iretzat argi baitzegoen borroka armatua-ren kontrako nobela zela, eszeptikoa zenneurrian (…). Baina ez zen horrela ulertunahi izan”. Adierazpen horiek egin zituen

Ramon Saizarbitoriak duela hamar urte, Bost idazleHasier Etxeberriarekin berbetan elkarrizketa-liburuan.Ez zen kexu Saizarbitoria Ehun metro tesi-nobelatzatirakurri zelako, baizik eta tesia zuen kritikatzen:ETAren aldeko nobela izatea. Tesi-nobelatzat iraku-rria izatea, ez al da hori Ehun metrori egin dakiokeenkalterik handiena?

ETAk armak uztea erabaki zuenetik, ETAk litera-turan izan duen presentziaren inguruko eztabaidakugaritu egin dira. Adibideak, askotxo: aurten oihar-tzun handien izan duten sorkuntza-lanak (Twist,Martutene…); kritikarien interpretazioak (Asier Ba-randiaranen Gatazka Nafarroako euskal literaturan);Instituzioek bultzaturiko egitasmoak(Etxepare Institutuak, esaterako, MikelAyerbek atonduriko Our Wars. Short Fic-tion on Basque Conflicts testu-antologia ba-bestu du, eta han-hemenka ere gaiareninguruko mahai-inguruak antolatu ditu).Baina liburu eta ekimen hauen inguruansorturiko diskurtso, iritzi-truke, sola-saldi… guztietan Ehun metro nobelareneztabaidan hedaturiko parametro ber-tsuak errepikatu dira: alde ala kontra.Testu literario batean ETAk agerraldiaegiten duenean, badirudi halabeharreztestu literarioa ETAren aldeko ala kon-trako literaturaren ikur bilakatu behardela, zokoratu egiten dira testu literario-aren gainerako dimentsio guztiak.

70eko eta 80ko hamarkadako idaz-leek aldarrikatu zuten lehen aldiz litera-turaren autonomia. Jakina, ezin litera-tura zeharo autonomoa izan, eta

literaturaren dinamika kanpo-logika eta barne-logikahorien arteko tenkak eraikitzen du. Jakina, estetika-ren eta etikaren arteko harremanak, eta politikareneta poetikaren arteko harremanak ezagun dira, auzialoturaren noranzkoan datza. Etikari diziplina litera-riotik errepara diezaiokegu, eta politikari ere dizi-plina poetikotik errepara diezaiokegu, edo kontrara,diziplina literarioa (poetikoa) diziplina etikoaren etapolitikoaren zerbitzura jar dezakegu. Inpresioa duturte honetan azken joera hori gailendu dela.

ETAk armak uzteak ez du literaturan diskurtsopolitiko-alderdikoia (alde ala kontra) ahuldu, indartubaizik. Ez dugu asmatzen esparru literarioaren dina-mikak logika alderdikoi horietatik nola askatu. Badaeuskal literaturan tesi-literatura askotxo, baina, noizutziko diogu euskal literaturako testu oro tesi-litera-turaren begiradatik irakurtzeari?

l iteratura

Iratxe Retolazali teratur kr i t ikar ia

liter

atur

a

NAG

ORELEGAR

RETA

Lubakiak eta bandak

N

literatura K R O N O L O G I A

102

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

Udaberrikoa eta udazkenekoa. Euskal literaturaren fruituak bi sasoietan ernaltzen dira bereziki:udaberrian eta udazkenean. Uda eta negua lurra jorratzeko garaiak izaki, nonbait. Anartean, fruitu ekarlebatzuk badoaz, Txillardegi berbarako, eta berriak heldu dira. Fruitu ekarle helduek emaitza gero etaumotuagoak plazaratzen dituzte. Harkaitz Canoren Twist eleberria dugu mozkin horien eredua.

Xabier Lete EuskarazkoNazioarteko I. Poesia Saria

2012-02-02. Karlos Linazasorok ira-bazi zuen Gipuzkoako Foru Aldun-diak antolatutako Xabier Lete Euska-razko Nazioarteko I. Poesia Saria, Ezergehiago behar gabe poema-bildumarekin.

Jose Luis AlvarezEnparantzari omenaldia

2012-02-15. Jose Luis Alvarez En-parantza Txillardegi zendu berriariomenaldia egingo zioten DonostiakoVictoria Eugenia Klubean. Idazle etaherrigile antiguotarraren testuak ira-kurri zituzten hemeretzi idazlek. Letu-riaren egunkari ezkutua eleberriko “Ba-karrik nago zerubiden” lehen esaldiaizan zen ekitaldiaren izenburua.

Alvaro Rabelli irakasleareneskutiko ipuin-bilduma

2012-02-28. Egungo euskal ipuingintza-ren historia zortzigarren alearen aurkez-pena egin zuten Bilbon. EHUren Eus-kal literatura saila bilduma AlvaroRabelli irakasleak zuzendua da. EgileakJoseba Sarrionandiaren Narrazioak li-burua giltzarria dela adierazi zuen.

Teresa eta Julianen artekoamodio istorioa,itsasertzean

2011-03-04. Josu Munitizek Itsasoaribegira nobelara plazaratu zuen Edicio-nes Beta-ren eskutik. 1911ko Berme-oko giro politiko gatazkatsuaren erdian,Teresa eta Julianen arteko amodio isto-rioa kontatzen du nobelak. Teresa he-rriko talde liberaleko burukide batenalaba da; Julian, berriz, nazionalista. Ga-lerna bortitza agertu da itsasoan. Julia-nek, beste marinel askok bezala, herritikurrun egin beharko dio aurre enbatari.

