Langileen bizi-baldintzak eta

antolakuntza

LANGILE-KLASEA

• Industria kapitalismoak eta horren fabrika-sistemak langile-klase berria sortu.

• Lanaren truke jasotzen zuten soldata batzen zituen klase horretako kideak.

• Ezaugarri nagusia: Segurtasun eza

• Gaixotu, goiz

zahartu edo istripua

izanez gero,

eskeko bihurtu.

• Fabriketako eta meatzetakoek

ezaugarri berdina hiriko

langileekin: soldatarekiko

mendekotasuna.

– Antzeko bizimodu eta bizi-

baldintzak:

Pobreziatik hurbil

• Langile klaseak mehatxua ezarritako ordenari.

• 1850-1880: Britainia Handian garatu. Biztanleriaren laurdenera heldu.

LANGILE-AUZOAK

• Etxebizitzak fabriketatik gertu egotea komeni.

• Langile-auzo inprobisatuak sortu.– Ordenarik gabe hazi

– Udal-agintariek oinarrizko zerbitzuak instalatu ez

– Kaleak hondatuta

– Infekzioak agertzeko

arriskua

XIX. Mende amaiera

• Hedatutako modalitatea:

– Industria-koloniak

• Enpresako langileentzako auzuneak

• Industria nabeen ondoan

• Etxeak:– Jabeak: Luxuzko etxeak

– Zuzendariek: Etxe handiak

– Langileek: Etxe txikiak

• Kolonien barruan: – Eliza

– DendaBatzuetan − Ikastetxea

− Hilerria

LANA ETA SOLDATA

• Lanordu kopurua aldagarria, jarduera motaren arabera.

• Lancashire eta Mulhouse

kotoi fabriketan

lanaldia hamabost

ordukoa.

• Lanordu kopurua murriztu:

– 1870: Hamabi ordu baino gehiago lan, atsedenerako egun gutxi.

– 1880: Hamar orduz lan, batzuetan bederatzi. Larunbat arratsaldean jai

• Langile-erakundeen errebindikazioa:

Sei egunetan zortzi

orduko lanaldia.

• Emakumeek eta haurrek eskulanaren zati handia osatu.

– 1839: Langileen erdiak emakumeak

– 1951: 10-15 urtekoen artean; %28 lanean

• Haurren eta emakumeen lana txarto

ordainduta. (Gizonen

soldataren erdia)

• Soldatak oso baxuak eta estuak.– Gutxieneko beharrizanak betetzeko

• Langileen bizi maila

baxua (Heriotza-tasa

altuak). Auzoetan,

pobrezia nagusitu.

• 1850: Soldatak handiagotu.

ELIKADURA ETA BIZI-MAILA

• Bizi-kalitatea oso txarra

• XIX.mende amaiera:

– Egoerak hobera

– Nekazaritzako

prezioek behera

– Janari nagusiak: Irina eta patata

• Jantzietan gastu txikia

• Elementu bereizgarriak:

– Emakumeak: Jantzi luzea

– Gizonak: Brusa eta kapelua

• Langileak burgesak baino gehiago garbitu (Lanean zikindu).

• 1830-1875: Britainia

Handian, xaboi

produkzioa hamar

aldiz handitu.

• Lan baldintzak txarrera egin(ehungailuen

aplikazioen eraginez)

• Eskulangileak eta langileak makinak apurtu euren

haserrea erakusteko.

• Langileek mehatxuzko jakinarazpenak bidali

enpresaburuei.

• Jakinarazpenok Ned Ludd izenez sinatu.

• Pertsonai horrexetatik dator ludismoa.

• Langile batzuk lanik gabe gelditu,makinaria

berria sartzearen ondorioz.

• Soldatak murriztu.

• Eskulangileen prestakuntza tradizionala ez

beharrezkoa.

• Makina batek azkarrago eta hobeto egin

lan,langile batzuek baino.

• Lehenengo langile-elkarteen lorpenak txikiak.

• Lanbide edo herri baten mugen barruan

gelditu.

• Beraz, Britainia Handiko langile-elkarteak

borroka politikora bideratu.

• Herritar guztientzako eskubide berdintasuna .

• Kartismoa masa mugimendu garrantzitsua.

• 1838an,Londreseko Langile Elkarteak,William

Lovett ebanistak Herriaren Gutuna prestatu.

• Gizonezkoen sufragio unibertsala, boto

sekretua ezarri eta hauteskunde-barruti

berdinak sortzea eskatu.

• Kartismoak langilerik eta herri klaserik gehienak

mobilizatu helburu bat lortzeko: estatua

demokratizatzea.

• Lehenengo eskabidea,Gutuneko

errebindikazioekin 1839an aurkeztu.

• Britainiar Parlamentuak hirutan ukatu Gutuneko

eskabideak,eta gobernuak erreprimitu

kartismoko sektorerik erradikalenak sustaturiko

grebak eta altxamenduak.

• Mugimendu kartista ahuldu bere

helburuak lortu barik.

• Mugimendua egotearen

ondorioz,britainiar estatuak arautu egin

behar izan zituen lan-harremanak.

• Elkarteei buruzko lege hobea

promulgatu,emakumeen eta haurren

lanaldia hamar ordura mugatu.

+

Langile - mugimendua-Langile talde zabala sortu.

-Kontzientzia eta gizarte gatazka berriakagertu.

-Gizarte eta politika-fenomeno berriarenizena hartu.

Jatorria-Industralizazioa heldu behe-klaseek antolatueta borrokatzeko moduak aldatu.

-Eskulana ugaria, kontratazio baldintza txarrak.

Gizarte-gatazkarako arrazoiak eman eta erakundeegonkorrak sortu.

-Helburua: lan-baldintzak hobetzea ,soldatakhandiagotzea eta adierazpen askatasunaedukitzea.

Langile-elkarteak

-Industrializazioaren hasierako garaian sortu.

-Hasieran debekaturik,enpresa eta kontratu-askatasunaren aurkakoak zirelako.

-Lehenengo errebindikazioa:Elkartzeko eta biltzeko

eskubidea.

-Lehenengoak eta ugarienak Elkarri Laguntzeko

Elkarteak:Istripuetan,gaixotasunetan eta heriotza

kasuan laguntzea helburu.

-Soldata eta lan-baldintzen talde-defentsa sortu,langile

asozianismoaren eragileak.

-Tresna presioskoena greba.

-Sindikatua:Langileen interesak defendatzeko sorturiko

langile-elkartea.Frantzia du jatorri.