪[2;∞);
e) x
x
9 0
5 0
2
2
$-
-) (5;∞); e) x2+5x+9>0 x∈R.
5. a) x x
x
6 8 0
1 0
2
2
$
+ +
-) [1;∞).
7. S=x(6–x)>5; 6x–x2>5, e.i. x2–6x+5<0 x∈(1;5).Tu gverdebi mTeli ricxvebia x=2; 3; 4, marTkuTxedis gverdebia 2; 4 an 3; 3.
8. (18–2x)(24–2x)>24·18–(18–2x)(24–2x).
n n2 n2+n0 0 01 1 22 4 13 4 24 1 0
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 48 03.07.2012 16:28:53
49
x2–21x+54>0 x
x
3
18
<
>= . miviReT — Tavisufali aris sigane unda iyos 3-ze naklebi.
9. a) 2x2–(a+1)x+3>0 utoloba Sesruldeba cvladis nebismieri mniSvnelobisaTvis, roca D<0 (pirveli koeficienti dadebiTia).
D=(a+1)2–24<0 a∈(-1–2 6 ; -1+2 6 ).
b) a2x2+2ax+1>0. (ax+1)2>0.Tu a=0 utoloba sruldeba nebismieri x-sTvis, Tu a≠0, maSin (ax+1)2 gamosaxuleba nebismieri x-isTvis iRebs arauaryofiT mniSvnelobas, e.i. a=0.
10. aRvniSnoT nakveTis sigane xiT, maSin sigrZe iqneba 205–2x.x(205–2x)≥5000.40≤x≤62,5.
11. SevadginoT amocanis Sesabamisi utoloba.
x x528
528
332
#-
++
- . vRebulobT x2–24x–25≥0. e.i. x≥25 kateris sakuTari siCqare unda
iyos aranakleb 25km/sT.
12. D=9–4q<0 q>49 .
13. a2–8<0.
15. 1) pirobebi sakmarisi ar aris. amocana rom amoixsnas an a unda iyos mocemuli, an mocemuli unda iyos wveros ordinata.2) a) Tu f(-4)>f(1), e.i. funqcia zrdadia da k>0; b) f(0)<0 gvaZlevs mxolod im monacems, rom wrfe ordinatTa RerZs kveTs qveda naxevarsibrtyeSi. piroba sakmarisi ar aris.
18. aB=BK=4, KC=2. e.i. SaBCD=4·6sin30°=12.
9. meore xarisxis orucnobian gantolebaTa sistemis amoxsna
reziume:
moswavles unda SeeZlos konkretul sistemisTvis amoarCios amoxsnis Sesabamisi gza.ipovos fesvebi. unda SeZlos grafikuli amoxsnis Cveneba, fesvebis Cawera.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. a) x y x y
x y x y
18
6
2 2
2 2
+ + + =
- + - =) x x
y y
2 2 24
2 2 12
2
2
+ =
+ =) x x
y y
12 0
6 0
2
2
+ - =
+ - =)
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 49 03.07.2012 16:28:54
50
an
an
4 3
3 2
x x
y y
=- =
=- =) (–4;–3) (–4;2) (3;–3) (3;2);
v) x y xy
x y xy
5
1
+ + =
+ - =) x y
xy
2 2 6
2 4
+ =
=) x y
xy
3
2
+ =
=) (2;1) (1;2).
4. x2–4x–5=2x–14; x2–6x+9=0 D=0 e.i. 1 wertili.
5. kx2–5x+1=–kx–3kx2+(k–5)x+4=0D=k2–26k+25a) D=0 k=1; 25; b) D>0 k∈(-∞;0)∪(0;1)∪(25;∞); v) D<0 k∈(1;25).
6. a b
a b
17
1692 2
+ =
+ =) 5;12. 9. x y
xy
170
68
+ =
=) es ricxvebia 136 da 34.
15. ( )a b a b
a b ab
10 6 2
10 5 2
+ = + +
+ = +) , saidanac ab=32. 19. x y
x y
4 41
2 29
+ =
+ =
Z
[
\
]]
]] 16;12.
12. ricxviTi mimdevroba
reziume:
gavixsenoT ukve cnobili ricxviTi mimdevrobebi; naturalur ricxvTa, luw ricxvTa, kent ricxvTa mimdevrobebi. vTxovoT moswavleebs sityvebiT, Sinaarsobrivad, daaxa-siaTon ricxviTi mimdevrobebi.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. a) an= nn1+
; b) an=n3; g) an=n2+(n+1)2; d) an=n3+1.
e) mimdevrobis wevrebi ganlagebulia parabolaze an=n2–6n+7;
v) an=2n2–16n+33.
6. a) a1=2, an=3an-1; b) a1=3, an=(-1)n-1 an-1; g) a1=-1, a2=1, an=nn-1+an-2.
12. cxadia, progresia zrdadia a17< a23<0 a49> a42>0.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 50 03.07.2012 16:28:55
51
13. a1+an-d=31; a1=5.
14. vipovoT mimdevrobis udidesi uaryofiTi wevri an<0; 4- n5
<0 n>20.
a21=4–521
51
=- a20=0 a19=4–519
51
= a19+a21=0.
17. a) an=5–8n an>14.
5–8n>14 8n<-9 mimdevrobis aseTi wevri ar arsebobs.
b) an=n2+4n an>-4.
n2+4n>-4 (n+2)2>0 mimdevrobis yvela wevri akmayofilebs pirobas;
g) an=7n–4 an<17.
7n-4<17 n<3 a1;a2.
d) an= nn
24
++ an<2
nn
24
2<++ ;
nn2
0<-+
yvela wevri.
18. a) an= –4n2+8n+4 kvadratuli funqcia udides mniSvnelobas iRebs n=1 wertilSi, xolo a1= 8.
b) n0 = –3–2 = 32 udidesia a1 = a2 = –5.
20. vnaxoT ramdeni 13-is jeradi ricxvia 100-mde. aseTi wevri 7-ia, maT Soris umciresia a13=5, udidesi a91=23.
22. pirveli wamis Semdeg siCqare aCqarebis toli iqneba, e.i. a1=d. an=a1+d(n–1) formulaSi 45=d+14d; 15d=45 d=3.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 51 03.07.2012 16:28:55
52
13. ariTmetikuli progresiis pirveli n wevris jamis formula
reziume:
SesaZlebelia, rom gakveTili daviwyoT davalebiT: ipoveT 1-dan 100-mde ricxvebis jami. SeiZleba davexmaroT SekiTxvebiT 1. risi tolia pirveli da mease wevrebis jami. 2. meore wevri gaizarda 1-iT 99-e ki Semcirda erTiT, risi toli iqneba maTi jami?
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) d=5, S22=1705.
4. a) a1=-28 n=9 Sn=0. a2
289 0
n $-+
= , e.i. an=28 d=7.
5. b) a a da d
5 10 40 0
22 3
4 14
1 1
1 $
+ + =+
=* d=3.
7. a1=1 an=135; d=2.
8. 2a1+2d(n–1)=2a1+18d. n=10.
9. a1=10, an=99 n=90.
10. an=7n+3. 111<7n+3<186 16≤n≤26, e.i. S=S26–S15.
11. a1=5 d=-2.
13. a d
a d2
2 34 28
22 5
6 48
1
1
$
$
+=
+=
Z
[
\
]]
]; S16=208.
14. ( ) ( ) ...
x
x x1 2 1157
2
- + - + += davTvaloT 1+2+...+(x–1)
a1=1 d=1 an=x–1 n=x–1. e.i. 1+2+...+(x–1)= ( )x x21-
, miviReT ( )
x
x x
2
1157
2
-= , saidanac x=15.
15. Sn=2n2+3n= ( )nn
nn
nn
24 3
23 4 4 4
27 4 2
$ $ $+
=+ - +
=+ - . a1=3,5 d=4.
17. I sxeuli 4 wamSi — 40 m.
II sxeuli 4 wamSi — 2
14 5 34 58
$$
+= .
darCeba 200–98=102.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 52 03.07.2012 16:28:56
53
21. a+b+c=f(1) da radgan D<0, e.i. grafiks aqvs Semdegi sqematuri saxe:
11. orucnobian utolobaTa sistemis amoxsna (ix. gv. 85)
14. geometriuli progresia
reziume:
moswavlem unda icodes geometriuli progresiis ganmarteba — rekurentuli for-mulis dawera. unda SeeZlos zogadi wevris formulisa da progresiis ZiriTadi Tvisebis dawera. dainaxon saerTo da gansxvaveba ariTmetikul da geometriul pro-gresiebs Soris. gaanalizon rodis aris geometriuli progresia zrdadi, klebadi, arc erTi.
amoxsnebi, miTiTebebi:
2. bb
b q
b qq
k
n
k
n
n k
1
1
1
1
$
$= =-
-
-
.
4. x2=9·10=90, saidanac x=± 90 . a.p.T. x=-3 10 .
6. b1=4 b7=161 . 4·q6=
161 q6=
641 q=
21
! .
4; 2; 1; 21 ;
41 ;
81 ;
161 an 4; -2; 1; -
21 ;
41 ; -
81 ;
161 .
7. a) b q b
b q b
2
3
1 1
1
2
1
- =
- =)
q
q
1
1
32
2-
-= e.i. q=
21 ; b1=-4.
8. b bb b
b413
322 3
1 4
3
++
=
=*
( )q q
q
1
1
413
3
+
+= , saidanac q=4;
41 . Sesabamisad b1=2 an 512.
10. a) bn=5n=5·5n-1. b1=5 q=5.
g) bn=3n+1 davamtkicoT, rom bn-1·bn+1=bn2.
3n·3n+2=32n+2==32(n+1)= 3n 1 2+^ h =bn
2.
11. b) b 18 2 108 25
2
$=
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 53 03.07.2012 16:28:57
54
b 36 35 = (b1 dadebiTia), e.i. q= 6 .
12. a=b1; b= b1q; c=b1q2. samkuTxedis utoloba b1q
2<b1+b1q.
q2–q–1<0, e.i. q<2
1 5+<2.
13. a b c
a b c
211 1 1
127
+ + =
+ + =*
a b c
abcbc ac ab
21
127
+ + =+ +
=* . gaviTvaliswinoT, rom b2=ac, maSin me-2
gantolebidan b
bc b ab127
3
2+ +
= . b
21127
2 = . b2=36, e.i. b=6.
a c
ac
15
36
+ =
=) , saidanac a da c-s mniSvnelobebia 3 da 12.
16. b1; b2; b4 — ariTmetikuli progresiaa.
b1; b1q; b1q3;
b1+ b1q3=2b1q
q3–2q+1=0;
q3–q–q+1=0
q(q2–1)–(q–1)=0
(q–1)(q2+q–1)=0, saidanac q=1 an q=2
1 5!-.
17. a1; a20; a58 — geometriuli progresiaa.
(a1+19d)2= a1(a1+57d)a1
2+38 a1d+361d2= a12+57 a1d.
19 a1d–361d2=0d(a1–19d)=0 an d=0 an a1=19d.Tu d=o q=1, xolo Tu a1=19d, maSin q=
aa d19
1
1 + =2.
18. n4+4=n4+4n2+4–4n2=(n2+2)2–4n2=(n2–2n+2)(n2+2n+2).
2 2 1n n
n n2 2 1
2
2
- + =
+ + == vRebulobT n=1. e.i. es ricxvia 5.
19. x2+3y2+2x+6y+4=x2+2x+1+3y2+6y+3=(x+1)2+3(y+1)2.Tu x=y=-1 S=0.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 54 03.07.2012 16:28:58
55
15. geometriuli progresiis pirveli n wevris jamisgamosaTvleli formula
amoxsnebi, miTiTebebi:
2. mocemulobiT vpoulobT q=21 da b1= 2
3 saZiebeli jami SeiZleba ase warmovidginoT:
S7–S2=12893 .
7. b b b
b b b
1728
63
1 2 3
1 2 3
=
+ + =) b2
3=1728, e.i. b2=12. miviReT: b b
b b
144
51
1 3
1 3
=
+ =) saZiebeli ricxvebia 3; 12; 48.
8. a) 0xx
11
100
--
= . x=-1. b) 0xx
11
101
--
= . x∈∅.
9. ( ) ( )
q
b q
q
b q
1
1
1
112
1
109
1
100
-
--
-
-=
( )12
q
b q q
1
1
109 100
-
-=
( )12
q
b qq
1
11
9
100
$-
-= S9= q
12100 .
10. a) .... ....
... ...( )
( )
( )2
( )
( )( )
xx
xx
xx
xx
xx
xx
x x xx x x
nx
x x
x
x xn
x
x x
x x
xn
x x
x xn
1 1 12
12
22
1
1 1 12
1
11
1
1 21
2
1
1
1
1
1
1 12
n
n
n
n
n
n
n n
n
n
n
n
n n
22
2
2 22
2
4
4
2
2
2 4 2
2 4 2 2
2 2
2
2 2
2
2 2
2 2
2
2 2
2 2 2
+ + + + + + = + + + + + + + + + =
= + + + + + + + + =-
-+
-
-
+ =
=-
-+
-
-+ =
-
+ -+
+
` c cc
j m mm
b) 9+99+999+...+ ...99 9nS=10–1+100–1+1000–1+...+ ...10 0
nS–1= ( )
n9
10 10 1n-
- .
12. a) 0
x
x x
4 7 0
3 4
2 0>
2
$
$
+
- + 4 jami 0 ar SeiZleba iyos.
b) gansazRvris are x
x
6
3
$
#) carielia.
Seamowme Seni codna
1.b; 2. b; 3. d; 4. g; 5. d; 6. a; 7. d; 8. b; 9. d; 10. d; 11. b; 12. g; 13. g; 14. d; 15. d; 16. g; 17. g; 18. d; 19. a; 20. b.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 55 03.07.2012 16:28:59
56
III Tavis damatebiTi savarjiSoebi
5. (1) y=ax2+bx+c wvero F(1;1) c=2.
1ab2
- = ; 1a
ac b4
42
-= ; a=1; b=-2.
(3) y=ax2+bx+c.
ab
ac b a
a b c
23
4 423
16 4 3
2
- =-
-=-
- + =-
Z
[
\
]]
]]
.
6. a) y=x2+bx+c.
b2
- =5, e.i. b=-10.
1=9+30+c c=-38.
7. x2<xx(x–1)<0 x∈(0;1).
9. a) y=x2–x+1 y=x2+x+1x2–x+1=x2+x+1 x=0 y=1 (0;1).
11. a=1y=x2 B(x;x 3 ) x 3 =x2 x= 3 S= ( )x
4
2 33 3
2
= .
12. a) 3x–9=x2–(2k+1)x+8k
x2–2(k+2)x+8k+9=0D4
=(k+2)2–8k–9=k2–4k–5=(k–5)(k+1)
Tu k∈(-∞;-1)∪(5;∞) ori gadakveTis wertiliTu k∈-1;5 erTi gadakveTis wertiliTu k∈(-1;5) arc erTi gadakveTis wertili.
17. Tu a∈[0;2) gantolebas eqneba 4 amonaxsni, xolo y=2 wrfe grafiks kveTs sam wer-tilSi.
18. y=ax2+bx+cc=3CavsvaT fesvebi
a b
a b
3 0
9 3 3 0
- + =
+ + =)
a
b
1
2
=-
=)
e.i.y=-x2+2x+3 MN=y0=4.
aac b a2
4 42
-[]
]]
4aa4 4
23
=-
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 56 03.07.2012 16:29:00
57
19. y=ax2+bx+c c=4.
a b
ab
4 2 4 0
22
- + =
- =-* b=4; a=1.
e.i. f(x)=x2+4x+4a) f(-3)=1b) c=8
a b
ab
4 2 8 0
22
- + =
- =-* b=8; a=2.
f(x)=2x2+8x+8f(-3)=2
20. y=(m+1)x2–2mx+4
2ab2
- = ( )m
m2 1
22
+= . m=-2.
21. C(2;0) SaOCB=2.
25. a) Sn+3–3Sn+2+3Sn+1–Sn=Sn+3–Sn–3(Sn+2–Sn)=an+1+an+2+an+3–3an+2=an+1+an+3–2an+2=2an+2–2an+2=0.
b) ( )
( )
( ) ( )
( ( )) ( )
2 ( ) 2 ( )
( )( )) (
( ) ( )( ))
SS S
a d m nm n
a d mm
a d nn
a d m n m n
a m d m m a n d n n
a d m n m n
a m n d m n m n
m nm n
22 12
2 12
2 1
2 1
2 1
2 1
m n
m n
1
1 1
1
1
2
1
2
1
1
$
$ $
$
$
-=
+ + -+
+ --
+ -
=+ + - +
+ - - + -=
=+ + - +
- + - + -=
+-
+
26. a) x+5=2 x=-3; b) x–3=2 x=5; g) |x|=2 x=±2.