Miren Asiain EtxepareSariaren irabazlea

2012-03-06. Miren Asiain ilustra-tzaileak irabazi zuen Haurrentzako al-

bumak sortzeko iazko Etxepare Saria,Hara! izeneko albumarekin. 6.000euro jaso zuen saritzat. Pamiela argita-letxeak argitaratu zuen ekainean. Al-bumeko protagonista haur bat da etaamonarekin dabil batera eta bestera,igerilekura, erosketak egitera... Ala-baina, egunerokoaren eta ametsetakomunduaren artean kulunkatzen dirabiak.

Ione Gorostarzuren lehen poemak: Des egiten

2012-03-07. Ione Gorostarzu plaza-ratu eta ezagutzera eman zen, Des egi-ten poema-bildumaren bitartez.Gizon-emakumeen betiko galdereimolde berriak emanez plazaratu zenidazlea. Ione Gorostarzuren lehe-nengo liburu hau Karmele Igartua I.Bekaren irabazlea izan zen.

Txillardegi hil zen2012-01-19. Jose Luis Alvarez En-parantza Txillardegi hil zen Donos-tian. Euskararen soziolinguistikanaitzindari, eta euskara batuaren bul-tzatzaile nagusietakoa izan zen.1957an argitaratu zuen Leturiarenegunkari ezkutua eleberria euskal no-belagintza modernoan mugarri izanzen. Txillardegi Donostiako Anti-guoa auzoan jaio zen 1929ko iraila-

ren 27an. 1904. urtean, bere aitonaTolosatik Antiguoa auzunera joanzen eta han, Txillardegi izeneko ba-serria eta lurrak zeuden inguruaneraiki zuen etxea. Hortik Txillardegigoitizena. Ingeniaritza Industrialaikasi zuen, Bilbon, baita Linguistikaere Parisko Sorbonan. 1983an, tesiaburutu zuen Bartzelonan, EuskalAzentu gaiari buruz.

Jose Lusi Alvarez Enparantza, “Txillardegi”. Dani Blancoren argazkian.

Sentzazino Champourcin poesia lehiaketarenirabazlea

2012-03-11. Arabako Foru Aldun-diak plazaratutako poema liburu ho-nekin irabazi zuen duela bi urteKanko Ispizuak, Ernestina de Cham-pourcin poesia lehiaketa. Itsas sotoetanur-behera goibel amiltzen doazen hainbatsentsazino bizi izenburuarekin aurkeztuzuen lehiaketara. Sentsaz ino tituluaskoz ere soilarekin plazaratu zenordea, iaz hain zuzen.

Filosofia eta poesia Jakineko irakurgaietan

2012-03-14. Juan Kruz Igerabide,Javier Agirre, Juan Ramon Makuso,Felipe Juaristi, Maider Etxaniz etaJoxe Auzmendiren lanak bildu zituz-ten Filosofia eta poesia liburuan. Aipatu-tako liburua, Jakin irakurgaiak bildu-maren barruan argitaratu zuten.2010eko Ontologiako NazioartekoKongresuko materialekin batera.

Kimikako ikasketen harianeraikitako eleberria

2012-03-21. Josu Penadesek Ileakuretan kaleratu zuen Alberdaniareneskutik. Eleberriko protagonistaInasek, 1939an jaioa, ez du bere aitaezagutu. Kimikako ikasketakkarrerako azken azterketa egin, etabiharamunean jakin du hura nola hilzuten Gerra Zibilean.

Itsaso Martinen Ni, Verakamonarengan duabiapuntu

2012-03-23. Itxaso Martinek Ni,Vera (Elkar) eleberria plazaratu zuen.Bi dira pertsonaia nagusiak: Martinaeta Vera. Vera Itxaso Martin-en birra-monaren alter egoa izan daitekeelaadierazi zuen egileak aurkezpenean,nobela amonari gertatutakoan baitagooinarrituta.

Iñigo Astizen opera prima

2012-03-27. Iñigo Astizek Baita hon-dakinak ere poesia liburua kaleratuzuen Susa argitaletxearen eskutik.Euskal Herria edota belaunaldien ar-teko harremanei buruzko gogoetekosatuta daude Astizen lehen liburukopoemak.

Maiatz argitaletxea indartsuSarako Idazleen Biltzarrean

2012-03-28. Sarako Idazleen Biltza-rraren 29. edizioaren kariz. Maiatz ar-gitaletxeak bost liburu aurkeztu zituenazokan: Medearen iratzartzea eta beste po-emak (Itxaro Borda), Kezka bat gutxiago(Urtzi Urkizu), Galerna (PiarresTrounday Xaramendi), Inifife (Peio Jo-rajuria) eta Hormatik hormaraino (EricDitcharry).

Euskal literaturaBartzelonan

2012-04-11. Euskal literaturak Bar-tzelonako Euskal Etxean hartu zuenleku hilabete batez, Literaldia 2012jaialdiaren barnean. Liburu aurkezpe-nak eta irakurketa-kluben jarduerak es-kaintzeaz gain, mahai-inguruak, kon-

tzertuak, ikuskizunak eta bertso-saioakizan ziren, sortzaile euskaldunak katala-nen artean ezagutzera emanez.

Harkaitz ZubirirenEtxekalte

2012-05-11. Susak Etxekalte argita-ratu zuen. Bizitza gurutzatuak konta-tzen ditu Harkaitz Zubiriren nobelak.Krisi ekonomiko eta sozial garaiankrisi pertsonaletan eta intimoetan tra-batu direnek ihes egin nahi diote po-rrot gordinari, kosta ahala kosta.

Hiru anaia Peñarennobelan

2012-05-23. Yoseba Peñak Hodeienadorea estreinako eleberria argitaraeman zuen Susaren eskutik. Liburuakhiru anairen tragedia du kontagai.

