Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

16
Bertso txapelketari kritika www.argia.com/larrun 151 M A H A I - I N G U R U A Ion Ansa Oier Araolaza Fredi Paia Bertso txapelketari kritika ARGIA DANI BLANCO

description

Otsailaren 26an hasi eta martxoaren 12ra arte, Bertsolamintza IV Inertziak erantzi, garena jantzi jardunaldiak antolatu ditu Euskal Herriko Bertsozale Elkarteak. Egunerokotasunari herdoila kentzen arituko dira hamar hizlari, hainbat alorretan (umoreaz, sortze prozesuaz, gai-jartzailetzaz...). Txapelketako inertziez eta honek bertsolaritzaren sisteman duen eraginaz jardungo dira hauetako hiru, eta Larrunen elkartu ditugu. Bertsolaritzari buruzko beste ikuspegi bat duzu bertan, dena baita nondik begiratzen den. Erantzuteko aukera duzu bai argia.com webgunean, edo Bertsolamintzako hitzaldietan parte hartuz.

Transcript of Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

Page 1: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

Bertso txapelketari kritika

www.argia.com/larrun

151

M A H A I - I N G U R U A

Ion Ansa Oier Araolaza Fredi Paia

Bertso txapelketari kritika

AR

GIA

DA

NI

BL

AN

CO

Page 2: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

2 M A H A I - I N G U R U A

Azter dezagun txapelketa sistemarenbarruan. Nola deskribatuko zenukete ber-tsolaritzaren sistema eta horren barruannon kokatzen da txapelketa? Zein funtziobetetzen ditu?

ION ANSA. Oraindik egiteko dago bertsolari-tzaren sistemaren azterketa. Eta beharrezkoada egitea, jakiteko zer egiten ari garen eta zeregoeretan gauden. Nire ustez, sistema ideiabatean oinarritzen da: ona eta txarraren artekobanaketan. Ez bertso ona eta txarra, baizik ber-tsolari ona eta bertsolari txarra. Horiek bimutur dira eta ez da hizkera hori erabiltzen,baina hierarkizazio bat egiten da eta horrenondorioz dator egitura oso bat. Organo desber-dinak daude kontzeptu horren inguruan mugi-tzen direnak eta azkenean iristen gara “elitea-

ren” sistema batera, eta hori kokatzen da ber-tsogintzaren erdigunean: hori da erreferentzia,hori da eragina... Txapelketaren funtzioa zeinden? Sistema guztien helburua da betikotzea,eta txapelketak besteak beste, funtzio horibetetzen du. Sistema elikatu eta indartu egitendu eta sistemaren legitimitatea bermatzen du.

“Onak eta txarrak” esan duzu. Hori norksortzen du? Publikoak, plazak? Zenbateta saio gehiago egin, hobea zarenarenseinale?

I. ANSA. Bertsolaritzan bada gauza bat, besteespresio artistikoetan nekez aurkitzen dena,eta da txapelketari aitortzen zaion zilegitasunahierarkia hori osatzeko. Txapelketak ematendu legitimotasun hori, “labela”.

Otsailaren 26an hasi eta martxoaren 12ra arte, Bertsolamintza IVInertziak erantzi, garena jantzi jardunaldiak antolatu ditu EuskalHerriko Bertsozale Elkarteak. Egunerokotasunari herdoila kentzen

arituko dira hamar hizlari, hainbat alorretan (umoreaz, sortze prozesuaz,gai-jartzailetzaz...). Txapelketako inertziez eta honek bertsolaritzarensisteman duen eraginaz jardungo dira hauetako hiru, eta LARRUNen elkartuditugu. Bertsolaritzari buruzko beste ikuspegi bat duzu bertan, dena baitanondik begiratzen den. Erantzuteko aukera duzu bai argia.com webgunean,edo Bertsolamintzako hitzaldietan parte hartuz (ikus egitarauakontrazalean).

Testua eta argazkiak: Estitxu Eizagirre

Sistema legitimatzenduen joko absurdoa?

Page 3: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

FREDI PAIA. Gaur egun ari da lortzen horigehien. Bertsozaletasunaz egindako azkeninkesta soziologikoan (2006) ikusi genuen: jen-deari galdetu “nor da zuretzat bertsolaririkonena?” eta erantzunetan 100 izen agertu ziren.Hori da txapelketak orain arte apurtu ezin izanduen errealitatea. Gaur egun ari da lortzenaniztasun hori apurtzea, besteak beste transmi-sio ereduaren bidez. Bertso eskola batzuetangazteek argi ikusten dute nagusi batzuk txapel-ketetara doazela eta beste batzuk ez (etabatzuek hautua egiten dute txapelketara ezdoazenen bidea hartzeko), baina sistemak ezdu aukera hori ematen. Ezkutatu egiten dubigarren errealitate hori. Sasoi batean Hitzetik

Hortzeran Goierriko bertsolarien saioak ema-ten zizkiguten, eta esaten zenuen “hor ez doainor txapelketara, baina saioak egiten dituzteeta begira zer ondo pasatzen duten”. Hori denafokutik* atera dugu.

Sistemara eta txapelketaren zeregineraitzuliz...

OIER ARAOLAZA. Nik dantzaren mundutik bizidut txapelketen sistema, eta agian esango ditu-dan gauza batzuk ez dira ongi egokituko ber-tsolaritzara. Funtzioez hitz egiten dugunean bigauza bereizi behar ditugu: bata da zer funtziobilatzen dugun edo espero dugun txapelketa

3B E R T S O T X A P E L K E T A R I K R I T I K A

Oier Araolazak, Fredi Paiak eta Ion Ansak txapelketa izango dute hizpide Bertsolamintzan.

* Fokua: 2006. urtean Bertsozale Elkarteak egin zuen gogoetan atera zen kontzeptua. Zakar esanda, adierazten du bertsolaritza esparruzabalaren barruan "ikusten den" eremua. Medioetan bisible dena, ikergaia, arreta bideratzen duena, mugimenduaren langaia... Fokutikkanpo egiten den bertsogintza ilunpean dago, badenik ere ez da ikusten.

Page 4: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

bat martxan jartzerakoan, alegia, zein direngure espektatibak, eta beste bat da praktikan,funtzio horiekin batera, edo horien kontra, edohoriek ordezkatuz, zer beste funtzio betetzendituen. Niri bigarren alde hau interesatzen zait,zeren gehienetan ez dira aitortzen funtziobatzuk, gero de facto funtzionatzen dutenak.Noski, txapelketa bat antolatzen duguneangogoan ditugun funtzioak dira onuragarri izan-go direnak, eta neurri batean kaltegarri gertatudaitezkeenak edo “albo kalte” izendatu daitez-keenak ez ditugu aipatzen. Baina gero gerta-tzen dira. Eta momentu eta sektore batzuetan,esaterako dantzan, pisu handiagoa dute disfun-tzioek, funtzioek baino. Eta orduan kolokanjartzen da txapelketa bera.

