Lurraren egitura eta dinamika 12 13

36
LURRAREN EGITURA ETA LURRAREN EGITURA ETA DINAMIKA DINAMIKA 8. ETA 9. GAIAK 8. ETA 9. GAIAK 3. LIBURUKIA 3. LIBURUKIA

description

lurraren osaera, plaka tektonikoaren teoriak,

Transcript of Lurraren egitura eta dinamika 12 13

Page 1: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

LURRAREN EGITURA LURRAREN EGITURA ETA DINAMIKAETA DINAMIKA

8. ETA 9. GAIAK8. ETA 9. GAIAK

3. LIBURUKIA3. LIBURUKIA

Page 2: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

Geruzen eraketa eta Geruzen eraketa eta Lurraren adinaLurraren adina

• Lurrak 4.500 milioi urte (m.a) inguruLurrak 4.500 milioi urte (m.a) inguru

• Materialak, lurra urtua zenean, Materialak, lurra urtua zenean, dentsitatearen arabera antolatu ziren dentsitatearen arabera antolatu ziren 3 geruza nagusi sortuz3 geruza nagusi sortuz

LURRAZALA (harrien geruza mehea)LURRAZALA (harrien geruza mehea) MANTUAMANTUA NUKLEOA (burdinez osatua) NUKLEOA (burdinez osatua)

Page 3: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

LURRAREN OSAERA ETA LURRAREN OSAERA ETA EGITURA EGITURA • LURRAZALA LURRAZALA

LODIERA - (0-70 Km)LODIERA - (0-70 Km)BI ZATITAN BANATUTABI ZATITAN BANATUTAMATERIALAK ETA MATERIALAK ETA

EZAUGARRIAKEZAUGARRIAK MEHEAMEHEA SOLIDOASOLIDOA HARRITSUA (GRANITOZ ETA HARRITSUA (GRANITOZ ETA

BASALTOZBASALTOZ

• Etxeko lana 4 ariketaEtxeko lana 4 ariketa

0 km

70 km

Page 4: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

LURRAREN OSAERA ETA LURRAREN OSAERA ETA EGITURAEGITURA• MANTUA MANTUA

LODIERA (70-2900 LODIERA (70-2900 Km)Km)

BI ZATITAN BI ZATITAN BANATUTABANATUTA

MATERIALAK ETA MATERIALAK ETA EZAUGARRIAKEZAUGARRIAK HARRITSUA HARRITSUA

2900 km

Page 5: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

LURRAREN OSAERA ETA LURRAREN OSAERA ETA EGITURAEGITURA• NUKLEOA NUKLEOA

LODIERA (2900 - LODIERA (2900 - 6370 Km)6370 Km)

BI ZATITAN BI ZATITAN BANATUTABANATUTA

MATERIALAK ETA MATERIALAK ETA EZAUGARRIAKEZAUGARRIAK METALEZ OSATUTA METALEZ OSATUTA

(SIDERITOAZ)(SIDERITOAZ)% 85 BURDINA, %5 NIKELA %10 % 85 BURDINA, %5 NIKELA %10

OXIGENO, KARBONOA ETA OXIGENO, KARBONOA ETA SILIZIOASILIZIOA

6370 km

Page 6: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

ETEN SISMIKOAKETEN SISMIKOAK

• GERUZEN ARTEAN DAUDEN BANAKETA-GAINAZALAK diraGERUZEN ARTEAN DAUDEN BANAKETA-GAINAZALAK dira

• UHIN SISMIKOEI ESKER IDENTIFIKATZEN DIRA. UHIN SISMIKOEI ESKER IDENTIFIKATZEN DIRA. uhin sismikoek materialak zeharkatzean materialen ezaugarrien uhin sismikoek materialak zeharkatzean materialen ezaugarrien

arabera: arabera: Abiadura aldatzen duteAbiadura aldatzen duteDesagertzen duteDesagertzen duteNorabidea aldatzen dute …Norabidea aldatzen dute …

