8/17/2019 Le Dauphin Itsasontziaren Euskarazko Gutunak-Baiona-Louisbourg-1757

1/4

Gutun bat egiten delarik, hartzaileari berriak ematen zaizkio edo gertakariak kontatzen, zerbait onartzen edo

gaitzesten zaio, edo eskatzen edo galdegiten, bera erasiatzen da edo otoizten, nola den. Elementu horiek

atzeman daitezke gutunetan :

- ASARRE BERRIRIK EZ IGORTZEAGATIK Zuben berri hainitz estuzube gaztigatzen nola zaiten, eta esdeus hainitz egortzen; letra bat solamente estuzu egiten, ez guri eta ez emasteari. Penatuba gare hainitz berririk

gabes. Otoisten zaitut zuhur izatias eta zure berriak gaztiatzias Edo: Badakizu bi urthe huntan ez darotazula ez bizi zarenez eta ere zure berririk batere eman;

aparanzias ahantzi zaitzu aita nauzula. Aditu dut fortuna handi bat egin duzula hor eskontzeas, Jainko jaunak

lagun eta gida zaitzala, eta egin dezazula gratia, zure baithan ongi ongi sarthurik, zure faltak ongi ezaguturik,

niri eta zure ama gaxoari eta familia guziari eman darokuzun nahigabe handia erreparatzeko...” - GAIZKI PORTATZEA  Uste nuben aditu denbora guzietan zutaz gizon  behar den bezalako bat  hizaren ziñela; bizkitartean  kontrarioa  aditzen dut. Ainitz gare  doloratuak  zutazko gauzen aditziaz. Ez dut dudatzen

 konpania gaiztoen efetu  batzuek direla horiek;  zorigaitzez  hizan zarela herri hortan. Bainan zer egin

 presentian? Erreparatzerat entsaiatu behar da iraganaren; oraino gaztea zare 

- LARDERIA (ohart ama noka ari zaiola alabari)  Ene haur maitea, Ganisek eta Ganabrak izatu diten disputa,Ganabrak aitu dubela ezkontzen haizela toki guzijetan, eta Ganisek ezetz, eta nik eman dinat bakea, Jeainkoaz

landan ni ama naizela, eta nik jakin behar dudala lehenik, eta orduban jakinen dutela ea hala den. Ez ala bai,

 Jeankoak erakutsiko daun zer egin, eta Berjina maiteak agijan ene otoitza adituko din, ene ha[u]r maitea, hiri

 zer ispira. - ARRANGURAK, MISERIA, LAGUNTZA ESKE  Doloratuak gara hagiz izatu dugun berri tristeaz. Haren,

[arren?] gauzak ahalic ungi altxaturik hunat pasatzerat egizu lehenbiziko komoitatean, zeren nihor gabe

kausitzen baikara. Katalin eta bi biok gara, eta Maria eta Arrangoitzen gelditu dire. Hunat pasatzerat egizu,

 zeren heldu den neguko ez bazaitzaigu ethortzen utz ahal baitezakegu errota

- DIRU KONTUAK, DIRUA ETA GAIZKI ULERTZEAK, AITZAKIAK:  Markatu baitzinarotanKolakareneko semeari  prestatu  ziniotzala  hemezorzi libera , eta  galde netzola, eta erretira netzola. Hartu dut

 partikularrean gizon gaste hura, eta dio egundaino ez diozula deusik eman; biok hori elkarganatzen zaretenean

 xurituko duzue 

- JANARIA, ARROPAK IGORTZEN  Anaia, egorzen dautzute aitak eta amak Pikunen semiarekin zerbaitaldat[z]eko:  galza ,  maripolisa ,  athorra ,  marra ,  galzerdi  eta  zapata. Eta ene partez emanen dautzu Martin

Filisen semeak kintal erdiko  barril bat nafar , eta Tulikunek emanen dauzkitzu  barril xume bat agorient eta

urdaiazpi bat, ene esposaren partez 

-EZKONTZEKO MENTURA  Beinat, ene bihos maitia, dio zure arrebak baduela hirur urte  zure emastegaia bilatua duela , bethi dagoela hagorandua zu ikusi nahis, bethi galdegiten dioskala zure berriak eta bethi agintzen zaituela, baldin fraide egin gogo espaduzu. Eskonza tratazale handi bat da hura.... 

