Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

24
108 www.argia.com/larrun Jose Ramon Etxebarria Rosa Lago Igor Peñalva Fernando Plazaola MAHAI-INGURUA IRITZIAK l José Allende l Eduardo González l Txaber Lezamiz l Javier Rodríguez Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

description

Aldaketa klimatikoaren aferak eraginda berpiztu da batez ere energia nuklearra erabiltzearen inguruko eztabaida. Ekologista batzuek ere defendatzen dute dagoeneko (Lovelock-en Gaia teoriak, esaterako), CO2rik botatzen ez duen energia garbia dela esanez. Baina konponbidea baino, aldaketa klimatikoa lobby pronuklearrek aprobetxatutako aitzakia dela diote kontrakoek, eta duela gutxi petrolioaren iraungitzea izan zutela aitzakia. Hortik abiatu dugu mahai-ingurua, baina Europak beste herrialdeekiko duen dependentzia energetikoa, istripuek eta hondakin erradioaktiboek sortzen duten beldurra, energia kontsumoaren joera geldiezina edota berriztagarrien alternatiba ere izan dituzte mintzagai gure mahaikideek. Iritzi artikuluetan berriz, Eusko Jaurlaritzaren apustua, nuklearren erabilpen militarra, erresistentziaren aldarrikapena eta industria nuklearraren ikuspuntua jaso ditugu.

Transcript of Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

Page 1: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

108

www.argia.com/larrun

Jose Ramon Etxebarria Rosa Lago Igor Peñalva Fernando Plazaola

M A H A I - I N G U R U A

I R I T Z I A Kl José Allende l Eduardo Gonzálezl Txaber Lezamiz l Javier Rodríguez

Energia nuklearrareneztabaida pil-pilean

Energia nuklearrareneztabaida pil-pilean

Page 2: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

Azkenaldian hain entzuna den arazoarihelduz, nola eta zenbateraino eragingoluke klima aldaketan energia nuklea-rraren aldeko apustuak?

ROSA LAGO. Erreakzio nuklearrean bertan egia daCO2rik ez dela isurtzen, baina uranioa ustiatzekoerregai fosilak eta energia erabili behar dira eta pro-zesu horretan CO2a botatzen da. 2000. urtean, bifisikarik txosten bat egin zuten Europar Parlamentu-ko Alderdi Berdeak eskatuta eta txostenak erakustsizuen zentral nuklear batek bere bizitza osoan beharduen uranioa ustiatzeko prozesuan askatzen denCO2a gas naturaleko zentral termiko batek zazpiurtetan isurtzen duena bezainbestekoa dela. Eta hori

mea aberatsak edo gradu altuko meak ustiatuta ere,hau da %0,1eko uranio oxidoa baino gehiago dau-katenak. Beraz, ziklo osoa kontuan hartuta, ez dagobatere garbi energia nuklearrarekin CO2rik askatzenez denik. Energia fotovoltaikoan ere, panel fotovol-taikoak eraikitzeko CO2a bota behar da, ustiatzeprozesu bat dagoelako atzean, baina hori egitekobehar den silizioa oso ugaria da lurrazalean, biga-rren elementu ugariena da, eta horretaz gain, hon-dakin erradioaktiboak ez bezala, panelak ez dirabildu behar funtzionatzeari uzten diotenean; berres-kuratu daitezke, hondatzen den gauza bakarra kan-poko geruza delako. Hala, silizio hori betiko erabilidaiteke, uranioa bezainbeste ustiatzea beharrezkoaez delarik.

2 M A H A I - I N G U R U A

Aldaketa klimatikoaren aferak eraginda berpiztu da batez ere energia nuklearra

erabiltzearen inguruko eztabaida. Ekologista batzuek ere defendatzen dute

dagoeneko (Lovelock-en Gaia teoriak, esaterako), CO2rik botatzen ez duen

energia garbia dela esanez. Baina konponbidea baino, aldaketa klimatikoa lobby

pronuklearrek aprobetxatutako aitzakia dela diote kontrakoek, eta duela gutxi

petrolioaren iraungitzea izan zutela aitzakia. Hortik abiatu dugu mahai-ingurua, baina

Europak beste herrialdeekiko duen dependentzia energetikoa, istripuek eta hondakin

erradioaktiboek sortzen duten beldurra, energia kontsumoaren joera geldiezina edota

berriztagarrien alternatiba ere izan dituzte mintzagai gure mahaikideek. Iritzi

artikuluetan berriz, Eusko Jaurlaritzaren apustua, nuklearren erabilpen militarra,

erresistentziaren aldarrikapena eta industria nuklearraren ikuspuntua jaso ditugu.

Fisioa: konponbidea,behin-behineko alternatiba

ala arma arriskutsua?Mikel GarciaMahai-inguruko argazkiak: Iñigo Azkona

Page 3: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

Ezker-eskuin: Igor Peñalva, Jose Ramon Etxebarria, Fernando Plazaola eta Rosa Lago.

3E N E R G I A N U K L E A R R A

IGOR PEÑALVA. Agian konparaketa hori ez da ego-kiegia, zentral nuklear bat panel fotovoltaikoz jositakozentral batekin konparatzea alegia. Konpara dezagunzentral termiko tradizional bat zentral nuklear batekin,azken finean oinarrian gauza bera direlako: energiaateratzeko erregai ezberdina erabiltzen da (ikatza edouranioa), baina egitura aldetik zentral termiko klasikobatek zentral nuklear baten itxura berbera du. Ez horibakarrik, Espainiako Estatuan elektrizitatea ekoiztekoegiturari begiratzen badiogu, gutxi gorabehera CO2abotatzen duten zentralak %60-61 inguru dira, nuklea-rrak %31 eta berriztagarriak %2-5 inguru. Beraz, gauregun %50a baino gehiago erregai fosilak errez ekoiz-ten dela ikusita, CO2aren ekoizpenari dagokionez zen-tral nuklearra termikoarekin alderatuko nuke eta bizentralen eraikuntzan isurtzen den CO2 kopurua berdi-na bada ere, martxan daudenean nuklearrak ez duCO2rik askatzen eta termikoak berriz, asko.

R. LAGO. Argitu nahi dut hasieran aipatu dudantxostenak gas naturaleko zentral termikoak etazentral nuklearrak konparatzen zituela.

“Arazoa ez dago aldaketaklimatikoan, gure

bizimoduan baizik;gure gizarte eredua kolokan jartzeko

garaia izan daiteke. Baina herriaberatsek mehatxua ikusten dute,

galerak barne produktu gordinean”R. LAGO

Page 4: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

JOSE RAMON ETXEBARRIA. Rosak esan duenare-kin ados nago, baina nire ustez hori sintoma batbaino ez da (garrantzitsua izan arren), benetako gai-xotasunaren sintoma, denak aldaketa klimatikoarekinasaldatuta dauden arren. Benetako arazoa energiarengehiegizko kontsumoa da, eta kontsumo hori ez delairaunkorra, gastatu egingo dela, ez energiak nuklearraala termikoa izan behar duen. Gizartea hondamendi-ra doala, horixe da nire kezka; baina ez aldaketa kli-matikoagatik. Zenbat iraungo dugun martxa honetan?Ez asko; belaunaldi pare bat edo hiru, ez gehiago.Edo aldatzen da bizimodua, edo arazo honek ez dukonponbiderik. Zentral nuklearra urte batzuetarakosoluzioa izan daiteke bakarrik. Zer edo zer ona izan-go dute, hori argi dago, bestela ez litzateke inornuklearren alde egongo, baina pentsamendua oreka-tu behar da.

FERNANDO PLAZAOLA. Planteatu duzuna arazoorokorra da, eta handia, energiaren ekoizpenarena,baina aldaketa klimatikoaren galderari helduz, aurrei-kuspen gehienek diote ondorio tamalgarrietara iritsi

gaitezkeela. Ni ez naiz aditua aldaketa klimatikoan,ez dakit hala izango den, baina argi dago arazo batdagoela. Duela 10 urte pronuklearra eta ekologistaizatea ezinezkoa zen eta gaur egun hainbat pronu-klearrek ekologistatzat hartzen dute euren burua. Biadibide: Lovelock Gaiaren sortzailea eta MooreGreenpeaceko sortzaileetako bat. Horiek balantzabatean jartzen dituzte batetik aldaketa klimatikoa etabestetik energia nuklearrak ekar ditzakeen onurak etakalteak, eta ondorioztatzen dute hobe dela energianuklearra erabiltzea, aldaketa klimatikoak ekarrikodigun hondamendia baino. Eta uranioaren ustiape-nean CO2a askatzeari buruz Rosak aipatu duenarierantzunez, Greenpeacek eta energia nuklearrarenkontrakoek ere jada ez dute puntu hori aipatzen. Nireiritziz, momentu honetan energia nuklearrak daukanbalio erantsia da aldaketa klimatikoa eragiten dutennegutegi efektuko gasak ez dituela igortzen, etahorregatik nuklearrekiko jarrera aldatzen ari dela.

R. LAGO. Greenpeacek orain ustiapena ez duelaaipatzen? Gai hori aztertuz ikusi dudan txosten zienti-

4 M A H A I - I N G U R U A

Teknika Energetikoetan espezializatutako ingeniariaGernikan (Bizkaia) jaioa, 1948an. 70eko hamarkada hasieranAnaitasunan dibulgazio zientifikoko lanak argitaratzen hasi zeneta 1975etik aurrera aldizkariko erredakzio-batzordekoa izanzen. Garai hartan Euskalduntzen eta Alfabetatzen metodoenprestakuntzan, Saioka liburuen idazketan eta UEUren sorreranparte hartu zuen. Teknika Energetikoetan espezializatutakoingeniaria da, baina Fisika irakasle aritu da lanean hainbaturtetan. Arlo horretan idatzi ditu liburu gehienak.

Fisikan lizentziatuaPortugaleten (Bizkaia) jaioa, 1972ko maiatzean. Egoera Soli-doko Fisikan lizentziatu zen, Madrilgo Eguzki Energiako Institu-tuan (IES) energia fotovoltaikoaren arloan egin zuen lan etaMadrilgo Unibertsitate Politeknikoan doktoregoa lortu zuen.Egun, Bilboko Ingeniaritza Goi Eskola Teknikoan irakasle lanki-dea da. Militantzia aldetik, 1998tik hainbat elkartetan sartutaibili da, “Iparraldeko herriek Hegoaldeko herrietan sorrarazitakokalteak salatuz, kanpo zorra barne”. Halaber, Ekologistak Mar-txaneko kidea da.

JOSE RAMON ETXEBARRIA ROSA LAGOM a h a i k i d e a k

Page 5: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

fiko bakarrak dio botatzen duen CO2a kontuan har-tzekoa dela.

J. R. ETXEBARRIA. Dena den, nik insistitu nahidut CO2a sintoma bat baino ez dela. Anginak izaneta buruko mina kendu nahi izatea bezala da,horrekin ez baita arazoa amaitzen. Atal bat bainoez da.

