Lan-satisfakzio eta adimen-osasuna Euskal Herriko kooperatibetako eta sozietate anonimoetako eskulangile eta kontramaisu industrialengan

Jakintza-arloa: Medikuntza

Egilea: JUAN JOSE AURREKOETXEA AGIRRE Urtea: 1991 Zuzendaria: MONTSERRAT BARRANQUERO AROLA Unibertsitatea: UPV/EHU ISBN: 978-84-8438-209-6

Hitzaurrea Gaur egun nola ikusten dudan: Kooperatibismoak garapen handia jasan du Euskal Herrian, Ulgor, sortu zenetik 1955ean, Arrasaten, Jose Maria Arizmendiarretaren ikaskizunetan sustatuta. Ikerketa honen aurkezpenaren momentuan, 1990, lana bost urte lehenago hasi ondoren, hogei mila inguru lanpostu zuzenak mantentzen zituen, industrialak gehienak. Ikerketa ugari egon dira kooperatibismoari ekonomia edo soziologiaren ikuspegitik, baina ez lan osasunaren alderditik. Ikerketaren garaian, lan satisfakzioaren eta adimen osasunaren arteko loturaren ebidentzia urria zegoen. Ikerketa honen helburua bi parametro hauen lotura ikertzea zen eta aztertzea zein beste faktoreek eragiten zuten. Urteak pasatuta ikusi dugu Karasek-ek 1981an sortu zuen eredua, estresa bi ardatzetan neurtzeko eta bihotz eta hodietako gaixotasunekin lotura finkatzeko, arrakastarik handiena izan duena. Nik, bestalde, lan satisfakzioaren eragina neurtu nahi izan nuen, eta honen eragina adimen osasunean ikertu. Lan satisfakzioa satisfakzio osoaren edo orokorraren atal bat da, garrantzi handikoa, bestalde. Satisfakzioa, adimen osasunaren antzera, bi norabideko aldagaia da eta lanak bi aldeak kontuan izan zuen. Lanak ere eragin zuzena, ona eta txarra, eduki dezakeen bezala osasunean eta, batez ere, adimen osasunean.

EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEA

MEDIKUNTZA FAKULTATEA

"Lan-Satisfakzioa eta Adimen-Osasuna Euskal Herriko

Kooperatibetako eta Sozietate Anonimoetako eskulangile

eta kontramaisu industrialengan"

TESI DOKTORALA, 1990

Juan Jose Aurrekoetxea Agirre

UNIVERSIDAD DEL PAIS VASCOUSKAL IIERRIKU UNIDERISIEAIEA

ILTAU DE MEDICINA Y OOUNTOIOGIACUNFZ ETA*UUUNIULOGI FAKULIAIEA

-ri buruz egin duen lana,

. •s

Juan José Aurrekoetxea Agirrek,

Montserrat Barranquero Arola, Anderea Euskal Herriko .

Unibertsitateko Toxikologia eta Osasun-Legegintzako Irakasle

Titularrak :

"Lan-Satisfakzioa eta Adimen-Osasuna Euskal Herriko Kooperatibetako

eta Sozietate Anonimoetako eskulangile eta Kontramaisu industrialengan"

Nere zuzendaritzapean garatu dela baiezten dut,

eta, Medikuntza eta Zirugiako Doktorea Titulurako gai izateko premiazko

baldintzak betetzen dituela kontsideratzen dut .

tUr

P,0! . Monlhur .1 Brrnnqu .ro

142 I d )$

GURIUBAY, r/n - 10013 BILBAO

Montserrat Barranquero Arola

Belgikako Université Libre de Bruxelles-en Licence

Spéciale en Médecine du Travail ikasketaren amaierako

Memoria batekin hasi nuen ikerketa lan hau, lagin

txikiago batekin . Hango lanaren Zuzendariak eskertu

nahi nituzke, Verhaegen Andrea eta Pousset Jauna, lan-

soziologiako nire irakaslea . U .L .B.ko Amiel Irakaslea

eskertu nahi nuke bereziki, bere Laneko Adimen-

Osasuneko kurtsoan irakatsitako guztiengaitik .

Tesiaren Zuzendaria eskertu nahi nuke, Barrenquero

Anderea, bere laguntza guztiagaitik .

Eta lan hau posible gertatzen lagundu didaten guztiak

eskertu nahi nituzke : Euskal Gobernuko Lan eta Sanitate

Kontseilaritzak

emandako Bekagaitik,

Bruselasen

ikasketak egiteko ahalmena eman zidalako . Lagun-Aroko

Presidentea den Balantzategi Jauna eta Euskal Gobernuko

Estatistika-Zuzendaritza

eskertu

nahi

nituzke,

laginketarako eskainitako laguntzagaitik .

Laginean

parte hartu duten enpresak eta, batez ere, langileak

eskertu nahi nituzke, beren esfortzua eta pazientziarik

gabe ez zelako errealitatea bihurtuko ikerketa hau .

Azkenengoz, Xabier Agirre Medikua, U .Z .E .I .ko lankidea

eskertu nahi nuke,

euskaraz idazterakoan egindako

okerrak zuzentzeagaitik .

INDIZEA

Horrialde

1 . SARRERA 1

1.1 . AURREKONTSIDERAZIOAK 1

1.1 .1 . LAN-OSASUNA

1 .1 .2 . ADIMEN-OSASUNA ETA LAN-MEDIKUNTZA :

PROGRAMAZ IOA 3

1 .1 .3 . LAN-EPIDEMIOLOGIA 6

1.1 .4 . OSASUN-ADIERAZLEAK 10

1.1 .5 . LEHENTASUNEN EZARPENA ETA

HELBURUEN FINKAPENA 11

1 .2 . FAKTORE PSIKO-SOZIALAK 13

1 .3 . LAN-SATISFAKZIOARI BURUZKO

IKERKETA HISTORIKOEN GAINBEGIRADA16

1 .3 .1 . THE SCIENTIFIC MANAGEMENT 16

1 .3 .2 . GIZA HARREMANEN ESKOLA 17

1 .3 .3 . BEHARRIZANEN EGITURA HIERARKIKOA18

1 .3 .4 . BI FAKTOREEN TEORIA 20

1 .4 . LAN-SATISFAKZIOA ETA ADIMEN-OSASUNA23

1 .5 . KOOPERATIBAGINTZA EUSKAL HERRIAN27

1 .6 . MOTIBAZIO PERTSONALA 29

1 .7 . HELBURUAK 31

1 .8 . HIPOTESIAK 32

2 . MATERIALA ETA METODOAK 35

2 .1 . POPULAZIOA ETA LAGINA 35

2.1 .1 . IKERKETAREN POPULAZIOA 35

2.1 .2 . LAGINKETA-ESTRATEGIA 36

2.1 .2 .1 . LANGILE KOOPERATIBISTEN LAGINKETA . . . . 36

2 .1 .2 .2 . KOOPERATIBISTAK EZ DIREN

LANGILEEN LAGINKETA 39

2 .2 . GALDESORTAK . . . . . . . 42

2 .2 .1 . THE GENERAL HEALTH QUESTIONNAIRE (GHQ) . . . 45

2 .2 .2 . THE JOB DESCRIPTIVE INDEX 49

2 .2 .3 . GALDESORTA SOZIO-EKONOMIKOA55

2 .3 . INKESTAREN EGIKARITZA 55

2 .4 . METODO ESTADISTIKOA 57

3 . EMAITZAK 59

3 .1 . ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA 59

3 .1 .1 . LAGINAREN BEREZITASUNAK 59

3 .1 .2 . MENPEKO ALDAGAIEN DISTRIBUZIOA61

3 .1 .3 . ENPRESA-MOTA (KOOPERATIBA/S .A .)69

3 .1 .4 . SEXUA 71

3 .1 .5 . ADINA 77

3 .2 . ADIMEN-OSASUNA (GHQ) 81

3 .2 .1 . KASU PSIKIATRIKOEN PREBALENTZIA81

3 .2 .2 . ADIMEN-OSASUNEKO IKERKETA DESKRIBATZAILEA

83

3 .2 .3 . LAN-SATISFAKZIOA ETA ADIMEN-OSASUNA .

3 .3 . LAN-SATISFAKZIOA (JDI)

3 .3 .1 . JDI-REN ESKALAK

3 .3 .2 . LAN-SATISFAKZI0A KOOPERATIBETAN VERSUS

SOZIETATE ANONIMOETAN

3 .3 .3 . LAN-SATISFAKZIOKO IKERKETA DESKRIBATZAILEA . 95

3 .3 .4 . LAN-SATISFAKZIOAREN ERREGRESIO ANIZKOITZA . 101

4 . EZTABAIDA

4 .1 . HELBURUEN KRITIKA

4 .2 . GALDESORTEN KRITIKA

4 .3 . LAGINKETA-ESTRATEGIAREN KRITIKA

4 .4 . EMAITZEN AZTERKETA

-4 .4 .1 . LANTEGI MOTA (KOOP ./S .A .)

4 .5 .2 . SEXUA

4 .5 .3 . ADINA

4 .5 .4 . LANPOSTUA

•

. . . . . . .

•

.

4 .5 .5 . IKERKETAREN BESTE FAKTOREAK

4 .6 . MENPEKO ALDAGAIEN AZTERKETA

4 .6 .1 . KASU PSIKIATRIKOEN PREBALENTZIA

4 .6 .2 . ADIMEN-OSASUNEKO IKERKETAREN AZTERKETA .

4 .6 .3 . SATISFAKZIOKO IKERKETAREN AZTERKETA .

5 . KONKLUSIOAK

6 . BIBLIOGRAFIA

•

. 94

•

108

•

108

•

• . 109

•

. 111

•

113

•

113

•

114

•

• . 117

•

118

•

• . 118

•

122

•

122

•

125

•

• . 127

•

• . 129

•

• . 134

1 . SARRERA

1 .1 . AURREKONTSIDERAZIOAK

1 .1 .1 . LAN-OSASUNA

Adimen-osasunetaz lan munduan egindako ikerketa

bateko kontzeptuetan sartu aurretik, erabili beharko

ditugun terminoak zehaztuko ditugu, nahaspila handia

bait dago gai hauetan .

Herrialde anglosajoniarretan "osasun okupazio-

nala" (occupational health) deitzen zaio herrialde

latinoetan "lan-medikuntza" esaten zaionari . 1985eko

ekainean NLE-k 161garren Komenioa eta 171garren Aholkua

argitaratzen ditu bateratze-hitza erabiliz : "health at

work edo lan-osasuna ", laneko osasun-zerbitzu multidis-

ziplinarretaz ari denean .

Erabakia egokia iruditzen zaigu, okupazional

hitza eta bere anbiguotasuna

osasuna hitza erabiltzeagatik, bilatutako helburuaren

ideia garbiago ikusiz . Egin genezaioken kontsiderazio

1

ebitatzen dituelako eta

bakarra zera da, bere helburuarekin oraindik zehatzago

eta koherenteago izan zitekeela "langileen osasuna"

deitu izan balitz .

Lan-medikuntza, lan-istripu eta gaixotasun

profesionalen prebentziorako lan-ingurugiroko arriskuak

detektatzera, eta lan-osasuna, satisfakzioa eta

ongitasunaren bultzapenaz arduratzen da . Lan-osasunaren

azpimultzoa kontsidera genezake, beraz . Azken finean,

ugari dira helburu hauekin iharduten duten

profesionalak : Segurtasun Injinerua, Higienista,

Ergonomoa, Erizaina, Psikologoa, Soziologoa, eta abar .

Gaur egun ezinezkoa dirudi osasuna OMEren

antzera ongitasun fisiko, psikiko eta sozial osoko

egoera bezala ez definitzea . Hala ere, definizio hau

utopikoa dirudi (iritsi ezinezkoa) eta era berean

estatikoa . Michot-ek esaten duen bezala, oreka dinamiko

baten - garapena, etengabeki ebaluaturik eta periodikoki

egokituta, organismo bizi eta osasuntsuen

karakteristika da . (Cotton-ek aipatua, 1982) Definizio

honek gizabanakoari "bere" osasuna bueltatzerako balio

du eta horrexegatik lan honen planteamenduarekin

adostasun handiagoa du .

2

1 .1 .2 . ADIMEN-OSASUNA ETA LAN-MEDIKUNTZA :

PROGRAMAZIOA

Medikuak Unibertsitatean jasotzen duen

prestakuntza asistentziara zuzenduta dago, gehienbat .

Gizabanakoa aztertzen du eta gaixotasunaren

diagnostikoa eta tratamendua ditu helburu nagusi

bezala .

Lan-medikuntzak ikuspegi-aldaketa suposatzen

du . Medikuak langile-kolektibo bat aztertu behar du eta

helburutzat lehen mailako prebentzioa, aidez aurretiko

despistajea eta errehabilitazioa eta lanerako

birtxertaketa ditu . Lan guzti hau aurrera eramateko

efikazia eta efizientziaren baldintzekin ezinbestekoa

da programazio-sistema erabiltzea .

Atal honetan adimen-osasunak lan-osasunaren

barruan duen garrantzia azaldu nahi dugu . Gaur egun

lan- osasuna krisian dagoela esan genezake gure

herrian . Lehengo egoera batetik beste berri batetara

iritsi behar dugu eta enpresariak, sindikatuak eta

langileak berak eta baita profesionalak ere ondo

prestatu gabe daude eremu berria asumitzeko . Egoera hau

argitzeko programazio-plangintzara jo behar dugu

interbentzio-estrategia definitzeko,

adimen-osasuna

3

nola eta non kokatzen den lan-osasuneko programazio

batean .

Osasun-programa baten plangintzarako bete behar

diren urratsak 1 .1 irudian ditugu, Pineault-ek (1976)

egindakoaren laburpenean .

1- Beharrizan eta arazoen identifikazioa

2- Lehentasunen finkapena

3- Helburuen ezarpena

4- Baliabideen koordinakuntza

5- Programaren garapena

4

6- Ebaluazioa

Feed-

back

1 .1 Irudia : Osasun-programa baten

plangintzarako urratsak (Pineault-engandik, 1976,

hartua eta laburtua) .

Lehen urratserako, arazoak eta beharren

ezagupenerako, alegia, bi estrategia ezberdin

erabiltzen dira . Lehenengoan, populazioak dituen

beharren garrantzia (subjektiboa) indibiduoen ala bere

ordezkarien bitartez (sindikatuak, enpresa-komitea,

segurtasuneko eta higieneko komitea, . .) ezagutzen

saiatuko gara . Arazoak psiko-soziologikoki ikusiko

ditugu, beraz . Metodo hau (oso baliabide mugatuak behar

arren) oso gutxi erabiltzen da osasunaren akatsak

identifikatzeko . Arrazoia zera da, behar subjektiboak

eta arazo objektiboak ez direla erabat berdinak .

Badaude gaixotasun batzuk "kulturalki" normaltzat

hartzen direnak : erretzaileen artean bronkitis

kronikoa, meatzarien artean silikosia, . . . Beste aide

batetik adimen-gaixotasunak, esaterako, ez daude hain

orado onartuak eta maiz somatizaturik azaltzen dira .

Arazo hauek direla, gaixotasuna ezkutatu egingo zaigu

eta bere maiztasuna ez da ageri izango. Horrela,

beharra ez ikusteagaitik arazoaz ez gaitezen konturatu

arriskua dago . Beste gaixotasun batzuk, metodo honen

bidez, antsietate handia sortzen dutenak esate

baterako, azalpen handiagoa izango dute ; gaixotasun

kutsakorren kasua izan daiteke .

5

Bigarren metodoak beste abantaila bat

suposatzen du, osasun-arazoak kuantifikatuz neurtzen

dituela . Metodo epidemiologikoa da . Adierazle batzuen

bitartez profesionalak osasun-egoera objektibora

hurbiltzen saiatuko dira . Programaren efikazia

ebaluatzerakoan hasierako egoera eta ondorengoa

konparatzeko aukera ematen digu . Baliabide ugariak

behar arren gehien erabiltzen dena da .

1 .1 .3 . LAN-EPIDEMIOLOGIA

Epidemiologiak arazo fisiko eta psikikoen

banapena ikertzen du eta banapen hori mugatzen duten

faktoreak aztertzen ditu . Epidemiologia laneko

medikuari tresna ezinbestekoa zaio . Bere aplikazioa

labur adieraziko dugu hurrengo puntuetan :

1- Enpresako osasun-diagnostikoa burutzea . Erikor-

tasun,

istriputasun

eta

hilkortasuneko

fenomenoen deskribapena .

2- Laneko edo lanetik kanpoko arrisku faktoreen

ezaguera . Gaixotasunak, lanekoak edo arruntak,

eta laneko istripuen arrazoien ikerketa .

3- Gaixotasun baten historia naturalaren eta

sozialaren ezaguera .

6

4- Burututako ekintza prebentiboen ebaluazioa .

5- Behaketa epidemiologikoa, hots, istripu eta

gaixotasunen

frekuentziaren

igoerak

detektatzeko helburuarekin sortutako sistema .

6- Ikerketa zientifikoa .

7- Erabakien hautaketa .

8- Planifikazioa,

beharren

eta

arazoen

ezagutzarako eta ondorioen ebaluaziorako .

9- Hauez gainera, epidemiologiaren ezaguerak

literatura medikoaren irakurketa kritikoa

errazten du eta, bestalde, efizientzia

handiagorako gaitzen du medikua, kriterio

zientifikoaz hornituz .

Epidemiologi ikerketarako diseinu ezberdinak

erabili daitezke . Metodoa, helburua eta denbora

kontutan hartuz Monson-ek (1980) kausa/ondorio erlazioa

finkatzen den indarraren arabera, ondorengo sailkapena

proposatzen digu :

7

-Behatze-ikerketak

Deskribatzileak

Analitikoak

Zeharkakoak

Luzerakoak

-Eskuhartze-ikerketak edo esperimentalak

1 .2 Irudia : Epidemiologi ikerketak,

kausa/ondorio erlazioa finkatutako indarraren arabera

(goitik behera eta gutxiagotik gehiagora), (Monson-

engandik, 1980, hartua eta aldatua .

Ikerketa esperimentalak gizakietan ezin

daitezke erabili kasu gehienetan, dituzten oztopo

etikoengatik . Horrexegatik jasan du epidemiologiak

horrenbesteko garapena azken urteotan, erabili

beharreko ikerketa-eremu guztien ondorioak onartu

daitezen . Oztopo edo muga etikoak areagotu egiten dira,

beharbada, adimen-osasunaren arloan eta ezingo ditugu

erabili ikerketa esperimentalak .

8

Kasu-kontrola

Kohortekoak

Atzeranzkoak

Aurreranzkoak

Aurreranzko kohortetako ikerketak, arrazoi

etikoak aparte ez dira efizienteak kostuagatik eta,

batez ere, burutzeko eskatzen duten denbora luzeagatik .

Atzeranzkoak, berriz, asko erabili arren laneko

epidemiologian (hilkortasuneko eta kantzerrari buruzko

ikerketetan) ez dira erabiltzen adimen-osasunean,

kohorteak definitzeko zailtasunagatik, batez ere .

Efizientzia handiko ikerketak dira kasu eta

kontrolekoak. Kalitate oneko ondorioak eta kostu

helkorra eskeintzen ditu diseinu-klase honek . Arazo

bakarra guretzako zera da, ez ditugula nahiko kasu

aurkituko lantegietan adimen-osasuna .ikertzeko .

