Lingua Soluciones Ejercicios

69
5 Lingua PRIMARIA · TERCEIRO CICLO P roposta Didáctica ABRE A PORTA Equipo Carabeiro

Transcript of Lingua Soluciones Ejercicios

Page 1: Lingua Soluciones Ejercicios

5Lingua

PRIMARIA · TERCEIRO CICLO

Proposta Didáctica

AB

RE

AP

OR

TA

Equipo Carabeiro

Page 2: Lingua Soluciones Ejercicios

Esta Proposta Didáctica forma parte do proxecto educativo de Anaya Educaciónpara o terceiro ciclo de Educación Primaria.

Na súa realización interviñeron:

Texto: Equipo Carabeiro

Edición: Paula López Hortas

Deseño de cuberta e interiores: Miguel Ángel Pacheco e Javier Serrano

Tratamento infográfico do deseño: Javier Cuéllar e Patricia Gómez

Maquetación: David Gómez González

Departamento gráfico: Anaya Educación

Esta Proposta Didáctica segue as Normas ortográficas e morfolóxicas do idiomagalego aprobadas pola Real Academia Galega no ano 2003.

Este produto e os seus contidos son material complementario do manual de Lingua para 5.º de EducaciónPrimaria. O profesorado soamente poderá utilizalo, para impartir as clases desta materia, no propio centro deensino e sempre que os seus alumnos adquiran o citado manual publicado por Grupo Anaya, S.A.Calquera outro uso, directo ou indirecto, do produto fóra do contorno sinalado, así como a reprodución ou copiado mesmo ou dos seus contidos ou a súa divulgación e/ou difusión en calquera medio, sexa total ou parcial, ne-cesitará permiso expreso e por escrito de Grupo Anaya, S.A.

© Do texto: Equipo Carabeiro, 2009.© Do conxunto desta edición: GRUPO ANAYA, S.A., 2009 - Juan I. Luca de Tena, 15 - 28027 Madrid.

Reservados todos os dereitos. O contido desta obra está protexido pola Lei, que establece penas de prisión e/ou multas, amais das correspondentesindemnizacións por perdas e danos, para quen reproduza, plaxie, distribúa ou comunique publicamente, en todo ou en parte, unha obra literaria,artística ou científica, ou a súa transformación, interpretación ou execución artística fixada en calquera tipo de soporte ou comunicada a través decalquera medio, sen a preceptiva autorización.

Depósito Legal:Imprime:

ET011293/1E1I - 9233620

Page 3: Lingua Soluciones Ejercicios

ÍndiceOS MATERIAIS DE ANAYA PARA LINGUA 5 ...................................................... 5

Os materiais para o alumno .............................................................................. 6

Os materiais para o profesorado....................................................................... 7

Así é o libro do alumno ..................................................................................... 8

Así son os cadernos do alumno ........................................................................ 10

Así é a Proposta Didáctica ................................................................................ 12

Así son os Recursos para o profesorado .......................................................... 13

PROGRAMACIÓN POR COMPETENCIAS ........................................................... 15

DESENVOLVEMENTO DAS UNIDADES............................................................... 23

1. A profe vampiresa ....................................................................................................... 24

2. Versos de outono ........................................................................................................ 40

3. Unha banda de piratas................................................................................................ 56

Page 4: Lingua Soluciones Ejercicios

Os materiaisde Anayapara Lingua 5

Page 5: Lingua Soluciones Ejercicios

5Imaxes

Palabrase

GALICIA

5Lingua

GALICIA

PRIMARIA · TERCEIRO CICLO

AB

RE

AP

OR

TA

6

Acompáñase do caderno Imaxes e palabras, compos-to por unhas láminas de fotografías e debuxos queilustran e complementan o vocabulario do libro.

Leva tamén un CD audio, onde se poden escoitar:

• As lecturas que abren cada unidade (agás da 5).

•Os ditados de cada unidade (agás da 1).

O libro do alumno

Para reforzar e ampliar os contidos traballados en ca-da unha das unidades do libro do alumno.

As solucións de todas as actividades propostas recó-llense no libro de Recursos para o profesorado.

O caderno de traballo

CD AUDIO

GA

LICIA

ABRE A PORTA

PRIMARIA · TERCEIRO CICLO

5

Quedan

reserv

ados

todos

osde

reito

sdo

prod

utor

fono

gráf

ico

edo

prop

ieta

rioda

obra

grav

ada.

Agás

autori

zació

n,qu

edan

proh

ibid

osa

dupl

icac

ión,

alug

ueiro

epr

ésta

mo,

así c

omo

auti

lizac

iónde

steCD

para

aexec

ució

npú

blica

era

diod

ifusió

n.©

Gru

poA

naya

, SA

Exemplardistribuídoconpublicaciónimpresa

Lingua

Os materiais para o alumno

5Lingua

PRIMARIA · TERCEIRO CICLO

AB

RE

AP

OR

TA

Caderno

Son tres cadernos para o terceiro ciclo de EducaciónPrimaria. Serven para repasar e reforzar a puntua-ción, a acentuación e as grafías. Deles, os máis indi-cados para 5.º curso son o número 6 e parte do 7.

Os cadernos de ortografía

N WVBSORTOGRAFÍAEDUCACIÓN PRIMARIA

GALEGA8

O HZDBORTOGRAFÍAEDUCACIÓN PRIMARIA

GALEGA7

E HPRQORTOGRAFÍAEDUCACIÓN PRIMARIA

GALEGA6

Page 6: Lingua Soluciones Ejercicios

7

Recursos

AB

RE

AP

OR

TA

5Lingua

PRIMARIA · TERCEIRO CICLO

GALICIA

ProgramaciónAvaliaciónTratamento da diversidadeComprensión lectoraComprensión de textos oraisSolucións do caderno

Proposta Didáctica

AB

RE

AP

OR

TA

5Lingua

PRIMARIA · TERCEIRO CICLO

GALICIA

A Proposta Didáctica é unha guía eficaz para organizar otraballo na aula. Nela reprodúcense, en cor, as páxinas dolibro do alumno, acompañándoas de elementos que enri-quecen o proceso de ensino-aprendizaxe:

• Programación por competencias.

• Presentación de cada unidade.

•Obxectivos, criterios de avaliación e competencias des-envolvidas en cada apartado do libro do alumno.

•Suxestións metodolóxicas.

• Actividades complementarias.

•Solucións das actividades propostas no libro do alumnoe na Proposta Didáctica.

A Proposta Didáctica

Un disco que contén:

• Proxecto Curricular.

•Recursos didácticos interactivos para cada unidade.

•Recursos fotocopiables: avaliación, reforzo, compren-sión lectora, etc.

O CD-ROM para o profesorado

Un caderno con espiral para fotocopiar comodamente osrecursos seguintes:

• Programación de cada unidade.

• Probas de avaliación.

• Fichas de reforzo e de ampliación.

• Actividades de comprensión lectora.

• Fichas de comprensión de textos orais.

•Solucións do caderno de traballo.

Os recursos fotocopiables

GA

LICIA

PRIMARIA · TERCEIRO CICLO

Lingua

Quedanreservadostodososdereitosdopro

dutor

fonog

ráfic

oe

dopr

opie

tario

daob

ragr

avad

a.A

gás

autorización,quedanprohibidosaduplicació

n,alu

gu

eiroepr

éstam

o,as

ícom

oa

utili

zaci

ónde

steC

D

paraaexecuciónpúblicaeradiodifusión

.©Grup

oAnay

a,S.

A.

Exemplardistribuídoconpublicaciónimpresa

5Para Linux,

Microsoft Windows® Vista™E

ENCERADO DIXITAL

CD-ROMpara o profesorado

AB

RE

AP

OR

TA

Os materiais para o profesorado

Un material para a aula que consta de dez títulos das nosas prestixiosas colec-cións e dun CD-ROM cun proxecto de animacións á lectura para cada un deles.

A Biblioteca de Aula

Page 7: Lingua Soluciones Ejercicios

8

Ábrese cada unidade cunha breve in-trodución, que pretende suscitar ointerese dos rapaces pola historiaque van ler. A imaxe que acompañao texto permite apoiar a súa com-prensión e reforzar o seu contido ex-presivo. Ademais, na marxe, ofrece-mos o significado daquelas palabrasque poden supoñer certa dificultadede comprensión.

Lectura

A páxina de comentario presentatres apartados: Comprendemos(aclaración de termos e aplicaciónpráctica), Comentamos (actividadesde comprensión lectora) e Creamos(exercicios de creación diversos).

O apartado de Expresión traballa,tanto no oral como na escrita, dife-rentes tipos de textos: poemas, no-ticias, correo electrónico, ficha bi-bliográfica, relatos…

Comenta a lecturae Expresión

Dedícase unha dobre páxina á ad-quisición e asimilación de vocabula-rio: por unha parte, trátase un cam-po semántico, ligado á lecturainicial; por outra parte, profúndasenalgúns procedementos para a for-mación de palabras que xa se viranno ciclo anterior, así como en cer-tas relacións e desprazamentos se-mánticos.

Vocabulario

Así é o libro do alumno

Page 8: Lingua Soluciones Ejercicios

9

Os contidos da unidade repásansede forma teórica nun resumo e conactividades. Cos xogos de linguaxe,os alumnos teñen a oportunidadede gozar coa lingua na súa dimen-sión lúdica e estética, ademais decoñecer o contorno e a cultura danosa comunidade.

Repaso a unidade

O apartado de competencias estáorientado ao desenvolvemento explí-cito dalgunhas competencias estrei-tamente ligadas á área de Lingua eLiteratura, como son a expresión, aorganización e interpretación de in-formación, a síntese de contidosnun esquema, etc.

Para que a aprendizaxe sexa conti-nua, en cada unidade vólvense a re-cordar, a través de actividades, oscontidos básicos. Así, o procesonunca se interrompe, senón que seconstrúe sobre o xa sabido.

As miñas competenciase Volvo atrás

A Gramática alterna os exemplosilustrados coa exposición de conti-dos, para facilitar a comprensiónde conceptos case sempre abstrac-tos. Na Ortografía, tamén co apoiodo debuxo, propóñense actividadese ditados destinados á formaciónde hábitos de escritura.

Gramáticae Ortografía

Page 9: Lingua Soluciones Ejercicios

1110

1 Nesta fraga hai tres animais perdidos que non deberían estar aí. Localízaose escribe os seus nomes:

2 Busca agora na sopa de letras os nomes dos 7 animais que si están bena gusto na fraga:

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

3 Completa as casas e forma palabras cambiando cada vez só unha letra:

4 Completa:

5 Busca no exercicio 3 un sinónimo de:

raia ........................... barro ...........................

póla ........................... apetito ...........................

6 Risca a palabra de cada recadro que non é sinónima do resto:

7 Resolve os xeroglíficos e descubre os sinónimos de:

2Versos de outonoVocabulario: Na fraga. Palabras sinónimas

H P H L G C E

R A P O S O S

T R E B H R Q

L O T O N V U

E I O I C O Í

T E I X U G O

X A B A R I L

................................. ................................. .................................

As palabras ...................................... son aquelas que teñen significados

iguais ou moi semellantes.

cartel aroma golpe

................................ ................................ ................................

L E Ñ A L Ñ A L I A L M A

R A M AA M A

F A MF M EL U M E

amencer abrente atardecer amañecer alba

chuvisca orballo chuvasqueiro chuviñeira babuña

amigo camarada compañeiro avó colega

Nomes

Comúns:cuncha,corazón,cráter, praia

Concretos:nena, pedra,irmán

Individuais: ..................,abella, ovella

..................: bandada,

.................., ..................

..................: amor, liberdade, ..................

..................: Alba, Xabier, Sanxenxo, Sil

1 Completa o esquema:

2 Subliña con azul os nomes comúns e, con vermello, os propios:

sábado Carlos alfombra disco Sonia

Miño monte azucena Ourense sofá

rapaz electricista Portugal muller Michiño

Alpes sombra Álvarez Tambre can

3 Define cada nome propio como no exemplo:

Carlos: nome dun rapaz. Sonia: ...........................................

Miño: ...................................... Ourense: .......................................

Portugal: .................................. Michiño: ........................................

Alpes: .................................... Tambre: ........................................

4 Escribe estes nomes comúns ao revés e terás nomes propios. Terás quepoñer maiúsculas e fixarte nos acentos:

nada → ................................ amor → ......................................

leira → ................................ ave → ......................................

luar → ................................ león → ......................................

5 Sigue o exemplo e completa o cadro elixindo a terminación adecuada:

6 Escribe o colectivo correspondente a cada debuxo:

.......................................................

.......................................................

.......................................................

.......................................................

.......................................................

7 Escribe tres exemplos de cada clase de nomes:

Común ..........................................................................................

Propio ..........................................................................................

Concreto ..........................................................................................

Abstracto ..........................................................................................

Individual ..........................................................................................

Colectivo ..........................................................................................

2524

Gramática: Clases de substantivos

Substantivos abstractos

-ura -eza -idade

doce

húmido

limpo

branco

novo

alto

claro

belo

dozura _____________ _____________

5 Completa:

6 Completa o poema con unha, cunha, nunha ou dunha e le:

Atopei .................. agulla

.................. febra nun botón,

o botón

.................. manga,

a manga

dun mandilón,

o mandilón

.................. bruxa

metido

nese caixón,

o caixón

.................. mesa,

a mesa

nun gran salón,

o salón

.................. torre

.................. porta e un balcón,

o balcón

.................. princesa

gardada por un dragón,

o dragón

.................. lenda.

A lenda...

xa rematou!

7 Busca no dicionario e escribe unha oración con cada palabra:

anhelar: ................................................................................................

inhumano:..............................................................................................

inhalar: ..................................................................................................

5150

1 Completa:

2 Escribe a norma de uso do guión correspondente a cada exemplo:

O guión úsase:

1. Para ................................................................................................:co-ci-ñei-ro, co-me-dor.

2. Para ................................................................................................:Dicionario galego-castelán, vento nor-noroeste.

3. Para ................................................................................................:Na clase hai rapaces e rapazas de 10-11 anos.

4. Para ................................................................................................:Rosalía de Castro (1837-1885) foi unha grande escritora.

3 Escribe todas as formas posibles de partir estas palabras a final de liña:

profesor pro-fesor profe-sor

torreiro ...................................... .......................................

cadeira ...................................... .......................................

leituga ...................................... .......................................

palleira ...................................... .......................................

4 Coloca o guión onde sexa necesario:

– Busca esta palabra nun dicionario de galego inglés.

– A palabra tra pa llei ro ten catro sílabas.

– Mañá verei o partido do Compostela Ourense.

– O curso 2008 2009 foi moi divertido.

– Estudade o comprendido entre as páxinas 20 32.

– Aos meniños de 1 2 anos gústalles xogar coas pezas.

Ortografía: O guión. O nh

O nh é un ............................... e a as súas letras non se poden separar.O ............................... é un pequeno trazo horizontal que se pon entre dúas

........................... ou ........................... sen que entre eles haxa ningún espa-

zo en branco.

10

Así son os cadernos do alumno

O caderno que acompaña o libro vaiparello a el. Daquela, as activida-des que se propoñen para cada uni-dade abundan no vocabulario e noscontidos gramaticais e ortográficosque se veñen a estudar.

O caderno de traballo

Page 10: Lingua Soluciones Ejercicios

11

Os cadernos de ortografía recollen,dunha forma esquemática, as prin-cipais regras de puntuación, deacentuación e sobre o uso de cer-tas grafías que se estudan ao longode todo o terceiro ciclo. Estas nor-mas trabállanse dunha maneira lú-dica e atraente para o alumnado.

Dos tres cadernos, os indicados pa-ra 5.º curso son o número 6 e boaparte do 7. En calquera caso, de-penderá do criterio do profesor ouda profesora a elección dos máisadecuados, sempre en función donivel que teñan os alumnos.

Os cadernosde ortografía

76

O acento gráfico ou til As palabras agudascempés

limón

réptil

carácter

árbore

Le este texto e clasifica as palabras destacadas:

O cempés Paco tiña moi mal carácter. Vivía na horta da señora Águeda,arrastrando, sempre rosmón, o seu corpiño pola terra húmida. Unha tardeatopouse cun estraño animal que, sen parar de voar, chuchaba o néctar dasflores e picaba nos limóns e nas laranxas.

—Oes, acaso es unha bolboreta? —preguntoulle o cempés.

—Non, ho, non ves que só teño dúas alas? —respondeu o outro sen deixarde bater as alas.

—Es entón unha libélula? —espetoulle o cempés Paco.

—Non, parvo, non ves que teño bico? —respondeu chuchando nun caravel.

—Daquela, que clase de bicho es ti? —berrou Paco enfadado.

—Moi fácil: son un colibrí; chámome Vítor e estou feliz de vivir nunha horta tansaborosa!

1

Agudas Graves Esdrúxulas

Con til Sen til Con til Sen til

´

avó

camisón

ventás

bambáns

Pon o acento gráfico onde corresponda:

caravel lacazan lapis sofa papel

iglu xantar venta leñador compas

cabeza esquimo nariz veran bisturi

Todas as palabras anteriores, menos dúas, son agudas. Descubre as intru-sas e ríscaas.

Risca as letras que sobran e atopa unha palabra aguda en cada liña. Escrí-bea e ponlle o acento:

Fíxate ben e pon acento gráfico só onde corresponda:

pantalon salchichon comeron algodon viviron

compraron moscon bombon ilusion cancion

saxofon cantaron lambon camion acordeon

4

3

2

1

E B S V Q U I Z

M A O L G U E N

L O A C A Z A N

U C A B E L A T

I X N G L A E S

Levan acento gráfico as palabras agudas de máis dunha sílaba que acaban en

vogal, -n, -s ou -ns.

→ ..............................................

→ ..............................................

→ ..............................................

→ ..............................................

→ ..............................................

O til ou acento gráfico é unha raíña que se escribe sobre a vogal da sílaba tónica nalgunhas palabras.

En xeral, os monosílabos non levan acento gráfico.

Asocia cada tipo de punto cun número das regras anteriores:

Punto final. Punto e seguido. Punto e á parte.

Completa cada oración e lembra poñer punto:

A formiga ..........................................................................................................

..........................................................................................................................

A miña mellor amiga ........................................................................................

..........................................................................................................................

Escribe as abreviaturas e pon os puntos que faltan:

vostede .................................. etcétera ....................................

señora .................................. páxina ....................................

don .................................. verbo ....................................

doutor .................................. teléfono ....................................