F. PLAZAOLA. Energiaren problematika antzinatikdator, Erromatarren garaitik hasita, eta gaur egun osogizarte teknifikatuan egon arren oraindik ez dagoharri filosofalik horri aurre egiteko, energia iturri guz-tiek akatsak dituztelako. Harri Aroan gaude arlohorretan, baina gure bizi maila mantentzen jarraitunahi dugu denok, oso ekologistak izanagatik. Euro-par Komisioaren arabera, energia kontsumoa gutxi-tzea aurreikusten da, baina arazoa globala da, hemenlau katu bizi gara, munduan hainbat jendek ez duenergi iturrietara iristeko modurik, baina azkenaldianhorietariko batzuk bereganatzen ari dira; Txina etaIndia, adibidez.

R. LAGO. Nire ustez ere arazoa ez dago aldaketaklimatikoan, gure bizimoduan baizik, eta guregizarte eredua kolokan jartzeko garaia izan daite-ke. Baina herri aberatsek mehatxua ikusten dute:barne produktu gordinean galerak egon daitez-keela. Azken finean, aldaketa klimatikoa zoritxa-rrez hegoaldeko herrialde pobreek guk bainoaskoz gehiago jasango dute, horri aurre egitekozailagoa dutelako.

F. PLAZAOLA. Energia kontsumoaren arazoarekinbat nator, eta oso ekologista bihurtzen gara denok,baina mundu osoa hartu behar dugu kontuan, eta ezsoilik Europa edo Mendebaldeko gizartea. Tranpahandia egiten dugu hor, atzetik garapenean daudenherriak baitatoz.

J. R. ETXEBARRIA. Bai, Txina eta India gure kon-tsumo mailara iristen direnean, akabo. Kataklismoaketorri behar du, eta ni desiratzen nago gainera,horrek eraginda erreakzionatu dezagun, pertsonaegoistegia delako bestela ezer egiteko.

5E N E R G I A N U K L E A R R A

Teknika Energetikoetan espezializatutako ingeniariaBilbon jaioa, 1975eko apirilean. Bilboko Ingeniaritza Goi EskolaTeknikoan Industri Ingeniaritza ikasi zuen, Teknika Energetikoe-tan espezializatua. Jarraian, EHUren beka baten bidez Madrilerajoan zen lanera, Iberinco (Iberdrolaren Ingeniaritza) eta Tecna-tom enpresetan, industria nuklearrarentzako ikerketa-proiektubatean lan egiteko. Egun Ingeniaritza Nuklearra eta JariakinenMekanika Saileko irakaslea da EHUn, Bilboko Ingeniaritza GoiEskola Teknikoan.

IGOR PEÑALVA

Fisikan doktoreaLegorretan (Gipuzkoa) jaio zen, 1958ko maiatzean. Fisikan doktoreada, Fisika Aplikatuko Unibertsitate katedraduna eta instalazio erra-dioaktiboen ikuskatzailea. 100 artikulu inguru argitaratu ditu lehenmailako nazioarteko ikerketa aldizkarietan (Acta Metallurgica etMaterialia, Journal of Applied Physics, Philosophical Magazine, Phy-sical Review B…). Sei urtez EHUko dibulgazio zientifiko eta tekniko-ari buruzko Ekaia aldizkariko zuzendaria izan da eta egun erredakziobatzordeko kidea da. Dibulgazio zientifikoaren arloan beste hainbatartikulu idatzi ditu Elhuyar eta Jakin aldizkarietan, besteak beste.

FERNANDO PLAZAOLA

Page 6: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

Energia nuklearrari buruz hitz egite-rakoan hainbat ezaugarri aipatu beharditugu: kostua, energia etengabea iza-tea, erregaitzat uranioa erabiltzeaeta zentralen biziraupena. Abantailakala desabantailak dira?

I. PEÑALVA. Kostuari dagokionez, erabiltzen direndatuen arabera batzuek esango dute garestia dela etabeste batzuek merkea. Kostu ekonomikoa aztertzenbadugu, nik ez dut zalantzarik: energia nuklearra mer-keena da. Kostu sozialaz ari bagara, beste ondoriobatzuk atera daitezke, baina ekonomikoki garestienaenergia eolikoa da eta merkeena nuklearra. Aztertuditudan datuetan, zenbakiak gorabehera, energia lor-tzeko biderik merkeena beti nuklearra da. Etengabeizatea ere abantaila da. Eolikoek, adibidez, haizerik ezdagoenean ez dute energiarik ekoizten; zentralnuklearrak, ordea, urtebetez jarraian lan egin dezakeenergia eskainiz, eta daukagun energia elektrikoarenegiturarekin beharrezkoak dira etengabeko zentralak(termikoak eta nuklearrak normalean) eta puntakbetetzeko hidroelektrikoa eta abar. Zentralen bizitzariburuz, orain Garoñako zentrala da hizpide, ea berrizere beste 10 urtez lanean jarraituko ote duen. Nik datubat eskainiko dut: gaur egun, AEBetan 124 zentral

nuklear dabiltza lanean eta horietatik 39 dagoeneko60 urtez aritu dira. Hortaz, Garoñakoa ez litzatekeizango 60 urtez martxan dabilen lehenengoa. Erre-gaiari dagokionez, Mendebaldeko ikuspegitik lekuegokian dago uranioa eta beraz, planteatutako ezau-garri guztiak abantailak dira, nire ustez.

F. PLAZAOLA. Hain zuzen, fosil erregaiek dutenarazoa da lortu egiten direla justu ezegonkorrak direnestatuetan eta horrek prezio aldaketak-eta sortzendituenez, Mendebaldeko estatuek egonkortasunanahi dute prozesu horretan. Uranioa berriz, batez ereAustralian, Kanadan eta halako herrialdeetan ustia-tzen da, Mendebaldeko ikuspegitik seguruak direnestatuetan. Prezioak aurretik ezarri daitezke eta nahi-ko egonkorrak dira. Hori energia nuklearraren bestebalio erantsia izango litzateke.

R. LAGO. Aipatutako ezaugarriak aztertuz, kostuaridagokionez atzo Foro Nuklearraren web gunean ira-kurri nuen Hego Korean instalatuko duten 1.000MWko zentral nuklearrak 1.000 milioi euro baliokodituela (hau da, milioi bat euro MWko). Energia foto-voltaikoarekin, 2003. urtean prezioa 2,9 euro/Wpzen, eta merkatuz doa. Espero da, silizio gutxiagoerabiliz eta abar, paneletan MWko milioi bat euroko

Page 7: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

prezioa lortzea, parekoa beraz. Fotovoltaikoen insta-lazioan prezioa garestitu egiten da, baina instalazioerraldoiekin prezioa merkatu daiteke. Nuklearra ener-gia etengabea izateari buruz: gaur egun sarean jartzenden energia, hidraulikoarekin, gas naturalarekin etazentral termikoekin kontrolatu daiteke, baina ez zen-tral nuklearrekin, barruan erregaia sartu eta bukatuarte erreaktorea martxan dagoelako. Eta energiaberriztagarrietan ere, badaude aukerak (hidraulikoaedo hidrogenoa bera, adibidez), eskaerak kontrola-tzeko, energia metatzeko eta beharrezkoa badagehiago emateko. Baina energia berriztagarriak iker-tzeko inbertitu den diru kopurua askoz txikiagoa izanda gainontzekoetan erabili dena baino eta hidrogeno-aren aukera, adibidez, oraindik ez da gehiegi garatu.Zentralen iraupenari helduz, dagoeneko esan denbezala inbertsio osoa hasieran egiten da eta manten-tzea merke ateratzen da. Baina zentrala martxan man-tentzeko egiten diren konponketak onak ala txarrakdiren ez dugu kontrolatzen…

I. PEÑALVA. Gauzak argitzearren, nire burua aurkez-tu nahi dut guztiz berriztagarrien alde. Ahal bezain-beste garatu daitezela. Baina objektiboki begiratuta,berriztagarriekin ezin diogu gaur egungo eskaerariaurre egin. Berriztagarriekin inon ez da heltzen eska-tzen den %10era ere. %100era iristen bada, primeran,ahaztu ditzagun nuklearrak eta ikatza, baina hori guketa gure seme-alabek ez dute ikusiko eta iritsi bitar-tean arazoari aurre egin beharko diogu, beste energiaiturri batzuk erabiliz. Elektrizitateari buruz dihardugu-nean, kontuan izan behar dugu gauza nabarmen bat:energia elektrikoa ezin daiteke kopuru handietan beti-ko metatu edo almazenatu eta beraz momentu bakoi-tzean behar bezainbeste ekoiztu behar da. Hori eginahal izateko, zentral desberdinak erabiltzen dira etaoinarrizko zentralak deitzen direnek etengabe egonbehar dute lanean, horien artean zentral termiko klasi-koak, ikatzezkoak, fuel oliozkoak eta nuklearrak. Etapuntak behar direnean, hor sartzen dira hidroelektri-koak eta gas naturalekoak. Berriztagarriek ekoiztenduten guztia, errege-dekretu batek esaten du erosiegin behar dela eta horregatik oinarrizko zentralenbaitan sartzen dira, baina eguzkia edo haizea ez dago-enean, ezin dute energiarik sortu eta gainera portzen-tualki gutxi ematen dute. Zentral nuklear handi batek1.000 MW elektriko ematen ditu, esate baterako, eta

hori zentral eoliko baten bitartez egiteko mendateosoa haize errotaz josi beharko litzateke. Bestalde,hidrogenoa aipatu denez, esan nahi dut berez ez delaenergia iturri bat, energia bektore bat baizik. Hidroge-no asko dago gure inguruan, baina ez da erabilgarriaeta erabiltzeko moduan garatzea lortzeko berriz erezoritxarrez energia iturri potente bat beharko dugu,eta zentral nuklearrak erabil daitezke horretarako.Hidrogenoaren etorkizuna garraioa hidrogenoarenbidez egitean dago.

F. PLAZAOLA. Izan ere, kontuan hartu behar daenergia nuklearra baliagarria izan daitekeela energiaelektrikoa sortzeko, baina elektrizitatea erabiltzendugun energiaren herena da eta gainontzekoa berezi-ki garraioan eta berotzeko erabiltzen da. Igorrekbeste arazo itzela aipatu du: gaur egun ez gara gaisortzen den energia elektrikoa metatzeko (horregatikkonpainiek diote gauean elektrizitatea erabiliz geromerkeagoa dela). Ondorioz, oso garrantzitsua daenergia etengabe eskura edukitzea. Gogoratu iazpasa zena Ukrainak Errusiari gasa pasatzen ez ziolakoutzi eta aurtengo neguan Europa erdialdean kontuberarekin egon den larritasuna. San Frantziskoko itza-laldiak ere famatuak dira. Eta energia berriztagarriekduten arazo handietakoa horixe da: egunero momen-turo ezin dezaketela ekoiztu eta metaketa prozesuaez dela ematen. Gainera, gaur egungo sare distribu-zioa oso txarra da, transnazionala: Italiak esaterako ezdauka nuklearrik baina energia pila bat dihoakio

7E N E R G I A N U K L E A R R A

“Objektiboki begiratuta,berriztagarriekin

ezin diogu gaur egungo eskaerari aurreegin eta arazoari aurre egin behar zaio.

