LURRAREN JASANGARRITADUNAREN BILA

Egileak: Eneko Garrido, Jon Molina eta Unai Ruiz Taldea: 1.A

1- Ingurumena eta giza garapena. Mugagabeko hazkundea mundu mugatuan:

Gizakiak ingurugiroa behar du nahitaez hor bizi delako eta naturak daukan oreka okerrera badoa, zuzenean eragiten dio.

Gizakion oinarrizko beharrak:

Hasiera batean gizakion oinarrizko beharrak bizi funtzioak ziren, animali guztienak bezala, eta naturatik hartzen genuen behar genuen guztia.Denbora aurrera joan ahala, behar gehiago joan gara eratzen gehienak teknologiarekin zerikusia dutenak eta gaur egun bizitza errazten diguten milioika gailu edo tresna ditugu.

Hazkundea eta garapena

Egia da garapenerako beharrezkoa dela naturan dauden baliabide batzuk ustiatzea baina, saiatu behar gara gero eta hobeto tratatzen natura, bestela, berehala agortuko ditugu bertako baliabideak edo errekurtsoak eta natura ezagutzen dugun bezala desagertuko da. Horretarako funtsezkoa da ikerketak bultzatzea eta ahal den heinean birziklatzea. Beste aldetik, energia berriztagarriak bultzatu, ikertu eta erabili behar dira eta CO2 eta CO sortzen dituzten erregai fosilak alde batera utzi.

Biztanleria eta gizartea

Denek kontsumitzen al dugu berdin? Galdera honen erantzuna argi dago, ez; gizarteak eta industriak eragin handia dute.Lehen mundua, kontsumismo gizarte itsu batean murgil-duta dago eta zabor teknologiko gehien sortzen duen giza maila da. Bigarren eta Hirugarren munduko biztanleriak bestemota bateko kontsumoa dute, askoz umilagoa baina, oraindik ere haien nahieretan xahutzen dute dirua.

II

Adibide batekin hobeto ikus daiteke, merkatura goazenean, itxura desberdina duten elikagaiak ez ditugu etxera eramaten, itsusiak iruditzen zaizkigulako. Jarrera honekin, energia eta diru asko alferrik gastatzen ditugu.

Mugagabeko ekonomia-hazkundea

Kapitalismoaren eta industria iraultzatik sortutakoprodukzio indarren hazkundea energia ugari eta merkeari esker izan da. Energia honen agorpenak errealitatera ekarri gaitu, aldaketarik egin ezean honela ezin da jarraitu. Gizakia gai izan beharko da energia berriztagarriek eskaintzen dioten energia ardatza hartuta ekonomia mota berri bat antolatzeko. Krisia honek aldaketarako aukera paregabea ematen digu, egoera arruntean ezinezkoa zena, beraz, energia berriztagarrien erabilpena sustatu behar da baita hobetu eta eraginkorragoak bihurtu. Estatu bakoitzak bere egoera geografikora moldatu behar ditu energia berriztagarriak, adibidez, Espainiak eguzki asko du urtean zehar, beraz, eguzki plakak erabili beharko ditu.

2- Zer gertatuko da baliabideak agortzen baditugu?

https://www.youtube.com/watch?v=KG6kfT5fXHUhttps://www.youtube.com/watch?v=qg5xLzAM9VM Energia xahutu edo egoki erabili

Lehenengo bideoko protagonistak uste du, energia ez kontsu- mitzerakoan gure hiriko jarduerak ez dutela zentzurik, ira-

ganean bezala bizitzera bueltatuko ginatekeela, lortutako progresioa zakarrontzira botaz. Besteak ordea argi dauka hainbeste energia hala nola erabiltzen jarraitzen badugu

III

laster agortuko dela eta ondorioz gure jarduerak ez dute zentzurik izango, hirietatik joango ginateke eta orain arte lortutako progresioa galduko zen.