K R O N O L O G I A literatura

103

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

Ramon Saizarbitoriaren Martutene

nobelak argia ikusi zuen

2012-04-17. Ramon Saizarbitoriak Martutene nobela kaleratu zuen hamar ur-teko idatzialdiaren ondoren. Erein argitaletxeko Iñaki Aldekoa editorearen hi-tzetan, Ramon Saizarbitoriaren eleberri onena edo intimoena da. Ez omen dakasualitatea izan, erreferentzia gisa Max Frischen eleberri bat hartu izana.Izenburuan leku-izena darama hark ere: Montauk. Berean, asteburu bat etaazken maitasun-istorio bat kontatzeko aitzakiarekin, bere bizitzaren errepasoaegin zuen Frisch nobelagileak. Saizarbitoriak ere atzera begiratu du, bere pai-saiak dakartza gogora, dagoeneko existitzen ez den Donostia, aro batenamaiera, zorionekoa, indarkeriaren azkenarekin batera etorri delako.

Ramon Saizarbitoria idazleak apirilean kaleratu zuen Martutene eleberria.

Hiru gutun Iruñetik idatzizuen Patxi Zubizarretak 2012-05-28. 1939ko uztailaren 25eanabian da nobela: ehundaka preso era-man zituzten Iruñetik Erronkari he-rrira, Irati treneko merkantzia bagoie-tan Irunberriraino eta kamioietan gero.Txerrien pare metatuak, herritarrek zerganadu mota ote zekarten galdegin zio-ten elkarri: edota igitariak, txerpolariakedo ijitoak ote ziren? Luze gabe fusil-dunen oihuetara lerrokaturik ikusi zi-tuztenean, gizonilo haiek presoak zirelapentsatu zuten txerriek. Pamielak kale-ratu zuen Hiru gutun Iruñetik.

Miguel Unamuno Joxe Azurmendiren eskutik2012-05-29. Miguel de UnamunorenPaz en la guerra (Bakea gudan) nobelarenirakurketa filosofikoa argitaratu zuenTxalapartak, Joxe Azurmendik idatzia.Honen arabera, Unamuno garrantzihandikoa da XIX. mendeko filosofiapuskatu eta gainditu dutenen artean.Unamuno bere kontraesanetan ulertubeharrra azpimarratu zuen Azurmen-dik, eta horregatik, aipatu nobelaren in-guruan egindako tesi espainolistak fal-tsifikazioak direla adierazi ere.

Amaia Ezpeldoiren itzulera

2012-06-01. Itxaro Bordak Boga Bogaeleberria kaleratu zuen Susaren esku-tik. Eleberria Lapurdiko kostaldeankokatua izaki, bere intentzioetako batIpar Euskal Herria politikoki eta kul-turalki azken 30 urteotan nola aldatuden azaltzea da. Amaia Ezpeldoi de-tektibea berriro aktibatzea plazeraizan dela esan zuen Bordak, pertso-naia sinbolikoa delako eta gaineraEuskal Herriaz idazteko aukera ema-ten diolako.

Bilbao-New York-Bilbaorekin kritikoizateagatik zentsuratua

2012-06-20. Ibai Atutxak LapikoKritikoa webgunean salatu zuenez, ElCorreok zentsuratu egin zuen Territo-rios gehigarrirako Iraitz Urkulok eginzion elkarrizketa. Kirmen UriberenBilbao-New York-Bilbao liburuarekinkritiko agertu zen Atutxa elkarrizke-tan, baita Jon Kortazarrek nobela ho-rretaz egin duen irakurketarekin ere.Euskal literaturako kanonak nolaeraikitzen diren aztertzen duen Kano-naren gaineko nazioaz (Utriusque Vas-

coniae) saiakera argitaratu zuen Gal-dakaoko kritikariak. Liburua izan zenAtutxa eta Urkuloren arteko elkarriz-ketaren zioa.

Literatura Unibertsalarenemariak euskaraz berriz ere

2012-08-17. Iazko Literatura Uni-bertsala bilduman kaleratu ziren libu-ruak dira honako hauek, besteakbeste: Jamaica Kincaiden Nire amarenautobiografia (Alberto Martinez de laCuadra itzultzaile), Calderon de laBarcaren Bizitza amets (Xabi Paya),Herman Melvilleren Benito Cereno etaBilly Budd (Jose Ramon Vazquez) etaAlain Fournierren Le grand Meaulnes(Monika Etxebarria).

Bertol Arrietaren Alter Ero

2012-10-03. Minetik abiatuta emo-zioen literatura “sotila” eragiten duenipuin liburua kaleratu zuen BertolArrietak, Susarekin. Bizi izan ez di-tuen bizitzak “imajinatzeko” aukeraematen omen dio literaturak BertolArrietari. Bere alter ego ero ilun ho-riek bizi dituzten bizitzak kontatuditu.

literatura K R O N O L O G I A

104

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

2012-11-01. Euskal Herriko1980ko hamarkada hasierako garaigordina izan zen, gerra zikina bate-tik eta atentatu ugari bestetik izanziren orduan. Twist nobelako isto-rioa garai hartan girotuta dago.Euskadi sarietako epaimahaiakadierazi zuenez Harkaitz Canoidazle lasartearrak “fikzioa eta erre-alitatea intentsitate handiz” landuditu eta liburuak “sakontasuna”dauka. Laneko lehen kapitulua na-barmendu zuen epaimahaiak, “eus-kal literaturaren antologian sar-tzeko modukoa” dela azpimarratuz.Idazleak 2010eko abenduan aur-keztu zuen liburua. Harkaitz CanokBeterriko Liburua saria eta kritikasaria jaso zituen halaber iaz, Twistnobela dela medio.

Euskadi saria

Harkaitz Canorentzat,

Twist nobelagatik

Harkaitz Canok 2012ko Euskadi Literatura Saria jaso zuen unean. Sari bera jaso

zuen 2004an ere Belarraren ahoa eleberriarekin.