Txapelketak eredu sortzaile bezala daukanindarra aztertzea interesatzen zait. Hori mailadesberdinetan ematen da: batetik, txapelketaantolatzeak berak esan nahi du onartzen delaeredu batzuk izan behar direla. Eta gaineraeredu horiek hierarkikoki antolatu daitezkeela.Beraz, badaudela bertsotan edo dantzan egite-

ko modu batzuk hobeak, beste batzuk baino.Hau da, txapelketa antolatzen dugun momen-tuan onartzen dugu egin daitekeela sailkapenbat. Badaudela hobeak eta okerragoak. Etabestetik, behin txapelketa martxan jartzendenean, eredu hori zein den edo zeintzukdiren oso garbi adierazten du txapelketak. Etaeredu horiek zehaztearekin batera, aldi bereanhedatzen ditu automatikoki: izugarrizko inda-rra dauka txapelketak eredu horiek erabatzabaltzeko, hedatzeko. Alde horretatik, anizta-sunaren kontrako mekanismo oso indartsua datxapelketa. Horregatik iruditzen zait kaltegarriadela momentu eta sistema askotan.

F. PAIA. Nik lehenengo azpimarratuko nuketxapelketa ez duela bertsolariak sortu. Bertso-larien esku egon denean bere burua lehiatzea,beste formula bat erabili izan du historikoki:desafioa jotzea. Zer ezberdintasun dago? Desa-fioan protagonistak bi bertsolariak dira. Txa-pelketan difuminatu egiten dira bertsolariak etaegiturak berak hartzen du indarra, txapelketak.

4 M A H A I - I N G U R U A

1977an Oiartzunen sortu bazen ere, Oreretako Xenpe-lar Bertso Eskolan eman zituen bere lehen urratsakbertso munduan duela 17 urte. Geroztik, bat-bateko sa-riketetako epaile izan ezik, bertsolaritzaren baitan dau-den gainerako lan guztietan aritu da: bertsotan, gaijartzen, Hitzetik Hortzera programa egiten, txapelketakosaioen kritikak idazten...

38 urteko eibartarra. Pasio du dantza, eta ofizioa eredantzaren inguruan antolatzen saiatu da azken urteo-tan. Kazetaritzan eta Antropologian lizentziatua, Artea-ren Historian eskuratu berri du "ikertzailenahikotasuna" soka-dantzaren inguruko ikerketa lanariesker. Azken urteotan dantzan.com elkartean komuni-kazio, kudeaketa eta formazio lanetan dihardu.

ION ANSA OIER ARAOLAZA

M a h a i k i d e a k

Page 5: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

Sistema noiz sortzen da? Arte adierazpen orolez, norbanako jarduera den bertsogintzaestrukturalki interes kolektiboetarako erabilinahi denean. Txapelketak 30eko hamarkadansortu zituzten bertsolariak ustiatu nahi zituztenelkarte batzuek: Euskaltzaindiak eta besteek,hizkuntza politikarekin lotutako funtzioetarako(ez da kasualitatea hamarkada horretan sor-tzea, abertzaletasuna borborrean dagoensasoian). Bertsolaritzatik kanpokoak direnagenteek sortzen dituzte txapelketak. 1986anbertsolaritzak bere burua antolatu behar izanzuen, zergatik? Bertsolaria jada beste batzueneskuetan zegoelako. Eta kanpoko erakundeekerabakitzen zutelako nola neurtuko ziren, norizango zen ona eta nor txarra.

Sistema bat eraiki behar baduzu bertsolari-tzaren inguruan, bertsolarien onarpena ezin-bestekoa da: Hori ziurtatzeko tresna da txapel-keta. Euskaltzaindiak oso ondo erabili zuenbere garaian. Bertsolaria bezalako fenomenobaten inguruan (nahiko kontrolagaitza, lekuaskotan dagoena, bakoitza bere ideia eta egite-

ko moduarekin...) sortzera zihoan sistema horrilaguntzeko “tranpa” izan zen txapelketa, neurrihandi batean. Hor elkarjoko bat dagoelako,batak besteari itzala ematen dio, batak besteagabe ezin du bizi. Gaur ere Elkartearen zentra-lizazioa justifikatzeko tresna da txapelketa, esa-teko: “Bai, nik hartzen dut arte honentzakolaguntzaren %99a, baina sortzailearen erabate-ko onarpena daukat hau egiteko”. Hori gabeezinezkoa da, bertsolariak zilegitzen ez badu,Elkarteak ez dauka zentzurik ez indarrik. Etabertsolariak bizirauteko txapelketara joanbehar duenez, ez dago Elkartea zilegitu gabebizitzeko modurik, txapelketari esker.

Gero dago non jartzen den fokua. Edozeinbertso ekimenek urtean 200 saio dituenean etaElkarteak ez duenean ardurarik hartzen saiohorietako bakar bat ere grabatzeko, hor ikus-ten da sistema eta ekosistema. Fokua non jar-tzen du sistemak? Bera zilegitzen duen sekto-rean. Zeren fokutik kanpoko sektoreak, osozabala denak (bat-batean agertzen zaigu ber-tsolari bat Zuberoan, bat-batean agertzen dajende bat elkartu eta lan egiten duena Barakal-don...), horrek ez du zilegitzen Elkartea etaberaz ez dira azpimarratu beharreko faktoreak.

I. ANSA. Fokuaren ideiarekin guztiz ados nago,kontua da, askoz gehiago dela fokutik kanpogeratzen dena, foku barruan dagoena baino.

5B E R T S O T X A P E L K E T A R I K R I T I K A

“Sistema ideia bateanoinarritzen da: ona etatxarraren arteko banaketan.

Ez bertso ona eta txarra, baizikbertsolari ona eta bertsolari txarra.Txapelketaren funtzioa zein den?Sistema elikatu eta indartu egiten du etasistemaren legitimitatea bermatzen du”

ION ANSA

FREDI PAIA

1981, Algorta, Getxo. Bertsolari, musikari, etnografo etairitzigilea. Euskal kulturaren biltze eta ikerketa laneaneman ditu azken urteak Labayru ikastegian. Hainbatbertso ekimenetan aritu da, sorreratik: Txapel Bete Ber-tso, Zaharrak Berri Tour, Bertso Tranpak, Hudaltzainak,Payadoreak... Algortako Bertsolari Eskolako kide da.

Page 6: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

Sistema honekin hau dena fokutik kanpo utzibeharrean, goazen berdintzera. Noski, horrekeskatzen du “ona” eta “txarra”ren ideia haustea.Kontsideratu nahi badugu bertsolaritza artistiko-ki zilegi den adierazpide bezala, ezin dugu hitzegin termino hauetan, “onenak” eta “txarrenak”.Ezin dugu hitz egin ereduez. Musikariek ez duteereduez hitz egiten, eraginez hitz egiten dute.Bertsolaritza lotzen ari gara bertsogintzarekin etasormenarekin zerikusirik ez daukaten ezauga-rriekin: txapelketak, merkatuak, audientziak...hori dena oinarritzen da on eta txarraren ideian.Kontua da ideia hori hausten duzunean mozo-rrogabetzen duzula ideia horren atzean egitura-tzen den guztia, gure barruan ere badagoen hori.Zeren ideologia transbertsala da, geronek barne-ratzen dugu eta geronek sortzerako prozesuanere kontuan hartzen dugu, zilegitasuna ematendiogu etengabe. Niretzat klabea pentsamenduhori haustea da.