Bigarren bideoan, azaltzen da nola erregai ekologikoekin,garraio garbiagoekin eta jasangarritasun eta ekimen internazionalarekin hau konpondu ahal dela.

Gure ustez, baliabideak ez dira halabeharrez agortzen, gehiegizko ustiapenarengatik baizik. Bi jarrerek amaiera berberera eramango gaituzte baina energia aurreztearenak energia xahutzearenak baino beranduago, hau ekiditzeko giza jarrera aldatu behar da derrigorrez, bestela, etorkizunean beltz ikusiko dugu.

Aurrerabidea. Etorkizunean zer?

Gure ustez, hazkunde amaigabeak du honen errua. Hazkunde honek eragiten du errekurtsoak zor izateari behartzen gaitu, hau da, hazkunde teknologikoa, adibidez, eskatzen du metal arraroak. Gehienak Txinatik datoz, Mongoliako meategi txikietan. Hauetatik telebistak, bitxiak etbegiteko materialak ateratzen dira. Hau konpontzekoatzera egin beharko genuke progresoa, zorra alde batera utzi, energia garbiak hartu, ekonomia lokala sustatu, demografiahazkundea kontrolatu eta produkzioa kontsumoa harrapatzea utzi. Humanitateko beharrak dira bizi funtzioak nahi eta nahi ez,baina hori instintoak behartzen ditu. Bestetik dauzkagu behar soziokulturalak eta materialak: ohiturak, dirua, lana, objektiboak, bizitokia etb...

IV

Gizarteak nahi duen etorkizuna berdea da, hau da, aurrerabidea eta natura, ingurumena, errespetatzen dituen etorkizuna, are gehiago, ingurumena eta aurrerabidea elkartuz sortzen den etorkizuna, baina, dauzkagun erraztasunak ez ditugu galdu nahi; jarrera hau ez dabaliagarria eta gaur egungo arazoa ez du konpontzen, are gehiago, arazoa handitzen du.

Arazoa konpontzeko, garrantzitsuena erdiko puntu batera heltzean datza, hor dago gakoa. Bilatu behar dugu aurrerabidearekin jarraitze-ko era ekologikoak, aurrerabide energetiko berdea ere bultzatu daiteke (energia berriztagarriak, teknologia berriak gutxi kutsatzen dutenak…)... Ez da hain zaia, baina lehendabizi mundu osoa kontzientziatu behar da guztiok norabide berdinean arraun egin dezagun. Baina denaaurrera egiteko oraindik gehiago ikertu behar da ingurumen arloarekin zerikusia izan ahal duten grietan hauek hobetzeko ahal den einean,egunen batean energia guztiz garbiak lortu arte.

Jasangarritasunaren aldeko proposamenak

Energia iturri berriztagarriak erabili; gure ustez, soluzio haubaliogarria izateko aurretik egin behar zen, gainera, ez du kontuan izaten denbora behar dela teknologia ondo garatzeko. Hori gutxi balitz, energia garbiak energia ez-berriztagarriei “zor” diete energia, hau da, hauek martxan jartzeko erregai fosilak behar dira.Petrolioa biodieselagatik aldatu; honek ez du ezer aldatzen. Lehenik eta behin ez dauka energia dentsitate handia eta biodiesela ekoizteko lurrabehar da. Petrolioa ekoizten duen energia beharra asetzeko lursail handia beharko litzateke eta janaria ekoizteko behar den eremua galduko litzateke.Ingurumena errespetatzen duten eraikinak sortu.Garraio efizienteagoak eta garbiagoak; pixka bat paradoxikoa. da,

V

efizientzia gehienetan bultzatzen du dependentzia. Gainera efizientziarako bidea errekurtsoz josita dago, bere energia dentsitatea gutxiesten.Ur edangarriaren suministroa; ez dugu ezer eztabaidatzeko hemen, ez dugulako uste ezer txarrik dela.Ingurumena aurrerapen ekonomiko eta sozialarekin bateratu daitekeela erakutsi; honekin kontu handia izan behar da. Aurrerakuntza ez da beti ona ekonomiaz hitz egiten badugu, izan ere jendea jakinarazi behar da ekologia eta aurreztea ez direla kontraesanak.