28. a1=1 a10=9,1 e.i. d=0,1.
32. S=S20–S9.
36. g) ymin(4)=,0 5
1-
=-2 ymin(5)=,0 51 =2.
43. bb
b q
b q
3
9
1
2
1
8
$
$= =q6=27.
bb
b q
b q
6
18
1
5
1
17
$
$= =q12=272.
44. ricxvebi 1; 2; 4 adgenen geometriul progresias romlis q=2. x=a gantolebis fes-
via, amitom yvela fesvi Seadgens geometriul progresias, Tu a=21 ; 1; 2; 4; 8.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 57 03.07.2012 16:29:01
58
IV Tavi
1. samkuTxedis msgavseba
reziume:
moswavleebi gaecnobian msgavs samkuTxedebs. msgavsebis faqtis sworad Caweras da amCanaweridan proporciis amoweras. gaecnobian im faqts, rom samkuTxedis fuZis para-leluri monakveTi am samkuTxedidan mokveTs missave msgavs samkuTxeds.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) sakmarisia; b) sakmarisia; g) sakmarisia; d) sakmarisia.
2. amocanis ganxilvamde moswavleebs vaCvenoT, rom msgavsi samkuTxedebis perimetrebi ise Seefardeba erTmaneTs, rogorc Sesabamisi gverdebis sigrZeebi. marTlac, Tu erTi samkuTxedis gverdebia a; b; c da k msgavsebis koeficienti, maSin meore samkuTxedis
gverdebi iqneba ak; bk; ck da ( )
PP
a b c
k a b ck
1 =+ +
+ += , amis Semdeg
PP
153
ABC
MNB =3
3 P31 15
3MBN =
P531
MBN = .
3. :MBAM
MBAB MB
MBAB
MNAC
1 1315
1 4 1=-
= - = - = - = .
5. ABMN
ACCM
53
= = aB=10 R= AB2
=5.
8. miTiTeba: ferdebis gagrZelebebis gadakveTis wertili SevaerToT didi fuZisSuawertilTan da vaCvenoT, rom patara fuZec gadaikveTa mis Sua wertilSi.
9. meore samkuTxedis gverdebis Sefardebaa 6:9:12=2:3:4, e. i. misi gverdebis sigrZeebiSegviZlia aRvniSnoT 2x; 3x da 4x-iT.amocanas aqvs 3 amoxsna:I. 2x=24 ⇒ x=12II. 3x=24 ⇒ x=8III. 4x=24 ⇒ x=6.
10. pirveli velosipedisti B punqtSi Cavida 80:10=8 saaTSi, meore ki 80:20+3=7 saaTSi.a) ufro adre Cavida meore velosipedisti;b) velosipedistebi Sexvdnen orjer.meore velosipedisti gaCerda a-dan 40km-is daSorebiT da icdida 3 saaTi. 40km-is gavlaspirvelma moandoma 4sT. e. i. pirvelad Sexvdnen a-dan 40km-Si. meore velosipedistma moZraoba ganaaxla moZraobis dawyebidan 5 saaTSi. am momentisTvis pirveli mas uswrebda 10km-iT. e. i. meore daeweva 1 saaTSi, anu moZraobis dawyebidan 6 saaTSi, e. i. daeweva a-dan 60km-is manZilze. g) 4 saaTiT adre.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 58 03.07.2012 16:29:02
59
2. samkuTxedebis msgavsebis I niSani
reziume:
wina klasSi ukve gavecaniT figuraTa msgavsebas. msgavsi samkuTxedebis Tvisebebs. sasurvelia gakveTili daviwyoT msgavsi figurebis gameorebiT.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. ∆BDC~∆DaB aD=8sm.
2. DO+OE=14 da ∆aOE~∆BOD OE=6sm da OD=8sm.
3. ∆aDC~∆BCa; CD=3sm da BD=9sm.
4. ∆aBC ∠C=90°; CB=9; ∠B=60° Caxazulia MNBP rombi. ∆MaN~∆CaB, saidanac MN=6sm.
5. diagonalebis gadakveTis O wertilze gavavloT OM||BC M∈aB. ∆BFE~∆MFO, saidanac
BE=a cbc2+
.
7. ∆aBC~∆DCa, saidanac aC=18sm.
10. paralelogramSi a·ha= b·hb, e.i. hb=64dm.
11. SaBCD=aD·DC=65.
SBCD=21 SaBCD=
265 , amave dros SBCD=
21 Bh·EC=13, e.i.
265 = BH
213$ Bh=5.
12. z=xy1 , CavsvaT,
+++
=++
+++
+++
=xyx
yxyxyxyx
S1
1111
111
11
1
111
11=
++++
=++
+++
+xyxxyx
xyxxy
xyxx
13. cxadia 1·2·3·4·5···98·99 bolovdeba 0-iT, xolo 1·3·5·7···97·99 — 5-iT, sxvaobis bolo cifri iqneba 5.
14. ganvixiloT zogadi varianti. SevadaroT ba da
b xa x
1010
++ , ganvixiloT sxvaoba
( ) ( )
( )ba
b xa x
b b xab ax ab bx
b b x
x a b
1010
1010 10
10-
++
=+
+ - -=
+
-. Tu a>b, anu Tu wiladi wesieria, maSin
ba
b xa x
1010
>++ , Tu wiladi arawesieria, maSin a<b da Sesabamisad sxvaoba uaryofiTia. Cven
SemTxvevaSi 6737
677377
> .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 59 03.07.2012 16:29:02
60
3. samkuTxedebis msgavsebis II niSani
reziume:
paragrafi iwyeba wyvilebisaTvis gankuTvnili samuSaoTi, ris Semdegac moswavleebs vTxovT am amocanis safuZvelze gamoTqvan varaudi. Semdeg vayalibebT samkuTxedebis msgavsebis II niSans da vamtkicebT. Semdeg aris individualuri SekiTxvebi, 1) mc; 2) mc; 3) mc; 4) W; 5) mc; 6) W. maRal Sefasebas imsaxurebs moswavle, Semdegi amocanebis amoxsniT # 7; 8;10; 12.
amoxsnebi, miTiTebebi:
4. ∠a saerToa. ABAD
ACAE
32
= = , e.i. msgavsia.
7. SevaerToT B da E wertilebi. SaBE=21 SaBCD=30 SaBE=
21 ·10·Bh, e.i. Bh=6.
8. BC gverdze a wverodan daSvebuli simaRle 3-is tolia, xolo BC=b, e.i. b2
3 $ =18, b=12.
9. 10020=1000010>985010.
10. 4m2–12m+10=42
m m23
492
$- +` j+1=4 m23
12
- +` j . gamosaxuleba umcires mniSvnelobas
iRebs, roca m23
= , umciresi mniSvnelobaa 1.
12. xy xz
xy yz
xz zy
5
10
13
+ =
+ =
+ =
* SevkriboT xy+xz+yz=14. miRebul gantolebas gamovakloT sistemis
TiToeuli gantoleba, miviRebT: yz
xz
xy
9
4
1
=
=
=
* , saidanac x2y2z2=36, e.i. xyz=±6, x=±32 , y=±
23 , z=±6.
4. samkuTxedebis msgavsebis III niSani
reziume:
paragrafi iwyeba wyvilebisaTvis gankuTvnili amocaniT. Semdeg vayalibebT da vamt-kicebT samkuTxedebis msgavsebis III niSans. individualuri SekiTxvebis pasuxebi:1) a) ki; b) ara. 2) a) W; b) W. 3) W; 4) mc; 5) W.maRali SefasebisTvis gankuTvnili amocanebia N2, 3, 11.
amoxsnebi, miTiTebebi:
2. kvadratis gverdi aRvniSnoT x-iT x x4 12
12=
- , saidanac x=3sm.
3. BF
BF420 12
5+
= , saidanac BF=300sm.
4. ∆aEF~∆CED. CDAF
CEAE
= , saidanac AFnam
= , e.i. ( )
BFn
a m n=
-.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 60 03.07.2012 16:29:03
61
8. S DE AB21
21
10 5 2 25 2BDE $ $ $= = = .
10. pirveli ricxvia 36x, meore - 36y, sadac usg(x;y)=1. ⇒=+ 4323636 yx 12=+ yx . Se-varCevT imis gaTvaliswinebiT, rom x da y urTierTmartivia.
11.
=+
=+
3530)(
33 yxyxxy 3
+
=+
=+
359033
33
22
yxxyyx
==+
65
xyyx
125)( 3 =+ yxsistemis amonaxsnebia (2;3) (3;2).
12. 9621
=⋅⋅= BOS AOB e.i. )0;3(−B )6;0(A e.i. k=2, b=6, k+b=8.
13. radgan 2n
sruli kvadratia e.i. erTi Tanamamravli unda iyos 32 , radgan n3
kubia,
meore Tanamamravlia 34 miRebuli ricxvia 23·34.
14. 2
32
3)2(2
32 2223
−+=
−+−
=−
+−n
nnnn
nnn
.
−
−=−
33
11
2n
e.i. n=3; 1; 5; -1, radgan n unda iyos naturaluri, e.i. n=3; 1; 5.
15. unda amovxsnaT sistema a a
a a
a a
3 2 0
5 4 0
0
2
2
2
- + =
- + =
- =
Z
[
\
]]
] a=1.
5. proporciuli monakveTebi msgavs samkuTxedebSi
reziume: arsebiTia, rom moswavleebs kargad esmodeT, rom msgavs samkuTxedebSi yvela Sesabamisi wrfivi elementebis Sefardeba Sesabamisi gverdebis Sefardebis tolia da SeeZloT am faqtis gamoyeneba amocanebis amoxsnis dros.
amoxsnebi, miTiTebebi:
5. SMNC=S; SFNC=2S; SaFC=4S. SFBC=21 SaFC=2S. e.i. SaBC=6S;
SaBCD=12S=36. miviReT: aB=6, aF=4 da MN=2.
6. 2x+3x=20 x=4.R1=2x=8, R2=12.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 61 03.07.2012 16:29:04
62
6. msgavsi samkuTxedebis farTobebis Sefardeba
reziume:
paragrafi iwyeba wyvilebisaTvis gankuTvnili samuSaoTi, ris Semdegac vamtkicebT Teoremas msgavsi samkuTxedebis farTobebis Sefardebis Sesaxeb. Semdeg vixilavT paragrafSi garCeul amocanebs. maRali SefasebisaTvis gankuTvnili amocanebia #5, 12, 14, 15,16.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. 2110
=p
20=p .
3.
=+
=
6842
48
yxy
x
y=1 an 16 x=32 an 2.
4.
23
23
a
xa
ax −= , saidanac )32(3 −= ax S
kv.)347(3 2 −= a .
5. aC gverdze daSvebuli simaRle 5212 -ia. ABCF ⊥
ACABCF ⋅=⋅5212 , saidanac
524
=CF . CFB∆ ~ NMB∆ .
BNMN
CBCF
= x
x−
=88
524
, saidanac x=3.
8. 122
== ABCDSS .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 62 03.07.2012 16:29:04
63
9. 32
2
2
=ABMB ;
32
=ABMB
, saidanac 1
2623
2 +=
−=
AMMB
.
11. mocemuli samkuTxedis farTobia 360. 2
3654
360
=
S s=810.
12. 40=BC CBCMACCK ⋅=⋅ (mkveTebis Tviseba)
e.i. ACBC
MCKC
= e.i. ∆KMC~∆BCa, 2
2
BCKC
SS
ABC
KMC = , saidanac
56
=KMCS
554
5612 =−=AKMBS
13.
−=−−=++
=++
542
1
ccabPba
−=−=+
=
11
2
cba
P p=2.
14. mgzavris siCqare _ x eqskalatoris _ y eqskalatoris sigrZe — S.
=
=+
42
24
xS
yxS
241=
+Sy
Sx , saidanac
561
=Sy
e.i. 56=yS
.
16. 000 31721360 +⋅= . davxazoT wrewiri, gavavloT 1OA radiusi da gadavdoT 0
21 21=∠ OAA . Semdeg imave mimarTulebiT gadavdoT 0
32 21=∠ OAA da a.S. 0
1716 21=∠ OAA
miRebuli 117OAA∠ iqneba 3°-iani. radgan 00 3721 ⋅= , amitom mocemuli kuTxis gverde-
bidan mimdevrobiT gadavdebT 3°-ian kuTxes 6-jer.
17. [x]+{x}=x, e.i. vRebulobT x≥|x|, rac SesaZlebelia, Tu x≥0.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 63 03.07.2012 16:29:05
64
8. msgavsebis meTodi geometriul agebebSi
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. avagoT nebismieri samkuTxedi α da β kuTxeebiT, Semdeg a1CB1 samkuTxedSi gavataroT C kuTxis CK1 biseqtrisa,gadavzomoT CK1 sxivze CK biseqtrisis toli monakveTi.K wertilze gavavloT a1B1 wrfis paraleluri wrfe, romelic C kuTxis gverdebs kveTs saZiebel a da B wertilebSi.
2. avagoT saZiebeli aBC samkuTxedis msgavsi a1B1C1 samkuTxedi ori kuTxiT. gavavloTB kuTxidan BK1 simaRle. BK1 sxivze B wertilidan gadavdoT BK simaRlis toli mon-akveTi. K wertilze gavavloT aC||a1C1 B kuTxis gverdebTan gadakveTamde.
3. davxazoT saorientacio naxazi.
ageba: avagoT a kuTxe, mis gverdebze gadavzomoT aB1 da aC1monakveTebi ise, rom aB1:aC1=2:3. B1 da C1 wertilebi Sevaer-ToT. aB1C1 samkuTxedSi gavavloT B1C1 gverdis mediana aM1.aM1 sxivze gadavdoT aM medianis toli monakveTi. M wertil-ze gavataroT B1C1-is paraleluri wrfe a kuTxis gverdebTangadakveTamde B da C wertilebSi saZiebeli samkuTxedia aBC.
4. ixileT amocana 3.
5. marTi kuTxis wverodan mis gverdebze gadavzomoT Ca1 da CB1 monakveTebi ise, romCa1: CB1 iyos mocemuli Sefardeba. gavavloT a1CB1 samkuTxedis CM1 mediana. CM1 sxivzegadavdoT CM monakveTi, romelic mocemuli hipotenuzis naxevris tolia. am wrfis gadakveTis wertilebi kuTxis gverdebTan saZiebeli samkuTxedis wveroebia.
8. SaBC=21 ·7·3=10,5.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 64 03.07.2012 16:29:05
65
9. ra ricxvzec ikveceba 81334
++
nn
wiladi, imave ricxvze Seikveceba 34813
++
nn
wiladic.
34813
++
nn
341)34(3
+−++
=n
nn34
13+−
+=nn . maSasadame, saZiebel ricxvze unda ikvecebodes
341+−
nn da maSasadame wiladic
134
−+
nn .
174
17)1(4
1744
134
−+=
−+−
=−+−
=−+
nnn
nn
nn .
analogiurad imave ricxvze unda Seikvecos 7
1−n wiladic. es ukanaskneli ki, cxadia
ikveceba 7-ze, roca n–1=7k anu n=7k+1.
10. 34k-s bolo cifria 1, e.i. 19831984+4=...1+4=....5, e.i. iyofa 5-ze.
11. 2222 )1()0()1( −+−=−+ yxyx aris manZili a(0;1) da B(x;y)
wertilebs Soris, analogiurad 22 )0()1( −+− yx aris
manZili B(x;y) da C(1;0) wertilebs Soris. aB+BC umciresia, roca B∈aC monakveTs anu aB+BC-s umciresi mniSvneloba aC monakveTis sigrZea da tolia 2 .
12. 2342 =− acb ; 2b -is 4-ze gayofis SesaZlo naSTebia 0, 1; 23-is ki 3. 4ac=b2–23, b2–23 ar iyofa 4-ze.
13. Canaweri P(E) niSnavs, rom am paraleluri gadatanisas P wertilSi gadadis E P1 wertilSi.cxadia, EKK1P marTkuTxedia, maSasadame
⇒
=
+++==
71
111111
PPPPPKMKPMP
EMPM
PPMK
3571414 =++=P .
9. heronis formula
reziume:
heronis formulis damtkiceba moeTxoveba mxolod cxrianis da aTianis donis bavSvebs, formulis codna da misis gamoyeneba ki _ yvelas.wyvilebSi micemuli davaleba: p=x+y+z; p–a=z; p–b=x da p–c=y. am tolobebis heronis formulaSi Casmis Sedegad miviRebT dasamtkicebel formulas.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. aBCD paralelogramSi aB=51; aC=74 da BD=40. O diagonalebis kveTis wertilia. vipovoT heronis formuliT aOB samkuTxedis farTobi da gavamravloT 4-ze.
a
B
C
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 65 03.07.2012 16:29:05
66
5. SaBC=84, e.i. BF simaRle tolia 8. NP=x NBP da aBC samkuTxedebis
msgavsebidan 8
)12(821
xx −−= ,
1366=x .