Amaitzeko bi ikerketa-diseinu geratzen

zaizkigu, zeharkakoak eta deskriptiboak . Azken hauek

sortutako kausa/ondorio lotura ahula izan arren oso

baliotsuak dira adimen-osasunaren arloan, efikazak

bait dira hipotesiak sortzeko eta erabakiak hartzeko

(prebentiboak edo terapeutikoak) . Beraz, ez dira

gehienbat ikerketa etiologikoan erabiliko, klinikan eta

prebentzio mailan baino (Jenicek eta lag . 1984) .

9

1 .1 .4 . OSASUN-ADIERAZLEAK

Adierazlerik ezagunenak hilkortasunekoak eta

erikortasunekoak dira . Hala ere, esaten genuenez,

definitzerakoan, osasuna ez da heriotza-eza edo

gaixotasun-eza . Adierazle on batek osasunaren alderdi

positiboak ere kuantifikatzeko balio beharko du .

Adierazle positiboen beharra nabarmenagoa da oraindik

adimen-osasunaren arloan, zeren sintomatologia

psikiatriko ezak ez bait du suposatzen adimen-osasun

onik .

Kasl-ek (1973) adierazleetan oinarritutako

adimen-osasunaren definizioa proposatzen du . Lau

multzotan biltzen ditu adierazleak :

1- Efikazia funtzionalaren erakusleak : pertsonak

harreman sozialetan duen postua betetzeko

instituzionalizatutako rolak (aita, senarra,

familiburua, . .) asumitzeko gaitasuna neurtzen

dute . Tipo honetako adierazleak izan daitezke :

ospitaleratzea, absentismoa, langabezia,

dibortzioa edo separazioa, eta abar .

2- Ongitasun-adierazleak : egoera afektibo guztiak

(depresioa, herragunea, . .) edo sintomak

(tentsioa, urduritasuna, .

eta satisfakzioaren

10

eta

arloak (lan- satisfakzioa, bizitza-satisfak

zioa, beharren -satisfakzioa, autoestima, . .)

hartzen dituzte barne .

3- Norbere buruaren domeinu eta gaitasuneko

ezaugarriak: adimen--osasunaren alderdi positi-

boak dira (nortasunaren garapen harmonikoa,

burutzapen pertsonala, egokitzeko baliabideak,

ezarritako helburuen erdiespena, . .) .

4- Zeinu eta sintoma psikiatrikoak : azken maila

honetan Kasl-ek beste hiruetan aurkitzen ez

direnak eta esangura klinikoa duten dimentsioak

sartzen ditu .

1 .1 .5 . LEHENTASUNEN EZARPENA ETA HELBURUEN FINKAPENA

Osasun-programa bat bururatzeko bete behar den

bigarren urratsa (arazoen eta beharren ezagutza

ondoren), Pineault-ek (1976) proposatzen zuen eskemari

jarraituz, lehentasunen ezarpena da . Bi kriterio nagusi

hartzen ditu kontutan horretarako :

Arazoaren garrantzia : hau zehazteko beste . bi

faktore izango ditugu aztergai :

- Hedapena : intzidentzia edo prebalen-

tzia altuak .

11

- Larritasuna : arazoak gizabanakoaren

edo kolektibitatearen bizitza

kalitatean edo kantidadean izan behar

duen eragina .

Arazoaren konpongarritasuna : arazoaren diagnos-

tikorako eta tratamendu eraginkorrerako behar

diren mozkinen edo baliabideen gertutasuna .

Ondorioz, bizitza produktiboan galerarik

handienak sortzen dituzten osasun-arazoak eta, era

berean, programa baten bitartez hobeagotu edo ezabatu

daitezkeenak lehentasunezko harrera eskatzen dute .

Horregatik lan-osasunean eskuhartzeko hiru sail nagusi

ezarriko ditugu, lehentasun-ordena korrelatiboa

jarraituz (Vézina, 1978) :

1- Langilearen

ingurugiroa

aldatu,

bere

osasunarentzat kaltegarria izan ez dadin .

2- Gizakia eta lanaren árteko moldaketa egokia

bultzatu .

3- Langilearen osasun-egoera orokorra hobeagotu .

Osasun-programa bat sortzerakoan hirugarren

urratsa helburuen finkapena litzateke . Hiru sail

nagusitan finkatu dugunez eskuhartzea eta lehentasunen

ordena jarraitzeko, lan-osasuneko programa bat

planifikatzerakoan azaldu daitezkeen helburu ezberdin

12

guztiak biltzen ahaleginduko gara :

1- Lan-ingurugiroko arrisku-faktoreak (fisiko,

kimiko eta biologikoak) ezabatu, lan-istripuak

eta gaixotasun profesionalak prebenitzeko .

2- Langilearen gaitasun fisiologiko eta

psikologikoentzako egokia den lanpostu batean

kokatu, langilearen konfort-maila altxatzeko .

Planteamendu ergonomikoa da azken finean (lana

gizakiari moldatu eta gizakia lanari moldatu) .

3- Langilearen osasun-egoera orokorra hobetu

asmoz, espezifikoki lanekoak ez diren arrisku-

faktoreen kontra ekin .

Plangintzaren hastapen hauetara jo dugu adimen-

osasuneko eskuhartzea helburuen zein sailetan kokatzen

den ezagutzeko . Lan-ingurugiroko faktore psiko-

sozialenganako eskuhartzea bigarren sailean sartuko da

eta, horrekin, lan-munduan burutuko ditugun adimen-

osasuneko programa gehienak .

1 .2 . FAKTORE PSIKO-SOZIALAK

NLE/OMEren Lan-Medikuntzarako Batzorde Misto

batek (1984) faktore psiko-sozialak honela definitzen

ditu :

13

"Lana, ingurugiroa, lan-satisfakzioa, antola-

kuntza baldintzak,

langilearen gaitasunak,

beharrak, kultura eta lanetik kanpoko bizipenen

arteko interakzioak ; zeintzuk pertzeptzioen eta

esperientzien bitartez eragina eduki dezakete

osasunean, lan-satisfakzioan eta errendimen-

duan" . 1 .2 irudiak definizio hau azaltzen du .

Konplexuak eta ulertzeko zailak diren

langilearen pertzeptzio eta esperientzien multzo bat

da, osasunean eragin ona (positiboa) zein txarra

(negatiboa) izan dezaketenak . Monotonía, bakardadea,

eta baldintza higieniko txarrak bezalako faktoreak

eragin negatiboa izango dute osasunean . Autonomiak,

erantzunkizunak bere neurri egokian eta bere goikoen

onespenak positiboki aldaraziko dituzte produktibitatea

edo errendimendua eta osasuna, adimen-osasuna batez

ere .

NLE/OMEren Batzorde Misto honen arabera,

faktore psiko-sozial kaltegarriak gehitzen joan -dira

nabarmenki eta beraien ustetan populazio aktiboaren

5etik 10era bitartean psikologi,

fisiologi edo

portaera-mailan arazo larriak ditu, faktore psiko-

sozial kaltegarriek eraginda . Arazo larria eta usua da,

beraz, eta etorkizunean gehitu egingo dela espero da .

14

Lan-

ingurugiroa

1

Lan-

satisfakzioa

1

Erakuntza

baldintzak

Laneko

errendimendua

LANEKO FAKTORE PSIKO-SOZIALAK

INTERAKZIOAK

izan dezakete eragina :

OSASUNA

15

Igurikapenak

Beharrak Gaitasunak

1

Ohiturak

eta Kultura

1

Lanetik kanpoko

baldintza pertsonalak

Lan-

satisfakzioa

1 .2 Irudia : Faktore psiko-sozialen definizioa .

1 .3 . LAN-SATISFAKZIOARI BURUZKO IKERKETA

HISTORIKOEN GAINBEGIRADA

Faktore-psikosozialen ondorio inportanteenetako

bat, nabarmenena behar bada, lan-satisfakzio handiago

edo txikiagoa izango litzateke .

Satisfakzioaren kontzeptuaz jabetu gaitezen

eman diezaiegun_gaibegirada bat gaiari buruzko ekarpen

historiko nagusiei . Satisfakzioari buruzko ikerketak

produktibitatearen azterketari baldintzatuta egon dira

historikoki .

1 .3 .1 . THE SCIENTIFIC MANAGEMENT

Taylor-ek ,,(1912), lehenengo aldiz,

produktibitatearen ikuspegi arrazionalagoa proposatuz,

giza laneko arazoaren ikerketa integralki hartzen du .

Taylorismoaren ardatz nagusiak

ondorengo

ideiatan oinarritzen dira :

- Esfortzu

minimoaren

legeari

dagokion

hedonismoa .

- Eskulangileen ezintasuna hausnartzeko .

- Lanarekiko iniziatibaren gogorik eza langileen

aldetik .

16

- Talde-lanaren desabantailak .

- Erremunerazioa,

motibazio-faktore

bakarra

bezala .

Ondorioetako bat produktibitateari lotutako

soldataren proposamena izango da .Teoria barbaro eta primitibotzat, historiak

gainditua, jotzen duten aipamenak sarri aurkitu

daitezke taylorismoari buruz . Errealitatea zera da,

ordea, oinarrizko bost hastapen hauek neurri handi

batean jaso eta aplikatu egiten direla, Espainian

gutxienez (Guenesca, 1977) .

1 .3 .2 . GIZA HARREMANEN ESKOLA

Hawthorne-ko Wenstern Electric & Co . delakoan,

1924 eta 1927 bitartean, garatutako esperientzi

kontraesankorren ondoren, argitasunaren eraginak

produktibitatean aztertzerakoan, Elton Mayo-k (Harvard

Unibertsitateko Bussines School-eko Zuzendaria) eta

bere ekipoak hartzen dute parte, 1932 . urtea bitartean .

Scientific Management deritzan eskolako

hastapenak lehenengo aldiz eztabaidatu eta, neurri

handi batean, baztertu egiten dira . Horretan dago

ikerketa hauen garrantzia . Psikologia Industriala une

17

honetan jaio zela onar daiteke . Beraien erakarrien

artean aipa ditzakegu :

- Produktibitateari buruz langileak hartzen duen

jarreraren garrantzia .

Langileak beharrizan psiko-sozialak dituela

erakustea .

Alokairua ez dela motibaziorako faktore bakarra

edo nagusia .

Langileen arteko harreman interpertsonalen

garrantzia .

Langileen artean talde informalen existentzia,

jarrerak eta produktibitatea baldintzatuz .

1 .3 .3 . BEHARRIZANEN EGITURA HIERARKIKOA

Maslow-ek (1963) dioenez, beharrek portaera

determinatzen dute . Gizakiak bere beharrak asetzea

bilatzen du . Hauek eragingarri gisa aktuatzen dute eta

portaera erantzuna litzateke . Beharrak bost talde

handitan elkartzea proposatzen du :

5- Autoburutzapen-beharrak .

4- Onespen edo status-beharrak .

3- Kidetza-beharrak .

18

2- Segurtasun-beharrak .

1- Oinarrizko behar fisiologikoak .

Lehen mailako beharrak betetzerakoan ondorengo

mailako beharrak azalduko liratekeela adierazten du

egitura hierarkikoak . Eta haiek asetu diren neurrian,

indarrez proportzionalki etorriko dira behar berriak .

Maslow-en teoriaren balorerik handiena gizakia

mugierazten duten beharren multzoak garbi eta

eskematikoki erakustea litzateke . Horrez gainera, era

ordenatu batez ematen dizkigu, zeintzuk diren bete

beharreko lehenengoak eta zeintzuk iristeko azkenekoak

erakutsiz .

Alderdirik eztabaidagarriena egitura hierarki-

koarena litzateke . Badirudi gizakiak bere premiazko

beharrak ez baditu asetzen, gosearena kasu, ondorengo

behar guztiak itzalduko direla . Onartu genezake ere

egitura hierarkiko hau, neurri txikiago batean,

segurtasun-beharrekin ; azken finean behar fisiologikoak

asetzea epe motzerako bilatzen dutelako .

Hala ere, beste behar guztiek batera, eta ez

hierarkikoki, jokatu dezakete . Horregatik Maslow-en

egitura hierarkikoa bi beharrizan-talde nagusitan bil

genezake, Guenesca-ren arabera (1977) :

- Behemailako

beharrak :

fisiologikoak eta

19

segurtasunekoak .

Goimailako beharrak : psikologikoak ; tarteko

direla kidetzakoak, onespenekoak eta

autoburutzapenekoak .

Nahiko nabaritasun enpiriko dago behe-mailako

beharrak neurri egoki batean bete bitartean goi-

mailakoak ez direla aktibatzen onar dezagun. Behin

haiek betez gero ez lukete motibatzaile gisa jokatuko,

goimailakoak hasiko liratekelarik .

Alderfer-ek sailkapena existentzia, harreman

eta garapen beharrizanetara murriztea proposatzen du

(Levi-Leboyer-ek aipatua, 1980) .

1 .3 .4 . BI FAKTOREEN TEORIA

Herzberg, Mausner, Peterson eta Capwell-ek

(1957) 15 urteko epean, laneko satisfakzioa eta

jarrerei buruz argitara emandako ia 2,000 artikuluen

berrikuskapena burutzen dute . Ondoriotako bat,

satisfakzioa eta insatisfakzioa sortzen duten faktoreen

artean ezberdintasunak aurkitzen direla . Honek ondoko

ikerketa batera eramango ditu .

Bi faktoreen teoria (the two factor theory) bi

urte geroago agertuko da, injineru eta kontulariz

20

osatutako lagin batean burututako ikerketaren ondorioz .

Ikerketa honen helburua satisfakzio eta insatisfakzioko

faktoreak ezagutezea da eta arima-egoera hauen eragina

produktibitatean, lanpostu-aldaketa eskaeratan,

enpresarenganako jarreretan eta adimen-osasunean .

Autore hauek satisfakzioa eta insatisfakzioa

sortzen duten faktoreak desberdintzen dituzte .

Lehenengoei motibazio-faktoreak deitzen diete, lan-

efikazian hobekuntzak eragingo dituztelako . Halarik

ere, zentzu negatiboa dutenean faktore hauek ez dute

emankortasunean eraginik . Lanarekiko barnekoak edo

intrintsekoak kontsideratzen dira (onespena,

erdiespena, erantzunkizuna, lana bera, . .) .

Zentzu negatiboan insatisfakzioa sortzen duten

faktoreak (soldata, garapen-ahalmena, harreman

pertsonalak menpekoekin, nagusiekin edo kideekin,

statusa, enpresako prozedurak eta 'arauak, lan-

ingurugiroa, nagusien zuzendaritza-gaitasuna, . .),

berriz, zentzu positiboan ez lukete satisfakziorik

sortuko . Horregatik deitzen diete hiqiene-faktoreak,

gaixotasuna prebenitzen laguntzen dutelako sendatzeko

balio gabe (insatisfakzioa ebitatzen dute nahiz

satisfakziorik ez sortu) .

21

Higienea/motibazioa teoria honek eraginda,

autore hauek, zereginak aberastearen beharra

defendatzen dute, eta beraiek deituriko lan-edukinari

(erdiespena, onespena, erantzukizuna, autogarapena, . .)

kontu berezia edukitzera gomendatzera daramatza .

Beraz, autore hauen ustetan, satisfakzioa

sortzeko egokiago da zereginak erantzukizunean

zabaltzea, bertikalki (job enrichment) edo kantitatean

baino, horizontalki (job enlargement) .

Bi faktoreen teoriaren garrantzirik handiena,

beharbada, sortu dituen ikerketetan eta eragin dituen

ekarpen teorikoetan datza . Guenesca-k (1977) teoria

honen kontra egiten duten bost ondorioak bildu eta

sailkatu egiten ditu :

1- Edozein faktore satisfakzio-sortzaile izan

daiteke pertsona batengan eta insatisfakzio-

sortzaile beste batengan .

2- Langilearen lanpostuak, bere adinak, heziketak,

kulturak, soldatak, eta abarreko baldintzak

eragina dute edozein faktoreren garrantzian .

3- Higiene-faktoreak satisfakzio-sortzaile izan

daitezke .

4- Motibazio-faktoreek

insatisfakzio-sortzaile

gisa eragin handia izan dezakete .

22

5- Motibazio-faktoreak higienekoak baino garrantzi

handiagoa

dute bai

satisfakzio

zein

insatisfakzio-sortzaile gisa .

Ekarpen kritiko guzti hauei balio handikoak

deritzegu lan-satisfakzioari buruzko teori guztien

aplikazio dogmatikoak baztertzeko . Baita ere edozein

ondorio somatzerakoan generalizazio egitea ebita

dezagun .

1 .4 . LAN-SATISFAKZIOA ETA ADIMEN-OSASUNA

Faktore psiko-sozialen artean lan-satisfakzioa

garrantzi handienetakoa litzateke . Ikusten genuen

gorago aldagai independente eta dependente izan

zitekeela . Erraza da bariable dependente bezala

ulertzea, edozein laneko faktorek izan dezakeelako

eragina satisfakzioan . Baina satisfakzioak berak ere

eragin handia du osasunean eta laneko errendimenduan .

Sakontasun handiagotan murgildu baino lehen,

lan-satisfakzioa definitzen saiatuko gara . Guretzako,

satisfakzioa bizipen eta egoera batzuri lotutako

ongitasuneko edo atsegineko sentimendua litzateke .

Portigal-en eritziz (1976) egoera zehatz bati loturik

gizabanakoak

esperimentatzen

duen zerbait

da

23

satisfakzioa . "Zerbait" honek gizabanakoaren oharmenak

barne hartzen ditu, - bere baloreen sistemaren araberako

ebaluazioak hartzen ditu eta somatu eta estimatutako

guztiari erantzunez sentimendu-aukera zabal bat garraia

dezake .

Locke-k (1976) lan baten balorazioaren edo

laneko esperientzien ondorioz sortutako egoera sentikor

atsegina edo positiboa bezala definitzen du lan-

satisfakzioa . Guenesca-k (1977) langileak bere lanaren

ondorioz eta lanarekiko esperimentatzen duen

orientabide afektiboa bezala definitzen du .

Kontutan hartu behar da satisfakzio/insatisfak-

zio jarraiaren muga bat bezala kontsideratu behar dela

satisfakzioa, eta egoera batetik bestera iristeko

axolagabetasun-gune bat iragan behar dela (Fraser,

1983) .Adimen-osasunarekin duen harremanari buruz

Portigal-en eritziz ezin da pretenditu lan-satisfakzioa

eta adimen-osasunaren arteko harremanak erabat

finkatuta geratu direnik. Ikerketa batzuen arabera

susmatu daiteke, halarik ere, horrelako erlaziorik

badagoela . Kornhauser-ek (1964) somatu zuen,

aldiz, lan-satisfakzioa eskulangileen adimen-osasunaren

faktore garrantzizkoa zela . Adimen-osasuna

24

lehenengo

adierazle

ezberdin batzuen bitartez neurtzen zuen, hauen balioa

hertsiki egiaztatu ondoren .

Dolant eta Arsenault-en ustez (1980) lana eta

adimen-gaixotasuna lotzen dituzten ikerlanek

kausalitate-erlazioa finkatzeko urruti daude .

Hasierako, arazo nosologikoa dago adimen-osasuna

definitzerakoan, eta beste arazo metodologiko bat

adimen-osasuna adierazleak erabiliz objektiboki

neurtzerakoan . Gainera, estatistikaren alderditik

aztertuz, korrelaziorik handienak lan-insatisfakzioa

eta antsietatearen arten lortzen dira, beste adimen-

osasun adierazle guztiek korrelazio makalak lortzen

dituztelarik laneko kondizioekin .