- GERLA, KORTSUA, UNTZIGINTZA:  Hanitz dire  trabailu  handiak Franzian, unzi egiten, partikularki Baionan, eta Donibanen ere bai, ezen Don[i]banen egin ditut nik neronek  korsuzaleak  nere  planarekin , bat

 Baionako eta berzerik hirur edo lau aski unzi galantak , Erregeren konstrikturaren planaren ganean. Eta orai

ere baditut hirur  xume   xantierean hasiak, eta handi bat badut hasi beharra ene kontuko egiteko, zeinak   18

peza muntatuko baititu ERLIJIOA: Ene aita maitia, egizu bethi kuraie; zeruko aitak bethi izaren du gure artha. Eta zure dolore guziak

 ofreji diotzotzu  Jinkoari ahalik hobekiena. Zure horko doloriek ematen dute ene bihotzian penarik handiena.

 Ageri da Jinkoak horla plazer dubela; konpli bedi, bada, bethi Jaunaren  borondatia

ITZULTZEA: OTOI ZATO ETXERAT: Martxoaren lehenbiziko igandian egin behar tu borz urte hemendik

 partitu zinetela. Gerostik ezkara hala satifatu, nola aurten Jainkoak grazia handiak egiten daroskizue, eta

estarotzue batere gutiago eginen baldin ematen badiozue satifazionea zuen aitari eta amari zuen ikustekoa,ezen hurren dire hagorandu zuek begis ikusi nahis: munduko ontasun guziak baino nahiago lukete zuek begis

ikusi, gero hilen badire ere. Hain ungi zuen arrebak zuen ikusteko desira baluke, non uste balu munduko

tresorik handienak, guziak uts bailezake zuen ikusteko, non Bordele bezain hurbil baliz, es bailuke batere herabe

urratsa zuen ikusteko EDO  Zato ahal badagizu etxerat. Zure ama maitea lehenik eta gero gu hurren, zuk

aditzerat eman darokigutzun berriak aditu eta, ondoban zu horko miserietarik etorria ikusi nahiz etxerat.  Zato

etxerat. Bi seme izatu tugu; lehenbizikoa hil tzen sortuta, zortzigarrren egunean, eta bertzea haur galant batdugu. Elkarri eginen diogu begitarte.  Zato etxerat. Presentian ez dut zuri zer aditzera eman. Gelditzen naiz

 zure zerbitzari fidel, bihotz onez, zure arreba maitea. Eta bertze familla guzia orobat: Piarre Hiribarren,

Grazian Goute, Maria Bastues. Othoi, zato etxerat.”

8/17/2019 Le Dauphin Itsasontziaren Euskarazko Gutunak-Baiona-Louisbourg-1757

2/4

 

8 puntu gutunen mintzairaz &&& 8 points sur la langue utilisée dans lacorrespondance

Penatu b a, etxitu b a,cu b ec, dira b eino

Fonologia -B anhihiatikoaU+ A > UBA

-B antihiatusPenatu+a  > penatuba  

Condenatuac iza ren   garela, ema ren   dautçusalbamendua,

Fonologia -NEN > RENgeroaldian

Passage de –NEN à – REN au futur

Darotçut, dausquinat,cinerosquidan, netçola

Morfologia Hiru ertsonekilakoadit!-for"ak

For"es #er$alestriersonnelles leines

Harcen dut libertate cueibi lerroren eschribatceco

 jaquin deçacuen

amoreac gatic   cuen….