Zentral nuklear handi batek 1.000 MWelektriko ematen ditu eta hori

eolikoarekin lortzeko mendate osoahaize errotaz josi beharko litzateke”

I. PEÑALVA

Page 8: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

8 M A H A I - I N G U R U A

Frantziakoetatik, kableen bidez, eta kableak 700.000voltioetara jartzen dituzte, baina hala ere gutxienezargi-indarraren garraioan sortutako energia elektriko-aren %20 galtzen da. Hau da, gaur egun dagoen anto-laketa ez da batere erraza eta onena izango litzatekeelektrizitate zentrala eraikitzea juxtu erabili behar denlekuan. Kontua da energia etengabea behar dela etahorretarako gaur egun oraindik iturri tradizionalak etanuklearrak beharrezkoak direla. Kostuari buruz, Bel-gikako Gobernuak mende honen hasieran irizpideguztiak kontuan hartuz aurreikusi dituen kostuen ara-bera, energia nuklearra nahiko ondo paratuta atera-tzen da. Argi dago oso lehiakorra dela erregai fosile-kin konparatuz. Zentral nuklearrek duten arazoa daeraikuntzan diru asko gastatzen dela, baina geromantentze lanetan oso gutxi eta erregaiaren prezioagainera nahiko aurresankorra eta egonkorra da. Hainzuzen, datuen arabera erregaiaren ustiapen abiaduraehuneko bat eta erdi handituko balitz, erreserbaoraindik 200 urterako izango genuke. Esan beharradago ikatza oraindik 400 urterako daukagula etadenetan merkeena dela, baina aldaketa klimatikoaahaztu beharko genuke. Zentralen bizitza edo iraupe-naz, Europan bakarra eraikitzen ari dira, Finlandian,hirugarren belaunaldiko aurreratu bat, eta 60 urtekobizi iraupena izango du. Europan lehenik 30 urterakozentralak eraikitzen hasi ziren, jada hirugarren belau-naldikoak 40rako, eta gehienetan 60 urterako ari diraluzatzen. Hau da, zentral gehienak 80ko hamarkadaneraiki ziren, orduko segurtasun mailarekin eta orainbizitza luzatzeak kezka sortzen du. Konfiantza gehia-

go daukat zentral berri batekin, bizitza luzatu zaionbatekin baino. Gauza batzuetarako eraiki da eta luza-tuz suposatzen da salbaguardia guztiak jarri direla-eta, baina kezka pixka bat sortzen dit.

J. R. ETXEBARRIA. Aipatutako ezaugarri batzuknik ere abantaila bezala ikusten ditut, etengabe fun-tzionatzea abantaila dela adibidez argi dago, baina bipuntutan ñabardura batzuk egingo nituzke. Kostuatranpa egiteko modurik onena da, segun eta zer kon-tabilizatzen den. Zentral nuklearraren kontabilizazioaegiten denean, enpresari kostatzen zaizkion gauzakhartzen dira kontuan eta ez koste sozialak, esate bate-rako. Lurralde bat mugatu egiten da zentral bat eraiki-tzeko (segurtasun zona bat ezarri behar delako) etahorrekin garapen sozioekonomikorako eta lurraldegarapenerako mugak jartzen dira. Edo eman dezagunistripu bat gertatzen dela. Inork baloratu ditu Txerno-bilgo benetako koste sozialak? Ikaragarriak izan dira,denon artean ordaintzen ditugu eta enpresak ez ditukontabilitatean sartzen. Lemoizen ere adibide garbiadugu: Iberdrolak inbertsio handia egin zuen hor etadenok ordaindu dugu, elektrizitate fakturetan.

F. PLAZAOLA. Baina gaur egun kontuan hartzendiren parametroetan prezio lehiakorra du energianuklearrak. Tranpa guztiek daukate eta zentral bateraikitzen hasteko estatuak oso ondo pentsatzen duhori ala bestea komeni zaion.

J. R. ETXEBARRIA. Zentralen bizitzaren inguruan,kuriosoa da AEBetan dezente daudela, baina 1979tikez da besterik eraiki, eta gero diote zentral zaharrakSobiet Batasunekoak zirela. Benetan baloratzen dazein arrisku egon daitekeen luzapenekin martxanjarraitzeko? Oraingoz bi istripu nahiko handi egondira, bat ikaragarria, Txernobilgoa, eta beste istripurikbaldin badago? Gerta daitekeelako. Erabateko ziurta-sunik ez dagoela eta arriskua beti dagoela ikasi dugubizitzan. Beste gauza bat da arriskua hartzeko prestgauden. Gizartea prest dago? Ni behintzat ez. Eta erre-gaiari dagokionez, ditudan datuen arabera mundukouranio erreserba bost milioi tona ingurukoa da etamunduan dauden 450 zentralek 60.000 tona behardituzte urtean. Nuklearren aldeko apustua eginezgero, aurreikuspen batzuetan esaten dute 450etik4.500 zentral egitera pasa beharko litzatekeela beneta-

“Gaur egun ez gara gai sortzenden energia elektrikoa

metatzeko eta ondorioz osogarrantzitsua da energia etengabeeskura edukitzea. Horretarako, iturritradizionalak eta nuklearrakbeharrezkoak dira”F. PLAZAOLA

Page 9: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

9

Eguzki plakek %20ko efizientzia daukate. Goiko irudian, Euskal Herriko eguzkipanelen lur eremurik handiena, Castejonen (Nafarroa).

ko eskaerari aurre egiteko, eta orduan 50 bat urterakoerreserba baino ez genuke izango, gutxi gorabehera.

F. PLAZAOLA. Baina hori izango litzateke mundukoenergia elektrikoaren ekoizpen guztia nuklearra izan-go balitz.

J. R. ETXEBARRIA. Dena den, nik esan nahi duda-na da batetik uranioa ez dela betirako eta bestetik,prozesua aurrera badoa, uste baino erreserba gutxia-go izango dela. 200 urte urrun geratzen dira, baina 50ez hainbeste.

F. PLAZAOLA. Baina gauza hauek erabat alda dai-tezke zentral nuklear tradizionaletatik birprozesaieta-ra pasatzen bagara. Fisioa moderaziorik gabe sortzenbada, hain juxtu.

J. R. ETXEBARRIA. Ez pentsa. Ni zentral nuklearreiburuz ikasten aritu nintzenetik, ia kasik 40 urte, lelobera entzun dut beti: fusioaren kontua, eta lelo horre-tan oso gutxi sinesten dut. Ez dut horretan esperan-tzarik eta ez dut soluzioa hor ikusten.

Ezaugarrien artean, desabantaila garbibi dituzte nuklearrek: segurtasuna(istripuak, helburu militarrak, eraso-etarako jomuga izatea…) eta hondakinerradioaktiboak.

J. R. ETXEBARRIA. Bai, eta segurtasunari lotutadesabantaila garbi bat ikusten dut: informazioarena.Ihes erradioaktiboak daudenean-eta, zentral nuklea-

rretatik ematen den informazioaz ez naiz baterefidatzen. Problema estrukturala da, ezin naiz fidatuematen didaten informazioaz, eta oso kezka sozialinportantea da. Zergatik? Ez delako ikusten dengauza bat. Egon daiteke orain gure artean eta ezgara jabetzen.

F. PLAZAOLA. Baina erradioaktibitatez inguratutagaude bestela ere. Gainera gainkontzientiatuak gaudegai honetan, behar dena baino askoz gehiago etakontrolak arlo honetan ikaragarriak dira, gizarteosoak sortzen dituelako. Talde pila bat daude gai-nean eta oso ondo iruditzen zait, kontrolpean egondaitezen. Beste energia iturriekin ez dago honekinbezainbesteko gainkontzientziaziorik. Beraz, iheserradioaktiboei buruzko informazioa ere oso kontras-tatua dago, jende pila dagoelako informazio horrengainean.

J. R. ETXEBARRIA. Ez, ez, ez. Ez da egia, sekretumaila bat dago gai honetan…

I. PEÑALVA. Baina Jose Ramon, Estatu guztian zehardauden REVIRA sarearen baitan, guk EAEko hiru hiri-buruetan etxola bana kontrolatzen dugu eta Garoñanistripu bat egotekotan edo erradioaktibitateak ihesegiten badu, guk igarri egingo dugu Gasteizko etxo-lan eta datu hori nik neuk irakurtzen dut, ez ditSegurtasun Nuklearreko Kontseiluak (CSN) edoENRESAk esan behar. Beraz, zuk daukazun beldurhori nik kenduko dizut. Sestaoko ACB enpresan iturrierradioaktibo bat urtu zenean, adibidez, guk igarriegin genuen Bilboko etxolan.

JOSU

SAN

TE

STE

BA

N

Page 10: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

10 M A H A I - I N G U R U A

Garoñako zentralnuklear barruan lanean.

Eta zentraletatik zer edo zer igarriduzue noizbait?

I. PEÑALVA. Ez, inoiz ez.

F. PLAZAOLA. Txernobilgoa gertatu zenean, esa-terako, Sobiet Batasunak ez zuen istripuaren berrieman; Suedian jakin zuten. Gaur denek dakigu, ezdago arazorik eta Jose Ramonek esan duenak nireustez ez dauka zentzurik.

R. LAGO. Eskatzen ari gara gizarteari konfiantzaizateko Segurtasun Nuklearreko Kontseiluan edoetxola horietan, eta Kontseiluko zuzendariarientzun nion behin esaten biltegian 1.000 urterakobildutako hondakin erradioaktiboekin ez dela erra-dioaktibitaterik irtengo. Nik galdetu nahi dut: zeinda ziurtasun horren erantzule? Erloju bat erostenbadut bi urteko bermea emango didate, baina noregongo da 1.000 urtetan biltegi horren segurtasunabermatzeko? Zer etorkizun ari gara uzten ondoren-go belaunaldientzat?

I. PEÑALVA. Eta nork ziurtatuko dizu hegazkinbatera igotzerakoan hegazkina ez dela jausiko?Zuk arrisku hori asumitu duzu, bada energianuklearrak ere desabantailak ditu, segurtasunkontua horien artean. Informa dezagun arriskuhoriei buruz, gizarteak jakin ditzala, eta jendeakerabaki dezala hartzeko prest dagoen ala ez.

Eta segurtasun horren maila zenbate-koa da?

I. PEÑALVA. Kristorena. Ni egonda nago Garoñabarruan, errekarga batean nukleoraino heltzeko auke-ra izan neban eta hor segurtasun neurriak oso han-diak dira: bikoiztuak eta hirukoiztuak daude eta batakhuts egiten badu hurrengoa sartzen da, diru askoinbertitzen da segurtasunean. Izan ere, Txernobilgoa-ren antzeko beste bat gertatzen bada, akabo industrianuklearra eta industria nuklearrak ez du hori nahi.

R. LAGO. Nolanahi, lehen esan duzunaren harira,gauza bat da nik neuk nire buruarentzako arriskuakasumitzea eta beste bat datozen belaunaldientzakoarriskuak asumitzea. Desberdina da eta biltegiekinadibidez hori eskatzen ari gara.

I. PEÑALVA. Baina agian, eta Pedro Miguel Etxeni-keren hitzak dira, okerragoa izango litzateke zentralnuklear gehiagorik ez eraikitzea eta atmosferara CO2abotatzen jarraitzea, ondorengo belaunaldiek ereklima aldaketa hori jasan beharko dute-eta. Nire iri-tzia da hobe dela zentral nuklear bat izatea eta ez ika-tza erretzen duen zentral tradizional bat.