Kirjonen-ek eta lag . (1984) 657 langiletan,

erregresio anizkoitz batean, adimen-osasuna eta laneko

aldaketak adierazten dituzten faktore batzuk erabiliz

0 .29ko korrelazio anizkoitzeko koefizientea

du . Adimen-osasunaren adierazlerik indartsuenak lanaren

edukinaren aldaketak, lan-ingurugiroaren aldaketak eta

nagusi hierarkikoarekiko harremanen aldaketak dira .

Kals-en ustez (1978) literaturan ikus daitekeen

erlazioa lan-ingurugiroko alderdi ezberdinak eta

adimen-osasuna eta ongitasunaren artean itzelezkoa da .

Lan-ingurugiroa, bere zentzu zabalean, eta status maila

edo lanpostuaren prestigioa argiro lotuta dago lan-

25

somatzen

satisfakzio

handiagoarekin

eta

adimen-osasun

hobearekin .

Autore honen eritziz, adimen-osasuna eta lan-

ingurugiroko alderdi espezifikoen arteko erlazioa

ikertzen duen literatura ondorio berdintsuetara heltzen

da, adimen-osasun makala lotuta dagoela ikusiz laneko

kondizioak, zeregina, errelebotako lana, erakuntza,

gainberada, soldata eta promozio-politikarekin .

Lan-satisfakzioa eta adimen-osasun indizeei

buruzko literaturaren jorraldian aurkitzen duenez :

- Portaeraren adierazleak (drogak, alkohola edo

tabakoa bezalakoak) ez daude esanguraz lotuta

lan-satisfakzioarekin .

- Laneko alienazioa ez dirudi zabaltzen denik (ez

du korrelaziorik) bizitzaren beste arloetara .

- Zeinu klinikoetan eta sintoma somatikoetan

oinarritutako indizeak lan-satisfakzioarekin

0 .10 eta 0 .30 bitarteko lerrunez korrelaziona-

tzen dira .

- Afektuan oinarritutako adierazleek (antsie-

tatea, tentsioa, depresioa, larritasuna)

korrelazio handiagoak sortzen dituzte : zorion

pertsonaleko eta bizi-satisfakzioko indizeak

lan-satisfakzioarekin lotura estuak sortzeko

26

joera dute, ia 0 .40 iritsiz .

- Lan-satisfakzioa egoera larrietan edo

gatazketan neurtuz gero adimen-osasunarekiko

korrelazioak handiagoa izateko joera du .

1 .5 . KOOPERATIBAGINTZA EUSKAL HERRIAN

Espainiako Gerra Zibila amaitu ondorengo

bigarren urtean, 1941 .ean, Arrasatera heldu zen Aita

Arizmendiarrieta. Bi urte geroago Eskola Politeknikoa

sortzen da . Arizmendiarrieta Jaunaren eritzien arabera

hezkuntza da langileen emantzipazioaren gakoa eta

herrien garapenerako zutabea .

Gazte-talde batek 1956 .ean, Arizmendiarrietaren

bultzadarekin, lan-erlazio bidezkoagoak bilatu asmoz

lankidetzako enpresa bat eraikitzea erabaki zuen .

Esperientzia honen ondoren beste batzuk gertatu ziren,

Arrasaten bertan eta inguruetako herrietan .

Lehenengo kooperatiba industriala eraiki eta

hiru urte ondoren kredito-kooperatiba bat

jartzea erabaki zuten (Lan Kide Aurrezkia), beraien

garapena oztopatzen zuten hiru arazo nagusiak gainditu

asmoz :

27

martxan

- Zabalkunderako finantz baliabideen gabezia .

--Enpresa-kontseilaritzaren beharra,

enpresen

dimentsio txikiagatik .

- Langile-bazkide beraientzako Seguritate Sozial

gabezia .

Helburu hauen arabera Lan Kide Aurrezkia hiru

Sail nagusitan egituratu zuten : Bankakoa, Enpresariala

eta Soziala .

Lehen kooperatiba eraiki zenetik gaur arte

enpresa berrien elkartzea etengabea izan da, ia 200

izateraino gaur egun . Langile-bazkideen kopurua 20 .000

gorakoa da eta 1986 .ean Kooperatiba Elkarteak 160 .000

inguru milioi pezetako salmenta lortu zuen . Kontutan

izan behar dugu enpresa guzti hauek Hego Euskal Herrian

daudela kokatuta, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta

Nafarroan . Euskal ekonomian Mugimenduak duen pisuaz

kontura gaitezen kontutan har dezakegu gure arlo-

ikerketa egin zenean, hots 1987an, Euskal Komunitate

Autonomoan populazio aktibo lanpetua 713 .100

pertsonakoa zela (NLEren indizea) .

Edozein kooperatibatako organigrama erakusten

du 1 .2 irudiak . Bertan ikus daitekeenez langileen

asanblada da kooperatibetako organo gorena . Hau urtero

biltzen da gutxienez eta bertan, langile guztiek boz-

28

eta botu-eskubidea dute . Asanblada honetan Kontseilu

Errektorea (ordezkaritza, gobernu eta gestioko organoa)

hautatzen da, zeina Gerentzia eta talde zuzendariaren

hautaketaz arduratuko bait da .

Zuzendaritza

Kontseilua

Asanblada

Orokorra

Kontseilu

Errektorea

Zuzendaritza

Departamendu Zuzendariak

1 .2 Irudia : Kooperatiba bateko organigrama .

1 .6 . MOTIBAZIO PERTSONALA

1982 .eko Otsailaren letik 1987 .eko Irailaren 30

bitartean Azpeitiako 450 lankidetako Kooperatiba

batetako bazkidea izan nintzen, han eta beste 7

29

Kontu-

azterlariak

Kontseilu

Soziala

Kooperatibatan enpresako medikuaren lanpostua betez .

Kooperatibetako enpresako medikua izatea

aberasgarria da . Batetik, lege espainiarrek ez dute

ezer exigitzen, organización de los Servicios Médicos

de Empresa delakoaren esparrutik at bait daude,

langileak autonomoak izateagatik . Bestalde, ez dago

sindikaturik edo enpresaririk . Guzti honek, libertate

handia eskaintzen dio medikuari bere lana planifika

dezan eta bere helburuak eta lehentasunak ezar ditzan .

Zerbitzu medikoaren helburuak onartuko dituztenak eta

betetzearen kontrola eramango dutenak enpresako

partaidetza organuak (Segurtasun eta Higienerako

Komitea eta Kontseilu .Soziala) dira .

Adimen-osasunaren arloak bereziki kezkatzen

ninduen . Osasuneko azterketetan, kontsulta medikoetan

eta absentismoaren arrazoietan erikortasun psikiko

handia nabarmentzen zen, somatizaturik kasu gehienetan .

Arlo honetan interbentzio-planak ez dira onartuak

sarritan, jendearen beldurrak eta errezeloak direla

eta, are gehiago kultura nekazari, tradiziozale eta

katoliko batean (ez dezagun ahaztu Azpeitia izan zela

Ignazio Deunaren jaioterria) .

30

1 .7 . HELBURUAK

Tesi

baten

diseinuak,

planifikazioak,

egikaritza eta analisiak suposatzen duten helburu

pedagogikoa ahaztu gabe, ikerketa-lan honek dituen

helburu nagusiak aipatzen saiatuko gara .

1- Sintesian, helburu operazional nagusia zera

izango litzateke : konklusioak atera ahal

izateko kooperatibetako eta kooperatiba ez

diren enpresetako behar adina eskulangile eta

kontramaisurengana iristea .

2- Lan-satisfakzioarekin lotuta dauden faktore

ezberdinen ikerketa deskriptibo bat burutzea :

zeintzuk diren parte hartzen dutenak eta zein

neurritan aztertuz .

3- Adimen-osasuneko ikerketa deskriptibo bat

egitea . Osasun negatiboaren -zentzuan : zeinu

eta sintoma psikiatrikoak aztertzea eta beraie-

kin lotzen diren parametro epidemiologikoak .

4- Lagina hartu duguneko populazioko "kasu

psikiatrikoen" prebalentzia estimatzea,

zeharkako ikerketa bat burutuz, beraz .

5- Eskulangile eta kontramaisuengan lan-satisfak-

zio eta adimen-osasuneko ikerketa analitiko

31

bat, zeharkakoa ere, egitea . Hain zuzen,

langile hauengan Lan- satisfakzioak adimen-

osasunean sortzen duen aldakuntza ikustea .

Laneko medikuari datu hau intesatzen zaio,

ezagutzeko zein izango litzatekeen adimen-

osasunaren hobekuntzaren goiko muga, lan-

satisfakzioaren faktoreenganako interbentzioa

burutzerakoan .

6- Azkenekoz, bibliografiaren arabera, Espainian

lan-medikuntzaren alorrean erabili ez diren bi

galdesorta-eredu erabiltzea . Bi eredu hauen

erabilpenak eta ondorengo datuen

enpresako medikuek ezagut ditzatenerako balioko

du . Honek tresna berri baten aukera eskainiko

die bere lanerako . Zoritxarrez, gure herrian,

alor honetako ikerketak eta eskuhartze-

programen garapenak apartekoak dira .

1 .8 . HIPOTESIAK

Lankidetzak, bere jaiotzan, giza dimentsioa

eman nahi dio lanar¡ . Bestalde, kooperatibatako

estrukturaren sistema demokratikoak eta mozkinen

32

zabalkuntzak

partaidetasunak langilearen integrazioa enpresan

indartzen dute . Honen ondorioz lehen hipotesia atera

genuen, alegia, kooperatibagintzak lan-satisfakzio

handiagoa sortu lezakela . Ikerketa honen hipotesi

nagusia da hau .

Bigarren hipotesi nagusia zera izango

litzateke, lan-satisfakzioak aldaketa esanguratsuak

sortzen dituela adimen-osasunean, zeinu eta sintoma

psikiatrikoak gisa hartuz . Korrelazio honek zentzu

negatiboa eduki behar luke,

noski,

zenbat eta

satisfakzio handiagoa sintoma gutxiago (osasun

eta alderantziz .

Bi hipotesi nagusi hauen ondoren arinki

aipatuko ditugu bibliografian oinarriturik planteatzen

ditugun hipotesiak lan honetarako :

- Lan-satisfakzioaren ikerketaren barruan :

- Emakumeak satisfakzio gutxiagorekin

azaltzen direla gizonak baino, lanpostu

berdinean .

- Satisfakzioa adinarekin positiboki

lotzen dela erretiroa baino lehentxeago

artean, Korman-ek (1978) aipatzen duen

erara .

33

hobea)

Enkargatuak eta teknikoak

beteago

sentitzen direla eskulangileak baino .

Soldatak satisfakzioa areagotzen duela .

Lanpostu berdina eta soldata berdinerako

ikasketa-mailak eragin negatiboa sortzen

du satisfakzioan, hobeto prestatuta

daudelako errespontsabilitateko postuak

betetzeko .

- Arratsalde edo gauetako erreleboak eta

txandakako erreleboak insatisfakzioa

sortzen dute, erritmo biologiko, fami-

liar eta sozialak hausten dituztelako .

Adimen-osasuna ikerketari dagozkion hipotesiak :

- Emakumeek adimen-osasun txikiago dute .

- Adinaren lotura adimen-osasunarekin era

ezberdin eta kontrakoan azaltzen

ikerketa ezberdinetan . Gure hipotesia,

behaketa pertsonalean oinarriturik, zera

da, korrelazio negatiboa dutela bi

aldagai hauek .

Dibortziatuak edo bananduak eta

alargunak adimen-osasun txikiago

adierazten dute .

- Emigratuen

adimen-osasun

txarragoa

34

da

ikusterakoan bi hipotesi aipatzen dira,

migrazio horren ondorioa litzatekeela,

edo migrazio deserrotze sozialaren

faktorea litzatekeela .

2 . MATERIALA ETA METODOAK

2 .1 . POPULAZIOA ETA LAGINA

2 .1 .1 . IKERKETAREN POPULAZIOA

Ikerketa hau burutzeko Euskal Herriko bigarren

sektore ekonomikoko 22 enpresatako eskulangile eta

kontramaisuengana jo genuen .

Sektore ekonomiko bakoitzak bere berezitasunak

ditu. Bigarrenean kokatu ginen, Euskal Herrian duen

garrantziagatik . Eskulangileen hautaketa begi-bistan

dago, azken finean lan-osasuneko ikerketak eta

programak haiengana zuzentzen bait dira bereziki .

Behemailako jatorri sozialarekin lotzen diren

faktoreek, bagaje kultural eskasak eta bere garapen

sozial eta profesional murritzak baliabide psikologiko

35

urriak ekarriko dituzte, ondorioz . Laneko edo bestelako

gatazka-egoeratan erantzun egokia emateko gaitasunaren

faltan suerta daitezke .

2 .1 .2 . LAGINKETA-ESTRATEGIA

Gure helburua zera zen, Lan Kide Aurrezkiari

lotuta dauden enpresetako langile-multzotik ateratako

lagin batean oinarrituz ikerketa bat burutzea . Ondoren,

aukeratutako enpresak kooperatibak ez ziren enpresekin

parekatzea, neurriaren (langileen kopurua) eta

iharduera ekonomikoaren arabera .

2 .1 .2 .1 . LANGILE KOOPERATIBISTEN LAGINKETA

Langile kooperatibisten lagina hautatzeko

Lagun-Arok eskainitako enpresen zerrenda erabili

genuen, hiru etapatako laginketa burutuz :

1- Kooperatiben geruzapena langile-kopuruaren

arabera ; horrela enpresa handia, ertaina eta

txikiaren ordezkapena laginean ziurtatzeko .

2- Ausazko laginketa bakuna, estratu bakoitzean,

abiatuko gineneko enpresak hautatuz . Ezezkoak

36

aurrikusiz, behar baino enpresa gehiago hartu

genuen . Ondoren gutun bat zuzendu genien beren

lankidetza eskatzeko, ikerketaren helburuak

erakutsiz, bide batez . Astebete geroago,

telefonoz'hotsegin partaidetza baieztatzeko eta

elkarrikuste bat enpresan finkatzeko .

Hautatutako hamaika enpresetan galdetu ondoren

bakar batek baztertu zuen laguntza, egoera

larrian zeudela argudiatuz, eta zerrendako

hurrengo enpresarekin ordezkatu genuen .

3- Behin enpresan egonik, Pertsonal-Departamentuak

utzitako zenbakiz hornitutako zerrenda bat

erabiliz, ausazko laginketa bakuna egin genuen

eskulangileen eta kontramaixuen kopurutik,

hamar langileko kontramaixu bat gutxienez egon

zedin saiatuz . Bilera ikerketaren xehetasunak

hobeto azaltzeko erabili genuen eta inkestarako

data berri bat finkatu genuen .

2 .1 Irudian ikus daitekenez bigarren sektorean

103 kooperatiba zeuden (ikerketaren datan) eta 14 .237

langile . Laginaren banaketa ikus daiteke ere enpresen

neurriaren arabera .

37

mtuwm1.ri>T>~.

á

xbU)waCw

tdNwa0W

td-r1la

wz

ootn0N) ci d' d'

00Ln0V-1 r-1 r-I N

•

rir-1N()C1 CO ln1-%DCo%D

ri r-i tn tn

CO Ln r-I 1N

r-1 O O r-11n000

ri d' d'I

1•

V r-1 r-1 AIn O

r-1

•

ri ri (Il N

•

cn N (h

Id

'r1

N

2 .1 .2 .2 . KOOPERATIBISTAK EZ DIREN LANGILEEN LAGINKETA

CNAE-ren (Clasificación Nacional de Actividades

Económicas) arabera ordenatutako Euskal Herriko

Industri Zerrenda erabiliz, Euskal Gobernuko

Estatistika-Zuzendaritzak galantki utzita, enpresak

parekatu genituen . Parekatzerako lehen erizpide bezala

CNAE-a erabili genuen, lau digitoz, eta bigarren

erizpide gisa langileen kopurua enpresan (lantegi bakar

batean) . Neurri berdineko enpresarik ez baldin bazegoen

antzeko iharduera bateko enpresa bilatzen genuen .

Parekatzearen helburua zera zen, bi aldagai

hauei lotuta egon zintezkeen nahasketa-faktoreak

(confunding factors) ezabatzea, hain zuzen, produktu-

mota, egoera ekonomikoa, enpresaren etorkizuna, laneko

segurtasun eta higieneko baldintzak, eta abar .

Kooperatiba bakoitzagatik enpresa-zerrenda bat

prestatu genuen, errefusa aurrez ikusteko . Ondoren

gutun bat bidali genien eta telefonoz hotsegin bere

partaidetza baieztatzeko .

Maila honetan egon zen ikerketa honek aurkitu

zuen zailtasunik handiena . Euskal Gobernuko Lan,

Osasunketa eta Seguritate Sozialaren Kontseilariaren

gutun bat eduki arren, enpresa askok errefusatu zuten

39

partaidetza, arrazoi ezberdinak alegatuz . Honek

esfortzu handi bat eskatu zuen datu-bilketa amaitzeko

eta alborapen inportanteak ez sartzeko ikerketan .

Horregatik aurrikusten ez zen atzerapen dexentea

gertatu zen ikerketan .

Behin partaidetza onartu ondoren kooperatibe-

tan bezala jokatu genuen : elkarrikustea enpresan,

ausazko laginketa bakuna zerrenda zenbakitu batekin eta

beste elkarrikuste berri bat inkesta burutzeko .

2 .2 taulan ikerketan parte hartu zuten enpresak

azaltzen dira, haien ezaugarriak eta inkestatutako

langileen kopurua . Adibide baten bitartez azalduko dut

CNAE-ren adierazpidea :

3-Metalak eraldatzeko industriak .

31-Produktu metalikoen fabrikazioa (makinak etagarraiorako materiala ezik) .

311-Galdaragintza .

3111-Burdinezko

eta

altzairuzko

piezengaldaragintza .

40

(dU)G)P

zU

b'(dH

>TbH

z

U)a)pp4s~W

.

U

0•

N -ri 4j7-+

4.) P Z M ((n90

(Hd 0 le

.Ij G) • -ri a) G) O O U) e G)o ~J W G) e M -4 .a O (d w

-0 Ñi%( Ñ.P -ri

OO-rrl0P0))

ri HHlMM00ri0ri0d-œ 'InwNNHMNLnf- %D N N r-I d' d' r-I %D N Hd'd'd'(")MMMMMMM

r-4%DMLn00NLnNNMN01d' 0NNHNMLnln(i

ri NHN Md'

•

0%0000 0 lnr-iLn0ami ri r-I rl H r-4 H ri N N

•

O O1 O O O O .D (n in r 0,ri

ri ri ri ri H r i ri ri H

bO 0 wD Co N ri O CO d' O H

•

. N. M d' LO 00 01 0 N 01 CO 'DNNN Msi'

rir-iriíeci00r1Or-iN• d'OOd'(n%DNNr-(N Nd'

b/ONNri e-W ri w Nrid' d' d' CM M M M M M M ci

(d

-r1 G)(db 14

•

4-4 Z r. 14 O 41(td~U~~ O (d o) b' I~.