3

2

1

Fíxate nas viñetas e escribe un breve texto. Lembra escribir punto ao finalde cada oración:

Un día, unha formiga ........................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

Un pouco despois, ..........................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

Daquela ocorréuselle unha idea: ....................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

Ao esbirrar, ......................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

4

1312

Uso do punto

Usamos punto:

1. ao rematar unha oración;

2. ao rematar un parágrafo;

3. ao finalizar un texto;

4. despois dunha abreviatura.

D

Vde

Sra

Dr

tel

páx

etc

v

Uso do punto

Completa con bu-, bur- ou bus-:

Escribe unha oración con cada unha das palabras anteriores:

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

2

1

buxaina

buscar

burlar

Atopa nesta sopa de letras 10 palabras que comecen por bu-, bur- ou bus-:

Escribe cada unha das palabras anteriores onde corresponda:

Castaña asada: ............................................................

Xoguete que se baila cun cordel: ............................................................

Ave de cheiro desagradable: ............................................................

Oco, abertura: ............................................................

Barco, nave grande: ............................................................

Tratar de atopar algo: ............................................................

Relativo á boca: ............................................................

Cadeira cómoda con brazos: ............................................................

Asno, animal de carga: ............................................................

Fonte de auga quente en Ourense: ............................................................

Completa:

Todas as palabras anteriores comezan polas ................................................

............................................................................................................................

5

4

3

2120

Palabras con b

X B U S C A R M B Q

B D U P S B U Q U E

U F O L B Z O P X B

C O T B U B E L A U

A R L N R M Q A I T

L T B U R A T O N A

B U L L O X E D A C

D I F B U R G A S A

Escríbense con b:

1. todas as palabras que comezan por bu-, bur- e bus-.

..........caneiro ..........bullas ..........lón

..........fanda ..........to ..........cador

Palabras con b

Page 11: Lingua Soluciones Ejercicios

Nas primeiras páxinas da PropostaDidáctica preséntase a programa-ción por competencias de cada tri-mestre.En cómodos cadros, descríbenseas competencias que se traballanen cada unidade do libro.

A programaciónpor competencias

12

Así é a Proposta Didáctica

Cada unidade comeza cunha pre-sentación xeral dos seus contidose do seu enfoque didáctico, un ma-pa conceptual, os recursos e osmateriais máis adecuados, suxes-tións para aplicalos, competenciasbásicas desenvolvidas, etc.

A presentaciónda unidade

Para cada apartado preséntanse:

•Obxectivos e criterios de avalia-ción.

•Competencias básicas.

•Solucións das actividades do librodo alumno.

Ademais, atopará:

•Suxestións metodolóxicas.

• Actividades complementarias coassúas solucións e ditados.

O desenvolvementoda unidade

CULTURAL E ARTÍSTICA

18 19

UNIDADE 1A PROFE

VAMPIRESA

• Utilizar formas deexpresión adecuadasna comunicación cosdemais e establecerrelacións sociais sobrea base do respecto.

• Desenvolverse nocontorno da escola e respectalo.

• Facer esquemas.

• Diferenciar as distintasformas de comunicarse erecoñecer a lingua comounha delas.

• Respectar certos trazos dafala que se afastan danorma e evitalos na escrita.

• Coñecer e utilizar outroscódigos (á parte da lingua),para comunicarse e saberinterpretar as mensaxes.

UNIDADE 2VERSOS DE

OUTONO

• Coñecer a historia e atradición de certoscostumes autóctonosrelacionados cooutono: o Magosto.

• Recoñecer os cambiosque se producen napaisaxe coa chegadado outono.

• Recoñecer a linguaxepoética como unha formaparticular decomunicación.

• Reflexionar sobre a linguaa partir do xogo.

• Investigar para obterinformación.

• Ordenar sintagmas paraformar oracións einterpretalascorrectamente.

UNIDADE 3UNHA BANDADE PIRATAS

• Redactar e ilustrarbreves textos.

• Coñecer algunhasmanifestacións dacultura popular.

• Entender a amizadecomo unha relaciónentre as persoasestablecida sobre abase do respecto e ocariño.

• Coñecer,valorar erespectar o nosocontorno natural.

• Facer esquemas. • Recoñecer que a linguaxe éun instrumento decomunicación ao mesmotempo que unha maneirade representar e interpretara realidade.

• Coñecer e aplicar aestrutura e ascaracterísticas dun textoinformativo: a noticiaperiodística.

UNIDADE 4 SÓ PARA TI

• Coñecer lendaspopulares relacionadascon certos elementosda nosa paisaxe.

• Facer esquemas. • Redactar textos de carácterpersoal.

• Utilizar con propiedade alinguaxe segundo a canleque se utilice paratransmitir a mensaxe.

• Utilizar as novastecnoloxías na busca deinformación e nasproducións propias.

UNIDADE 5 TEMPO

DE NADAL

• Coñecer contos,cantares e outrastradicións de Nadal.

• Tomar conciencia danecesidade dunconsumo responsable,sobre todo nestasdatas de Nadal.

• Sistematizar información enfichas bibliográficas.

• Organizar información deforma esquemática nuncadro.

• Recoñecer o valor dasilustracións e doutroselementos gráficos en certotipo de textos.

• Comprender e usaradecuadamente as normasde uso da lingua.

• Buscar, seleccionar erexistrar a información etransmitila en distintossoportes.

Primeiro trimestre

MATEMÁTICASOCIAL

E CIDADÁ

COÑECEMENTO E INTERACCIÓN

CO MUNDO FÍSICO

APRENDER A APRENDER

COMUNICACIÓNLINGÜÍSTICA

INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL

AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL

E COMPETENCIA EMOCIONAL

26 27

Esquema da unidadeA profe vampiresa1

O CD AUDIO que acompaña o libro do alumno contén otexto da lectura inicial.

O CD-ROM de recursos didácticos inclúe todo o materialfotocopiable,de maneira que tamén aquí poderá utilizarsea unidade 1 do Tratamento da diversidade, da Compren-sión lectora e da Avaliación.Así mesmo, serán de utilidadeas actividades interactivas que tamén aparecen neste CD.

CD AUDIO e CD-ROM de Recursos

Xela volveuse vampira!!

Comprendemos

Comentamos

Creamos

SITUACIÓN COMUNICATIVA:

A PROFE VAMPIRESA

COMPRENSIÓN E EXPRESIÓN

LECTURA

As presentaciónsEXPRESIÓN

EXPRESIÓN ESCRITA

O dicionario

A linguaxe e as linguas

O seseo e a gheada

VOCABULARIO

ORTOGRAFÍA

Repaso da unidade 1VOLVO ATRÁS

GRAMÁTICA

ESTUDO DA LINGUA

IntroduciónA unidade comeza cun fragmento de Xela volveuse vam-pira!!, onde Fina Casalderrey aborda o delicado tema daviolencia de xénero desde a mirada inocente, imaxinativae solidaria dos nenos.Xela é a profe,e a lectura que prota-goniza serve para introducir o campo semántico da unida-de: a escola.

O apartado de EExxpprreessiióónn céntrase na importancia da edu-cación e de falar con cortesía, utilizando as fórmulas ade-cuadas para cada contexto e situación e en consonanciacos interlocutores do acto comunicativo.

O léxico referido á escola será o eixe arredor do cal xirea temática desta unidade;por iso,no apartado de VVooccaabbuu--llaarriioo trabállanse termos relacionados con este espazo: de-pendencias propias do colexio, material escolar, distintosprofesionais que desenvolven nel o seu labor, verbos rela-cionados co ensino...

A segunda páxina deste apartado dedícase sempre a tra-ballar un concepto léxico-semántico básico, acorde co ni-vel do alumnado. Neste caso, abórdase o uso do diciona-rio e a interpretación das distintas informacións querecolle cada entrada.

Na GGrraammááttiiccaa establécese a diferenza entre linguaxe elingua e introdúcense os conceptos de lingua románicae lingua oficial.

A dobre páxina de OOrrttooggrraaffííaa está dedicada a dous trazosdialectais: o seseo e a gheada. Cómpre facer fincapé enque se tratan de fenómenos propios da fala,que deben serrespectados pero que convén evitar na escrita, a fin deacadar unha norma única.

Competencias básicasCCoommppeetteenncciiaa ppaarraa oo ttrraattaammeennttoo ddaa iinnffoorrmmaacciióónn. Coñecere utilizar outros códigos (á parte da lingua), para comuni-carse e saber interpretar as mensaxes.

CCoommppeetteenncciiaa eenn ccoommuunniiccaacciióónn ll iinnggüüííssttiiccaa. Diferenciar asdistintas formas de comunicarse e recoñecer a lingua co-mo unha delas.

CCoommppeetteenncciiaa ssoocciiaall ee cciiddaaddáá.Utilizar formas de expresiónadecuadas na comunicación cos demais e establecer rela-cións sociais sobre a base do respecto (en concreto, copersonal que traballa na escola e cos compañeiros).

CCoommppeetteenncciiaa nnoo ccooññeecceemmeennttoo ee aa iinntteerraacccciióónn ccoo mmuunnddooffííssiiccoo. Desenvolverse no contorno da escola e respectalo.

MetodoloxíaOs alumnos repasarán contidos xa estudados en 4.º e co-mezarán a fixar uns hábitos de traballo fundamentais aolongo do curso: como deben responder as actividades dolibro,que orde seguirán no caderno,que finalidade ten ca-da apartado, o uso do dicionario, etc.

Contidos mínimosUtilizar o dicionario.

Diferenciar entre linguaxe e lingua e recoñecer o galegocomo lingua oficial de Galicia.

Recoñecer o galego, o castelán, o catalán e o valencianocomo linguas románicas.

Expresarse de forma adecuada, segundo se manexe a lin-gua oral ou a escrita.

Outros recursos e materiaisA Editorial Anaya dispón de materiais de apoio para 5.º deEducación Primaria. No caso concreto desta unidade pode-rán utilizarse:

As actividades da unidade 1 do caderno do alumno, doTratamento da diversidade, da Comprensión lectora e daAvaliación.

Como reforzo e complemento para a lectura:

– Fina Casalderrey: Xela volveuse vampira!!, Baía Edi-cións, col. Contos da igualdade, 2007.

– ______________: A lagoa das nenas mudas, EdiciónsXerais, col. Sopa de libros, 2007.

29

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

K A dobre páxina que abre cada uni-dade comeza cunha breve entradiñaque pretende crear na aula o am-biente propicio para situar a lecturae comezar a traballar un determina-do tema. Por outra parte, o feito deestarmos obrigados case sempre aofrecer un fragmento dun texto enon un texto completo palíase dal-gunha maneira con esta pequena in-trodución que, en moitos casos, si-túa o lector no contexto da historia.Con todo, recomendamos a lecturacompleta do relato.

K Tanto nesta unidade como nas se-guintes, as lecturas adecúanse ao ni-vel dos rapaces e rapazas destas ida-des. Non obstante, na marxe dotexto adoitamos incluír a definicióndalgunhas palabras que poden ofre-cer dúbidas de comprensión para oalumnado.Aconsellamos ler previa-mente eses termos e asegurar a súacomprensión.

K Antes de ler o texto en voz alta, con-vén que os rapaces e rapazas faganprimeiro unha lectura silenciosa. Esería interesante, así mesmo, poñero CD audio na aula e escoitar a lec-tura locutada.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

K Comprender diferentes tipos de textos.

Cultural e artística

K Valorar a creación literaria como forma de expresión.

28

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

K FFiinnaa CCaassaallddeerrrreeyy (Xeve, Pontevedra,1951) estudou Maxisterio e exercecomo mestra desde os 19 anos. Asúa vocación literaria xurdiulle nasaulas, como autora de diversas pe-zas teatrais para seren representa-das polos seus alumnos.

En 1991 deuse a coñecer no mundoeditorial coa novela xuvenilMutacións xenéticas.Ten recibidonumerosos premios de literatura in-fantil, entre eles, o Premio Merlín(Dúas bágoas por máquina,1991), o Premio Edebé (O estanquedos parrulos pobres, 1995) ou oPremio Nacional de LiteraturaInfantil (O misterio dos fillos deLúa, 1996).

Unha das súas inquietudes é a inves-tigación etnográfica. Dirixindo osseus alumnos e alumnas, participouen concursos promovidos polaXunta de Galicia, o Museo dePontevedra… (traballos galardoa-dos con diferentes premios).

A maior parte da súa obra está tra-ducida a todas as linguas peninsula-res.

Colabora habitualmente en prensae revistas especializadas, así comoen diversos eventos relacionadoscoa literatura.

K Fermosamente ilustrado por NoemíLópez, XXeellaa vvoollvveeuussee vvaammppiirraa!!!!atrévese a tratar o tema da violenciacontra as mulleres. E faino desde aperspectiva dun neno, sen dramatis-mos pero con claridade.

Xela, a profesora máis boa do mun-do, non era a mesma. Estaría enfer-ma de saudade? Non volveu ás cla-ses, e todos pensaron que seconvertera en «vampira». Disposto asalvala, Breixo achegouse á casa dasúa querida mestra.Alí viu como oseu home a maltrataba, polo queBreixo lle pediu un desexo á fadiñaRute: que transformase o maridonun porco. Meu dito, meu feito. Epor fin Xela recobrou o sorriso.

Xela volveuse vampira!! foi finalis-ta do Premio Xosé Neira Vilas aomellor libro infantil do ano 2007.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

K Ler unha narración de forma comprensiva.

Criterios de avaliación

• Le con fluidez e corrección unha narración.

• Comprende o sentido global dunha narración e responde cuestións de refle-xión relacionadas co seu comentario.

Anotacións

Anotacións

Page 12: Lingua Soluciones Ejercicios

©G

RU

PO

AN

AYA

, S

.A.,

Ling

ua 5

.º E

duca

ción

Prim

aria

.Mat

eria

l fot

ocop

iabl

e au

toriz

ado.

64

Nome e apelidos:...................................................................................................................... CL2

Canto tempo poden tardar a vexetación e mais a fauna en se recuperar despois dunincendio? Subliña a resposta correcta.

120 días máis dun século 50 anos arredor de 3 meses

Marca cun X o que pode pasar se se repiten os incendios:

Hai bosques que xa non se poden recuperar.

Os gardas forestais marchan.

Os animais van cara a outras zonas.

O terreo queda árido.

Aumenta o risco de secas.

Utilízase a zona para o cultivo.

Rodea o V (verdadeiro) ou o F (falso) nas seguintes medidas para evitar incendios ouactuar fronte a eles:

Non prender lume no monte en épocas de risco (outubro-abril). → V F

Chamar aos servizos de extinción de incendios (112). → V F

Colaborar sempre nos labores de extinción. → V F

Non botar lixo no chan. → V F

Cortar a vexetación para que non se propague o lume. → V F

Usar un extintor se hai fume. → V F

Escribe outro título adecuado para a lectura.

....................................................................................................................................................

1

Pensa un pouco máis

Debuxa un pequeno cartel e escribe un slogan para evitar os incendios forestais.

.....................................................................

.....................................................................

.....................................................................

.....................................................................

2

3

4

13

Así son os Recursos para o profesorado

A programación de cada unha dasunidades preséntase en cadros. Ne-les inclúense todos os elementosnecesarios para levar a cabo o pro-xecto de intervención didáctica docurso: competencias básicas, ob-xectivos, contidos temporalizados,criterios de avaliación, mínimos esi-xibles, metodoloxía, etc.

A programación

O seu obxectivo é potenciar a com-petencia en comunicación lingüísti-ca; concretamente, a comprensiónlectora. Para isto, o libro de Recur-sos presenta fichas con lecturas dediferentes tipos de textos, seguidaspor un conxunto de actividades decomprensión.

A comprensiónde textos escritos

O seu obxectivo é tamén potenciara competencia en comunicación lin-güística; neste caso, a compren-sión oral. No CD-ROM para o profe-sorado inclúense gravacións detextos literarios, conversacións co-loquiais, simulacións de programasradiofónicos, etc. O libro de Recur-sos presenta fichas para traballar acomprensión destes textos.

A comprensión de textos orais

Competencias básicas

Obxectivos

Criterios de avaliación

Contidos temporalizados

Setembro

Outubro

Metodoloxía

Materiais curriculares e outros recursos didácticos

Procedementos e instrumentos de avaliación

Sistemas de cualificación

Programa de recuperación

Medidas de atención á diversidade

Actividades complementarias e extraescolares

Fomento da lectura

Fomento das TIC

• Competencia para o tratamento da información.

• Competencia en comunicación lingüística.

• Competencia social e cidadá.

• Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico.

1. Ler unha narración de forma comprensiva.

2. Usar correctamente as fórmulas de cortesía na expresión oral.

3. Dominar e utilizar o vocabulario referido á escola.

4. Buscar palabras no dicionario.

5. Comprender os conceptos de linguaxe e lingua, así como os de linguasrománicas e oficiais.

6. Recoñecer o seseo e a gheada como trazos dialectais propios da fala.

1.1. Le con fluidez e corrección unha narración.

1.2. Comprende o sentido global dunha narración e responde cuestións dereflexión relacionadas co seu comentario.

2.1. Emprega fórmulas de cortesía con corrección e coherencia.

2.2. Comprende o significado dalgunhas expresións e aplícaas en situaciónssimuladas da vida real.

3.1. Asimila e aplica o léxico aprendido: vocabulario relacionado coa escola epalabras da lectura.

4.1. Localiza no dicionario palabras referidas á escola, ordénaas alfabetica-mente e recoñece a súa categoría gramatical.

5.1. Comprende os conceptos de linguaxe e lingua, así como os de linguasrománicas e oficiais.

6.1. Identifica o seseo e a gheada como trazos característicos da fala que nonse deben empregar na escrita.

• Lectura: A profe vampiresa (Fina Casalderrey: Xela volveuse vampira!!, col.Contos da igualdade, 2007, adapt.).

• Expresión: As presentacións.

• Vocabulario: Léxico referido á escola; o dicionario.

• Gramática: A linguaxe e as linguas.

• Ortografía: O seseo e a gheada.

• Repasar contidos xa estudados no curso anterior.

• Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.

• Fixar hábitos de traballo: como responder as actividades do libro, finalidadedos seus apartados, elaboración de fichas, etc.

• Fomentar o uso do dicionario.

• Fomentar no alumnado o interese por outras formas de comunicarse, como alinguaxe de signos.

• Libro do alumno, dicionario.

• CD-ROM de Recursos Didácticos.

• Caderno de actividades.

• Proba de avaliación inicial adxunta.