6. aBC samkuTxedis BC=4, xolo a wverodan daSvebuli simaRle 5-is tolia, e.i. S=10.
7. 20)22()13( 22 =−−++−=AB
20=AC 40=BC , e.i. 20== ACAB 102=BC .
BC gverdze daSvebuli simaRle 101020 =−=h , e.i. 2
BCh = da ABC∆ marTkuTxa
tolferda samkuTxedia ∠a=90°, e.i. h wertili emTxveva a wertils da 20=BH .
10. rogor gamovTvaloT samkuTxedis farTobi, rocamocemulobaSi figurirebs gverdebis da medianebis sigrZeebi
reziume:
sasurvelia, moswavleebs winaswar davavaloT feradi fanqris da danayofebiani saxa-zavis motana. Semdeg gavaxsenoT, rom Tu samkuTxedis gverdisadmi mopirdapire wvero-dan gavlebuli monakveTi gverds yofs a:b SefardebiT, maSin es monakveTi samkuTxedis farTobs yofs, Sesabamisada a:b SefardebiT.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. ABCCOA SS61
1= , radgan ABCNOA SS
121
1= , e.i. a1N medianaa da
a1C= a1O, e.i. Ca1:aO=Oa1:aO=1:2.
2. ∆aBC-Si aa1=CC1=15; BB1=18 O medianebis gadakveTis wertilia. ganvixiloT ∆aOC.
aO=OC=32 aa1=10; 6
31
11 == BBBO . e.i. aB1=8; 4868 =⋅=AOCS ; 1443 == AOCABC SS .
3. aB=27; BC=29; BM=26. gavagrZeloT MK=BM da vipovoT SaBK heronis formuliT 270== ABKABC SS .
4. aK=9 aO=6; CM=5 CO=310 .
SaOC=21
6310
$ $ ; SaBC=30.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 66 03.07.2012 16:29:06
67
5. SaBC=3Q Qh a
32$
= , e.i. ha
Q6= .
11. kuTxis sinusi, kosinusi, tangensi da kotangensi
reziume:
moswavleebi gaecnobian maxvili kuTxis trigonometriul funqciebs. Sesabamis aRniS-vnebs da kavSirs am funqciebs Soris.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. meore kaTeti SeiZleba gamovTvaloT x6 =tgα TanafardobiT, e.i. x=8sm piTagoras
TeoremiT hipotenuza 10-is tolia.
3. sina=ABBD ; BD=
211 . 6. sinα=
ACh ; sinβ=
BCh ; sinα=
sinsin
ACBC
314
ba= = .
8. sin3a =
53 ; aK=3x; aO=5x; OK=4x.
SaOC= S3ABC =300, e.i. 300=12x2; x=5; aC=30.
10. a=7k+3; b=7n+4.a) ab=(7k+3)(7n+4) naSTebis namravlia 12. e.i. naSTia 5.b) 3a+4b=3(7k+3)+4(7n+4)=21k+9+28n+167(3k+4n+3)+4 naSTia 4.g) (a+2)(b–3)=(7k+5)(7n+1) naSTia 5.d) a(b+2)+4=ab+2a+4, ab-s Svidze gayofis naSTia 5, 2a-si ki — 6.e.i. jamis 5+6+4=15 naSTia 1.e) (a–1)(b+4)=ab+4a–b–45+12–4–4=9 naSTia 2.
12. ZiriTadi trigonometriuli igiveobebi
reziume:
moswavleebi ecnobian ZiriTad trigonometrul igiveobebs.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. unda avagoT marTkuTxa samkuTxedi, romlis erTi kaTetis sigrZe meoreze 2-jer metiiqneba. meti sigrZis mqone kaTetis mopirdapire maxvili kuTxe saZiebeli kuTxe iqneba.
3. a) tg2α−sin2αtg2α=tg2α(1−sin2α)=sin2α
6*. aageT α kuTxe, Tu cnobilia, rom a) cosα=74 .
a KC
M N
B
2
a
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 67 03.07.2012 16:29:07
68
avagoT marTkuTxa samkuTxedi kaTetiT (4x) da hipotenuziT (7x), sadac x sigrZis mon-akveTs nebismierad avarCevT.
8. b) 18; d) 2 · 3 · 3 = 18.
13. zogierTi kuTxis sinusis, kosinusis, tangensis dakotangensis mniSvneloba
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. ∆aBC-Si aC=1 ∠a=30°; ∠C= 45°; B wertilidan davuSvaT aC-ze BK simaRle, aRvniSnoT
igi x-iT. BKC tolferda marTkuTxa samkuTxedia, e.i. KC=x da BC=x 3 ; ∆aBK marTkuTxaa
∠a=30°. miviRebT aK=3 3 ; aB=2x.
aC=x 3 +x; x( 3 +1)=1; x=2
3 1-; aB= 3 –1. BC=
2
6 2-.
4. am kaTetis mopirdapire kuTxisTvis sinα=a
a
2 2
1= , e.i. α=β=45°.
5. rombis diagonalebis Sefardeba misi naxevrebis Sefardebis tolia. amitom Tu rombis
erTi kuTxea α; tg ;2 3
1a=
2a =30°. α=60°.
6. Tu trapeciis maxvili kuTxea α; tg2
1 α=45°.
7. marTkuTxa samkuTxedis hipoteza aRvniSnoT c-Ti.
a) 1) c2=1002+102 ⇒ c=10 101 ; 2) c= 100 25 25 172 2+ = ; 3) c=100 2 .
b) 50%.
8.
9. g1; g2; g3; g4; g5; g6s1; s2; s3; s4; s5; s6.
sss; ssg; sgs, sgg, gss, gsg; gvs; ggg.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 68 03.07.2012 16:29:08
69
14. marTkuTxa samkuTxedi
reziume:
moswavleebi gaecnobian h2=a´b´, hc=ab; b2=b´c, a2=a´c formulebs.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. gamoviyenoT a2=ca´Tanafardoba.
2. ix. amocana 1.
3. CKB da aCB samkuTxedebis msgavsebidan CKBK
ACCB
= viRebT: BK=18.
aK-s povna h2=a´b´ TanafardobiTac SeiZleba aK=1842
2
=98 (an isev msgavsebiT).
4. diametrze dayrdnobili Caxazuli kuTxe marTia.
5. rombis diagonalebi marTi kuTxiT ikveTebian.
6. rombSi Caxazuli wrewiris diametri simaRlis tolia, e. i. simaRle tolia 4-is. rombissimaRle ki diagonaliT miRebuli tolgverda samkuTxedis simaRlecaa. Tu rombis
gverds aRvniSnavT a-Ti. a
42
3= , e.i. a
3
8 3= .
11. a´=9; b´=16, e.i. c=25.a2=a´c ⇒ a2=9·25 ⇒ a=15b2=bc=16·25 ⇒ b=20
r= a b c2
+ - =5.
14. kombinaciis pirveli ricxvis arCevis 20 variantia, meore ricxvis _ 19, mesamesi ki _ 18. kombinaciaTa raodenobaa 20 · 19 · 18 .
15. samkuTxedis farTobis gamosaTvleli formula ori gverdiTa da maT Soris mdebare kuTxis sinusiT
reziume:
moswavleebi gaecnobian samkuTxedis farTobis gamosaTvlel formulas. S=21 sin c,
oTxkuTxedis farTobis gamosaTvlel formulas, diagonalebiTa da maT Soris mdebare kuTxis sinusiT.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 69 03.07.2012 16:29:08
70
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. moswavleebma ukve ician tolgverda samkuTxedis farTobis formula a
4
32
c m, kidev
erTxel davanaxoT maT am formulis samarTlianoba, Tu farTobs viTvliT gverdebiTa da maT Soris mdebare kuTxis sinusiT.
3. SaBO· SCOD=
21 ·BO·aO·sinα·
21 ·CO·OD·sinα=
=21 ·aO·OD·sin(180°–α)·
21 ·BO·OC·sin(180°–α)=SBOC· SaOD.
4. ∆aDC-ASi CB medianaa, amitom SBDC= SaBC=2.
6. d1≡x ⇒ d2=2x. rombis farTobi gamoiTvleba formuliT: S=21 d1d2,
e.i. 21 x·2x=12 ⇒ x2=12.
rombis gverdi a x x xx
x2 2
24 4
515
2 22
22
= + = + = =` `j j .
7. vipovoT meore diagonali: S=21 d1d2, e.i. d
212 =96. d=16.
piTagoras TeoremiT vipovoT rombis gverdi a=10.
S∆aBD=21 SaBCD=48,
21 ·10h=48, h=9,6.
8. davweroT sistema: d d
d d2
11
12
1 2
1 2
=
+ =* kosinusebis Teoremis Sedegis Tanaxmad: d1
2+d22=4a2.
aviyvanoT sistemis meore gantoleba kvadratSi:
d12+d2
2+2d1d2=144 d12+d2
2=144–44.
e.i. d12+d2
2=100, 4a2=100, a=5, P=20.
9. S=21 ·10·14. 30=5·14·
21 =35.
10. rombis simaRle h=2r. gverdi a=sin sinh r2{ {
= . farTobi S=a2sinφ=sin
sinsin
r r4 4642
2 2
${
{{
= = .
11. a b2+ ·20=400; a b
2+ =20.
12. aK=2
69 51- =9 KD=2
69 51+ =60.
BK= 41 9 32 502 2
$- = =40
SaBCD=BK·KD=40·60=2400.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 70 03.07.2012 16:29:09
71
13. 105.
14. kenti cifrebis raodenobaa 5.a) 53; b) 5·4·3=60.
15. asoebis raodenobaa 33, erTniSna ricxvTa ki _ 10 anu sul 43 simboloa.variantTa raodenobaa 434.
16. ramdenime saintereso amocana
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. aC=aDS=18; sinα=
54 ∆aCM-dan
ACAM
54
= . SemoviRoT aRniSvna aM≡4x, e.i.
aC=5x. CM=3x=MD. ∆CKD-Si CDCK
54
= , e.i. CK= x5
24 =aB, ∆aBC-dan
BC= ( )xx x
55
24572
2
- =` j SaBCD=(BC+aD) CK xx
x2 5
75
1024
18= + =` j , saidanac x=8
5 3 .
CK=524
85
3 3 3$ =
2. BK–r=m=2
5 sinα=53 . moc. Tanaxmad, Tu O Caxazuli wris centria
BO=m Tu sinα=53 cosα=
54 ∆BOM-dan OM=r=mcosα=2 2 ; ∆aBK-Si
BK=m+r=2
9 2 aB=2
15 2 .
aK=aBcosα=6 2 S=21
12 22
9 254$ $ = .
3. ∠aBC=α, e.i. ∠aBK=∠CBK=2a . ganvixiloT ∆BOM tg
2a =
21 .
OM=OK=r BM=2r BO=r 5 , e.i. BK=r 5 1+^ h.
aK=BKtg2a =r 5 1+^ h·
21 = r
2
5 1+, e.i. aC=r 5 1+^ h.
S=21 r 5 1+^ h. r 5 1+^ h=
94
3 5+^ h.
4. trapeciis simaRle aRvniSnoT h-iT. fuZeebi ki _ a da b-Ti, maSin ferdis sigrZea a b2+ . P=2(a+b)=48, e.i. a+b=24. simaRlis gavlebiT miRebuli marTkuTxa samkuTxedidan
gamominareobs, rom .ha b
Sa b
h6
42 2
244 48$ $=
+= =
+= = .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 71 03.07.2012 16:29:11
72
5. pirveli lekvis arCevis 5 variantia. meoris _ ukve oTxi. e. i. variantTa raodenobaa5·4=20.
6. a) aseulebis cifris arCevis 5 variantia, aTeulebis _ 4. erTeulebis _ sami, e. i. 5·4·3=60.b) radgan aseulebis cifri ver iqneba 0, amitom aseulebis cifris arCevis variantia 4,aTeulebis _ 4, erTeulebis ki _ 3; 4·4·3=48.
7. a) 5·5·5=125; b) 4·5·5=100.
8. 25 24 23 138002 2$ $ = = 6900.
Seamowme Seni codna
I varianti
1) g; 2) d; 3) a; 4) g; 5) d; 6) b; 7) a; 8) d; 9) b; 10) g.
11) g; 12) a; 13) g; 14) b.
IV Tavis damatebiTi savarjiSoebi
1. samkuTxedis fuZe a=hS2
11
222 11= = , tgα=
11
111= , α=45°. SeiZleba SevaxsenoT moswav-
leebs, Tu mediana Sesabamisi gverdis naxevaria, es samkuTxedi marTkuTxaa da Tu igiamave dros tolferdaa, e.i. fuZesTan mdebare kuTxe 45°-ia.
2*. ∠KaC=∠MBC. sinα=53 e.i. SegviZlia SemovitanoT aRniSvna MC≡3x,
maSin BC=5x , BM =4x, PΔaBC=8x. SaBC=21 ·4x·6x=12x2. 12x2=48. x=2.
r=PS
8 248
3$
= = .
3. radgan trapecia Semoxazulia da aD+BC=aB+CD=4h. SaBCD=2h2.
2h2=72, h=6, r= h2
=3.
4. mocemuli fuZiT da ferdiT vpoulobT pirvel diagonals, misi sigrZea 4, xolo radgan meore diagonali kuTxes Suaze yofs, zeda fuZe mocemuli ferdis tolia.
vpoulobT simaRles diagonaliT Sedgenili marTkuTxa samkuTxedidan h512
= da
S2
3 5512
548
$=+
= .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 72 03.07.2012 16:29:12
73
5. rombSi Caxazuli wrewiris diametri rombis simaRlis tolia, e.i. rombis maxvili kuTxe30°-ia.S=a2sin30°=25, a2=50, a=5 2 .
6. aC=3x=9 ⇒ x=3.
S=21 ·9·4x=54sm2.
7. ( )S
c
ab
a b
a b
ab
a b
ab
24
10
48
100
196
48
14
482 2
2
& & &=
=
=
+ =
+ =
=
+ =
=o o o) ) )
vietas Sebrunebuli Teoremis Tanaxmad, a da b aris x2–14x+48=0 gantolebis amonaxsnebi,
anu 8 da 6. r a b c2 2
8 6 10=
+ -=
+ - =2sm.
8. viciT, rom diagonalebi gadakveTis wertiliT iyofa fuZeebis proporciul mon-akveTebad, e.i. 1:3. simaRliT da diagonaliT Seqmnil samkuTxedSi gavlebulia fuZis paraleluri wrfe. e.i. simaRlec gaiyofa 1:3 SefardebiT.
9. msgavsi samkuTxedebis gverdebis sigrZeebia 2x; 5x da 4x. 11x=55, e.i. x=5. gverdebia: 10; 25 da 20.
10. pirvelis gverdebia: 6x; 7x da 8x, meoris ki _ 6y; 7y da 8y. umciresi gverdebis jamia:6x+6y=38. Sefardeba 6x:6y=10:9.
( )
yx
x y
x n
y n
n
910
3 19
10
9
3 19 19
&
$
=
+ =
=
=
=
p p**
n
x
y
31
310
39
3
&
=
=
= =
Z
[
\
]]]
]]]
e.i. pirveli samkuTxedis gverdebia 20; 370 da
380 ; meoris ki — 18; 21 da 24.
11. aM=aK=KC=CN=10; samkuTxedebis msgavsebidan MNABMB
20= .
12. ∆aBC~∆DBF ⇒ 11
6
22x
x BF
2
= ⇒ BF=12.
5
4 C
5x
4x B
a
5x
6x F D
a C
B
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 73 03.07.2012 16:29:13
74
13. ΔaBD da ΔaCB-Si∠aBD=∠aCB mocemulobis Tanaxmad; ∠a saerToa, e.i. isini msgavsia,
ACAB
ABAD
= , aqedan aD=6,4, e.i. DC=3,6.
14. Tu BM=BN=x, maSin aM=MC=18–x, maSin MN monakveTi tolia 40–(12+2)(18–x)=2x–8.
∆MNB~∆aBC x x18 12
2 8=
- , aqedan vRebulobT x=MB=6.
15. ∆aBC~∆DCa ⇒ x
x28
= ⇒ x=4.
16. wrewiris a wertilidan BD diametrze davuSvaT aK marTobi. ΔaBD marTkuTxaa, aK ki marTi kuTxis wverodan hipotenuzaze daSvebuli marTobi, anu aK2=3·12⇒aK=6 sm.
17. Caxazuli wrewiris centri mdebareobs a kuTxis biseqtri-saze.
e.i.
xx
rr
38 20
=- ⇒ 8r=60–3r ⇒ 11r=60 ⇒ r=
1160 .
18. naxazze ganxilulia SemTxveva:
∆aBD ⇒ ABxx
8 23
= ⇒ aB=12.