O. ARAOLAZA. Bertsolaritzaz ari garenean zertazari gara? Komunikazioaz? Sorkuntza artistikoaz?Zeren komunikazioaz ari bagara “on” horrenbalorazioa zuzen-zuzenean testuinguruarekineta momentuarekin lotutako gauza bat da: “Ona”

da momentu bakoitzean komunikazio hori fun-tzionarazten duena. Baina bertsolari bera testuin-guru eta momentu desberdinetan izan daitekeoso ona edo oso txarra. Beraz, komunikazioazari bagara ezin gaitezke on eta txar sailkapeneta-ra jolastu. Sorkuntza artistikoaz ari bagara, uf! baoraindik gutxiago! Hain zuzen ere, sorkuntzaartistikoan zenbat eta desberdinagoa edo haus-turarako joera handiagokoa izan, orduan etainteresgarriagoa iruditzen zaigu, ez dakit “ona-goa”. Txapelketak oinarrian duena da onarpena,egon daitezkeela onak eta txarrak eta gaineraantolatu egingo ditugula lehenengotik zortziga-rrenera! Eta hori da jardueraren oinarrizko fun-tzioen kontrako urrats bat.

Fredik aipatzen du ekonomikoki bideragarriizatea dela txapelketa antolatzeko funtzio nagu-sietako bat une honetan. Baina nik uste dutbadela beste bat, oso garrantzitsua: mediatikokiikusaraztea. Ezin dugu ahaztu erabat gizartemediatikoan bizi garela, eta gauzen arrakasta erepresentzia mediatikoaren arabera neurtzen dela.Eta txapelketak ematen dio beste ezerk emangoez liokeen presentzia mediatikoa eta horrenondoko soka guztia. Ekosistema horretan aipa-tzen dituzuen bestelako ekintza guztiak ere txa-pelketak sortzen duen olatu mediatiko horriesker artikulatzen eta biziberritzen dira. Zalantzada ea mediatikoki arrakasta hori izatea den hel-buru bat edo ez. Eta baldin bada, ba horretarakotresna oso egokia da txapelketa.

F. PAIA. Eta ze aukera kostu daukan horrek,gauza bat egiten duzun bakoitzean beste zerbaitez lortzen ari baitzara. Oraindik ere ikusten duttxapelketatik kanpora bizitza asko dagoela. Ezdudana oso garbi ikusten da eredu honekinjarraituz gero hamabost urte barru bizitza askoegongo den bertsolaritzan txapelketatik kanpo.Sortzen ari garen belaunaldia “txapelketa ala hil”logikarekin dabilela iruditzen zait, gainera txa-pelketa erabat ikuspegi darwinistatik: txapelke-tarako balio badut bertsotarako balio dut etabestela ez.

Gai honekin amaitzeko, eskematxo bat: guretxapelketaren indarra da gure antolaketa siste-

6 M A H A I - I N G U R U A

“Sistema bat eraiki behar baduzubertsolaritzaren inguruan,

bertsolarien onarpenaezinbestekoa da: hori ziurtatzeko tresna da

txapelketa. Euskaltzaindiak oso ondoerabili zuen bere garaian, eta onarpen hori

galdu zuenean bertsolaritza bere buruaantolatzera pasatu zen. Gaur ere

Elkartearen zentralizazioa justifikatzekotresna da txapelketa”

FREDI PAIA

Page 7: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

maren ondorio. Eta horren ondorio da sortzenari garen bertsogintza ere. Bertsozale Elkarteaizango ez balitz kontzentrazio bat (egitura zen-tralizatu horretara bideratzen da finantziazio iaguztia), gure grabitate zentroa bertso eskoletanbalego, dantza taldeetan bezala, txapelketakbeste pisu bat izango luke eta beste era baterabiziko genuke. Zergatik? Ez litzatekeelako hainhil ala bizikoa, parte hartu edo ez baliabideakizango genituzkeelako pisuzko alternatibak sor-tzeko. Bertsolaritzan baliabideen kontzentrazioaoso handia da, eta txapelketaren inguruko siste-matik kanpo ekosistema bizigarri gutxi dago.Transmisioan oso lan ona egiten ari gara, bertso-lari mordo bat sortzen, eta eskaintzen diogunetorkizuna inbutu bat da. Helduen txapelketanleku bat ez duten bertsolariek non kokatzendute beren burua? Bada alternatiba bat, autoges-tioa, azken urteetan ugaritu dena eta funtziona-tzen duena (“Txapel bete bertso” eta abar). Nor-berak bere ekimenari heltzea.

O. ARAOLAZA. Bitxia egiten zait bertsolaritzaeremutik dantzaren antolaketa eredutzat hartzea,dantza munduan azken 30 urteetan benetan bizidugun drama geure burua antolatzeko gaitasuneza denean. Azken 10-15 urteetan dantzatik inbi-diaz eta eredu bezala begiratu izan zaio bertsomunduari, duen barne kohesioagatik eta sistemabat antolatzeko izan duen gaitasunagatik.

F. PAIA. Proposatzen dudana ez da beste pun-tara pasatzea, gure egitura nazionala desage-rrarazi eta eskualdeetako antolaketara bakarrikpasatzea. Baina uste dut beste muturrera jodugula. Esaten dudana da oreka bat bilatubehar dugula. Zergatik? Bada gauzak txartobadoaz egun batean, motorra eskualdeak dire-lako. Aniztasuna hor dago, gure proiektuagizartearen aurrean askoz erakargarriagobihurtuko lukeen aniztasuna.

Txapelketak eredu bat besteen gainetikjartzen duela eta indar handiz hedatzenduela esan duzue. Ereduak beharrezkoakdira?

F. PAIA. Oierrek esan duen bezala, aniztasuna-ren kontrakoa da txapelketa. Ereduak beharditugu, arazoa da Eredua daukagula. Txapelke-ta irabazten duenaren eredua. Eta ondoren txa-pelketak eredu horretara moldatzen dira: gaienformulazioa...

I. ANSA. Ni ereduen kontrakoa naiz. Eredurikez da behar eta ez da sanoa ereduak eduki-tzea. Nik azentua norberarengan jartzen dut.Sortzea oso prozesu pertsonala da eta gauzabat da eraginak edukitzea, elikatzea, elkar era-gitea... eta beste gauza bat da ereduei jarrai-tzea. Nik uste ideologia aldaketan oinarrietakobat horixe dela, eredurik behar ez izatea.

O. ARAOLAZA. Nik zalantza daukat. Ez naizausartzen esatera behar ez ditugunik, uste dutgarrantzitsuak direla, askotan nork bere bideaalde batera edo bestera bideratu ahal izateko,

7B E R T S O T X A P E L K E T A R I K R I T I K A

“Txapelketa antolatzen dugunmomentuan onartzen duguegin daitekeela sailkapen

bat. Badaudela hobeak eta okerragoak.Eta bestetik, behin txapelketa martxanjartzen denean, eredu hori zein den edozeintzuk diren oso garbi adierazten dutxapelketak. Eta eredu horiekzehaztearekin batera, aldi bereanhedatzen ditu automatikoki. Aldehorretatik, aniztasunaren kontrakomekanismo oso indartsua da txapelketa.Horregatik iruditzen zait kaltegarria delamomentu eta sistema askotan”

OIER ARAOLAZA

Page 8: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

inspiratzeko... horiek eraginak diren, edo ere-duak diren? Ez naiz ausartzen esatera. Bainaereduen arteko harremana osagarria izan beharda, kolore desberdinak eskainiz. Eta ez elka-rren arteko antolaketa hierarkiko bat.