3- Lurreko baliabideak agortzeko

zorian

Errekurtso naturala ala gizakiak sortua?

Errekurtso bat naturala dela esaten dugunean, gizakiak material hori sortu ez duela esan nahi dugu, hau da, naturan aurkitu daitekeela. Gaur egun errekurtso naturalak zein artifizialak erabiltzen ditugu.

Baliabide naturalak Baliabide naturalak Baliabide naturalak

Baliabide artifizialak

Berriztagarriak   Potentzialki Ez

VI

berriztagarriak berriztagarriak

eguzki-erradiazioaura

mareakhaizea

lurzorua

 basoak azukre kanaberabiodibertsitatea

zerealakerretxinafruituak

gas naturala ikatza

petrolioa

azukre kanaberaren

alkohola zura

kortxoaarrantza

plastikoak

Nabarmentzekoa da baliabide natural ez berriztagarriak, eta gizakion ekintza ez bada kontrolatzen edo ez bazaio mugarik jartzen potentzialki berriztagarriak ere, eta hauetatik eratorritako baliabide artifizialak desagertzeko arriskuan daude.

Ba al dago agortezina den energia-iturririk?

Bai, eolikoa, geotermikoa, hidraulikoa, mareomotriza eta hidrogenoa. Naturak eragindako energia iturriakdira eta fisika eta kimikaren arauek diotenez ezindira agortu.Energia eolikoa eta marea-motorra energia mekaniko zinetikoa energia elektriko bihurtzen dute, eolikoan, aerosorgailuen bidez gertatzen da hau eta marea-motorran, Pelamis eta ur-peko turbinen bidez.

Energia iturri nuklearrean bi mota daude fusioa eta fisioa, azken hau erabiliena da gaur egun baina arazobat sorrarazten du, hondakin erradioaktiboak. Fusioak berriz beste eragozpen bat dauka, tenperatura oso altuak behar dira erreakzio hau gertatzeko.

VII

Berriztagarriak Ez berriztagarriak Ez berriztagarriak  

Fosilak Nuklearrak

eguzkikoa (orubea) eolikoa

geotermikoahidraulikoa

mareomotrizabiomasa

hidrogenoa

petrolioa ikatza

gas naturala

uranioaplutonioa

4- Planetako larrialdia

Ingurumenaren eragin nagusienak eta arriskuak:

Ingurumenean eragina duten faktore nagusienak hauek dira: Gas emisioak, industrialdeen kutsadura, produktu kimikoen isurketak, zabor pilaketa, errekurtso naturalen gehiegizko ustiapena (ustiapentxarra)... Hauen eraginez ondoren sailkatu ditugun arrisku hauek daude:

NATURA-ARRISKUAK

ADIBIDEAK ARRISKU ANTROPIKOAK

ADIBIDEAK

Geologikoak LurrrikarakLur jauziak ZuloakSumendiaktsunamiak

Gatazkek sortutakoak

Gerrak

Atmosferikoak Euria haize-boladaelur-ekaitzauholdeaklehorteak

Industrialak edo teknologikoak

KutsaduraGehiegizko zaborra

Biologikoak IzurriteakEpidemiak

Bestelako giza-kausak

Errekurtso naturalen ustiapen txarra

Kosmikoak Meteoritoak Eguzki ekaitzak

VIII

Mozketa iegalak :

Mozketa ilegal hauen eraginez errekurtso naturalak agortzeaz aparte herrialdeentzat galera ekonomiko handia ere bada, Banku Mundialak estimatzen du urtero 10.000 milioi €-tako galerak eta zifra honen %6 edo Espainiak eraginda.Espainiaren inportazioen %16a mozketa ilegalak gertatzen diren herrialdeetatik ekartzen dira, adibidez Afrika, Hego Amerika, Asia eta ekialdeko Europa eta Errusia.Hau gertatzeko arrazoi nagusiena egur eskaera handia dagoela da.