1.1. MOHOROVICIC ETENA – LURRAZALA ETA MANTUA (70 Km)MOHOROVICIC ETENA – LURRAZALA ETA MANTUA (70 Km)

2.2. REPETTI ETENA – GOI ETA BEHE- MANTUAREN ARTEAN (670 REPETTI ETENA – GOI ETA BEHE- MANTUAREN ARTEAN (670 km)km)

3.3. GUTENBERG ETENA MANTUA ETA KANPO-NUKLEOA (2900 km)GUTENBERG ETENA MANTUA ETA KANPO-NUKLEOA (2900 km)

4.4. LEHMAN ETENA – KANPO ETA BARNE-NUKLEOA (5150 km)LEHMAN ETENA – KANPO ETA BARNE-NUKLEOA (5150 km)

Page 7: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

LITOSFERA ETA PLAKA LITOSFERA ETA PLAKA LITOSFERIKOAK LITOSFERIKOAK

• LITOSFERA GERUZA MISTOA DA, GOI-MANTUAREN LITOSFERA GERUZA MISTOA DA, GOI-MANTUAREN KANPOALDEKO ZATIA ETA LURRAZALA SORTZEN KANPOALDEKO ZATIA ETA LURRAZALA SORTZEN DUTEN MULTZO ZURRUNAZ OSATUTA. DUTEN MULTZO ZURRUNAZ OSATUTA.

• BI LITOSFERA MOTA BI LITOSFERA MOTA • LITOSFERA KONTINENTALA LITOSFERA KONTINENTALA : AZAL KONTINENTALA + GOI-: AZAL KONTINENTALA + GOI-

MANTUAMANTUA

• LITOSFERA OZEANIKOA: LITOSFERA OZEANIKOA: AZAL OZEANIKOA + GOI-MANTUAAZAL OZEANIKOA + GOI-MANTUA

• LITOSFERA BLOKE HANDITAN ZATITZEN DALITOSFERA BLOKE HANDITAN ZATITZEN DA: : PLAKA LITOSFERIKOAKPLAKA LITOSFERIKOAK

Page 8: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

LITOSFERALITOSFERALITOSFERA MOTA

LODIERA

LURRARENOSAERA

DENTSITATEA HIGIDURA

LITOSFERA OZEANIKOA

100 Km askoz jota

->% 9O BASALTOAK

-H. METAMORFIKOAK(KUARTZO GUTXI)

- DENTSITATE HANDIA- L. OZEANIKOA MANTUAN HONDORA DAITEKE

Aktiboki higitu

LITOSFERAKONTINENTALA

300 km askoz jota

->% 85 GRANITOAK

-H. METAMORFIKOAK,H. BOLKANIKOAK (KUARTZO ASKO) ETA H. SEDIMENTARIOAK

-DENTSITATE TXIKIA

- L. KONTINENTALA EZIN DA MANTUAN HONDORATU

Pasiboki higitu (litosfera ozeanikoak bultzatu edo konbekzio korronteak herrestan eraman)

Page 9: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

PLAKA LITOSFERIKOAKPLAKA LITOSFERIKOAK• 3 PLAKA MOTA:3 PLAKA MOTA:

PLAKA OZEANIKOAKPLAKA OZEANIKOAK: : LITOSFERA OZEANIKOZLITOSFERA OZEANIKOZ OSATUTA (Bareko, Cocoseko eta Nazkako plaka)OSATUTA (Bareko, Cocoseko eta Nazkako plaka)

PLAKA KONTINENTALAKPLAKA KONTINENTALAK: : LITOSFERA LITOSFERA KONTINENTALEZKONTINENTALEZ OSATUTA (Arabiako plaka) OSATUTA (Arabiako plaka)

PLAKA MISTOAKPLAKA MISTOAK: handienak dira, : handienak dira, PLAKA PLAKA OZEANIKOZ ETA KONTINENTALEZOZEANIKOZ ETA KONTINENTALEZ OSATUTA OSATUTA

IA LURRAREN GAINAZAL OSOA 7 PLAKA MISTO HANDIZ IA LURRAREN GAINAZAL OSOA 7 PLAKA MISTO HANDIZ OSATUA: OSATUA: Ipar Amerika, Hego Amerika, Afrika, Eurasia, Ozeano Ipar Amerika, Hego Amerika, Afrika, Eurasia, Ozeano Barekoa , Antartida eta Australiakoa.Barekoa , Antartida eta Australiakoa.