I. ANSA. Gogorra iruditzen zait norberaren sor-tzeko gaitasunari uko egitea beste eredu batijarraitzeko. Nik uste imitazioan sartzen garela,eta norberaren ukazioa dela hori.

O. ARAOLAZA. Baina sorkuntza prozesurakotrebakuntzan, behar beharrezkoak dira ere-duak, non haiek imitatuz jartzen dituzun pun-tuan zure teknika eta sorkuntzarako erremin-tak.

F. PAIA. Ikasketa prozesua imitaziozkoa da.Kontua da ereduak behar ditugula, pluralean.Zer gertatzen da? Gaur egun gero eta gehiagogoazela Eredura. Gure belaunaldikook askoztrokelekoagoak gara gure aurrekoak baino.Errimari begiratuta eta abar, molde bateko jen-dea gara, eredu batzuei jarraitu diegulako.Baina nik uste prozesu hori ere inbutuandoala. Belaunaldi batekoak bai ikusten dituda-la Egañaren imitatzaile, eta orain Lujanbiorigertatuko zaio gauza bera. Gure haurtzaroan iabi urtero txapelduna aldatzen zenez, ereduakhor zeuden. Hamasei urtez eredu bat txapel-dun izatearen ondorioek izango dute zerikusia.

Haurrek imitatuz ikasten dute. Gelditzenzaigun lana da, eredu bakoitzetik ona den horiidentifikatzea. Adibidez, Mañukortari buruzhitz egingo nuke: nola izan daiteke sasoibatean Euskal Herrian saio gehien egiten zuenpertsona adituentzat “kaka zahar bat”? Publiko-ari txoropito deitzen ari gatzaizkio aurpegira.Adituen ikuspegi hori da gure ikasleei buruansartzen zaiena eta sistematik irradiatzen denideologiak dioena: Mañukortak ez du baterebalio eredu izateko. Baina aldi berean, herriakMañukorta nahi zuen.

I. ANSA. Ikasketa prozesua imitaziozkoa deladiogunean ez dakit gauza beraz ari garen:gauza bat da ikasitakoa nola ikasi izan dugun,eta beste gauza bat da “norberetik” esaten denhori egiten ikastea. Horrek ezin du imitazioz-koa izan. Horrek ez du esan nahi erreferen-tziarik ez dagoenik eta hutsetik abiatzen gare-nik.

8 M A H A I - I N G U R U AC

LA

UD

IOA

ND

S

“Ereduen arteko harremanaosagarria izan behar da,

kolore desberdinakeskainiz. Eta ez elkarren arteko

antolaketa hierarkikoa”OIER ARAOLAZA

Page 9: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

Txapelketari kritika egiten zaionean,galdera sortzen da beste era bateko txa-pelketak kalte horiek gaindituko otelituzkeen. Txapelketa onik/justurik egindaiteke?

I. ANSA. Txapelketa ona da, bere helburuakbetetzen baditu. Gaur egun dagoena ikaragarriona da egungo sistemarentzat. Ultraperfekzio-naturik dagoen gauza bat da. Sustrai Colinakesan zuen bezala, BECeko finala “jubilatu koa-drila baten modukoa da, urtero bat erortzenda” eta berri bat sartzen da, eta lortu dugu horijustifikatzea eta hori ontzat ematea, hain zuzenere inoiz baino bertsolari gehiago eta mugi-mendu potenteagoa dagoen garaian. Beraz,oso ona izan behar du. Txapelketa justurikegin daitekeen? Ezin da.

Eta bertsoa epaitzea posible da? Ona etatxarra definitzea eta puntutan neurtzea?

I. ANSA. Bada bai, ikusi besterik ez dago, eten-gabe neurtzen da bertsoa puntutan. Bertso onaeta txarra neurtu daiteke, “ona” eta “txarra” izen-datzen hasten garen momentutik. Baina zerbalio dauka horrek? Kontua da neurtu nahidugun edo ez. Azken batean, honen atzeandagoen galdera da zer bertsogintza eraiki nahidugun, eta bertsogintza horien oinarriak zeinizango diren. Oraingo sistema nahi badugu, segidezagun txapelketarekin zeren oso ondo egitendu bere lana. Orain, bertsolaritza lan artistikobezala indartu nahi badugu eta kulturalki herrimugimenduaren bidean txertatu, nik uste dutdesbideratu xamar gabiltzala. Ideologikokikuestionatu behar dugu sistemaren egitura bera.

F. PAIA. Baina zuk aipatutako “hau da ona etahau da txarra” izendatzeko lan hori ez da egi-ten! Txapelketak egiten duena da bertsolariona eta txarra bereizi, ez bertso ona eta txarra.Zeren ikusita gaude bertso txarrak bertsolari“onaren” ahotik asko puntuatzen, eta bertsoonak bertsolari “txarraren” ahotik gutxi pun-tuatzen. Gainera debatea alferrekoa da, kontua

da egin egingo dela. Baina ezin diegu epaileeiesan: “Zuek lasai, ze beti egingo duzue txarto”.Epaileen profesionalizazioaren alderdia erabatdeskuidatu da, epaileak izan behar luke bertsomunduan pertsona ezaguna, bere jakintza etaautoritateagatik. Hori da txapelketak bermeapur bat emateko baldintza bakarra. Baina ber-tsotan egiten duguna guztiz kontrakoa da: abo-katu izatera heldu ez dena epaile. Eta epaileizan behar du abokaturik onenak. Izan behardu pertsona bat esango didana “Fredi, 5!”,“baina kristoren bertsoa da!”, “5! ze hau eta haueta hau egin duzu”. Eta konbentzitu ala ezesango duzu: “asko daki”.

I. ANSA. Baina epaileak ez daude horretarako.

F. PAIA. Epaileak egin behar du hori! Edozeinjustizia sistema oinarritzen da epailearen auto-ritatean.

I. ANSA. Esaten ari zara txapelketa justiziarenarabera antolatu behar dela, eta ez da horikontua.

F. PAIA. Baina justiziak izan behar luke helbu-ru! Meloi hau irentsi behar badugu, ahalegindugaitezen meloia ahalik eta kalitate onenekoaizan dadin. Epailetza deskuidatu dugu guztiz!Zenbat ordu sartzen dituzte bertsolariek urteaneta zenbat epaileek?