Ladronen azken thrillerrakPiztiaren begiak du izena

2012-10-21. Alberto Ladron AranakPiztiaren begiak thrillerra kaleratu zuen.Giro frenetikoa, nortasun nahasteaketa mozorro festa ez dira falta elebe-rrian. Iruñeko egileak bere lanikonena kontsideratzen duen honetan,suspentsearen hariak mugitzen bada-kiela erakutsi duela esan zuten literatu-raren mintzatokietan. Nobela Elkar-ren eskutik jalgi zen plazara.

Carmen Gisasolaren Gaur zortzi lehen nobela

2012-10-23. Carmen Gisasola presopolitikoak Gaur zortzi nobela publi-katu zuen. Sufrimenduaren ingurukohausnarketaren ondorioa da liburua.ETAko militante ohiak alaba era-kunde armatu batean militatzera bul-tzatu zuen ama baten gogoetak hartuditu abiapuntutzat narrazioa gara-tzeko. Alberdaniak plazaratu zuen no-bela.

Mikel Antzaren Atzerrinobela

2012-10-31. Mikel Antzak preso po-litikoak Atzerri kaleratu zuen, bere bi-garren nobela. Atzerriaren mikatza etaidaztearen gozoa nahastu ditu berean.Harkaitz Canok esan zuenez, Antzaksentimendu hori orrietan islatu du, li-

buruak gozamen kutsakorra transmi-titzen duelako. Canok berak aurkeztuzuen liburua, Gorka Arrese Susakoeditorearekin batera, Donostiako Li-burutegi zaharrean.

Oier Santosen operaprima: Ez zuten erantzun

1212-11-10. Oier Santos errenteria-rrak lehenbiziko liburua plazaratuzuen: Ez zuten erantzun eleberria(Erein). Unibertsitate-bizitzan murgil-tzen hasi diren sei gazte dira protago-nistak. Zerbait misteriotsua gertatzenda eta, handik aurrera guztiz aldatukodira haien bizitzak.

Bertan goxo edota esperpentoa

2012-11-17. Beilategi baten inaugu-razio festa kontatuz, eleberri umore-tsua plazaratu zuen Karlos Linazaso-rok Bertan goxo liburuaren bidez (Elkar).Egoera absurdoak, ironia eta kritika so-ziala uztartu ditu nobelan edo egileakbatailatu zuen “esperpentoan”.

Iban Zalduaren Idazten aridela idazten duen idazlea

2012-11-17. Iban Zalduak Idazten aridela idazten duen idazlea (Elkar) argita-ratu zuen. 21 ipuin bildu ditu liburuan,literatura, idazleak, itzultzaileak, ira-kasleak, irakurleak, dendak, irakurle-

klubak, sariketak eta kritikariak gaitzatharturik. Literaturaren mundua bereosotasunean, hain zuzen ere. “Euskalliteraturarekiko dudan maitasuna ezdela baldintza gabea” aditzera emanzuen liburuaren aurkezpenean.

Piztien bidezpentsamenduari leku batzabaldu zion Txilikuk

2012-11-20. Bi abezedariotanbanatuta irudimenetik nahiz naturatikjasotako 54 piztia bildu zituenPiztiarioak l iburuan Jesus MariOlaizolak, Txilikuk. A letratik irekieta, batetik, Akelarreetako piztiaazaltzen da, eta bestetik, Arratoi-satorlarrugorria. Ireki l iburua azkenletratik, Ztik, eta beste bi piztiakagurtzen dute irakurlea, Zaldihegalariak eta Zakur-burudunjainkoak. Horixe Txilikuren Piztiarioakl iburu berriaren funtsa. Elkarargitaletxearekin plazaratu zuen .

Aldamenekoarenaldamenekoa norbera da

2012-11-21. Ainara Gorostitzu Mu-jikak hamaika etorkini entzundako is-torioak jaso zituen Aldamenekoa(Elkar) liburuan. Premia pertsonal ba-tetik abiatuta ekin omen zion liburualantzeari eta idazteari; inguruari begi-ratzeko premiatik. Liburua etorkinenbizitza eta munduaren isla da.

K R O N O L O G I A literatura

105

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

2012-02-03. CAF eta Beasaingo Udalaren Igartza beka. Bestenorbaiten zapatak ipuin-bilduma plazaratu zuen GaraziKamiok. Andoaindar kazetariaren opera prima da.

2012-04-05. Gazteluma beka. Peio Jorajuria Azkainekoidazle gazteak Gazteluma beka irabazi zuen, eta haren la-guntzaz idatzi eta kaleratu zuen Jaun Martin eleberria.

2012-05-13. Arratiako mitologia. Bizkaiera literarioarenereduari jarraituz, 80 ipuin magiko bildu zituen Arratia ingu-ruko ipuinak liburuan Angel Larreak; Beta-ren eskutik kale-ratua.

2012-05-23. Askatasunaren zorionarenak. Karlos Linaza-sorok Apenas kaleratu du, errealitatetik fikzioa sortzen duenegunkari poetikoa, sei hilabeteko tartean idatzia.

2012-06-08. Isildu beharrekoak. Esan ezin direnei edotaesatea komeni ez direnei buruzko Udazkeneko lorea eleberriakaleratu zuen Xabier Etxeberria idazle zarauztarrak.

2012-09-16. Bizitzaren gozo-mingotsak. Koldo Zubeldiazaldibitarrak seigarren poesia liburua argitaratu zuen: Seiga-rrena sei. Poemak bizitzaren gozo-mingotsen isla dira.

2012-11-08. Etorkizunaren esker ona. Jesus Mari Lasagabas-terrekin hizketan elkarrizketa liburua argitaratu zuen Utrius-que Vasconiae argitaletxeak, Ibai Iztuetak idatzia.

2012-11-15. Lehen amodioa. Arantza Ibarra idazle onda-rroarrak liburu berria plazaratu zuen Hiria argitaletxeagaz,Lehen amodioa olerki liburua.

