52

Pixelekin buru-belarri…

• Euskal Herriko ohiturak

ikasten

• galderak ondo egiten eta erantzuten

• elkarrizketak idazten

• konparazioak egiten

• esaldiak behar bezala lotzen

Lantzeko inauteriak4q Lantzeko

inauteriak bitxi-bitxiak

dira. Ezagutzen dituzue? Q

Ez dizuetesango!

Aho zabalikgeratuko

zareteikustean

Q Interneten aurkitu dut mozorroa.

Nirea izango da bereziena!

Q Zermozorro jantziko duzue?

Q Nirea da mozorrorik

onena, originalena!

Eskolako lagunak Lantz herriko

inauterietara joan dira. Komikian,

inauterietako pertsonaiak ezagutu dituzu.

Bada, hobeto ezagutu nahi badituzu, jo

webgune honetara:

http://lanbroa.ikasblog.net/2011/03/01/

lantzeko-inauteria/

53

• Ezagutzen dituzu komikiko pertsonaia guztiak? Nor dira?

• Nora doaz eskolako lagunak? Zertara?

• Markelek ez du esan nahi zer mozorro jantziko duen. Zergatik?

• Nolako mozorroa jantzi du Markelek? Eta nola jantzi dira gainerako lagunak?

• Zer gertatu zaio Markeli istorioaren amaieran?

• Izan zara inoiz Lantzeko inauterietan? Zer dakizu inauterietako pertsonaiez?

Q Horiek

txatxoakdira. Hemengo

mozorrotipikoak

Q Nor dira kapela

koloretsuak dauzkatenak?Q Han daude nire

lag… Eee!!! Nora eramango

nauzue??!!

Q Eta non daude Markel eta mozorro originala? q Lagunduuu!!!

54

Inauterietako pertsonaiak

1. Aztertu arretaz irudia, eta erantzun galderei.

• Pertsonaia bat lekuz kanpo dago irudi horretan. Zein da? Zergatik dago sobera?

• Gainerako pertsonaiek zerikusia dute batzuek besteekin. Zergatik?

2. Enekok ondo ezagutzen ditu Lantzeko inauterietako pertsonaiak, eta Alaitzi

azaldu dio nolakoak diren. Geroago, Alaitzek Leireri azaldu nahi izan dio,

baina zenbait akats egin ditu. Entzun elkarrizketa; irakurri Alaitzen azalpenak,

eta esan zer akats egin dituen.

3. Enekoren azalpenak ondo ulertu badituzu, jakingo duzu nolakoak diren inauterietako

pertsonaiak. Lotu irudiak eta izenak.

a) Ziripot

b) Miel Otxin

c) Zaldiko

d) Txatxoa

e) Arotza

(1) Panpina luzanga hori Miel Otxin da, eta zakuz jantzitako lodikotea, Ziripot.

(2) Ziripot bidelapur gaizto bat omen zen. Inauterietan, erre egiten dute Ziripot

herriko plazan.

(3) Arropa eta kapela koloretsuak dauzkatenak arotzak dira, eta burdinazko

erremintak dauzkatenak, txatxoak.

(4) Txatxoak herriko jendea dira. Bihurriak dira, eta Ziripot lurrera botatzen dute.

(5) Zaldiko Ziripot babesten saiatzen da, eta lurretik altxatzen du.

(6) Arotzak Zaldiko harrapatzen saiatzen dira, ferrak ipintzeko.

1 2 3 4 5

55

44. Markelen eskolan mozorro-lehiaketa antolatu dute, eta berak eta lagunek Lantzen

jantzi zituzten mozorroak jantzi dituzte berriro. Hala ere, aldaketa batzuk egin dizkiete

mozorroei. Zein?

5. Orain, mozorro-lehiaketako epaileak izango zarete. Aztertu arretaz mozorroak, eta eman

puntuak bakoitzari. Arrazoiak ere eman beharko dituzue.

Egin Koadernoko ariketak.

Alaitz

Eneko

Markel

Pello

Leire

Maider

• Egin hiru zutabeko taula bat: lehenengo zutabean, idatzi puntuak; bigarrenean,

mozorroen izenak, eta hirugarrenean, arrazoiak.