O. ARAOLAZA. Nik ez dut sinesten ekintzakomunikatibo edo artistiko bat sailkapenbatean antolatu dezakegunik, kirolean bezala.Alfonso Sastrerekin erabat ados nago, arteareneta kulturaren alorrean sariak ematea interes-garria da. Ondo ari dena saritu beharra dauka-gu. Eta hori identifikatzen dugu, nor ari denondo momentu batean. Baina sariak dira gauzabat eta lehiaketak beste bat. Eta sortzaile des-berdinak zerrenda batean antolatzea “hau lehe-na, hau bigarrena eta hau hirugarrena”, “hauhobea da hau baino”? Horrek ez dauka ez buruez belarri, ez komunikazioaren ikuspuntutik,ez artearen ikuspuntutik. Eta nik bertsogintzari

9B E R T S O T X A P E L K E T A R I K R I T I K A

Page 10: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

zerbait eskatzen badiot da komunikazioa etasorkuntza. Besterik eman dezakeen? Ez dakit,akaso epaileek besterik identifikatzen dute etahorregatik dira gai hori epaitzeko. Bainakomunikazioa eta sorkuntza ezin dira moduhorretara epaitu. Komunikazioan, txapelketakofinalean 14.000 lagun baldin badaude, horieta-ko bakoitzak bere izate eta testuinguruarenarabera jasoko du eta interpretatuko du mezua,bakoitzarengan desberdin funtzionatzen dumezu berak. Beraz, ezin ditzakegu zenbakibatekin berdindu! Artearen ikuspuntutik, egi-ten dira, “azken mende honetako artelanikonenak”, eta gainera sailkatzen dizkizute,baina horiek interes mediatiko hutsa dute,egunkaria saltzeko egiten dira.

I. ANSA. Baina hori da koska, zertarako egitenda? Zer legitimatzeko?

O. ARAOLAZA. Egin dezagun lehiaketa batBach, Mozart eta Vivaldiren artean. Eta aurkitu-ko ditugu epaitzeko irizpideak, e! Batek bere-hala esango du, “sinfonia luzeenak egin zitue-nak 2 puntu gehiago, eta nota gehiago sartudituenak...” nahi duzun guztia! Baina horrekbadauka zentzurik?

Sailkapen hori zertarako egiten denatera duzue mahaira. Azter ditzagun txa-pelketa egiteko arrazoiak.

I. ANSA. Esan dugu txapelketaren funtzioa siste-ma legitimatzea dela, eta horretarako egiten da.Berez joko absurdo bat dena (eta niri jokoabsurdoak gustatzen zaizkit eta txapelketa gus-tatzen zait zentzu horretan), legitimatzeko era-biltzen da. Arazoa da hori mozorrotzen dugu-nean eta ematen diogunean berez ez duenlotura bat: eskatzen diogunean epaileari arrazoi-tzea zergatik den bertso hori bost. Hori ez daepaile baten funtzioa. Ezin diozu epaile batizure bertsokera ona edo txarra den erabakitze-ko eskumena eman.

F. PAIA. Baina ematen zaio jada, de facto!

I. ANSA. Zerorri ari zara eskumena ematen, zuregainetik epaitzeko eskatzen diozun momentu-tik.

F. PAIA. Joko absurdo honetan sartu beharbadugu, epaitu behar bada, izan dadila autorita-tea daukan inor. Gainera publikoa ez doa ber-tsolariak ikustera, epaileak ikustera doa. Zerenzuk jartzen badituzu finaleko zortzi bertsolarihoriek beste edozein egunetan BECen, ez dajendearen %10a joango. Orduan, nor ikusteradoaz? Epaileak!

Absurdoa dela diozue, baina bertsogintza-ren ikuspegitik hala bada, orduan zerga-tik doaz bertsolariak txapelketara? Ber-tsolariek uko egingo baliote ez legoketxapelketarik.

F. PAIA. Bi bide bakarrik daudelako: edo txapel-keta edo autogestioa. Ondorioa da askok egitenduguna, aste barruan lan egitea asteburutan lanegin ahal izateko. Baina horrek hil egiten zaitu.Bertsolaritzaz beste era batera bizitzeko asmorikbaduzu, txapelketa da aukera bakarra. Dantzanez da horrela, dantza txapelketa bat antolatzenda, baina gero beste hiru dantza eskola elkar-tzen dira eta lortu dezakete aurrekoaren adina-ko pisua duen beste txapelketa bat edo bestemugimendu bat antolatzea. Beste kontrapisubatzuk badirelako. Baina gaur Elkarteak txapel-

10 M A H A I - I N G U R U A

“Sistema onenen eta gutxiengobaten inguruan oinarritzenda. Sistema aldatuko balitz,

ez genuke hortik kanpo ezer sortzenaritu beharko. Elkartetik kanpo ari dira

gauzak sortzen, eta gero eta gehiagosortuko dira”

ION ANSA

Page 11: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

keta bat antolatzen badu, ez dago EuskalHerrian bertsoarekin lotutako beste ezer horrenitzalaren laurdena duen alternatiba bat eraikidezakeenik, baliabideak banatzeko moduarenondorioz. Eta gainera autogestioari zer diskurtsoegiten zaio? “Horiek dira txapelketan ezer lortuezin eta horrela saioak egin nahi dituztenak”.Jasotzen den mezua mespretxua eta egurra dira.LARRUN honetaz esango duten bezala “Fredi Biz-kaiko txapeldun balitz ez litzateke hor egongo!”,bada egongo nintzateke gauza bera esaten, gai-nera txapelaren pisuarekin.

Zuk esandakoaren arabera, pentsa daitekebertsotatik bizi nahi dutenek ez dutelabeste aukerarik. Hor sartuko liratekezenbat bertsolari, Euskal Herri osoko 15-20? Baina bakarrik Gipuzkoako Txapelketan70 bertsolarik ematen dute izena.

F. PAIA. Hamabost horietan sartzeko itxarope-narekin.

I. ANSA. Hori da kapitalismoaren ideia: Izorra-tuta biziko zara beti baina beti izango duzuesperantza txiki bat gora iristeko. Ez da horibakarrik, txapelketa bera saio bat da eta horre-tara joan izan gara, saio bat gehiago egitera. Etabeste motibo bat da korronteari jarraitzea.

O. ARAOLAZA. Eta lehia gustatzen zaigulako,gizarte honetako balio bezala: “Ni gehiago hibaino”. Ez dut uste txapelketara doazen guz-tiak irabazteko itxaropenarekin doazenik.Baina bai hamazazpigarren geratzera hamazor-tzigarren baino. Hori jada bada motibazio fuer-te bat. Orain arte txapelketaren kontrako moti-boez aritu naiz, baina txapelketa antolatzekoarrazoiak asko daude, eta horiengatik antola-tzen da: ekonomikoa funtsezkoa da. Mediati-koa, maila guztietan: ez bakarrik txapelketakdirauen bitartean, baizik eta horrek bertsogin-tza osoari ematen dion bultzadagatik. Eta badabeste funtzio bat: tranpolina. Jarduera horretanaritu nahi duenak lehenengo bere burua eza-gutzera eman behar du, eta horretarako oso

ongi funtzionatzen du txapelketak. Ondoegi,dantza munduan txapelketa irabazi dutenekbakarrik lortu dute momentu zehatz bateanberen burua ezagutzera ematea. Eta ezagutzenzaituztenean deitu egiten zaituzte, bai emanal-diak egiteko eta baita beste hainbat proiektuta-rako ere, eta horrek diru iturri bat ekartzenbadizu, dedikazio gehiago eskaini diezaiokezu.Dantzaren alorrean, txapelketa izan da urteaskoan egon den tranpolin bakarra. Froga bategingo dugu: ea, bota dantzarien izenak.