J. R. ETXEBARRIA. Baina segurtasunerako hainbesteneurri hartzen badira, arazoa dagoelako da. Horinabarmena da. Neurriak hartzen direla? Badakit, eta ezdut eztabaidatzen, baina hartzen dira arriskua dagoela-ko. Zu zeu prest zaude eta fidatzen zara, nik diotsut ni

ezetz. Gainera, istripu militarrakere hor daude eta une honetangaurkotasuneko beste arazo larribat dago: Irango kontua. Eta kon-trolarekin dago lotua, munduanagintzen duenarekin, hau guztiaekonomiarekin dagoelako lotuta.

I. PEÑALVA. Eta ekologiarekin,ez?

J. R. ETXEBARRIA. Ekologiada ordaintzen duguna, baina

NU

CLE

NO

R

Page 11: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

11E N E R G I A N U K L E A R R A

* Transmutazioa: partikulen bidez (neutroiak, alfa partikulak...) nukleo bat erasotuz beste bat bihurtzea, eta ondoriozjatorrizkoa ez den beste elementu kimiko bat lortzea.

azken arrazoia ekonomikoa da. Petrolioa, esaterako,behar ez den lekuan dago. Horregatik dugu Irakekogerra. Eta Iranek bere programa nuklearra garatu nahidu, baina ez omen du horretarako eskubidea. Arigara esaten ekonomiarentzat eta Mendebaldeko esta-tuentzat konponbidea nuklearrak direla, baina Iraniez zaio uzten. Eta Iranek eskubide berbera izanbeharko luke. Mendebaldeak dio: “Guk kontrolatzendugu bonba atomikoak egiteko ahalmena eta gutazfidatu behar zarete”. Eta juxtu eurez fidatzen naiz nigutxien, AEBek erakutsi dutelako ez dutela inongoeskrupulorik bonba atomikoa erabiltzeko. De facto,horrekin mehatxatu dute Iran.

R. LAGO. Energia nuklearrak arrisku larria erakutsidu, Sobietar Batasuna desegin zenean bezala. Euro-pa osoa urduri zegoen horko zentralekin zer gerta-tuko zen eta hori ez da gertatzen energia berrizta-garriekin.

Azter dezagun baita ere hondakin erra-dioaktiboen arazoa.

J. R. ETXEBARRIA. Gai hori sinplea da: inork ezditu nahi eta pobre batzuk topatu behar dira diruaeskainiz har ditzaten. Dauden lekutik ekarri behardira hondakindegi horretara, eta bidean izugarrizkoarriskua dago.

F. PLAZAOLA. Hala ere kontuan hartu orain gutxiarte behinik behin Alemaniatik Frantziara egon direlaurtero-urtero hondakindun trenak pasatzen. Hainba-tetan ikusi ditugu telebistan Greenpeacekoak garraiohoriek oztopatzen.

Baina kontrolatuta daude hondakin erra-dioaktiboak?

F. PLAZAOLA. Egia esan, nire iritziz energianuklearraren problema handienetakoa dira hondakinerradiaktiboak. Momentu honetan dauden hondakingehienak zentralaren inguruan daude. Bi proposa-men egon dira horiekin zer egin erabakitzeko: bate-tik, transmutazio* bidez horiek egonkortzea, bainaegungo teknologiarekin badirudi horrek ez duelaondoriorik ematen. Horregatik, nuklearretako jen-deak biltegi nuklearretan gordetzea ikusten du ego-kien. Eta ni Rosarekin bat nator; AEBetako araudiakdio horiek 10.000 urtez erabat isolatuta egon behardutela, baina zer dira 10.000 urte? Denbora tarte horiHomo Sapiensak planetan daraman denboraren neu-rrikoa da, oso luze. Piramideak ere betiko ziren etaez zuten asko iraun. Kezka gainera bi mailatan dago:hondakinak lur-azpian zuloetan sartzea, itxita, edobeti kontrolpean izatea, itxi gabe, eta bata zein bes-tearekin datozen belaunaldientzako problema dago-ela argi dago.

I. PEÑALVA. Ados nago, hondakinena arazo gogorrada, baina txikia, kopuruari dagokionez. Irakurrita dau-kat martxan dauden 431 zentral nuklearretan orainarte ekoiztu diren hondakin nuklear guztiak sar dai-tezkeela futbol zelai batek betetzen duen bolume-nean. Beraz, gorde dezagun hori ahal dugun ondoen,10.000 urtez gorde beharko dugu-eta. AEBek jada era-baki dute non gordeko dituzten euren hondakinak etaFinlandiak ere bai. Estatu bakoitzak erabaki beharkodu non gorde hondakinak. Arazoa beraz soziala da,ez teknikoa. Eta Rosak eskatzen zuena berriztagarrien-tzako, nik ere eskatuko nuke nuklearrentzako: trans-mutazioa oraindik ikerkuntza fasean dago; sar deza-gun diru gehiago transmutazioa ikertzeko etahondakin horiekin zer egin daitekeen ikusteko.

“Beste energia iturriekin ezdago honekin bezainbesteko

gainkontzientziaziorik. Beraz, iheserradioaktiboei buruzko informazioaere oso kontrastatua dago, jende piladagoelako informazio horrengainean”F. PLAZAOLA

Page 12: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

12 M A H A I - I N G U R U A

J. R. ETXEBARRIA. Transmutazioarena nire ustezbeste kimera bat da. Hainbeste material eta klasedagoz… Ezinezkotzat jotzen dut.

I. PEÑALVA. Nik ez.

R. LAGO. Puntu honekin amaitu aurretik esan nahinuen onartzen direla hor daudela arriskuak eta arris-ku horiek beste energia iturriekin ez direla hainbeste-rako. Azkenean, galdera da zenbat energia kontsumi-tu behar edo nahi dugun.

Hain zuzen, nuklearren aldekoen arra-zoi bat energia kontsumoaren joerageldiezina izan ohi da: hirukoiztuegingo omen da hurrengo hamarkadetan.

R. LAGO. Foro Nuklearreko liburuxketan agertzendiren datuen arabera, 1975etik hona kontsumoabikoiztu egin da Espainiako Estatuan. Galdera da:gure giza garapen indizea ere bikoiztu egin da?GNBPk (Garapenerako Nazio Batuen Programak)indize horretan sartzen dituen bizitza itxaropena, alfa-betatze tasa… bikoiztu dira? GNBPk bi kontzeptuhoriek (energia kontsumoa eta giza garapen indizea)erlazionatuz atera dituen txostenen arabera, puntubatetik aurrera, kontsumoak gora egin arren giza gara-pen indizeko faktoreek ez dute gora egiten, ez dirahobeak. 1,5 eta 2 tona petrolio arteko per capitatikgora ez da hobetzen eta gu EAEn 2005. urtean 2,7 TEP(Petrolio Tona Baliokidea) per capita mailan geunden;puntu horretatik pasa gara hortaz, kontsumoaren igo-

erak ez dakarkigu giza garapen handiagorik. Aurrei-kuspenek diote, ordea, gero eta energia gehiago kon-tsumituko dugula, ez dela egonkortuko. Ongi bizitze-ko behar dugun energia maila kontsumitzen dugunabaino askoz beherago dago. Efizientzia energetikoa-ren eta aurrezpenaren aldekoa naiz, noski, eta Rober-to Bermejok esan zuen bezala, gure gizartearen para-digma aldatu egin behar da, globalizazioa gelditu eginbehar da, Eusko Jaurlaritzaren eta nazioartearen politi-ka globalizazioa bultzatzearena den bitartean.

I. PEÑALVA. Puntu horretan denak ados gaudelauste dut. Larregi kontsumitzen dugu denok eta kon-tsumo hori jaisteko joera izan behar dugu. Mentalita-tea eta norabidea guztiz aldatu behar dugu, bakoitzabere bizitzatik hasita. Kontzientzia hori izan behardugu, baina errealitatea bestelakoa da: urtean zehar,elektrizitate kontsumoa batez beste %4 igotzen daurtero eta horri nola egin behar zaio aurre? Hor sar-tzen da energia nuklearraren eztabaida.

J. R. ETXEBARRIA. Ni ere ados nago mentalitatealdaketarenean, baina uste dut ez dugula ikasikoderrigorrez ez bada. Ni erdia kontsumituz hobeto bizinaiz orain, baina prozesu pertsonala da hori etahorrekin ez dugu ezer konpontzen. Gizartea da pro-blema. Etorri beharko da edo krisi ikaragarri bat, edokataklismo bat edo gaixotasun ikaragarri bat bestemoduren batean bizitzen ikasteko.

Politikoki nahikoa egiten da kontsumoajaisteko?

J. R. ETXEBARRIA. Politikoki oso gutxi egiten da,nire ustez. Eta problema da politikak ez, beste indarbatzuek agintzen dutela. Arazoa ekonomikoa da, etamunduaren kontrolarena.

F. PLAZAOLA. Nire ustez, Mendebaldeko gizarteaenergiaren kontsumo maila orekatzera iritsiko daazkenean, egonkortzera; prospektibak ere horiekdira eta erabileraren efikaziak hori ekarriko du,horrek ez dit kezkarik sortzen. Ondorengo belaunal-diak erosotasunean hezi ditugu eta zerbait oso txa-rra gertatu arte inor ez da aldatuko, baina hala etaguztiz ere ez dit ikararik ematen, problema ez gare-lako gu, gu oso gutxi gara eta kontsumoa egonkorra

“Mendebaldeak dio: ‘Gukkontrolatzen dugu bonba

atomikoak egiteko ahalmena’, etajuxtu eurez fidatzen naiz gutxien,AEBek erakutsi dutelako ez dutelainongo eskrupulurik bonba atomikoaerabiltzeko”J. R. ETXEBARRIA

Page 13: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

13

AEBen atzetik, Frantzia da zentral nuklear gehien dituen herrialdea. Goikoirudian, Frantziako Bugey zentrala.

da, problema globala da, atzetik asko datozelako:milioika pertsona (Txina eta Indian) hurbiltzen aridira jada gure kontsumora. Gero eta energia gehia-go behar dutela konturatu dira eta zein gara gu esa-teko besteei guk egindakoa ez egiteko? Arazoa Lurrada, oso egoera txarrean dago eta energia iturriak osotxarrak dira denak, ez dago etorkizunik energia itu-rri horietan. Atzetik datozenak gure bizi mailara iritsinahiko dute, horretarako dentsitate handiko energiaiturriak behar dira eta daudenak txarrak dira. Ez bal-din bada harri filosofala aurkitzen, energia iturriagortezina, kutsadurarik gabekoa, kostu baxukoa…ez dut soluziorik ikusten.

Horren guztiaren aurrean, zein paperjokatzen dute energia iturri berrizta-garriek? Badaude horiek bultzatzekoezaugarri egokiak Euskal Herrian? Kon-tsumoari aurre egiteko zein neurritandira aukera interesgarria?