2012-11-26. Neskato eta maitagarria. Mariasun LandakMaitagarria eta desioa kaleratu zuen Elkarren eskutik. Neskatobaten eta maitagarri baten harremana da istorioaren funtsa.

2012-11-30. Ilargia Afrikan. Joxe Mari Iturraldek Afrika ipa-rrean kokatu zuen Ilargi horia. Pamielaren eskutik kaleratua.Hyde Parkeko hizlaria nobela plazaratu zuenetik sei urtera.

Labur-labur

Sinplistak poema liburu soziala kaleratu zuenEtxartek

2012-11-22 . Hedoi Etxarteren abu-ruz, gaur egun oso zabalduta daudenhainbat jokabide politikoki zuzen, injus-tiziaren eta hobekuntzaren aldeko aha-legina, apustua eta engaiamendua baz-tertzeko aitzakia izaten dira askotan.Argudio sinpleak demagogiarekin na-hastea, adibidez; edo aferak konplika-tuak direla esatea; zuzentasun eta kohe-rentzia erabatekoa bilatzea edo eskatzea,ezer aldarrikatu edo egin aurretik. Ideiahoriek dira Etxarteren Sinplistak poemaliburuan (Susa) nagusiak. Gorka Arreseeditoreak egungo bizimodu arruntarenhainbat alderdi azaldu zituen liburuarenaurkezpenean, haren hitzetan, Etxarte-rena artifiziorik gabeko poesia da, ikus-pegi kritiko batetik idatzia.

Kirmen Uribek Iruñeanaurre-estreinatu zuennobela berria

2012-11-22. Kirmen Uribek Euska-lerria Irratiaren eskutik aurre-estrei-natu zuen Mussche nobela berria,Iru-ñeko Tutera karrikako Auzolanliburu-dendan. Susa argitaletxearekinplazaratutako nobela berri horretaz,literaturaz eta bizitzaz mintzatu zen

idazle ondarroarra. Bigarren MunduGerran, Flandrian, erresistentziarekinbat eginik jardun zuen Robert Muss-cheren historia da Mussche. “Heroibaten historia”, azalean, alta, mamian,bizitzaz, heriotzaz, munduaz eta adis-kidantzaz ari da idazlea nobelan.

Bakardadeari buruzkourtebetetze festa liburua

2012-11-24. Urtebetetze festa (Elkar)poema liburua aurkeztu zuen CastilloSuarez Altsasuko poetak. 2008anargitaratutako Souvenir liburuaren ildoberetik taiututakoa. Beñat Sarasolakritikariak azpimarratu zuenez Souvenirliburuak zehaztasun poetiko mailaaltua zuen eta oraingoan ere sakondudu zehaztasun horretan. Tituluan erebadute antzekotasuna, souvenirrakurtebetetzetan ez eman arren opariakdira, eta biek zeharkako erreferentziaegiten diete iraganari. Liburuarenezaugarrienetako bat gatazka da, motaguztietako gatazka, iraganarekin,egokitu zaigun ingurukoarekin, gizaharremanekin, baita norberarenburuarekin ere.

Zailena hastea omen da

2012-11-28. Karmele Jaiok bizitza-ren erdigunean daudenen kezkak

agertu zituen Ez naiz ni ipuin libu-ruan. Marga eta Alazne dira besteakbeste, liburu berriko istorio batekoprotagonistak: “Bizitzaren erdiguneandaudenak”, egilearen hitzetan. “40urte edo 40 paseak dituztenak”. Adintarte horretako pertsonaiek gorpuztudituzte Jaiok Elkar argitaletxearekinkaleratutako laneko hamabi istorioak.“Denbora aurrera doala ikusita, deneisortu zaie kezka, denek sentitu dutelarritasuna, konturatu direlako gauzabatzuk ezingo dituztela egin”, azalduzuen Jaiok.

Literaturaz, gizarteaz,harremanez eta heriotzaz

2012-11-29. Ipuin, narrazio eta kon-takizun hitzak erabili zituen Anjel Ler-txundik Paper-festa. Minimalia liburukopiezak definitzeko. 2009ko Eskarmen-tuaren paperak ez bezala, testu laburrezosatutakoa baita lana, zatiz zati osota-suna bilatu duela honek hark bezala.Haurrideak dira, baina ez bikiak.Haren ifrentzua da. Lertxundiren hi-tzetan: “Narrazioak hausnarraren zer-bitzura” zeuden orduko hartan “gaierrekurrenteak ditu berriak ere, obse-sio berberak, baina beste ikuspuntuedo begirada batez” landuak.

literatura K R O N O L O G I A

106

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

2012-11-01.Itzulpeneko Euskadi Saria Xabier Olarra

eta Arantzazu Royorentzat izan zen, Alaa

El Aswaniren Jakobian eraikina elebe-

rriaren itzulpenagatik. Argazkian, Blanca

Urgell Eusko Jaurlaritzako kultura kon-

tseilari ohiarekin agertzen dira biak ala

biak.

Harkaitz Canoren Twist nobelaz bestera,

Xabier Lete (Auto) Biografia bat liburua-

rentzat izan zen saiakera saria, Inazio

Mujika Iraolak idatzia.

Xabier Olarra

eta Arantzazu

Royorentzat

itzulpeneko

Euskadi Saria

Weyler Kuban dago, Urrutia Capeuren eskutik

2012-11-30. Jose Enrike Urrutia Ca-peauk Weylerren itzala kaleratu zuen.Kubara egindako bidaiak eman zionbide Pamiela-rekin plazaratu zen libu-rua ontzeko.