• Eman sei puntu mozorrorik gustukoenari; bost puntu, bigarrenari; lau, hirugarre-

nari; hiru, laugarrenari; bi, bosgarrenari, eta zero puntu gutxien gustatzen zaizue-

nari.

• Arrazoitu mozorro bakoitzari emandako puntuak.

56

Kazetaria: Alemaniarra zara. Nola ezagutu zenuen Euskal Herria? Ulrich: 19 urterekin Bilboko jaietara

etorri nintzen lagun batzuekin, eta

kontu askok eman zidaten atentzioa:

kaleetako giroak, musikak, dantzek,

plazetan ikusi nituen kirol bitxiek…

Kazetaria: Eta hurrengo urtean itzuli zinen, ezta?

Ulrich: Bai. Lehenengo urtean egun

batzuk pasatzera etorri nintzen;

bigarrenean, aldiz, hemen geratzeko

asmoarekin itzuli nintzen. Euskal

Herriko ohiturak oso interesgarriak

iruditu zitzaizkidan, eta aztertu nahi

nituen. Lehenik eta behin, euskara ikasi

nuen, jakina.

Kazetaria: Nola hasi zinen euskal ohiturak aztertzen? Ulrich: Hasieran herri-kirolekin hasi

nintzen. Herriko jaietan antolatzen

zituzten herri-kirolak: sokatira,

harri-jasotzaileak, aizkolariak,

segalariak, estropadak… Kirol horiek

aztertu, eta zera ikusi nuen: lanak

kirol bilakatu dituztela, eta, askotan,

apustuak sartu dituztela tartean.

Apustuzaletasun handia dago hemen.

Izenburua

eta argazkiak

ikusita, zein ote da

elkarrizketa honen

gaia?

• Zer ikusten duzu elkarrizketako argazkietan?

• Zure ustez, zeri buruz hitz egingo du Ulrichek elkarrizketan?

Ulrich Kussmaul Axuri Beltza ikastolako irakaslea da. Berlinen jaio zen, 1964an, eta, 20 urte zituela, Euskal Herrira etorri zen bizitzera. Hasiera-hasieratik, hemengo ohiturek eta tradizioek atentzioa eman zioten Ulrichi, eta, argazki-makina eta koadernoa eskuan, bazterrez bazter hasi zen gure tradizioak ikertzen. Geroztik, euskal ohiturei buruzko liburu eta artikulu ugari idatzi ditu Ulrichek.

Ulrich Kussmaul «Gure ohiturak zaintzen ez baditugu, galdu egingo dira»

Ulrich Kussmaul

Eduardo Txilli-

da

57

4

Egin Koadernoko ariketak.

abesbatza: kantatzeko

biltzen den

lagun multzoa.

alboka: haize-instrumentua,

klarinetearen kidea

dena.

estropada: itsasontzien

arteko

norgehiagoka.

joaldun: inauterietako

pertsonaia, gerrian

joareak edo

zintzarriak lotuta

dauzkana.

segalari: belarra segaz

mozten duen

pertsona. Kazetaria: Musikari eta dantzei buruz ere sarritan idatzi duzu.Ulrich: Bai. Ni ez naiz musikaria,

baina hemengo ohitura eta ins-

trumentu batzuek atentzio handia

eman zidaten, eta haiek ere ikertu

nituen; esaterako, bertsolari-

tza, txalaparta, alboka… Esaera

zaharrak honela dio: «Euskaldun

bat, txapel bat; euskaldun bi,

apustua; hiru euskaldun, abesba-tza». Musika oso garrantzitsua da

herri honetan.

Kazetaria: Eta ospakizunez eta jaiez ere arduratu zara. Ulrich: Horretaz ere badago gau-

za interesgarri ugari. Urte osoan

zehar ospakizun bitxiak egiten

dira Euskal Herriko herrietan.

Orain, neguan, baditugu inauteri

bereziak; esate baterako, Lantze-

koak, edo Iturengo joaldunak…

Eta laster, otsailaren 4an, jende

asko aterako da kalera, egurrez-

ko makilak eskuan, Agate deuna

kanta abestera.