R. LAGO. Greenpeacek ateratako txostenaren ara-bera, energia berriztagarriekin bi aldiz asebete dai-teke 2050. urtean Euskadin kontsumituko dena.Nire ustez, oso baikorra da txosten hori. Izan ere,hori lortzeko fotovoltaikoetan adibidez 5.400 MWpinstalatu beharko lirateke, eta gaur egun 2,8 MWp-tan gaude. Eolikoarekin berriz, Hego Euskal Herria-ren %46a estali beharko litzateke. Beraz, berriztaga-rrietan ere noski daudela mugak. Ikusi beharduguna da non dauden gure energia beharrak etahortik aurrera ikusi zein energia motarekin produzi-tu dezakegun arrisku edo kalte handi barik. Nik

eguzki energia fotovoltaikoa ikertzen dut eta eguz-kiak 800-1.000 W/m2 ematen du; hots, eguzki pla-kek %20ko efizientzia daukate.

F. PLAZAOLA. Oso txikia.

R. LAGO. Eta motor elektriko batek zenbat efizien-tzia dauka? Sartzen baduzu gasolina auto baten moto-rrean, zenbat energia aprobetxatzen duzu? Gutxi.

F. PLAZAOLA. Energia dentsitatea da kontuan hartubehar dena.

R. LAGO. Bai, hori beste arazo bat da. Horregatikesan dut lehen hidrogenoa edo hidraulikoa erabilizmetatu egin daitekeela. Gainera, energia berriztaga-rriek beste abantaila bat daukate: deszentralizatuakdira eta galerak gutxiago izango dira energia zentralbatetik beste leku batera garraiatuta baino. Nire ustezberriztagarriak aukera bat dira eta askoz arriskubaxuagoak dituzte.

J. R. ETXEBARRIA. Eguzki energia ikertzen duzulaaprobetxatuz, nik galdera bat dut: posible izangolitzateke teilatu guztiak panelekin estaltzea?

R. LAGO. Greenpeacen txostenean aurreikustendiren 5.000 MW horiek instalatzeko teilatuen %60aestali beharko lirateke eta iparraldera begira ez dau-den hormen %20a.

F. PLAZAOLA. Esan beharra dago eguzkian etaairean dagoela guk behar dugun energia baino

ESPAINIAKO FORO NUKLEARRA

Page 14: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

14 M A H A I - I N G U R U A

Uranio kontzentratuko bidoien biltegi bat.

* Gaur egun energia nuklearra fisio bidezkoa da, nukleo bi bereiziz. Fusioa lortuko balitz (bi nukleo batzea) energiagehiago lortzeaz gain, kutsadura askoz baxuagoa izango litzateke eta ez litzateke erradioaktibitate arazorik egongo.

ESP

AIN

IAK

OFO

RO

NU

KLE

AR

RA

gehiago, baina oraindik ez dakigu hori behar bezalaaprobetxatzen. Orain eguzki zelulak %20an daude,ea %34ra iristen diren. Baina %20a muga ikaragarriada, oso energia dentsitate txikia da eta handiagoalortzeko AEBetan adibidez jada pentsatuta daukatedesertuetan-eta ikaragarrizko zentral fotovoltaikoakegitea, baina hori dagoeneko ez litzateke prozeduradeszentralizatua izango.

R. LAGO. Azken finean, ezin da hainbeste energiaekoitzi eta horretarako politika eta bizimodua aldatubehar dugu. Adibidez 5.400 MW horiek instalatukobalira, urtean Euskadin 15 TWh ekoitziko liratekeelektrizitatean eta 2005. urtean gurean orduko 19TWh ekoitzi ziren denera. Hau da, ia-ia fotovoltaiko-arekin bakarrik ekoizpen hori bete zitekeen. Orduanposible da? Bada bai, diru asko inbertitu behar duzupanel fotovoltaikoak ipintzeko, gutxienez 5.000 milioieuro (Abiadura Handiko Trenerako bezala, gutxigorabehera), baina salto handia litzateke.

F. PLAZAOLA. Fotovoltaikoekin korronte jarraituasortzen da eta alterno bihurtzeko diru pila bat beharda. Gastu horretan kontuan hartuta al dago?

R. LAGO. Instalazioaren inbertsioaren baitan hartzenda kontuan.

I. PEÑALVA. Agian zure ikerketarengatik azkeneztabaida hau energia fotovoltaikoarekin larregi lotudugu, baina berriztagarriak ez dira bakarrik eguzkienergia fotovoltaikoa. Eguzki energia termikoa erebadago, eolikoa, itsasoko mareak aprobetxatzendituena… Elektrizitate ekoizpenari dagokionez, nireproposamena honakoa litzateke: ahal den neurrianberriztagarriak erabiltzea topera, eta falta dena, etaasko faltako da zoritxarrez, %90a baino gehiago,nuklearrez hornitzea. Hori guztia fusioaren esperoan,ze honek aurrera egiten badu, askoz hobe. Garraioa-ri dagokionez, hidrogenoa erabiltzea da irtenbiderikegokiena, non lortzen dugun da arazoa; eta etxeakberotzeko berriztagarrietara joko nuke berriro: eguzkipanel termikoak jartzera. Nire ustez, ekologikokionena hori izango litzateke eta planteamendu ekolo-giko horren baitan, nuklearrak badu zeresanik.

Baina fusioa* alternatiba erreala da?

I. PEÑALVA. Fusioa noiz egongo da prest? Konstan-te unibertsal bat dela dio txisteak: beti 20 urte barru.Dena den, nik baietz espero dut eta baikorra naizhorretan.

F. PLAZAOLA. Oraindik ez dago frogatuta posibleizango den, baina nire ustez ez zaizkio ateak itxi

Page 15: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

15E N E R G I A N U K L E A R R A

“Erloju bat erosten badut bi urtekobermea emango didate, baina

nor egongo da 1.000 urtetan hondakinerradioaktiboen biltegiaren segurtasuna

bermatzeko? Zer etorkizun ari gara uztenondorengoentzat?”

R. LAGO

“Fusioa noiz egongo da prest?Konstante unibertsal bat

dela dio txisteak: beti 20 urte barru.Dena den, nik etorkizunean lortzeaespero dut eta baikorra naizhorretan”I. PEÑALVA

behar ezeri, eta ondo ateratzen bada, soluzio bat izandaiteke.

R. LAGO. Litioa ere ez da betiko…

F. PLAZAOLA. Baina asko dago. Litioa fusiorakobehar den tritioa sortzeko erabiltzen da. Kasu horre-tan tritioa eta deuterioa fusionatuz ekoitziko litzatekeenergia. Hala ere, deuterio nukleo bi fusionatuz ereekoitzi daiteke energia eta kasu horretan litioa ez dabehar.

Lehen aipatzen zenuen harri filosofaledo energia iturri ideal hori izangolitzateke?

F. PLAZAOLA. Izan liteke, edo eguzkia ere izanliteke, energia hori behar den bezala bideratzealortuz gero. Fusioa energia iturri bezala Lurreanerabili daitekeen ez dago frogatuta oraindik. Egiada AEBek ikerketa hori alboratu ostean atzerahorretan sartu direla eta hori zerbaitengatik izandaiteke. Gauzak asko aldatu dira. Luzerako gauzada, hala ere.

J. R. ETXEBARRIA. Ni hasi garenera bueltatzennaiz. Etorkizunari buruzko aurreikuspen askoikusi ditugu, baina nik ez dut uste mugarik gabe-ko energia iturririk lortuko denik, ez dut fusioanasko sinesten. Eta gainera ez dut nahi mugarikgabeko energia lortzerik, Lurrarentzat benetakominbizia gu garela uste dudalako eta naturakderrigorrez jarritako mugak ez baditugu, honda-mendira goazelako seguru. Askoz ere zoriontsua-

goa izango litzateke gizateria mugarik gabekoenergiarik gabe; derrigorrez ikasi beharko genu-ke. Erosotasuna aipatu dugu lehen; deserosotikerosotasunera egitera gaude ohituta, baina ezalderantziz eta horretarako derrigorrez kataklis-moa iritsi beharko da. Ez nago nuklearren alde,partxe bat direla uste dudalako, dituzten abantai-lak izanda ere, eta energia nuklearrik izatea ez dakomeni.

F. PLAZAOLA. Zu oso ezkorra zara, atzerabiderikez dagoela diozu. Erosotasuna da arazoa, argi etagarbi, baina niri ez zait inporta orain daukagun bizimailarekin Lurreko guztiak bizi ahal izatea Lurrakhorretarako gaitasuna ematen badigu.

J. R. ETXEBARRIA. Akatsa hor dagoela uste dut.

Bukatzen joan behar dugu. Etorkizuna-ri begira zuen proposamenak zeintzukdiren esan dituzue dagoeneko, bainaerrealitatean zein uste duzue delanagusituko den joera? Europar Batasu-nak arlo honetan duen politika zeriruditzen zaizue?

I. PEÑALVA. Europak dio estatu bakoitzak erabakidezala bere iturriak zeintzuk izango diren.

R. LAGO. Nik dakidanez, ITER (fusio nuklearre-ko erreaktore esperimentala) proiektuan 13.000milioi euro inbertitu dira eta erdia Europar Bata-sunak jarri behar du. Bada kopuru hori da energiaberriztagarrietan orain arte inbertitu den kopuru

Page 16: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

bera. Proiektu bakarrean, fusio nuklearrean,berriztagarrietako energia mota ugarietan bezain-beste inbertitu da, alegia. Europar Batasunak ikus-ten du globalizazioan ezin dugula atzera egin,eten barik jarraitu behar dela enpresak deslokali-zatzen eta abar eta eredu horren barruan energiabeharrezkoa ikusten du, edozein motakoa, bainabeharrezkoa. Hori gelditzea, beste eredu ekono-miko bat bilatzea zaila izango da, nahiz eta nireustez hemen kontsumitutakoa hemen ekoiztera jobeharko genukeen. Eusko Jaurlaritzak ere Euro-paren ildoa jarraitzen duela uste dut.

F. PLAZAOLA. Esan duzuna oso polita da, osoondo deritzot, baina gaur egun hori utopia dela ustedut, gizartea nolakoa den ikusita. Europa kontsumo-

aren egonkortasunera iristen saiatzen ari da, ahalduen neurrian erregai fosilak ahalik eta gutxien era-biliz. Energia mota ahalik eta gehienak erabiltzensaiatzen ari da baita ere, energien dibertsifikazioainportantea delako. Nire ustez, energia nuklearraktrantsiziozkoa izan beharko du, gauden bezala man-tentzeko, hemendik 10-20 urtera zentral nuklearasko itxi egin beharko baitira eta horiekin bateragaur egun sortzen duten elektrizitatea: Europako%33a eta munduko %16a. Hala ere, ez dut uste ara-zoa Europarena baino ez denik, mundu osoarenabaizik. Guk, europarrok, gauza asko egin ditzakegu,baina ez gara bakarrak eta gainontzekoek egitendutenak garrantzi handia du. Azken finean, energiaiturri filosofal hori agertzen ez den bitartean, Lurra-ren problematika handiena izango da, ziurrenik.

J. R. ETXEBARRIA. Gehiegi garela eta ondoegi bizinahi dugula, alegia.

F. PLAZAOLA. Azkenean kontu horretan zuk etabiok gauza bera diogu. Diferentzia da nik zerbait aur-kituko den esperantza dudala eta zuk ez.

J. R. ETXEBARRIA. Eta ez dut nahi gainera! n

http://www.argia.com/argia-astekaria helbidean, mahai-inguruari buruzko ikus-entzunezkoa.