PLAKA TXIKIAGOAK: Nazka, Cocos, India, Karibe, Filipinas eta Arabiakoa. PLAKA TXIKIAGOAK: Nazka, Cocos, India, Karibe, Filipinas eta Arabiakoa. ETAETA

MIKROPLAKAK EDO LITOSFEROKLASTOAKMIKROPLAKAK EDO LITOSFEROKLASTOAK

Mapa margotu higidura mota markatu…Mapa margotu higidura mota markatu…

Page 10: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

ERLIEBAREN JATORRIA ERLIEBAREN JATORRIA FIXISMOTIK MOBILISMORAFIXISMOTIK MOBILISMORA

TEORIA FIXISTAK : KONTINENTEEK FINKO EGON DIRA TEORIA FIXISTAK : KONTINENTEEK FINKO EGON DIRA ORAINGO TOKI BEREANORAINGO TOKI BEREAN

MOBILISMOA: MOBILISMOA:

1)1) 1912 (ALFRED WEGENER) 1912 (ALFRED WEGENER) KONTINENTEEN JITOAREN KONTINENTEEN JITOAREN TEORIATEORIA DUELA 300 m.a. kontinente-masa bakarra zegoen PANGEA DUELA 300 m.a. kontinente-masa bakarra zegoen PANGEA KONTINENTEAK OZEANOEN HONDOEN GAINEAN LABAINDU KONTINENTEAK OZEANOEN HONDOEN GAINEAN LABAINDU

DIRA ORAINGO LEKUARAINO ERLIEBEA SORTUZ.DIRA ORAINGO LEKUARAINO ERLIEBEA SORTUZ.

FROGAK: FROGAK: - KONTINENTEEN AHOKADURA KONTINENTEEN AHOKADURA

- IZOTZAREN HIGADURAREN AZTARNAK IZOTZAREN HIGADURAREN AZTARNAK

- FOSIL BERDINAK KONTINENTE EZBERDINETANFOSIL BERDINAK KONTINENTE EZBERDINETAN

Page 11: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 12: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 13: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 14: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 15: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

MOBILISMOAMOBILISMOA2.2.HIGIDURA BERTIKALA: ISOSTASIAHIGIDURA BERTIKALA: ISOSTASIA

MENDIETAKO FOSILAK, ARRO MENDIETAKO FOSILAK, ARRO SEDIMENTARIOEN SEDIMENTU-GERUZEN SEDIMENTARIOEN SEDIMENTU-GERUZEN LODIERA… HIGIDUREN BERTIKALEN BIDEZ LODIERA… HIGIDUREN BERTIKALEN BIDEZ AZALDU…AZALDU…

SEDIMENTUEN PISUAK ARROEN HONDOA SEDIMENTUEN PISUAK ARROEN HONDOA HONDORATZEN DU. HIGADURAK PISUA HONDORATZEN DU. HIGADURAK PISUA KENDU ERLIEBEA ALTXATUZ.KENDU ERLIEBEA ALTXATUZ.

ISOSTASIA ASTENOSFERA GERUZARI ESKER ISOSTASIA ASTENOSFERA GERUZARI ESKER GERTATZEN OMEN ZEN.. GERTATZEN OMEN ZEN..