Pobrezia eta hondamen naturalak:

Gai honi hasiera emateko, esan behar da, herrialde pobreetan hondamen gehiago agertzen direla: adibidez, Asian hauen %43 gertatzen dira. Izan ere, beste herrialdeetan gertatzen diraere, baina ondorio desberdinekin, adibidez, 1995. urteanJaponian tsunami batek Kobe portuan zeuden hainbat industria galdu ziren ia hildako gabe,baina Bangladesh 1991. urtean urakan batek 139.000 pertsona hil zituen. Desberdintasun hauek egoten dira herri azpigaratuen prebentzio neurriak (alarmak, inbestigazioak...) ez dira hain modernoak herria garatuenak bezala.Herrialde azpigaratuetan normalean gertatzen dira, epe luzean arazoak sortzen giza garakuntzan.

IX

Berotegi efektua eta berotegi gasak (BEG)

5- Aldaketa klimatikoa

Aldaketa klimatikoa gure planetako bizilagun guztioi axola zaigun egungo gaia da. Kausa nagusienak gizakiak eragiten ditu, adibidez: Industria gas isurketak edo zabor pilaketa, baina badaude besteBatzuk naturalak direnak, adibidez: basoetako suteak, uholdeak…

Ondorioak

Gaur egun nabaria da neguak motzagoak eta beroagoak direla, honek eragin zuzena dauka munduko ekosistemetan, adibidez, intsektuak lehenago jaiotzen dira eta hegaztiak aldaketa horretara moldatzen saiatzen dira baina, ez dira guztiz moldatu eta ez dago janari nahikoa hegazti guztientzat.Horrela jarraituz gero, poloetako izotza urtuko da eta kostaldeandauden hainbat hiri eta irla urpean geratuko dira. Hori gutxi balitz, elikadura katea apur liteke eta hainbat espezie handi desagertu gurea barne.

X

Berotze globala

Kyoto protokoloa eta soluzioak

Kyoton 1997. urtean planteatutako proiektua. Protokolo honetan, parte hartzen duen herrialde guztiak behartuta daude BEG-en emisioak murriztera behartuta daude, baina herrialde bakoitzean jarri zen ehunekoan.

Berotegi-efektua klima berotzen duen prozesu natural bat da, Lurraren hartu-eman erradioaktiboan parte hartzen duena. Izena hartzen du nekazaritzan eta lorezaintzan erabiltzen diren berotegien analogiaz, non espazio txiki batzuk erabiltzen diren alde bat edo gehiago beira edo plastiko gardenaz estalita eta horrela eguzki energia sartzen uzten da baina ez ateratzen, landareentzako egokia den mikroklima bat eratuz. Atmosferan efektu hau eragiten duten gasei BEG (Berotegi Efektuko Gasak) deritzogu eta 6 dira aipagarrienak: Ur lurrina (H2O), Karbono dioxidoa (CO2), Metanoa (CH4), Nitrogeno oxidoak (NOx), Ozonoa (O3) eta Klorofluorokarbonoa (ClFC). Atmosfera argiarentzat oso gardena bada ere, irradiazio infragorrientzat ez, hortaz, eguzki energia lurrera heltzen da Lurra berotuz eta irradiazio infragorriei lekua emanez eta hauek espaziora atera beharrean BEG kopuru handiegia duen atmosferarekin topatzen dira bakarrik infragorri izpi gutxi batzuk pasatuaraziz. Horren eraginez Lurra gero eta beroago egongo da eta atmosferak gero eta energia gehiago xurgatuko du topera ailegatu arte.