• Proba de avaliación correspondente á unidade.

• Aplicación de modelo de proba de diagnóstico.

• Seguimento da avaliación continua no rexistro.

• Na proba de avaliación inicial:

– Un punto para as actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6 e 9.

– Un punto e medio para as actividades 7 e 8.

• Ficha de reforzo adxunta para esta unidade.

• Para todos os alumnos e as alumnas:

– Ficha de comprensión lectora adxunta da unidade.

– Ficha de ampliación adxunta desta unidade.

• Expoñer na clase de forma oral e individual como é a familia de cada un.

• Dramatizar un diálogo na clase entre un alumno ou alumna e un compañeiroque fará de persoa anciá. Deberán utilizar fórmulas de cortesía.

• Usar o código da linguaxe de signos que aparece no apartado de«Competencias» para comunicar mensaxes e comprobar se os compañeirosson capaces de entendelas.

• Ademais de Xela volveuse vampira!!, proponse A lagoa das nenas mudas(de Fina Casalderrey, en ed. Xerais, col. Sopa de libros, 2007).

• Escoita nun CD audio da lectura A profe vampiresa.

Educaciónen valores

• Sensibilidade cara aos problemas dos demais e actitude de colaboración.

• Valoración da importancia de establecer relacións interpersoais sobre a baseda comunicación.

• Respecto cara ás distintas maneiras de falar unha mesma lingua.

Mínimos esixibles

• Utilizar o dicionario.

• Diferenciar entre linguaxe e lingua e identificar o galego no conxunto das lin-guas románicas.

• Expresarse de forma adecuada, segundo se manexe a lingua oral ou a escrita.

76

Programación da unidade 1: A profe vampiresa

©G

RU

PO

AN

AYA

, S

.A.,L

ingu

a 5.

º E

duca

ción

Prim

aria

.Mat

eria

l fot

ocop

iabl

e au

toriz

ado.

63

Nombre y apellidos: ...................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Fecha: ....................................................................

LENGUAComprensión lectora 1

Nome e apelidos: ........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

LINGUAComprensión lectora 2

CL

A pesar da mellora e ampliación dos medios de extinción, onúmero de incendios medra cada ano

Aínda que a natureza conta cos seus propios mecanismos pa-ra se recuperar tras a acción do lume, a intensidade e repeti-ción dos incendios están afectando os bosques e mais a fau-na, que poden necesitar ata 120 anos para recuperarse, e isose non quedan afectados para sempre.

O lume reiterado diminúe a capacidade da vexetación de volvera aparecer no terreo, e os animais que non morresen migran aoutras zonas. A erosión, pola súa banda, xera solos cada vezmenos produtivos e máis áridos, e increméntase o risco de se-cas.

Consellos para previr un incendio forestal e sobre como actuarno caso de atopármonos fronte a un lume xa declarado:

• Non prender lume no monte en épocas de risco (maio-se-tembro). O resto do ano, só en lugares acondicionadospara facelo.

• Non botar tabaco nin lixo no chan.

• De se producir un incendio, chamar aos servizos de extin-ción, ao 112.

• Non participar na extinción se non se está cualificado.

• Se o incendio está empezando, pódese intentar apagalobotándolle auga ou terra á base das lapas ou eliminandoa vexetación de arredor para que non se propague.

• Para afastarse do incendio, o ideal é ir contra o vento sencorrer, e cubrindo as vías respiratorias cunha tea húmida.

http://revista.consumer.es/web/ga/20050701/medioambiente/69869.php (adaptación)

Antes de ler o texto.

Probablemente teñas visto algún monte queimado, e mesmo un incendioforestal. Que cres que se podería facer para evitalos?

©G

RU

PO

AN

AYA

, S

.A.,L

ingu

a 5.

º E

duca

ción

Prim

aria

.Mat

eria

l fot

ocop

iabl

e au

toriz

ado.

7372

Nombre y apellidos: ...................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Fecha: ....................................................................

LENGUAComprensión lectora 1 LINGUA

Comprensión de textos orais 2 Nombre y apellidos: ...................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Fecha: ....................................................................

LENGUAComprensión lectora 1

Nome e apelidos: ........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

LINGUAComprensión de textos orais 2

LUCÍA: O martes iremos ao Museo da Vila. Veremos asdúas salas de arte contemporánea; visitarémolascun guía que nos irá explicando cada obra e nos con-tará algo sobre a vida do artista.Lembrade que para entrar no museo tedes que levarpegado no brazo dereito o adhesivo que vos dei.

RAPAZ: Daquela, o martes non hai clase de debuxo?

LUCÍA: Non, non hai clase de debuxo porque alí, no mu-seo, faremos un obradoiro de plástica.

RAPACES: Temos que traer as mochilas?

LUCÍA: Si. Escoitade. Tedes que deixalas na clase. Des-pois, ás 9.30 h subiredes ao ximnasio e agardare-des por Moncho e por min.

RAPACES: A que hora volveremos do museo?

LUCÍA: Ás 12 h irá o autocar ao museo para nos recollere chegaremos aquí á hora de comer.

RAPACES: Lucía, que imos facer no obradoiro?

LUCÍA: Pois ides aprender moitas cousas e coñecer al-gunhas obras de arte contemporánea.

RAPACES: Alí tamén hai profesores?

LUCÍA: Si, estarán os profesores do obradoiro, que vosensinarán algunhas técnicas que se empregan napintura, na escultura… e debuxaredes cos materiaisque teñen preparados. Portádevos ben e non faga-des trasnadas. Xa sabedes que dentro do museonon se pode tocar ningunha obra, nin sentar en cal-quera sitio. Será divertido, xa veredes. Entendestestodo ben?

RAPACES: Siiii.

LUCÍA: Perfecto. Daquela, ata mañá.

Quen son os que están a falar?

Uns rapaces e mais a directora do colexio.

Unha profesora e os seus alumnos.

Un profesor e os seus alumnos.

Que lugar van visitar?

O Museo de Arte Contemporánea. O Museo da Vila.

A que clase substitúe a visita?

Á clase de debuxo do luns. Á clase de debuxo do martes.

Como poderán entrar no museo?

Acompañados dun guía.

Cun adhesivo no brazo dereito.

Cun adhesivo no brazo esquerdo.

A que hora deben agardar por Moncho e Lucía?

Ás 9. 30 h. Ás 12. 30 h. Ás 12 h.

Que van a aprender no obradoiro do museo?

Farán unha visita guiada e coñecerán a vida dos artistas.

Aprenderán algunhas técnicas de pintura, de escultura…

Que normas de comportamento hai que seguir dentro do museo?

Non facer trasnadas, e sentar en calquera sitio.

Non tocar ningunha obra.

Non tocar ningunha obra, nin sentar en calquera sitio.

1

Texto 2 O texto que vas oír é unha conversa no colexio. Escoita conatención para poder contestar ben as preguntas.

2

3

4

5

6

7

Page 13: Lingua Soluciones Ejercicios

14

O noso proxecto presenta unha pro-ba de avaliación para cada unidade,unha de avaliación inicial e outra fi-nal.

Tamén se inclúen rexistros trimes-trais e mais as solucións de todasas probas propostas.

A avaliación

O libro de Recursos reproduce aspáxinas do caderno de traballo dosalumnos coas solucións incorpora-das.

As solucións dos cadernos

Nestas páxinas proponse un con-xunto de fichas con actividades dereforzo e de ampliación para cadaunha das unidades do libro doalumno.

O tratamento da diversidade

©G

RU

PO

AN

AYA

, S

.A.,

Ling

ua 5

.º E

duca

ción

Prim

aria

.Mat

eria

l fot

ocop

iabl

e au

toriz

ado.

©G

RU

PO

AN

AYA

, S

.A.,

Ling

ua 5

.º E

duca

ción

Prim

aria

.Mat

eria

l fot

ocop

iabl

e au

toriz

ado.

4140

Nome e apelidos: ........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 1Lingua

AV UNIDADE 1 Lingua AV

Le atentamente este texto e, despois, responde as preguntas.

O que faltaba. Hoxe tiña realmente un día desgraciado.

—Toma exemplo de Ánxela e Fuco; eles non só saben facer cálculo, senón que,ademais, tamén prestan atención.

Todas as cabezas se volveron cara aos alumnos mencionados. Precisamente estesdous, pensei eu para min, os tíos máis arrogantes da clase. Ninguén estaba a bencon eles ou buscaba a súa amizade, porque eran uns comelibros. Vaia exemplo!Con certeza, sabían facer ben as contas, isto tíñao que admitir sen envexa; comotamén que traían sempre os cadernos e os libros limpos, sen manchas, cousa que,desgraciadamente, acontecía ás veces cos meus. Nunca esquecían facer osdeberes como me pasaba a min a miúdo, non me explico por que. Probablementetamén se concentraban nos ditados e non pensaban de repente no xantar ou nopan untado do recreo como era o meu caso. Con todo, tamén son da opinión de queé mellor saber menos cálculo e ser menos ordenada, pero ter en cambio amigos.

Úrsula Heinze, A casa abandonada, Edicións Xerais

a) Por que non caían ben os alumnos mencionados?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

b) Cres que o bo estudante non pode ter amigos, ou que unha cousa non quita a outra?Razoa a túa resposta.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Imaxina que a protagonista do texto quere pedirlles aos «alumnos mencionados» que aaxuden cos deberes de cálculo. Como llelo pediría?

Escríbeo e utiliza, cando menos, dúas fórmulas de cortesía.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

1

5

10

Completa estas oracións con palabras relacionadas co material escolar:

– Gústame pintar con xiz no ................................................................ .

– Recortamos unhas estrelas de papel coas ................................... e despois pegámolas con

............................. nunha cartolina.

– Esquecín pechar a cremalleira da ............................. e caéronme todos os libros no chan.

– No meu ....................................... caben unha chea de bolis e lapis.

Busca no texto cando menos cinco palabras relacionadas coa escola e escríbeas.

....................................................................................................................................................

Busca no dicionario a palabra cálculo e, despois:

a) Indica cal é a súa categoría gramatical. É un .......................................... .

b) Di cantas acepcións ten. Ten ............................. acepcións.

c) Copia algún exemplo.

....................................................................................................................................................

Cal é a diferenza entre lingua e linguaxe?

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Qué son as linguas románicas? Di o nome dalgunha delas.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Neste texto, rodea con vermello os exemplos de seseo e, con azul, os de gheada. Despois,escribe correctamente esas palabras:

O mendigho quería comer as cabasas do labregho, pero este neghábase, xa que lle cus-tara un ghrande esforso que estas medrasen. Ao final, o bo corasón do labregho puidocon el, e o mendigho, que en realidade era un magho, aghradeseullo cun tesouro.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

3

4

5

6

7

8

1

2

©G

RU

PO

AN

AYA

, S

.A.,L

ingu

a 5.

º E

duca

ción

Prim

aria

.Mat

eria

l fot

ocop

iabl

e au

toriz

ado.

55

Nome e apelidos: ........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 3Lingua

AA

©G

RU

PO

AN

AYA

, S

.A.,

Ling

ua 5

.º E

duca

ción

Prim

aria

.Mat

eria

l fot

ocop

iabl

e au

toriz

ado.

54

Nome e apelidos: ........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

UNIDADE 3Lingua

AR

Relaciona as expresións da columna da esquerda co seu sinónimo e co seu antónimo:

Ser un moucho Aparvado Falador

Andar nas verzas Medroso Bo

Ser un caguiñas Malo Valente

Ser un demo Calado Espelido

Clasifica no cadro as palabras que se subliñaron no seguinte texto:

Onte, o vento toleirón rachou as árbores nas que as andoriñas adoitaban facer os seusniños. Por iso tiveron que amorear todas as provisións e, unha mañá de tronos elóstregos, emprenderon a difícil peregrinación a outras terras, cálidas e acolledoras.

No texto anterior, rodea as palabras que levan acento gráfico e escríbeas ondecorresponda:

Agudas → ..................................................................................................................................

Graves → ...................................................................................................................................

Esdrúxulas → ............................................................................................................................

• Agora explica por que non levan til as palabras que se destacaron cun trazo máis groso.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

1 Le estas oracións. Logo, escríbeas de novo substituíndo as palabras subliñadas polo seucorrespondente sinónimo e antónimo:

Esta mañá vin a doutora Livesey bastante alporizada.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

John ten o pelo crecho.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Completa coa palabra da lista que corresponda á clase que se indica entre parénteses:

Lembro ..................... (adverbio) o día en que ......................... (pronome) chegou ao meu

........................... (nome), respondendo ao anuncio que eu .................................... (verbo)

no xornal. Alí estaba, vestido cun estraño traxe ....................................... (adxectivo) e azul

que o cubría dos pés á ................................................... (nome) e se lle pegaba ao corpo.

................................................. (adverbio) o identifiquei, que para algo me tiñan que valer

tantas horas embebido na .............................................. (nome) daqueles cómics.

Agustín Fdez. Paz, Contos por palabras, Edicións Xerais

cabeza Axiña lectura el

puxera ben vermello despacho

Acentúa graficamente as palabras que cumpra e indica a carón de cada unha A(aguda),G (grave) ou E (esdrúxula), segundo corresponda:

Xan mobil facil lacazan

complice humido paspallas non

corvo titular grumete paxaro

1

det. nome verbo adx. adv. prep. conx.

2

3

2

3

4 5

6 7

7 Lembra:

Quen falaba latín? .................................................................................

Como chegou o latín a España? .............................................................

.............................................................................................................

8 Completa:

9 Rodea as linguas da Península Ibérica que son románicas:

galego castelán éuscaro catalán portugués

10 Con axuda dunha enciclopedia, risca as linguas da seguinte listaxe quenon son románicas:

francés inglés alemán italiano

ruso finés chinés romanés

11 Resolve estes xeroglíficos e completa:

Unha lingua é

........................................... .

As linguas románicas tamén

se chaman ............................ .

Na Idade Media, a poesía

escribíase sempre en

galego-............................. .

76

Gramática: A linguaxe e as linguas

Todas as linguas que proceden do latín son ............................................

................................................. .

• A ............................. é a capacidade que temos as persoas para comuni-

cármonos a través de ..........................., xestos, etc.

• A ........................... é o conxunto de palabras e ........................... usado

polos membros dunha comunidade concreta.

• Unha lingua ........................... é aquela que un Estado recoñece e que

empregan todos os cidadáns e as institucións.

A lingua maternaé aquela na que

aprendiches a falar.

linguaxe palabras

lingua regras

oficial

castelán, éuscaro, galego, catalán, valenciano

Os romanos.Pola conquista da Península

Ibérica por par te do Imperio Romano.

linguas románicas.

Portugal, Brasil e antigas colonias portuguesas de África e Asia

inglés rusofrancés italianoinglés españolalemán sueco

un tesouro.

romances.

portugués.Resposta aberta.

1 Completa:

2 Fíxate ben nos seguintes enunciados e marca cun X os correctos:

a linguaxe catalá a lingua galega

a linguaxe de signos a lingua corporal

3 Cales destas linguas son oficiais en España? Escríbeas:

castelán, éuscaro, bable, inglés, galego, portugués, catalán, valenciano.

.............................................................................................................

4 Entre estas linguas, hai unha que ten certa semellanza co galego; sublíñaa.Investiga e escribe os lugares onde se fala.

catalán, inglés, francés, portugués, árabe, éuscaro, alemán, chinés

.............................................................................................................

5 Pescuda que lingua se fala maioritariamente en cada un destes países:

Gran Bretaña ............................... Rusia ................................

Francia ............................... Italia ................................

Estados Unidos ............................... Chile ................................

Alemaña ............................... Suecia ................................

6 Cal é a túa lingua materna? .................................................................

Sabes falar algunha outra lingua? ............................................................

11

11

1 Completa:

2 Escribe a letra que vai no medio. A continuación, completa con esas letrasa palabra de abaixo:

U V X L M N O P Q H I L

Q R S D E F R S T

V A M P I R E S A

3 Que palabra vai diante das outras? Ordénaas no cadro:

abrazo - abrazar - abrasar

horrible - horrendo - horror

negro - negrura - negrón

escuro - escuridade - escurecer

vampiro - vándalo - vampiresa

4 Busca no dicionario tres entradas que comecen por:

bru .............................. .............................. ..............................

che .............................. .............................. ..............................

hon .............................. .............................. ..............................

1ª 2ª 3ª

54

5 Busca as seguintes palabras no dicionario e escribe ao lado de cada unhaa súa categoría gramatical. Fíxate no exemplo:

6 Busca no dicionario a palabra papel; escribe as súas acepcións unhadebaixo da outra, numeradas:

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

7 Le as seguintes oracións e ponlles o número que corresponda segundo asdefinicións anteriores:

No meu cuarto teño unha lámpada de papel de moitas cores.

Eses inmigrantes teñen xa todos os papeis en regra.

Na obra de fin de curso, fixen o papel de vampiro.

Teño que comprar papel cuadriculado para matemáticas.

O colexio ten un papel importante na nosa educación. 5

2

4

6

1

1A profe vampiresaVocabulario: Na escola. O dicionario

• No dicionario aparecen, por orde ..........................., todas as palabras

dun idioma.

• Unha ........................... é cada unha das palabras que aparecen definidas.

• Cada un dos significados da palabra definida chámase .......................... .

Entrada Categoría gramatical

taboleiro

xiz

fiestra

atento, -a

aprender

alegre

alumno, -a

s.m. substantivo masculino

...................... ....................................................

...................... ....................................................

...................... ....................................................

...................... ....................................................

...................... ....................................................

...................... ....................................................

alfabética

entradaacepción

abrasar abrazar abrazohorrendo horrible horror

bruma brusco bruxachegar cheirar chemineahonesto honor honra

s.m. substantivo masculinos.f. substantivo femininoadx. adxectivov. verboadx. adxectivos.m. ou f. substantivo masculino ou feminino

negro negrón negruraescurecer escuridade escuro

vampiresa vampiro vándalo

1. Materia feita con fibras vexetais reducidas a pasta e

presentada en láminas.

2. Peza , anaco desta materia .

3. Documento, escrito que se necesita para algo.

4. Par te dunha obra teatral que debe representar cada actor.

5. Función que realiza unha persoa nun asunto.

6. En plural , documentación dunha persoa .

Resposta suxerida.

8 9

10 11

1110

1 Nesta fraga hai tres animais perdidos que non deberían estar aí. Localízaose escribe os seus nomes:

2 Busca agora na sopa de letras os nomes dos 7 animais que si están bena gusto na fraga:

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

3 Completa as casas e forma palabras cambiando cada vez só unha letra:

4 Completa:

5 Busca no exercicio 3 un sinónimo de:

raia ........................... barro ...........................

póla ........................... apetito ...........................