Page 16: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

ASTENOSFERAASTENOSFERA

• LITOSFERAREN AZPIKO GOI-MANTUAREN LITOSFERAREN AZPIKO GOI-MANTUAREN GAINEKO ZATIA ZELA USTE ZEN (100 Km-ko GAINEKO ZATIA ZELA USTE ZEN (100 Km-ko sakoneran)sakoneran)– MANTUA SOLIDOA DA BAINA PRESIO ETA TENPERATURA ALTUAK MANTUA SOLIDOA DA BAINA PRESIO ETA TENPERATURA ALTUAK

DIRELA ETA, EREMU JAKIN BATEAN, GOGORTASUNAREN ZATI BAT DIRELA ETA, EREMU JAKIN BATEAN, GOGORTASUNAREN ZATI BAT GALDU ETA PLASTIKO (LIKIDO LIKATSUA) BEZALAKOA DA ETA GALDU ETA PLASTIKO (LIKIDO LIKATSUA) BEZALAKOA DA ETA BARNEAN KORRENTEAK SORTZEN DIRA.BARNEAN KORRENTEAK SORTZEN DIRA.

• GAUR EGUN FROGATUTA DAGO GAUR EGUN FROGATUTA DAGO – EZ DAGO GERUZA PLASTIKO JARRAITURIK LITOSFERAREN AZPIAN (EZ EZ DAGO GERUZA PLASTIKO JARRAITURIK LITOSFERAREN AZPIAN (EZ

DAGO ASTENOSFERA GERUZARIK)DAGO ASTENOSFERA GERUZARIK)– KONBEKZIO KORRONTEAK MANTU OSOAN SORTZEN DIRAKONBEKZIO KORRONTEAK MANTU OSOAN SORTZEN DIRA– KORRONTEEK LITOSFERA HERRESTAN ERAMATEN DUTE ZATITAN KORRONTEEK LITOSFERA HERRESTAN ERAMATEN DUTE ZATITAN

BANANDUZBANANDUZ

– SORTZEN DIREN ZATIAK, SORTZEN DIREN ZATIAK, PLAKA LITOSFERIKOAK DIRAPLAKA LITOSFERIKOAK DIRA

Page 17: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

MOBILISMOAMOBILISMOA3. PLAKEN TEKTONIKA3. PLAKEN TEKTONIKA

• 1968an sortu zen: Mantuaren 1968an sortu zen: Mantuaren konbekzio korronteak herrestan konbekzio korronteak herrestan eramaten du litosfera OSOA, eramaten du litosfera OSOA, ozeanoen hondoak eta kontinenteak. ozeanoen hondoak eta kontinenteak.

• Plaka litosferikoen arteko talkek Plaka litosferikoen arteko talkek erliebea sortuerliebea sortu

Page 18: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

PLAKEN TEKTONIKAPLAKEN TEKTONIKAPLAKEN HIGIDURA

ERTZ MOTA EGITURA GEOLOGIKOA

ADIBIDEAK LOTUTAKOPROZESU GEOLOGIKOAK

DIBERGENTEA ERAKITZAILEALITOSFERA OZEANIKOA SORTU

Dortsalozeanikoa

Atlantikoko dortsala

• tarteko sismikotasuna• bolkanismo handia•Ozeanoen hondoen hedapena

KONBERGENTEA

1. SUNTSITZAILEALITOSFERA OZEANIKOA SUNTSITZEN DA

2. TALKAKOAKONTINENTEEK TALKA EGITEN DUTE

SUBDUKZIO EREMUA

TALKA-OROGENOA

ozeano bareko hego amerikako kosta

Pirinioak

• sismikotasun handia•Bolkanismoa• Sumendi-erliebeen eraketa

• sismikotasuna• Harrien tolesdura

EBAKIDURAZKOA

PASIBOA LITOSFERA KONTSERBATZEN DA

FAILA ERALDATZAILEA

SAN ANDRES FAILA(KALIFORNIA)

