LANAREN ANTOLAKUNTZA (IX)

DENBORA-AZTERKETA (1)

ANDONI SARRIEGI ESKISABEL

1,. SARRERA

Orain arte idatzitako artiku- luctan, fabrikazioko metodoen azter- keta eta hobakunltzaz aritu naiz nagusiki eta metodo-azterketa horre- tan beti ere, denborari zegokion datua agertzen zen, bai egungo metodo deituetan eta ba ib metodo proposatu dei tuetan ere. Baina orain arte, datu hori nola loi zitekeenaren berririk ez dut eman eta hain zuzen *te, garsantzi izugasria d u berori sngi zehaztua eta kafkulatua izateak; izan ere, berorren esku bait dago hein

handi batetan metodo-tio'bakuntza beraren balioa bera.

Oraingaan beraz, fabrihazio- denhorak harik eta zehatzen nola lor ditzagunaz ihardungo dut . Meto- do-hobakuntza aztertzerakoan ikusi dugunez, prozesu osaa elementu txiki lan zatitzen da (eraginketa, garraioa, etab.) edo eEa keinu edo mikrohigiduretako elementuetan eta elementu txiki horietako bakoitzaren iraupen-denbora jakinez geco, az ke- nean denak batu eta metodo jakin bati dagokion fabrikazio-denbora lor

tzen da, aurreko artikuluetan ikusia denez. Metodo- hobakuntza lortzeko noski, ekoizpenik gabeko denborak desagertarazten edo laburtzen saia- tzea jotzen zen sistematzat.

Ekoizpenik gabeko denborei da- gozkien elementuek desagertzeko nahiz eta iraupendenibora laburtzeko ere, oso ondo kalkulatu eta zehaztu behar dira aztertzen diren elemen- tuen iraupen-denborak. Metodo-az- terketan denborak beharrezkoak di- ren bezalaxe ordea, denbora-azterke- tan, metodoak aurrez nolasebait fin- katurik egon behar du zer-neurturik izango bada. Metodo jakin batentzat lan-edukina neurtzeko ahalegina egi- ten da, hnrretarako denhorak, neke- -gehiagarriak, atzerapen eragozkai- tzak eta beste kontutan hartuz eta zenbakietan barneratuz.

Ezartzen diren denborak, zuze- nak, berdintasunezkoak eta batez- besteko langileari dagozkionak izan behar dute. Inoiz Ian-neurri izena ese eman ohi zaie, azken finean, adie- razten diren bitartekoekin egin daite- keen lana edo ekoizpena neurtzen dute eta.

Lana ongi neurtzea, enpresek orohar ongi funtzionatzeko bideetako bat da; gehiegikerian erosiz gero ordea, berori gerta Iiteke galgarriena ere. Beraz, kontu handiz, gaia ongi ezagututa eta zuzentasunez aplikatu beharrekoa dugu alor hau.

2.- DENBORA-AZTERKETAREN HISTORIA APURRA

Denbora elementalen azterketa lehenik erabili zuena, Taylor izan zen 1883an. Gizon baten eta makina baten eguneroko ekoizpen-ahalmena jakiteko, Iangilearen lana, higidura eIementaletan zatitu zuen; bakoitza egiteko behar zen denbora neurtu zuen eta aIferrikako elementuak e t berorien denborak kendu ondoren, prazesua burutzeko behar ziren elementuen denborak batu eta kopuru horri, makina nahiz langi- leari zar zitzaizkiekeen atzerapen eragozkaikzak nahiz lanaldian zehar nekeak duen eragina ere kontutan hartxekn, pnrtzentaia hat gehitu zion.

Era honetan, pieza bati zegokion fabrikazio-deabora ezarri zuen eta jarraian, langile bakoitzak egunean egin zezakeen pieza-kopurua noski.

Tayloren jarraitzaile bate k, denboraldi irregularren azterketa egin zuen eta beren maiztasunen arabera, eriegularrekin batera aleatu zituen.

Geroago, Bedaux frantziarraren metodoak, ihatduera-kontzeptua (egi- pidea eta efikazia) aplikatu zion denbcra elementalen irakurketari.

Azkenik, neke-koefirientecak - or- dura arte guztiz enpirikoak zirenak- esfsrtzu - eta neke-kok~fiziente arsrazoi

tuez ordezkatu ziren; zientzi datuen arabera higiduta bakoi tzari aplika- tu2 alegra.

Honela, esfortzu-txikiagotzea da denbora-azterketaren bidezko lorme- nik handienebkoa eta honek, denbo- raldi jakin baten errendimendu-gehi- kuntza sortzen du, ondorioz dakasren ekoizpen-unitatearen kostu-laburpe- narekin,

Enpresarentzat onuragarria da hau noski, baina angi eginez gero, langilearentzat ere bai, bere neka- bide nagusi ziren elernentuak kendu edo arintzen direnez eta alfesrikako eginkixunak kendurik, errendimendu h n h e ~ lnrt,xen d i i ~ n ~ z .

Baina Historian honek eramnn duen abiadura hainbesterainokoa izan da, non gure egunetan erroba- tikaraino heldu den eta bi ondorio beldurgarri behintzat ekarri dizkigu: langabezia bat eta higidura txiki eta arin rnordo bat asko crrepikatuz lan egitea bestea (mu n tai ka tce ta ko arazoa, etab. 1.

3.- DENBORA-AZTERKETAREN ERA BI LI'ENA

Aurrez esanaz gainera, denbo- ra-azterketattk tortutako datuak, ezinbestekoak gertaten d ira erabak i ani tz hartzeko eta hau zerbait argitzeko, hona hemen berorien 2rabilptinak alor desbcrdinctan izan iezakeen eragina:

a) Makinekika:

- Makiner iaren e s a b i l p e n - -arauak tinkatzeko.