6 Risca a palabra de cada recadro que non é sinónima do resto:

7 Resolve os xeroglíficos e descubre os sinónimos de:

2Versos de outonoVocabulario: Na fraga. Palabras sinónimas

H P H L G C E

R A P O S O S

T R E B H R Q

L O T O N V U

E I O I C O Í

T E I X U G O

X A B A R I L

................................. ................................. .................................

As palabras ...................................... son aquelas que teñen significados

iguais ou moi semellantes.

cartel aroma golpe

................................ ................................ ................................

L E Ñ A L I Ñ A L I M A L A M A

R A M AF A M A

F A M EF U M EL U M E

amencer abrente atardecer amañecer alba

chuvisca orballo chuvasqueiro chuviñeira babuña

amigo camarada compañeiro avó colega

vaca gaivota galiña

raposoteixugoxabaril

petolobo

corvoesquío

sinónimas

liñarama

lamafame

pancar ta per fume raposo

98

1 Di se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as seguintes afirmacións:

A gheada consiste na aspiración do g de ga, go, gu, gue, gui.

A gheada represéntase mediante un sh.

O seseo substitúe o z por un s.

No seseo, substitúese o c de ca, co, cu por s.

O seseo e a gheada son tamén correctos na escrita.

2 Escribe de novo os enunciados falsos do exercicio anterior corrixindo o quesexa necesario:

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

3 Subliña en cada caso como se din estas palabras na túa zona. Ao lado,escribe a palabra normativa, é dicir, a que aparecerá escrita no dicionario:

touciño tousiño .......................................

abrigo abrigho .......................................

aghora agora .......................................

lus luz .......................................

rapaz rapás .......................................

sinco cinco .......................................

4 Subliña nestas oracións os trazos de seseo e gheada, segundo se indica:

seseo gheada

– Ghrasiela vén de Saragosa para pasar uns días na casa contigho.

– Ao ghato de Rodrigho, o meu vesiño, ghústalle moito o peixe.

– Brais estaba tan desghustado que lles tirou un sapato ás ghaliñas e foi-lle caer a el na cabesa.

– Ghonsalo non me deixa en pas: está empeñado en ir ao sine comigho.

F

F

V

F

V5 Subliña os trazos de seseo e gheada nesta canción de saltar á goma. Logo

pasa a letra ao galego común:

Eu son un vampiro .................................................................

bravo e agherrido. .................................................................

Vivo nun palasio .................................................................

desde raparigho. .................................................................

Odio a lus do sol, .................................................................

as cruses e os chíos, .................................................................

os allos e estacas .................................................................

e os nenos albinos. .................................................................

Seo cada noite .................................................................

sanghe con chourisos, ..................................................................

vou ao semiterio, .................................................................

caso uns poucos bichos, ...............................................................

durmo nun sartegho .................................................................

metido nun nicho. .................................................................

Cólloche da man, .................................................................

anda, ven comigho, .................................................................

bícoche o pescoso, .................................................................

son un bo amigho! .................................................................

Ortografía: O seseo e a gheada

A gheada represéntase mediante un “gh”.No seseo, substitúese o “c” de “ce , ci” por “s”.O seseo e a gheada só se admiten na fala .

touciñoabrigoagoraluz

rapazcinco

Eu son un vampirobravo e aguerrido.Vivo nun palaciodesde raparigo.Odio a luz do sol ,as cruces e os chíos,os allos e estacase os nenos albinos.Ceo cada noitesangue con chourizos,vou ao cemiterio,cazo uns poucos bichos,durmo nun sar tegometido nun nicho.Cólloche da man ,anda , ven comigo,bícoche o pescozo,son un bo amigo!

7978

Page 14: Lingua Soluciones Ejercicios

Programación por competencias

Page 15: Lingua Soluciones Ejercicios

CULTURAL E ARTÍSTICA

16

UNIDADE 1A PROFE

VAMPIRESA

• Utilizar formas deexpresión adecuadasna comunicación cosdemais e establecerrelacións sociais sobrea base do respecto.

• Desenvolverse nocontorno da escola e respectalo.

UNIDADE 2VERSOS DEOUTONO

• Coñecer a historia e atradición de certoscostumes autóctonosrelacionados cooutono: o Magosto.

• Recoñecer os cambiosque se producen napaisaxe coa chegadado outono.

UNIDADE 3UNHA BANDADE PIRATAS

• Redactar e ilustrarbreves textos.

• Coñecer algunhasmanifestacións dacultura popular.

• Entender a amizadecomo unha relaciónentre as persoasestablecida sobre abase do respecto e ocariño.

• Coñecer, valorar erespectar o nosocontorno natural.

UNIDADE 4 SÓ PARA TI

• Coñecer lendaspopulares relacionadascon certos elementosda nosa paisaxe.

UNIDADE 5 TEMPO

DE NADAL

• Coñecer contos,cantares e outrastradicións de Nadal.

• Tomar conciencia danecesidade dunconsumo responsable,sobre todo nestasdatas de Nadal.

Primeiro trimestre

MATEMÁTICASOCIAL E CIDADÁ

COÑECEMENTO E INTERACCIÓN

CO MUNDO FÍSICO

Page 16: Lingua Soluciones Ejercicios

17

• Facer esquemas.

• Diferenciar as distintasformas de comunicarse erecoñecer a lingua comounha delas.

• Respectar certos trazos dafala que se afastan danorma e evitalos na escrita.

• Coñecer e utilizar outroscódigos (á parte da lingua),para comunicarse e saberinterpretar as mensaxes.

• Recoñecer a linguaxepoética como unha formaparticular decomunicación.

• Reflexionar sobre a linguaa partir do xogo.

• Investigar para obterinformación.

• Ordenar sintagmas paraformar oracións einterpretalascorrectamente.

• Facer esquemas. • Recoñecer que a linguaxe éun instrumento decomunicación ao mesmotempo que unha maneirade representar e interpretara realidade.

• Coñecer e aplicar aestrutura e ascaracterísticas dun textoinformativo: a noticiaperiodística.

• Facer esquemas. • Redactar textos de carácterpersoal.

• Utilizar con propiedade alinguaxe segundo a canleque se utilice paratransmitir a mensaxe.

• Utilizar as novastecnoloxías na busca deinformación e nasproducións propias.

• Sistematizar información enfichas bibliográficas.

• Organizar información deforma esquemática nuncadro.

• Recoñecer o valor dasilustracións e doutroselementos gráficos en certotipo de textos.

• Comprender e usaradecuadamente as normasde uso da lingua.

• Buscar, seleccionar erexistrar a información etransmitila en distintossoportes.

APRENDER A APRENDER

COMUNICACIÓNLINGÜÍSTICA

INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL

AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL E COMPETENCIA EMOCIONAL

Page 17: Lingua Soluciones Ejercicios

18

CULTURAL E ARTÍSTICA

UNIDADE 6CON TON E SON

• Coñecer certasmanifestacións daliteratura popular:encadeados e contos denunca acabar.

UNIDADE 7QUEN CHOCONTOU?

• Coñecer crenzas etradicións popularesrelacionadas con certoselementos da nosapaisaxe.

UNIDADE 8HISTORIAS

DE COMEDOR

• Relacionar osdeterminantes numeraiscos contidos da área deMatemáticas.

• Respectar certasnormas decomportamento namesa.

• Coñecer e valorar agastronomía propia danosa comunidade.

UNIDADE 9 HAI CENTOS DE ANOS...

• Coñecer e respectar onoso contorno natural,así como certasconstrucións típicas danosa comunidade.

UNIDADE 10 UN CONTO SEN FINAL

• Valorar e respectarcertas tradiciónsautóctonas.

• Entender o cine comounha forma de cultura.

• Saber relacionarse cosdemais.

• Respectar as persoascon independencia doseu lugar de orixe.

Segundo trimestre

MATEMÁTICASOCIAL E CIDADÁ

COÑECEMENTO E INTERACCIÓN

CO MUNDO FÍSICO

Page 18: Lingua Soluciones Ejercicios

19

• Facer esquemas e completarcadros.

• Recoñecer a linguaxepoética como unha formaparticular de comunicación.

• Comprender e usaradecuadamente as normasde uso da lingua.

• Desenvolver a atención paradeducir información.

• Ser consciente daimportancia dunhaalimentación sa e de coidara saúde.

• Crear textos propios.

• Comprender e usaradecuadamente as normasde uso da lingua.

• Desenvolver a observaciónnecesaria para identificar,descifrar e deducirinformación.

• Facer esquemas. • Crear textos propios.

• Comprender e usaradecuadamente as normasde uso da lingua.

• Desenvolver o razoamentolóxico para descifrarinformación.

• Tomar conciencia daimportancia dunhaalimentación sa eequilibrada.

• Facer esquemas. • Crear textos propios.

• Utilizar con propiedade alinguaxe en función docontexto.

• Desenvolver a atención parainterpretar e descifrarinformación.

• Comprender e crear distintostipos de textos.

• Comprender a estruturagramatical da lingua e asnormas ortográficas e saberaplicalas.

• Interpretar titularesperiodísticos.

APRENDER A APRENDER

COMUNICACIÓNLINGÜÍSTICA

INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL

AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL E COMPETENCIA EMOCIONAL

Page 19: Lingua Soluciones Ejercicios

20

CULTURAL E ARTÍSTICA

UNIDADE 11UN POUCO DE HISTORIA

• Coñecer o noso pasadocastrexo.

• Coñecer e valorarvestixios do nosopasado: os castros.

UNIDADE 12A MIÑA TERRA

• Coñecer algúns autoresclaves da nosa literatura:Rosalía de Castro.

• Comprender e valorar osignificado do Día dasLetras Galegas.

• Desenvolver acreatividade.

• Desenvolver sentimentosde respecto e empatíacara á nosa terra.

UNIDADE 13PERSONAXESCLÁSICOS

• Coñecer algúnspersonaxes e textosclásicos da literaturauniversal.

• Respectar e valorar ostrazos físicos e decarácter das persoas.

• Saber relacionarse.

• Coñecer e valoraralgunhas construciónscaracterísticas do nosocontorno: o muíño.

UNIDADE 14 TEXTOSPARA NONESQUECER

• Coñecer e valorar textosmoi significativos daliteratura xuvenil.

• Coñecer e valorar acultura popular.

• Gozar conresponsabilidade doslugares de ocio.

UNIDADE 15 ENSAIO XERAL

• Coñecer e valorar acultura e a tradiciónpopular.

• Valorar e respectar asfestas e tradiciónspropias de determinadasépocas do ano.

Terceiro trimestre

MATEMÁTICASOCIAL E CIDADÁ

COÑECEMENTO E INTERACCIÓN CO MUNDO FÍSICO

Page 20: Lingua Soluciones Ejercicios

21

• Recoñecer o valor da lecturacomo unha actividade paraampliar o coñecemento ecomo unha forma dediversión.

• Mellorar a capacidade paraexpresarse con adecuación ánorma.

• Buscar información endistintas fontes.

• Desenvolver a atención paradescifrar información.

• Recoñecer a linguaxe poéticacomo unha forma particularde comunicación.

• Comprender e usaradecuadamente as normas deuso da lingua.

• Deducir a partir dorazoamento lóxico.

• Facer esquemas.

• Memorizar textos breves.

• Tomar conciencia da propiacapacidade de observación edesenvolver estratexias paraaplicala (en concreto, napráctica do retrato).

• Comprender as interferenciasentre linguas en contacto esaber evitalas.

• Mellorar a capacidade paraexpresarse con adecuación ánorma.

• Desenvolver a atención parainterpretar información.

• Comprender e compoñerdistintos tipos de textos.

• Saber comunicar realidadesimaxinarias a través da lingua.

• Saber interpretar mensaxescotiás, como notas, avisos,anuncios, etc.

• Valorar o teatro como unhaforma de comunicaciónliteraria e como un elementode diversión.

• Saber expresarsecorrectamente de forma oral eescrita.

• Saber utilizar a rede na buscade información.

APRENDER A APRENDER

COMUNICACIÓNLINGÜÍSTICA

INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL

AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL E COMPETENCIA EMOCIONAL

Page 21: Lingua Soluciones Ejercicios

Dese nvolvemento das unidades

Page 22: Lingua Soluciones Ejercicios

24

A profe vampiresa1

O CD AUDIO que acompaña o libro do alumno contén otexto da lectura inicial.

O CD-ROM de recursos didácticos inclúe todo o materialfotocopiable, así que tamén pode utilizarse a unidade 1doTratamento da diversidade, da Comprensión oral e lec-tora e da Avaliación.Así mesmo, serán de utilidade as acti-vidades interactivas que tamén aparecen neste CD.

CD AUDIO e CD-ROM de Recursos

IntroduciónA unidade comeza cun fragmento de Xela volveuse vam-pira!!, onde Fina Casalderrey aborda o delicado tema daviolencia de xénero desde a mirada inocente, imaxinativae solidaria dos nenos.Xela é a profe,e a lectura que prota-goniza serve para introducir o campo semántico da unida-de: a escola.

O apartado de EExxpprreessiióónn céntrase na importancia da edu-cación e de falar con cortesía, utilizando as fórmulas ade-cuadas para cada contexto e situación e en consonanciacos interlocutores do acto comunicativo.

O léxico referido á escola será o eixe arredor do cal xirea temática desta unidade; por iso, no apartado de VVooccaabbuu--llaarriioo trabállanse termos relacionados con este espazo: de-pendencias propias do colexio, material escolar, distintosprofesionais que desenvolven nel o seu labor, verbos rela-cionados co ensino...

A segunda páxina deste apartado dedícase sempre a tra-ballar un concepto léxico-semántico básico, acorde co ni-vel do alumnado. Neste caso, abórdase o uso do diciona-rio e a interpretación das distintas informacións querecolle cada entrada.

Na GGrraammááttiiccaa establécese a diferenza entre linguaxe elingua e introdúcense os conceptos de lingua románicae lingua oficial.

A dobre páxina de OOrrttooggrraaffííaa está dedicada a dous trazosdialectais: o seseo e a gheada. Cómpre facer fincapé enque se tratan de fenómenos propios da fala, que deben serrespectados pero que convén evitar na escrita, a fin deacadar unha norma única.

Competencias básicasCCoommppeetteenncciiaa ppaarraa oo ttrraattaammeennttoo ddaa iinnffoorrmmaacciióónn. Coñecere utilizar outros códigos (á parte da lingua), para comuni-carse e saber interpretar as mensaxes.

CCoommppeetteenncciiaa eenn ccoommuunniiccaacciióónn lliinnggüüííssttiiccaa. Diferenciar asdistintas formas de comunicarse e recoñecer a lingua co-mo unha delas.

CCoommppeetteenncciiaa ssoocciiaall ee cciiddaaddáá. Utilizar formas de expresiónadecuadas na comunicación cos demais e establecer rela-cións sociais sobre a base do respecto (en concreto, copersonal que traballa na escola e cos compañeiros).

CCoommppeetteenncciiaa nnoo ccooññeecceemmeennttoo ee aa iinntteerraacccciióónn ccoo mmuunnddooffííssiiccoo. Desenvolverse no contorno da escola e respectalo.

MetodoloxíaOs alumnos repasarán contidos xa estudados en 4.º e co-mezarán a fixar uns hábitos de traballo fundamentais aolongo do curso: como deben responder as actividades dolibro, que orde seguirán no caderno, que finalidade ten ca-da apartado, o uso do dicionario, etc.

Contidos mínimosUtilizar o dicionario.

Diferenciar entre linguaxe e lingua e recoñecer o galegocomo lingua oficial de Galicia.

Recoñecer o galego, o castelán, o catalán e o valencianocomo linguas románicas.

Expresarse de forma adecuada, segundo se manexe a lin-gua oral ou a escrita.

Outros recursos e materiaisA Editorial Anaya dispón de materiais de apoio para 5.º deEducación Primaria. No caso concreto desta unidade pode-rán utilizarse:

As actividades da unidade 1 do caderno do alumno, doTratamento da diversidade, da Comprensión lectora e daAvaliación.

Como reforzo e complemento para a lectura:

– Fina Casalderrey: Xela volveuse vampira!!, Baía Edi-cións, col. Contos da igualdade, 2007.

– ______________: A lagoa das nenas mudas, EdiciónsXerais, col. Sopa de libros, 2007.

Page 23: Lingua Soluciones Ejercicios

25

Esquema da unidade

Xela volveuse vampira!!

Comprendemos

Comentamos

Creamos

SITUACIÓN COMUNICATIVA:

A PROFE VAMPIRESA

COMPRENSIÓN E EXPRESIÓN

LECTURA

As presentaciónsEXPRESIÓN

EXPRESIÓN ESCRITA

O dicionario

A linguaxe e as linguas

O seseo e a gheada

VOCABULARIO

ORTOGRAFÍA

Repaso da unidade 1VOLVO ATRÁS

GRAMÁTICA

ESTUDO DA LINGUA

Page 24: Lingua Soluciones Ejercicios

26

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

� FFiinnaa CCaassaallddeerrrreeyy (Xeve, Pontevedra,1951) estudou Maxisterio e exercecomo mestra desde os 19 anos. Asúa vocación literaria xurdiulle nasaulas, como autora de diversas pe-zas teatrais para seren representa-das polos seus alumnos.

En 1991 deuse a coñecer no mundoeditorial coa novela xuvenilMutacións xenéticas. Ten recibidonumerosos premios de literatura in-fantil, entre eles, o Premio Merlín(Dúas bágoas por máquina,1991), o Premio Edebé (O estanquedos parrulos pobres, 1995) ou oPremio Nacional de LiteraturaInfantil (O misterio dos fillos deLúa, 1996).

Unha das súas inquietudes é a inves-tigación etnográfica. Dirixindo osseus alumnos e alumnas, participouen concursos promovidos polaXunta de Galicia, o Museo dePontevedra… (traballos galardoa-dos con diferentes premios).

A maior parte da súa obra está tra-ducida a todas as linguas peninsula-res.

Colabora habitualmente en prensae revistas especializadas, así comoen diversos eventos relacionadoscoa literatura.

� Fermosamente ilustrado por NoemíLópez, XXeellaa vvoollvveeuussee vvaammppiirraa!!!!atrévese a tratar o tema da violenciacontra as mulleres. E faino desde aperspectiva dun neno, sen dramatis-mos pero con claridade.