14 (drr

z 4 1 )-( (d

(d .Qt)N (d (d UN(d4)ON Oíd(d -ri A o4-) . -1 P4- i i~ zr7 (d • • tu r•I O jr„ 14 (d r-•IwIZ4H :Z 4 Ne<HAx

N01H

Olçrr-i

Hd'r-i

CDrnCri

-rib

b

>~•

G)N

.rib

•

U0) m

)

r.•

G) ()~4 >-Ir.

e•

-ri•

b'•

(d4j

•

r-I

•

-P F-i 4j4j U)

iT

(1)I~ (1)

(d•

X H (dH

rri•

:j.4

dG)

•

d-) r'~C !~H (d

~-(

G).r l ) (

G)

G)•

iT H -rl•

b'H ~

>~•

• • (d•

(d H

(1 G)

z

Oln -ri

(d

X10

E-4

(0C

(n

• J." N l4)

w•

.- NIn r.

G)•

•(L)

A (•

d

(d

W•

4v

z

•

p+

•

W

•

W

•

U

U

Taula honetan ikus daitekenez Azkue y Cía

enpresak Maiakek baino hiru aldiz gehiago langile ditu .

Zurezko altzarien sektorea krisi sakonean aurkitzen zen

inkestaren unean eta oso zaila gertatu zitzaigun

produkzio berdineko beste enpresa txiki bat aurkitzea,

denak baztertzen zutelako laguntza . Beste CNAE bat

hartzeak, berriz, alborapen handiagoa sortuko lukeen

oraindik, oso ezberdinak bait dira enpresa hauek

besteengandik .

Beste enpresa batzuetan, Fuchosa eta Danobaten

bereziki, ez zitzaigun posible gertatu behar genuen

lagina iristea . Zertanen, aldiz, behar genuena baino

langile bat gehiago etorri zen eta, tentsioak sortu ez

zintezen, mantendu egin genuen laginean .

Oro har, CNAEren bi lehen digitoak bikote

guztiek berdinak dituzte . Bi par hirugarren digitoan

ezberdintzen dira eta bikote batek laugarren digitoa du

ezberdina . Beste zortzietan iharduera ekonomikoa

berdin-berdina zen .

2 .2 . GALDESORTAK

Lan honen helburuak erdiesteko alternatiba

ezberdinak erabili genituen . Erikortasuna ezagutzeko,

42

laneko ezintasun iragankorraren ikerketa tresna egokia

da . Eragozpen bakarra zera zen, kooperatibetan eta

beste enpresetan aseguru sozial ezberdinak dituztela

(Lagun-Aro eta INSALUD, hain zuzen) . Bi aseguru

sozialak ezberdinak izanda, batean, Lagun-Aron hain

zuzen ere, bajaren kontrol estuagoa eramaten zen .

Bajaren arrazoi mediko guztiak, edo gehienak, ezagutzen

ziren eta bajaren kontrola enpresako medikuek eramaten

zuten, batez ere . INSALUDen, berriz, ez ziren bajen

arrazoiak sarritan ezagutzen eta bajaren kontrola

inspektoreek eramaten zuten, informazioa eskuratzeko

zailtasun handiagoekin . Guzti honek suposatu zezakeen

laneko ezintasunaren iraupena ezberdina izan zitekeen .

Diagnostiko medikoa, bestalde, ez ba da sistematikoki

adierazten aseguru batean, ikerketa honetarako interes

handiena duten gaixotasunak, adimen-sufrimendua eta

desoreka soziala-adierazten dutenak bereziki, ez dira,

seguru asko, bajatako parteetan gehienetan idatziko .

Guzti honek sortutako alborapenek zalantzan

utziko zituzten emaitzak . Beste alternatiba laneko

ezintasun iraunkorra ikertzea zen, baina adierazle

berantiarra da hau eta sentikortasun txikikoa,

bestalde .

43

Erabili genuen beste alternatiba elkarrizketa-

rena - izan zen-. Tresna hau egokia da gai edo arazo bat

sakonean aztertzeko, pertsona kualifikatu batzuengana

jo, beraiekin solasaldia mantenduz . Ezagutzen ez den

arazo batera hurbiltzeko ondo legoke, ondorio

aberasgarriak atera daitezkeelako era honetara .

Eragozpenik handiena ondorioen balioari dagokio . Era

askotako alborapenak sortzen dira . Ikerlariak eragin

inportantea izan dezake ondorioetan eta eritziak guztiz

subjektiboak dira .

Epidemiologian geroz eta hedatuagoa dago

inkesta-sistema, datu objektibo zein subjektiboetara

hurbiltzeko . Inkesta auto-administratuak ez du arazorik

standardizazioaren alderditik

garatu dira, horrexegatik,

osasunaren arloan bereziki .

oinarritutako inkesta burutzea bidezkoena zela erabaki

genuen . Lan honetarako adimen-osasuneko bi galdesorta

standard erabili genituen . Batak lan-satisfakzioa

neurtzen du bere alderdi positiboan eta negatiboan .

Besteak, adimen-osasuneko galdesorta propioki izenda-

tua, sintoma eta zeinu psikiatrikoak neurtzen ditu .

44

(Abramson, 1990) . Asko

galdesortak,

adimen-

ondorioz, galdesortatan

2 .2 .1 . THE GENERAL HEALTH QUESTIONNAIRE (GHQ)

Goldberg eta Blackwell-ek (1970) sortua, psiko-

tikoak ez diren kasu psikiatrikoak identifikatzeko

medikuntza orokorreko kontsultan garatu zuten . Wing-

ekoarekin batera (1967) elaboratuena bezala dago

kontsideraturik epidemiologia psikiatrikoaren ikerketa-

rako screening-eko tekniken artean (Muñoz eta lag .

1979) .

2 .3 taulan ikus daiteke Osasun Orokorreko

Galdesortak (GHQ), 60 item-ek osatua, beste zazpi

testak baino ezaugarri epidemiologiko interesgarriagoak

dituela, batez ere 1978an Goldberg-ek egiten dizkion

zuzenketak kontutan hartuz gero . Saslow-ren

galdesortaren ondoren espezifikotasun handiena du .

Guztira, sailkapen okerraren portzentaiarik txikiena

duela, % 25eko prebalentzia baterako .

451

60)

batzuekin konparatuta (Goldberg, 1972) .

2 .4

taula :

balidazioei dagozkien

(Goldberg, 1972) .

46

(a) % 25-eko prebalentzia estimatuz(b) Goldberg-ek (1978) egindako zuzenketa

2 .3 taula: Osasun Orokorreko Galdesorta (GHQ-

kasu psikiatrikoak identifikatzeko beste eskala

GHQ mota ezberdinen bertsioen

ezaugarri

epidemiologikoak

-GHQ 60 (n=200) 95 .7 87 .8 10 .391 94 .1 6 .7 (b)

-Kellner's S .R .T . (N=83) 95 .0 76 .7 18 .7-Saslow's Screening Test

72 .0 95 .0 11 .0(n=441)-Shepherd. Cornell Medical

70 .0Inventory-C .M .I ., Rawsnsley-ek

73 .5 81 .7 17 .8modifikatua (n=76)-Langner 22 Item (n=1,660) 73 .5 81 .7 17 .8-Foulds S .S .I .(n=336) 89 .0 86 .0 13 .2-Beck's Depression Inventory

(n=409) 23 .0

GHQ Thresholdscore

Korr . egoeraklinikoa

Sentikor- Espezi-tasuna fikotasuna

% Klasif .okerra

6 0 11/12 0 .80 95 .7 87 .8 10 .236 6/7 0 .79 95 .7 80 .4 15 .830 4/5 0 .80 91 .4 87 .0 11 .928 4/5 0 .76 85 .6 86 .8 13 .520 3/4 0 .77 88 .2 86 .0 13 .412 1/2 0 .77 93 .5 78 .5 17 .8

Screening-eko Senti- Espezifi- % Sailkapen-testak kortasuna- kotasuna okerra (a)

_2 .4 taulan daude GHQtik sortu diren bertsio

guztien balidazio ingelesetan ateratako ezaugarri

epidemiologikoak, % 25eko prebalentzia erabilita, baita

ere . Ikus dezakegu egoera klinikoarekiko korrelazioa

eta espezifikotasun handiena 60 galderatakoak dituela .

Azken ezaugarri honek garrantzi handia du lan-

osasunean, prebalentzia txikiagoa aurkituko dugulako,

azken finean lanean gizarte guztiaren atal osasuntsuena

dagoelako (-epidemiologian "healthy worker effect" edo

langile osasuntsuaren efektua esaten zaiona) .

Gaztelaniaz 60 galderatakoa (Muñoz eta lag .

1978 eta 1979), 30ekoa (Lobo eta Gimeno-Aznar, 1981)

eta 28koa (Lobo eta lag ., 1986) daude balidataturik .

Azken honek gaztelerazko balidazioan oso ezaugarri

epidemiologiko interesgarriak ditu lan-osasunaren

arloan erabiltzeko, % 90 .2ko espezifikotasuna iristen

duelako, nahiz sentikórtasun txikiagoa izan, % 76 .9koa,

6/7ko threshold score (normaltasun-muga edo ebaketa-

puntuazioa) erabilita . Bestalde, 60 galderatakoa baino

errazagoa da, betetzeko denbora erdia eskatzen duelako .

GHQ-60 (ikus III . Anexua) batezbeste 15

minututan erantzuten da eta autoadministrablea da .

Berezitasun honek standardtasuna ematen die erantzun

47

Bestela zaila izango litzateke frogatzea elkarrizketan

ikertzaileak ez - duela --alborapenrik sortu galderak

egiterakoan .

Galdesorta hau Euskal Herrian balioztatu zenez,

Iruñean eta Elizondon hain zuzen, ez dago zalantzarik

ondo ulertua izango denik . Bere alderdi txarrak ere

baditu : aide batetik osasun negatiboko adierazlea dela,

bestetik gaizki funtzionatzen duela eskizofrenia

kronikoaren kasuetan edo egoera hobean aurkitzen diren

gaixo oso kronikoetan . Hala eta guztiz ere, patologia

grabe mota hau ez da maiz aurkitzen populazio

jeneralean, are gutxiago langileen artean .

Goldberg-ek (1978) aipatzen duen bezala,

kontutan hartu behar da, medikuntza orokorreko

kontsultak ez diren inguruetan erabiliz gero, eskala

honen sentikortasuna eta espezifizikotasuna

daitezkeela, prebalentzia ezberdinak daudelako .

Horregatik lan-ingurugiroan eragindako inkesten

sentikortasuna eta espezifikotasuna kontu bereziz

erabiliko ditugu . Hala ere, lan honen helburua

galdesorta honen balidazioa lan-ingurugiroan egitea ez

denez, Muñoz eta lag.ek (1978) bere gaztelerazko

balidazioan proposatutako ezaugarri epidemiologikoak

erabiliko ditugu .

48

aldatu

Kalimo-ren eritziz (1986) test hau fidagarria

eta-balidoa-da lan-ingurugiroan erabilia izateko . Modu

berean, NLE/OMEko Lan-Medikuntzarako Batzorde Mixto

batek (1984), sintoma psikologiko eta psikosomatikoen

neurketa aipatzerakoan, tresna fidagarri kontsideratzen

du GHQ-60 gai horretarako . Stress psikosozialak

eragindako arazo emotiboek aldatzen ez dituzten

ondorioak ateratzea ahalbidetzen du test honek,

Batzorde horren arabera . Hala ere, jarraitzen du,

lanarekin lotuta dauden gertaerak neurtu nahi direnean,

edo lanarekin lotuta dauden erantzun emozionalak eta

lanarekin zerikusirik ez dutenen artean bereizketa bat

ezarri nahi denean, ikerketa zehatzagoak burutu beharko

liratekeela test honen baliotasuna finkatzeko, aipatzen

dute .

2 .2 .2 . THE JOB DESCRIPTIVE INDEX

Laneko antolakuntza zehatz batek (kooperatibak,

gure kasuan) sortuko lituzkeen jarrerak edo ondorioak

adimen-osasunean (negatiboak edo positiboak)

ebaluatzeko, sintoma psikiatrikoak neurtzen dituen test

bat ez litzateke adierazle sentikorra izango .

Osasunaren kalterako diren ohituren azterketak (droga,

49

tabako edo alkoholaren kontsumoa) ez liguke informazio

gehiago emango .

Lan-satisfakzioa iruditzen zitzaigun adierazle-

rik finena kooperatibistak eta bestelako langileen

sentimenduak neurtzeko, bi lan-esperientzia ezberdinen

ondoren gelditzen den fruitua ezagutzeko eta

konparatzeko . Azken' batean, Arizmendiarretaren

proiektuan produkzioa edo ekonomia ez zen helburu

nagusia edo helburu bakarra . Bere gogoa, eta baita

kooperatibismoaren bultzatzaileengan ere, proiektu

sozial ezberdin (aurrerakoi) bat sortzea izan zen .

Lan-satisfakzioa neurtzerako garaian bi aukera

dago ; norberak sortzea erabili behar duen galdesorta

eta honela egokitu galderak edo itemak bilatu nahi den

informaziora zuzen-zuzenean, edo galdesorta standard

bat erabiltzea . Gehienetan hauetakoak aukeratzen dira,

beste inkestatan - ateratako datuekin konparatzeko

ahalbidea ematen dutelako .

Lan honetarako eskala standard bat hartu dugu,

behar bada gehien erabili izan dena lan-satisfakzioa

ebaluatzeko . Job Descriptive Index (JDI) edo

lanpostuaren zerrenda deskribatzailea "Cornell

Unibertsitateko Taldea" delakoak: Smith, Kendall eta

Hulin-ek (1969) garatu zuten . Argitaratu zuten liburuan

50

ondo azaldu zituzten galdesorta egiteko jarraitu

zituzten urratsak eta metodologia, hamar urtetan

egindako ikerketa ezberdinekin, cluster analisia,

faktoriala eta korrelazio lineala erabiliz teknika

estatistiko nagusi bezala, azken formatora iristeko .

Smith eta lag .ek erabiltzen duten lan-

satisfakzioaren definizioa adieraztea beharrezkoa

iruditzen zaigu, azken batean hori izango bait da

galdesortak neurtuko duena : "langileak bere lanarekiko

dituen sentimenduak" .

Bost eskalak osatzen dute galdesorta . Eskala

bakoitzak lanaren alderdi batekiko satisfakzioa

neurtzen du . Bost alderdi dira guztira, beraz, lana

bera edo zeregina, nagusi hierarkikoaren gainbegirada,

soldata, promozioak eta lankideak .

Guztira 72 item du, eskala

soldata eta promozioarenak ezik, 9 item dituztelarik .

Item bakoitza adjektibo batez edo, neurtu nahi dugun

parametroari buruzko ezaugarri bat definitzen duen

perpaus txiki batez osatzen da . Gutxi gorabehera,

betetzeko behar den denbora hamar minutukoa da,

batezbeste . Autoadministrablea da, baita ere .

Galdesorta

hau

ez

dago

gazteleraz

balidataturik, nahiz itzulpen bat egon . Hala ere, ezin

51

bakoitzeko 18,

genuenez ados egon itzulpen horrekin (*), beste berri

bat egitea erabaki genuen .

Itzulpenak gainerako zailtasunak zekartzan .

Adj ektibo

berdina

bestera

izan,

edo

Horrexegatik,

Espainian bizi

den espainiar

esanahia

aldatu egin daiteke hizkuntza batetik

inguru kultural batetik bestera .

hiru pertsonei eskatu genien itzultzea :

den amerikar bati, Estatu Batuetan bizi

bati eta Bretainia Haundian bizi

batek duen ihardura afektiboa, nahiz

52

den

espainiar bati . Gainera, Le Bras-ek (Francès, 1981)

frantsesera egindako itzulpenarekin kontatzen genuen

ere . Lau itzulpenak hartuta osatu genuen gaztelerazko

bertsioa (ikus II . Anexua) .

Item bakoitza "bai", "ez" ala "?" erantzun

daiteke, adostasuna ala ez, edo zalantza adierazi nahi

denean . Item bakoitzari satisfakzioarekin lotura duen

erantzun bat dagokio (zuzena) .

Kotatzeko jarraitu

(*) : Adibide gisa aipatuko dugu "hot" adjetiboa

"cálido" bezela itzultzen dela zereginaren eskalan, eta

JDIren eskuliburuan insatisfakzioa adierazten du

adjetibo horrek .

genuen sistema - Smith - eta lag .ek (1969) proposatzen

dutena izan zen : hiru puntu erantzun "zuzenagatik",

zero "okerragatik" eta puntu bat galdera-markagatik edo

hutsik zegoen itemagatik . Honela, zeregina,

gainbegirada edo lankideak eskaletan puntuazio-marjina

posibleak Otik 54 bitartekoak dira eta Otik 27ra

soldata eta promozioak eskaletan .

Bost eskalek neurtzen dituzten parametroak

sintetizatzen duen satisfakzio-indize osagarria

estimatzeko Francès-ek proposatzen duen metodoa

jarraitu genuen . Honek 72 itemen puntuaketa batzen du .

Eskala berri honen marjina Otik 216 bitartekoa da .

Smith eta lag .ek, ordea, birengatik biderkatzen dute

soldata eta promozioak eskaletan lortutako puntuazioak .

Vroom-en eritziz (1974) daudenen artean kontu

gehienez garatutako eskala da JDI (Locke-ek aipatua,

1976) .

Portigal-en arabera (1976) baliotsuenetako bat

da eskala hau . Jarraitzen du esanez : "JDI honen eskala

partzialak balidazio zorrotza jasan dute, gainera azkar

erabil daiteke eta bere hizkuntzaren sinpletasunak

lortu du hau izatea hezkuntz maila nahiko txikia duten

langileekin arrakastaz erabilia izan den lan-

53

satisfakzioko eskala bakarretakoa " .

Guenesca-k (1977) galdesorta honen perfekzioa,

baliotasuna eta barne-kontsistentzia aipatzen ditu,

anitz alditan egiaztatuak, milaka langileekin erabili

ondoren . Satisfakzioaren osagaiak ikertzeko eta nolako

egituran antolatzen diren, hiru metodo aipatzen

arazo honetara hurbiltzeko :

- Metodo

zuzena

edo

jarrera

agerikoen

azterketarena, pozena eta kexena .

Zeharkako metodoa, gogoeta onen eta txarren

azterketan oinarritua, Herzberg-ek garatua,

batez ere .

Konparaketa-metodoa, aurreko bi metodoetan

oinarritutako ikerketei egindako kritiken

ondorioz sortua . Praktikan hiru aldagai sail

nagusi erabili izan ohi dira konparaketetarako :

profesioak (enpresariak, estaf, langile

berezituak, bulego-langileak, eta abar)

erakuntza sektoreak (inprimakuntza, ehungintza,

kimika, ostalaritza, autogintza, eta abar) eta

qizabanakoen ezberdintasunak (adina,

hezkuntz maila, eta abar) .

Lan hau gaiaren hurbilketarako azken era

honetan oinarritzen da, satisfakzioa konparatuz bi

54

ditu

sexua,

enpresa-motatan, bi maila profesionaletan eta gizabana-

koen ezberdintasunetan . Aldagai hauetaz informazioa

jasotzeko hirugarren galdesorta bat sortu dugu .

2 .2 .3 . GALDESORTA SOZIO-EKONOMIKOA

Galdesorta honen helburua, guk garatua, zera

da, ikerketak behar dituen aldagai independientetaz

hornitzea (I . Anexua) . Hauek beharrezkoak dira gizakiak

elkartzeko parametro epidemiologiko ezberdinen arabera,

horrela sortzen diren taldeen arteen konparaketak

egiteko, bai lan-satisfakzioaren alorrean, eta baita

adimen-osasuneko alorrean ere .

2 .3 . INKESTAREN EGIKARITZA

Garrantzizkoa iruditzen zaigu lehen-bait-lehen

azpimarratzea anonimatorik handienean bete direla

galdesortak .