Berotze globala lurrazaleko, aireko eta ozeanoetako batez besteko tenperaturaren igoera da, azken hamarkadetan eta bere aurreikusitako jarraipena. Lurrazaletik hurbil batez besteko aireko tenperatura orokorra 0,74 ± 0,18 º C igo da azken mendean. IPCCren arabera XX. mende erdialdetik aurrera gertatu ben berotzearen eragile nagusia gizakiak isuritako BEG dira. IPCC-k aipaturiko modeloek tenperatura orokorrak 1990tik 2100era, 1,1etik 6,4 °C-ra igo daitekeela aurreikusten dute. Berotze globala ekiditeko azken nazioarteko bilera Liman izan zen, baina ez ziren esanguratsua den ezertara heldu.

XI

NaturalakCAC-a (captura y almacenamiento del carbono) : Neurri hau fabriketako BEG emisioak %80 %90 artean murrizten du.Fitoplakton: Fitoplaktona karbono dioxidoaren eragile handia da, horregatik, ozeanoen kutsadura murriztea oso inportantea da.Basoa: CO2-ren %20 basoetatik dator, hauen suteetan batez ere. Hau da eragile natural inportanteena eta hauen suteak amatatzea neurri ona izango zen.Araudia: garraio pertsonalaren inpaktua oso handia da. Hau murrizteko abiadura mugak gehiago zehaztu behar diraGarraio publikoa: Hau aurrerapen handia izan da ekologian eta honen sare zabala eta efizientea izatea oso neurri eraginkorra daLurraldearen planteamendua: Ez dirudi baina hau garraio pribatuaren eragile bat da.TeknologiaGarapenean daude herrialdeak: Hauek giza beharren %80 behar dute eta hauei teknologia efizienteak eramatea inpaktu energetikoa gutxituko du.

Hausnarketa eta onarketa

6- Garapen jasangarria

Dagoeneko, lurraren egoeraz jabetu zaretelakoan gaude, eta baita kontrolik gabeko garapenak sorturiko arazoaz ere. Hau guztia dela eta, garapen jasangarria ezinbestekoa egiten zaigu.

XII

Proposamenak

Baina, zer da garapen jasangarria? " Gure gaurko beharrak betetzen dituen garapen soziala zein ekonomikoa, baina ondoko belaunaldietako baliabideak eta aukerak arriskuan jarri gabe". Hori lortzeko neurri desberdinak hartu behar dira: teknologia-, heziketa-, eta politika-neurriak.

Garraio publikoa erabiliz, garraio bide "garbia" bada hobeto; jatorri ez-berriztagarriko produktuak sentsuz erabili...

Baina honek gure gaur egungo jarrerari eragingo die, leku guztietara kotxean joateko ohitura adibidez, aldatu beharko genuke, gure bizitzeko normala aldatu kasu askotan, kontsumismoa asko murriztu...

Nahita ez bizi behar dugun aldaketa prozesu bat da garapenarekin jarraitu nahi badugu era jasangarri eta iraunkor batean.

XIII

Hau herritar guztioi jakinarazteo eta begiak irekitzeko lehendabiziko pausua informatzea da, komunikabide guztien bitartez, eta behin informatuta nahitaez egin behar diren tailer moduko zerbait dohakoa eta ez oso luzea jendeak naskatuta ez bukatzeko.

Funtsezkoena izango litzateke diru gehiago bideratzea zientziei, honen inguruan ikertzeko eta energia berriztagarriak ere bultzatzeko, energia saltzea aberasteko ideia pixka bat alde batera utziz.

Ekintza posibleak Iradokizun konkretuak

1- Uraren kontsumoa murriztu

Bañuak erabili ordez dutxa laburrak erabili (laburra baino behar den denbora!). Ez utzi txorrotari ura jario bero edo

hotza ateratzeko. Beroa nahi baduzu, erabili bitrozeramika; hotza, ordez, hozkailuan sartu.