Zintzoen saldoan ari denetakide nobelatua

2012-12-04. Jon Alonso idazleakZintzoen saldoan (Txalaparta) nobelaaurkeztu zuen Iruñean. EnekoitzRamirez Lanbas etakide ohia, presoohia, arte salerosle ohia eta lapurraorain taldetxo batekin euskal jatetxerikonenetan lapurretan ari da. Bainanegozioa zeharo okertuko da norbaitekeuskal sukaldaritzaren etorkizunahiltzen duenean: Kepa Pedrotegisukaldaria. Enekoitzi egotziko diotehilketa, gau horretan Pedrotegirenjatetxean afaldu baitzuen, eta, salaketahorretaz libratzeko bidean, abokatu,sukaldaritza kritiko, polizia etabestelako jendilajearekin nahastuko da.Baina, haren zoritxarrerako, oraingoanzintzoen aldean.

Ibilian dabilena ezin dagelditu

2012-12-04. Arrazoia ez dago edukitze-rik (Alberdania) saiakera kaleratu zuenIñaki Segurolak. Arrazoien talka alda-rrikatu zuen aurkezpenean. Ura, haizeaedo sua bezala, arrazoia dabilen zerbaitdela adierazi zuen saiogileak. “Ibilianibili beharko lukeen hori geldituz, men-deratuz edo harrapatuz gero, hor has-ten da okerra; hor hasi hondamendia,eromena” esan zuen Segurolak. Balioduena sekula ez dela arrazoi bat. Balioduena, interesa duena da arrazoi batek

baino gehiagok talka egitea. Orduansortzen da arrazoiketa interesgarria.“Arrazoi bakarrak inoiz ez du bete, ezlasai utzi, ez fedeak, ez erlijioak ere”

gehitu zuen azpeitiarrak. Laburrean,bere saikaera arrazoi edukiaren ere-muak desjabetzeari buruzko gogoetalaburren bilduma da.

K R O N O L O G I A literatura

107

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

Dabilen Elea eta Eusko Ikaskuntza sariak

irabazi zituen Joxe Azurmendik

2012-11-08. Euskal liburugintzaren inguruko bost elkartek –Euskal Edi-toreen Elkartea, Euskal Idazleen Elkartea, Euskal Irudigileen Elkarte Pro-fesionala, Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartea eta Gal-tzagorri Haur eta Gazte Literaturaren Elkartea– ematen duten Dabilen Eleasaria jaso zuen Joxe Azurmendik Donostiako Viktoria Eugenia antzokikoKlub aretoan. Halaber, aste berean, Eusko Ikaskuntza-Euskadiko KutxarenHumanitate, Kultura, Arte eta Gizarte Zientzien 2012ko saria eman ziotenDonostiako Miramar Jauregian. Saria ematerakoan Eusko Ikaskuntzaren laneremuko zazpi unibertsitateko ordezkariek parte hartu zuten. Iaz hiru saia-kera liburu plazaratu zituen saiogile zegamarrak.

Eusko Ikaskuntzak Donostian eman zion saria Joxe Azurmendiri.