Kazetaria: Eta zu ohitura bitxi horiek guztiak liburuetan biltzen ari zara. Zergatik?

Ulrich: Nire ustez, oso garrantzi-

tsua da horrelako ohiturak gogo-

ratzea eta zaintzea, gure herriei

kolore bitxia ematen dietelako.

Nolakoak izango lirateke gure

festak herri-kirolik gabe, txala-

partarik eta trikitirik gabe, talorik

gabe…? Horrexegatik ibiltzen

naiz lekuz leku jendearekin hitz

egiten, argazkiak egiten eta kon-

tatzen didatena idazten: ohiturak

ez galtzeko. Baina liburuetan

egotea ez da nahikoa; eskoletan

ikasten ez baditugu eta praktikan

jartzen ez baditugu, azkenean

galdu egingo dira.

Aizkolariak

Eskolako umeak Agate deuna kanta abesten

58

Gure ohiturak

6. Elkarrizketan Ulrich Kussmaulek euskal ohiturei buruz hitz egin du. Zer dakizu

elkarrizketako protagonistaz?

1. Nor da Ulrich Kussmaul? Zertan egiten du lan?

2. Zertara etorri zen Euskal Herrira lehenengo aldiz?

3. Zergatik itzuli zen?

7. Kazetariak hainbat galdera egin dizkio Ulrichi herri-kirolei buruz.

Badakizu zer diren herri-kirolak?

1. Irakurri laukiko kirolen izenak, eta erantzun galderei.

• Euskal Herrikoak dira kirol horiek guztiak? Zein ez dira?

• Denak aipatu ditu Ulrichek elkarrizketan? Zein ez ditu aipatu?

2. Zer esan du Ulrichek herri-kirolei buruz?

a) Herri-kirolek lan handia ematen dutela.

b) Euskal Herrian lanak kirol bilakatu direla.

c) Nahiago duela kirola egin, lan egin baino.

3. Eta zer esan du apustuzaletasunari buruz?

a) Herri-kiroletan ez dela apusturik egiten.

b) Berari asko gustatzen zaiola apustuak egitea.

c) Apustuzaletasun handia dagoela hemen.

esku-pilota harri-jasotzea estropadak aizkora tenisa sega

Egin Koadernoko ariketak.

Alemanian bizi da,

eta hango ikastola batean

egiten du lan.

a

Bilboko jaietara etorri zen

lagun batzuekin.

a

Hemengo abesbatza batean

kantatu nahi zuelako.

a

Alemaniakoa da,

eta hemengo ikastola

batean dabil irakasle.

b

Euskara ikastera

etorri zen.

b

Bilboko jaietan ederto

pasatu zuelako.

b

Alemaniakoa da,

eta herri-kiroletan aritzen

da jaietan.

c

Hemengo instrumentuak

jotzen ikastera etorri zen.

c

Euskal Herriko ohiturak

gustatu zitzaizkiolako.

c

4

59

8. Elkarrizketaren amaieran, musikari eta ospakizunei buruz hitz egin dute Ulrichek

eta kazetariak. Zer dakizu zuk euskal instrumentuez?

1. Irakurri laukiko instrumentuen izenak, eta erantzun galderei.

• Tresna guztiak Euskal Herrikoak dira? Zein ez dira?

• Denak aipatu ditu Ulrichek? Zein ez ditu aipatu?

2. Ulrichek neguko ospakizun batzuk aipatu ditu. Zein?

• Zer ospakizun aipatu ditu?

• Badakizu noiz egiten diren beste ospakizunak?

9. Elkartu ikaskide batzuekin, eta mintzatu Ulrichen esaldi honi buruz:

«Nire ustez, oso garrantzitsua da gure ohiturak gogoratzea eta zaintzea».

• Ados zaude Ulrichekin? Zergatik?

• Zer egin dezakegu guk geure ohiturak zaintzeko eta ez galtzeko?

txalaparta

txistua

alboka

gitarra

trikitia

pianoa

Gabonak

Bilboko jaiak

Donibane gaua

inauteriak

Agate deuna

sanferminak

59

Apustu egiteko adierazpideak

• Zu baino lehen igoko naiz autobusera!

• Ea igartzen duzun igarkizun hau!