2-Argietako energiaren

kontsumoa murriztu

“Argia” da termino”komodina”. Argia esaten badugu sare elektrikotik sortutakoari(bonbilak, etc) hauen

eraginkortasuna handitzean kontsumoa murriztuko zen TEORIAN. Egia esanda, eraginkortasuna Dependentzia sortzen. Egin beharko genukeena da, adibidez, stand by

dauden aparatuak itzaltzea guztiz, LED-ak erabili, eguzkiak ematen duen argia maizago erabili, argi erregulatzaileak

XIV

Ekintza - Konpromisua

erabili etab.

3- Berogailuetako eta hozte-energiaren

kontsumoa murriztu

Isolamendu ona etxeren kontsumoari aurre egin beharko luke, hauen erabilera murrizten zeren horien barne

temperatura hobeago mantenduko zen.  

4- Garraioetako energiaren

kontsumoa murriztu

Egoera ideal batean, guztiok erabiliko genukegarraio publikoa edo pribatuak partekatuko genituzke. Izan ere,

garraiobide alternatibo garbi( bizikleta, patinak, oin hutsez) erabiltzea eta distantzia luzeetarako garraio publikoa

erabiltzea emaitza egokiak izango lukete

5- Elektrotresnetako energiaren

kontsumoa murriztu

Egia esanda teknologia hau behar da errekurtso askoren kontsumoa murrizteko, adibidez, papera. Baina makina hauek egiteko metal arraro eta erregai fosilak sortutako

energia behar dute . Egin behar duguna da makina hauetaz ikasi, eraginkorrak mantendu eta ia inoiz bota,

hauek ez dira ia hondatzen, bakarrik zaharkitzen

6- Elikaduran energiaren kontsumoa murriztu,

kalitatea hobetzen aldi berean.

Autokontsumoa hastea. Bakoitzak bere janaria ekoiztea, edo bestela bertako dendetan erostea egokia.

7- Paperaren erabilera murriztu

Egia esanda hau izan ahal “silizioaren aroa”-ren abantaila. Ordenagailuz egindako lanak paperaren

kontsumoa izugarri murrizten du. Beste aldetik ez dut uste higienean erabiltzen den papera (ONDO erabilita

badago) murriztu behar denik

8- Kontsumismoa baztertu eta bultzatu kontsumo arduratsua

Hau zailagoa da, gehien bat, gure ekonomia sistema zorretara bidaltzen duelako eta kontsumorik gabe

pikutara joango zen. Erabili bertako moneta desberdinak ( boletoak, baleak, etc), zorrak kendu, bankuak saihestu, erosi bertako dendetan edo egizu zuk zure produktuak

eta hauek kontserbatzen ikasi. Honekin nork bere burua aski izaten lagunduko du, beraz, kontsumismoa

baztertzen.

9- Berrerabili ahal den guztia

Berrerabili egin behar dira gauzak. Produktuak eginda dago HONDATZEKO eta beste bat erosteko. Hau

XV

zaharkitze programatuak bultzatutakoa dago. Zuk uste duzuna hondatuta dagoela izan ahal da ez egotea; eta

egotekotan, berrerabili beste gauzetarako (Fruituen haziak landatu ahal dira eta jan ez dena konpostatu ahal da, ordenagailuen zati batzuk beste batean erabili ahal

dituzu edo hauek konpondu eta  multzo osoa konpondu)

10- Birziklatu Hau ondo dago, izan ere ez da guztiz soluzioa, zeren zati batzuek guztiz galdu ahal da prozesua %100

errendimendua ez duelako. Izan ere, hobeto hori ezer baino. Ondo taldekatutako birziklapena energia eta

materialak aurrezten ditu.

11- Ingurumenarekin eta pertsonekin

begirunetsuak diren teknologiak erabiltzea

Egia esanda, teknologia ez da energia, ezta materiala, baina hau garatzeko behar da. Makina “garbiak”

metal arraroak behar dira eta energia behar da hauek lortzeko. Izan ere kontuan izan behar da zenbateko eragina izaten badu, eta horren irabaziak, adibidez,

eguzki panelak karbonoa eta erregai fosilak sortutako energia sortzeko, baina energia berriztagarria izatea

bidezkotzen du.

XVI