∆aBC ⇒ 12 4
ACAB
AC108
5
3
&= = ⇒ aC=15.
analogiurad amoixsneba, Tu Oa=2x da OD=3x. ar akmayofilebs samkuTxedis utolobas.
19. ΔaBC ⇒ 152=aM·aC ⇒152=aM·25 ⇒ aM=9. MC=25–9=16. BN biseqtrisaa, e.i.
BCAB
ANAN
ANAN
25 2015
25&=
-=
-.
75–3aN=4aN ⇒ 7aN=75 ⇒ aN=775 . MN = aN−aM =
775 –9=
712 . pasuxi: 9;
712 da 16.
20. ACAB
BCBE
87
= = .
ΔBDC ~ ΔEFC ⇒EFBD
ECBC
x y
y308
15&= = ⇒ x=16.
a
x
8 D
B 2 C
8x
a
M
3x 3x C
B
a O
8
10 3x 2x D
C
B
15
a
20
M N C
B
15 7
a D F
8y x C
B
E
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 74 03.07.2012 16:29:14
75
21. saerTo gare mxebs vipoviT formuliT. Semdeg msgavsebidan vipoviT danarCeni mon-akveTebis sigrZeebs.
22. viciT, rom trapeciaSi Caxazuli wrewiris centri-dan ferdi Cans marTi kuTxiT.
ΔKCO ⇒ KC=5, e.i. CP=5. ΔCOD ⇒ OC2=CP·CD ⇒ 102=5·CD ⇒ CD=20.
r2=CP·PD=5·15 ⇒ r =5 3 .
aB+CD=BC+aD ⇒ PaBCD=2(aB+CD)=2 5 3 10 10 3 2+ = +^ ^h h.
23. cosABBD BD
2 28 71
&a
= = ⇒BD=4
∆aBD ⇒ aD2=282–42=32·24 ⇒ aD=16 3 .
∆aBD ⇒ODBO
ADAB
rr
r r16 3
28 47 16 3 4 3
7 4 3
16 3& & &= =
-= - =
-.
24. paralelogramis blagvi kuTxis wverodan daSvebul si-maRleebs Soris kuTxe tolia paralelogramis maxvili kuTxis.
∆aBK ⇒ sinADh
ADAD
54
21
54
851
& &a= = = = .
∆BCM ⇒ BCh
BCBC
54 1
54
452
& &= = = . P⇒ 2· 85
810
2815
415
$+ = =` j .
25. aB2=aD·(16+aD) 152=16aD+aD2. aqedan vipoviT aD-s da gamoviyenebT
ra b c
2=
+ - formulas.
26. a2=a′c formulidan vipoviT BD da Da monakveTebs.h2=a′b′ formulidan R D-s.ΔCDa~ΔMNa. aqedan vipoviT MN-s.
a
60°
30°
O 60
°
P
30° 30° D
B K C
a r D
28
C
B
O 2
a
B
a α
α α
h1
K
h2
M
D
C
15
a D 16
C
B
B
M
D N a
C
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 75 03.07.2012 16:29:15
76
27. ONAO
OMCO
12
= = SegviZlia SemoviRoT aRniSvnebi ON≡x, OM≡y, maSin
aO=2x, CO=2y. ΔONC-Si x2+4y2=9. ΔaOM-Si y2+4x2=16. SevkriboT es tolobebi, vRebulobT 5x2+5y2=25. e. i. x2+y2=5, magram Tu ganvixi-lavT ΔaOC-s.
aC= 2 2AO OC x y x y4 4 52 2 2 2 2 2+ = + = + = .
29. ,
5
12BCAB AB x
BC xAC x
2 41
125
13& &= ==
==o .
aqedan vipoviT a da C kuTxeebis trigonometriul funqciebis mniSvnelobebs.
30. aBCD trapeciaSi BK da CD simaRleebia. ΔCPD ⇒ CP=2=BK. PD2=42–22=12⇒ PD=2 3 . ΔaBK ⇒ aB=2 2 . BC=KP=7–2 3 –2=5–2 3 . P=2 2 +5–2 3 +4+7=16+2( 2 − 3 ) .
35. radiusebis Sefardeba Sesabamisi qordebis Sefardebis tolia. e.i. 13x+5x=36; x=2 .
36. aB=6 ; aC=12 ; ∠a=120°. gavavloT BM||aK, cxadia
∆aBM tolgverdaa, e.i. aM=MB=6. ∆aKC~∆MBC.
MCAC
MBAK
= . saidanac aK=4sm.
B a
C
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 76 03.07.2012 16:29:15
77
V Tavi
1. naSTTa klasebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos xarisxis bolo cifris povna. SeZlos ricxvis 3-ze, 4-ze, 9-ze, 5-ze ,10-ze gayofis naSTebis povna. mocemul ricxvze gayofiT miRebuli naSTTa klasebis Camowera. SeZlos gamoTvalos Tu romel naSTTa klass ekuTvnis m-ze gayofiT miRebuli romelime ori naSTTa klasidan aRebuli elementebis wrfivi kombinacia (Tu a∈Kp da b∈Kq, maSin romel klass ekuTvnis, sazogadod, na+kb ricxvi),
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) yoveli me-7 ricxvi 7-ze gayofisas iZleva imave naSTs. –5+7=2, r=2 .
b) 5; g) 7; d) –2+11=9, r=9; e) –3+8; v) –195=17(–12)+9, r=9;
z) –52=12⋅(−5)+8, r=8; T) n=1(n−1)+1, r=1. i) n2+n+1=n(n+1)+1; r=1.
2. kenti ricxvebi 4k+1 an 4k+3 saxisaa, e.i. r = 1 an 3-s.
3. a) 5+5+7=17, r=8; b) 3+5+7+8+1=24, r=6. g) r=2;
5. a) (1+7+1)–(8+5+2)=9–15=–6, r=–6+11=5; b) (1+4)–(7+9)=–1111, r=0;g) 1030007 → 7+3+1−0=11, r=0; d) 2+7+2–(4+3)=4, r = 4.
7. a) 3333=34k+1 bolovdeba 31=3-iT; b) 52722=524k+2 bolovdeba rac 22=4-iT;g) 222523=(....2)4k+3 bolovdeba 23=8-iT; d) 777251= (...7)4k+3 bolovdeba 73=...3-iT;e) 88888=884k+4 bolovdeba 84=....6-iT.
8. evklides algoriTmidan gamomdinareobs a da b ricxvebis udidesi saerTo gamyofiserTi metad saintereso Tviseba: Tu d=u.s.g. (a;b), maSin SesaZlebelia moiZebnos k, l∈Z ricxvebi, rom Sesruldeba: d=ka+lb.a) k=5 da l=−3-Tvis gveqneba: 5(3n+2)−3(5n−3)=19. d=19, e.i. aseTi saxis ricxvebis saerTo gamyofi an 1-is an 19-is tolia. vipovoT a da b-s iseTi wyvilebi, romelTa u.s.g. 19-is rolia. a=19p, b=19q.
(3n+2=19p da 5n–3=19q) ⇒ n= p qp
q
3
19 2
5
19 3
5
3 1&
-=
+=
+.
p -2 3 8 13 18q -1 2 5 8 11
b=19qb=5n–3 -19 38 95
a=19pa=3n+2 -38 57 152
b) a=8n+3, b=2n–1.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 77 03.07.2012 16:29:15
78
(8n+3)–4(2n–1)=7 7d ⇒ d=7.
(a=7p, b=7q) ⇒ (8n+3=7p da 2n–1=7q) ⇒ n= p q
8
7 3
2
7 1-=
+ ⇒p=4q+1. magram q≠2k, k∈Z.
p 1 3 5q 5 13 21
a=8n+3a=7p 35 91 147
b=2n–1b=7q 7 21 35
9. a) –12=3·(–4) –12∈K0; –5=–6+1 –5∈K1. –1+3=2 –1∈K2; 1∈K1; 5=3·1+2 5∈K2 . 19=3·6+1; K1; 24=3·8; K0. b) 1) a=3k; b=3k+2 a+b=3n+2 (a+b)∈K2 .2) a–b=...(–2)=...(–2+3=1). (a–b)∈K1.3) ab-Tvis r=0·2=0 ab∈K0 .4) 5a–3b-Tvis r=5·0–3·2=–6, e.i. r=0 (5a–3b)∈K0 .
10. –8+8=0 ⇒ −8∈K0; –7+8=1⇒ −7∈K1; –6+8=2 ⇒ −6∈K2.–3+8=5 –3∈K5 ; –1+8=7 –1∈K7; 0∈K0 .1∈K1; 4∈K4; 5∈K5; 8∈K0; 18=2·8+2 18∈K2.27=3·8+3 27∈K3.
11. a) (a+b):8= ... (5+4)9:8=1 (1), e.i. r(a+b)=1. (a+b)∈K1.b) ab = ... (4·5=20). 20=2·8+4 r(ab) = 4. ab∈K4.g) a–b = ... (5–4=1).d) b–a = ... (–1), –1+8=7 r(a–b)=7.e) a–3b = ... (5–3·4=–7), –7+8=1, r(a–3b)=1.
12. erTi SexedviT meore diagramaze mogeba ufro swrafad izrdeba, magram Tu davak-virdebiT masStabs (ordinatTa RerZze) vnaxavT, rom orive diagramaze monacemebi erTi da igivea. 2005-2006 wlebSi mogeba iyo I-ze 40–30=10 aTasi lari, II-ze 40–30=10 aTasi lari,e.i. erTnairi.
2. Sedareba
reziume:moswavlem unda SeZlos dainaxos, rom mocemul ricxvze gayofisas miRebul erTsa daimave naSTTa klasSi moTavsebuli ricxvebi, erTmaneTis sadari ricxvebia. SeZlos gamoiyenos SedarebaTa Tvisebebi ricxvebze moqmedebebis (Sekrebis, gamoklebis, gam-ravlebis) Sesrulebisas, zogierT ricxvze gayofadobis dasamtkiceblad.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) 4-ze gayofisas yoveli me-4 ricxvi iZleva erTsa da imave naSTs, e.i. erTmaneTis
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 78 03.07.2012 16:29:16
79
sadaria moduliT 4.15:4=...(3) ⇒3 ≡ 7 ≡ 11 ≡ 15 ≡ 19(mod 4).b) 15:5 ⇒5 ≡ 10 ≡ 15 ≡ 20 ≡ 25(mod5).g) 15:6 =...(3) ⇒3 ≡ 9 ≡ 15 ≡ 21 ≡ 27(mod 6).d) 5 ≡ 15 ≡ 25 ≡ 35 ≡ 45(mod10).
2. anan–1...a0–(a0+a1+...+an–1+an)=10nan+10n–1an-1+...+10a1+100a0–a0–a1–...–an–1–an=an(10n–1)+an–1(10n–
1–1)+...+a1(10–1).miRebuli jamis TiToeuli Sesakrebi iyofa 3-ze. e.i. jamic gaiyofa 3-ze. amrigad, ricxvi da misive cifrTa jami erTmaneTis sadaria moduliT 3 (radgan maTi sxvaoba iyofa 3-ze).
3.a≡5(mod7) a=7k+5a≡-2(mod3) a=3k+1 -2≡-2+3=1(mod3)a≡9(mod13) a=13k+9a≡1(mod9) a=9k+1a≡-1(mod7) a=7k+6 -1≡-1+7=6(mod7)
4. a) 10n–1= ...99 9 9
n
h?
⇒ 10n≡1(mod9).b) nebismieri ricxvi sadaria misi bolo cifrisa moduliT 10.795=74k+3≡73≡3(mod10), 73=a3.g) 8357≡84k+1≡8(mod10)d) 2355≡24k+3≡23≡8–10=-2(mod10)e) (256≡1(mod5)) ⇒ 256256≡1256≡1(mod5).
5. a) 31–1+28+31+30+31+30+31+31+15≡2+0+3+2+3+2+3+3+1≡5(mod7).(1→ kvira) ⇒ (0 → SabaTi).15 seqtemberi kviraa.b) SabaTi; g) samSabaTi; d) SabaTi.
6. a) 5≡1(mod4) ⇒ 5n≡1(mod4) ⇒ (5n–1)4; b) 8≡2(mod6) ⇒ 8n≡2n(mod6);
g) 15≡7(mod8) ⇒ 15n≡7n(mod8); T) 15≡1(mod7) ⇒ ( )
( )
mod
mod
15 1 7
6 6 7
n
/
/o) ⇒ 15n+6≡7≡0(mod7).
k) 33=27≡1(mod13) ⇒ (33)n≡1(mod13); l) 13≡5(mod8) ⇒ 13n+7·5n≡5n+7·5n=8·5n 8;
m) 7≡-2(mod9) ⇒ 733+233≡(-2)33+233≡0(mod9).
7. a) ganv. a3−a=a(a−1)(a+1)6 nebismieri a∈Z -Tvis; b) a5=a4k +1 ⇒ a5 bolovdeba imave cifriT rac a, amitom 5-ze gayofisas mogvcemen erTsa da imave naSTs.
8. a) 3≡ −2(mod5) ⇒3100≡(−2)100=2100(mod5);b) 112≡21(mod100)114≡212≡41(mod100)115≡41⋅11≡51(mod100)1110≡512=2601≡1(mod100).
9. 12+1≡2≡−1(mod3)
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 79 03.07.2012 16:29:16
80
22+1≡2≡−1(mod3)
32+1≡1(mod3) .
(12+1)≡(42+1)≡...≡(10002+1)(mod3) → sul 334 Tanamamravli, 12+1≡2–1(mod3).
(22+1)≡(52+1)≡...≡ (9982+1)(mod3) → sul 333 Tanamamravli, 22+1≡2–1(mod3).
(32+1) ≡...≡ (9992+1)(mod3) → sul 333 Tanamamravli, 32+1≡1(mod3).
e.i. [(12+1)(42+1)...(10002+1)] [(22+1)(52+1)...(9982+1)] [(32+1)(62+1)...(9992+1)]≡(−1)334(−1)3331333≡
≡−1(mod3). r.d.g.
11. a) 40°≡400°≡760°≡1120°(mod360).
12. 1+2+...+9=45 459 e.i. p=1.
13. 1+2+3+4=10 103 e.i. p=0.
14. a) 52≡1(mod 24) ⇒520≡110(mod 24) ⇒ 520:24 =...(1).
b) 72≡1(mod 24) ⇒ 520≡1(mod 24) ⇒ 748:24 =...(1).
15. ( )
2( 7)
2( 7)
mod
mod
mod
37 2 7
16
23
/
/
/
p ⇒ 37n+2+16n+1+23n≡2n+2+2n+1+2n=2n ⋅ 7≡0(mod 7).
16. ( )
7 25 ( )
mod
mod
a
b
7 3 3 7
4 3 7
/
/
+
+ =-o ⇒ (7a+3)2n+1+(7b+25)2n+1≡32n+1+(−3)2n+1=32n+1−32n+1≡0(mod7) .
17. (1; 5) da (3; 7).
18. b=1; 2; 3; 4 e.i. oTxi variantia.
19. ( ; ); ( ; ); ( ; ); ( ; )
( ; ); ....................... ( ; )
............................................
( ; ); ....................... ( ; )
1 1 1 2 1 3 1 4
2 1 2 4
8 1 8 4
N
P
OOOOO
⇒ 8·4=32 xdomiloba.
20.
21.3 SevadginoT cxrili
1 2 3 4 5 6 7 8 xdomilobaTaraodenobaa 3.esenia (8;2); (7;3); (6;4).
P=(a+b=10)=323
1 2 3 4 5 6 7 8 92 3 4 5 6 7 8 9 103 4 5 6 7 8 9 10 114 5 6 7 8 9 10 11 12
22. a) 10; b) yvelaze uaresi SemTxvevaa , , ...,110 111 200
916 7 8444 444, e.i. 91 ricxvi; g) magaliTad: 111, ...,
119. — sul 9.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 80 03.07.2012 16:29:17
81
3. amocanebi jgufuri muSaobisTvis:
1. a≡ .a a a a a a a1 2 3 4 5 6 7 a7+a5+a3+a1≡a, a6+a4+a2≡b, a+b= a1+...a7=1+2+...+7=28.
a gaiyofa 11-ze, Tu (a–b)11. gveqneba sami SemTxveva a–b=0; 11; 22.
1) a b
a b
28
11
+ =
- =o) ⇒ sistemas naturalur ricxvebSi amonaxseni ara aqvs, e.i. albaToba imisa,
rom miRebuli ricxvi gaiyofa 7-ze aris 0.
2) 28
0
a b
a b
+ =
- =o) ⇒ a=b=14 davTvaloT ramdeni sxvadasxvaniSna SvidniSna ricxvi arsebobs
romlebic Caiwereba 1, 2, . . ., 7 cifrebiT.
adgili 1 2 3 4 5 6 7 sul
raodenoba 7 6 5 4 3 2 1 7!=5040
I adgilze (milionebis TanrigSi) SesaZlebelia davweroT Svidi cifri.