Xela, a profesora máis boa do mun-do, non era a mesma. Estaría enfer-ma de saudade? Non volveu ás cla-ses, e todos pensaron que seconvertera en «vampira». Disposto asalvala, Breixo achegouse á casa dasúa querida mestra. Alí viu como oseu home a maltrataba, polo queBreixo lle pediu un desexo á fadiñaRute: que transformase o maridonun porco. Meu dito, meu feito. Epor fin Xela recobrou o sorriso.

Xela volveuse vampira!! foi finalis-ta do Premio Xosé Neira Vilas aomellor libro infantil do ano 2007.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Ler unha narración de forma comprensiva.

Criterios de avaliación

• Le con fluidez e corrección unha narración.

• Comprende o sentido global dunha narración e responde cuestións de refle-xión relacionadas co seu comentario.

Anotacións

Page 25: Lingua Soluciones Ejercicios

27

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

� A dobre páxina que abre cada uni-dade comeza cunha breve entradiñaque pretende crear na aula o am-biente propicio para situar a lecturae comezar a traballar un determina-do tema. Por outra parte, o feito deestarmos obrigados case sempre aofrecer un fragmento dun texto enon un texto completo palíase dal-gunha maneira con esta pequena in-trodución que, en moitos casos, si-túa o lector no contexto da historia.Con todo, recomendamos a lecturacompleta do relato.

� Tanto nesta unidade como nas se-guintes, as lecturas adecúanse ao ni-vel dos rapaces e rapazas destas ida-des. Non obstante, na marxe dotexto adoitamos incluír a definicióndalgunhas palabras que poden ofre-cer dúbidas de comprensión para oalumnado. Aconsellamos ler previa-mente eses termos e asegurar a súacomprensión.

� Antes de ler o texto en voz alta, con-vén que os rapaces e rapazas faganprimeiro unha lectura silenciosa. Esería interesante, así mesmo, poñero CD audio na aula e escoitar a lec-tura locutada.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Comprender diferentes tipos de textos.

Cultural e artística

� Valorar a creación literaria como forma de expresión.

Anotacións

Page 26: Lingua Soluciones Ejercicios

28

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

Comprendemos

1 Apañar – recoller, ás présas – rapi-damente, achegarse – acercarse, es-brancuxada – pálida, decatarse –darse conta, saudade – tristeza.

2 Resposta aberta.

Comentamos

3 Porque lles ía dar clase a mesmaprofe do curso anterior e gustába-lles moito.

4 A voz de Xela soaba coma os fo-guetes das festas. Movía as manscomo unha princesa dos contos.Os seus olliños eran negros e bri-llantes coma boliñas de chocolatee tiña os beizos rosados coma unxeado de amorodo. Xela ulía co-mo as rosas ou como amorodos.

5 Xa non lles levaba caramelos de melnin xogaba con eles no recreo.

6 Porque seguía ulindo como antes.

7 Baixaba as persianas e quedaba ásescuras, mirando para as paredes.

8 Porque cambiara moito, gustáballeestar ás escuras, levaba lentes desol, as pálpebras pintadas de negroe tiña unhas manchas vermellas nopescozo.

Creamos

9 Resposta aberta.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Usar correctamente as fórmulas de cortesía na expresión oral.

Criterios de avaliación

• Emprega fórmulas de cortesía con corrección e coherencia.

• Comprende o significado dalgunhas expresións e aplícaas en situacións simu-ladas da vida real.

Anotacións

Page 27: Lingua Soluciones Ejercicios

29

CONSIDERACIÓN METODOLÓXICA

� É importante que os alumnos e asalumnas comprendan que non sedebe utilizar o mesmo vocabularionin as mesmas maneiras cando sefala cos amigos, cos pais, cos profe-sores ou coa xente máis vella. A si-tuación debe determinar sempre otipo de léxico empregado.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Resposta aberta.

2 Resposta aberta.

3 Para saudar: boas tardes, boas, boasnoites, ola, bos días, que tal está?

Para despedirse: ata logo, adeus,chao.

• Cun amigo: boas, chao.

Cunha persoa maior: bos días, quetal está?

4 a) Perdón; b) grazas; c) parabéns; d)de nada; e) por favor; f) síntoo.

ACTIVIDADE COMPLEMENTARIA

1 Emprega algunha fórmula de corte-sía e inventa unha conversa co con-serxe ou coa conserxe do colexio.

Solución

1 Resposta de aplicación práctica.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da activi-dade 1 de Reforzo e de Ampliación.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Expresarse adecuadamente conforme á situación comunicativa.

Social e cidadá

� Relacionarse cos demais de maneira respectuosa.

Anotacións

Page 28: Lingua Soluciones Ejercicios

30

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� Neste nivel de aprendizaxe, o alum-nado debe coñecer xa os termos re-lativos ao léxico do material escolar,polo que non se profundará neles.Proponse aquí reforzar o léxico re-ferido ás dependencias do centroescolar e dos distintos profesionaisque desenvolven nel o seu labor.

� A utilización do dicionario será fun-damental ao longo de todo o cursoe, en xeral, ao longo de toda a for-mación dos nosos escolares. O pro-fesor ou profesora recomendará oque lle pareza máis oportuno (paraestas idades, resulta especialmenteútil o Pequeno dicionario Xeraisda lingua, de Edicións Xerais,2004). Cómpre que os alumnos ealumnas comprendan como debenbuscar as distintas palabras nas súaspáxinas, segundo a categoría grama-tical de que se trate.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Aula: encerado, titor, pupitre.

Patio: fonte, recreo, areeiro.

Biblioteca: bibliotecaria, carné, an-deis.

Ximnasio: vestiario, espaleira, ca-nastra.

Conserxería: obxectos perdidos,conserxe, fotocopias.

2 Resposta aberta. Pídalles que as ora-cións sexan variadas.

3 a) Estoxo: bolígrafo, tesoira, lapis.

b) Encerado: xiz, borrador.

c) Mochila: cadernos, axenda, li-bros.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivos

� Dominar e utilizar o vocabulario referido á escola.

� Buscar palabras no dicionario.

Criterios de avaliación

• Asimila e aplica o léxico aprendido: vocabulario relacionado coa escola e pa-labras da lectura.

• Localiza no dicionario palabras referidas á escola, ordénaas alfabeticamente erecoñece a súa categoría gramatical.

Anotacións

Page 29: Lingua Soluciones Ejercicios

31

4 Afialapis, bolígrafo, borrador, cadei-ra, caderno, estoxo, folla, goma, la-pis, mochila, papeleira, regra, tabo-leiro, tesoiras, xiz.

5 Véxase a solución na imaxe do li-bro.

6 aaddxx..: adxectivo

pprreepp..: preposición

ccoonnxx..: conxunción

vv..: verbo

ddeemm..: demostrativo

aaddvv..: adverbio

mm..: masculino

pprroonn..: pronome

eexxccll..: exclamativo

7 aallffaabbeettiizzaarr v. 11.. Ensinar a unha per-soa a ler e a escribir. 22.. Ordenar alfa-beticamente.

aarrqquuiivvoo s.m. 11.. Lugar destinado agardar documentos. 22.. Conxunto dedocumentos. 33.. Ficheiro informáti-co.

ccuummpprriiddoo,, --aa adx. 11.. Completo. 22..Longo, ancho, abundante, extenso.33.. Educado, atento.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización das acti-vidades 2 e 3 de Reforzo e da activi-dade 2 de Ampliación.

COMPETENCIAS

No coñecemento e a interacción co mundo físico

� Desenvolverse no contorno da escola e respectalo.

En comunicación lingüística

� Utilizar o dicionario para buscar e procesar información.

Para aprender a aprender

� Manexar de forma eficaz os recursos que proporciona o dicionario.

Anotacións

Page 30: Lingua Soluciones Ejercicios

32

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

� A confusión entre os conceptos delinguaxe e lingua é habitual. Nesteapartado preténdese, medianteexemplos, deixar clara a diferenza.Ao mesmo tempo, faise unha breveintrodución do concepto de lin-guas románicas e infórmaselles aosalumnos da procedencia da nosa lin-gua.

� A identificación das distintas linguasfaladas en España debe incidir nasúa valoración e respecto.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Non é correcto, porque a linguaxeé a capacidade que temos todos pa-ra nos comunicar a través de distin-tos medios. Debemos dicir linguagalega.

2 • O bable ou asturiano fálase enAsturias e mais no norte de León.

• Polo que indica o dicionario(«conxunto de modalidades lingüís-ticas», «variantes lingüísticas») nonse trata dunha lingua, polo tanto,non estará recoñecida como tal.

O profesor ou profesora pode expli-car que hai razóns para consideralounha lingua e que, de feito, existeunha Academia de la LlinguaAsturiana. O que ocorre é que oPrincipado non a ten recoñecida co-mo oficial. Introduciuse no sistemaeducativo en 1984 como asignaturaoptativa e os cidadáns asturianos te-ñen o dereito de se dirixir áAdministración autonómica en ba-ble, pero non é lingua vehicular ninse usa na Administración.

3 Vitoria (Álava, País Vasco): éuscaro;Lisboa (Portugal): portugués;Alacant (Valencia): valenciano;Madrid: castelán; Lleida (Cataluña):catalán; Valencia: valenciano; SanSebastián (Guipuzkoa, País Vasco):éuscaro; Sevilla (Andalucía): caste-lán; Lugo (Galicia): galego;Barcelona (Cataluña): catalán; OCarballiño (Ourense, Galicia): gale-go; Betanzos (A Coruña, Galicia): ga-lego.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Comprender os conceptos de linguaxe e lingua, así como os de linguas romá-nicas e oficiais.

Criterio de avaliación

• Comprende os conceptos de linguaxe e lingua, así como os de linguas romá-nicas e oficiais.

Anotacións

Page 31: Lingua Soluciones Ejercicios

33

4 Son románicas o portugués, valen-ciano, castelán, catalán e galego,porque proceden do latín.

5 • 1 Inglés, 2 galego, 3 éuscaro e cas-telán.

• Galego, éuscaro e castelán.• Non son románicas nin o inglésnin o éuscaro, porque non proce-den do latín.

6 • ÁÁrraabbee: fálase en Arabia Saudita,Alxeria, Bahrain, Tchad, Comores,Djibouti, Exipto, Emiratos ÁrabesUnidos, Iemen, Iraq, Israel, Kuwait,Líbano, Libia, Marrocos, Mauritania,Omán, Qatar, Sáhara Occidental,Sirya, Somalia, Sudán, territorios pa-lestinos, Tunes, Xordania.

DDiinnaammaarrqquuééss: Dinamarca, Groenlan-dia, Illas Faeroe.

IIttaalliiaannoo: Cidade do Vaticano, Italia,San Marino, Suíza.

BBrreettóónn: Bretaña (Francia).

FFllaammeennggoo: Bélxica.

RRoommaannééss: Romanía, Moldova.

NNoorruueegguuééss: Noruega.

PPoolloonnééss: Polonia.

• Románicas: italiano e romanés.

7 • Desde finais do século XII ata me-diados do século XIV.

• Si, era unha lingua románica por-que procedía do latín.

• Era a lingua por excelencia para alírica nos reinos de Galicia, León eCastela.

• A poesía.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da acti-vidade 4 de Reforzo.

COMPETENCIA

En comunicación lingüística

� Recoñecer a lingua como o principal sistema de comunicación de que dispo-ñemos os seres humanos.

� Respectar a diversidade lingüística.

Anotacións

Page 32: Lingua Soluciones Ejercicios

34

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� O seseo e a gheada son trazos dia-lectais moi estendidos en Galicia;daquela, os alumnos e alumnas esta-rán afeitos a escoitalos e, ademais,estudáronos xa no curso anterior.De novo, cómpre facer fincapé nosseguintes aspectos sobre a varia-ción dialectal:

– As pequenas variedades non im-plican fragmentación; existe unhalingua unitaria que permite certaslicenzas segundo a zona xeográfica.

– As posibles variedades reflíctensesó na fala. A escrita debe ser norma-tiva.

– Estas variantes deben ser entendi-das como unha riqueza.

– Tanto o uso do galego e do caste-lán como o das súas variantes debeestar presidido polo respecto.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Seseo: *rapases, *desidir, *casar,*disía, *eficás, *cruses, *faser.

Gheada: *fragha, *enghadiu, *se-ghía, *xemelgha, *esghotábase.

• Os rapaces reuníronse despoisda escola na fraga, para decidircal era a forma de axudar a Xela.Tiñan que cazar á mestra antesde que se convertese en vampiro.Filipe dicía que o allo era moi efi-caz, e Beti engadiu que tamén ascruces valían contra os vampiros.Paula seguía coa teima de queaquela non era Xela, senón a súamalvada xemelga. O tempo esgo-tábase e aínda non sabían quehabían facer para salvar a profe-sora…

2 Seseo: *enserado, *xis, *pescoso.

Gheada: *ringhleiras, *neghro.

3 Seseo: *rapases, *sosiedade, *far-masia, *sentro, *esforso, *faser.

Gheada: *investighar, *encargha-ríanse, *seghir, *Aghradaría,*cheghaba, *seghuro.

Seseo e gheada: *orgghhanissáronse,*agghhradesseron.

• Os rapaces crearon unha socie-dade secreta e organizáronse parainvestigar o caso. Filipe e Matildeencargaríanse de seguir a Xela.Agardarían por ela na farmacia eno centro de saúde, por ver se che-gaba e era seguro que estivese en-ferma. Beti e os demais agradece-ron o esforzo dos compañeiros ecomprometéronse a facer un infor-me.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Recoñecer o seseo e a gheada como trazos dialectais propios da fala.

Criterio de avaliación

• Identifica o seseo e a gheada como trazos característicos da fala que non se de-ben empregar na escrita.

Page 33: Lingua Soluciones Ejercicios

35

4 Resposta aberta.

5 • Rosalía de Castro naceu en Santiagoe viviu en Padrón.

Utiliza o seseo e a gheada para re-flectir a forma de falar da zona ondevivía.

•Actividade lectora.• Seseo: *prínsipe, *mosos, *sida-des, *mañansiña, *dose.

Gheada: *ghaiteiro, *falangheiro,*ghaitiña, *enghanar, *ghaita.

• Sen seseo: príncipe, mozos, cida-des, mañanciña, doce.

Sen gheada: gaiteiro, falangueiro,gaitiña, enganar, gaita.

•Actividade lectora.

ACTIVIDADE COMPLEMENTARIA

1 Dite o seguinte texto pronunciandoo seseo e a gheada. Os nenos e ne-nas terán que escribilo correcta-mente, sen seseo nin gheada:

Acheghouse unha raposa a unhaparra e, mirando os asios quecolghaban das súas ramas, alsou-se para alcansalos; pero, por máisque se esforsaba, os seus dentesnon cheghaban a tan saborososfroitos. Unha e outra ves intentou-no, mais sempre era en balde, ataque se convenseu de que todo erainútil. Entón, mirando para asuvas, dixo: «Están verdes; non asquero comer».

E marchou, despresiativa.

Solución

1 Achegouse unha raposa a unhaparra e, mirando os acios que col-gaban das súas ramas, alzouse pa-ra alcanzalos; pero, por máis quese esforzaba, os seus dentes nonchegaban a tan saborosos froitos.Unha e outra vez intentouno,mais sempre era en balde, ata quese convenceu de que todo era in-útil. Entón, mirando para as uvas,dixo: «Están verdes; non as querocomer».

E marchou, despreciativa.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da acti-vidade 3 de Ampliación.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Diferenciar entre o uso normativo da lingua e o uso na fala.

� Respectar a diversidade dialectal.

Anotacións

Page 34: Lingua Soluciones Ejercicios

36

RESUMO

� No ddiicciioonnaarriioo atopamos:

– a definición da palabra que busca-mos;

– as distintas acepcións desa pala-bra.

� A linguaxe é a capacidade de comu-nicarnos que temos as persoas a tra-vés de palabras, xestos, etc.

� A lingua é o conxunto de regrasusado por unha comunidade de fa-lantes. Os galegos temos a linguagalega.

� O sseesseeoo é un fenómeno da fala queconsiste en substituír o z e o c (ce,ci) por un s.

A gheada é un fenómeno da falaque consiste na aspiración do g. Naescrita represéntase cun gh.

REFORZO

Solucións

1 Resposta aberta. Suxestións:

– Bos días, papá.

– Moi boas! Axúdolle?

– Bos días! (ou Boas tardes!).

– Ola! Que facedes?

2 • É un nome ou substantivo.• 11 Agrupamento de follas, xeral-mente impresas, destinado á lectu-ra. 22 Cada unha das partes dunhaobra extensa, separadas neses agru-pamentos. 33 Terceira parte das ca-tro en que se divide o estómago dosruminantes. 44 Libreto, texto dunhaobra musicada.

• Resposta aberta. Suxestións: 11 Fina Casalderrey presentou oseu libro nunha coñecida libreríada Coruña. 22 As obras científicasmoi longas divídense en libros. 33No libro dos ruminantes móese oalimento. 44 Nunha feira de anti-güidades, miña nai comprou o li-bro orixinal dunha zarzuela.

• Resposta aberta. Suxestión: falar coma un libro aberto (= falarcon elegancia e corrección).

3 Bicicleta, flor, libro, pelota, raqueta,semáforo, tambor, tobogán.

4 —Domingo, ven á mesa que imoscear.

—Xa vou, agarda que lle dea decomer ao gato.

—Deixa en paz o gato, ven cear; ede paso, trae as cigalas e mais oarroz, que están na cociña.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivos

� Sistematizar e resumir os contidos estudados.

� Facer fichas de vocabulario.

Criterios de avaliación

• Organiza e resume os contidos estudados.

• Elabora fichas de vocabulario.

Page 35: Lingua Soluciones Ejercicios

37

E DOU UN PASO MÁIS

SUXESTIÓN METODOLÓXICA

� Todas as respostas desta páxina sonde aplicación práctica. É importanteque os alumnos e as alumnas se ha-bitúen a facer esta tarefa de maneirafrecuente e pase a formar parte dasúa rutina na clase. Trátase dunhaactividade moi adecuada para au-mentar o seu caudal léxico, pero ta-mén lles vai axudar a manexar me-llor o dicionario. Ademais, é estaunha tarefa que fomenta a orde e aorganización das ideas, imprescindi-bles para acadar uns bos resultadosacadémicos ao longo de todo o pro-ceso de aprendizaxe.

COMPETENCIAS

Para aprender a aprender

� Sistematizar a información nun resumo ou nunha ficha.