Inkestalariaren alborapena (galdesortak

betetzerakoan eta ikerketaren helburuak inkestatuei

kontatzerakoan sortzen dena) ebitatzeko, inkesta guztia

pertsona bakar batek burutu zuen lagina osatzen duten

22 enpresetan .

55

Enpresa bakoitzean taldeka egin zen, gutxienez

5 langile eta gehienez 15 era berean, lo pertsona izan

zintezen saiatuz . Minimoaren arrazoia pertsona

timidoak edo akonplexatuak lasaiago sentitu zintezen

izan zen (oso garrantzitsua bait da adimen-osasuneko

lan batean pertsona hauen partaidetza) . Maximoaren

arrazoia, aldiz, taldea errazago kontrolatzeko izan

zen, sarritan taldean pertsona batek edo bik lanaren

helburuetaz edo erabileraz zalantzak dituelako .

Premiazko azalpenak eman ondoren eta sor

zintezkeen zalantzak argitu ondoren inkesta burutzen

zen enpresa bakoitzean . Batezbeste 35 minutu iraun ohi

zuen, 20 minutu eta ordubete pasatxoko marjinarekin .

Inkestaren garapenean gazteen artean azkarragoa zela

somatu genuen . Adinekoen artean zailtasun handiagoak

zeuzkatela erantzuteko iruditu zitzaigun .

Amaitzerakoan, inkestatu bakoitzarekin

galdesorta guztiak jorratzen genituen, edozein item edo

orrialde ahazten ez zuela baieztatzeko, borondatez

hutsik zeudenak errespetatuz .

Lehen bi enpresetako inkestak test-aurreko

bezala erabili genituen, galdesorta sozio-ekonomikoan,

batez ere, gaizki formulaturik zeuden galderak

zuzentzeko edo kentzeko .

56

Inkestan parte-hartzeari uko zioten pertsonen

kopurua, guztira, 10ekoa izan zen . Halaber, laginean

aukeratuak zeuden 27 pertsona kanpoan aurkitzen ziren :

laneko arrazoiak zirela, txandaka lana eginda

deialdiaren zailtasunagatik, gaixorik edo oporretan

egoteagatik, eta abar. Gaixorik aurkitzen ziren

langileen artean ez zegoen inor adimen-gaixotasun

nabarmenagatik (honek hautapen-alborapen inportantea

suposatuko lukeen) gehiengoa gripearen ondorioz

aurkitzen bait zen bajan .

Kasu guzti hauetan, eta posible izan zen

guztietan, behintzat, beste langileekin ordezkatu izan

ziren, zerrendako ordena jarraituz .

2 .4 . METODO ESTATISTIKOA

Datuen azterketa estatistikoa, kodifikatu

ondoren, ordenagailu pertsonalaren bitartez egin genuen

EPIINFO eta SPSS paketea erabiliz . Erabili genituen

test estatistiko parametrikoen artean : t-testa

korrelazioa daude ; parametriko ez direnak : ji-karratua2

(X ),

Kolmogorov-Smirnov eta Mann-Withney ; eta multi-

faktorialen artean :

kobariantza anizkoitza eta

57

eta

erregresio anizkoitza .

Puntuazio altuen (Higs Scores) portzentaia

adimen-gaixotasunaren prebalentzian bihurtzeko (galde-

sortaren sentikortasuna eta espezifikotasuna kontutan

hartzeko) Goldberg-ek (1972) proposatzen duen formula

erabiliko dugu :

% HS - % Positibo FaltsuakPrebalentzia Probablea =

Sentikortasuna - PF

Oneway (bariantza testa) erabiltzerakoan

ranges=snk (Student, Newman, Keuls) prozedurarekin

erabiliko dugu, ikusteko zein estratuen artean dauden

ezberdintasun esanguratsuak .

58

3 . EMAITZAK

3 .1 . ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA

3 .1 .1 . LAGINAREN BEREZITASUNAK

.281 pertsonek osatu zuten lagina. Adinaren

batezbestekoa 41 .37koa zen, 10 .19 urteko desbiazio

estandarrarekin . 239 Gizon eta 42 emakume . 182 langilek

bizi diren probintzian jaio zirela aipatzen zuten, 20k

aldameneko probintzia batean eta 77k beste probintzia

batean jaio zirela . 141 kooperatibistak ziren eta 140

Sozietate Anonimetakoak, 243 eskulangileak eta 38

kontramaisuak .

3 .1 irudian,

Kolmogorov-Smirnov-en testaren

arabera ikus dezakegu adina ez dela normala (a

eta normaldutzat hartu genezakela logaritmoaren

bihurketarekin (b kasua) .

59

kasua)

Mean 41 .367 Std Err .608 Median 41 .000Mode 35 .000 Std Dev 10 .194 Variance 103 .926Kurtosis

-.854

S E Kurt

1 .993

Skewness

.150S E Skew .145 Range 43 .000 Minimum 21 .000Maximum

64 .000

Sum

11624 .000

Valid Cases

281

Missing Cases

0

a) K-S Z= 1 .358

(p= 0 .043)b) K-S Z= 1 .259

(p= 0 .084)

3 .1 irudia : Adinaren frekuentzien histograma,

estatistika deskribatzailea eta normaltasuneko testak .

3 .1 .2 . MENPEKO ALDAGAIEN DISTRIBUZIOA

Lan-satisfakzio eta adimen-osasuneko

galdesorten puntuazioak aldagai kontinuoak eskaintzen

dituzte . 3 .2 iruditik 3 .8 irudia bitartean, Kolmogorov-

Smirnov-en testaren bitartez, beren distribuzioaren

normaltasuna aztertzen dugu . Zereginarekiko satisfak-

zioak eta lan-satisfakzio orokorrak distribuzio

normalaren arauak jarraitzen dituzte, baina ez beste

guztiak

(gainbegirada,

lankideekiko satisfakzioa

hauek aztertzerakoan parametrikoak

erabiliko ditugu .

Lan-satisfakzioaren

metodo bat

berdintsuetan

altuak "kasu

aukeratu genuen :

banatzea,

(satisfakzio gutxiagokoak)

dikotomizatzeko, ordea,

61

soldata, promozioak

eta GHQ) . Horregatik,

ez

eskalen

dikotomizatzeko Smith eta lag .ek (1969)

eta

puntuazioak

medianatik

gorakoa

gehiagokoak), mediana tarteko delarik .

"cut-off point"

patologiko probableak"

prebalentzien konparazioa erabil dezakegu .

diren

erabilia

GHQ

edo

puntuazioa, 11/12, erabiltzen genuen . Horrela

dira,

eta

aldagai

testak

puntuazioak

duen

bi multzo

beherakoa

(satisfakzio

aldagaia

ebaketa-

puntuazio

eta

Mean 29 .643 Std Err .683 Median 30 .000Mode 21 .000 Std Dev 11 .428 Variance 130 .596Kurtosis

- .850

S E Kurt

1 .993

Skewness

- .117S E Skew

.146

Range

54 .000

Minimum

0 .0Maximum

54 .000

Sum

8300 .000

Valid Cases

280

Missing Cases

1

K-S Z= 1 .207

(p= 0 .109)

3 .2 irudia : Zereginarekiko satisfakzioa

aldagaiaren frekuentzien histograma eta estatistika

deskribatzailea .

Mean 36 .464 Std Err .692 Median 38 .000Mode 45.000 Std Dev 11.541 Variance 133 .188Kurtosis

-.562

S E Kurt

1 .993

Skewness

-.470S E Skew .146 Range 49 .000 Minimum 5 .000Maximum

54 .000

Sum

10137 .000

Valid Cases

278

Missing Cases

3

K-S Z= 1 .573

(p= 0 .014)

3 .3

irudia :

Gainbegiradaren frekuentzien

histograma eta estatistika deskribatzailea .

Mean

9 .112

Std Err

.401

Median

9 .000Mode

3 .000

Std Dev

6.658

Variance

44 .326Kurtosis

-.691

S E Kurt

1.993

Skewness

.450S E Skew

.147

Range

27 .000

Minimum

0 .0Maximum

27 .000

Sum

2515 .000

Valid Cases

276

Missing Cases

5

K-S Z= 1 .845

(p= 0 .002)

3 .4 irudia : Soldatarekiko satisfakzioaren

frekuentzien histograma eta estatistika

deskribatzailea .

Mean

8 .099

Std Err

.378

Median

7 .000Mode

3 .000

Std Dev

6.235

Variance

38 .872Kurtosis

- .230

S E Kurt

1.993

Skewness

.630S E Skew

.148

Range

27 .000

Minimum

0 .0Maximum

27 .000

Sum

2203 .000

Valid Cases

272

Missing Cases

9

K-S Z= 1 .927

(p= 0 .001)

3 .5 irudia : Promozioen satisfakzioaren frekuen-

tzien histograma eta estatistika deskribatzailea .

Mean 38 .051 Std Err .637 Median 41 .000Mode 45 .000 Std Dev 10 .531 Variance 110 .894Kurtosis

.246

S E Kurt

1 .993

Skewness

-.874S E Skew .147 Range 51.000 Minimum 3 .000Maximum

54.000

Sum

10388 .000

Valid Cases

273

Missing Cases

8

K-S Z= 2 .082

(p< 0 .001)

3 .6 irudia : Lankideekiko satisfakzioaren

frekuentzien histograma eta estatistika

deskribatzailea .

Mean 122 .231 Std Err 1 .882 Median 123 .500Mode 123 .000 Std Dev 30 .815 Variance 949 .557Kurtosis

-.244

S E Kurt

1 .993

Skewness

-.290S E Skew .149 Range 170 .000 Minimum 32 .000Maximum

202 .000

Sum

32758 .000

Valid Cases

268

Missing Cases

13

K-S Z= 0 .759

(p= 0 .611)

3 .7 irudia : Lan-satisfakzio orokorraren

frekuentzien histograma eta estatistika

deskribatzailea .

Mean

6.025

Std Err

.465

Median

3 .000Mode

0 .0

Std Dev

7 .748

Variance

60 .039Kurtosis

5 .214

S E Kurt

1.993

Skewness

2 .089S E Skew

.146

Range

48 .000

Minimum

0 .0Maximum

48 .000

Sum

1675 .000

Valid Cases

278

Missing Cases

3

K-S Z= 3 .642

(p< 0 .001)

3 .8

irudia :

GHQ aldagaiaren frekuentzien

histograma eta estatistika deskribatzailea .

3 .1 .3 . ENPRESA-MOTA (KOOPERATIBA/SOZIETATE ANONIMOA)

38 kontramaisu zeuden laginean, 18 S .A.etakoak

eta 19 Kooperatibetakoak . Emakume gehiago zegoen

kooperatibetan, 3 .1 taulak adierazten duen bezala, ia

bikoiztu egiten delarik emakumeen portzentaia .

Euskararen ezagutza-maila askoz handiagoa da

kooperatibetan (3 .2 taula) beharbada kokatzen diren

inguruak euskaldunagoak direlako . 3 .3 taulak garbi

adierazten du, jaiotzako probintziak konparatzerakoan,

inmigratzaile gehiago dagoela S .A.etan, aldameneko

probintzian jaioen kopurua berdina izanik .

Ezberdintasun hauek ez dira mantentzen

ikasketa-maila aztertzerakoan, 3 .4 taulan ikusten den

bezala, bi multzoak kasik berdinak direla .

gizonak emakumeak

%

2X = 3 .30

Koop .

114

27

19 .1S .A .

125

15

10.7

(p= 0 .0695)

3 .1 taula : Sexu-banaketa enpresa-motetan .

6 9

A

B

D

E

2X

= 40 .74Koop .

44

15

36

44

3 lmS .A .

90

21

12

17

(p< 0 .0001)

(A- Ezer ez B- Ulertu D- Mintzatu E- Idatzi)

3 .2 taula : Euskararen ezagutza enpresa-motetan .

A

B

D

2X

= 32 .44Koop .

113

10

18

2 linS .A .

69

10

59

(p< 0 .0001)

(A- Bertako probintzikoak B-Aldamenekoak D- Bestetakoak)

(A- Lehen m . B- Batxilergoa D- Lanbide hez . E- Uniberts .)

3 .4 taula : Ikasketa-maila enpresa-motetan .

2X

= 10 .436 lm(p=0 .1078)

(A- <60 B- 60-69 D- 70-79 E- 80-89 F- 90-99 G- 100-109 H- >109)

3 .5 taula : Soldaten maila eta enpresa mota .

70

mota .

3 .3 taula : Jaiotzako probintzia eta enpresa

A B D

E 2X

= 0 .03Koop . 96 24 18

2 3 linS .A . 97 23 18

2 (p=0 .9989)

A B D E F G H

Koop . 14 9 15 28 34 29 9S .A . 6 3 14 36 32 26 18

Kontutan hartu beharreko beste faktorea

satisfakzioari buruzko inkesta batean soldata da . Hemen

neurtzen ditugu hileroko irabazi netoak, mila

pezetatan, zazpi mailatan elkartuta . Diruen balioa

baloratzeko kontutan hartu 1987an egina dagoela

inkesta . 3 .5 taulan ikusten denez ertzetako estratoetan

bakarrik daude ezberdintasunak, bietan S .A .en aide .

Adinen ezberdintasun esanguratsurik ez dago .

Kooperatibistak 40 .58 urte dute batezbeste, sd= 10 .62,

eta S.A.etakoak 42 .16, sd= 9 .72, t= 1 .48 (p= 0 .140) .

3 .1 .4 SEXUA

Faktore honek pisu epidemiologiko ukaezina du .

Emaitzen azterketarako datu batzuk ateratzea

interesgarri izango dela iruditzen zaigu . Lehenago

ikusten genuen emakumezkoen presentzia bikoitza zela

kooperatibetan . Emakumeak ia hamairu urte gazteagoak

dira gizonak baino, batezbeste, eta enpresatan zortzi

urteko antzinatasun txikiagoa dute (3 .6 taula) .

Emakumeak, beraz, 21 .5 urtekin sartu ziren enpresa

hauetan . Pentsa daiteke, orduan, bere lehen enpresan

7 1

aurkitzen direla . Gizonak, ordea, hogeitabost urtekin,

batezbeste ere, sartu ziren . Onartzen ba dugu gizonak

ez direla inkorporatzen lanera emakumeak baino geroago,

pentsatu behar dugu enpresaz maizago aldatzen direla .

Gizonezkoen lanerako inkorporazioa ikasketen

eraginez atzeraturik egon zitekeen, baina ez da hori

gure kasua, ez bait dago ezberdintasun esanguratsurik

gizonen eta emakumeen artean, gainera, emakumeen

ikasketa maila zertxobait handiagoa zela (3 .7 taula) .

Emakumezkoen antzinatasun eta adin txikiago

hori lana goiz uzteagatik eraginda egon zitekeen, ez

bait dago ikerketaren laginean bi seme-alaba baino

gehiago duen emakumerik, gehiengoak seme-alaba bakar

bat ere ez zuela (3 .8 taula) .

Emakumeak

30.76 7 .57

9 .36 6 .72Gizonak

43.23 9 .44

17 .08 7 .11

sexuen arabera .

Adina

Antzinat .

m

sd

m

sd

t= 9 .08

t= 6.54(p< 0 .001)

(p< 0 .001)

3 .6 taula : Adina eta enpresako antzinatasuna

7 2

3 .8 taula : Serre-alaben kopurua sexuen arabera .

A

B

D

E

F

G

H

2X

= 133 .77Giz .

5

3

17

60

65

55

27

6 lmEmak .

15

9

12

4

1

(p< 0 .0001)

(A- _ <60 .B- 60-69 D- 70-79 E- 80-89 F- 90-99 G- 100-109 H- >109)

3 .9 taula : Soldaten maila sexuen arabera .

7 3

A B D E 2

389

288

31

X = 3 .913 lm(p= 0 .2715)

Gizonak

170Emakumeak

23

(A- Lehen m. B- Batxilergoa D- Lanbide hez . E- Uniberts .)

3 .7 taula : Ikasketa-maila sexuen arabera .

0 1 2 3 >3X = 32 .12

Gizonak 50 48 78 49 14 4 lmEmakumeak 25 7 10 - (p< 0 .0001)

Zortzi urte gutxiago egoteagatik enpresan

antzinatasun gutxiagotu egingo zuten emakumeen soldata .

Izan zitekeen ere gizonak gehiago esposatzen zirela

segurtasuneko eta higieneko arriskuetara eta honek

beste gehigarri bat suposatuko zuela irabazietan . Era

guztietara aipatutako bi faktore hauek ez dituzte bere

kasa esplikatzen soldataren ezberdintasunak (3 .9

taula) . Emakumeek hezkuntza berdina edo hobearekin

askoz gutxiago irabazten zuten . Garbiago ikus dadin

(estatistikoki zuzen ez jokatu arren) eskubiko

zenbakiak mantendu egin ditugu elkartu gabe, ez dezagun

informaziorik galdu, zentzu estatistikoa aldatzen ez

delako .

Emakumeen soldata txikiagoa esplikatu lezakeen

beste faktore bat erantzukizun-lanpostuetan gutxiago

aurkitzea izango litzateke . Ikerketa honen laginean

emakume guztien % 5 zegoen kontramaisu-lanpostuan,

postu berdinean gizonen % 15 aurkitzen zen bitartean,

3 .10 taulan ikus daitekeen bezala . Laginketa-metodoak

ez zuen suposatzen alborapena, gure eritziz, bi lanbide

maila hauetan sexuen banaketa ausazkoa izan zelako,

nahiz kontramaisu/eskulangile proportzioa ez izan

errealitatearen adierazlea .

Ikusitakoagatik, beraz,

7 4

emakumeak industrian diskriminazio negatiboa jasaten

dutela baieztatu daiteke ; soldatagatik eta

lanpostuagatik .

Lan-satisfakzioaren analisirako interesa zuen

beste faktorea etxeko irabazi orokorrena zen .

Emakumeak, 3 .11 taulan ikusten denez, hobeto kokatuta

zeuden; azken finean, edozein emakume langile ia beti

senar langile batekin ezkonduta dago, eta hau ez da

alderantziz gertatzen, hots, gizon langileak emazte

etxekoandreekin ezkonduta daude gehienetan .

Azkenik, emakume langilearen berezitasunak

ezagutzeko behar dugun datua euskararen ezagutzarena

da . Nahiz kooperatibatan gehiago egon eta hauek

euskaldunagoak izan, emakumeek gutxiago dakite euskaraz

(3 .12 taula) .

7 5

Eskulangile

Kontramaisu

2X = 3 .05

Giz .

204

35Emak .

40

2

(p= 0 .0807)

3 .10 taula : Lanpostu-maila sexuaren arabera .

A

B

D

E

F

2X

= 18 .77Giz .

5

74

90

39

23

4 lmEmak .

2

3

13

16

4

(p= 0 .0011)

(A-<80 B- 80-99 D- 100-139 E- 140-179 F- >179)

3 .11 taula :

Etxeko irabazi guztien maila

sexuaren arabera .

Giz .

110

29Emak .

24

7

arabera .

A

B

E

2X

= 6 .6154

3 lm7

(p= 0 .0855)462

(A- Ezer B- Ulertu D- Mintzatu E- Idatzi)

3 .12 taula : Euskararen ezagutza-maila sexuen

7 6

3 .1 .5 ADINA

Kontramaisuak hiru urte zaharragoak dira

batezbeste eskulangileak baino (3 .13 taula) .