“Ez dut nahi mugarik gabekoenergia lortzerik,

Lurrarentzat benetako minbizia gugarela uste dudalako eta naturakderrigorrez jarritako mugak ezbaditugu, hondamendira goazelako”J. R. ETXEBARRIA

Page 17: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

17I R I T Z I A K

Iran eragiten ari den auzi nuklearrak loturaarriskutsuak atera ditu argitara; izan ere, age-rian utzi du banaketa ahula dagoela atomoa-

ren erabilera “baketsu” izenekoen eta energia nuklea-rraren gerra erabileren artean. Ondorioz, kinka larriangeratu da “petrolioaren krisia eta klima aldaketa” dau-dela-eta energia nuklearra bultzatzeko hainbatek eginduen ahalegina. Oso lotura arriskutsua sumatzen daarmamentu nuklearraren, energia nuklearraren etanazioarteko politikaren ugaritze horizontalean.

Gatazka handia sortu da Irango auzi nuklearrazinismoz agertzeagatik, eta horrek guztiak gordinta-sunez jartzen du agerian energia nuklearraren alterna-tibaren atzean dauden arriskuen zati garrantzitsu bat.Hain zuzen, nabarmen geratu da lotura teknologikoerraza dagoela atomoaren gerrarako erabileren etaerabilera “baketsu” izenekoen artean. Horrez gain,ziklo nuklear guztiak sabotajerako eta terrorismorakoindar ikaragarria du.

Bestalde, iritzi publikoari ez zaio ezkutatu beharplutonioa eta uranio oso aberastua edo uranio-233amaterial fisionagarriak direla; hau da, arma nuklea-rrak ekoizteko erabil daitezkeela. Hain zuzen, mate-rial horiek batera edo bestera gaur egungo erreakto-reetan energia elektrikoa lortzeko erabiltzen denteknologia nuklearreko zikloan erabilitako prozesue-tatik ateratzen dira. Gainera, horrek baino gehiagoarduratu beharko gintuzke beste arazo honek:“nuklearrera itzultzeko” ahaleginean, oraingo erreak-tore nuklearrak ugaritzen badira berehala garestitukoda oinarrizko lehengaia, uranio 235a. Uranio 235gutxi egotearen eraginez, beste fisio-teknologia bat

erabili beharko genuke, eta kontsumitutako pluto-nioa baino gehiago sortuko lukete erreaktoreek–breader edo erreaktore sorgailuek–. Erreaktorehoriek oraingoak baino askoz arriskutsuagotzat har-tzen dira. Planetan segurtasun eza eta arrisku handia-goa egongo litzateke; izan ere, plutonio 239 erregaiaberehala erabil daiteke arma nuklearrak egiteko.Hans Bethe fisikari nuklear ospetsuaren arabera,“segurtasun-arazo askoz handiagoak ditu breadererreaktoreak, erreaktore atomiko klasikoek baino”.Egoera, beraz, guztiz atsekabegarria da. Buruanzuhurtzia hori dugula bakarrik azter dezakegu Irangoprograma nuklearrak nazioartean sortu duen “gataz-karen” garrantzia, hein batean guztiz gatazka zilegia.Auziak zalantzan jartzen du energia-alternatiba gisaerreaktore nuklearrak hainbeste ugaritzea.

Ofizialki arma nuklearrak dituzten herrialdeek–AEBek, Errusiak, Frantziak, Ingalaterrak, Pakistanek,Txinak, Ipar Koreak, Indiak eta Israelek– ez dute“esklusiba”, eta duela urte askotatik egiaztatzen aridira lotura estu eta gaiztoa dagoela atomoaren gerra-rako erabileren eta erabilera baketsuen artean. AEBekHiroshiman eta Nagasakin (1945) armen ibilbidea hasizutenetik, gero eta herrialde gehiago sartu dira “elkar-te nuklear” makabro horretan. Ez dago armak desnu-klearizatzeko alde bakarreko politika zehatzik, nahizeta hori bultzatu eta sustatu beharko luketen EnergiaAtomikoaren Nazioarteko Erakundeak eta NBEk. Horidela-eta, logikoa da inork zilegitasunik ez izatea iker-keta nuklearra galarazteko eta gero eta herrialdegehiagori arma nuklearrak lortzea debekatzeko, areeta gutxiago indarkeriaren bidez lortzen badituzte.

José Allende*

Atomoaren gerrarakoerabilerak

“Oso lotura arriskutsua sumatzen daarmamentu nuklearraren, energia

nuklearraren eta nazioarteko politikarenugaritze horizontalean”

Page 18: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

18 I R I T Z I A K

Teknologia nuklear “baketsua” arma nuklearraklortzeko ate nagusia da. Bestalde, planetakoherrialde bakar batek ere ezin du amestu energianuklearra estentsiboki sustatzea, eta berak kontro-latzea ziklo nuklearraren prozedurak. Hain zuzen,prozedura horiek aberasten dute erreaktoreenerregai gisa erabiltzen den uranioa, eta erabilitakoerregaia birprozesatzen dute. Horrela, plutonio239a lortzen dute, material fisionagarria. Ziklonuklearraren bi fase erabakigarri horiek –aberasteaeta birprozesatzea– oso herrialde gutxiren eskudaude. Herrialde batek energia nuklearraren alter-natiba sustatu nahi badu bere programan, argidago ez duela besteren mende egon nahikoerreaktoreetarako erregaia lortzeko etapa erabaki-garrietan, ez eta hondakinak birprozesatzeko

garaian ere. Hain zuzen, hon-dakinak birprozesa-

tzean, plutonio 239material fisiona-garria sortzenda, breadererreaktoreetara-

ko 2. belaunaldi-ko erregaia eta

arma nuklearrakzuzenean sortzekomaterial erabilga-rria.

Energia nuklearrasustatu nahi bada,

energia iturri hori erabilikoduten herrialdeek ziklonuklearraren fase guztiak

eduki nahiko dituzte, logikoki, erabilera zibil eta mili-tarrak barne, mendekotasunik eta ahultasunik ez iza-teko. Norbait galarazten saiatuz gero, galdera hauegingo diote beren buruari: zergatik izan ditzaketeAEBek, Frantziak, Indiak, Pakistanek, Errusiak, Inga-laterrak, Txinak, Israelek eta Ipar Koreak ziklonuklearraren fase kritikoak eta arma nuklearrak, etaez, aldiz, planetako gainerako herrialdeek?

Egia esateko, ez dago inolako ziurtasunik Tehe-ranek uranioa helburu militarrekin aberasten duelaesateko... baina, hala egiten ariko balitz, zergatikizan ditzakete arma nuklearrak Israelek eta IparKoreak esaterako, eta ez Iranek? Indarkeriarenbidez, inork erabaki al dezake nork egin ditzakeenikerketak prozesu nuklearretan eta nork izan deza-keen material fisionagarria eta nork ez? Zergatikezin ditzakete Iranek, Argentinak, Brasilek, Vietna-mek, Hegoafrikak, Espainiak… erreaktore nuklea-rretan erabilitako erregaia aberasteko, tratatzeko etabirprozesatzeko ikerketa nuklearrak egin? Planeta-ko herritarrek beldur handiagoa al diote Iranek ato-moa gerrarako erabiltzeari, AEBen edo Israelen era-bilera militarrari baino?

Ezin da, alde batetik energia nuklearra sustatu,eta bestetik herrialde gutxi batzuek kontrolatu ziklonuklearraren fase erabakigarriak. Iranen eztabaidanuklearrak agerian utzi du arrazoi hori eta horrega-tik, ez dirudi bideragarria izango denik energianuklearra hedatzea, arma nuklearrak horizontaleanugaritu gabe.

“Elkarte nuklearra” osatzen duten herrialdeenzinismoa ez da onargarria; izan ere, etengabe egitendiote uko alde bakarreko desnuklearizazioari, nahizeta hori izan arma nuklearrik gabeko mundu amestualortzeko ezinbesteko lehen urratsa.

Argi dago, beraz, atomoaren gerrarako erabileraeta erabilera “baketsua” (zentral nuklearrak) bi alder-di paralelo direla, eta mendekotasun arriskutsua dute-la, indarra ematen diotela elkarri. Zenbat eta zentralnuklear gehiago egon, orduan eta arrisku handiagoadago horizontalean arma nuklearrak ugaritzeko, uste-kabeko edo eragindako istripuetan hondamendiaksortzeko, sabotajeak izateko, terrorismoa egoteko...Has dadila eztabaida.

* EHUko Ekonomia Aplikatuko katedraduna

“Planetako herritarrekbeldur handiagoa al dioteIranek atomoa gerrarakoerabiltzeari, AEBren edoIsraelen erabileramilitarrari baino?”

Page 19: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

Espainian, zortzi erreaktore nuklearrek ekoiz-ten dute kontsumitzen dugun energiaren bos-tena. Instalazio horietan sortzen den energia

lehiakorragoa da kostu aldetik, elektrizitatea sortzekobeste bitarteko batzuek ekoizten dutena baino. Gai-nera, segurua da hornidura bermatzeari dagokionez,eta garbia ere bai, ez duelako berotegi efektuko gasiksortzen. Elektrizitate nuklearraren ekoizpena etenga-bea da, eguneko 24 orduetan ekoizten baita urtekoegun guztietan, zentral nuklearretan erabiltzen denerregaia (uranioa) politika egonkorrak dituztenherrialdeetatik ekartzen delako, ugaria delako izadianeta oso dibertsifikatua dagoelako.

Urtean edo urte eta erdian behin zentral nuklea-rrak gelditu egiten dira erabilitako erregaia erregaiberriarekin ordezkatzeko, eta hiruzpalau aste irautenduen geldialdi horretan instalazioak eguneratu etaegin beharreko aldaketa edo hobekuntzak egitendira, bide batez. Espainiako industria nuklearrak berebitartekoak zaindu eta hobetu egiten ditu etengabe,eguneraketetan inbertsio handiak eginez. Guztira,urtean 150 milioi euro inguru gastatzen dugu halakoinbertsioetan.

Energia nuklearra teknologia aldetik aurreratuendagoen industria sektoreetako bat da, eta aeronauti-karen parean dago. Lehenbiziko zentral nuklearrak1960ko hamarkadan hasi ziren lanean eta, orduzgeroztik, gure teknologiak aurrerakuntza etengabeakizan ditu sistemak hobetu, segurtasuna areagotu etaerreaktore berrien eraikuntza optimizatze aldera.Gaur egun egiten diren erreaktore berriak, Finlandia-ko bosgarren erreaktorea adibidez, erreaktore aurre-

ratuak edo III eta III+ belaunaldiko erreaktoreak dira.Erreaktore horiek merkatuan daude dagoeneko, etaonura nabarmenak dituzte: hondakin gutxiago sor-tzen da, erregaia hobeto aprobetxatzeari esker, etaazkarrago eraikitzen dira, adibidez.

Teknologia nuklearraren garapena nazioarteangertatzen den prozesua da. IV. belaunaldiko erreakto-re berriei buruzko ikerketak, adibidez, EspainiakEBko beste estatu batzuekin batera eratutako nazioar-teko partzuergo baten bidez egiten ari dira. Bestalde,AEBetako EPRIrekin (Electric Power Research Institu-te / Elektrizitatea Ikertzeko Institutua) sinatutakohitzarmen bati esker, Espainiako industria nuklearraabangoardia teknologikoan dago.