Kimetz Larrañaga...

F. PAIA. Jon Maia, Edu Muruamendiaraz...

O. ARAOLAZA. Hiruak txapelketatik ateratako-ak. Dantza txapelketetan parte hartzea askozmurritzagoa izan da. Kopuru bat ematearren,mila dantzari badaude sasoian, 10-15 bakarrikaurkezten dira. Pentsatzekoa da beste milahorien artean egongo direla on askoak, bainahoriek ez dute aukerarik izan euren burua eza-gutzera emateko eta beren bidea jarduera horre-tan egiteko, ez dutelako txapelketan parte har-tzea erabaki.

Gaur egun zer beste tranpolin dago dan-tzan?

O. ARAOLAZA. Ez dago. Horregatik jokatzen dutxapelketak oso funtzio garrantzitsua.

F. PAIA. Dantzan bada ezberdintasun bat, bertsoeskolekin lotua: talde izaera. Nahiz eta dantzatxapelketara ez joan, dinamika bat ziurtatutadaukazu eta zure taldearen esku dago dinamikahori. Bertso eskoletan egiten den lana antzera-koa da, horregatik ematen diogu garrantzia ber-tsolari horien artean koadrilak sortzeari. Izandaitezela 3-4-5 laguneko taldeak, gero porrotpertsonalak leundu eta sentitzeko “hau guztiadaukat hemen”. Baina uste dut jende asko txa-pelketara joaten dela, bakardadean bizi duelakobertsolaritza. Ez du aurkitzen talde egitura batbere inguruan bere beharrizanak asetzen ditue-

11B E R T S O T X A P E L K E T A R I K R I T I K A

Page 12: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

na, urtean hainbat saio emango dizkiona. Adibi-dez gurean, badakigu asteartetan Algortako Aju-ria tabernara bazoaz, han bertsotan egitea bada-goela. Eta jende batentzat hori nahikoa da,astean saio bat egitea. Hori ere ez badaukazu...

O. ARAOLAZA. Irribarrea ateratzen zait, zerenzuk negatibotzat dituzun ezaugarri horiek nikpositibotzat izan ditut, eta alderantziz. Zuretzatbertsolaritzaren banakotasuna negatiboa da, etaniretzat beti izan da positiboa. Talde batean osoerritmo eta intentsitate ezberdinak daude, bainataldeko lana eskatzen du halabeharrez dantzak,eta ez gara gai izan aurrera egiteko. Eta bertso-laritzari begira beti pentsatu dut “noski, hauekbakarka dabiltzanez, batek norberaren apustuaegiten du eta aurrera doa, ez dio axola atzekoakberarekin ez etortzeak”. Eta dantzan atzekorikgabe ez zoaz inora.

F. PAIA. Konforme horretan. Baina badaukabeste alde hori ere: bertsolaritza utzi duenjende gehienak utzi du bakardade horretanapustu pertsonalak huts egin eta bere ingu-ruan ezer aurkitu ez duelako. Nik ere BizkaikoTxapelketan sekulako ostia jaso, eta hamabostegun eman nituen bertsotan egiteko gogorikgabe (eta niretzat hori desio sexuala galtzea-ren moduko tragedia da), baina heltzen zarabertso eskolara, bazoaz tabernara, eta tragoa-ren ostean batek ateratzen dizu irribarre batbere bertsoarekin eta panba, pasatu da txaka-laldia. Nahiz eta badakizun bertsogintzabakarkako lana dela. Gaira itzuliz: txapelketakegiteko arrazoi positiboak mila dira. Baina ezbakarrik Bertsozale Elkartearen ikuspegitik.Euskaltzale eta abertzale bezala, nire eskubalego txapelketa egin bai edo ez, gaur nireerantzuna da “bai”. Bai, ze euskal kultura dagodagoen egoeran. Gaur egun jende askok etaaskok begiratzen digu bandera gisa. Eta eske-rrak BEC dagoen hor.

Beraz, Euskaltzaindiaren garaian bezala,bertsolariak erabili behar dira bestehelburu batzuetarako?

F. PAIA. Noski. Artearen, bertsogintzaren ikus-pegitik txapelketak ez dauka ez hanka ez buru-rik... baina ikuspegi sozial eta politikotik txa-pelketak jarraitzen du betetzen sortu zeneanzituen helburuak: euskal kultura bultzatzeko,eta neurri batean euskal abertzaletasuna bultza-tzeko. “Euskal Herria libro da, ez da baina izan-go da” bertsoarekin 14.000 pertsona nola jarriziren ikustea, eta beste gauza asko eta asko, etaoilo ipurdi eta sentimendu horiek ez ziren ger-tatuko presentzia soziala debekatuta eta gauzaasko publikoki esatea debekatuta ez baleude.Katarsi politiko kolektibo bat izan zen. Horrekbadakar beste arazo bat: Athleticeko ErregeKopako finalarekin konparatzen dut. “Ze ede-rra izan zen, ze hunkigarria...” baina nire lagunfutbolzaleak komentatzen zebiltzan “4-4-2”ongi zegoen ala ez, ea zelai erditik defentsaradistantzia handiegiak egon ote ziren... hori gukbertsotan ezin dugu egin. Bertsolari finalariburuzko artikulu guztiek zeri buruz hitz egitendute? Valentzian futbol partidaren bueltan eratuzen jaiari buruz! Futbolari buruz? Zero. Nik ber-tsolari moduan hori salatzen dut: konforme,tresna sozial eta politiko moduan, bertsolaritxapelketa behar du herri honek. Gure kulturabatez ere kultura infantila da. Gure udakokanta eskolaurreko material didaktikoa da.Argitaratzen diren lau liburutatik hiru umeen-tzako dira. Idazle gehiago dauzkagu irakurleakbaino eta gure idazleak zer edo zer dira gazte-leraz saltzen badute eta espainiarrek esatenbadute onak direla. Egoera kezkagarria da, etatestuinguru horretan, bertsolari txapelketa eginegin behar da. Eta 14.000 beharrean 250.000ikusle lortzen baditugu, hobe. Herri ekintza batda, politiko eta soziala. Txapelketa egin beharda, eta aurkezten ez banaiz ere antolakuntzanparte hartuko dut. Baina ez dezagun hori ber-tsolaritzarekin nahastu.

I. ANSA. Hik ez huen finalari buruzko nire arti-kulua irakurri, orduan. Eta artikuluaren hasieranhorixe nioen: txapelketari zentzua ematen dio-ten bakarrak hain zuzen bertsolaritza gainditzenduten gauzak direla. Gure bertsolari izateaz

12 M A H A I - I N G U R U A

Page 13: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

kontzientzia pixka bat gehiago izango bagenu,benetan gaizki sentitu beharko ginateke horre-lako inguruneetan. Sormenari eta aniztasunariegiten zaion atentatu masiboa da. Bertsoaespektakulu bihurtzea, merkatuak dituen hain-beste balio ere barneratzen dituena... Azken txa-pelketan, egia esan, une askotan gaizki sentitunintzen publiko artetik zirkuari begira.