SISMIKOTASUNA

Page 19: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

MOBILISMOAMOBILISMOA4. OZEANOAREN HEDAPENA4. OZEANOAREN HEDAPENA• 1962. HARRI HESS1962. HARRI HESS

- DORTSALA OZEANO BERRIA SORTZEN DORTSALA OZEANO BERRIA SORTZEN DEN EREMUA DA DEN EREMUA DA

- MATERIAL BERRIAK ALDE BATERA ETA MATERIAL BERRIAK ALDE BATERA ETA BESTERA BULTZATZEN DU BESTERA BULTZATZEN DU OZEANOAREN HONDOA (GAUR OZEANOAREN HONDOA (GAUR LITOSFERA OZEANIKOA)LITOSFERA OZEANIKOA)

FROGAK: BASALTOZKO HARRIEN ADINAFROGAK: BASALTOZKO HARRIEN ADINA

Page 20: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

BARNEKO KONBEKZIOAK

•KONBEKZIO HIGIDURAK: FLUIDO BATEN BARRUKO GORANZKO ETA BEHERANZKO KORRONTEAK.

• MANTUAN ETA NUKLEOAN GERTATU• GORANZKO KORRONTEAK : BEHEKO MATERIAL BEROAGOA HEDATZEN

DA HAREN DENTSITATEA MURRIZTUZ ; ONDORIOZ FLOTATU ETA GORANTZ JOAN.

• BEHERANZKO KORRONTEAK: GOIKO MATERIAL HOTZAGOA DENTSITATE HANDIAGOA DUENEZ HONDORATZEN DA.

• NUKLEO METALIKOAK MANTUA HARRITSUAK BAINO DENTSITATE HANDIAGOA DUENEZ EZIN NAHASTU, BIAK KONBEKZIOAN EGON ARREN (OLIOA ETA URA)

Page 21: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 22: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

ERLIEBEAREN ERAKETA•SOLIFLUXIOA: (barneko materialen

portaerari esaten zaio) itxuraz solidoa DA baina fluido likatsua bezala jariatzen da (poliki-poliki)

•GANDOR TERMIKOA: material harritsu beroko zutabeak dira, mantuaren oinarritik gainazalera igotzen dira.

•GUNE BEROAK: gandorrek gainazalean sortzen duten bolkanismo handiko eremuak dira

Page 23: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

MENDIKATEEN ERAKETAMENDIKATEEN ERAKETA

• OROGENOAK: mendi lerrokadurak dira OROGENOAK: mendi lerrokadurak dira eta plaken higidura konbergenteak eta plaken higidura konbergenteak sortzen ditu. 4 MOTA DAUDE:sortzen ditu. 4 MOTA DAUDE:

Uharte-arkuakUharte-arkuak Orogeno termikoakOrogeno termikoak Talka-orogenoakTalka-orogenoak Plaka barneko orogenoakPlaka barneko orogenoak

Page 24: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

UHARTE-ARKUAK: UHARTE-ARKUAK: UHARTEDI UHARTEDI BOLKANIKO LINEALAK (JAPONIA, FILIPINAK) BOLKANIKO LINEALAK (JAPONIA, FILIPINAK)

• BI PLAKA OZEANIKOBI PLAKA OZEANIKO TOPO EGITEN TOPO EGITEN DUTENEAN SORTU. BAT ONDORATZEN DUTENEAN SORTU. BAT ONDORATZEN DA BESTEAREN AZPIAN, AZKEN HAU DA BESTEAREN AZPIAN, AZKEN HAU ZAPALDUZZAPALDUZ

• LODIAGO DEN ZATIAN SUMENDIAK LODIAGO DEN ZATIAN SUMENDIAK SORTZEN DIRA INGURUAN IRLAK SORTZEN DIRA INGURUAN IRLAK GARATUZ . GARATUZ .