Gaur egun, munduan 435 zentral nuklear daudejardunean eta beste 30 eraikitzen ari dira. Industrianuklearrak metatutako esperientziari eta lortutakogarapen teknologikoari esker, gero eta zentral segu-ruagoak, fidagarriagoak eta merkeagoak diseinatzeaeta eraikitzea dagoela esan dezakegu. Iruditzen zaiguzentral nuklearrek gasa, petrolioa, ikatza eta antzeko

Eduardo González*

Industria nuklearraren beharra

“Zentral nuklearrek gasa, petrolioa,ikatza eta antzeko baliabide naturalakdituzten instalazioak ordezkatuz joan

beharko lukete”

19I R I T Z I A K

ESP

AIN

IAK

OFO

RO

NU

KLE

AR

RA

“Teknologia aldetik sektoreaurreratuenetakoa da

nuklearra. III+belaunaldiko erreaktoreekonura nabarmenak dituzte:

hondakin gutxiago sortu etaazkarrago eraikitzen dira,

adibidez”

Page 20: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

20 I R I T Z I A K

baliabide naturalak erabiltzen dituzten instalazioakordezkatuz joan beharko luketela, pixkana-pixkana,datozen 15-20 urteetan zehar.

Era berean, gaur egun dauden zentralek luzerabegira segurtasun berme zorrotzenak beteaz etamodu lehiakorrean jardun ahal izango dutela ziurtatubeharra daukagu. Baina horrekin batera, garapen tek-nologikoko programak lantzen jarraitu behar dugu,beharrezko hobekuntza guztiak erreaktore berrietanhasieratik bertatik sartzeko.

Espainian, zentral nuklearrek potentzia instalatua-ren %9,37 dute bakarrik, baina elektrizitatearen %20ekoizten dute, 2006ko azken datuen arabera. Energiaelektrikoaren kontsumoa %2,5 handitzen ari da urte-ro. 1997az geroztik, kontsumo netoak %60ko gehi-kuntza metatua izan du. Kontsumoak izandako igoe-ra kezkagarria ikusita, elektrizitate hornikuntza preziolehiakorretan eta modu iraunkorrean ziurtatuko

duten energia politikak landu behar dira. Elektri-zitatea sortzeko bitarteko guztiak beharrezkoakdira gaur egun. Bakoitzak bere eginkizuna bete-tzen du. Hala, teknologia garatu ahala, energiaberriztagarrien pisua handituz joango da etaenergia fosilak ordezkatuko ditu, pixkana-pixka-na. Gaur egun fisioko energia nuklearra erabil-tzen dugu, baina fusioko erreaktoreak eraikitze-ko aukera ere izan genezake aurrerago.Gizarteak elektrizitate eskari handia du bizimaila handi bati erantzuteko, eta gizarte moder-noko aurrerapen guztiek elektrizitatearen beha-rra dute, gainera. Energia aurrezteko eta eragin-kortasun handiagoa lortzeko neurriak hartubeharra dago, jakina, eta gizartea kontzientziatuegin behar dugu elektrizitatearen erabilera zen-tzuzkoa egiteko.

Energia aurrezteko politikak, eskura ditugunenergia iturriak erabiltzea, ingurumena babesteaeta gizartea erabilera zentzuzkoa egiteko kon-tzientziatzea: horratx gure herriko energia estra-tegiaren zutabe nagusiak izan beharko lukete-nak. Energia nuklearra erabiltzeak sistemaelektrikoa egonkortzen duen oinarrizko elektri-zitatea bermatzen du, eta epe luzera erabili ahalizatea ziurtatzen du, gainera. Industria nuklearraprest dago etorkizunari aurre egiteko eta Espai-niak –Frantziak, Finlandiak, Ingalaterrak, AEBeketa gainerako herrialde garatuek bezalaxe– zen-

tral nuklearrak epe luzean jardunean eduki eta ener-gia nuklearraren ekoizpena handitu beharra dauka,oraingo nahiz geroko energia beharrei erantzun ahalizateko. Dena den, era honetako energien onarpenhandiagoa egoteko, aurreiritzirik edo aldez aurretikfinkatutako ideiarik gabe, energiaren inguruko ezta-baida pluralak eta zentzuzkoak zabaldu behar dira iri-tzi publikoan. Informazio gehiago jasoz gero, nazio-artean gero eta erakunde gehiagok energia iturrihonen beharra azpimarratzen ari direnez gero, Gizar-teak ikusiko du energia nuklearra funtsezkoa delaenergia eskaintzen artean, elektrizitate eskari gero etahandiagoari modu iraunkor, seguru eta merkean etaingurumena hondatu gabe erantzun ahal izateko.

* Espainiako Industria Nuklearraren Foroko presidentea

DA

NI

BALN

CO

Goiko irudietan, Garoñako zentrala etaNazioarteko Energia Atomikoaren Agentziak(IAEA) erradioaktibitate guneak adieraztekootsailean atera zuen sinbolo berria.

Page 21: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

21I R I T Z I A K

Energia iturrien inguruko irizpideak zehaztekogaraian, Eusko Legebiltzarrak EAEko energiaestrategia diseinatzeko emandako jarraibideak

hartzen dira oinarritzat. Bi jarraibide nagusi daude:baliabide berriztagarrien erabilera hobetzea eta erre-gai arruntetatik garbienak bultzatzea.

Lurralde bateko energia beharrei erantzuteko dau-den aukerak aztertzeko garaian hainbat eratako irizpi-deak egoten dira, eta irizpide horiek guztiak uztartuegin behar dira gizarteari ahalik eta onura handienaematearren. Hona aintzat hartu beharreko irizpidegarrantzitsuenak: energiaren erabilera zentzuzkoa,energia eskuragarri egotea, energiarekiko mendeko-tasuna, hornikuntzaren segurtasuna, hornikuntzarenkalitatea eta energiaren erabilerak gizartean, ekono-mian eta ingurumenean eragindako ondorioak.

Oinarrizko energia eskariari erantzuteko baliabidehauek ditugu: energia berriztagarriak, fosilak etanuklearrak. Energia fosilak eta nuklearra ez diraberriztagarriak, haien erreserbak mugatuak direlako.Energia fosilen iturri nagusiak ikatza, petrolioa eta gasnaturala dira. Etorkizunean agortuko direla dirudienarren, Txinaren, Indiaren eta haiek bezala gorantzdoazen gainerako herrialdeen eskariaren hazkundeerritmoaren ondorioz nagusiki, oraingoz energia tra-dizionalak (ikatza, petrolioa eta gas naturala) eskura-garri ditugu munduan, nahiz eta alde handia egonherrialde batetik bestera. Erregai fosilen erreserba fro-gatuei buruz egindako ikerlanen arabera, egungokontsumo erritmoarekin jarraituz gero, ikatz erreser-bak 220 urtetan agortuko lirateke, petrolioarenak 40urtetan eta gas naturalarenak 60 urtetan. Hori miake-tak eta ustiapena egiteko teknologia berrien bidez

lortu litezkeen erreserba berriak kontuan hartu gabe.Energiarekiko mendekotasuna neurtzeko garaian,

energia baliabidea barne mailan zenbateraino dagoeneskuragarri aztertzen da, eta horrek gai kontigentzia-lekin du zerikusia. Ikatza erabiltzeari uko egitea etaharen ordez beste erregai fosil batzuk –gas naturalagehienbat– erabiltzea da Europako zenbait herritanKyotoko konpromisoak betetzeko lantzen ari direnpolitika nagusia. Petrolioaren deribatuek energia kon-tsumoaren zati garrantzitsuenetakoa izaten jarraitzendute, bai Europan bai mundu osoan ere.

Epe luzera, gure energia baliabideak energiaberriztagarrietatik atera beharko ditugu, iturri agorte-zinak direlako. Herrialde garatuetan energia berrizta-garri batzuk edo beste bultzatzen dira baliabidehorien eskuragarritasunaren eta herrialde bakoitzarenestrategien arabera. Lehen mailako energiaren %12iturri berriztagarrietatik lortzeko helburua du EuroparBatasunak, 2010erako. EBko arteztarauei jarraiki,garraioan energia berriztagarriak erabili behar diraerregai fosilen ordez, 2005erako bio-erregaien gutxie-neko kopuruak %2koa izan beharko du, eta kopuruhorrek handituz joan beharko du 2010erako %5,75erairitsi arte. Garraioan erabiltzen den energia kopuruhandiaren ondorioz, erregai fosilen ordez erregaiberriztagarriak erabiltzeko edozein neurri aukera tek-niko-ekonomikoen mende egongo da beti.

Hidrogenoa ere energia elektrikoaren antzekoenergia bektorea dela izan behar dugu kontuan.Garraioan eta beste sektoreetan, erregai pilen etaantzeko prozeduren bidez hidrogenoa erabiliz ingu-rumenari egiten zaion onura hidrogeno hori sortzekomoduaren araberakoa izango da beti, eta lehen mai-

Txaber Lezamiz*

Energia iturrieninguruko politika

“EAEren 2010erako estrategia da energiaberriztagarrien bidez eskariaren %30

betetzea eta gainerakoa gas naturalekoziklo konbinatuko teknologia erabiltzen

duten instalazioen bidez ematea”

Page 22: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

lako energia iturrietako bat erabili beharko da, beraz.Energia berriztagarrien soberakinak dituzten herriekbakarrik erabaki lezakete hidrogenoa sortzea, sobera-kin horiek aprobetxatzeko aukera gisa.

EAEko estrategian aurreikusten den egoeran, osoneurri aktiboak ezartzen dira energiaren inguruan, eta2000. eta 2010. urteak alderatuta ikusten da egituraz-ko aldaketa handia egongo litzatekeela EAEko ener-gia hornikuntzan, ikatzak, petrolioaren deribatuek etaelektrizitate inportazioak pisua galduko bailuketenabarmen, energia berriztagarrien eta gas naturalarenalde, azken hori izanik erregai fosilen arteko garbie-na. Halaber, aurreikuspen horretan, petrolioarekikomendekotasun gero eta handiagoa izateko joera alda-tu liteke, 2000ko %50etik 2010erako %36ra jaitsiz,egungo joerari eutsiz gero lortuko genukeen %56renordez. Energia berriztagarrien bidez 977.800 tonapetrolio baliokideko aprobetxamendura iritsi nahidugu 2010erako, hots, EAEko energia beharren%12ra –2000n 263.000 tona petrolio baliokidekoaizan zen–. Horretarako, 714.500 tona petrolio balioki-de gehiago gehitu nahi ditugu 2001-2010 urteen bitar-tean, aprobetxatutako baliabideen maila hirukoiztuz.2010erako 1.000 MW elektrizitate sortzeko jatorriberriztagarriko iturrien erabilera handitzea da xedea.

Europan sortzen den elektrizitatea iturri hauetatikdator: energia nuklearra (%35), erregai solidoak(%27), gas naturala (%16), energia hidroelektrikoa etabestelako energia berriztagarriak (%15) eta petrolioa-ren deribatuak (%8). Horiexek dira gaur egungo elek-trizitate eskariari erantzuteko dauzkagun bide nagu-siak. Hiru joera nagusi ditugu gaur egun EuroparBatasunaren barruan: zentral nuklear berririk ez sor-tzea, betiko ikatz eta fuel-olio zentralak gas naturale-ko ziklo konbinatuko zentralengatik ordezkatzea etaenergia eolikoa bultzatzea. EBk energia elektrikoaren%22 iturri berriztagarrietatik sortua izatea nahi du2010erako, eta herrialde bakoitzean helburu zehatzakfinkatu dira, eskura dituzten baliabideen arabera.