F. PAIA. Populismo handia zegoen.

I. ANSA. Zer txalotzen den ikusita, ikuspuntukritikoa pixka bat landuz gero... Niretzat horre-gatik da garrantzitsua bertsokeraren kontua,norberaren eredua sortzea... zeren hori lantzendugun neurrian naturalki lantzen dugu zirkuhorren kontra doan jarrera. Norberak bere ber-tsokera lantzen duenean eta bertsokera horre-kiko koherentea den neurrian talka egingo duezinbestean artistikoki zentzurik ez duen siste-ma oso batekin. Musikan bere bidea garatunahi duen musikari batek musika merkatuare-kin talka egiten duen bezalaxe. Horregatik dabertsokera aldaketaren klabea.

Aldaketa horren klabeak azaldu lasai.

I. ANSA. Aldaketa eman daiteke barrutik edokanpotik. Nik gehiago ikusten dut aldaketa sis-temaz kanpotik emango dela, kanpotik egitendenaren arabera aldatuko dela alegia.

F. PAIA. Bai, baina gauza bat oso kontuan izanbehar dugu. Aurrekoan Beñat Gaztelumendirientzun niona gustatu zitzaidan ikaragarri:berak eta bere anaia Unaik bertso saio kopurubera egiten dute urtean zehar. Eta bere anaiaribehin eta berriz galdetzen diote kalean ea ber-tsoa utzi ote duen. Gogorrena hori da. Siste-mak sinetsarazi dio gizarteari fokutik kanpo ezdagoela ezer ere!

I. ANSA. Baina zer klabetan?

F. PAIA. Mediatikoki, onarpen mailan... kanpo-tik bidea egin nahi duenak behin eta berriz

erantzun beharko dio “Bertsolaritza utzi aldunk?” galderari. Diskurtsoa hori delako. Niribehin bertsolari “handi” batek esan zidan: “Bai,hik saio asko egiten dituk, baina denak gazte-txetan!”. Eta hori zer da bada, txungo pastel?

I. ANSA. Hori gogorra da, hik balio sistema osobat barneratu dualako, hik jada ideologikokihori onartzen dualako. Mediatikotasuna osokrudela duk, derrigor gutxiengo bati lotzenzaio. Hori gainditzea duk kontua. Hori gainditugabe duk Aspe eta Asegarce eratu nahi izatea:biak helburu bera eta biak kontu berarekin.

F. PAIA. Guztiz konforme. Hori da niretzatHamaika bertute. Pilotarekiko ezberdintasunada Elkarteak guztion izenean aritzearen trukelortzen dituela gutxi batzuen onurarako, etalurralde eremu oso txikian inbertitzeko(Gipuzkoako zati bat) baliabideak. Jendeakgure lanaren berri izatea da mediatikotasuna,aniztasunari aukera erreal bat emateko modubakarra. Eta orduan nire galdera da: Nik zerarraio pintatzen dut Elkartean? Elkartearenapustua beste bat da, beste bide batetik doaeta gainera ez du ezta Atzerri Ministeriorik ereesateko: “Hara, zuek zarete ilunpetako biztan-leak”.

13B E R T S O T X A P E L K E T A R I K R I T I K A

“Bertsozaletasunazegindako azken inkestasoziologikoan (2006)

ikusi genuen: jendeari galdetu ‘nor dazuretzat bertsolaririk onena?’ etaerantzunetan 100 izen agertu ziren.Hori da txapelketak orain arte apurtuezin izan duen errealitatea. Gaur egunari da lortzen aniztasun hori apurtzea”

FREDI PAIA

Page 14: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

I. ANSA. Horregatik esan dut kanpokoak era-gingo diola barrukoari, hori garatzen den neu-rrian. Sistema onenen eta gutxiengo bateninguruan oinarritzen da. Sistema aldatukobalitz, ez genuke hortik kanpo ezer sortzenaritu beharko. Elkartetik kanpo ari dira gauzaksortzen, eta gero eta gehiago sortuko dira.

F. PAIA. Nik hor sartzen ditut bertso eskolak,eskualdeetako bertsozale elkarteak. Nik ustedut bertso eskolen garapena gero eta handia-goa izango dela.

I. ANSA. Aurrera begira bi eremu ikusten ditut:batetik bertsolaritza lan artistiko gisa garatukodela. Eta horretarako klabeak dira bertsolariakberak eta kritikariak. Kritikarien figura beha-

rrezkoa da, bertsolaritzaren teoria bat behardugu, ikerketa zientifikoetan oinarritutakoa.Kritika literario serioa behar dugu, ez txapelke-tan bat-batean 5 edo 6 puntuatzea.

F. PAIA. Hori ez duzu lotua ikusten epailearenautoritate eta profesionaltzearekin?

I. ANSA. Nik ez diot epaile bati autoritate horiematen. Ezin dut onartu jarduera artistikoazenbakitan oinarritzea. Zineman izarrak jartzenzaizkio filmari, baina zine kritikak eta zinema-gileek ez dute serio hartzen hori. Hori parafer-nalia bat da, alde komertziala. Txapelketa ezdudanez artearen ikuspegitik baloratzen, badakasik nahiago dut epaimahai popular bat,denen gainetik jarriko den norbait baino.

Aipatu dut aurrera begira batetik sorkuntzalana prestigiatzearen bidea ikusten dudala. Etabestetik, bertsolaritza kultur mugimenduanoinarritzea, alegia, sistema ekonomiko eta poli-tikoa beste bat izatea, bertso eskoletan gehiagooinarrituko dena.

O. ARAOLAZA. Aldaketaren oinarria hausturada: Arrakastaren kontzeptuaren inguruko kon-tsentsua haustea. Hori da klabea. Arrakastaidentifikatu daiteke kuantitatiboki, zenbat etagehiago hobe bai ekonomikoki, publikoki,mediatikoki, bertsolari kopuruz... Baina arra-kasta definitu dezakegu beste mila modutan.Bakoitzak bere herrian ekintza komunikatiboegokiak bideratzen baditu bertsotan, horibaino arrakasta handiagorik ez dago pertsonaeta inguru horrentzat. Hori ere izan daitekearrakastaren eredu ideala. Mañukortak bainoarrakasta handiagorik auzoz auzoko bere ibil-bidean, nekez aurkituko du inork. Eta agianMañukortarentzat txapelketan ez baloratuasentitzea ez da frakasoa. Zeren bere arrakasta-ren esparrua beste bat da. Ez dauka txapelke-taren beharrik ezertarako. Bertsogintzak unehonetan arrakastatzat du gizartean ere presen-tzia handia izatea. BECeko betekada hori arra-kasta da? Edo interesatzen ez zaigun bidebatean jarri gara?

14 M A H A I - I N G U R U A

“Bertsolaritzaz ari gareneanzertaz ari gara?