AR

GA

ZKIP

RE

SS

literatura K R O N O L O G I A

108

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

2012KO UDABERRIKO LIBURUAKELEBERRIAK

Arinas, Txema Borreroak baditu milaka aurpegi Hiria

Borda, Itxaro Boga boga Susa

Jorajuria Peio Jaun Martin Elkar

Etxeberria, Xabier Udazkeneko lorea Elkar

Lizarralde, Pello Orbanak Erein

Martin, Itxaso Ni, Vera Elkar

Munitiz, Josu Itsasoari begira Beta

Saizarbitoria, Ramon Martutene Erein

Peña, Yoseba Hodeien adorea Susa

Zubiri, Harkaitz Etxekalte Susa

Penades, Josu Ileak uretan Alberdania

POESIA

Albistur, Aitor Sonetozko taupadak Bermingham

Aresti, Gabriel; Brecht, Bertolt Poema hautatuak Euskalema

Astiz, Iñigo Baita hondakinak ere Susa

Borda, Itxaro Medearen iratzartzea eta beste poemak Maiatz

Dicharry, Eric Hormatik hormaraino Maiatz

Jorajuria, Peio Inifife Maiatz

Gorostarzu, Ione Des egiten Elkar

Lasa, Jose Inazio Denbora hosto artetik Erein

Linazasoro, Karlos Apenas Utriusque Vasconiae

Santisteban, Karlos Oroimenaren lorratzak Alberdania

Ispizua, Kanko Sentsazino Arabako Foru Aldundia

Urkizu, Urtzi Kezka bat gutxiago Maiatz

IPUINAK

Kamio, Garazi Beste norbaiten zapatak Elkar

Korta, Gabriel Elurra galtza motzetan Egilearen edizioa

Larrea, Angel Arratia inguruko ipuinak Beta

Rodriguez, Fito Biktimari agurka Utriusque Vasconiae

Trounday, Piarres Galerna Maiatz

Zubeldia, Mikel Marlboro gizona eta beste bi ipuin. Alberdania

Zubiaga, Felix Amarekin topo Erroteta

NARRAZIOAK/IPUINAK

Egaña, Arrate Egia Alberdania

Egaña, Arrate Paradisua Elkar

Zubizarreta, Patxi Hiru gutun Iruñetik Pamiela

SAIAKERAK eta beste

Agirreazkuenaga, Joseba Euskal herritarren burujabetza Alberdania

Apodaka, Eduardo Norberaren autonomia krisian Pamiela

Azurmendi, Joxe Bakea gudan. Unamuno, historia eta karlismoa. Txalaparta

Aristi, Pako; Markez, Mikel Plazer bat izan duk, Benito! Elkar

Rodriguez, Fito Txillardegi Erein

Perurena, Patziku Saski bete intxaur Alberdania

109

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

K R O N O L O G I A literatura

2012KO UDAZKENEKO LIBURUAKELEBERRIAK

Mikel Antza Atzerri Susa

Itxaso Araque Damutzen ez direnak Elkar

Carmen Gisasola Ihesaren hutsunea Alberdania

Alberto Ladron Arana Piztiaren begiak Elkar

Karlos Linazasoro Bertan goxo Elkar

Oier Santos Ez zuten erantzun Erein

Kirmen Uribe Mussche Susa

Txomin Peillen Jan Dabrowski Utriusque Vasconiae

Jon Alonso Zintzoen saldoan Txalaparta

POESIARikardo Arregi D. de Heredia Beti esan beharrekoak Alberdania

Hedoi Etxarte Sinplistak Susa

Arantza Ibarra Lehen amodioa Hiria

Castillo Suarez Urtebetetze festa Elkar

Koldo Zubeldia Seigarrena sei Egilearen edizioa

IPUINAK

Bertol Arrieta Alter Ero Susa

Karmele Jaio Ez naiz ni Elkar

Anjel Lertxundi Paper festa. Minimalia Alberdania

J. Mari Olaziola Txiliku Piztiarioak Elkar

Iban Zaldua Idazten ari dela idazten duen idazlea Elkar

ANTZERKIA

Askoren artean Hura ez da lekua Txalaparta

Karlos del Olmo Tragedia emeak Hiria

Luis Haranburu Altuna Santoña Hiria

Samara Velte Eta Karmele? Edo!

SAIAKERA, KAZETARITZA ETA BESTE

Xabier Amuriza Zazpi ebidentzia birjaiotzarako Lanku

Beñat Arginzoniz Jai Alai Hiria

Pako Aristi Independentziaren paperak Erein

Ibai Atutxa Jesus Maria Lasagabasterrekin solasean Utriusque Vasconiae

Joseba Aurkenerena Gureak eta mundu zabalekoak Hiria

Joxe Azurmendi Barkamena, kondena, tortura Elkar

Jean-Louis Davant Antoine D’Abbadie, Abbadiaz Euskaltzaindia

Manu Gojenola Mariorenak Hiria

Ainara Gorostitzu Mujika Aldamenekoa Elkar

Miel A. Elustondo Zozoen elean Utriusque Vasconiae

Joxemari Iturralde Kaleidoskopioa Pamiela

Mario Onaindia Saioak Hiria

Txomin Peillen Jon Mirande, olerkaria Euskaltzaindia

Gari Udabe / Asier Huegun Kolonbian bahiturik: 74 egun ELNren esku Txalaparta

Iñaki Segurola Arrazoia ez dago edukitzerik Alberdania

Juan Luis Zabala Maltzeta, soinu bete bihotz Trikitixa Elkartea

Karlos Zurutuza Tripoli-Kabul Gaumin

l i t e ra tu ra I R I T Z I A K

110

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

Joxemari IturraldeIdazlea

Poesiaz

Fernando MorilloIdazle eta editorea

neon, ez dut esango inoizbaino gehiago, baina nahiko

ondo idazten duen jende piloa da-goela uste dut. Hala ere, gehienekgaizki idazten dute, batez ere pren-tsan. Prentsako idazkera segituanegiten dena da. Literatura dena da.Burutik lumara, segundo bateanigaro behar den hizkuntza mota da.Literatura alorrean, berriz, patxa-daz idazteko aukera dago eta ezindaiteke esan beste garai batzuetanbaino okerrago idazten denik. Gai-nera, ez da esan behar gaizki idaz-ten denik, horrek jendea kikilduegiten baitu. Baikortasuna izateakomeni da.

Deia, 2012-05-29

Idazketaz

azte asko aurkitu dugu irakur-tzeko irrikan, baina askotan

gogoz kontra irakurtzen dute. Hauda, istorioa edo formatua edo gaiaedo edizioa ez zaie erakargarria egi-ten. Horregatik saiatzen gara edi-zio ikusgarriak egiten, eta hortikdator audioliburuen kontua ere. Li-buru digitalaren apustua ere egitendugu Gauminen, baina liburu digi-tala oso gutxi saltzen da. Audioli-buruak, ordea, ondo saldu ditugu,agortu egin ditugu.

Deia, 2012-07-28

“Audioliburuaksaltzen ditugu”

i ergel samarra edo erroman-tikoegi samarra izan naiz,

pentsatu izan baitut poeta izatekopoeta baten bizimodua eramanbehar dela, baina ni funtzionarioaizan naiz, katedratikoa, eta kontra-esan hori izan dut. Aspaldi joannintzen behin Madrilgo CaféGijón-era, eseri nintzen eta hanikusi nuen gizon bat, trajeduna etabiboteduna, poema bat idazten.Folio hura menbreteduna zen, etaba al dakizu zer ipintzen zuen?“Ministerio de Marina”. Militarrazen!

El Diario Vasco , 2012-04-15

Ibon SarasolaHizkuntzalaria

NG

U

ZALD

IER

O

GA

UM

IN

ZALD

IER

O

Martutene nobelaren ondoren

ste dut Martutene-ren ondoren libreago sentitukonaizela, eta aurrerantzean ez dudala ja sentituko no-

bela baten bitartez gurean arakatzen jarraitzeko beharrik.Nahiko nuke, gainera, hau mugarri bat izatea, baita ere, gi-zarteak gainditu egingo duelako kontu hori, hau da, hitzar-men bat etorriko dela gure historiaren inguruan, bakeak

egingo ditugula geure historiarekin eta gutxiago hitz egingodugula horretaz. Nahiko nuke Martutenek denboran bat egi-tea une horrekin, eta, hain zuzen ere, ETAk jarduera arma-tua uztearekin bat egin du.

Berria, 2012-07-10

Ramon SaizarbitoriaIdazlea

U

I R I T Z I A K E T A D A T U A K literatura

111

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

spaldiko arazoa da hori gure elkartean. Gu hasieratik saiatu gara gai horri aurre egiten. Plangintzak badauz-kagu, baina ez dugu abagunerik hori modu serioan gauzatzen hasteko. Elkarte honek ez dauka zentzurik parte

hartzea bultzatzen ez bada, ez baditu idazleak eta irakurleak engaiatzen. Orain hasiko dugu eztabaida estrategiko batgai horri buruz, herrialdez herrialde bazkideak bilduta eta haiei elkarteaz dituzten iritziak galdetuta. Ondorio batzukatera, eta saiatuko gara lan egiteko moduak aldatzen. Une jakin batzuetako desadostasunen ondorioz desatxiki zirenidazleekin berriro harremanak izaten saiatzeko asmoa ere badugu. (...)