Nabarmen ikusten da, 3 .14 taulan, gutxien

irabazten dutenak , gazteenak direla, 30 urtetik

beherakoak batez ere, eta adina soldatarekin batera

igotzen doala .

Harrigarria gertatzen da ikustea aurreko

taularen zerrenda ia erabat inbertitzen dela etxeko

irabazi guztiak aztertzerakoan eta etxean gehien

irabazten dutenak juxtu gazteenak izatea (3 .15 taula) .

Honen esplikazioa 3 .9 eta 3 .11 taulatan dago, oso gutxi

irabazten duten emakume (batez ere) askok etxeko

irabazi oso altuak dituztela .

77

prozedura .

3 .14 taula : Soldata maila eta adina, Ranges=snk

* : p< 0 .05

3 .15 taula :

Etxeko irabaziak eta adina,

Ranges=snk prozedura .

7 8

Adina

m sd

Eskulangileak

40 .93Kontramaisuak

44 .2710 .358 .66

t= -2 .61 (p= 0 .012)

3 .13 taula :

konparazioa .

Lanpostuen batezbesteko adinen

m 1 2 3 4 5 6 7

1. < 60

27.302 . 60-69

29.423 . 70-79

39.93 * *4 . 80-89

42.00 * *5 . 90-99

42.44 * *6 .100-109

45.11 * * * * : p< 0 .057 . > 109

46 .41 * * *

F= 20 .38 (p< 0 .0001)

m 1 2 3 4 5

1 . < 80 42 .442 . 80- 99 42 .003 . 100-139 39 .934 . 140-179 27 .305 . > 179 29 .42

F= 5 .82 (p= 0 .0002)

Lanbide-heziketa jarraitu zutenak gazteenak

ziren, espero zen legez, ez bait da igaro urte asko

ikasketa-mota hau ezarri zenetik .

Lehen mailako

ikasketak populazio zaharrenaren artean somatzen da .

Guzti rbi adierazten du hezkuntzaren aldetik

aurrerapen handia gertatu dela gure herrian azken

urteotan eta esfortzuak ari direla egiten jendeari bere

lanerako ikasketa espezifikoak eskaintzen .

Euskararen ezagutzari dagokionez ez da bat ere

harritzekoa euskaldun alfabetatugabeak juxtu zaharrenak

izatea, gazteenak, berriz, ulertzen dutenak eta

alfabetatuak diren bitartean (3 .17 taula) .

7 9

prozedura .

* : p< 0 .05

3 .16

taula :

Ikasketa-maila eta adina,

* : p< 0 .05

8 0

3 .17 taula : Euskara-maila eta adina, Ranges=snk

Ranges=snk prozedura .

m 1 2 3 4

1 . Ezer ez 42 .102 . Ulertu 38 .943 . Mintzatu 44 .694 . Idatzi 38 .98

F= 3 .40 (p< 0 .0183)

m 1 2 3 4

1 .2 .3 .4 .

Lehen mailaBatxil .L . H .Uniber,

43 .7238 .1133 .9737 .25

*

F= 13 .51 (p< 0 .0001)

3 .2 ADIMEN-OSASUNA (GHQ)

3 .2 .1 KASU PSIKIATRIKOEN PREBALENTZIA

GHQ galdesorta adimen-gaixotasunaren prebalen-

tzia kalkulatzeko diseinaturik dago . Balidazio-testak

medikuntza orokorreko kontsultatan egin dira .

Horregatik, % 25eko prebalentzia estimatzen dute

normaltasun-muga edo ebaketa-puntuazioa (threshold

score) ezartzeko . Muñoz-ek (1978) errendimendurik onena

10/11ko normaltasun-mugarekin ateratzen du . Guk,

langile osasuntsuekin osatutako lagin batean

ikertzeagatik, prebalentzia txikiagoa aurkitzea espero

genuen eta nahiz espezifikotasuna igotzea komeni

(positibo faltsuen kopurua jaisteko) mantendu egin

ditugu gaztelerazko balidazioaren parametroak, hots, %

8leko sentikortasuna eta % 88 .2ko espezifikotasuna .

278 pertsonek bete zuten ondo galdesorta eta

hauetatik 53k hamaika puntu edo gehiago azaltzen dute

(normaltasun mugatik at edo "Highs Scores"

ehuneko 19 .1, beraz . HSen portzentaiak ez du

prebalentzia adierazten ; honela izango litzateke %

100ekoak balira sentikortasuna eta espezifikotasuna .

8 1

"HS ") r

Horregatik, HSak prebalentzian bihurtzeko Goldberg-ek

erabilitako formula dugu :

100(53/278) - (100 - 88 .2)p .P . =

= 10.500 .81 - (1 - 0 .882)

Lagineko prebalentzia % 10 .50ekoa azaltzen da .

Populazioan ez da asko aldatuko ausazkoa zelako

laginketa . Hala ere, badaude faktore batzuk kalkulua

alboratu dezaketenak, batez ere egonezak eta errefusak .

Gure ustez egonezak ez luke alborapen handia sortuko,

gehienak laneko arrazoiengatik zirelako . Errefusak,

berriz, kontutan hartu beharrekoak lirateke,

prebalentziaren balioa gutxitu lezaketelako . Beraz,

errefusak eta gaizki beteak gehitzen baditugu lagina

278 + 3 + 11 = 292koa litzateke eta 53 + 3 + 11 = 67

High Score-ak edo puntuazio altuak .

100(67/292) - 11 .8P .P .=

= 16.11 %0 .692

Honela, esan dezakegu kasu psikiatrikoen

prebalentzia edo, beste era batera esanda, oinaze

psikikoaren prebalentzia % 10 .5 eta 16 .11 bitartean

aurkituko dela ikerketaren populazioan .

8 2

3 .2 .2 ADIMEN-OSASUNEKO IKERKETA DESKRIBATZAILEA

Galdesorta sozio-ekonomikoan zeuden item

guztiak ez ditugu adimen-osasunarekin aztertu, ondorio

gehiegi aterako litzatekelako, ikerketaren ardatzaren

zentzua galtzeko arriskuarekin . Horregatik,

estatistikoki esanguratsuak direnak edo informazio

interesgarria ematen duten ondorioak azalduko ditugu,

bakarrik . Hasteko, adimen-osasuna aldagai dikotomiko

bezala aztertuko dugu, gaixotasunaren prebalentzia

handiagoa zein taldetan dagoen ikus dezagun . Ondoren

adimen-osasuna continuum bat bezala erabiliko dugu,

oinaze psikikoa aztertzeko .

Adimen-osasuna adinarekin aztertzerakoan

lotura ez dela lineala ikusten dugu . Berrogei eta

hirurogei hamarkadakoen artean daude gaixo-

portzentaiarik altuenak (3 .18 taula) .

Gizonen eta emakumeen artean ez da antzematen

ezberdintasun handirik adimen-osasunari dagokionez,

3 .19 taulan ikusten den bezela .

8 3

2X

= 15 .704 gl

3-.18 taula : GHQ galdesortan azaltzen diren

positiboak eta adin-estratuak, % Higs Scores .

HS+

HS-

% HS

Emakumeak

9

33

21.4Gizonak

44

192

18 .6

OR = 1 .19 (0 .49 <OR <2 .83)

3 .19 taula : GHQ-positiboak sexuaren arabera,

Odds Ratio eta % 95eko'konfidantza mugak .

HS+

HS-

% HS

Eskulangil .

48

193

19 .9Kontramais .

5

32

13 .5

OR = 1 .59 (0 .57 <OR <5 .5)

3 .20

taula :

GHQ-positiboak lanpostuaren

arabera, Odds Ratio .

8 4

(p= 0 .0035)

HS+ HS- % HS

< 30 2 31 6 .130-39 17 77 18 .140-49 20 62 24 .450-59 9 52 14 .8> 59 5 3 62 .5

Lanpostuz aztertzerakoan, adimen-osasun pixka

bat handiagoa nabarmentzen da kontramaisuengan esku-

langileengan baino, 3 .20 taula . Kontutan izan

kontramaisu izateko hautespeneko prozesu bat iragan

behar dela eta honek esplika dezakeela diferentzia hau .

Kooperatibatan

gaixo

gehixeago

dagoela

adierazten digu 3 .21 taulak .

Ondorio esanguratsua ematen ditu enpresako

neurria, langile-kopurua. Kuriosoa eta zaila baldin

bada ere esplikazio bat bilatzeko, lantegi txikietan

eta, batez ere, handienetan dira gaixo gehiago dauden

lekuak, 3 .22 taula .

Diferentzia esanguratsuak ematen dizkigu ordu

extra faktoreak ere . 3 .23 taulan ikus dezakegunez

adimen-osasun hobea dute ordu extrak egiten dituzten

langileak, hiru aldiz GHQ-positibo gutxiago bait dago

multzo honetan . Hemen ere selekzio faktorea bilatu

beharko litzateke diferentzia honen arrazoia ulertzeko

(ordu extrak egiteak ez duela osasuna ekartzen, baizik

ordu extrak egiten dituztenak osasuntsuagoak direla) .

Euskararen ezaguera aztertzerakoan ikusten da

euskaldun alfabetatugabeen artean dagoela positiboen

kopururik handiena, 3 .24 taula .

8 5

HS+

HS-

% HS

Kooperat .

32

108

22.9S . A .

21

117

15 .2

OR = 1 .65 (0 .86 <OR <3 .18)

3 .21 taula : GHQ-positiboak eta lantegi-mota,

Odds Ratio .

HS+

HS-

% HS

< 51

9

39

18 .8

251-100

9

61

12 .9

X

= 15 .89101-400

10

77

11.5

3 g1> 400

25

48

34 .2(p= 0 .0012)

3 .22 taula :

GHQ-positiboak eta lantegiaren

langile-kopurua .

HS+

HS-

% HS

Ordu extrak

5

56

8 .2Ez

46

168

21.5

OR = 0 .33 (0 .10 <OR <0 .88)

3 .23 taula : GHQ-positiboak eta ordu extrak,

Odds Ratio .

HS+

HS-

% HS

Ezer ez

23

109

17 .4

2Ulertu

4

31

11 .4

X

4 .71Mintzatu

14

34

29 .2

3 lmIdatzi

12

49

19 .7

3 .24 taula : GHQ-positiboak eta euskara .

8 6

(p= 0 .1941)

Langileak burutu zituen ikasketak, faktore

bezala hartuta, ez ditu ezberdintasun esanguratsuak

eskaintzen, 3 .25 taula . Positiboen portzentaiarik

txikiena lanbide-heziketa jarraitu zuten ikasleengan

dago . Kontutan izan langile hauek gazteagoak direla,

lehenago ikusten genuen bezala .

Galdesorta sozio-ekonomikoan jaso genituen

beste faktore guztiek (enpresa-mota, enpresaren

neurria, gurasoen lanbidea, egoera zibila, soldata,

erreleboak, eta abarrek) ez dute diferentzia esangura-

tsurik eskaintzen eta, beharrik gabe, datu gehiegi ez

emateagatik, nahiago izan dugu ez adieraztea .

Adimen-osasuna faktore ezberdin askoren

elkarrekintzaren ondorioa izanik, ezin dugu azterketa

uni-faktoriala bakarrik eskaini eta deskribapen soilean

geratu . 3 .26 taulako kobariantza anizkoitzari esker

faktore ezberdin batzuen arabera ajustatu dezakegu,

faktore bakoitzaren pisua ondoren ezagutzeko . Taula

honetan ikus daitekenez eragin esanguratsua duen

faktore bakarra ordu extrak egitea da (0 .17ko Beta

koefizientearekin), lehen ematen genuen arrazoiagatik,

nonbait, eta ondoren pisurik handiena dutenak : sexua

(Beta = 0 .11), euskara (Beta = 0 .14), heziketa (Beta =

8 7

0 .14) eta adina (Raw Regression Coeff .= 0 .05) dira .

Adimen-osasunaren bariantza esplikatzerakoan azaltzen

dicen bost faktoreak ikerketaren beste guztiak baino

indartsuagoak dira (enpresaren neurria tarteko) . Bost

faktoreen artean adimen-osasunaren bariantzaren % 7

adierazten dute (Determinazio-Koefizientea) . Ez ditugu

adierazten 3 .26 taulako eredura iristeko eman ditugun

pauso guztiak bukaezina litzatekelako .

8 8

nagusiak, Kobariantza Anizkoitza, (SPSS-ren irteera) .

8 9

HS+

HS- HS

Lehen Maila

37

153

19.5Batxilergoa

10

37

21.3Lanbide-Hez .

5

31

13 .9Unibertsit .

1

3

25 .0

2X

0.883 gl

0 .8296)(p=

3 .25 taula : GHQ-positiboak eta ikasketak .

*** A N A L Y S I S O F V A R I A N C E

Source of VariationSum ofSquares DF

MeanSquare F

Signifof F

Covariates 72 .392 1 72 .392 1 .411 .236ADINA 72 .392 1 72 .392 1 .411 .236

Main Effects 906 .005 8 113 .251 2 .208 .027ORDU-EXTRAK 370 .754 1 370 .754 7 .227 .008SEXUA 130 .629 1 130 .629 2 .546 .112EUSKARA 250 .824 3 83 .608 1 .630 .183HEZKUNTZA 238 .292 3 79 .431 1 .548 .202

Explained 978 .397 9 108 .711 2 .119 .028

Residual 13492 .511 263 51 .302

Total 14470 .908 272 53 .202

281 Cases were processed .

eragile

8 CASES ( 2 .8 .PCT) were missing .

3 .26 taula : Adieten-osasunaren (GHQ)

3 .2 .3 . LAN-SATISFAKZIOA ETA ADIMEN-OSASUNA

Lan-satisfakzioak adimen-osasunean duen eragina

aztertzeko Erregresio Linealeko eredua erabiltzen dugu .

3 .27 taulan ikusten denez bi aldagai hauen

lotura oso esanguratsua da (p< 0 .001) . Korrelazio-

Koefizientea ez baldin bada handia (r= -0 .31)

estatistikaren ikuspegitik, behintzat, kontutan izan

adimen-osasunean hainbeste faktorek eragiten dutela,

gehienak langirotik kanpokoak, eta hauetako gehienak

kontrolatu ezinekoak prebentziorako (faktore

genetikoak, afektiboak, eta abar) .

9 0

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --268 cases plotted. Regression statistics of CGHQ on CJDI :Correlation - .30536 R Squared .09325 S .E . of Est

7 .37505 Sig . .0000Intercept(S .E .)

15.37852( 1 .84613) Slope(S .E .)

-.07661(

.01465)-------------------------------------------------------------------------

3 .27 taula : Lan-satisfakzioa (JDI) eta adimen-

osasuna (GHQ), (SPSS-ren irteera) .

w w w w w a w w r Ji u 1

Data Information

281 unweighted cases accepted .

-------------------------------------------------------------------------

3 .3 . LAN-SATISFAKZIOA (JDI)

3 .3 .1 . JDI-REN ESKALAK

Ikerketaren laginaren barruan lortutako eskala

guztien arteko korrel.azio guztiak positiboak dira,

(3 .28 taula) . Hamar korrelaziotik bederatzi esangura-

tsuak dira, nahiz bi txikiak izan . Txikiena soldataren

eta lankideen eskalen artean gertatzen da . Datu guzti

hauek zera adierazten digute, langileengan eskala

hauekiko koherentzi zentzu bat dagoela, laneko

parametroei buruzko satisfakzioak batera doazela, ez

direla dibergenteak .

Eskala hauetan ateratako ondorioak beste

ikerketatan lortutakoekin konpara ditzakegu . Smith eta

lag . (1969) galdesorta berdinarekin, Estatu Batuetako

21 lantegitako 1971 gizon eta 638 emakumez osatutako

lagin batean ikerketa honetan baino satisfakzio handia-

goa somatzen dute gizonentzako eta emakumeentzako . Hala

ere, bere ikerketan satisfakzio handiagoa somatzen da

gizonengan eta ikerketa honetan, berriz, emakumeengan

(3 .29 taula) .

9 2

Eskala

Zeregina Gainbegirada Soldata

Promozioak

Gainbegir . .49Soldata .30Promozioak .36Lankideak

.19

*** p< 0 .001

** p< 0 .01

(n= 268)

.17 **

.37 ***

.31 ***.32 ***

.08

.22 ***

3 .28 taula : JDIren eskalen arteko korrelazioak .

(1) Soldata eta Promozioak eskalak bikoiztu eginditugu, Smith eta lag . bezala .

3 .29 taula : Ikerketa honen eta Smith eta

lankideen (1969) JDI-ren batezbestekoak gizonentzako

eta emakumeentzako .

9 3

GIZONAK EMAKUMEAKEskala

Smith Gurea Smith Gurea

Zeregina 36 .57 29 .59 35 .74 29 .93Gainbegir . 41 .10 36 .41 41 .13 36 .76Soldata (1) 29 .90 17 .48 27 .90 22 .34Promozioak (1) 22 .06 15 .48 17 .77 20 .10Lankideak 43 .49 37 .50 42 .09 41 .17

3 .3 .2 . LAN-SATISFAKZIOA KOOPERATIBETAN

VERSUS SOZIETATE ANONIMOETAN

Ikerketaren hipotesi nagusia denez gero, tarte

berezia ematen diogu azterketa honi . JDIren eskalak

enpresa-mota faktorearekin bi test estatistikoren

bitartez aztertzen dugu (t-test edo Mann-Witney), 3 .30

taulan. Soldatarekiko satisfakzioa handiagoa da

kooperatibistengan, beste eskalatako diferentziak

esanguratsuak ez diren bitartean eta, gainera, bi

eskalatan (gainbegirada eta promozioak) satisfakzio

handiagoa azaltzen da S .A.etako langileengan .

3 .30 taula : JDIko Eskalen batezbestekoak bi

enpresa-motatan eta test estatistikoak (t-test edo

Mann-Witney Z) .

9 4

Eskala Kooperatiba S .A . t / Z p

Zeregina 29 .91 29 .38 0 .39 .700Gainbegirada 35 .66 37 .28 -1 .32 .1868Soldata 10 .46 7 .73 -3 .10 .0019Promozioak 7 .91 8 .30 -0 .74 .4571Lankideak 38 .37 37 .71 -0 .61 .5391JDI 122 .30 122 .16 0 .04 .970

3 ..3 .3 . LAN-SATISFAKZIOKO IKERKETA DESKRIBATZAILEA

Adimen-osasuneko azterketan egiten genuen beze-

la, ez ditugu datu guztiak azalduko, interes berezia

duten emaitzak baizik, bere esangura estatistikoagatik

edo dakarren informazioa aipagarria delako .

Hasteko eta duen garrantziagatik maila

profesionala aztertuko dugu . 3 .31 taulan ikusten denez

kontramaisuek satisfakzio handiagoa dute eskulangileek

baino. Eskala guztiei dagozkien ezberdintasunak

esanguratsuak dira, lankideen eskalan salbu . JDI indize

orokorrak ere satisfakzio handiagoa adierazten du

kontramaisuengan .

Lehenago ikusten bagenuen emakumeek askoz

gutxiago irabazten eta promozionatzen dutela, 3 .32

taulan ikusten da gizonak baino satisfakzio handiagoa

sentitzen dutela bi alor horietan . Lankideekiko

satisfakzio handiagoa dute ere emakumeek, ezberdintasu-

nak esanguratsuak ez izan arren .

Adinarekin aztertzerakoan, 3 .33 taulan, ez

dagoela harreman esanguratsurik ikusten da . Korrelazio

indizeak negatiboak dira, zereginaren eskalan ezik, eta

honek satisfakzio gutxiago adierazten du adineko

jendearen artean . Satisfakzio globalak ia indize hutsa

ematen du, r= -0 .01 .