II adgilze _ 6 cifri, radgan erTi ukve dakavda pirvel adgilze.
III adgilze _ 5 cifri da a.S. me-7 adgilze darCeba erTi cifri. sul arsebobs 5040
ricxvi, aqedan a6, a4, a2 cifrTa sameuli, ise, rom a6+a4+a2=14. iqneba {1,6,7}, {2,5,7}, {3,4,7}, {3,5,6}. yoveli simravle gansazRvravs 6 aseT sameuls, magaliTad,
(a6; a4; a2)=(1;6;7)=(1;7;6)=(6;7;1)=(6,1,7)=(7,1,6)=(7,6,1).
.a a a a1 6 71 3 5 7 (1) ricxvSi {a1, a3, a5, a7}={2;3;5;4}. am oTxi ricxvisagan SesaZlebelia mivi-
RoT 24 dalagebuli oTxeuli. e.i. (1) saxis 24 gansxvavebuli ricxvi arsebobs, xolo
im ricxvebis raodenoba, romlis luw adgilebze Cawerilia ricxvebi 1; 6; 7 iqneba 6⋅24. analogiurad danarCeni {a2, a4, a6} saxis sameulebisTvis. amrigad 11-is jeradi iarsebebs 4⋅6⋅24=242 ricxvi.
P=1 2 3 4 5 6 7
24354
2
$ $ $ $ $ $= .
3. a b
a b
a
b
28
22
25
3
+ =
- =
=
=o) ⇒ sami gansxvavebuli naturaluri ricxvis jami ≠ 3.
pasuxi: 354 .
2. davakvirdeT, rom saZiebeli A ricxvi romelime mocemul ricxvze gayofisas iZleva 1-iT nakleb naSTs. e.i. a= u.s.j.(1;2;3;4;5;6;7;8;9;10)–1=2519.
3. vTqvaT didi kubis wibo a-s tolia, maSin aseTi kubis asagebad saWiro iqneba a3 raode-nobis patara kubiki. radgan daaklda erTi rigi, e.i. daaklda a cali kubiki. miviReT n=a3−a=a(a−1)(a+1)6 . r.d.g.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 81 03.07.2012 16:29:18
82
Tema: naSTebis ariTmetikagv. 70. wyvilebSi. m ariTmetikaSi 0-s ara aqvs gamyofebi, roca m martivi ricxvia da
eqneba gamyofebi, roca m Sedgenili ricxvia, mag. Tu m=10, maSin 2*5=10≡0(mod10). Tu
m=7, maSin namravli iqneba 0, Tu erT-erTi Tanamamravli nulia.
SemogTavazebT fermas Teoremis damtkicebas:
ganvixiloT a-s jeradi ricxvebi, m1=a, m2=2a, m3=3a,...,mp-1=(p-1)a. am ricxvebidan arc
erTi wyvili ar aris erTmaneTis sadari moduliT p, radgan mk–mn=(k–n)a, xolo (k–n)a ar iyofa p-ze. aseve arc erTi mi, i=1,...,(p-1) ar iyofa p-ze. amitom m1, m2,..., mp-1 ricxvebi
p-ze gayofisas sxvadasxva TanmimdevrobiT mogvcemen naSTebs: 1-s, 2-s, ..., (p–1)-s. amitom
isini raRac gadanacvlebiT sadarni arian 1,2,...,(p–1) ricxvebisa.
e.i. m1m2m3...mp-1≡1·2·3...(p–1)(mod p).1·2·3...(p–1)ap–1≡1·2·3...(p–1)(mod p). ap–1≡1(mod(p)).
4. naturaluri ricxvidan namdvil ricxvamdereziume:moswavleebi ukve icnoben naturalur, mTel, racionalur ricxvTa simrav-leebs, ician iracionaluri ricxvic. Aam paragrafSi moxdeba masalis Tavmoyra.
amoxsnebi, miTiTebebi:
9. a) 1666,061= 223-e cifri iqneba 6;
b) )428571(,073= periodSi 6 cifria. 223=37·6+1 223-e cifri iqneba 4.
g) )384615(,0135= 223-e cifri iqneba 3. d) 1333,0
152= 223-e cifri iqneba 3.
11. –102–101–...0+...+99= 30300098991001011020
−=+−−−−−−=
18. K(x1;0), L(x2;0), miviReT x2–x1=5x1.
x x
x x
6
7
2 1
2 1
=
+ =) x1=1 x2=6 c= x1· x2=6.
5. n-uri xarisxis fesvi
reziume:
sasurvelia gavixsenoT ariTmetikuli kvadratuli fesvis ganmarteba, Semdeg dava-konkretoT, rom analogiurad SegviZlia ganvmartoT nebismieri luwi xarisxis fesvi da mxolod amis Semdeg ganvumartoT kenti xarisxis fesvi.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 82 03.07.2012 16:29:18
83
amoxsnebi, miTiTebebi:
13. a) a3=27 a=3. e.i. saWiroa 8·3=24 m.
15. 31 a2h=9.
22
2
22
26
−
aaa a3=27 a=3. h=a=3.
21. 12734 bolo cifria 1.17772 bolo cifria 9.29393 bolo cifria 9.namravlis bolo cifria 1.
22. y=ax2+bx+c a(0;2) e.i. c=2.y=ax2+bx+2 B(1;8)8=a+b+2 a+b=6e.i. a+b–c=4.
6. ariTmetikuli fesvis Tvisebebi
reziume: moswavleebs gavaxsenoT ariTmetikuli kvadratuli fesvis Tvisebebi, ris Semdegac gauadvildebaT axali masalis aTviseba.
amoxsnebi, miTiTebebi:
8. a) ( ) 13132
−=− ; b) ( ) 3101034 4−=− ; g)
( ) 1210
21
10 6
6 6 −=
−.
9. v) 4 44 xaxa −= x≤0; z) 4 54 aaa −−=− .
12. ⇒−+
=−1
4)( 2
nmmnnm =+
−=+ 1
)(4
2nmmnnm
2
2
2
)()(4
−+
=−
−+nmnm
nmnmmn
.
13. SeuZlebelia, radgan ricxvebi, cxadia, unda iyos kenti, magram sul aris 5 kenti cifri 1; 3; 5; 7; 9, xolo 5-iT dabolovebuli ricxvi martivi ar iqneba.
14. EEFF=1000E+100E+10F+F=1100E+11F=11(100E+F) ricxvi 11-is jeradia, xolo orniSna ricxvi, romelic 11-is jeradia gansxvavebuli cifrebiT ar Caiwereba.
15. p=3.
16. a) u.s.g.(2100–1; 2120–1)=u.s.g. (2100–1; 2120–2100)=u.s.g.(2100–1; 220–1)=..........=1.
b) u.s.g. =
ba
11;11 u.s.g..(a;b). e.i. =
60100
111;111 u.s.g.(100;60)=10.
17. SeTanxmdnen, rom pirveli gamomsvleli daasaxelebda im fers, romlis Sesabamisi bumbulebis raodenoba iqneboda kenti (cxadia, TeTri da Savi bumbulebidan, erT-erTi luwi raodenobaa da meore kenti). davuSvaT es Savi bumbulia. danarCenebi gadaxedaven erTmaneTs (pirvelis garda) da Tu vinme xedavs kent raodenoba Sav bumbuls e.i. TviTon aqvs TeTri da Tu xedavs luw raodenoba Sav bumbuls, e.i. TviTon aqvs Savi bumbuli.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 83 03.07.2012 16:29:18
84
7. miaxloebiTi gamoTvlebi
reziume:
moswavleebma unda SeZlon mocemuli Tanrigis mixedviT, iracionaluri ricxvis miax-loebiTi mniSvnelobis povna.
amoxsnebi, miTiTebebi:
13. )35(4
345 22
2 +=+= aaaS .
16. davweroT TiToeuli funqciis Sesabamisi gantoleba: kvadratuli y=ax2+4 (2;–1)
–1=4a+4 45
−=a 445 2 +−= xy .
wrfivi y=kx+b (0;–1); (3;2)y=x–1.Sesabamis sistemas eqneba saxe:
−≥
+−≤
1
445 2
xy
xy
17. D=k2–180≥0 56−≤k 56≥k .
19. =−+
+
+−
−+− 62721
13132
12122
2
2( ) 2 ( )
41
3 2 2 4 2 3 1 6 12 2
- - - + + - =^ h
( ) 32626252622232
41 2
=−+−=−+−=.
20. ABFA
AFAB⇒
=∠
==060
8
aBF samkuTxedi tolgverdaa, tolgverdaa misi mgavsi DEF samkuTxedic e.i. DE=DF=2 aD=6.
SaBCD=aB·aD·sin60°=24 3 .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 84 03.07.2012 16:29:19
85
11. orucnobian utolobaTa sistemis amoxsna (III Tavis)
reziume:
gavixsenoT gavlili masala. davsvaT SekiTxvebi:1. sityvierad daaxasiaTeT da Semdeg daStrixeT iseT wertilTa simravle, romelTaT-
visac a) y>5; b) x<1; g)
><
51
yx
.
2. romel sakoordinato meoTxedebSi SeiZleba iyos wertili, romlis abscisa metia5-ze da a.S.
amoxsnebi, miTiTebebi:
2.e)
+≤
−>
11
2
2
xyxy T)
≥≥+
0122
yyx
i)
−>
<+
xy
yx2
922
3. a) y≥–1; b) y>–x+3; g) y≤x2+4x.
4. d — 45kg — x calip — 30kg — y cali
≤
≤+
2
21003045yx
yx
≥≤+
xyyx
214023
≥
+−≤
xy
xy
2
7023
8. I testirebis qula≡x. x≤10; II testirebis qula≡y. y≤15.
∈≤≤
+−≤
0,1510
18
Nyxyx
xy ∆aBC-Si moTavsebuli yvela wertili, romelTa koordinatebi mTeli ricxvebia, e.i. sul 36 TanamSromlis.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 85 03.07.2012 16:29:19
86
9. 20092009.9-iT dabolovebuli ricxvis nebismieri kenti xarisxi 9-iT bolovdeba, luwi _ 1-iT. bolo cifria 9.
10. p kentia.
⇒
+=+=
2313
kpkp
+=
+=+=+
+=+
13)4(312310
11310
kpkkp
kp xolo
+=
+=++=+
231231014312
kpkpkp
.
orive SemTxvevaSi am samidan erT-erTi ar aris martivi e.i. es ricxvebia: 3 — 13 — 17.
12. gavavloT MN mxebi, cxadia MN=2r=3.
MCBNADMN trapeciaSi +
+=++=+NBMCMNCBANDMMNAD
aD+BC+12=25, e.i. aD+BC=13.
Seamowme Seni codna
1) d; 2) g; 3) d; 4) b; 5) d; 6) a; 7) g; 8) a; 9) a; 10) g; 11) a; 12) e; 13) d; 14) a; 15) d; 16) g; 17) d; 18) a; 19) d; 20) a; 21) g; 22) g.
V Tavis damatebiTi savarjiSoebi
1. 11.
2. a) (53+63)(532−53⋅63+632 )116;g) (13+23+33+...+1803+1813+1823) davajgufoT:(13+1823)+(23+1813)+(33+1803)+... TiToeuli Sesakrebi iyofa 183-ze.
3. mocemuli namravli iyofa nebismier ricxvze, romelic 101-ze naklebia k⋅a+b rom iyofodes a-ze, b-c unda iyofodes a-ze.
4. 1·2·3...106+1.
5. a) 2006 nebismier xarisxSi 6-iT bolovdeba.b) 1999-is nebismieri luwi xarisxis bolo cifria 1.g) 2004-is nebismieri luwi xarisxis bolo cifria 6.d) 2002-is xarisxi luwia da 4-is jeradi, e.i. xarisxis bolo cifria 6.
6. a) magaliTad n=2, k=2; b) n=2 k nebismieria.
7. a) 1+2+3+...+ 2006+2007+2008=(1+2008)+(2+2007)+...=2009·1004;b) 1+2+3+...+2005+2006+2007=2008⋅1003+1004.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 86 03.07.2012 16:29:19
87
8. 34-ze gayofis SesaZlo gansxvavebuli naSTebia 0, 1, 2, . . . , 34 e.i. 35 naturalur ricxvsSoris aucileblad moiZebneba ori mainc erTi da igive naSTis mqone ricxvi.
11. 222132+255243+236637–359346=...6+...5+...6–...1=...6.
12. ricxvis cxraze gayofis naSTi misi cifrTa jamis cxraze gayofis naSTis tolia.ricxvebi miiReba a) (1;5;6); b) (1;5;7); g) (1;6;7); d) (5;6;7) sameulebis kombinaciebiT. SesaZlonaSTebia a) 1+5+6 naSTi iqneba 3 b) 4, g) 5, d) 0.
13. (0;1;6) — naSTi 1 (0;1;7) — 2; (0;6;7) — 1, (1;6;7) — 2.
14. a) (234+1)7–1 (234+1)-is nebismieri xarisxis naSTi 234-ze gayofisas aris 1. e.i. sxvaobagaiyofa 234-ze. e) 33n–1=(26+1)n–1. T) 289n–9n=(280+9)n–9n.
15. by0+ax0=c. b(y0–ak)+a(x1+bk)=by0+ax0+abk=c.
17. a) XI XII I II III IVdReebi 8 31 31 28 31 23naSTebi 1 3 3 0 3 2
Svidze gayofis naSTi 5 iqneba, xuTSabaTi.
22. 4832
32=
4836
43= . 24.
74
145
143
=+ 25. 3514
52=
3515
73= .
mniSvnelis umciresi mniSDvnelobaa 70.
45. z) 310310
1+=
−.
46. a) 22
122
122
832
83=
−+
+=
−+
+ ;
b) 417117417
)174(
)174(3
3 2
−=+−+
=+−
+ ; g) 352
)52(3 2
−=−
−;
d) =⋅−
+⋅− 10
50103,0
23)23( 101023
10)23()23( 2
=⋅−
⋅+−⋅ ;
e) =−+
++
++
++
887
176
165
154
1
2878675645 −=−−+−+−+−= .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 87 03.07.2012 16:29:19
88
VI Tavi
1. veqtoris cneba. toli veqtorebi
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. a) AB CD-. ; AB CD= , e.i. AB CD=- . b) CB DA= .
6. a) WeSmariti; b) WeSmariti; g) mcdaria, es veqtorebi SeiZleba iyos sawinaaRmdegod mimarTuli.
8. a) n
37
+ , n=1, n=7; b) 5n+7–n12 , n=2; 3; 4; 6; 12.
2. veqtorebis Sekreba
1. SeiZleba, roca am veqtorTa sigrZeebi tolia, xolo mimarTulebebi sawinaaRmdego.
3. ,F F 3 6 21 2+ = kg.
4. a) AB A D A B A D A C1 1 1 1 1 1 1 1+ = + = ;
g) DA B B C B C C C B1 1 1 1 1+ = + = ;
e) DB BC DB B C DC1 1 1 1 1+ = + = .
10. SS
OCAO
SS
BOC
ABO
OCD
AOD= =
12. a) 7n+8–n4 , n=±1; ±2; ±4.
b) n
n n nn
n15 5 2 2 1
5 21
12
++ + + +
= + ++
, n=0; –2.
F1F
F1
2
+
F2
a1
a
B
D1
D
C
B1 C1
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 88 03.07.2012 16:29:21
89
3. veqtorebis sxvaoba
amoxsnebi, miTiTebebi:
2. a b a b 5+ = - = .
3. a da b veqtorebi urTierTmarTobulia.
4. a) OB OA AB- = AB BC= OC OD DC- =
b) OB OA AB- =
6. b) AD MP EK EP MD AD DM MP PK AM MK AK+ + + - = + + + = + = .
7. a) AD CA DC BC CD CB DC BD DB BD 0+ + + + = + + = + =^ ^ ^h h h .
b) AB AC DC CB DC DB- + = + =^ h .
8. miRebul samkuTxedebs toli fuZeebi da toli simaRleebi aqvT.
9. miRebuli samkuTxedi aris tolferda da marTkuTxa. hipotenuza=2R=20,
S=21 ·10·20=100.
10. SBDC=SaBC=2.
12. a) x=7·(5·6·8)+14+ 1 naSTia 1; b) x=7·(5·6·8)–21+ 6 naSTia 6.
4. veqtorebis gamravleba ricxvze
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) AB KB2=- ; b) AK AB2= .
2. a) a bKL KC CL21
21
= + = + ;
aLM21
=- ; bMK21
=- .
b) b aAK AC CK21
= + =- - ;
b aCM CA AM21
21
= + = - .