%inta&ia  morea! gati!  &ede!koerausen t&ertat!eko

Re'ours à amorea! gati! our introduire unesu$ordonn(e de $ut)

'o""e en BNa#arre et%oule

"aztiga *e&ikoa Punitu, ala a$isuae"an,

u latin .A%/01AREsignifie unir, oua#ertir,

Hagorandu *e&ikoa Berantetsi) haiduruegotea eta estresean

Etre dans l,attente etl,an&i(t(,

Harbi pastea *e&ikoa Peita ) arra$a ) arrain-arrault!e! egina

No" de l,a2t ourogue,) à $ase d,3ufsde oisson

"anes, "anachume,#etri, $rtholopitz!o,"anahaurra, "arnesein

%"uernese&', Plemuan%Pl&mouth', rretchola%(a )ochelle'

4no"astika 54HANE% > "anes  6Haurra  7 i!en ttiietansart!en 6

e&otooni"oentrata"endua

iff(rents no"srores dont desr(no"s) le no" d,une

"aison de %are)e&otoon8"es sousfor"e int(gr(e au$as9ue

 Le Dauphin; gutuneriaren egileak eta hartzaileak. &&& Origine, auteurs et

destinataires des lettres 

zk. Jatorria/origine Igorlea/émetteur Ahaidegoa/parenté Hartzailea/destinataire

1 Urruña Martin de Arrunde Aita/père Martin de Arrunde

2 Hendaia * Marie d’Etcheverry Ama/mère Pierre Daguerre

3 Hendaia Gachina de Biscarrondo Arreba/soeur Patchiqu de Biscarrondo

4 Hendaia Gachina de Biscarrondo Arreba/soeur Martin Josepe de Biscarrondo

5 Sara Catalin Lalanne Esposa/épouse Esteben Gourdo

6 ? * Maria de Molleres Adiskide/amie Bitor & Bernat de Farandiret

7 Sara * Miguel Harismendy aita/père Bernard Harismendy

8 Azkaine Maria de Bortairay Kusina/cousine Joannis Hiribarren

9 Hendaia Gaçina Diyarz Esposa/épouse Joannes Hiraburu

10 Sara Martin Borda aita/père Andreco Borda

11 Senpere * Maria Dihitx ama/mère Haurra Maria Hiriart

12 idem * idem idem idem 

13 Getaria Joanna de Salla Hauzo/voisine Jean Castillou

14 Sara Martin Durruitz aita/père Domingo Durruitz

8/17/2019 Le Dauphin Itsasontziaren Euskarazko Gutunak-Baiona-Louisbourg-1757

3/4

15 Getaria * Joanna de Castillou Alaba/fille Jean Castillou

16 Senpere * Joanes de Matet Aita/père Joannes de Matet

17 ? ? hauzo?/voisin? Bernat Haroqui

18 Getaria * Maria de Lamarq ama/mère Bernat de Lupoy

19 Sara Joannes d’Etcheverry aita/père Joannes d’Etcheverry

20 Donibane Marie Darburu ama/mère Marie (Duhalde) Harboure21 Ziburu * Jean Lafitte Bourguignon aita/père Joanis Lafitte Bourguignon