9 5

3 .32 taula : JDI-Eskalen batezbestekoak sexuen

arabera .

r

Zeregina Gainbegirada Soldata Promozioak Lankideak

Adina

0 .08

-0.05

-0.06

-0.08

-0.07

3 .33 taula : Adinaren eta JDI-Eskalen arteko

korrelazio-indizeak .

9 6

Eskala Langileak Kontramaisuak t / Z p

Zeregina 28 .87 34 .73 -2 .95 .003Gainbegirada 35 .86 40 .41 -2 .48 .0132Soldata 8 .63 12 .24 -3 .25 .0012Promozioak 7 .63 11 .05 -3 .14 .0017.Lankideak 37 .85 39 .35 -1 .02 .3055JDI 119 .74 137 .78 -3 .37 .001

3 .31 taula :

JDI-Eskalen batezbestekoak

kontramaisuen

estatistikoak .

eta eskulangileen artean eta test

Eskala Gizonak Emakumeak t / Z p

Zeregina 29 .59 29 .93 -0 .18 .861Gainbegirada 36 .41 36 .76 -0 .10 .9203Soldata 8 .74 11 .17 -2 .44 .0147Promozioak 7 .74 10 .05 -2 .15 .0318Lankideak 35 .50 41 .17 -1 .69 .0907JDI 120 .94 129 .39 -1 .62 .106

Lantegiaren neurria edo langileen kopuruaren

lotura satisfakzioarekin aztertzeko dikotomizatu egiten

ditugu eskalak bi zati berdintsutan, mediana eta

puntuazio altuak aide batetik eta besteak bestetik .

Metodo hau galdesortaren egileek erabiltzen dute ere

(Smith eta lag ., 1969) . Datuak azaltzeko goiko multzoa-

ren portzentaiak azalduko ditugu . ._3 .34 taulan ikus

dezakegunez enpresa txikietan eta batez ere handietan

satisfakzio gutxiago dago, soldata eta zereginarekiko

satisfakzioaren salbuespenarekin, handiagoa bait da

enpresa txikian . Lankideekiko eskalan, berriz, kontrako

faktore ezberdin bat somatzen da, hots, langileen

arteko lotura estuagoa enpresa handian txikian baino .

Orokorki hartuta, satisfakzio handiena bitarteko

enpresan aukitzen dela esan dezakegu, 51 langiletik 100

bitarteko enpresetan, batez ere .

Ondorengo faktoreek duten eragina satisfakzioan

aztertzerakoan JDIko eskalen sintesia erabiliko dugu,

hainbeste datu sortu ez dadin, interes berezirik gabe .

3 .35 taulan hezkuntz mailak duen eragina aztertzen da .

Ez da kontutan hartzeko ezberdintasunik ikusten .

Mantendu egin ditugu unibertsitate-mailako ikasketa-

koak, kopuru txikiegia eduki arren, bere interes

deskribatzaileagatik .

9 7

% Zer . % Gainb . % Sold . % Prom . % Lank . % JDI

ji-kar . 11 .74

22.19

18.23

9.89

8 .98

11.74p

.0083

.0001

.0004

.0195

.0296

.0083

3 .34 taula : Enpresaren langile-kopurua eta JDI-

ko eskalak, satisfakzioaren portzentaia eta ji-

karratua .

JDI-

JDI+

% +

Lehen Maila

86

96

52

2Batxilergoa

26

20

43

X = 5.36Lanbide-Hez ..

17

18

51

3 glUnibertsit .

4

0

0

3 .35

taula :

JDI eskala eta

ikasketak,

satisfakzioaren portzentaia .

Erreleboak

JDI-

JDI+

% +2

Ez

86

92

52

X = 0 .61Bai

47

41

47

portzentaia .

(p= 0 .1474)

(p= 0 .4343)

3 .36 taula : JDI eta erreleboak, satisfakzioaren

9 8

<

51 62 35 57 49 35 3851-100 71 67 66 64 46 61101-400 45 57 55 57 61 56> 400 36 37 31 39 51 34

Errelebotan lana egiteak ez du ondorio

esanguratsurik eskaintzen ere, 3 .36 taulan ikus

dezakegunez . Ez dugu errelebo-klasea aztertzen

arratsaldez edo gauez 7 eta 2 langilek egiten zutelako,

dagokionez . Galdu egiten dugu, beraz, errelebo motak

satisfakzioan duen eragina .

Ordu extrak egiten dituzten langileek

satisfakzio gehiago azaltzen dute beste langileek

baino, 3 .37 taulan ikus dezakegunez .

Soldatak eragin handia du soldatarekiko

satisfakzioari dagokionez (3 .38 taula) . Hala ere,

lotura handiagoa azaltzen du etxeko irabaziak

soldataren satisfakzioarekin, lotura linealagoa ikusten

delarik, gainera (3 .39 taulan) .

9 9

2X = 5 .36

eta satisfakzioa soldatarekin .

1 0 0

(p= 0 .0206)

3 .37 taula: JDI eta ordu extrak, satisfakzioa-

3 .38 taula :

Soldata,

mila pezetatan, eta

3 .39 taula : Etxeko irabaziak, mila pezetatan,

ren portzentaia .

Soldata Sold .- Sold.+

< 60 11 9 45 260-69 6 6 50 X = 29 .0070-79 8 21 72 6 gl80-89 44 20 3190-99 34 31 48 (p= 0 .0001)

100-109 22 32 59110 + 4 22 85

satisfakzioa soldatarekin .

Irabaziak Sold.- Sold.+

% +

< 80 5 2 29 280-99 55 21 28 X

= 29 .30100-139 41 60 59 4 gl140-179 18 37 67180 + 9 18 67 (p< 0 .0001)

O . Extrak JDI- JDI+ % +

Ez 110 95 46Bai 22 38 63

3 .3 .4 . LAN-SATISFAKZIOAREN ERREGRESIO ANIZKOITZA

JDI galdesortaren eskalen azterketa unifakto-

rialaren ondoren multifaktoriala erabiliko dugu, ez

bait dakigu faktore bakoitzaren eragina elkarrekin

lotuta daudenean (adibidez : emakumeak gazteagoak

direnez, ez dugu askotan jakingo sexuaren ala adinaren

eragin soila biak esanguratsuak direnean) . Bariantza

anizkoitza ez dugu erabiliko ez bait du erregresioak

(Stepwise metodoarekin) adina faktoreak onartzen .

Hiru faktorek eragiten dute esanguraz zeregina-

ren satisfakzioa, 3 .40 taulan ikus dezakegun bezala ;

enpresaren neurria (langileen kopurua),

sexua . Enpresaren neurriarekin lotura negatiboa da,

hots, zenbat eta handiagoa enpresa, satisfakzio

gutxiago . Soldatarekiko satisfakzioa positiboa da,

gustorago bait daude gehien irabazten dutenak .

Emakumeak gustorago daude gizonak baino, lanpostu eta

soldata berdinerako . Aitaren ogibidea, ordu extrak

egitea eta adina faktoreek eragin apur

zereginaren satisfakzioarekiko . Korrelazio anizkoitzeko

koefizienteak ez du balio handia hartzen, aipatutako

sei faktoreen artean menpeko aldagaiaren % 15

adierazten bait dute (Determinazio-Koefizientea) .

1 0 1

soldata eta

bat dute

Indibiduo-kopurua

266Korrelazio Anizk . Koef .

0.38F-test estatistikoa

7 .45 (p< 0 .0001)

*** p< 0 .001

* p< 0 .05(a)-Sexua (1= G, 2= E)(b)-Aitaren ogibidea (1= Lehen sektorea, 2= Esku-

langilea, 3= Besteak)(d)-Ordu extrak (1= Ez, 2= Bai)

3 .40 taula :

Zeregina aldagairen erregresio

anizkoitza .

Indibiduo-kopurua

264Korrelazio Anizk . Koef .

0.29F-test estatistikoa

4 .68 (p= 0 .0004)

** p< 0 .01

* p< 0 .05(d)-Lanpostua (1= Eskulangilea, 2= kontramaisua)(e)-Enpresa-mota (1= Koop ., 2= S .A .)

3 .41 taula : Gainbegirada, erregresio anizkoitza .

1 0 2

Beta KoefizienteakJDI Gainbegirada

Beta KoefizienteakJDI Zeregina

-Enpresaren neurria - .32 ***-Soldata .25 *-Sexua (a) .16 *-Aitaren ogibidea (b) - .11-Ordu extrak (d) .09-Adina .08

-Hezkuntz maila - .21 **-Lanpostua (d) .15 *-Adina - .15 *-Ordu extrak .14 *-Enpresa-mota (e) .11

Gainbegiradaren eskala aztertzerakoan lau

faktore esanguratsu daudela ikus dezakegu: hezkuntza,

lanpostua, adina eta ordu extrak . Hezkuntzak lotura

negatiboa du, lanpostuak, berriz, positiboa (gustorago

kontramaisuak) . Adinak ere lotura negatiboa du,

gutxitzen bait doa urteen poderioz ; eta ordu extrak

egiten dituztenak gustorago daude . Enpresa-mota

faktoreak ez du esangurarik hartzen (satifakzio

gutxixeago kooperatibetan) . Hala ere korrelazio

anizkoitzeko koefizientea oso txikia da eta bariantza %

8 besterik ez dute adierazten bost aldagaien artean .

Soldatarekiko satisfakzioarekin sei faktore

agertzen dira esanguraz lotuta : soldata bera, sexua,

ordu extrak, lantegi-mota, etxeko irabaziak eta

lantegiaren langile-kopurua . Soldatarekin positiboki

lotzen da, noski, etxeko irabaziekin bezala . Emakumeak

gustorago daude beren soldatarekin ; ordu extrak egiten

dituzten langileak bezala, gustorago daudela .

Lantegiaren neurriak, berriz, lotura negatiboa du

soldatarekiko satisfakzioarekin . Faktore guzti hauen

artean menpeko aldagaiaren % 30 adierazten dute,

Determinazio-Koefiziente nahiko handia lortuz .

1 0 3

Beta KoefizienteakJDI Soldata

Indibiduo-kopurua

259Korrelazio Anizk . Koef .

0 .55F-test estatistikoa

18 .01 (p< 0 .0001)

*** p< 0 .001

** p< 0 .01

* p< 0 .05

3 .42 taula: Soldata eta korrelazio anizkoitza .

*** p< 0 .001

** p< 0 .01

* p< 0 .05

1 04

Beta KoefizienteakJDI Promozioak

-Lanpostua

.22 ***-Sexua

.19 **-Hezkuntz maila

-.15-Ordu extrak

.15

Indibiduo-kopurua

261Korrelazio Anizk. Koef .

0.31F-test estatistikoa

6.98 (p< 0 .0001)

3 .43 taula : Promozioak eta korrelazio anizkoitza .

-Soldata .37 ***-Sexua .34 ***-Ordu extrak .27 ~**-Enpresa-mota - .17 **-Etxeko irabaziak .12-Enpresaren neurria - .12 *

Promozioen satisfakzioarekin lau faktore lotzen

dira esanguraz : lanpostua, sexua, hezkuntz maila eta

ordu extrak . Kontramaisuak gustorago daude enpresaren

promozioko politikarekin; emakumeak eta ordu extrak

egiten dituztenak berdin, eta heziketarik handiena

dutenak satisfakzio gutxiago azaltzen dute . Guztira

bariantzaren % 10 azaltzen dute .

3 .44 taulan lankideen satisfakzioarekin

lotutako faktoreak azaltzen dira . Hiru dira

esanguratsuak : hezkuntza, enpresaren neurria eta

lanpostua . Hezkuntzak lotura negatiboa du . Langileen

kopuruarekin lotura, berriz, positiboa da, eta

kontramaisuak gustorago daude eskulangileak baino .

Soldatak, adinak eta sexuak ez dute esangura lortzen .

Faktore guztien artean bariantza % 10 azaltzen dute

(Determinazio-Koefizientea) .

1 0 5

Indibiduo-kopurua

260Korrelazio Anizk . Koef .

0.32F-test estatistikoa

4.78 (p= 0 .0001)

*** p< 0 .001

** p< 0 .01

* p< 0 .05

3 .44

taula :

Lankideekiko

satisfakzioa,

erregresio anizkoitza .

*** p< 0 .001

** p< 0 .01

* p< 0 .05

3 .45 taula : Lan-satisfakzio orokorra (JDI)

erregresio anizkoitza .

10 6

Beta KoefizienteakJDI Osoa

Indibiduo-kopurua

257Korrelazio Anizk . Koef .

0.41F-test estatistikoa

8 .19 (p< 0 .0001)

Beta KoefizienteakJDI Lankideak

-Hezkuntza - .23 ***-Enpresaren neurria .20 **-Lanpostua .15-Soldata - .15-Adina - .10-Sexua .06

-Lanpostua .22 ***-Hezkuntz maila - .22 ***-Ordu extrak .21 ***-Sexua .17 **-Enpresaren neurria - .12 *-Aitaren lanbidea .08

Eskala guztien azterketa egin ondoren, 3 .45

taulan, JDI galdesorta osoaren, edo lan-satisfakzioaren

azterketa egiten dugu. Bertan azaltzen denez bost

faktorek adierazten dute esanguraz lan-osasuna osoan

hartuta : lanpostuak, hezkuntzak, ordu extrek,

enpresaren neurriak eta sexuak. Lehenengo hirurek

lotura oso esanguratsua dute, azken finean galdesorta

osoan eskala bakoitzean ikusitakoa biltzen delako .

Enpresako langileen kopuruak, nahiz korrelazioko

koefiziente standardizatu (Beta) txikia azaldu hemen,

oso faktore garrantzitsua da lan-satisfakzioaren

azterketan . Kontutan hartu behar dugu lankideen eskalan

lotura positiboa zuela, ez beste eskala guztietan

bezala, non negatiboa bait zen . Aitaren lanbideak ez du

esangura heltzen . Faktore guzti hauen artean lan-

satisfakzioaren % 16 adierazten dute .

1 07

4 . EZTABAIDA

Kapitulu honetan ikerketa honen elementu

ezberdinen azterketa kritiko bat egiten saiatuko gara .

4 .1 . HELBURUEN KRITIKA

Helburu pedagogikoak nahiko bete dira .

Galdesortak betetzen egindako lanak langile eta lantegi

ezberdin asko ezagutzera eraman gaitu, eta planifikatu

gabe gertatzen ziren arazoak edo ezbeharrak zuzentzea

aberasgarri izan da . Datuen kodifikazioa eta

prozesamendua lan astuna eta aspergarria izan arren,

esperientzia interesgarria da ikerlari batentzako .

Datuen azterketa estatistikoak ekarpen dezentea

suposatu digu, test parametrikoak, ez-parametrikoak eta

multifaktorialak sakontzera eraman gaituelako .

Ikerketaren prozesua eta pausoak kontatzea idazlan

honen bitartez oso esfortzu baliotsua izan da ere,

suposatu duen irakatsiarengatik. Azkenik, euskaraz

egiteak, gainerako lana eta zailtasuna aparte, ondorio

inportanteak ekarri dizkigu .

1 0 8

Helburu operazionalak ere bete egin dira,

konklusio argiak ateratzea posible gertatu bait da .

Galdesorta hauen erabilpenaren bitartez sortu den

informazioaren kalitatea eta kantitatea ikusita, lan-

medikuntzaren arloan erabiltzeko galdesorten

baliagarritasuna frogatutzat joko genuke .

4 .2 . GALDESORTEN KRITIKA

Gizakiak inguruarekin elkarrekintzan duen oreka

dinamiko eta eraginkorra kontsideratzen badugu osasuna,

areago, adimen-osasuna bere zentzu positiboan

kontsideratu beharko dugu : ongitasuna, norbere buruaren

nagusitasuna, gaitasuna eta nortasunaren garapena

bezala .

Lan-satisfakzioa neurtzeko erabili dugun

galdesortak berdin balio du egoera positiboak zein

negatiboak neurtzeko . Beraz, bat dator emandako

osasunaren definizioarekin . Ez da berdin gertatzen

Osasun Orokorreko Galdesortarekin, GHQrekin, gizakiak

bizi duen sufrimendu psikikoa besterik ez bait du

neurtzen . Horrela, gaixorik dauden gizabanakoak

identifikatzeko pentsatuta garatu zen, adimen-

gaixotasuna beste baliabideen bitartez diagnostikatu

10 9

baino lehen era honetara despistatzeko, beraz .

Gure eritzi subjektiboa zera da, eskulangileek

ondo ulertzen eta onesten dituztela galdesortak, GHQren

kasuan bereziki . Galdesorta hau ikerketa honetan

anonimatu hertsian erabili arren, iruditzen zaigu

arazorik gabe pasatu zitekeela izena eta guzti, ez

duelako kontrako jarrerarik sortzen .

Urteroko osasun-azterketak egiterakoan lantegi

batean GHQ-60 galdesorta erabiltzen genuen (Echenagusia

eta Aurrecoechea, 1988) . Bete ondoren, medikuak eritzia

eskatzen zien langileei . Ehuneko 93a ados zegoen

honelako galdesorta sartzearekin urteroko ohizko azter-

ketetan, nahiz laurdenari luzeegia iruditu . Ehuneko

9ari bakarrik iruditzen zitzaion zaila betetzeko .

JDIk, berriz, mesfidantza apur bat sortzen du

langile batzurengan . Kasu honetan konpondua, sarritan,

anonimatuan egindako ikerketa izateagatik, enpresatik

kanpoko mediku batek egina eta Eusko Jaurlaritzaren

babesean .

Galdesorta sozio-ekonomikoan, nahiz galdera

batzuk kendu test-aurrean, soberan zeuden beste asko,

ez dutelako datu esanguratsurik edo interesgarririk

sortu . Inkestaren denbora alperrik luzatzeak

inkestatuaren nekea handitzen du . Hala ere, gehienek

11 0

betetzen erabili zuten denbora ez zaigu luzeegia

iruditu .

4 .3 . LAGINKETA-ESTRATEGIAREN KRITIKA

Ikerketa honen helburua ez litzateke Euskal

Herriko kooperatiben multzo osora inferentzia egitea,

are gutxiago ondorioak langile guztiengana zabaltzea .

Helburu nagusia bigarren sektoreko kooperatibatako eta

S .A.etako eskulangileak eta kontramaisuak konparatzea

zenez, laginketa-sistema efikaza izan dela uste dugu .

Enpresa batzuk parekatzeko zailtasunak azaldu dira,

baina gure eritziz konparagarritasuna ona dela

iruditzen zaigu .

Euskal Herriko bigarren sektoreko 15 langiletik

beherako kooperatibak (Lan Kide Aurrezkikoak,

behintzat) normatik at dira . Horren ondorioz, lan honek

ez du balio lantegi txikietan (20 langiletik beherakoe-

tan, hain zuzen) gertatzen dena ezagutzeko . Hau da

ikerketa honen mugatako bat . Galdu egiten dugu 500dik

gorako langiletako enpresen informazioa, baita ere .

Ausaz 400 langiletik gorakorik ez zen sartu laginean .

1 1 1

Laginketaren estrategia eta inkesta burutzeko

eraren ondorioz, nahiz inkestatuen kopurua de,-,ente

handia izan (22 enpresetako 281 langile), beste

informazioak erdiesteko aukera galdu dugu . Adibidez

emakumeen multzoan gehiago sakontzeko aukera, edo

kontramaisuengan . . .