• Orain, berridatzi esaldi hauek koadernoan, aurreko adibideetan bezala:

1) Zurrutuda batez edango dut ur-botila osoa!

2) Ea gogoratzen dituzun adiskide guztien urtebetetze-egunak!

3) Gure taldeak irabaziko du!

Ulrichek dioen moduan, euskaldunok ohitura handia dugu apustu

egiteko: «Zu baino lehen igoko naiz autobusera!», «Ea igartzen duzun

igarkizun hau!»… Apustu edo erronka egiteko, esaldi jakin batzuk erabiltzen

ditugu euskaraz. Aztertu adibideak, eta hasi erronkak botatzen!

• Baietz igo zu baino lehen autobusera!

• Ezetz igarri igarkizun hau!

60

Nola idatzi behar dira elkarrizketak?

10. Leire saiatu da lagunei azaltzen nola egin behar dien elkarrizketak, baina urratsak

nahasi egin ditu. Irakurri azalpena, eta idatzi urratsak koadernoan behar bezala.

11. Alaitzek aitonari egin dio elkarrizketa, eskolako lan baterako. Alaitzen aitona, Martin,

arrantzalea zen, eta txakur arrantzaleei buruz hitz egin dio. Irakurri Alaitzen galderak,

eta lotu erantzunekin

a) zirriborroa prestatuko dugu. Hasteko, pertsonaren aurkezpena idatzi, eta,

ondoren, galderak eta erantzunak gehituko ditugu.

b) argazkiak egingo ditugu elkarrizketa apaintzeko: pertsonaren argazkiak,

kontatu duenari buruzkoak….

c) zirriborroa aztertuko eta zuzenduko dugu, eta, argazkiekin batera, lana

garbira pasatuko dugu.

d) elkarrizketa prestatu behar dugu: galderak pentsatu eta idatzi egingo ditugu.

e) elkarrizketa egiteko pertsona egokia aukeratu behar dugu. Pertsona horrek

zerbait interesgarria izan behar du kontatzeko.

f) elkarrizketa egingo dugu: aukeratu dugun pertsonarekin elkartu, eta galderak

egingo dizkiogu. Erantzunak gogoratzeko, idatzi edo grabatu egingo ditugu.

1. Lehenengo eta behin,

2. Horren ondoren,

3. Behin hori eginda,

4. Horrekin batera,

5. Gero,

6. Azkenean,

1. Nor zen Xuriko?

2. Ohikoa da txakurrak

txalupan eramatea?

3. Zertarako eramaten

zenituzten txakurrak?

4. Nolakoak ziren txakur

arrantzaleak?

5. Nola deritzo txakurren

lanari?

Arrantza egiteko. Batzuetan, harrapatzen

genituen arrainek ihes egiten zuten.

Orduan, txakurrak jauzi egin, eta

harrapatu egiten zituen.

«Txakurraren partea»

esaten genion, eta oso lan

garrantzitsua zen; laguntza

handia ematen zigun arrantzaleoi.

Gaur egun ez; baina guk, gazteak

ginenean, txakur bana eramaten genuen

txalupetan.

Gure txakurra zen, txakur

arrantzalea, eta beti

zetorren gurekin itsasora.

Txakur txikiak eta

isilak ziren; ez zuten

zaunka egiten, arrainak

ez ikaratzeko, eta

trebe-trebeak ziren.

a

b

c

d

e

Galderak Erantzunak

61

412. Entzun Alaitzen eta aitonaren arteko elkarrizketa osoa, eta mintzatu ikaskideekin.

• Ondo lotu dituzue galderak eta erantzunak?

13. Hona hemen Alaitzen galdera bat hiru modutan idatzita. Irakurri adibidea, eta egin gauza

bera beste galderekin.

1. Zertarako erabiltzen dira makilak Santa Agata egunean?

2. Zer pertsonaia erretzen dute Lantzeko inauterietan?

3. Zer eramaten du Olentzerok bizkarrean?

4. Noiz pizten ditugu suak Euskal Herriko auzo eta herrietan?

14. Erantzunak ere ondo idatzi behar ditugu, jakina. Irakurri

erantzun hauek, eta esan zein dagokion Alaitzen galderari.