22 Sara Joanna de Bidart ama/mère Joannes d’Etcheto

23 Sara * Piarres d’Etcheverry aita/père Joannes d’Etcheverry

24 Senpere * Betri d’Etcheberry aita/père Joannes Etcheberry

25 Sara * Martin d’Etchart  Osaba/oncle Joannes d’Etcheverry

26 Baiona Cathalin Marie Berrogain Adiskide/amie Catherine Laborde

27 Azkaine Marittipo de Subiet Esposa/épouse Laurens Perusqui

28 Ziburu Cathalina Ithurriague Arreba/soeur Gabriel Ithurriague

29 Ziburu Pierre d’Etchevers Anaia//frère Pierre d’Etchevers,

30 Senpere Martin Larralde Osaba/oncle Saint Martin de Duronia Mirande

31 Bidart * Katalin Duat Esposa/épouse Pierre Latiga

32 Ziburu * Maria de Saint Martin ama/mère Joanis Diharce

33 Getaria Betry Daguerre Anaia/frère Martincho Daguerre

34 Donibane Terecha Labadia ama/mère Joanis Dupui

35 Getaria * Catharine Desclaus ama/mère Martin de Heuty

36a Azkaine Gachina Saint PéeKoinata/belle

soeurCatherine Gelos

36b Azkaine Pierre EtchegarayKoinatu/beau-

frèreCatherine Gelos

37 Donibane Gana Haurra de Fussiat ama/mère Adrien Salla

38 Getaria * Joana Duhalde Esposa/épouse Janne Castillou

39 Urruña Haraneder apeza Osaba/oncle Pierre Echegoyen

40 Ahetze David Borrotra aita/père Martin Borrotra

41 Donibane Machume Basterreche ama/mère Esteben Lafontaine

42 Getaria * Sabadina de Clauset ama/mère Martin de Darango

43 Getaria * Joana Aprendisdeguy Esposa/épouse Martin de Darango

44 Bidart Maria Bastres Arreba/soeur Gracian Goute

45 Donibane Estonta Durquiet Arreba/soeur Martin Durquiet

46 Donibane Maria de Bordachipi ama/mère Pierre Lahitun

47 Sara Marie d’Iturriague ama/mère Estebe de Echegaray

48 Ahetze Joannes Larralde aita/père Betry Larralde

49 ? Francha Barrere Esposa/épouse Pierre Hayete

8/17/2019 Le Dauphin Itsasontziaren Euskarazko Gutunak-Baiona-Louisbourg-1757

4/4

 

 Le Dauphin itsasontziko tripulazioaren zerrenda &&& Liste des membres del’équipage

IZEN-ABIZENA/ Prénom/nom, MAILA grade, JAIOTERRIA origine, ADINA âge, HILEROKO SOLDATA

solde mensuelle, (liberatan/ en livres)

OfizierakMartin Lermet kapitaina/ capitaine= grade Ziburu =

lieu naissance 26 = âge 160 = solde

Dominique Leblanc 2. capitaina/ 2. capitaine 

Louisbourg 24 130

Pierre Derratsou tenientea/ lieutenant, Donibane

Lohizune 24 100

Jean Broutiere entseinaria/enseigne Louisbourg 20

70Pierre Faurier kirurgialaria/chirurgien Argelos

37 75

Ofizierak/ Officiers mariniers Joannis Lermet Ziburu 47 90

Bicente Lissaratsou Donibane Lohizune 27 75

Bernard Hiriart Pon de Canot (?) 27 70

Bernard Segar Senpere 21 65

Samson Hiriart Azkaine 27 90

Martin Habans Ziburu 27 70

Marinelak / marins Joannis Siogaray Urruña 25 65

Martin Detchegoyen Urruña 30 65

Joannis Gueldy Urruña 22 65Saubat Darrans Urruña 23 65

Michel Larretche Ziburu 17 60

Pierre Chaumont Donibane Lohizune 19 65

Bertrand Guicheneguy Senpere 24 65

Michel Eldox Quebec 24 65

Hasiberriak/ Novices André Balay Louisbourg 17 35

Martin Lahasson Senpere 20 35

Joannis Latxalde Itsasu 20 35

Joannis Behola Senpere 20 40

St. Jean Detchebehere Ortzaize 20 35

Joannis Bedaton Senpere 20 50Joannis Darrichury Donamartiri/Saint-Martin

d’Arberoue 19 35

Martin Croux Senpere 18 40

Jean Campy Louisbourg 21 35

Ontzi mutilak/ Mousses Jean Hiriart Urruña 16 35

Jacobe Lafargue Ziburu 15 30

Joannis Detchebetcho Urruña 18 35

Bolondres/ Volontaires Jean Dotsanur Gabadi/ Gabat 30 45

Erroldatuak/ Enrôlés Martin Salaberry zapatagilea/cordonnier Uztaritze

35 ---Pierre Dandoy zapatagilea/cordonnier

Martxueta/Masparraute 45 ---