As tensións da Paz Armada

A Belle Époque

• A chamada Belle Époque corresponde aos anos previos a Primeira Guerra Mundial, momentos de paz e prosperidade dentro da Europa do século XX:– Paz dentro da Europa Occidental, posto que se trasladaran

os conflitos a outros continentes. Ademáis, os diplomáticos concertaban alianzas e acordos secretos e os militares aumentaban os seus arsenais.

– Prosperidade, debido a que durante os comezos do século XX o crecemento económico e científico é insuperable e parece revelar o comezo da competencia económica e as rivalidades nacionais e imperialistas.

Unha época de revolucións

• Mentres que as condicións dos obreiros nas sociedades máis avanzadas melloraba a comezos de século, en países mais atrasados a situación era ben distinta:– En Rusia:

• O tsar Nicolau II (Nicolás II) gobernaba de modo autocrático*, deste modo:– Os campesiños vivían miserablemente nun

clima de máxima violencia, o que evidencian os pogromos, linchamentos multitudinarios de grupos étnicos ou relixiosos (o tsar ruso os levaba a cabo contra os xudeus).

– As clases medias querían ter o mesmo tipo de reformas que no mundo occidental.

• Rusia pasaba por unha rápida industrialización que, lonxe de mellorar o país, provocou importantes desequilibrios sociais e receos exteriores.

• Dende a derrota rusa fronte a Xapón en 1904 se sucederon folgas e motíns, que acabaron dando lugar á Revolución de 1905, iniciada co Domingo Sanguento e esmagada polo tsar, que ainda así tivo que ceder parte da súa autoridade concedendo a creación dunha asamblea (a Duma) de aspecto parlamentario.

*Autocracia: sistema de Goberno en que a vontade dunha persoa é a lei. Neste sistema

todos os poderes –Igreza incluída- están supeditados ao gobernante.

– En China:• Se leva a cabo a Rebelión dos

bóxers en 1900, un levantamento antiextranxeiro que ía contra as concesións que as potencias imperialistas quitaran a China. Este levantamento foi esmagado por as potencias occidentales. Como consecuencia da rebelión, a Dinastía Manchú quedou desacreditada, sen embargo, extendeuse moi rápidamente un movemento favorable á proclamación dunha república capaz de resistir ao imperialismo occidental e xaponés.

Resume dos antecedentes da Primeira Guerra Mundial

1. Alemaña e a súa política panxermanista.

2. II Revolución Industrial: Alemaña ameaza a hexemonía económica de Inglaterra e o predominio naval.

3. O colonialismo imperialista: Competencia económica, tensións.

4. Rivalidades entre as potencias:a) Francia y Alemania por Alsacia e Lorena.b) Rusia e Austria-Hungría pola hexemonía nos

Balcanes.c) Servia: Na súa visión política de crear a Grande

Iugoslavia, necesitaba incluir Bosnia Herzegovina, anexados ao Imperio Austro-húngaro.

As Alianzas entre as potencias

• A exaltación do nacionalismo e as rivalidades económicas e coloniais dividiron ás grandes potencias en dous bloques antagónicos, e Europa comezou a dividirse.

• Trala súa unificación, Alemaña xurdiu como unha gran potencia militar e económica, que buscaba aumentar a súa influencia internacional e crear un imperio colonial. Isto alarmou a Francia –derrotada na guerra franco-prusiana de 1870 e a Gran Bretaña, que vían na industria e na mariña alemanas unha ameaza ao seu papel de primeira potencia mundial.

• As dúas potencias aliáronse e buscaron o apoio de Rusia. Deste modo, Francia, Rusia e Gran Bretaña formaron o grupo dos Aliados ou a Tripla Entente.

• No bando contrario encontrábanse as chamadas Potencias Centrais: Alemaña e o Imperio Austro-Húngaro.

• Austro-Hungría tiña unha poboación multinacional na que quedaban claramente patentes inquedanzas nacionalistas. Moitas destas inquedanzas eran alentadas dende os Balcáns, unha rexión, cunha distribución complexa de pobos e nacionalidades. A decadencia do Imperio Turco, antigo señor destas zonas, permitira a aparición de novos e inestables Estados (Serbia, Bulgaria, Rumanía). Tanto Austria como Rusia aspiraban a dominar estas zonas.

• Aliados/Tripla Entente: Rusia, Francia, Gran Bretaña.• Potencias Centrais/Tripla Alianza: Alemaña e Austro-

Hungría.

A Paz Armada

• Cada Estado trataba de garantir a súa seguridade e posición internacional con aliados poderosos e a maior forza militar posible. ¿De qué maneira?– Aumentando os orzamentos militares.– Alongando o servizo militar a dous ou tres anos.– A través do progreso técnico, que proporcionou

armas máis eficaces e mortíferas.– O aumento da poboación permitiu mobilizar exércitos

de millóns de homes, os máis numerosos da historia.

• A hostilidade entre os dous bloques foi aumentando. • Producíronse diversas crises –nas colonias e nos Balcáns-

que se resolveron sen utilizar armas, pero aumentaron a desconfianza xeral.

• Pouco a pouco a guerra comezou a considerarse inevitable.

• Os discursos de exaltación patriótica fixéronse máis frecuentes e os militares de cada país comezaron a traballar en hipotéticos plans de guerra.

• A opinión pública, influida pola prensa, aceptou a idea de un conflito armado. A guerra prevíase curta, con rápidos movementos de tropas e ataques fulminantes. Os expertos militares sostiñan que gañaría quen dese o primeiro golpe.