Anotacións

Page 36: Lingua Soluciones Ejercicios

38

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� Propóñense nesta páxina diversosmétodos para buscar información,traballar coas palabras, aprender aestudar, investigar ou, simplemente,gozar da linguaxe. Nas dúas primei-ras actividades, chámase a atencióndo alumnado sobre a produtividadeda linguaxe non verbal.

� Os procesos de formación internada lingua (derivación, composi-ción...) e mesmo a súa especificida-de como linguaxe articulada (acombinación de unidades lingüísti-cas máis pequenas dá lugar a unida-des maiores) proporcionan un ele-mento lúdico que non debemosdesaproveitar na clase. Os xogoscoa linguaxe resultan case sempreatraentes para o alumnado e son unha boa maneira de facerlles a ma-teria máis amena. Invítelles a crearos seus propios xeroglíficos e xo-gos lingüísticos.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Resposta de aplicación práctica.

2 Resposta de aplicación práctica.

3 Amalia comezou esta historia máxi-ca polo principio: queres tamén tisalvar unha vampira?

4 O primeiro día de escola (espiña -piña + cola) fixemos o horario (ho-ra + río) de clase.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Entender que hai outros códigos para comunicarse, á parte da lingua.

Criterio de avaliación

• Coñece e aplica outros códigos de comunicación distintos da lingua.

Anotacións

Page 37: Lingua Soluciones Ejercicios

39

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 • Rebumbio, recreo, *reghresan, re-mata, revoa.

• Ruído grande, confusión, desorde,mestura de xentes ou cousas de va-rias clases.

• Por esta orde: recreo, suorento,bandada, pregar.

• Seseo: *felís (por feliz), *silensio(por silencio).

Gheada: *xoghos (por xogos),*aleghre (por alegre), *reghresan(por regresan), *pregha (porprega).

2 Resposta de aplicación práctica.

3 Galego, francés, castelán, italiano, va-lenciano, catalán, portugués.

• As linguas que proceden do latínchámanse linguas románicas ou ro-mances.

4 Seseo: *munisipal (por munici-pal), *ensiclopedia (por enciclope-dia), *ensiclopedias (por enciclo-pedias).

Gheada: *alghunha (por algunha),*ghrande (por grande), *pulgha(por pulga).

CONTIDOS QUE SE REPASAN

� Orde alfabética das palabras.

� Manexo do dicionario.

� Léxico referido á escola.

� Presentacións e fórmulas de corte-sía.

� Linguas románicas.

� O seseo e a gheada.

COMPETENCIAS

Para o tratamento da información

� Comprender e utilizar códigos de comunicación non verbal.

� Desenvolver a atención para ordenar e descifrar información.

Anotacións

Page 38: Lingua Soluciones Ejercicios

IntroduciónOfrecemos como texto de lectura dous poemas relaciona-dos co tema nuclear desta unidade.Trátase dun poema deAntonio GarcíaTeijeiro,que fala da marcha das aves migra-torias nesta época do ano, e doutro de Xosé Neira Vilas,que fala do zoar do vento na vila.

No apartado de EExxpprreessiióónn traballamos os textos poéticos,como contraposición á prosa, e repasamos os conceptosde verso e estrofa.

Será importante facer fincapé na esencia rítmica da poe-sía, que obriga a unha lectura pausada e sentida e a poñerespecial coidado na entoación. Así mesmo, presentamosunha das figuras retóricas máis frecuentes na poesía infan-til: a personificación.

A dobre páxina de VVooccaabbuullaarriioo recolle o campo semánti-co da fraga en outono, e ofrécense termos relacionadosco tempo, a paisaxe ou os froitos propios desta estación.Para completalos, será de utilidade a lámina correspondedo caderno Imaxes e palabras que acompaña o libro doalumno. En canto aos conceptos léxico-semánticos, abor-damos neste caso a sinonimia.

O apartado de GGrraammááttiiccaa introduce o estudo das unida-des lingüísticas a partir da oración, que se define como untipo de enunciado diferente da frase e formado por dousconstituíntes básicos: o suxeito e o predicado.

Por último, na OOrrttooggrraaffííaa desta unidade lémbrase o con-cepto de sílaba tónica e a clasificación das palabras se-gundo o número de sílabas e segundo a posición da sílabatónica.

Competencias básicasCCoommppeetteenncciiaa ppaarraa oo ttrraattaammeennttoo ddaa iinnffoorrmmaacciióónn. Investi-gar para obter información. Ordenar sintagmas para for-mar oracións e interpretalas correctamente.

CCoommppeetteenncciiaa eenn ccoommuunniiccaacciióónn lliinnggüüííssttiiccaa. Establecer re-lacións semánticas lóxicas e comprender a interconexiónentre as unidades gramaticais da lingua. Reflexionar sobrea lingua a partir do xogo.

CCoommppeetteenncciiaa ppaarraa aapprreennddeerr aa aapprreennddeerr. Facer esquemas.

CCoommppeetteenncciiaa nnoo ccooññeecceemmeennttoo ee aa iinntteerraacccciióónn ccoo mmuunnddooffííssiiccoo. Recoñecer os cambios que se producen na paisaxecoa chegada do outono.

CCoommppeetteenncciiaa ccuullttuurraall ee aarrttííssttiiccaa. Coñecer a historia e atradición de certos costumes autóctonos relacionados cooutono: o Magosto.

MetodoloxíaContinuamos fomentando un hábito de traballo: usar o di-cionario (escolar e de sinónimos e antónimos); observar,razoar, deducir e responder; memorizar poemas; estable-cer relacións semánticas e gramaticais lóxicas; elaborar es-quemas, etc.

Traballamos o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.

Contidos mínimosRecoñecer as características propias da poesía, fronte aoutro tipo de textos.

Identificar sinónimos de palabras dadas.

Distinguir o suxeito e o predicado dunha oración.

Recoñecer as sílabas que forman unha palabra e clasificarpalabras segundo o número de sílabas.

Identificar a sílaba tónica das palabras e o acento gráfico.

Outros recursosA Editorial Anaya dispón de materiais de apoio para 5.º deEducación Primaria. Para esta unidade poden usarse:

As actividades da unidade 2 do caderno do alumno, doTratamento da diversidade, da Comprensión lectora e daAvaliación.

O caderno Imaxes e palabras.

Como reforzo e complemento para a lectura:

– A. García Teijeiro: As catro estacións, ed. Galaxia, col. Ár-bore, 2002.

– Anisia Miranda e Xosé Neira Vilas: Cantarolas, EdiciónsXerais, col. Merlín, 1995.

– Manuel María: Os soños na gaiola, Edicións Xerais, col.Merlín, 2007.

40

2

O CD AUDIO que acompaña o libro do alumno contén otexto da lectura inicial e máis o ditado do apartado de Or-tografía da unidade.

O CD-ROM de recursos didácticos inclúe todo o materialfotocopiable, así que tamén utilizarse a unidade 2 do Trata-mento da diversidade, da Comprensión oral e lectora e daAvaliación. Así mesmo, serán de utilidade as actividadesinteractivas que tamén aparecen neste CD.

CD AUDIO e CD-ROM de Recursos

Versos de outono

Page 39: Lingua Soluciones Ejercicios

41

Esquema da unidade

As catro estacións, Cantarolas

Comprendemos

Comentamos

Creamos

SITUACIÓN COMUNICATIVA:

VERSOS DE OUTONO

COMPRENSIÓN E EXPRESIÓN

LECTURA

O rtimo poéticoEXPRESIÓN

EXPRESIÓN ESCRITA

Os sinónimos

Os compoñentes da oración

As sílabas tónicas e átonas

VOCABULARIO

ORTOGRAFÍA

Repaso das unidades 1 e 2VOLVO ATRÁS

GRAMÁTICA

ESTUDO DA LINGUA

Page 40: Lingua Soluciones Ejercicios

42

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

� AAnnttoonniioo GGaarrccííaa TTeeiijjeeiirroo (Vigo,1952) é un dos poetas para o públi-co infantil e xuvenil máis prolíficosda nosa literatura. É mestre e exer-ceu como crítico de literatura infan-til nos xornais e revistas máis im-portantes de Galicia.

Os seus poemas son de doada lectu-ra e destacan polo seu ritmo e aabundancia de recursos fónicos. Tenpublicada unha extensa obra poéti-ca para nenos e mozos, que com-prende títulos como Coplas; Nenos;Aloumiños; As catro estacións;Ventos; Carabín, carabón; Poemasdo Sol e da Lúa; Lueiro de papel;Na fogueira dos versos; Cadernode fume; Palabras envoltas en can-cións; O que ven os ollos dos ne-nos (prosa poética), etc.

Ten publicado ademais moitasobras narrativas para mozos e mo-zas.

� AAss ccaattrroo eessttaacciióónnss. Libro de poe-mas, ilustrado por Manuel Uhía, queteñen como motivo central as esta-cións do ano. Entre un poema deapertura e outro de peche, estrutú-ranse os demais poemas seguindo ociclo estacional (seis poemiñas encada estación). Os animais e os ele-mentos da natureza aparecen comoeixe central dos poemas, simboli-zando o paso do tempo.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Ler poemas con fluidez, coidando a entoación.

Criterios de avaliación

• Le poemas con fluidez e corrección, poñendo especial coidado na entoación.

• Comprende o sentido global dun poema e responde cuestións de reflexión re-lacionadas co seu comentario.

Anotacións

Page 41: Lingua Soluciones Ejercicios

43

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

� XXoosséé NNeeiirraa VViillaass (Gres, Val do Ulla,1928), escritor e membro da RealAcademia Galega. Desde a publica-ción en 1961 de Memorias dun ne-no labrego, converteuse nun dosautores clásicos da literatura galega.Pasou boa parte da súa vida fóra deGalicia (primeiro en Bos Aires e lo-go en Cuba).

A súa extensa obra comprende na-rrativa, narrativa infantil e poesía,así como diversos textos de investi-gación e crítica. Unha selección dosseus mellores relatos foi recollidano volume Contos de tres mundos(Xerais, 1995).

� CCaannttaarroollaass. Libro de poesía paranenos e nenas realizado xunto coasúa dona, Anisia Miranda.

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� Pode iniciar a unidade preguntán-dolles aos rapaces e rapazas se co-ñecen algún poema de memoria oupedíndolles que memoricen algúnmoi curtiño e que o reciten na cla-se. No libro As catro estacións ato-pará modelos moi válidos.

� Dado que nos textos poéticos éesencial o ritmo e a correcta recita-ción, convén que os poemas pro-postos sexan lidos previamente po-lo profesor ou a profesora en vozalta, de maneira que o alumnadocapte o ritmo, o lugar onde debenfacer as pausas, etc. A continuaciónleranse individualmente e en voz al-ta, poñendo especial coidado na en-toación.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Diferenciar a poesía doutros xéneros literarios.

Cultural e artística

� Valorar a creación poética como unha forma especial de expresión.

Anotacións

Page 42: Lingua Soluciones Ejercicios

44

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

Comprendemos

1 • Zoar: bufaba, fungar, bruar.•Testán: teimoso.

2 Coto – unha montaña; sucar – omar; rinchante – unha porta oxida-da; alpendre – unha casa de aldea;fungar – o vento.

Oracións: resposta aberta.

3 Resposta de aplicación práctica.

Comentamos

4 • Porque, despois do verán, xa co-meza a ir máis frío e estes paxaros,como a maioría, non soportan astemperaturas baixas.

• Emigran cara ao sur, a terras máiscálidas.

• Porque voan todas xuntas, en ban-dadas.

• Vanse, vanse. Voan, voan. Todasxuntas, todas xuntas.

5 • Unha noite.

• Moi forte e sen parar (con todosos folgos que puido xuntar; bufabateimoso, testán, sen acougo, veñade fungar, o vento rinchante).

• Bufaba por todas partes: ao longodo val, no cume dos cotos, no piñei-ral, nas tellas, no alpendre, na portae no lar.

• Pola mañá.

Comentamos

6 Resposta aberta. Suxestións: a caídadas follas, as castañas, o ceo gris, osdías máis curtos...

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Recoñecer o ritmo dun poema e os conceptos de verso, estrofa e personifica-ción.

Criterios de avaliación

• Diferencia un poema doutro tipo de textos polo ritmo.

• Coñece a diferenza entre verso e estrofa e pode identificar unha personifica-ción.

Anotacións

Page 43: Lingua Soluciones Ejercicios

45

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� Veremos ao longo deste curso dife-rentes aspectos dos textos poéticos.Comezaremos lembrando que é unverso e que é unha estrofa e insis-tindo na importancia da entoación.

� Convén chamar a atención dosalumnos e alumnas sobre a diferen-za formal entre os dous poemas queintroducen a unidade: no de NeiraVilas, os versos agrúpanse en estro-fas; o de García Teijeiro, en cambio,é un poema non estrófico, e nel osversos dispóñense dunha maneirapeculiar.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Actividade lectora.

Son doce versos repartidos en tresestrofas.

2 Xoga á mariola (v. 4), visita a un ve-ciño (v. 5), anda algo tristeiro (v. 8) eten noiva (v. 9).

3 PPooeemmaa 11::

– Ten 19 versos, non ten estrofas.

– Personificación: as andoriñas vancollidas da man (v. 14)

PPooeemmaa 22::

– Ten 16 versos e 4 estrofas.

– Personificación: o vento aparececomo un ser con vontade propia(botouse a zoar / con todos os fol-gos) e con características propiasdun ser animado (teimoso, testán).

ACTIVIDADE COMPLEMENTARIA

1 Redacta un texto curtiño (5-10 li-ñas) sobre a Lúa, o Sol ou calqueraoutro elemento da natureza, peropersonificado.

Solución

1 Resposta de aplicación práctica.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da acti-vidade 1 de Reforzo.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Comprender algúns trazos característicos do xénero poético e da linguaxe poé-tica.

Cultural e artística

� Valorar a creación poética como unha forma especial de expresión.

Anotacións

Page 44: Lingua Soluciones Ejercicios

46

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� Convén recordarlles aos alumnos ealumnas a importancia de usar o di-cionario, e no caso concreto das pa-labras sinónimas, a utilidade dos di-cionarios de sinónimos e antónimos.Recomendamos o Dicionario Xeraisde sinónimos e antónimos, de LuísCastro Macía (Edicións Xerais, 2006).

� Se o profesor ou a profesora o esti-ma oportuno, pode completar o vo-cabulario referido á fraga coa lámi-na das páxinas 8-9 do cadernoImaxes e palabras.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Paisaxe – outoniza, terreo – abrup-to, ambiente – húmido, chan – mo-llado.

Follas – secas, ceo – encapotado, ár-bores – espidas, tempo – ventoso.

2 Resposta aberta.

3 Paisaxe: fraga, souto, prado, regato.

Clima: treboada, vento, chuvia, nu-beiro.

Froitos: castaña, noz, landra,mazá.

Animais: esquío, xabaril, teixugo.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivos

� Dominar e utilizar o vocabulario referido ao outono.

� Recoñecer e aplicar as palabras sinónimas.

Criterios de avaliación

• Busca no dicionario, asimila e emprega léxico referido á paisaxe outonal.

• Substitúe palabras referidas ao outono polos seus sinónimos.

Anotacións

Page 45: Lingua Soluciones Ejercicios

47

4 – O fento medra moito nesta época.

– O acivro bota boliñas vermellas.

– Apaña as castañas que caerondese castiñeiro.

– Ten coidado, non te vaias mancarcon esa silva.

– Esa nogueira está cargadiña de no-ces.

5 Sendeiro – carreiro, rama – póla,frondoso – mesto, follaxe – follato,mato – matogueira.

6 Regueiro – regato, reirrei – xoaniña,lóstrego – relampo, landra – belota,ortiga – estruga.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da acti-vidade 1 de Ampliación.

COMPETENCIAS

No coñecemento e a interacción co mundo físico

� Percibir os cambios que se producen na paisaxe coa chegada do outono e res-pectar o contorno.

En comunicación lingüística

� Utilizar o dicionario para buscar e procesar información.

Para aprender a aprender

� Manexar de forma eficaz os recursos que proporciona o dicionario.

� Desenvolver a atención para establecer relacións semánticas lóxicas.

Anotacións

Page 46: Lingua Soluciones Ejercicios

48

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 – A chuvia cae sobre os tellados.

– Vés?

– Abre a porta.

Son oracións porque comunican unsentido completo e o seu núcleo éun verbo.

2 – Os rapaces xogaban ao balonces-to no patio.

– As cegoñas aniñaron no alto da to-rre.

– Meu irmán colleu unha chea decastañas no souto.

– As árbores quedan sen follas nooutono.

– As andoriñas voan todas xuntassen descanso máis aló do mar.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Diferenciar entre frase e oración e identificar os constituíntes inmediatos daoración.

Criterios de avaliación

• Recoñece a frase e a oración como dous tipos diferentes de enunciados.

• Identifica o suxeito e o predicado como compoñentes básicos da oración e re-coñece os seus respectivos núcleos.

Anotacións

Page 47: Lingua Soluciones Ejercicios

49

3 Resposta aberta. Suxestións:

– A miña vila éé un fermoso lugar pa-ra vivir.

– A profesora ppuuxxoo un exame moifácil.

– Meu pai ffaaii unha crema de cabazaboísima.

– Os esquíos ccoommeenn landras.

(Subliñado, o suxeito; en negriña, onúcleo do predicado).

4 Subliñamos o suxeito e destacamosen negriña o predicado:

– Os rapaces xxooggaabbaann aaoo bbaalloonncceess--ttoo nnoo ppaattiioo.

– As cegoñas aanniiññaarroonn nnoo aallttoo ddaa ttoo--rrrree.

– Meu irmán ccoolllleeuu uunnhhaa cchheeaa ddeeccaassttaaññaass nnoo ssoouuttoo.

– As árbores qquueeddaann sseenn ffoollllaass nnoooouuttoonnoo.

– As andoriñas vvooaann ttooddaass xxuunnttaasssseenn ddeessccaannssoo mmááiiss aallóó ddoo mmaarr.

• Núcleo do suxeito (por esta or-de): rapaces, cegoñas, irmán, árbo-res, andoriñas.

Núcleo do predicado (por esta or-de): xogaban, aniñaron, colleu,quedan, voan.

5 Subliñamos os complementos doverbo:

– Miña nai é arquitecta.

– A galiña pon os ovos no galiñeiro.

– Os días fanse máis curtos.

– Os valentes falan sen medo.

– As uvas maduraron moi cedo.