3. a) kAB CD$= k=–1.
b) kAB CD$= k=2.
g) kOB B D1 1$= k=21
- .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 89 03.07.2012 16:29:22
90
5. 2 2 2 2AC B D AO OD AO OD AD BC21 1+ = + = + = =^ h .
6. OM ON OA OB OD OC
OA OB OD OC
DA CB AD BC
21
21
21
21
21
21
- = + - + =
= + - - =
= + =- -
^ ^
^
^
h h
h
h
.
II gza: OM ON NM- =
+
___________________________________
NM NC CB BM
NM ND DA AM
NM NC ND CB DA BM AM2
= + +
= + +
= + + + + +
NC ND 0+ =
BM AM 0+ = , e.i. NM BC AD BC AD21
21
= - - =- +^ ^h h.
9. mezobeli gverdebis Suawertilebis SemaerTebeli monakveTi diagonaliT miRebuli samkuTxedis Suaxazia, diagonalis paraleluria da mis naxevars udris.
10. marTkuTxedis diagonalebi tolia.
11. tolferda trapeciis diagonalebi tolia.
6. sibrtyis dafarva
amoxsnebi, miTiTebebi:
6. a) 10!+8!=91·n! 8!(9·10+1)=91·n!n=8.
b) ! !! !
15 1415 14
-+ =n,
! ( )
! ( ! )n
14 15 1
14 15 1-
+= , n
78
= .
g) 13!(14·15–n)=105·13! 210–n=105, n=105.
d) ( ) ! ( )
( ) !!
( ) !
n n
nn
n n
1 2
1 12019
$+ +
+ += , n=18.
7. x4+x
xx
1 14
2
2
2
= -c m +2=18.
a
D
O
N
M
C
B
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 90 03.07.2012 16:29:23
91
7. marTobi, daxrili, gegmili. manZili wertilidan sibrtyemde
reziume:
moswavlem unda icodes, rom nebismieri wertilidan sibrtyisadmi gaivleba erTad-erTi marTobi da uamravi daxrili; unda icodes gegmilis cneba, agreTve is faqti, rom tol daxrilebs toli gegmolebi aqvT da piriqiT. amave dros, or daxrils Soris meti gegmili aqvs meti sigrZis mqone daxrils da es faqtic Sebrunebadia.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. piTagora: 30 40 502 2+ =
5. aO=1∠aBO=∠aCO=30°, e.i. aB=aC=2. ∆aBC marTkuTxaa, BC=2 2 .
6. ( )20 15 9 162 2 2- - = .
7. aD2=212+252=1066.CD= 1066 225 29- =
8. x2–1=4x2–493x2=48 x=4.
9. prizmis kerZo saxeebi
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. a 3 3= a 3= Ssr
=6a2=18 Skv
=a a a2 22
$ = .
4. a2 2 11 2= ; a2=11 Sgv
=4a2=44.
5. tolgverda samkuTxedia gverdiT a 2 5 2=
S= a
4
3
2
25 32
= .
10. piramidareziume:
ganvmartoT piramida, wesieri piramida, wibo, waxnagi, wvero. mivceT n-kuTxa piramidis ganmarteba da davsvaT kiTxvebi: ramdeni wvero, wibo da waxnagi eqneba n-kuTxa pirami-das? paragrafSi dasmuli SekiTxvebis pasuxebia:1. aucileblad; 2. mcdaria, aqvs oTxi waxnagi; 3. WeSmaritia; 4. mcdaria, nebismieri pi-ramidis gverdiTi waxnagi samkuTxedia; 6. mcdaria.
B
a
O
C
a 21
25
C
B
K
D
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 91 03.07.2012 16:29:24
92
amoxsnebi, miTiTebebi:
2. amocanis pirobidan Sf=4sm2, e.i. fuZis gverdia 2.
3. gverdiTi waxnagi tolferdaa, e.i. apoTemis K fuZe DC-s Suawertilia, e.i. OK gverdis naxevaria. aB=2x. x x25 12
2- = , saidanac x=4 an 3.
4. ∆NMK~∆aSC, e.i. S S41
41
8 2MNK ASC $= = = .
5. S AB
4
34 3ABC
2
= = , e.i. aB=4.
SaBC=12. SK21
4 12$ = . SK=6.
8. CB= 3 ∠aCK=60°.
SS
KBAK
12
CKB
ACK = = 0sin
sinCB CKAC CK
360
12
$ $$ $
cc= saidanac aC=2, aB= 7 .
Seamowme Seni codna
1. b. 2. b. 3. b. 4. d. 5. g. 6. g. 7. d. 8. a. 9. g. 10. d. 11. b. 12. g. 13. d.
a
B
D
K
S
C
O
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 92 03.07.2012 16:29:25
93
VI Tavis damatebiTi savarjiSoebi
1. a) W; b) mc; g) W; d) mc; e) mc; v) mc; z) W.
2. kolinearulia.
3. a) ki, Tu isini TanamimarTulia; b) ki _ nebismier aBC samkuTxedSi: dauSvaT, aB<aC da aB<BC. AB AC CB= + ; g) ki, Tu isini sawinaaRmdegoTaa mimarTuli; d) ki, Tu isini TanamimarTulia; e) ki, Tu isini marTobulia.
4. a) AD BC= da A D B C1 1 1 1= ;
b) CD C D C B BD CD BD BC CD BC BD1 1 1 1 1 1 1 1& &= = + = - + = .
5. a) AB BD DC AD DC AC+ + = + = ;
b) AD CB DC AC CB AB+ + = + = ;
g) AB CD BC DA AB BC CD DA AC CA 0+ + + = + + + = + =^ ^h h .
6. a) m a b2 2 2= + 2 2 2n a b= - 2 2 2 2 2 2 4m n a b a b b- = + - + =
3 3 3m n a b a b a b31
31
31
310
38
- = + + - = - m n a b a b a b101
101
101
1011
109
- - =- - - + =- - .
7. Aa) 3 5a b a b2 1$a b+ = + +^ h ⇒α=3 da 2β+1=5 ⇒ β=2.
b) 2a a a b b 0$ $ $ $a b a b+ - + - = (α+β)a +(2α-β)b =1·a +0·b .
8. m k mDC AB& $= = .
c mQD QC CD= + = - (1)
k m b a mk
b aAB AQ QB1
&$= = + = - = -^ h
miRebuli toloba CavsvaT (1)-Si:
ck
b aQD1
= - -^ h.
9. AD AB BD AB BC21
= + = + .
BE BC CE BC CA21
= + = +
CF CA AF CA AB21
= + = +
AD BE CF AB BC CA23
23
0 0$= + = + + = =^ h .
10. a) ara; b) ki. 11. a) ara. 12. a) ki; b) ki.
a B
D C
Q
F
a
D
E C
B
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 93 03.07.2012 16:29:27
94
VII Tavi
1. simravle
reziume:
moswavle unda flobdes moqmedebebs simravleebze. SeeZlos Cawera simravlisa, romliselementebsac axasiaTebs raime Tviseba. SeZlos daTvalos ori simravlis gaerTianebaSiSemavali elementebis raodenoba.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) W.
b) qorelidan me-9 klasis me-7 Tavidan (gv. 69) mc.
g) W.
d) mc.
2. a) M={1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8}; b) M={–4; –3; –2 . . .5; 6};
g) M={–6; –5; –4; –3; –2; –1; 0}; d) |x–2|<3 ⇔–3<x–2<3 ⇔ –1<x<5. M={1; 2; 3; 4}.
3. a) 3x–5y=7 ⇔ y= x5
3 7- x –1 4 9y –2 1 4
(–1; –2); (4; 1); (9; 4);
b) 5x+7y=2 ⇔ x= y
5
7 2- + x –1 –8 –15
y 1 6 11 (–1; 1); (–8; 6); (–15; 11).
4. a) n
nn
51
5+= + .
nn 5+ ∈N, roca
n5 ∈N ⇒ n=1;5.
pasuxi: orelementiani.
b) k
kk
5 65
6-= - ⇒ (6k) ⇒ k=1; –1; 2; –2; 3; –3; 6; –6.
pasuxi: a rvaelementiani simravlea.
g) x
x Q
x
x Qx3
5 15 0
516
> >& ,
d dd Q
-- p* * .
d) ( 3) 0
( 2) 0
x
y
2
2
$
$
-
-o) .
ori arauaryofiTi ricxvis jami nulis tolia, roca TiToeuli udris nuls. e. i. x=3 da y=2. gantolebis amonaxsenia wyvili (3; 2). a simravle erTelementiania.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 94 03.07.2012 16:29:27
95
5. a) a) a={x∈N/x=3k–1, k∈N}; b) D={x∈N/x=7k–4};
g) B= k N2
1k d) 3; d) C=
nn
n N1
d+
' 1.
6. a)
g)
b)
d)
e)
z)
v)
T)
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 95 03.07.2012 16:29:28
96
7. a) SesaZlebelia, rom ormocive TanamSromelma, romelmac icis germaneli icis agreTve inglisuric. am SemTxvevaSi mxolod in-glisuri ecodineba 60-40=20 TanamSromels.
b) SesaZlebelia, rom arc erTma TanamSromelma ar icodes orive ena. maSin inglisuri an germanuli ecodineba 60+40=100 TanamSromels.
25+18–x=35 ⇒ x=8.
43=25+18–x ⇒ x=0.
g) 25=25+18–x ⇒ x=18. d)
9. a) gamoviyenoT rTuli procentis formula:
A 5000 11009
500010
1092
1092
4
2 2
= + = =` j =5940,5. mogeba iqneba 940,5 lari.
b) a=3000100112 8
` j .
11. 1760=a ,1
1005 5 4
+c m .
15. a(8;3). ∆aPQ tolferdaa. SaPQ=36–2·6–8=16.
jgufuri mecadineoba
SesaZlebelia klasi daiyos 4 an 5 jgufad. TiToeulma jgufma imuSaos erTsa da imaveamocanebze.1. vTqvaT, samive enas x bavSvi swavlobs. amis Semdeg Seivseba danarCeni ujrebi ise, rogorc naxazzea.
F E 32 – (5–x) – (9–x) – 25 – (5–x) – (17–x) – –x=18+x 5–x – x=13+x x 9–x 7–x G 30 – (9–x) – (7–x) – x= =14+x
I G
I G
8. a) a 25-x x B
18-x
b) a B
a B a B
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 96 03.07.2012 16:29:28
97
18+x+(5–x)+(9–x)+x+(13+x)+(7–x)+(14+x)=7066+x=70x=4samive enas 4 bavSvi swavlobs.
3. F K 25 –8+x –x –7+x= 30 – 8+x – x – 1 =10+x 8–x – 10+x=12+x x 7–x 10–x M 40 –7+x –x–10+x= =23+x
10 + x + 12 + x + 23 + x + 7 - x + 8 - x + 10 - x + x = 75, x = 5.sportis samive saxeobaze xuTi bavSvi dadis.
2. simravleTa sxvaoba
reziume:
moswavleebs unda SeeZloT ori simravlis sxvaobis povna da Tu a⊂B, maSin ipovon Asim-ravlis B simravlemde damateba.sasurvelia moswavleebs vaCvenoT Tu rogor gamoviyenebT maTematikaSi simravleTa sxvaobas.amovxsnaT
xx x
1
2
-- =0 (1) gantoleba.
x x
x
0
1 0
2
!
- =
-) , Tu M-iTY aRvniSnavT x2–x=0 gantolebis
amonaxsenTa simravles F-iT ki x–1=0 gantolebis amonaxsenTa simravles, maSin (1) gantolebis amonaxsenTa simravle iqneba M\F. M={0; 1}; F={1}. M\F={0}. (1) gantolebis amonaxsenia x=0.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) B\F={–17; 4}; b) D\F={0; 7}; d) CFL= 243$ ..
2. b) {20; 21; 22;...}; g) Z\Z0– =N; v) CQQ0
+ =Q–.
4. a\B iqneba 0-iT daboloebul anu 10-is jerad ricxvTa simravle.
7. a) a∩B∩C g) a\C d) B\a
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 97 03.07.2012 16:29:28
98
9. a) (–∞; 5)∩(1;∞)=(1; 5); b) [5; 9]∩[–3; 7]=[5; 7].
(–∞; 5) (1;∞) = R [5; 9] [–3; 7]=[–3; 9].
g) [–4; 3]∩[3; 9]={3}; d) [0; 4)∩[4; ∞)=∅;
[–4; 3] [3; 9]=[–4; 9]; [0; 4) [4; ∞)=[0;∞).
10. a) [4; 8]\[7; 10)=[4; 7); b) [–2; 4]\{0}=[–2; 0) (0; 4].
12. 2) ⇒ (d=2b). 3) da 4) ⇒ b
b
2
3
=
== .
6) ⇒a=2 e. i. b=3. ⇒ d=6. radgan с<d, e.i. c=5.
13. a) 72 km/sT= 7200
00
36
102 =20m/wm. l=20m/wm·8=160m.
b) matarebelma gaiara aC=120+lmat.
·120+l=20·12. l=120m.
g) 60 km/sT=00
00
36
600=
350 m/wm. l= 20
350
-` j·30=100m.
d) pirvelma matarebelma 1 wT-Si gaiara Tavisi da meore matareblis sigrZeTajami 2l=(20–50/3)60=200 ⇒ l=100m.
e) 2l=(20+50/3)6=220.
14. 4R2=52+122 ⇒ R2=4
169 R=6,5.
e) (a∩B)\C v) a\(B C) z) (a\B)∩C
l l
R R
12
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 98 03.07.2012 16:29:29
99
15. MOKC kvadratia OC= 8 ⇒ CK=r=2.BF=BK=3x aseve aF=aM=2x. rogorc erTi wertilidan gamosuli mxebebi. piTagoras Teoremis Tanaxmad:(2x+2)2+(3x+2)2=25x2 ⇒ x=2. aC=6sm; BC=8sm; aB=10sm.
3. albaTobis Teoriis elementebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos gaarCios Tavsebadi da araTavsebadi xdomilobebi aucilebeli,SemTxveviTi xdomiloba. ipovos mocemuli xdomilobis sawinaaRmdego xdomiloba, ori xdomilobis jami, namravli, sxvaoba. SeZlos Sesabamisi magaliTebis moyvana.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) a1 → isari ar gaCerdeba kent nomerze an isari gaCerdeba luw nomerze.
b) a4 → isari gaCerdeba nomerze, romelic ar aris 5-is jeradi.
g) a6 + a7 → isari gaCerdeba yviTel an wiTel ferze.
d) a2 a5 → isari gaCerdeba mwvane feris luw nomerze.
z) a1 da a5; a1 da a6; a1 da a7; a2 da a5; a2 da a6; a2 da a7; a2 da a8; da a.S.
T) a1 da a8; a1 da a2; a5 da a6; a5 da a7; a5 da a8; a6 da a7 da a.S.
i) a5. P(a5)=6/16; P(a6)=4/16.
2. a) Ω={sss; ssb;sbs; bss; sbb; bsb; bbs; bbb};
b) 1) safasuris erTxel mosvla. 2) erTnairad mosalodnelia;
g) P(s.2-jer)=3/8; albaToba imisa, rom safasuri mova 2-jer mainc aris P=4/8=1/2;d) P=4/8.
3. a) a1 → amoRebulia feradi birTvi.b) a1 a2 → amoRebuli birTvi arc TeTria da arc lurji.g) Ω\a3 → amoRebuli birTvi ar aris wiTeli an amoRebuli birTvi an TeTria, an lurjian yviTeli.
4. g) davTvaloT ramdeni ricxvi Seicavs cifr 1-ians. 1-dan 99-mde yoveli aTeulSi 1 ricxvi Seicavs 1-ian erteulebis TanrigSi, magram 10-dan _ 19-is CaTvliT ki 10 ricxvi aTeulebis TanrigSi. e. i. [1 — 99] → 10+9=19 ricxvi [100 → 199] → 100 ricxvi.danarCen aseulebSi _ TiToeuli 19 ricxvi da kidev 1000. e.i. sul 9·19+100+1=272 ricxvi
P(a1)=1000272 . davTvaloT im ricxvebis raodenoba, romlis CanawerSic gvxvdeba cifri
5-iani. 1-dan 999-is CaTvliT iqneba imdenive 5-ianis Semcveli ricxvi, ramdenic iyo
1-ianis Semcveli ricxvi e.i. 271. P(a2)=1000271 .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 99 03.07.2012 16:29:29
100
6. a) P(moniSnuli)=x
2000 . b) x
x4000 2000
227 2227$
$& =o =113,5.
e. i. moniSnuli SesaZlebelia iyo 113 an 114 Tevzi. ra Tqma unda, ar aris aucilebeli, rommoniSnuli iyos maincadamainc 113 an 114 Tevzi. es Sedegi SesaZlebelia miRweul iqnas Tu am cdas Zalian bevrjer CavatarebT.