Azken urteetan dinamika interesgarri asko sortu dira, azpi-azpitik, euskal literaturarekin zuzen-zuzenean lotuta:kritika taldeak, irakurle klubak, literaturaren inguruko eskolak, poesiaren inguruko jardunaldiak, Ahotsenea… Ustedut gure elkarteak harreman estuagoa izan beharko lukeela horiekin. Horren inguruan ere, beste gai askoren inguruanbezala, berehala pizten dira susmoak geure artean: batzuek uste dute fenomeno hauek beren kabuz garatu behardutela; beste batzuek uste dute elkartea horietaz interesatzen baldin bada horiek bereganatzeko izango dela. Baina ezda hori gure asmoa. Gure asmoa euskal literatura indartzea da, eta euskal literaturarekin lotuta sortzen diren elementuguztiekin harremana izan behar dugu, ahal dugun neurrian laguntzeko.

Berria, 2012-10-24

literatura I R I T Z I A K

112

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

utore eta argitaletxe bakoitzarekin, harremana maiz horiekin izaten baita, tratuak ezberdinak dira. Badira, gu-txietan bada ere, ilustrazioak aurretik nola izan behar duten zehatz-mehatz dakitenak, edo berak pentsatutakoa

ikusi arte lasai ez dauden autoreak. Eta badira enkargua eman, jaso, eta hitzik ere esaten ez dutenak ere. Pertsonalkiezagutzen ditudan autoreekin berriz, halako dialogo bat izaten dugu. Marrazkiak egin ahala horiek ikusteko interesaerakusten dutenez, haien komentarioak ere gustura hartzen ditut. Autore horiek dira marrazkiek ematen dizkien ideiakhartzeko eta, beharbada, bere testuak aldatzeko ere prest agertzen direnak.

Euskonews & Media, 2012-09-14

Idazleekin harremanaz

Jokin Mitxelena Ilustratzailea

A

EU

SK

ON

EW

S

AX

IER

LOP

EZ

Ander IturriotzEuskal Idazleen Elkarteko lehendakaria

“Idazleak eta irakurleak engaiatuezean, EIEk ez dauka zentzurik”

A

I R I T Z I A K literatura

113

Eu

sk

al

Ku

ltu

ra

re

n U

rte

ka

ria

20

12

ontua da idatziak egoten direla. Ene kasuan,hasi nintzen Herria-n agertzeko idazten 17 urte

nituelarik. Geroztik, beti izkiriatu dut aldizkarietan.Garai horietan, biziki abertzale sutsu horietarik nin-tzen, eta Euskal Herriko kolonizazio hori bizikibortizki jasaten nuen. Horrelako gauzen salatzeko,edo, edertasunari buruz, maitasunari buruz, senti-mendu batzuk agertzeko, batzuetan jalgitzen dituzutestu batzuk. Kazetaritza eta aldizkari mundu horre-tan egonez, beti banuen zerbait izkiriatzeko. Emandezagun torturaren kontra. Ene buruari ari nintzen,zer izkiria nezake horrelako gauza baten sala-tzeko… Denborarekin lagunak hiltzen ikusten di-tuzu. Batzuetan horrek ematen dizun minaz ere zer-bait izkiriatzen duzu. Bizitzan min handi batzuenondotik idazteak laguntzen ahal du.

Berria, 2012-12-11

Idazteari buruzLuzien Etxezaharreta

Editorea eta idazlea

Kro har, idazle profesionalok nahiko noragabetuta ga-biltza eta nahiko lan daukagu geure burua aurrera ate-

ratzen egunero. Historiaurre informatikoan gaude, eta ezdakigu geroak zer ekarriko duen. Beti egiten aritu izangaren horren dekadentzia moduko bat sentitzen dut, bainajakin gabe gero zer etorriko den. Primitiboa aro berriarenaurrean bezala sentitzen naiz, eta hori oso motibagarriaizan daiteke, baina oso dezepzionagarria eta nekagarria erebai. Ni oso kritikoa izan naiz euskal argitaletxeekin, ez ditu-dalako ikusi oso irekiak, baina egun errespetu handiagozbegiratzen diet, konturatzen naizelako egoera oso konple-xua dela. Ez dut esaten hori barkagarri moduan, baina baibesteren larruan sartzeko ariketa baten ondorio gisa edo.Konplizitate handiagoak bilatu behar ditugu idazleen, edi-toreen, itzultzaileen eta ilustratzaileen elkarteen artean. Si-nergiak behar ditugu, aurrera egingo badugu.

Berria, 2012-11-02

Idazle profesionalez

Patxi ZubizarretaIdazlea

O

DA

NIB

LAN

CO

DA

NIB

LAN

CO

“Auzolanean aritu gara”

urten azokako gune guztiak antolatu ditugu auzola-nean, propio sortutako koordinazio mahai baten bi-

tartez. Asmatu egin dugula uste dugu, egitarauan bertanikusi egiten dela. Gustura aritu gara. Diru laguntzak mu-rriztuz doaz urtetik urtera. Zabaldu nahi dugun bide be-rrian oztopo bat da hori. (...) Hala ere, baliabideek aukera

ematen diguten heinean beste diziplina batzuetara jauziegiten saiatuko gara. Euskal Herriko programatzaileakgonbidatu ditugu, euskarazko nobedadeak Durangon izanditutu.

Gerediaga. com, 2012-12-05

Aiert GoenagaDurangoko Azokaren zuzendaria

A