ACTIVIDADE COMPLEMENTARIA

1 Escribe tres oracións que teñan osseguintes núcleos de suxeito e pre-dicado:

amiga era

visitou fume

montaña subía

Solución

1 Resposta aberta.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da activi-dade 2 de Reforzo e de Ampliación.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Comprender a interconexión entre as unidades gramaticais da lingua.

Anotacións

Page 48: Lingua Soluciones Ejercicios

50

CONSIDERACIÓN METODOLÓXICA

� A clasificación das palabras segun-do o número de sílabas e a identifi-cación da sílaba tónica son contidosxa vistos no ciclo anterior. Unha vezasegurada a súa asimilación, osalumnos e as alumnas poderán clasi-ficar as palabras segundo a posiciónda sílaba tónica, diferenciando entrepalabras agudas, graves e esdrúxu-las.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 1 cogomelo, 2 mazá, 3 folla, 4 parau-gas, 5 chuvasqueiros.

• Bisílabas: ma-zá, fo-lla.

Trisílaba: pa-rau-gas.

Polisílabas: co-go-me-lo, chu-vas-quei-ros.

• Subliñada, a sílaba tónica.

2 A sílaba tónica é a penúltima en to-dos os casos, excepto en mazá, on-de a sílaba tónica é a última.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Clasificar palabras segundo o número de sílabas, así como identificar a tónicae clasificalas segundo a posición desta.

Criterios de avaliación

• Segmenta palabras nas súas sílabas e clasifícaas en monosílabas, bisílabas, trisí-labas e polisílabas.

• Recoñece a sílaba tónica das palabras e clasifícaas en agudas, graves e esdrú-xulas.

Anotacións

Page 49: Lingua Soluciones Ejercicios

51

3 Son todas graves, excepto mazá,que é aguda.

4 • 1 teléfono (P), 2 rapaz (B), 3 butaca(T), 4 coxín (B), 5 pelota (T), 6 chan(M), 7 mesa (B), 8 lámpada (T), 9 tes-to (B), 10 parede (T), 11 retrato (T).

• Subliñamos a sílaba tónica: te-lé-fo-no, ra-paz, bu-ta-ca, co-xín, pe-lo-ta,chan, me-sa, lám-pa-da, tes-to, pa-re-de, re-tra-to.

DITADO

• Monosílabas: xa, hai, que.Bisílabas: verán, ventá, cacho.

Trisílabas: castañas, preparar, ímo-nos.

Polisílaba: esparexidas.

•Agudas: verán, ventá, preparar.Graves: castañas, cacho.

Esdrúxula: ímonos.

(Subliñada, a sílaba tónica).

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da activi-dade 3 de Reforzo e de Ampliación.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Comprender e utilizar correctamente as normas ortográficas.

Anotacións

Page 50: Lingua Soluciones Ejercicios

52

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Sistematizar e resumir os contidos estudados.

Criterio de avaliación

• Organiza e resume os contidos estudados.

Anotacións

RESUMO

� Cada liña dun poema é un verso.Unha estrofa é un grupo de versosseparados dos demais por un espa-zo en branco.

� A personificación consiste en atri-buírlle a un ser inanimado calidadespropias dos seres humanos.

� As palabras que teñen significadosiguais ou moi semellantes cháman-se sinónimas.

� A oración é unha palabra ou con-xunto de palabras que expresan unsentido completo. A frase é un gru-po de palabras cunha función den-tro da oración.

� O suxeito é a parte da oración quedi quen realiza a acción. O predica-do di o que fai o suxeito.

� Nunha palabra, a sílaba tónica é aque se pronuncia con maior intensi-dade. As demais son sílabas átonas.

REFORZO

Solucións

1 • O poema ten catro estrofas de ca-tro versos cada unha.

• Levaba anteollos e un libro nas áspara contarlles contos ás pombiñas.Este recurso chámase personifica-ción.

• Alas – ás, galiñas – pitas, golpes –raposos, palabras – verbas, bruxas –meigas, campos – leiras.

2 – A pomba / levaba anteollos.

– Os contos da pomba / enchían asleiras.

– O libro / contaba historias de ani-mais.

• Núcleo do suxeito (por esta or-de): pomba, contos, libro.

Núcleo do predicado (por esta or-de): levaba, enchían, contaba.

• Subliñados, os complementos doverbo.

3 Subliñamos a sílaba tónica: de-trás,lu-za-da, ár-bo-re, per-so-ni-fi-ca-ción, se-tem-bro, lós-tre-go.

Page 51: Lingua Soluciones Ejercicios

53

COMPETENCIAS

Cultural e artística

� Coñecer a nosa historia e as nosas tradicións.

Anotacións

E DOU UN PASO MÁIS

Solucións

1 A festa do Magosto celébrase nosprimeiros días de novembro, xeral-mente coincidindo con San Martiño(11 de novembro). Faise unha fo-gueira e ásanse as castañas nas súasbrasas (moitas veces, tamén chouri-zos). Os rapaces e rapazas adoitanpintarse a cara cos tizóns e saltar ascacharelas.

2 O principal uso é a obtención damadeira, moi valorada para fabricarmobles, chans, instrumentos, etc. Aslandras do castiñeiro úsanse comoalimento para os animais.

3 Souto.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS

1 Explica o significado destes refránspopulares:

– O que non ten maña, non comecastaña.

– Sempre o porco ruín ha toparcunha boa castaña.

2 Aprende esta cantiga popular:

Teño un castaño moi alto,no tronco ten mil enredos,tampouco os namoradospoden ter os ollos quedos.

3 Busca nun dicionario de sinónimosas seguintes palabras e copia un decada unha: ourizo, braña, cume,souto.

Solucións

1 – Cómpre ter certa habilidade oudestreza para pelar unha castaña;quen non a ten, non pode comela.

– As malas persoas teñen a sorte dedar con boas persoas.

3 Ourizo – casca, orizo; braña – bra-ñal, lameiro; cume – cumio, cima,coto, curota; souto – castañal, casti-ñeira.

Page 52: Lingua Soluciones Ejercicios

54

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 – Auga en agosto, nin bo viño nin bomagosto.

– Polo Pilar as primeiras castañashas de asar.

– Polo San Martiño castañas e viño.

– Castañas polo Nadal saben ben epártense mal.

2 Ou(ro) + to(lo) + (vera)no = outo-no.

3 Unha xargara, xergara, xirgara / ti-ña tres xergaros, xirgaros, xargaros./ Se non tivese tres xirgaros, xarga-ros, xergaros / non sería unha xar-gara, xergara, xirgara.

Unha xargará, xergará, xirgará /tiña tres xergarós, xirgarós, xarga-rós. / Se non tivese tres xirgarós,xargarós, xergarós / non sería unha xargará, xergará, xirgará.

4 Véxase a solución na imaxe do li-bro.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivos

� Ordenar e sistematizar información.

� Reflexionar sobre a lingua.

Criterios de avaliación

• Ordena sintagmas para descifrar información.

• Aplica os seus coñecementos gramaticais e ortográficos en xogos lingüísticos.

• Reflicte nun esquema os contidos estudados.

Anotacións

Palabra

Segundo o número de sílabas

– monosílaba: 1 sílaba. Ex. sol

– bisílaba: 2 sílabas. Ex. cama

– trisílaba: 3 sílabas. Ex. castaña

– polisílaba: máis de 3 sílabas. Ex. andoriña

Segundo o lugarque ocupe a sílaba tónica

– agudas: a sílaba tónica é a última . Ex. cantar

– graves: a sílaba tónica é a penúltima. Ex. fraga

– esdrúxulas: a sílaba tónica é a antepenúltima . Ex. píntega

Page 53: Lingua Soluciones Ejercicios

55

COMPETENCIAS

Para o tratamento da información

� Desenvolver a atención para ordenar e descifrar información.

En comunicación lingüística

� Aplicar coñecementos gramaticais e ortográficos en xogos lingüísticos.

Para aprender a aprender

� Saber sintetizar información e reflectila nun esquema.

Anotacións

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 • Afouto, aínda, amodo, e, recreo,tempo, triste.

• s. → recreo, tempo; adv. → aínda,amodo; adx. → afouto, triste; conx.→ e.

• aaffoouuttoo,, --aa adx. Dise da persoa queactúa con valentía e temeridade, senconsiderar os perigos cos que sepode enfrontar. SIN. valente, ousado,destemido, intrépido. Ti es afoutode máis e calquera día vas levarun susto.

• Monosílabas: vou, non, ben.Bisílabas: preto, clases, nenas.

Trisílabas: andando, exames, arras-tro.

Polisílaba: profesores.

• Subliñada, a sílaba tónica.• Resposta aberta. Suxestión:Aguda: estudei.

Graves: triste, cousas, pesados.

Esdrúxulas: Quédame, síntome.

2 Lugo: galego e castelán; Bilbao: éus-caro e castelán; Lleida: catalán e cas-telán; Valencia: valenciano e caste-lán; Lisboa: portugués; Salamanca:castelán; Madrid: castelán; Cádiz:castelán.

• O éuscaro non procede do latín.

3 Seseo: *rapases, *abrasáronse,*oséano, *silensio.

Gheada: *Alghúns, *náufragho.

Os rapaces todos saíron a escapebotándose no colo dos pais, dosavós, dos irmáns maiores que xaestaban en Primaria e viñan reco-llelos. Algúns ían moi ledos con-tando as novidades do profesornovo, outros abrazáronse aos seuscoma un náufrago cando atopaunha táboa na inmensidade doocéano. De todo había. De alí a unpouco a escola quedou en silencio.

CONTIDOS QUE SE REPASAN

� Orde alfabética das palabras.

� Manexo do dicionario.

� Léxico referido á escola.

� Clasificación das palabras segundoo seu número de sílabas e identifica-ción da sílaba tónica.

� Linguas románicas.

� O seseo e a gheada.

Page 54: Lingua Soluciones Ejercicios

IntroduciónA lectura inicial pertence á novela Os piratas da illa daEsperanza (de X.H.Rivadulla Corcón).Protagonizada porun grupo de amigos preadolescentes,adianta o eixe temá-tico sobre o que se articula a unidade: a forma de ser daspersoas.

O fragmento seleccionado serve, así mesmo, como puntode partida para tratar, no apartado de EExxpprreessiióónn, a narra-ción dun feito de actualidade.

A dobre páxina de VVooccaabbuullaarriioo céntrase, por unha parte,no léxico relativo aos sentimentos e calidades das perso-as. Pártese de ilustracións para traballar adxectivos des-te campo semántico, así como algunhas expresións deuso habitual que indican estados de ánimo. O conceptoléxico-semántico abordado nesta unidade será o dos an-tónimos ou contrarios. A este respecto cómpre indicarque, se ben en ciclos superiores se aclarará a diferenzaentre antónimos propiamente ditos, contrarios e com-plementarios, consideramos que neste nivel de aprendi-zaxe é máis adecuado designar todas estas variantes cotermo xenérico de antónimos.

No apartado de GGrraammááttiiccaa trabállanse as distintas clasesde palabras. Trátase de que os alumnos e as alumnas as di-ferencien para que, nas unidades sucesivas, poidan pro-fundar no estudo de cada unha delas.

En OOrrttooggrraaffííaa, unha vez asimilada a clasificación das pala-bras segundo a sílaba tónica, trátanse as normas básicasde acentuación, contido este que non adoita ofrecer gran-des problemas ao alumnado.

Competencias básicasCCoommppeetteenncciiaa ssoocciiaall ee cciiddaaddáá.. Entender a amizade comounha relación entre as persoas establecida sobre a basedo respecto e o cariño.

CCoommppeetteenncciiaa ccuullttuurraall ee aarrttííssttiiccaa.. Redactar e ilustrar bre-ves textos. Coñecer algunhas manifestacións da culturapopular.

CCoommppeetteenncciiaa ppaarraa aapprreennddeerr aa aapprreennddeerr.. Facer esquemas.

CCoommppeetteenncciiaa eenn ccoommuunniiccaacciióónn lliinnggüüííssttiiccaa.. Establecer re-lacións semánticas lóxicas e clasificacións gramaticais.

CCoommppeetteenncciiaa ppaarraa oo ttrraattaammeennttoo ddaa iinnffoorrmmaacciióónn.. Coñecere aplicar a estrutura e as características dun texto infor-mativo: a noticia periodística.

CCoommppeetteenncciiaa nnoo ccooññeecceemmeennttoo ee aa iinntteerraacccciióónn ccoo mmuunnddooffííssiiccoo.. Coñecer, valorar e respectar o noso contorno natu-ral.

MetodoloxíaContinuamos fomentando un hábito de traballo: usar o di-cionario (escolar e de sinónimos e antónimos), analizar untexto de acordo cunhas pautas dadas, establecer relaciónssemánticas lóxicas, clasificar palabras, facer cadros e es-quemas, buscar información en Internet, etc.

Convén, ademais espertar o interese do alumnado cara ásnoticias de actualidade e facerlles ver as diferentes inter-pretacións que se poden ofrecer dun mesmo feito. É im-portante que aprendan a usar os medios de comunicacióncon responsabilidade e que vaian desenvolvendo certo es-pírito crítico.

Contidos mínimosRecoñecer antónimos de palabras dadas.

Identificar as diferentes clases de palabras.

Saber acentuar graficamente as palabras agudas, graves eesdrúxulas.

Outros recursos e materiaisA Editorial Anaya dispón de materiais de apoio para 5.º deEducación Primaria. No caso concreto desta unidade pode-rán utilizarse:

As actividades da unidade 3 do caderno do alumno, doTratamento da diversidade, da Comprensión lectora e daAvaliación.

O caderno Imaxes e palabras.

Como reforzo e complemento para a lectura:

– X. H. Rivadulla Corcón: Os piratas da illa da Esperan-za, Edicións Xerais, col. Merlín, 2008.

– Ramón Caride: A negrura do mar, Edicións Xerais, col.Merlín, 2006.

56

3

O CD AUDIO que acompaña o libro do alumno contén otexto da lectura inicial e mais o ditado do apartado de Or-tografía da unidade.

O CD-ROM de recursos didácticos inclúe todo o materialfotocopiable, así que tamén pode utilizarse a unidade 3 doTratamento da diversidade, da Comprensión oral e lectorae da Avaliación. Así mesmo, serán de utilidade as activida-des interactivas que tamén aparecen neste CD.

CD AUDIO e CD-ROM de Recursos

Unha banda de piratas

Page 55: Lingua Soluciones Ejercicios

57

Esquema da unidade

Os piratas da illa da Esperanza

Comprendemos

Comentamos

Creamos

SITUACIÓN COMUNICATIVA:

UNHA BANDA DE PIRATAS

COMPRENSIÓN E EXPRESIÓN

LECTURA

A noticia periodísticaEXPRESIÓN

EXPRESIÓN ESCRITA

Os antónimos

As clases de palabras

O acento gráfico

VOCABULARIO

ORTOGRAFÍA

Repaso das unidades 1 e 2VOLVO ATRÁS

GRAMÁTICA

ESTUDO DA LINGUA

Page 56: Lingua Soluciones Ejercicios

58

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

� XXoosséé HHeennrriiqquuee RRiivvaadduullllaa CCoorrccóónn (ACoruña, 1962) é poeta, narrador,dramaturgo e guionista. Na RadioGalega dirixe o programa A casa dovagabundo, e na TVG, os programasPlaneta fantasía e Caravana desabores. Preside a AsociaciónGalega de Guionistas e colaborouen diversos medios de comunica-ción (La Voz de Galicia, El CorreoGallego, Faro de Vigo, RadioNacional de España, Antena 3, Tele5).

En canto ao seu labor literario, culti-va varios xéneros. Publicou as nove-las O bebé máxico (2000), Do maré a noite (2002), O elefante dunhasoa orella (2004) e Os piratas dailla da Esperanza (Xerais, 2008).Da súa obra poética, destacamos ospoemarios Igor de Albatros enSelene (con Lino Braxe e J. Béjar,1985), Taberna á deriva (2002) e Oadeus do vello mariñeiro (Xerais,2007). Polo que respecta ao teatro,estreou as pezas Festa rachada(1985), ¡Furga garabela! (2001, condirección propia), Praia na noite(2002), O soño de Ulises (2002),Salitre (2003, con dirección propia)e O inxenioso cabalo Rocinanteda Mancha (2004).

� OOss ppiirraattaass ddaa iillllaa ddaa EEssppeerraannzzaa éunha novela de temática mariñeiraque, ilustrada por Adrián Solleiro,convida á engaiolante lectura de pe-ripecias vividas desde a lealdade e aamizade. A illa do tesouro, deRobert Louis Stevenson, é o libromáis especial para os protagonistasda historia: os cinco membros doClub de Lectura Pedra dos Corvos.Cando coñecen o Vagabundo, un ve-llo e nobre navegante, que se con-vertirá nun amigo máis do grupo, vi-virán unha arriscada aventura queos levará a embarcarse no Praia deQuenxe para procurar un tesourona illa da Esperanza e a enfrontarsea unha situación tan inesperada co-ma dolorosa.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Ler unha narración de forma comprensiva.

Criterios de avaliación

• Le unha narración con fluidez e corrección.

• Comprende o sentido global dun texto narrativo e identifica os seus elemen-tos máis característicos: espazo, tempo, personaxes e narrador.

Anotacións

Page 57: Lingua Soluciones Ejercicios

59

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� O texto seleccionado para introdu-cir esta unidade fomenta, por unhabanda, o interese pola lectura, queaquí se presenta e se vive como unha aventura; por outra banda, in-cide no valor da amizade, entendidacomo complicidade, colaboración esolidariedade.

� E xa que esta banda de «arriscadospiratas» emprenderon a súa peripe-cia animados polo libro A illa do te-souro, sería interesante contarllesbrevemente aos alumnos e alumnaso argumento desta novela, queatraeu a tantas xeracións de lecto-res novos. Así entenderán de ondetomaron estes rapaces os seus no-mes ou que o galeón Praia deQuenxe ben podía ser A Española.

� Así mesmo, pódese ler na clase al-gún fragmento da obra de R. L.Stevenson, de maneira que os nenose nenas se decaten mellor do para-lelismo que se pode establecer coade Rivadulla Corcón. AconsellamosA illa do tesouro traducida porXavier Alcalá e publicada porEdicións Xerais (col. Xabarín de ou-ro) no ano 2003.

� Fágalles notar, ademais, que o textoestá escrito en primeira persoa, pos-to que é o protagonista (MarioStevenson) quen conta o que lle pa-sou, igual que Jim Hawkins. As vo-ces da narración estudaranse máisadiante (na unidade 7), pero convénque o alumnado se vaia fixando encertas características dos textos quepermiten diferencialos doutros.