9. TiToeuli xels 8-s arTmevs. 9 mosamarTle xels 9·8=72-s CamoarTmevs. magram rdganori mosamarTlis erTmaneTTan xelis CamorTmeva erT xelis CamorTmevad iTvleba, amitom xelis CamorTmevaTa ricxvi iqneba 9·8/2=36.
10. ∠OBa=90°; aB= OA OB2 2- =12
aB=aK=12.
4. xdomilobaTa jamis albaToba
reziume:
moswavle unda flobdes xdomilobaTa jamis albaTobis gamoTvlas rogorc Tavsebadi,ise araTavsebadi xdomilobebisTvis.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) P(wiTeli)=4718 ; b)
4712 ; g)
472 ;
d) P(ara TeTri)=1– ( ( ) ( ))P A P A472
1= - an asec: P(ara TeTri)=47
12 15 184745+ +
= ;
e) „feradia“ es igivea, rac „araTeTri“;
v) P(mwv)+P(yv)=4712
4715
4727
+ = .
2. SevadginoT dominos qvaze mosul qulaTa jamis Sesabamisi cxrili.
0 0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6
1 1 1 2 1 3 1 4 1 5 1 6
2 2 2 3 2 4 2 5 2 6
3 3 3 4 3 5 3 6
4 4 4 5 4 6
5 5 5 6
6 6
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 100 03.07.2012 16:29:30
101
a xdomiloba ganxorcieldeba, Tu qulaTa jami gautoleba 0-s, 3-s; 6-s; 9-s; 12-s. ganx-orcieldeba, Tu qulaTa jami toli iqneba: 0-is, 4-is; 8-is; 12-is. C _ Tu qvaze erTi mainc oriania.
a) Ω={(0; 0); (0:1) ..., (0;6), (1; 1)(1, 2) . . . (1; 6) (2;2) . . ., (6; 6)};b) P(a)=10/28; g) P(B)=8/28; d) P(C)=7/28;e) A da B xdomiloba erTdroulad ganxorcieldeba, Tu qulaTa jami gaiyofa 3-zec da 4-
zec. e. i. (0:0); (6; 6) P(aB)=2/28.v) a da C erTdroulad ganxorcieldeba, Tu qulaTa jami gaiyofa 3-ze da qvaze erTi
mainc 2-iani iqneba. aseTi elementaruli xdomilobebia; (1; 2) (2; 4). e. i. P(aC)=2/28.z) (2; 2), (2; 6) P(BC)=2/28;T) A da B Tavsebadi xdomilobebi:
P(a+B)=P(a)+P(B)–P(aB)=10/28+8/28–2/28=16/28;i) P(a+C)=P(a)+P(C)–P(aC)=10/28+7/28–2/28=15/28;k) P(B+C)=8/28+7/28–2/28=13/28.
3. a1, a2 da a3 wyvil-wyvilad araTavsebadi xdomilobebia. amitom
P(a1+a2+a3)=P(a1)+P(a2)+P(a3)=0,21+0,43+0,25=0,89.
4. SevadginoT cxrili:
1 2 3 4 5 61 2 3 4 5 6 72 3 4 5 6 7 83 4 5 6 7 8 94 5 6 7 8 9 105 6 7 8 9 10 116 7 8 9 10 11 12
a ganxorcieldeba, Tu qulaTa jami iqneba: 4; 8; 12.B ganxorcieldeba, Tu qulaTa jami iqneba: 3; 6; 9; 12.
b) P(a)=369 ; g) P(B)=
3612 ;
d) C-s ganxorcielebas xels uwyobs Semdegi elementaruli xdomilobebi
(2;1), (2; 2) (2; 3) (2; 4) (2; 5) (2; 6) (1; 2) (3; 2) (4; 2) (5; 2) (6; 2). e.i. P(C)=3611 .
e) P(aB)=1/36; v) P(aC)=3/36; z) P(BC)=4/36;
T) P(a+B)=9/36+12/36-1/36=20/36; i) P(a+C)=9/36+11/36-3/36=17/36.
6. x=25·10085 =21,25. 21 lari 25 TeTri.
7. a) 5212 ·100≈23,1; b)
3636 ·100=100%; g)
10020 ·100=20%; d)
52 ·100=40%.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 101 03.07.2012 16:29:31
102
8. vTqvaT, SesaZlebelia. a=n2. davuSvaT a-s gamyofebia: , , .... , , ...., , ,n n nnA
nA A
11 22 11 2 344 44 _ yovel
gamyofs eyoleba Tavisi mewyvile, magaliTad n1 da a/n1. magram n-s ar eyoleba mewyvile,radgan a/n = n. e.i. a=n2-is gamyofTa raodenoba kentia. ar SeiZleba n2-s hqondes 2002 gamyofi.
10. OB, Oa, OD, OC biseqtrisebia. amitom ∠aOB=∠COD=90°. aO2+OB2=aB2
+
OC2+OD2=CD2
aO2+OB2+OC2+OD2=aB2+CD2=52.
11. x+2x=90 ⇒ x=30°
MC=MB=Ma ⇒ ∠30° ⇒ BC=21 aB=5
aC= AB BC 5 32 2- = .
5. xdomilobaTa namravlis albaToba. xisebri diagramareziume:
moswavlem unda SeZlos gaarCios mocemuli a da B xdomilobebi erTmaneTze damokide-buli xdomilobebia Tu damoukidebeli. SeZlos, orive SemTxvevaSi, aB xdomilobis mox-denis albaTobis gamoTvla. SeZlos namravlis albaTobis gamoTvla xisebri diagramis saSualebiT.
1. axseniT Sinaarsi „sul 216216 “ winadadebisa. Tu TamaSi Sewydeboda me-3 etapze. maSin 6-is
mosvlis yvela SesaZlo SemTxvevaTa albaTobebis jami 1-is tolia.
P(6) P(6 ) P(6 ) P(6 ) 16 66 66+ + + = .
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. SevadginoT xisebri diagrama.
+ _ burTi Cavardeba kalaTSi. – _ burTi ar Cavardeba kalaTSi. a) 0,7·0,2=0,14; b) 0,3·0,8=0,24; g) Cavardeba natosi da ar Cavardeba ninosi an Cavardeba
ninosi da ar Cavardeba natosi:0,3·0,2+0,7·0,8=0,62.
d) 0,3·0,2+0,7·0,8+0,3·0,8=0,62.
Cavarda 1 burTi Cavarda orive burTi
0,3 0,7
+ – 0,8 0,2 0,8 0,2
+ – + –
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 102 03.07.2012 16:29:31
103
2. I etapi: amova aso „a“ II etapi: amova aso „n“. III etapi: amova aso „a“.
a) P (ana)=146
134
125
915
$ $ =
b) „a“, „n“ da „a“ asoebisagan SesaZlebelia Sedges: „ana“,
„aan“, „naa“ sityvebi. gveqneba sami xe.
wavikiTxoT me-3 xe: aso „n“ aweria 4 birTvze
14-dan e. i. P(n)=144 .
II etapze aso „a“-s amoRebis albaTobaa 136 , radgan aso
„a“ aweria 6 birTvze, magram ukve urnaSi 13 birTvia.
III etapze urnaSi 12 birTvia da aqedan 5-zea aso „a“.
pirveli totis albaTobaa 146
134
125
915
$ $ = .
meore totis — 146
135
124
915
$ $ = .
mesame totis — 144
136
125
915
$ $ = .
P=915
915
915
9115
+ + = .
3. + _ dazianda – _ ar dazianda samiznis dazianeba nSinavs, rom erTma msrolelma
mainc moaxvedra. P=0,8·0,6+0,8·0,4+0,2·0,6=0,92. an asec: P (dazianda)=1 – P (ar dazianda)=1–0,2·0,4=0,92.
4. a) anis mosazreba mcdaria, radgan
P (ar Cavardeba arc erTi)=0,8·0,7·0,5=0,28. b) 0,2·0,7·0,5+0,8·0,3·0,5+0,8·0,7·0,5=
=0,07+0,12+0,28=0,47.
g) 0,2·0,3·0,5+0,2·0,7·0,5+0,8·0,3·0,5==0,03+0,07+0,12=0,22.
d) 0,2·0,3·0,5=0,03. e) ar Seicvleba.
a
n –
a –
–
I
II
III
146
134
125
127
n
a
a
a
n
a
n
a
III
I
II
146
144
134
135
136
125
124
125
0,8 0,2
+ – 0,6 0,4 0,6 0,4
+ – + –
I
II
0,2 0,8
+ – 0,3 0,7 0,3
+ + 0,5 0,5
– – 0,5 0,5 0,5 0,5
+ – + –
0,5 0,5
+ – + –
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 103 03.07.2012 16:29:33
104
B..... I gaCerdes a1 seqtorze
umjobesia a boqlomi.
II a2-ze III a3-ze IV a4-ze
eseni damoukidebeli xdomilobebia:
P (a1a2a3a4)=101
91
81
71
50401
$ $ $ =
P (a1a2a3a4)= 61
61
61
61
12961
$ $ $ =
17
a..... 10
1
a1
a2
a3
a4
1 9
18
5. a) SesaZlo elementaruli xdomilobebia:
(8; 3), (8; 5), (8; 7)(6; 3), (6; 5), (6; 7) sabas mogebis Sansia
95 .
(1; 3), (1; 5), (1; 7) giorgis mogebis Sansi 94 .
b) (7; 2), (7; 4), (7; 9)(5; 2), (5; 4), (5; 9) sabas mogebis Sansia
95 .
(3; 2), (3; 4), (3; 9) giorgisa - 94 .
d) (9; 1), (9; 6), (9; 8)(4; 1), (4; 6), (4; 8) sabas mogebis Sansia isev
95 .
(2; 1), (2; 6), (2; 8) giorgisa - 94 .
cxadia, g) SekiTxvisas moswavleTa umravlesoba upasuxebs, rom ufro momgebiania a1 ruleti. amrigad, naCqarevi, dausabuTebeli daskvnis gamotaniT advili SesaZlebelia Secdomebi davuSvaT.
6. albaToba imisa, rom bavSvma aawyos sityva „maTematika“ aris:
1101
93
81
71
61
52
41
31
21
3024001
$ $ $ $ $ $ $ $ $ = .
e.i. praqtikulad SeuZlebelia bavSvma SemTxveviT aawyos sityva.
8. vTqvaT, es cifrebia a1, a2, a3.
2
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 104 03.07.2012 16:29:34
105
jgufuri mecadineobis proeqti
2. Tu a-dan B-Si Cavida erTi romelime gziT,
maSin B-dan C-Si Casvlis sami varianti aqvs.
e. i. a-dan C-Si SesaZlebelia Cavides 4·3=12sxvadasxva marSrutiT.
3. a-dan C-Si Casasvlelad aris 5·4=20 sxvadasxva marSruti. araa SesaZlebeli.
4. kenti cifrebia 1, 3, 5, 7, 9. * * *a) pirvel adgilze SesaZlebelia CavweroT kenti cifrebidan nebismieri, e. i. gvaqvs 5 varianti.II adgilze ki SesaZlebelia CavweroT darCenili oTxidan nebismieri _ oTxi varianti, mesameze ki _ 3 varianti.
1 2 3 sul b) radgan gameoreba SesaZlebelia, amitom TiToeul adgilze SegviZlia CavweroT mocemuli xuTi cifridan nebismieri, e. i. aris TiToeul adgil-ze gvaqvs xuT-xuTi varianti.
ar meordeba 5 4 3 5·4·3=60
meordeba 5 5 5 5·5·5=125
5. 1 2 3 sul
mesame adgilze unda CavweroT cifri 5 _ erT variantze.ar meordeba 4 3 1 12
meordeba 5 5 1 25
6. P(1)=
21
meorem rom moigos, amisTvis pirvels unda mou-vides safasuri.
P(2)=21 ·
21 =
41
mesamem rom moigos, amisTvis pirvelsac da meoresac unda mouvides safasuri.
P(3)=21 ·
21
21
81
$ = P(4)=21
1614
=` j P(5)=21
3215
=` j .
a C B
I
B B
C
A
B B
C C C C C C C
b s
b s
b s
b s
b s
I
II
III
IV
V
21
21
21
21
21
21
21
21
21
21
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 105 03.07.2012 16:29:34
106
P(1)+P(2)+P(3)+P(4)+ (5)P21
41
81
161
321
321
1= + + + + + = .
P( )521
3215
= =` j . " "5 — mexuTes mouvida safasuri _ TamaSi dasrulda _ mogebaTa
yvela SesaZlo SemTxvevebis albaTobaTa jami 1-is tolia.
7. cifrebia: 2, 3, 4, 5. 1·2·3· ... ·n=n!
1 2 3 4 sul
a) 4 3 2 1 1·2·3·4=4!=24b) 4 4 4 4 44=256
8. radgan I da II tomi gverd-gverd unda idos, SesaZlebelia isini erT wignad warmov-idginoT. e. i. gvaqvs 4 wigni.
1 2 3 4 sulI II an II I
magram radgan I da II tomis gan-lagebas ori variantia, amitom gveqneba 48 SesaZlo varianti.4 3 2 1 24
9. TiToeul kostumTan SesaZlebelia Sarvlis xuTi varianti, e. i. 3·5=15 variantia.
6. monacemTa warmodgenis xerxebi
reziume:
moswavles unda SeeZlos warmoadginos monacemebi svetovani, wertilovani, wriuli diagramis saxiT. SeeZlos gamoTvalos monacemis sixSire, fardobiTisixSire. aagos sixSireTa poligoni.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. a) yveli; b) rZe aris %1700300
10017300
$ = ; g) 250450 =1,8-jer.
3. 4. a) ≈63667.
5. a) 100
1000000 22$ =220000; b) 1009 .
8. a) y = kx + b .
,
__________________
k b
k b
k
b
k
3 2
18 4
2 5
8
15 6
&-= +
=- +
=-
=
- =
) ) y=–2,5x+8.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 106 03.07.2012 16:29:35
107
b) 5 7 9
2 5
x y
x y
+ =
- + =o) ⇔ (–1;2). k=–2. y=–2x+b.
saZiebeli y=–2x+b wrfe gadis (–1;2) wertilze 2=2+b ⇒ b=0. e.i. y=–2x.
g) y=kx+b gadis (0;5) da (02;0) wertilebze.
9. 1+22009+32009+...+20082009≡ ≡1+22009+32009+...+10042009+(–1004)2009+ +...+(–2)2009+(–1)2009= =1+22009+32009+...+10042009–10042009–...– –32009–22009–12009≡0(mod2009). r.d.g.
1005≡–1004(mod2009)1006≡–1003(mod2009). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2007≡–2(mod2009)2008≡–1(mod2009)
10. martivi procentia: n wlis Semdeg gamoitans a=15000+n·1003 ·1500.
11. a=15000·1003
15
+` j .
12. a)
b) 3=3·1 a6=3⋅25, a7=3⋅26. 6=3⋅2; 12=3⋅22; 24=3⋅23 Semdegi iqneba a5=3⋅24
g) izrdeba 4-iT, ariTmetikuli progresiaa. –3, 1, 5, 9, 13, 17, 21.d) ariTmetikuli progresiaa.
7. monacemTa dajgufeba. sixSireTa intervaluri ganawileba
reziume:
moswavleebma unda icodnen, rom diskretuli monacemebis didi moculobis erToblio-bisa da uwyveti monacemebisTvis gamoyofen raodenobrivi niSnis cvlilebis intervalis dayofas nawilebad da gamoTvlian dajgufebis intervalebSi moTavsebul monacemTa sixSireebs, mocemuli intervaluri variaciuli mwkrivis (intervaluri ganawilebis) grafikuli gamosaxva xdeba sixSireTa an fardobiT sixSireTa histogramis meSveobiT.
amoxsnebi, miTiTebebi:
4.
+4 +6 +8 +10 +12 +14 +16
–5, –1, 5, 13, 23, 35, 49, 64.
4
3 8/3 7/3 25/3
1
1
sixSireTa histograma
4 7 10 13 16
12/114
8/114
5/114
1
fardobiT sixSireTa histograma
4 7 10 13 16
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 107 03.07.2012 16:29:35
108
intervali [1;4) [4;7) [7;10) [10;13) [13;16)
sixSire 5 8 12 7 6
hnk
35
38
312
37
36
nhnk
3 385$ 3 38
5$ 3 38
5$ 3 38
5$ 3 38
5$
Tu fardobiT sixSireTa histogramis agebisas masStabs n-jer, Cvens SemTxvevaSi 38-jergavzrdiT, miRebuli histogramis garegnuli saxe iqneba igive, rac sixSireTa histo-gramis.
5. vTqvaT a=95, xolo b=935. h=84.
6.
sixSireTa intervaluri ganawilebis agebisas intervalebis raodenobisa da siganisgansazRvrisaTvis sayovelTaod miRebuli wesi ar arsebobs. statistikur literatur-aSi rekomendebulia 5-dan 20-mde toli sigrZis intervalis ageba, magram sakiTxi yovel kerZo SemTxvevaSi calkea gadasawyveti.