A Primeira Guerra Mundial

• Nestas circunstancias, un magnicidio, sucedido en verán de 1914, serviu de casus belli*. Un nacionalista bosnio asasinou en Saraievo ao herdeiro da Coroa Austro-Húngara, o arquiduque Francisco Fernando. Austria culpou a Serbia de axudar ao asasino e, co apopio alemán, declarou a guerra a Serbia.

• O mecanismo das alianzas púxose en marcha:– Rusia declarou o seu apoio a

Serbia, e ao seu lado fixérono os seus alados, Francia e Gran Bretaña.

– Os dous bloques (Potencias Centrais e Aliados) enfrentáronse e, seguindo os consellos militares, mobilizáronse con rapidez para tomar a iniciativa.

*Magnicidio: asasinato do xefe de Estado ou gobernante

Casus Belli: circusntancia que provoca unha declaración de guerra.

A Guerra de Movementos (1914)• Trala declaración de guerra, recibida con entusiasmo

popular en case todos os países, os exércitos de ambos bandos mobilizáronse con rapidez para lograr canto antes unha victoria decisiva, pero o resultado non foi o esperado.

• No caso alemán, o seu plan (O Plan Schlieffen) consistía en evitar a loita simultánea en dúas frontes; deste modo pretendía derrotar a Francia na fronte occidental antes de enfrontarse na oriental a Rusia, de quen se esperaba unha mobilización máis lenta:– Na fronte occidental, Alemaña avanzou rápidamente ao

principio, atravesando un país neutral, Bélxica, e chegaron preto de París. Sen embargo, os aliados frearon a seu ataque no Marne.

– Na fronte oriental, os rusos reaccionarion antes do previsto, polo que pese ás victorias alemanas, a guerra continuou.

A Guerra de Trincheiras• Os exércitos cavaron trincheiras e

aferráronse ao terreo. A guerra estancouse, e resultou evidente que ía ser longa.

• Os soldados vivían naquelas gabias enlamandas, en condicións durísimas, polo que a guerra de movementos inicial convertiuse nunha guerra de trincheiras, caracterizada polos seus ataques frontais, é dicir, ataques de grupos de soldados que saían das súas trincheiras e trataban de avanzar baixo fogo inimigo para abrir unha brecha, producíndose moitos mortos e poucos avances.

• Nas batallas de Ypres, Vedún, Marne ou Somme (fronte occidental) morreron centos de miles de homes (inmenso custo humano).

A Guerra de Posicións (1915-1917)• Tanto as potencias centrais como os aliados intentaron

incorporar novos contendentes na batalla ao seu favor e abrindo novas frontes de loita:– Novos contendentes:

• Do bando das potencias centráis: O Imperio Otomano/Turco e Bulgaria.

• Do bando dos países aliados: Italia e Romanía.– Novas frontes de batalla: Oriente:

• Os Británicos trataron de ocupar os Estreitos (Mar Negro-Mar de Mármara-Mar Exeo), mentres os rusos atacaban dende o Cáucaso.

• Alentouse a rebelión árabe contra os turcos. No Imperio Otoman se levou a cabo a persecución de minorías cristiás que simpatizaban cos aliados, o que desembocou no xenocidio de máis de un millón de civís.

• Dado o igualado das forzas, parecía claro que vencería aquel que resistise máis.

Mapa Fronte Occidental

Mapa Fronte Oriental

• A guerra entrou nunha fase de desgaste: cada bando bombardeaba as trincheiras inimigas con todos os medios dispoñibles, ademáis de asfixiar económicamente ao rival.

• Neste caso destacou a decisión Alemá: esta potencia dificultaba o abastecemento marítimo dos aliados, atacando incliso barcos neutrais: a guerra submarina converteuse na clave do conflicto.

• O equilibrio entre os dous bandos, acadado pagando un alto custo, comezou a cambalear (tambalearse) no ano 1917 debido a dous circunstancias decisivas:– A Revolución Rusa, que

beneficiaría ás potencias centrais. Comezou a falarse das primeiras conversas de paz –por separado- entre Rusia, Alemaña e Austro-Hungría que culminarían ao ano seguinte.

– Os Estados Unidos declaráronlle a guerra a Alemaña como resposta aos seus ataques submarinos indiscriminados. A axuda americana liberou económicamente aos exhaustos países aliados.

O fracaso da ofensiva alemá (1918)• Ao comezar 1918 as potencias centrais obtiveron victorias na fronte

italiana, e neutralizaron a Rusia coa Paz de Brest-Litovsk, pola que conseguiron importantes ganancias territoriais.

• Sen embargo, na propia Alemaña a situación era de extrema gravedade, ata o punto de chegar a temer un estoupido revolucionario semellante ao ruso.

• Ante a situación, Alemaña optou por xogar a súa última baza e, no verán de 1918 lanzou unha ofensiva contra Francia, co obxectivo de romper esta fronte antes de que a axuda americana se fixese efectiva. Alemaña non o conseguiu, Francia e Gran Bretaña acabaron resistindo.

• No outono de 1918 os aliados de Alemaña foron abandoando a loita, mentres que en Alemaña formábanse consellos revolucionarios entre soldados e obreiros, consellos semellantes ao modelo soviético. Ante o inminente dun colapso en Alemaña, o kaiser, Guillermo II, abdicou e proclamouse a República alemana.

• O 11 de Novembro Alemaña pedía o armisticio.

* ARMISTICIO: consiste en la suspensión de las agresionesentre dos grupos (países, naciones, facciones)

que se encuentran enfrentados en una lucha armada.