Elektrizitatea sortzeko hainbat sistemaren bizizikloaren inguruan egindako ikerketetan ikusi denez,zentral minihidraulikoak eta energia eolikoko instala-zioak dira inpakturik txikiena eragiten dutenak, etaerregai fosilak (ikatza, fuel-olioa) erabiltzen duten sis-tema klasikoak, berriz, inpaktu handiena eragitendutenak, beren CO2 isurketa handiekin berotegi efek-tua sortu eta lurra azidotzen dutelako, sufre dioxidoa

eta nitrogeno oxidoak isurtzean eragindako euri azi-doaren bidez. Horrekin batera, metal astunak isurtzendituzte eta ingurumena aldarazten dute, erregaiak ate-ratzeko, garraiatzeko eta eraldatzeko prozesuen bitar-tez. Gas naturalak, erregai fosila izan arren, ikatzaketa petrolioaren deribatuek baino inpaktu txikiagoaeragiten du, berotegi efektuko gas eta lurra azidotzenduten gai askoz gutxiago isurtzen dituelako. Energianuklearraren inpaktuak, bestalde, hauek dira: erradia-zio ionizatzaileek eragindakoak eta hondakinek era-gin litzaketen arriskuei lotutakoak. Onura nagusia,aldiz, eguratsera berotegi efektuko gas eta bestelakogas kutsatzaile gutxi-gutxi isurtzen dituela. Energiaberriztagarrien artean, fotovoltaikoa da inpaktu han-diena duena, hondakinak sortzen dituzten materialaurreratuak erabiltzen dituelako eta energia handiakontsumitzen duelako. Aztertu ditugun elektrizitateiturrien artean, inpakturik gutxien sortzen dutenakenergia eolikoa eta hidroelektrikoa dira.

Elektrizitate ekoizpenari dagokionez, EAErakoenergia politika Euskadiko Energia Estrategia 2010izenekoan zehaztua dago. Neurri hauek jasotzen dirabertan: elektrizitate eskaintza eskarira egokitzea,energia aurrezteko programa orokorrak bultzatuz–energia elektrikoa aurreztekoak bereziki– eta ener-gia berriztagarrien bidezko ekoizpena eta ekoizpenbateratua ahalik eta gehien bultzatuz –eskariaren%30ari erantzuteko–; gainerakoa (%70) gas naturale-ko ziklo konbinatuko teknologia erabiltzen duten ins-talazioen bidez ematea, horixe baita, erregai fosilakerabiltzen dituzten teknologien artean, gaur egun era-ginkortasun, lehiakortasun eta segurtasun handienaduena eta ingurumen inpakturik txikiena eragitenduena. Horrenbestez, energia nuklearra ez da sartzenEAEko energia politikan.

3E-2010 Estrategia garatzeko eta aurreikusitakohelburuak lortzeko, 2001-2010 urteen bitartean 4.900M€ko inbertsioak egin beharko dira energia sekto-rean: 1.710 M€ energia aurrezteko eta energia berriz-tagarriak erabiltzeko instalazio berriak egiteko, 2.040M€ azpiegitura elektrikoak eta energia sortzeko par-kea berritzeko, 545 M€ gas naturalean inbertitzeko,490 M€ petrolio produktuen instalazioetarako eta 115M€ hidrokarburoetarako.

*Eusko Jaurlaritzako Energia eta Meategien zuzen-daria. Industria, Merkataritza eta Turismo Saila

22 I R I T Z I A K

Page 23: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

23I R I T Z I A K

Javier Rodriguez*

Erresistentziaren etika

Gaur egungo energia krisia –Europar Bata-suneko erakundeek ere onartzen dutena–askoz nabarmenagoa izango da petrolio

muga gainditzen dugunean. Aurki gertatuko dahori, 2010 urtea baino lehen, ziurrenik, eta ener-gia nuklearra berriz ere suspertzeko abagune ego-kia sortuko da orduan. Energia horren aldekoakune hori noiz iritsiko zain eman dituzte joandeneko bi hamarkadak, Txernobilgo istripuakenergia atomikoaren alderdirik txarrena erakutsizuenetik (berez, askoz okerragoa izan zitekeena,gainera).

Era berean, pentsatzekoa da energia iturri arris-kutsu horren sustatzaile nagusia, estatua, izangodela Europa berriz nuklearraren bidetik joatekoplanen aurkako oposizioak bete beharreko bal-dintzak finkatuko dituena. Hala, kazetari eta adi-tuek esango digute bortizkeria ez dela bidezkoaeta aurkako jarrerarik adieraztekotan joko demo-kratikoaren baldintzak bete behar direla, eta abar.

Aldarrikapen horiek guztiak arrazoibide bakarbatean oinarritzen dira, noski, arrazoibide zeharogezurrezko batean, gainera: zentral nuklearrenaurka daudenek indarra erabiltzea anomalia batdela eta horrek gizartearen funtzionamendu nor-mala zeharo eteten duela. Alegia, indarkeri anti-nuklearra oskarbi dagoenean jotako tximistabaten modukoa dela.

Baina zentral nuklearrak egote hutsa iraganekobeste inongo gizartek inoiz ezagutu ez duenmoduko indarkeria izugarria da, berez. Mehatxuatomiko txit demokratikoa herritar guzti-guztieizuzentzen zaie, agintariak barne. Hondamendibatek eragindako euri erradioaktiboak ez ditu bik-timak bereiziko, industriaren ondorio kaltegarrieneraginez –energia nuklearrak nabarmen areago-tzen dituena– mundu osoan handituz doan minbi-ziak ere bereizketarik egiten ez duen bezalaxe.Izan ere, energia nuklearraren aldekoek oraindikkonpondu gabe duten arazoa da hondakinen

“kudeaketa”, nahiz etaarazo horrek milaka etamilaka urteko zainketakeskatuko dituen. Tira, ezda gutxi, kontuan izandaorain arte ez dugula seku-la hainbeste iraun duengiza erakunderik izan.

Egoera horren aurrean,hots, eguneko 24 ordue-tan, asteko zazpi egunetaneta urteko 52 asteetan hor-

“Zentral nuklearrak egote hutsa iraganeko beste inongogizartek inoiz ezagutu ez duen moduko indarkeria

izugarria da”

Page 24: Larrun (108): Energia nuklearraren eztabaida pil-pilean

24 I R I T Z I A K

txe dagoen eta gu ez ezik gure ondorengoak eremendeetan kaltetuko dituen mehatxu horrenaurrean, zentral nuklearren eraikuntza galaraztekoprest dagoen oposizioa behar da, eta zentralhorien beharra duen gaur egungo energia xahu-keta auzitan jarriko duena, gainera. Gatazkahonetan ezin dugu alde batera gelditu. Mehatxuhorren sustatzaileen aurka neurririk ez hartzea ezda “erantzukizunaren etikaz” jardutea, den-denoknuklearrak eta energiaren gehiegizko kontsumoanahitaez onartu behar ditugula uste dutenen ziur-tasun totalitarioaren oinarrian dagoen autoritaris-moaren aurrean men egitea baizik.

Günther Anders austriar filosofoak (1902-1992)ikara nuklearraren eraginpean bizi direnen egoe-rari buruz zuen ikuspegia aurkeztu zuen 1980kohamarkadan. Haren iritziz, bortizkeria izugarrihorren aurrean “indarkeriaren dialektika” erabilibeharra dago, hots, gaur egungo indarkeriazkoegoera orokorra gainditzen lagunduko duenindarkeria bat. Andersen ustez, indarkeria nuklea-rraren mehatxupean daudenak zentral nuklearrenaldekoak mehatxatu behar dituzte eta, behar iza-nez gero, mehatxu horiek gauzatu ere bai. Andersez zen indarkeriaren jarraitzaile sutsua, inondikere: Heriotza Nuklearraren aurkako Mugimen-duan ibilia zen Alemanian eta munduko besteherrialde batzuetan, eta AEBko armadak Vietna-men egindako hilketak ikertzeko eratutako Rus-sell Epaimahaian parte hartu zuen. Bere bakezale-tasuna izan zen, hain zuzen ere, mundu mailakomehatxu atomikoari erantzuteko indarkeria bidez-koa zela esatera bultzatu zuena.

Eraso nuklearraren alderdirik gaiztoena berejokamolde maltzurra da, ziurrenik. Egunero-egu-nero mehatxatzen gaituztenak ez dira munduamendean hartzeko planak dituzten jeinu zitalak,Hollywoodeko filmetan agertzen den bezala,beren lanbidea lan arrunt bat baino ez dela sines-

tarazten dien makineria burokratiko eta teknologi-koko soldatapekoak baizik: ingeniariak, zientzia-lariak, politikariak… Horrela, azkenean inork ezdu bere burua azken erantzuletzat jotzen, eta,berez, egon ere ez dago azken erantzulerik.Horrek ez du esan nahi mehatxua arinagoa denik,edo neurriak hartzeko arrazoiak desagertzen dire-nik. Zentral nuklearren aurkako oposizioarenzeregina desobedientziarako deia egitea eta kola-borazionismoari aurre egitea izango da, beste ezerbaino lehen. Nolanahi ere, propaganda antinu-klearra erabiltzea guztiz txalogarria izan arren, ezda aski, inondik ere. Gainera, estatuak askoz tres-na indartsuagoak erabiltzen ditu, nahiz eta, gero,inongo estatuk ezingo duen bere zerbitzarien era-bateko segurtasuna ziurtatu, makineria nuklearraabian jarri eta zaintzeko garaian.

Laburbilduz: indarkeria erabiltzea eta legeakurratzea bidezkoa ez ezik beharrezkoa da, energiaatomikoa eta hari lotutako sekretuak legezkoakdirenean. Indarkeria bidezkoa dela esatea ez da,noski, haren basakeria goratzea. Halere, horrexe-gatik, energia nuklearraren aurkako edozein erre-sistentzia ganorazkok ausartu egin beharko duenergia horren aurkako ekintza bortitzak gerta-tzean estatuak eta haren sokakoek erabiliko dutenbiktimismo izugarriari jaramonik ez egiten etakonturatu beharko du gure planeta honetan dau-den gauzarik bortitzenak zentral nuklearrak etaarma atomikoak direla, hain zuzen.

* “Resquicios” kritika sozialari buruzko aldizkariko koordinatzailea

LARRUN pentsamendu aldizkariaARGIArekin batera banatzen daKoordinatzailea: Xabier LetonaJabea: Komunikazio Biziagoa S.A.L.Helbidea: Zirkuitu ibilbidea, 15. pabiloia 20160Lasarte-Oria Posta Elektronikoa:[email protected] Telefonoa: 943 37 15 45Inprimategia: Antza S.A.L. Informatika: ASPSCOOP.

(ARGIAko 2.081. zenbakiarekin banatua, 2007ko martxoaren 25ean)

“Mehatxu atomiko txitdemokratikoa herritarguzti-guztiei zuzentzenzaie, agintariak barne”