8. skolis direqtoris arCevis 10 variantia. darCenili 9 kan-
didatidan unda SeirCes ori moadgile. yoveli dawyvildeba
danarCen 8-Tan. iqneba sul 2
9 8$ varianti. sul ki —102
9 8$ =360.
intervali
s i x S i r e T a gamoTvla
sixSire
fard. sixSire
[95;375)
37
[375;655)
15
[655;935]
2
5437
5415
542
intervali
sixSireTa
gamoTvla
sixSire
[95;179)
fard. sixSire
5
[179;263)
16
[263;347)
14
[347;431)
6
[431;515)
6
[515;599)
4
[599;683)
1
[683;767)
1
[767;851)
0
0
[851;935)
1
545
5416
5414
546
546
544
541
541
541
9
1
8
2
7
3
6
4
5
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 108 03.07.2012 16:29:37
109
9. direqtori I moadg. II moadg sul720 varianti
10 9 8 720
10. a) a
D
0
0>
!) ; b) D>0.
8. foTlebiani Reroebis msgavsi diagrama
reziume:
moswavlem unda SeZlos monacemTa sixSireTa ganawileba grafikulad foTlebiani Re-roebis msgavsi diagramiT gamosaxos. maT unda esmodeT, rom aseTi diagrama ar kargavs individualur monacemebs da amave dros TvalsaCinod aRwers sixSireTa ganawilebis formas.
amoxsnebi, miTiTebebi:
1. 18 2 5 1 0 819 7 2 8 5 5 820 7 5 2 521 2 2 8 1 222 2
3. 1 98 82 81 80 80 80 75 95 892 70 70 70 68 65 63 61 56 40 40 30 30 25 12 10 10
07 03 03 00 00 00 10 10 50 41 71 823 60 57 41 30 204 50 15 05 605 33 236 48 40 10 0010 08 0612 60
monacemTa ZiriTadi umravlesoba moTavsebulia [2000; 3000) intervalSi.
5. x x
20015
20032
-+
= ; 40 wT=32 sT. x=60.
I → 75 km/sT. II → 60 km/sT.
6. ∠BaC=α ⇒ h=8cosα=1 h=1.
a
B C
D
b 8
α
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 109 03.07.2012 16:29:38
110
7. h=2r=4,5sm. ΔaBK-dan aB=sinha
=4,5·3=13,5.
ΔCMD-dan CD=sinhb
=4,5·7=31,5.
BC+aD=aB+CD ⇒PaBCD=2(aB+CD)=90. PaBCD=90sm.
8. ∆aBD~∆DCB
9. SerCeviTi ricxviTi maxasiaTeblebi
reziume:
moswavlem unda SeZlos mocemuli ricxviTi monacemebisaTvis ipovos rogorc central-
uri tendenciis sazomebi: SerCevis saSualo, SerCevis mediana da moda, aseve monacemTa
gafantulobis sazomebi: gabnevis diapazoni, SerCevis dispersia, standartuli gadaxra.
amoxsnebi, miTiTebebi:
3. a: 2 3 4x
105 7 10$ $
=+ + + =4,3. moda aris 4.
x2
4 4=
++
=4; gabnevis diapazonia 10–2=8.
S2= ( , ) ( , ) ( , ) ( , )10
2 4 3 3 4 4 3 5 7 4 3 10 4 32 2 2 2
$ $- + - + - + -=3,89. S= S
2 ≈1,94.
b) standartuli gadaxra ar warmoadgens gafantulobis mdgrad sazoms. is gacilebiT
mgrZnobiarea eqstremaluri dakvirvebebis mimarT, vidre saSualo. mocemul monace-
mebSi (an sxva romelimeSi) SecvaleT, klasSi, erTi monacemi da moswavleebi dainaxaven,
rom standartuli gadaxris reagireba aRmoCndeba ufro Zlieri, vidre saSualosi.
4. Sesabamisi variaciuli mwkrivia:
2,3 3,6 5,5 6,1 6,2 6,8 7,2 7,7 8 8,5 8,8 8,9 9,1 9,6 10,2 10,4 11,2 11,4 11,7 11,8 12,1 12,3 13,514,5 15,3 15,9 16,6 18,5 18,7 19,5.
, ,x
210 2 10 4
=++
=10,3.
7. a∪ B - aris xdomiloba ̀ erT-erTze mainc mova safasuri~. P(a∪
B)=1−P(( g;g))=1–21 ·
21 =
43 .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 110 03.07.2012 16:29:39
111
8. a)
9. OM gavagrZeloT: MN=R. MN=R. MNO1R marTkuTxedia.
MK=NO1. ΔONO1-dan O1N= OO ON1
2 2- . O1N= 50 40 10 90
2 2
$- = =30. MK=30sm.
Seamowme Seni codna. I varianti1. g. 2. a. 3. g. 4. g. 5. g. 6. g. 7. a. 8. b. 9. b. 10. g.
VII Tavis damatebiTi savarjiSoebi
1. a) b)
2. a) y= x7
2 5- (–1;–1); (6;1); (13;3).
3. a) a={21; 42; 63}.
5. klasSi aris 3+1+0+11+11+5+1=32 moswavle.
a
C
B a B
C
x y –1 6 13
–113
B
a
a
a
a1
a
C
2a
C1
B1
g) B B1
C1a1a a C
KR
RN
MO1O
r
g.
20–11–1– –5=3
12–1= =11
6–1=5 1
q.
24–11–1– –11=1
12–1=11
17–5–1–11=0 m.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 111 03.07.2012 16:29:40
112
6.
9. a) orniSna martivi ricxvebia: 11, 13, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43, 47, 53, 59, 61, 67, 71, 73, 79,
83, 87, 89, 97. P=2622 .
b) 2, 3, 5, 7 → P=264 .
10. yovel aTeulSi Sedis erTi a5 ricxvi → sul 9. magram kidev daemateba 50, 51, 52, 53,
54, 56, 57, 58, 59 _ sul 9. aseTi orniSna ricxvia 18. P=9018 .
11. P=107
96
157
$ = a – pirveli mwvanea. B _ meore mwvanea.
unda gamovTvaloT P(aBB). Tan B damokidebulia
a xdomilobze.
13. P(luwi)=63 . P(3)=
61 . P(luwi, 3)=
63
61
121
$ = .
14. pirveli yuTidan: P(st)=103 . P st` j=
107 .
meore yuTidan: P(st)=156 . P st` j=
159 .
a) P(st; st)=103
156
253
$ = .
b) P st st;` j=107
156
257
$ = .
C 28–5–7–
–3=13
8–3= =5
3 10–3=7
T 30–5–3– –2=20
5–3=2
42–7–3–2=30 Φ
100
x=100–(13+20+30+7+5+2+3)=20.
mwv.
mwv.
107
96
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 112 03.07.2012 16:29:41
113
g) P(st; st` j=103
159
509
$ = .
17. „+“ standartuli „_“ arastandartuli
a) 10080
9920
9916
$ = ;
b) 10080
9979
495316
$ = ;
g) 10020
9980
9916
$ = ; d) 10020
9919
49519
$ = .
18. bostneulsa da baRCeuls uWiravs 14%. e.i. 100
10000 14$ =1400kv.m.
19. %
0% xx
100 360
6 100360 6$
$&
$c
c=o =216°.
20. %%
% %6010
100350
$ = .
21. variaciuli mwkrivia:
a) 0, 0, 1, 2, 2, 3, 4, 4, 4, 5, 5, 5, 6, 7, 7, 7, 7, 7, 8, 8, 8, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 10, 11, 11, 11, 12, 12, 13.
b) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 12 13sixSire 2 1 2 1 3 3 1 5 3 8 1 3 2 1
fard.sixS. 236 136 236 136 336 336 136 536 336 836 136 336 236 136
79 99
80 100
+ 20 99
20 100
80 99
– 19 99
+ – + –
8/36
1/36
1 7 2 8 3 9 4 10 5 11 6 12 13
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 113 03.07.2012 16:29:42
114
g) 2
7 7x =
++
=7, moda aris 9.
1 2 2 3 4 3 5 3 6 7 5 8 3 9 8 10 11 3 12x
362 13
7$ $ $ $ $ $ $ $
=+ + + + + + + + + + + +
=+
.
(0 7) 2 (1 7) (2 7) 2 (3 7) (4 7) 3 (5 7) 3 (6 7) (7 7)
(8 7) 3 (9 7) 8 (10 7) (11 7) 3 (12 7) ( ),
S36
5
36
2 13 7
36419
11 6
2
2
2 2 2 2 2 2 2
2 2 2 2 2 2
$ $ $ $ $
$ $ $ $.
=- + - + - + - + - + - + - + -
+
+- + - + - + - + - + -
=
S≈3,3.
22. intervali [4;6) [6;8) [8;10) [10,12) [12;14) [14;16]
sixSire 4 7 10 12 9 6
nkh 24
=23,5 5 6 4,5 3
26. 5, 7, 7, 8, 8, 8, 10, 11, 12, 14, 20.
a) 12x =+
=7, moda aris 8.
x11
5 2 7 3 8 10 11 12 14 2010
$ $=
+ + + + + + +=
+
.
(5 10) (7 10) 2 (8 10) 2 (10 10) (11 10) (12 10) (14 10) ( 10),S
3620
11172
15 62
2 2 2 2 2 2 2 2
$ $.=
- + - + - + - + - + - + - + -=
S≈ S 42
. .
6 5 4 3 2 1
sixSireTa histograma
4 8 10 12 14 16 6
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 114 03.07.2012 16:29:43
115
sakontrolo weris nimuSebi
sakontrolo wera №1
1. funqcia mocemulia y=8x+7 formuliT.a) ipoveT funqciis mniSvneloba, romelic argumentis 0,25 mniSvnelobas Seesabameba.b) ipoveT argumentis mniSvneloba, romelic funqciis (–11) mniSvnelobas Seesabameba.g) ekuTvnis Tu ara funqcias a(12;23); B(1;12); C(–1/4; 5) wertilebi.d) ipoveT argumentis mniSvnelobebi, romelTaTvisac funqcia dadebiTia.
2. rogori unda iyos y=kx+b koeficientebis niSnebi, rom grafikma gaiarosa) I; II; III meoTxedebSi. b) mxolod I da II meoTxedebSi.
3. SeadgineT kvadratuli gantoleba, romlis fesvebi iqneba
a) 3; 6, b) 0;4, g) –2; 2, d) 2 ; 3 .
4. ipoveT 0743 2 =−+ xx gantolebis fesvebis Sebrunebul sidideTa jami.
5. ipoveT p-s yvela mniSvneloba, romlisTvisac 0532 2 =++− ppxx gantolebas aqvs sxvadasxva niSnis fesvebi.
sakontrolo wera №2
1. aBC samkuTxedis aB gverdze aRebulia M wertili,ise rom aM:MB=2:5, xolo BC gverdze N wertili, ise rom BN:NC=2:3. ipoveT MBN samkuTxedis faTobi, Tu aBC samkuTxedis farTobi 21sm2–is tolia.
2. trapeciis fuZeebi ise Seefardeba erTmaneTs, rogorc 2:3. ipoveT trapeciis far-Tobi, Tu S∆aOD=45sm2, sadac O diagonalebis kveTis wertilia.
3. ipoveT im wrewiris radiusi, romlis sigrZea 98p.
4. aBCD paralelogramis aD gverdze aRebulia M wertili, ise rom, aM:MD=1:3. ipoveT MKD samkuTxedis farTobi, Tu SaBCD=40sm2 da K – BC gverdis nebismieri wertilia.
sakontrolo wera №3
1. dawereT cxy += 2 funqcia, Tu cnobilia, rom parabolis wveroa a) )81;0( ; b) ( 8;0 − ).
2. K(1;2) wertili mdebareobs y=x2+c parabolaze, mdebareobs Tu ara imave parabolaze wertili )4;3(A ; )6;5(B .
3. ipoveT parabolas wveros koordinatebi: a) 462 +− xx ; b) 743 2 ++− xx .
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 115 03.07.2012 16:29:43
116
4. b da c parametrebis ra mniSvnelobisaTvis mdebareobs a(2;7) da B(–1;2) wertilebi cbxxy ++= 2 funqciis grafikze.
5. amoxseniT grafikulad utoloba 322 +≥ xx .
sakontrolo wera №4
1. cbxaxy ++= 2 kvadratuli funqciis Sesaxeb cnobilia, rom (a+b+c)·c<0. Semdegi winadadebidan romelia WeSmariti a) D>0; b) D<0; g) D≥0; d) D=0?
2. Tu xaxxa +=−+ 2)2( 2 gantolebebis amoxsnebi Tanabradaa daSorebuli x=1 wertilidan, risi tolia a?
3. ipoveT k da p, Tu pxkkkxy +−+−= )63( 22 kvadratuli funqcia umcires mniSvnelobas Rebulobs x=2 wertilSi da es mniSvneloba -5-is tolia.
4. naxazze gamosaxulia 542 ++−= xxy funqciis grafiki. ipoveT OCAB + .
5. naxazze gamosaxulia cbxaxy ++= 2 funqciis grafiki ( acbD 42 −= ) maSin:
a) ac>0; b) aD>0; g) cD>0; d) ab>0; e) bD>0.
sakontrolo wera №5
1. mimdevrobis me-8 da me-9 wevrebi Sesabamisad 8–is da 9–is tolia, am mimdevrobis nebismieri sam momdevno wevris jami ki 20-is tolia. ipoveT am mimdevrobis 145-e wevri.
2. ipoveT mimdevrobis udidesi wevri da misi nomeri.
3. mimdevrobis zogadi wevriaa n5
7n = - . ipoveT am mimdevrobis udidesi uaryofiTi da umciresi dadebiTi wevrebi.
4. geometriuli progresia mocemulia formuliT bn = 5n+2 . ipoveT b1 da b2.
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 116 03.07.2012 16:29:44
117
sakontrolo wera №6
1. or tolferda samkuTxeds ferdebs Soris kuTxe toli aqvs. erT-erTis gverdebia 10 sm, 10 sm da 8 sm. meoris perimetria 42 sm. ipoveT meore samkuTxedis ferdi.
2. aBC samkuTxedSi gavlebulia aC gverdis paraleluri wrfe, romelic aB da BC gverdebs kveTs Sesabamisad M da N wertilebSi. ipoveT CN, Tu BN=6sm, BM:aB=3:7.
3. ipoveT marTkuTxa samkuTxedis kaTetebi, Tu hipotenuzaze maTi gegmilebia 9sm da 16sm.
4. rombis diagonali rombis gverdTan adgens kuTxes, romlis sinusia 1/4. ipoveT meorediagonali, Tu rombis gverdia 5sm.
5. aBC samkuTxedSi aB=10sm da BC=8sm. gavlebulia BK biseqtrisa da aM mediana, romelTa kveTis wertilia O. ipoveT: SaOB : SaMC.
sakontrolo wera №7
1. amoxseniT grafikulad Semdegi gantolebebi:a) x2 = 3x + 2; b) x2= 2x – 4.
2. ipoveT a koeficienti Tu ax2 – 4x+2=0 gantolebas aqvs 2-is toli fesvi.
3. motociklistma M punqtidan N punqtamde manZili 5sT-Si gaiara. ukan dabrunebisasman pirveli 36km imave siCqariT gaiara, xolo gzis darCenili manZili 3km/sT-iT meti siCqariT. ra siCqariT midioda motociklisti, Tu ukan dabrunebaze man 15wT-iT nak-lebi dro daxarja, vidre M-dan N-Si Casvlaze?
4. ipoveT ( ) | |
yx
xx
xx x
8
5100
92
2
22
=-
-+ - +
-- funqciis gansazRvris are.
sakontrolo wera №8
1. aBC da a1B1C1 samkuTxedebi da sivrcis ori – O da P wertilebi. cnobilia, rom; ;OA OP OA OB OP OB OC OP OC11 1+ + + = + =
daamtkiceT, rom Aa1B1C1 samkuTxedis gverdebi Sesabamisad toli da paraleluria aBCsamkuTxedis gverdebis.
2. vTqvaT a m n= + da –b m n= . gamosaxeT m da n-is saSualebiT veqtorebi:
a) 3 5a b+ ; b) –4a b21 ; g) 20 1
a b10
+ .
3. a da b aranulovani da arakolinearuli veqtorebia, gamoTvaleT k da p ricxvebi, Tua) ka + (2p+ 1)b = 5a – 3b ; b) (k+1)a +(p2 – 2)b = 2a +7b .
4. daamtkiceT, rom OA OC OB OD+ = + , sadac O sivrcis nebismieri wertilia, xoloaBCD oTxkuTxedi paralelogramia.
=
mascavleblis cigni_IX_kl.._axali.indd 117 03.07.2012 16:29:50