— Orain, elkartu ikaskide batekin, eta idatzi koadernoan 13. jarduerako galderen erantzunak.

Elkarrizketak idazteko gauza asko jakin behar ditugu; esaterako, galderak eta

erantzunak ondo egiten. Zu nola moldatzen zara galdera eta erantzunekin?

Webgune honetan, Xuriko txakurtxoaren istorioa kontatzen duen

abestia aurkituko duzu, hitz eta guzti. Abestu nahi duzu?

http://www.youtube.com/watch?v=Rkg7WLVxpYI

Nola deritzo txakurraren

lanari?

Badakizu nola deritzon

txakurraren lanari?

Esango didazu nola

deritzon txakurraren lanari?

Erantzunetan, esaldiaren atalik garrantzitsuenak aditzaren aurrean joan

behar du beti. Esaterako, «Hark nola du izena?» galdetu badigute, «Hark

Miren du izena» erantzun behar dugu.

B CA

Zuek nola esaten

zenioten txakurraren

lanari?

a) «Txakurraren partea» esaten genion guk lan horri.

b) Guk esaten genion «txakurraren partea» lan horri.

c) Guk lan horri esaten genion «txakurraren partea».

62

Lehen eta orain

15. Alaitzen aitonak askotan konparatzen ditu oraingo eta lehengo garaiak. Hona hemen ai-

tonaren herria nolakoa zen lehen, eta nolakoa den orain. Irakurri konparazioak, eta esan

zein ez den zuzena kasu bakoitzean.

— Orain, aztertu irudiak arretaz, eta idatzi beste konparazio batzuk koadernoan.

Saiatu hainbat modu erabiltzen konparazioak egiteko.

Ohiturez hitz egiten dugunean, oso ohikoa da konparazioak egitea. Berdinak

dira hemengo eta hango ohiturak? Berdinak dira oraingoak eta lehengoak?

Horregatik, ondo ikasi behar dugu konparazioak egiten.

AITONAREN HERRIA LEHEN

AITONAREN HERRIA ORAIN

a) Lehen orain baino arrantzale gehiago

egoten ziren kaian.

b) Lehen ez zen egoten orain beste

arrantzale kaian.

c) Orain lehen baino arrantzale

gutxiago egoten dira kaian.

a) Oraingo etxeak lehengoak baino

handiagoak dira.

b) Lehengo etxeak ez ziren oraingoak

bezain handiak.

c) Oraingo etxeak ez dira lehengoak

baino handigoak.

63

4

Egin Koadernoko ariketak.

Esaldiak lotzen

16. Testuetan esaldi asko idazten ditugu, eta esaldi horiek ondo lotu behar dira. Zer hitz era-

biliko dituzu esaldi hauek lotzeko?

1. Inauterietan pirata jantzi dira nire lagunak. Ni, ......., ez naiz mozorrotu.

2. Inauterietan pirata jantzi dira nire lagunak. Ni ....... pirata jantzi naiz.

3. Negu honetan elur asko egin du. ......., ez gara joan eskiatzera.

4. Oso gogoko dugu elurretan ibiltzea. ......., eskiatzera joan gara.

17. Ere ondo erabiltzea ez da erraza. Irakurri arretaz Pixelen azalpenak, eta egin jarduerak.

— Esaldi pare bakoitzean, zein da zuzena?

— Alaitzek arazoak ditu ere hitzarekin. Testu hau idatzi du, eta behin baino ez du ondo

erabili. Irakurri testua; bilatu ere guztiak; identifi katu ondo dagoena, eta idatzi testu zuzena

koadernoan.

horregatik ere hala ere aldiz

Konparatu nahi duguna ere hitzaren aurrean idatzi behar dugu bigarren

esaldian: Atzo eguraldi txarra egin zuen. Gaur ere eguraldi txarra egiten du. /

Aitor etxera joango da. Ni ere joango naiz.

Noiz erabili behar da ere, eta noiz ere bai? Bigarren esaldia osorik idazten

badugu, aditz eta guzti, ere ipiniko dugu: Aitor etxera joango da. Ni ere

joango naiz. Aditza kentzen badugu, aldiz, ere bai idatziko dugu: Aitor

etxera joango da. Ni ere bai.