� E antes de abordar a lectura, cóm-pre deterse no vocabulario que apa-rece na marxe, co fin de evitar inte-rrupcións posteriores.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Ler diferentes tipos de textos con fluidez de forma comprensiva.

Cultural e artística

� Valorar a lectura como unha peza fundamental no noso desenvolvemento co-mo persoas.

Social e cidadá

� Entender a amizade como unha relación entre as persoas establecida sobre abase do respecto e o cariño.

Anotacións

Page 58: Lingua Soluciones Ejercicios

60

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

Comprendemos

1 MMaannddaarriiccaass: mandón, que lle gustamoito mandar. IInnttrrééppiiddoo: moi valen-te, que non se detén ante o perigo.PPoorr qquueennddaass: seguindo unha orde,de maneira que lle toque cada vez aun membro dun grupo. IInnssiiggnniiffiiccaann--ttee: tan pequeno que case non tenimportancia.

Comentamos

2 • Hai catro anos, máis ou menos.

• De Muxía.

• En busca dun tesouro, á illa daEsperanza.

3 • Un dos rapaces que participou naaventura pirata.

• Mario tiña dez anos; Uxía e Lolaían na súa clase. Xan tiña dous anosmáis e ía na mesma clase que Luísa,en 6.º. Xan era o maior, e Lola, a máisnova.

• Véxase a solución na imaxe do li-bro.

• Xan era o líder. Admirábano por-que era moi decidido e valente eporque era un gran pescador.

4 Para que lles dese tempo a xogar unpouco antes de entrar en clase.

5 A illa da Esperanza; o barco, Praiade Quenxe; a vila, Muxía; a praia daArliña; o Club de Lectores Pedra dosCorvos.

• O nome do club facía referencia aunha pedra que había no medio domar, preto da praia, onde paraban adescansar os corvos mariños.

Creamos

6 Resposta aberta.

7 Resposta de aplicación práctica.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivos

� Recoñecer as características dunha noticia periodística e aplicalas en crea-cións propias.

Criterios de avaliación

• Recoñece os trazos característicos dunha noticia periodística.

• Escribe unha noticia periodística de acordo cunhas pautas.

Anotacións

Page 59: Lingua Soluciones Ejercicios

61

CONSIDERACIÓN METODOLÓXICA

� Trátase de ensinarlles a contar os fei-tos de actualidade seguindo unhaspautas e unha orde ou secuencia, demaneira que aparezan todos os da-tos necesarios para a súa correcta in-terpretación.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 • QQuuee ooccoorrrreeuu.. Organizouse un ba-rullo no hospital de Cee, porque uncorvo comezou a voar polo interior,buscando a cociña.

• QQuueenn oo ffiixxoo.. O corvo.

• OOnnddee ooccoorrrreeuu.. No hospital deCee.

• CCaannddoo ssuucceeddeeuu.. O pasado sábado.

• PPoorr qquuee ssuucceeddeeuu.. Porque uns ra-paces que foran visitar un amigoseu, ingresado no centro hospitala-rio, lle levaran un corvo para que llefixese compañía. O corvo escapou-se e aí empezou todo.

2 Resposta de aplicación práctica.

COMPETENCIAS

Competencia para o tratamento da información

� Coñecer e aplicar a estrutura e as características dun texto informativo: a noti-cia periodística.

En comunicación lingüística

� Redactar textos adecuadamente, seguindo unhas pautas.

Anotacións

Page 60: Lingua Soluciones Ejercicios

62

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� O campo semántico da forma de sere dos estados de ánimo pode serampliado con adxectivos como ca-riñoso/-a, arisco/-a, compasivo/-a,desgraciado/-a, envexoso/-a, dis-traído/-a, doce, rancoroso/-a, ten-ro/-a, etc.

� Será conveniente mostrar na clasealgún dicionario de sinónimos econtrarios, para que comprendan asúa estrutura e practiquen o seu ma-nexo, xa que é este un material deconsulta do que non dispoñen to-dos os alumnos e alumnas. Reco-mendamos o Dicionario Xerais desinónimos e antónimos, de LuísCastro Macía (Edicións Xerais,2006).

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Resposta aberta. Suxestión:

(Indíquelles que un mesmo adxecti-vo pode valer para varios persona-xes).

Dani: mandaricas, valente.

Catuxa: divertida, bromista.

Estevo: covarde, apoucado.

Pili: forte, divertida.

Suso: idealista, romántico.

Rita: vaidosa, fachendosa.

2 Presumida – fachendosa; medoñento– covarde; graciosa – divertida; man-dón – mandaricas, autoritario; in-trépida – valente; soñador – idealis-ta, romántico.

3 Resposta aberta.

4 Está coma un cuco – alegre, quedoude pedra – abraiado, anda amou-chado – triste, púxose de mil cores– vergoñento, está feito unha fera –anoxado, tremía coma un xunco –medrosa.

5 Anoxado – anoxo, alegre – alegría,medrosa – medo, vergoñento – ver-goña, abraiado – abraio.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivos

� Dominar e utilizar o vocabulario relacionado co aspecto físico e coa forma deser.

� Recoñecer e aplicar as palabras antónimas.

Criterios de avaliación

• Asimila e aplica o vocabulario aprendido: léxico relacionado coa forma de sere palabras e expresións da lectura.

• Relaciona palabras cos seus antónimos e diferencia entre sinónimos e antóni-mos.

• Busca os antónimos de certas palabras nun dicionario de sinónimos e antóni-mos.

Anotacións

Page 61: Lingua Soluciones Ejercicios

63

6 Calidades positivas: pacífico, xene-rosa, realista, educada, fantasioso,simpático.

Calidades negativas: groseira, anti-pático, avarenta, fantasioso, vio-lento.

(Fantasioso aparece nas dúas listasporque a súa consideración comocalidade positiva ou negativa é moisubxectiva).

7 Véxase a solución na imaxe do li-bro.

8 Véxase a solución na imaxe do li-bro.

9 Amoucado – espelido; trangalleiro –serio, sensato; retranqueiro – since-ro; túzaro – sociable.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da activi-dade 1 de Reforzo e de Ampliación.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Utilizar o dicionario para buscar e procesar información.

Para aprender a aprender

� Manexar de forma eficaz os recursos que proporciona o dicionario.

� Desenvolver a atención para establecer relacións semánticas lóxicas.

Social e cidadá

� Respectar a forma de ser dos demais e desenvolver a empatía para compren-der as emocións e os sentimentos dos outros.

Anotacións

Sinónimo Antónimo

áxil lixeiro torpe

bondadoso bo malo

amable afable desagradable

folgazán lacazán traballador

valoroso valente covarde

Page 62: Lingua Soluciones Ejercicios

64

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Coñecer e identificar as diferentes clases de palabras.

Criterio de avaliación

• Diferencia as distintas clases de palabras.

Anotacións

CONSIDERACIÓNSMETODOLÓXICAS

� Nesta dobre páxina faise unha pre-sentación das distintas clases de pa-labras, e trabállanse en conxunto,sen profundar en ningunha delas enconcreto. O seu estudo individuali-zado e máis polo miúdo estendera-se ao longo das unidades 4-15.

� Aínda que se contempla nas activi-dades e nos exemplos, no cadro teó-rico (páxina 40) falta unha catego-ría: o verbo. Os alumnos e alumnasxa saben identificalo, e coñecen asúa relevancia en tanto que núcleoda oración; daquela, pode pedirllesque desenvolvan a atención e refle-xionen para deducir a clase de pala-bra que falta no recadro.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Resposta aberta. Suxestións:

Nomes: tempo (l. 1, páx. 34), aven-tura (l. 1, páx. 34), tesouro (l. 2, páx.34), Mario (l. 2, páx. 34).

Determinantes: algún (indefinido, l.1, páx. 34), uns (artigo indetermina-do, l. 4, páx. 34), meu (posesivo, l. 2,páx. 35).

Adxectivos: verdadeiros (l. 11, páx.34), intrépido (l. 6, páx. 35).

Adverbios: Xa (l. 1, páx. 34), agora(l. 3, páx. 34).

Pronome: eu (pron. persoal, l. 3,páx. 34).

Preposicións: dende (l. 1, páx. 34),en (l. 8, páx. 34).

Conxuncións: que (l. 1, páx. 34), e (l.2, páx. 34).

2 Resposta aberta. Suxestións:

– Os amigos xúntanse acotío.

– Os amigos rinse acotío.

– Os amigos divírtense acotío.

– Os amigos escríbense acotío.

3 Resposta aberta. Suxestións:

– Os rapaces len acotío.

– As profesoras len acotío.

– Estes piratas len acotío.

– Meus pais len acotío.

Page 63: Lingua Soluciones Ejercicios

65

4 Det. → un (artigo indeterminado),os (artigo determinado), meu (pose-sivo).

Adx. → intrépido.

Pron. → Eu (pron. persoal), el(pron. persoal).

Nomes → pescador, polbo, praia,home.

Adv. → sempre, xa, nunca.

Prep. → a, en.

Conx. → e, que.

Verbos (falta a categoría na lista) →fixese, convertería.

5 Os: determinante (artigo determina-do), señores: nome ou substantivo,meses: nome ou substantivo, fixe-ron: verbo, as: determinante (artigodeterminado), casas: nome ou subs-tantivo, con: preposición, anacos:nome ou substantivo, de: preposi-ción, lúa: nome ou substantivo,con: preposición, pingas: nome ousubstantivo, de: preposición, auga:nome ou substantivo.

6 – Son Mario Stevenson e teño cator-ce anos.

– O verdadeiro nome de John PeloCrecho é Xan.

– Nós vivimos unha aventura emo-cionante.

– Luísa e Lola serían as grumetes.

– A bandeira pirata ten unha arre-piante caveira.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da activi-dade 2 de Reforzo e de Ampliación.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Comprender e analizar a estrutura da lingua: desde unidades máis amplas (ora-ción) ata unidades menores (palabras).

Anotacións

Page 64: Lingua Soluciones Ejercicios

66

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� Cómpre facerlles ver aos alumnosque a meirande parte das palabrasteñen acento, aínda que só algunhaslevan acento gráfico.

� Se o nivel da clase o permite, podepoñerlles un texto breve no que, apartir da lectura en voz alta, elesmesmos se decaten de que palabrasson tónicas e que palabras son áto-nas (artigos, preposicións, conxun-cións…). Tamén, con esta mesma fi-nalidade pode utilizar a lectura dalectura ou o ditado locutados noCD audio.

� No exercicio 1, pídalles que escri-ban as palabras en maiúscula, parafacer fincapé no feito de que as le-tras maiúsculas tamén deben acen-tuarse.

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 PORTUGUÉS, ACTRIZ, CARAVEL,CEMPÉS, ESQUÍ, LACAZÁN, REDAC-TOR, VIOLÍN.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Coñecer e aplicar correctamente as regras básicas de acentuación.

Criterio de avaliación

• Aplica as normas básicas de acentuación segundo as palabras sexan agudas,graves ou esdrúxulas.

Anotacións

Page 65: Lingua Soluciones Ejercicios

67

2 Sen til: aventura, conto, paxaro, se-gredo, grumete.

Con til: inútil, áxil, álbum, néctar,automóbil, hábil, mísil.

3 Agudas: tamén, descansar, panta-lóns, xampú, tripulación, mazás,menor.

Graves: móbil, cómic, portátil, bí-ceps, téxtil, lapis.

Esdrúxulas: harmónica, mecánico,capítulo, píntega, céspede, século,helicóptero.

DITADO

•Agudas: provisións, salvación.

Graves: pirata, fame, estabamos,miserable, mortes.

Esdrúxulas: deixáranos, morrése-mos, súpeto, fantasmagóricas.

• Provisións leva til porque é agudae remata en vogal + -ns. Salvaciónleva til porque é aguda e remata envogal + -n. Pirata, fame, estabamos,miserable e mortes non levan tilporque son graves que rematan envogal ou en -s. Deixáranos, morré-semos, súpeto e fantasmagóricaslevan til porque son esdrúxulas.

DITADO COMPLEMENTARIO

– A educación pública é necesaria.

– Todos os nenos e nenas teñen de-reito a estudar.

– Receitoulle uns fármacos para atose.

– Deixa o lapis e a goma no caixóndo escritorio.

– O cóndor voaba sobre as monta-ñas.

TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

� Recoméndase a realización da activi-dade 3 de Reforzo e de Ampliación.

COMPETENCIAS

En comunicación lingüística

� Comprender e utilizar correctamente as normas ortográficas.

Anotacións

Page 66: Lingua Soluciones Ejercicios

68

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivo

� Sistematizar e resumir os contidos estudados.

Criterio de avaliación

• Organiza e resume os contidos estudados.

RESUMO

� A noticia periodística é a narracióndun feito de actualidade.

� As palabras que teñen significadoscontrarios chámanse antónimas.

� As palabras pódense clasificar engrupos, chamados clases de pala-bras.

� A maior forza con que pronuncia-mos a sílaba tónica dunha palabrachámase acento. O signo co que semarca nalgunhas palabras chámaseacento gráfico ou til.

� As palabras aagguuddaass levan til candorematan en vogal, vogal + -s, vogal +-n ou vogal + -ns. As graves lévanocando rematan en consoante distin-ta de -n ou -s. As esdrúxulas lévanosempre.

REFORZO

Solucións

1 Actividade práctica.

2 Resposta aberta.

• Resposta de aplicación práctica.

3 Pequenos – maiores, nunca – sem-pre, inimigos – amigos, covardes –arriscados, afastados – xuntos, des-pois – agora.

4 a) Determinantes: Este (demost.),un (art. indet.), As (art. det.).

b) Substantivos: visita.

c) Adxectivos: cultural, históricos.

d) Verbos: poñen, completa, conti-nuarán.

e) Adverbios: conxuntamente.

f) Preposicións: con.

g) Conxuncións: que.

5 Resposta aberta.

6 Agudas: campá, galeón, testán, lec-tor, atrás, hospital.

Graves: doutora, túnel, pirata, líder.

Esdrúxulas: intrépido, película.

7 Campá leva til porque é aguda e re-mata en vogal. Galeón e testán, por-que son agudas rematadas en -n.Atrás, porque é aguda e remata en -s.

Túnel e líder levan til porque songraves e rematan en consoante dis-tinta de -n e de -s.

Intrépido e película levan til por-que son esdrúxulas (e as esdrúxulassempre levan til).

Lector e hospital non levan acentográfico porque son agudas que re-matan en consoante distinta de -n ede -s. Pirata non leva til porque égrave e remata en vogal.

Page 67: Lingua Soluciones Ejercicios

69

E DOU UN PASO MÁIS

SUXESTIÓNS METODOLÓXICAS

� Na páxina de Internet indicada nolibro atopará información suficientesobre todas as illas.

� No seguinte enderezo, pode consul-tar algunhas cantigas tradicionaismoi populares:

hhttttpp::////wwwwww..ggeeoocciittiieess..ccoomm//AArreeaa5511//SShhaaddoowwllaannddss//77333366//ccaannppoopp..hhttmm

SOLUCIÓNS

1 Resposta aberta.

2 Ai Pepiño, adeus...Ai Sálvora, ai san Vicente!,ai Sálvora, adeus, Mourente!,ai Sálvora, boca da ría!,para boas mozas en Vilagarcía!Ai Pepiño, adeus...Ai Sálvora, vento norteiro!,ai Sálvora, meu compañeiro!,ai Sálvora, vento ventiño!,xa están as rapazas na punta deAguiño.Ai Pepiño, adeus...

COMPETENCIAS

No coñecemento e a interacción co mundo físico

� Coñecer, valorar e respectar o noso contorno natural.

Anotacións

Page 68: Lingua Soluciones Ejercicios

70

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Resposta de aplicación práctica.

2 Está receoso, desconfía.

3 Deixa de pintar a mona: deixa defacer parvadas.

Pasouse da raia: excedeuse, esaxe-rou moito un comentario, unha crí-tica...

Montou un número!: deu un es-pectáculo, causou vergonza, armouun escándalo...

Hai que andar con pés de la: haique andar con coidado, con precau-ción ou delicadeza.

Ten moi malas pulgas: ten moi malxenio.

É un cacho de pan: é moi boa per-soa.

Debuxo: Resposta de aplicaciónpráctica.

4 Véxase a solución na imaxe do li-bro.

OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Obxectivos

� Obter e sistematizar información.

� Reflexionar sobre a lingua.

Criterios de avaliación

• Elabora un cuestionario.

• Interpreta e explica o sentido figurado de certas expresións.

• Reflicte nun esquema os contidos estudados.

Anotacións

esdrúxulas

– vogal: mazá.

– -n: galeón

– -s: compás.

– ns: calcetíns.

Rematadas en consoante distinta de -nou -s: cómic, álbum, néctar

Sempre: teléfono, semáforo, libélula

Page 69: Lingua Soluciones Ejercicios

71

SOLUCIÓNS DAS ACTIVIDADES

1 Resposta aberta. Suxestión:

Bos días, profe!

2 1 Xiz, 2 arquivador, 3 estoxo, 4 libre-ría, 5 regra, 6 borrador, 7 caderno, 8afialapis, 9 encerado, 10 andel, 11 te-soiras, 12 taboleiro, 13 lapis.

(Pódese engadir: 14 mochila).

3 Resposta aberta.

• O núcleo do predicado será, en to-dos os casos, o verbo.

4 Nome ou substantivo.

5 Vello – ancián, encontrar – atopar,escola – colexio, falar – conversar,profesora – mestra, saber – coñecer,xesto – aceno.

6 Bisílabas: nordés, folla, mazá.

Trisílabas: húmido, outonal, magos-to.

Polisílabas: termómetro, fantástico,atmosfera.

Agudas: nordés, outonal, mazá.

Graves: folla, atmosfera, magosto.

Esdrúxulas: húmido, termómetro,fantástico.

CONTIDOS QUE SE REPASAN

� Saúdos e presentacións.

� Léxico referido á escola e ao outo-no.

� Os compoñentes da oración.

� As clases de palabras.

� Clasificación das palabras segundoo seu número de sílabas e segundoa sílaba tónica.

COMPETENCIAS

Social e cidadá

� Entender a amizade como unha relación entre as persoas establecida sobre abase do respecto.

Cultural e artística

� Interpretar e ilustrar expresións con sentido figurado.

Para aprender a aprender

� Facer esquemas.

Anotacións