Komunikazioaz?Sorkuntza artistikoaz? Zeren

komunikazioaz ari bagara ‘on’ horrenbalorazioa zuzen-zuzenean

testuinguruarekin eta momentuarekinlotutako gauza da: ‘Ona’ da momentu

bakoitzean komunikazio horifuntzionarazten duena. Baina bertsolari

bera testuinguru eta momentudesberdinetan izan daiteke oso ona edo oso

txarra. Beraz, komunikazioaz ari bagaraezin gaitezke on eta txar sailkapenetara

jolastu. Sorkuntza artistikoaz ari bagara, uf!ba oraindik gutxiago!”

OIER ARAOLAZA

Page 15: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

F. PAIA. Bakoitzak aztertu beharko du zerbidek asebetetzen duen eta zer bidek ez. Bainaez dugu ahaztu behar mezu bat zabaltzendugula gizartean. Bertso eskolako irakaslemoduan aldaketa handia ikusi dut hamarurtean. Eta da BEC, eta da txapelketa, eta txa-pelketa, eta txapelketa. Garai batean ikasleekbertsoei buruz hitz egiten zizuten “bertso haugustatu zait eta beste hau ez”. Gaur egun ikas-leek bertsolariei buruz hitz egiten dute. Jokobikoitza da hori: bakoitzak egin dezala nahiduena eta pentsa dezala nahi duena, dio siste-mak. Bale. Baina badira politika batzuk ondo-rio batzuk dakartzatenak eta guztion izeneanegiten direnak.

Begira, txapelketa egin egingo da, bertsola-ritzarekin zerikusirik ez duten arrazoiengatik,historia guztian izan den bezala. Egingo denez,ahalegindu gaitezen kalitate handienekoa izandadin bere esparru guztietan. Eta justu klabeaden esparrua ezin dugu umezurtz utzi! Ansa,zuk esan duzun ikuspegiaren arabera, kritika-riari ematen diozu epaileak egin beharkolukeen funtzioa. Orduan, sar daitezela kritika-riak epaile edo epaileak kritikari. Baina biakbaditugu, epaileak zer dira, txotxongilo batzuk?eta kritikariak zertarako daude “hau dena fartsabat da! eta nik esango dizuet nondik doan kon-tua....” esateko?

O. ARAOLAZA. Niri gertatzen zait kontraesanhori: Onartu behar dut txapelketa egingo dela.Orduan, nolakoa nahiko nuke? Beti pentsatzendut: “Balorazio irizpideak ahalik eta zabalenakdituena”. Ba justu hori da edozein txapelketahondoratzeko modurik onena. Zeren teknika-rekin, matematikarekin, denok amen egitendugu. Baina hasten garenean beste dimentsio-ak kontuan hartzen, demasak gerta daitezke,esaterako audientzia osoa epaimahaiak eraba-kitakoaren kontra egotea. Horregatik dira txa-pelketak zentzugabekoak. Egun batean Mañu-korta txapeldun izendatzen badute, akabo!

F. PAIA. Bai zera! Oso diziplinatuak gara. Biz-kaian 2004an gauza larriak gertatu ziren arren,

oraindik argitu bakoak, denok onartzen duguepaia, nahiz eta ez ulertu epaileek esaten dute-na.

O. ARAOLAZA. Bai, niri arreta piztu izan dithorrek, bertsolariak sistemarekin zer txintxoakzareten.

15B E R T S O T X A P E L K E T A R I K R I T I K A

“Bi bide bakarrik daude: edotxapelketa edoautogestioa. Baina gaur

Elkarteak txapelketa bat antolatzenbadu, ez dago Euskal Herrianbertsoarekin lotutako beste ezer horrenitzalaren laurdena duen alternatiba bateraiki dezakeenik, baliabideakbanatzeko moduaren ondorioz. Etagainera autogestioari zer diskurtsoegiten zaio? Jasotzen den mezuamespretxua eta egurra dira”

FREDI PAIA

HO

RA

CIO

PET

RE

Page 16: Larrun (151): Bertso txapelketari kritika

LARRUN pentsamendu aldizkaria ARGIArekin batera banatzen daZuzendaria: Xabier LetonaJabea: Komunikazio Biziagoa S.A.L.Helbidea: Zirkuitu ibilbidea, 15. pabiloia 20160 Lasarte-Oria Posta Elektronikoa:[email protected] Telefonoa: 943 37 15 45Inprimategia: Antza S.A.L. Informatika: ASPSCOOP.

(ARGIAko 2.266. zenbakiarekin banatua, 2011ko otsailaren 27an)

OTSAILAK 26 (Larunbata)Sarako Lur berri aretoan, 18:00etan:

•Eric Dicharry: Bertsolaritza eta umorea•Andoni Egaña: Nola gainditzen dira inertzia

ideologikoak? Zenbateraino obligatzen dute?•Amaia Vazquez: Inprobisazioaren gozamena:

oholtzako bertsolaria nola askatu proiekzioe-tatik eta unean unekoa gozatu.

20:30ean BERTSO-AFARI ESPERIMENTALAMaialen Lujanbio, Sebastian Lizaso, Anjel Mari Peñagarikano eta Miren Amuriza. Gai-jartzaile: Andoni Egaña.

AFARIRAKO ERRESERBAK:(0033)559542758 edo (0033)673900352

MARTXOAK 1 (asteartea)Gasteizko Amaia Zentroan, 18:00etan:

•Oier Araolaza: Txapelketaren kontra•Fredi Paia: Zelan eragiten dio txapelketak

sormenari? Epaileak kalitate ziurtagiri?

MARTXOAK 4 (Ostirala)Iruñean, Hizkuntza Eskolan (Kaldereria 11),18:00etan:

• Jon Martin eta Estitxu Eizagirre: Zer ikasibehar da bertso eskoletan? zer desikasi?

• Jon Ansa: Bertsokera(k) eta sistema(k).

MARTXOAK 10 (Osteguna)Durangoko Kafe antzokian, 18:00etan:

•Egoitz Aizpuru: Gai-jartzailea emagin? Zenba-teraino markatzen du gaiaren ikuspegiak etatonuak ondorengo bertsoaldia?

• Ibon Arrizabalaga: Gorbata ala amantalaerantzita... andre-gizonak bertsotan biluzik?

20:30ean BERTSO-SAIO ESPERIMENTALAJon Maia, Iker Zubeldia, Onintza Enbeita etaAinhoa Agirreazaldegi. Gai-jartzaile: Egoitz Aizpuru.

EGITARAUA

MARTXOAK 12 (Larunbata)BATERATZEAVillabonako Gurea antzokian:

9:30-13:30 Hitzaldi denen azalpen laburtua etaeztabaida irekia.

14:00-16:30 Bazkaria Behar zana Elkartean.

17:00-19:00 BERTSO SAIO ESPERIMENTALAImanol Lazkano, Beñat Gaztelumendi, Amets Arzallus, Jone Uria, Uxue Alberdi, Julio Soto eta Unai Iturriaga. Gai-jartzaileak:Andoni Egaña eta Egoitz Aizpuru.

BAZKARIRAKO ERRESERBAK (martxoaren 3a baino lehen):(0034) 943 694 129 edo [email protected]

Euskal Herriko Bertsozale Elkarteak antolatuta