Eskolan liburuak dauzkat.

Etxean ere badauzkat liburuak.

Itsasok primeran abesten du.

Zuk ederto ere abesten duzu.

Eskolan liburuak dauzkat.

Etxean badauzkat liburuak ere.

Itsasok primeran abesten du.

Zuk ere ederto abesten duzu.

1)

2)

Aitonaren garaian txakurrak eramaten zituzten txalupetan. Orain eramaten dituzte ere

bai, baina ez da ohikoa. Arrantzaleek gogor egiten zuten lan itsasoan, eta txakurrek

ere. Aitonak txakurtxoak maite ditu; nik ere maite ditut. Eta zuk?

64

Erabili! Orain, elkarrizketa bat idatziko duzu etorkizuneko ohiturei buruz.

Horretarako, asmatutako pertsonaia bati galderak egin, eta

erantzunekin elkarrizketa txukuna idatziko duzu.

Elkarrizketa egiteko, urrats hauek egin ditzakezu:

Elkartu ikaskide batekin, eta imajinatu nolakoak izango diren 200 urte barru

Euskal Herriko ohiturak.

• Zuen ustez, gaur egungo zer ohitura galduko dira edo aldatuko dira?

• Zer ohitura berri sortuko dira?

Banaka, asmatu etorkizuneko pertsonaia.

• Imajinatu 200 urte barru bizi zarela. Nor izango zara? Zertan egingo duzu lan?

• Asmatu izena, lanbidea eta ezaugarriak, eta idatzi koadernoan.

Elkartu binaka, eta azaldu elkarri asmatutako pertsonaiak.

• Azaldu ikaskideari nor zaren, zer lanbide duzun, zer egiten duzun zure lanbidean,

nola bizi zaren...

• Entzun ikaskidearen pertsonaiari buruzko informazioa, eta idatzi koadernoan.

Prestatu bikoteko kide bakoitzak elkarrizketako galderak.

• Pentsatu zer galdera egingo dizkiozuen elkarri,

ikaskidearen pertsonaia nolakoa den kontuan hartuz

Egin elkarrizketak elkarri.

• Egin prestatutako galderak, eta idatzi erantzunak

koadernoan.

• Atera argazkiak edo egin marrazkiak, elkarrizketa

ilustratzeko.

Prestatu elkarrizketaren zirriborroa; berrikusi eta

zuzendu, eta igo e-portfoliora.

• Idatzi galderak eta erantzunak, eta erabaki non jarri

irudiak.

1

2

3

5

4

6

65

Autoebaluazioa1. ZER IKASI DUZU UNITATE HONETAN?

• Euskal Herriko ohiturak nolakoak diren.

• Galderak ondo egiten eta erantzuten.

• Elkarrizketak idazten.

• Konparazioak egiten.

• Esaldiak behar bezala lotzen.

2. IRAKURRITAKO ELKARRIZKETA…

a) Erraza iruditu zaizkit, eta gustura irakurri ditut.

b) Gustatu zaizkit; baina luze samarrak iruditu zaizkit, eta nekatu egin naiz.

c) Zaila iruditu zait: oso luzea, hitz ezezagun asko…

3. ENTZUNGAIAK…

a) Erraz ulertu ditut.

b) Zail samarrak iruditu zaizkit.

c) Oso zailak iruditu zaizkit.

4. PENTSATU NOLA EGIN DUZUN AMAIERAKO ATAZA.

• Gustatu zaizu lana?

• Erraza iruditu zaizu?

• Gauza asko ikasi dituzu?

5. AMAITZEKO, NOLA SENTITU ZARA UNITATE HONETAN…

• Euskal Herriko ohiturak ezagutzen?

• elkarrizketak egiten, idazten eta irakurtzen?

• konparazioak egiten?

• esaldiak behar bezala lotzen?

• Lana taldeka egin duzuenean, nola moldatu zarete?

• Gustura aritu zarete?

• Arazoren bat izan duzue? Zein?

• Denok hartu duzue parte?

• Zerbait hobetu behar duzue taldean? Zer? Zergatik?

Taldeko hausnarketa