- Makineria berria aukera- tzeko.

- Lantegietako banaketetan goitika bisten bidez cginda ko egitasmoak erabalitzcka etn materialen garraioa aztcrtze- ko.

- Makinentzat piezarik ekono- mi koenak aukcratzeko.

- Etab.

bl Pertsonalarekiko:

- Fskulanaren erreodimcndua- rekiko arauak finkatzeko.

- Eskulanaren kostua kontro- latzeko hehas den inrormazio eskusatzeko.

- Ptab.

C ) Ekoizpenarekiko:

- Zenbait motodoren efi kazia erkatzeko. Raldintza berdine- tan, denborarik g u t x i e n a behar duena izango da onena.

- Diseinuak erkatzeko.

- Ekoizpen-egitaraua oinarritu behar deneko beharrezko in

formazioa errazten du , honela, dagoen ekoizpen- -ahalmena har ik eta hobe- kien probetxatzeko.

- Aurrekontuak c ~ i t e k o e ta entrega-epeak aztertzeko in- formaaio ernaten dute.

- Etab,

4.- DENBORAK ZEHAZTEKO MODUAK

Denbora-zehazketa, era askotan egin daiteke:

- Kronometratuz. Elernentu soiI hkoittaren denbora, kronometro h i d ~ z neirstzen dtt xtrzPnPan. Beste denbora-neurgailurik ere erabil daiteke. Sistemarik esa- biIiena da eta agian xehetasunik handienet aztertuko dena.

Asaututako datu-taulak era- biliz. Sistema hau, aurrez krono- rnetraia bidez askotan neurtu eta guztiz zehaztera he ldu diren datu2 osatutako taulen esabi- lerari dagokio. Sormalean, En- presa bateko esperientzia pilatua izan ohi da eta bertan apIikatu ohi da, baina askotan, alor bereko Flnpresetarako nahiz desberdine- koetarako ere, baliagarri gerta dai tezke.

- Datu aurrerabaklen taulak. Zenbait sistema badaude. Aurrc- ko artikuluetan aurrikusiak dira (mikrohigiduretan). Mikrohig i - dura edo keinuai a p l i katzen

zaizkie eita oso hedadura xabala dute munduan zehar.

- Estatistika-laginex. Zoriaren arabera aurkeratutako denbora aldagarrien artean, bapateko iruzkinak egitean datza. Ondo- ren. beror iek orokortu e t a oinarrizkoak ezartzen dira. Lan arautuetarako esabiltzen dira. Behar bezain lagin ugarirekin jokatuz gero, iharduera-adi- erazleak zehaztu eta fabrika- zio-denborak kalkulatzen dira.

- Eatirnaxioz. Fabrikazio-denbora, iaiotasuna eta esperientzia djtuen pcrtsonaren apreziasio pertsona- I E E Z finknt,zcan dat7.a. Ixiigarrizkn esperientziadun pertsonak eskn- tzen ditu eta hala eta guztiz ere, zehaztasunik gutxicna duena da, z i en tz i hermetasunik e z d u eskaintzen eta. Aurrez egindako ihardunetan oinarritu arren, osa subjetiha gerhtzen da.

5.- D E N B O R A - N E U R K E T A N ERABILTXEN DIREN UNITA- TEAK

- Segundo hirurogeitarra edo sexagesimrila. Erloju arrunten zat ikirik txikiena da. Krona- metroetan, 10 zatitan zatiturik egon ohi da gutx ienez e t a segundo-hamarrenak i r a k u r daitezke. 1 segundo = 1/3.600 ordu. Ikurrak: s cta ".

- Segundo chundarra edo zente- simala. Minutu hirurogeitarra

Elhuyar, lO.4,84

ren ehunena baZEo du. I segundo - Minutu hirirrogeitarra. Erloju ehundarra = lf6.000 ordu. ldaz- arruntetaka minutuu da. 1 min = kel a: 401 min. 1/60 ordu. Ikurrak: min eta '.

Orduaren hamarmilarena. - Ordua. Erloju arruntetako den- Minutu ehundarraren ehunena bora-unitate nagusia da. Aurre- da. F ordu-hamarmilarena = kontu, kostu etabarretarako fun- = 11223.000 ordu. Ikurra: =h. tsezko unitatea da. Batezbesteko

eguzki-egunarcn 1/24 baf io du. Ikurra: h.

RIBLIOGRA FIA (2)

Aurreko alean ematen hasitako bibliografiarekin jarra i tuz, honako hau eskaintzen dut gaurkoan:

* ALFORD Y BANGS:- Manual de la Produccibn. - UTEHA

* DELFOSSE, M.G. .- Racionatizacidn del Trabajo

* OFlClNA INTERNACIONAL DEL TRABAJO.- Introducción al estudio del trabajo. GINEBRA

* SIGUAN, M. .- Problemas Humanos del Trabajo industrial: Rialp.

* E.O.S.T. (Ecole d'organisation Scientifique du Travail) Cursos Serie P.: 1 . s Ciencias Humanas y la Organrzación. Serie O: Principios Generales de la Organización Científica. Ed. Casanovas.

* GRANT Y CRANT - Mnnrrrrl CJP I n g ~ n i ~ r j ~ ErnnBrnirn y Orgnniznrirín Industrial.

* M. O. DELF0SSE.- Le Service des Méthodes et L 'études des Postes de trauail. Tomes 1 et 11.

* SERGE A. BIN, RICHAD M . CROSSAN c t RALF W . EASTW0OD.- ContrOle et réduction du cok¿ des trauuruc de bureau.

* HENRY M. CRUICKSHANK; KEITH DAVIS.- Casos prácticos de Direcci6n de Empresas.