• UHARTEDI ONDOAN FOSA OZEANIKO UHARTEDI ONDOAN FOSA OZEANIKO SAKONAK SORTZEN DIRASAKONAK SORTZEN DIRA

Page 25: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 26: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

OROGENO TERMIKOAKOROGENO TERMIKOAK

• PLAKA BAT OZEANIKOA BESTEA KONTINENTALA.PLAKA BAT OZEANIKOA BESTEA KONTINENTALA.

• OZEANIKOA HONDORATU ETA KONTINENTALEAN OZEANIKOA HONDORATU ETA KONTINENTALEAN ERLIEBE BOLKANIKOA SORTU (OROGENO ERLIEBE BOLKANIKOA SORTU (OROGENO TERMIKOA)TERMIKOA)

• LITOSFERA OZEANIKO HONDORATZEAN SORTZEN LITOSFERA OZEANIKO HONDORATZEAN SORTZEN DEN SUBDUZIO EREMUAN FOSA OZEANIKO EZ DEN SUBDUZIO EREMUAN FOSA OZEANIKO EZ HAIN SAKONA DAGO SEDIMENTU GERUZAZ HAIN SAKONA DAGO SEDIMENTU GERUZAZ BETERIKBETERIK

Page 27: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 28: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

TALKA OROGENOATALKA OROGENOA

• BI PLAKA KONTINENTALAK TOPO BI PLAKA KONTINENTALAK TOPO EGITEAN AGERTUEGITEAN AGERTU

• EZIN DIRA HONDORATU BERAZ BI EZIN DIRA HONDORATU BERAZ BI PLAKAN ARTEAN METATUTA ZEUDEN PLAKAN ARTEAN METATUTA ZEUDEN SEDIMENTUAK TOLESTU ETA SEDIMENTUAK TOLESTU ETA ALTXATZEN DIRA TALKA OROGENOA ALTXATZEN DIRA TALKA OROGENOA SORTUZ SORTUZ

Page 29: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 30: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

PLAKA BARNEKO PLAKA BARNEKO OROGENOAKOROGENOAK• BI PLAKA KONTINENTAL TOPO EGITEAN BI PLAKA KONTINENTAL TOPO EGITEAN

KONPRESIO INDARRAK ERAGITEN DUTE KONPRESIO INDARRAK ERAGITEN DUTE

• KONPRESIO INDARREK KONPRESIO INDARREK KONTINENTEAREN BARRUAN ARRO KONTINENTEAREN BARRUAN ARRO SEDIMENTARIOAK BADAUDE SEDIMENTARIOAK BADAUDE GORDETZEN DUTEN SEDIMENTUAK GORDETZEN DUTEN SEDIMENTUAK TOLESTEN DITUZTE (PLAKA BARNEKO TOLESTEN DITUZTE (PLAKA BARNEKO OROGENOAK)OROGENOAK)

Page 31: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 32: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

HARRIEN DEFORMAZIOAK

•TOLESDURAK ( DEFORMAZIO PLASTIKOAK) HARRIAK TOLESTU EGITEN DIRA KONPRESIO-ESFUERTSUEN ERAGINEZ

•DIAKLASAK ETA FAILAK HARRIEN HAUSTURAK DIRA – DIAKLASA: HARRIA APURTU ZATIAK

LEKUTIK HIGITU GABE– FAILA: HARRIA APURTU ETA ONDOREN

ZATIAK EDO BLOKEAK HIGITU EGITEN DIRA

Page 33: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 34: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 35: Lurraren egitura eta dinamika 12 13
Page 36: Lurraren egitura eta dinamika 12 13

HARRIAK ETA MINERALHARRIAK ETA MINERAL

• http://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=B8Y7S2ZwGNQ gea y las rocas v=B8Y7S2ZwGNQ gea y las rocas sedimentariassedimentarias

• http://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=LHhp03XClXw&NR=1 gea y las v=LHhp03XClXw&NR=1 gea y las rocas metamórficasrocas metamórficas

• http://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?NR=1&v=5b4I3Dl0IdMNR=1&v=5b4I3Dl0IdM igneas igneas