Berdin gertatzen da galdesorta sozio-

ekonomikoko galdera batzurekin . Esate baterako

errelebotan lana egiten dutenen artean ezin dugu

aztertu errelebo-mota bakoitza satisfakzioari edo

adimen-osasunari dagokionez, oso langile gutxik egiten

duelako lan errelebo finkoan . Hala eta guztiz ere, ez

zen hau lan honen helburu nagusietako bat eta, beste

aide batetik, literatura zabala dago lotura hau

frogatzen duena . Beste hainbeste amaren ogibidearekin

edo emazteenarekin, gehienak etxeko-andreak bait ziren .

Gustatuko litzaiguke langile alargunen eta

bananduen edo dibortziatuen konklusioak ateratzea,

adimen-osasunari dagokionez, baina gizabanako gutxi

aurkitu dugu sail horietan . Toussignant-ek (1985)

sintomatologia psikikoaren maila berdintsua aurkitzen

du ezkondu eta ezkongabeen artean eta nahiko maila

handiagoa alargun eta bananduen artean besteengan

baino. Goldberg-ek (1978) ere hiru ikerlanetan datu

1 12

aldakorrak aurkitzen ditu ezkongabe eta ezkonduen

artean, baina sufrimendu-maila handiagoa somatzen du

banandu edo dibortziatu eta alargunen artean .

4 .4 . EMAITZEN AZTERKETA

Ugari direnez emaitzak sailkatu egingo ditugu,

lehenik faktore interesgarrien emaitzak aztertuz,

geroago menpeko aldagaien (galdesorten) analisia

egiteko .

4 .4 .1 . LANTEGI-MOTA (KOOP ./S .A .)

Kooperatibetan S .A.etan baino ia bi aldiz

emakume gehiago dagoela ikus daiteke, nahiz portzentaia

oso txikia izan bien kasuan. Honek jarrera ezberdina

adierazten du emakumeak kontratatzerakoan, behar bada

kooperatibak berriago izateak zeresanik balukeelarik .

Euskaldunagoak direla kooperatibak ez du

harritzen, beraien sorlekua eta ezarrerarik

garrantzitsuena Gipuzkoan delako eta gune urbano

nagusietatik urruti, horregatio .

1 1 3

inor

Bi enpresa-motetan ikasketa edo hezkuntz maila

eta adina parekoa den arren, soldatak zerbait

txikiagoak dira kooperatibetan . Datu honek enpresa

hauetako soldatarekiko satisfakzio handiagoarekin

kontrastatzen du, emaitza hau erregresio anizkoitzean

mantentzen den bitartean, bestalde, gainerako beste

faktoreak kontrolatu eta gero .

Haatik, ez da beste ezberdintasunik somatzen

lan-satisfakzioaren beste alorretan bi enpresa hauen

artean . 1989 .eko abenduan Kooperatiben Kongresuan har-

tutako erabakiak ondo lotzen dira guk somatutakoarekin,

zeren proiektu ekonomikoari kontu gehiago egin behar

zaiola erabakitzen da, giza filosofia pixka bat bazter-

tuz, langileek alderdi ekonomikoekiko duten sentikorta-

suna argudiatuz . Honek Arizmendiarretaren ideiak

ahaztea suposatzen du neurri handi batean .

4 .5 .2 . SEXUA

Emakumeen multzoa, portzentaian gizonezkoena

baino askoz txikiagoa, askoz gazteagoa da ere eta

denbora laburragoa darama enpresan, behar bada, lana

uzteagatik ezkontzerakoan edo seme-alabak izaterakoan .

11 4

Emakumeek gizonak baino askoz gutxiago

irabazten dute eta kontramaisu lanposturako gutxiagotan

promozionatzen dira . Hala eta guztiz ere, gizonak baino

satisfakzio handiagoa agertzen dute erregresio

anizkoitzean zereginarekin, soldatarekin eta promozioen

politikarekin . Emaitza hauen esplikazioa zera da,

emakumeek lanar¡ buruzko anbizio gutxiagoa izan

zezaketeela, balore-eskala ezberdin baten ondorioz,

orekatuagoa edo egokituagoa, zeren lanetik kanpoko

beharrek pisu espezifiko handiagoa edukiko bait lukete

gizonaren balore-eskalan baino . Honi gizarteak,

familiburuaren rola ematerakoan, oinarri ekonomikoaren

zama ematen dio eta rol hau senarrarena edo familiako

aitarena baino sendoagoa izan daiteke .

Kauppinen-Toropainen (1983) eta lag .ek 7000

pertsonek osatutako Finlandiako populazio aktiboaren

lagin errepresentagarri batean insatisfakzio handiagoa

somatzen dute emakumeen artean gizonengan baino, berdin

eskulangi-leak izan (blue collar workers) zein

indirektuak izan (white collar workers) .

Gure emaitzaak ez datoz bat Smith eta lag .ek

(1969) aurkeztutakoekin, ikusten genuen bezala ; hauek

ere insatisfakzio zertxobait handiagoa somatzen

dutelarik emakumeen artean .

1 1 5

Adimen-osasunari dagokionez, azterketa

unifaktorialean emakumeek 1 .2ko Odds Ratio bat azaltzen

dute (1 .2 aldiz inzidentzia handiagoa aurkeztuko

luketela adimen-gaixotasuna) eta ez du signifikazioa

iristen kobariantza anizkoitzean .

Goldberg eta lag .ek (1974) osasun komunitarioko

lagin randomizatu batean Manchester-eko hegoan 25 .8ko

%HS eta 18 .7koa Perth-en somatzen dute emakumeen

artean. Gizonentzako, berriz, 15 .8 eta 13 .5koak

aurkitzen dituzten bitartean, dagokionez . Bi hirietan

puntuazio handiagoa somatzen dute emakumeen artean,

halegia .

Tousignant eta lag .ek (1985) ere sintomatologia

portzentaia handiagoa somatzen dute adin-sail guztietan

emakumeentzako .

Beraz, nahiz emakumeek adimen-osasun okerragoa

edo sufrimendu psikiko handiagoa azaldu ikerketa

guztietan, gure lanean ez da berdin azaltzen . Emakumeen

kopuru txikia izan zitekeen arrazoi bat, potentzi

estatistiko eza, beraz . Haatik, selekzio-alborapena

egon daiteke lanera doazenen artean, hots, lanik

gabekoak edo etxean gelditzen direnak baino

osasuntsuagoak izan zitezkeela .

11 6

Haavio-Mannila-ren arabera (1981), bestalde,

ikerketak kontraesanean dauden arren, gehienek, etxetik

kanpoko lanak adimen-gaixotasuneko sintometatik

(depresioa edo antsietatea, bezala) babesten duela,

adierazten dute .

4 .5 .3 . ADINA

Nahiz adina soldatarekin positiboki korrelazio-

naturik azaldu eta kontramaisuak zaharragoak izan,

faktore hau negatiboki lotzen da satisfakzio globalaren

korrelazio anizkoitzean, eta ez du esangura lortzen

zereginarekiko satisfakzioarekin positiboki erlaziona-

tzen delako .

Lucas-ek (1981), Cantabriako 753 langiletako

lagin batean, korrelazio positibo txikia somatzen du

adina eta satisfakzioaren artean . Espainian zehar 1 .144

langiletako lagin batean egindako inkesta batean,

bestalde, ez da somatzen inongo loturarik adina eta

satisfakzio orokorreko indizearekin (Lucas-ek aipatua) .

Adimen-osasunarekiko lotura ez zela erabat

lineala ikusten bagenuen, sintoma psikiatriko gehiago

somatzen da zaharren artean . Horregatio, adinak ez zuen

1 17

lotura esanguratsua lortzen kobariantza anizkoitzean .

Toussi<nant eta lag .ek (1985) adimen-sintomen

prebalentzia adinarekin handitzen dela somatzen du .

Goldberg-ek (1978), aitzitik, lagin komunitario

randomizatuetan adinak ez duela eragin argia GHQrengan,

kontsideratzen du .

4 .5 .4 . LANPOSTUA

Kontramaisuek, itxarotekoa zen bezala,

eskulangileek baino lan-satisfakzio handiagoa dute .

Gainbegirada, promozioak eta lankideetako galdesortetan

esanguraz azaltzen da lanpostua .

Eskulangileek kontramaisuek baino 1 .6 aldiz

gehiago aurkezten dute adimen-sufrimendua, esangurarik

gabe .

4 .5 .5 . IKERKETAREN BESTE FAKTOREAK

Euskararen ezagutzak emaitza interesgarri bat

eskaintzen du, adimen-sufrimendu handiagoa dagoela

euskaldunen artean, batez ere idazten jakin gabe hitz

egiten dutenen artean . Hala ere, datu hau ez da

1 1 8

estatistikoki esanguratsua .

Hezkuntz mailak ez du lotura esanguratsua

GHQrekin, adimen-sufrimendurik txikiena lanbide-

heziketa egin dutenen artean somatzen den bitartean,

nolanahi ere . Lan-satisfakzioarekin, berriz, korrelazio

anizkoitzean lotura negatiboa du . Promozioak eta

lankideak eskaletan zera ikusten da, ikasketa gehiago

dutenek satisfakzio gutxiago azaltzen dutela . Ezin da

satisfakzioa gizakiaren helburuetatik urrundu eta

ikasketa lan berriak eta zailak garatzeko tresna

ukaezina da, beraz, lanpostu berdinerako eta beste

faktoreak kontrolaturik, hezkuntzak negatiboki jokatzen

du satisfakzioarekin .

Ordu extrak egiten dituzten langileak

satisfakzio handiagoa dute, nabarmenago gainbegirada,

soldata eta promozioak eskaletan ikusten delarik .

Langile hauengan lanarekiko, edo enpresarekiko,

jarrera ezberdin bat somatzen da, integratuagoak

baleude bezala . Gainera, langile hauek adimen-osasun

hobea dute, kobariantza anizkoitzean esangura lortzen

duen faktore bakarra bait da .

Enpresaren neurria faktore interesgarri bezala

azaltzen zaigu . Satisfakzio gutxiago somatzen da 50etik

beherako

enpresetan

eta

400etik

gorakoetan,

11 9

bitartekoetan satisfakzio handiagoa ikusten dela eta .

Zeregina eta soldataren eskaletan lotura negatiboa,

esanguratsua, du . Lankideetako eskalan, ordea, lotura

esanguratsua eta positiboa du . Beste faktoreak

aztertzerakoan ez genuen ikusten fenomeno hau . Azalpen

bat bilatzerakoan ez zaigu besterik gelditzen, hots,

lantegi handietan langileak enpresa edo enpresariaren

aurrean elkarrekin lotuago egotera eramaten duen

jarrera defentsibo bat gertatzen dela, klase sozialaren

sentimendu sendoagoa .

Nahiz enpresa handietan adimen-sufrimenduaren

prebalentzia handiagoa somatu, enpresaren neurriak ez

du eraginik kobariantza anizkoitzean . Beste faktoreen

bitartez azaldu daiteke azterketa unifaktorialean

somatzen zena .

Soldata eta etxeko irabaziak ez dira lotuta

azaltzen adimen-osasunarekin edo satisfakzio globalare-

kin . Logikoa den bezala, lotura esanguratsua dute

soldataren satisfakzioarekin . Erregresio anizkoitzean

etxeko irabaziak faktoreak galdu egiten du pisua

aurresale bezala, azken batean, sexuarekin lotura

handia zuelako eta faktore honek eramaten duelako pisua

(emakumeek etxeko irabazi handiagoak dituztelako eta

satisfakzio handiagoa sentitzen dutelako) .

1 2 0

Euskal Komunitate Autonomoan duela gutxi

burutua den ohartutako erikortasunari buruzko inkesta

batean (Eusko Jaurlaritza, 1989), gaixotasun-prebalen-

tzia handiagoa somatzen da behemaila sozialetan,

adimen-arazoak direla portzentaien ezberdintasunik

handienak azaltzen dituztenak . Autoreek bi hipotesi

nagusi eskaintzen dituzte emaitzen azalpenerako :

1- Egoera sozialik kontrakoenak adimen-arazoak

garatuko lituzkete .

2- Klase soziala litzateke menpeko aldagaia,

gaixotasunaren ondorioa egoera sozial eta

ekonomiko txarra litzatekelarik .

Toussignant eta lag .ek (1985) sintomatologi

maila handiarekin eta etxeko irabazi eskasekin lotura

nahiko argia somatzen dute .

Ez dezagun ahaztu lan honetan maila sozial

berdineko jendea aztertzen ari gacela, eta ez ditugula

ezberdintasun argiak ikusi adimen-osasunari dagokionez .

Gure ustez adimen-arazoen arrisku-faktorea status

sozio-ekonomiko ahula izango litzateke, etxeko

irabaziak status horrekin lotuta egonik .

1 2 1

4 .6 . MENPEKO ALDAGAIEN AZTERKETA

Hainbeste faktore eta aldagai zegoenez

ikerketan, bi multzotan zatitu ditugu emaitzaen

azterketa, errazago ulertu dadin . Ondoren, menpeko

aldagaiei dagokion azterketa egingo dugu .

4 .6 .1 . KASU PSIKIATRIKOEN PREBALENTZIA

Muñoz eta lag .ek (1979) erabilitako sentikorta-

suna eta espezifikotasuna erabiltzea erabaki genuen .

Arazoa zera da, Goldberg-ek (1978) aipatzen duen

bezala, medikuntza orokorreko kontsulta ez den alorrean

balore hauek aldatu daitezkeela .

Lan hontan prebalentziaren tasa ikerketa

komunitario randomizatuetan baino txikiagoa da . Hau

"langile osasuntsuaren eragina" edo "healthy worker

effect" delakoaren ondorioa izan daiteke ; hau da,

lagileak ez direla populazio osoaren

errepresentagarriak, osasunari dagokionez, lanean

sartzeko pasatu behar dituzten hautaketa probak

selekzio inportantea suposatzen dutelako . Bestalde,

osasuna galtzen duen langilea erretiratu egiten da

lanetik, lan astuna edo gogorra denean, batez ere .

1 2 2

Jenkins-ek (1985a) arazo psikiatriko arinen %

33ko prebalentzia somatzen du eskulangile eta langile

indirektuak osatutako gizon eta emakumeen populazio

batean, GHQ-60 eta elkarrizketa kliniko protokolizatu

baten bitartez . Bere ikerketan somatzen duen positiboen

portzentaia (%HS) % 33koa da gizonentzako eta % 37koa

emakumeentzako . Gainera, arazo psikiatriko hauek gaixo-

tasunagatiko absentismoaren tasen igoera batekin lotzen

direla somatzen du . Beste lan batean Jenkins-ek (1985b)

arazo psikiatriko arinak turnovern-aren faktore

inportantea direla ikusten du .

Serra-k (1988) GHQ-12 galdesortaren

ehuneko 24 .1 (%HS) somatzen du jantzigintzara

dedikatzen diren lantegi bateko emakumeen artean . Bere

emaitzek gureek baino gaixotasun gehiago azaltzen dute,

baina ez dira konparagarriak bi arrazoi nagusi direla

medio, galdesorta ezberdina eta, behar bada,. jatorri

sozial ezberdineko emakumeak izatea .

Ikerketa honetan kasu psikiatrikoaren

definizioa auzitan jarri nahi genuke, osasuna eta

gaixotasunaren artean muga bat ezartzearen beharra,

alegia . Osasunaren gradua etengabe bat bait da ;

osasunaren mailarik garaienetik gaixotasun-egoerarik

larrienera, hilzorian, doana . Muga bat ezarri edo

12 3

bitartez

finkatu behar da espezialistak nor den gaixoa erabaki

dezan, baina muga hori beste parametro epidemiologiko

batzuri lotuta dago, denbora edo lekua tarteko .

Horregatik, Goldberg-ek edo galdesorta hauen

balidazioetako autoreek erabiltzen duten "kasu

psikiatriko" kontzeptua baino nahiago dugu Amiel-ek

(1970) proposatzen duena, "sufrimendu psikikoa ", hain

zuzen, kualitatea baino gehiago kantitatea adierazten

duelako .

1989 .eko Arabako eta Gipuzkoako gaixotasunaga-

tiko lan-ezintasun iraunkorreko eskakizunak

aztertzerakoan, adimen-gaixotasunak irugarren arrazoi

bezala azaltzen dira, gaixotasun osteo-muskularren eta

zirkulatorioen ondoren, hauek baino ia 8 urte lehenago

azalduz, batezbestez (Aurrekoetxea eta lag ., 1990) .

"Bizitza eta laneko egoeraren hobakuntzarako

Fundazio Europearrak" (1984) Fletcher eta - Payne-k

1980an egindako jorraketa bibliografikoa jasotzen du .

Honen arabera "2000 langile, artezkari eta

profesionalen ikerketa batean % 12ak angustia

emozionala nozitzen zuen . 3083 eskulangileen osasun-

azterketatan oinarritutako beste ikerketa batean

gizonezkoen % 9 .lek eta emakumezkoen % 13k lan-

ezintasuna sortzen duen neurosia sofritzen zuen, eta

12 4

gizonezkoen beste % 19 .2k eta emakumezkoen beste % 23k

neurosi arinagoa nozitzen zuen . Adimen-gaixotasunak

40 .000 .000 lanegunen galeraren arrazoi dira, laneko

gatazkagatik 10.000 .000 lanegun galtzen diren

bitartean " .

4 .6 .2 . ADIMEN-OSASUNEKO IKERKETAREN AZTERKETA

Ikerketa honen alderdi analitikoena lan-

satisfakzioak adimen-osasunean duen eraginaz arduratzen

da, lan honen helburu nagusietako bat . Korrelazio

linealeko testa erabiltzeak ez du nahitaez suposatzen

harreman honek lineala izan beharko duenik . Lotura

inportantea somatzen da, koherentea literaturan ikusten

denarekin . Lotura háu ez da halabeharrez kausala

izango, epidemiologian kausal hitzak duen zentzuan

behintzat, posible delako, baita ere, osasunaren

galerak satisfakzioaren gutxitzea ekartzea .

Kirjonen eta lag .ek (1984) 657 langileen lagin

batean eta erregresio anizkoitzeko testaren bitartez

0 .29ko korrelazio anizkoitzeko koefizientea somatzen

dute, lan-egoeraren aldaketak adierazten dituzten

faktoreak eta adimen-osasunaren aldaketen artean .

1 2 5

Aurresalerik indartsuenak lan-edukinaren aldaketak eta

nagusi hierarkikoarekiko harremanen aldaketak ziren .

Gure aburuz lan-satisfakzioa adimen-osasunaren

galeraren adierazle sentikorra, eta espezifikotasunik

gabekoa, da . GHQ-k zeinu eta sintoma psikiatrikoak

neurtzen ditu, arazo orokorrak eta psikosomatikoak,

depresioa, antsietatea, loaren aldaketak eta disfuntzio

soziala tarteko direlarik . Denboran mantendutako

insatisfakzio-egoera batek aparatu psikikoaren oreka

funtzionala hautsi lezake, GHQ-ren puntuazioaren igoera

bat sortuz, ondorioz .

NLE/OME Batzorde Misto batek (1984) faktore

psiko-sozial kaltegarrien eraginez langilegoaren %

5-10ek arazo sozial larriak nozitzen dutela adierazten

du .

Adimen-osasuna

parametro

epidemiologiko

batzurekin lotzen duen ikerketa deskribatzaileak

emaitza aipagarri edo esanguratsu gutxi

12 6

sortzen du,

espero zen bezala, azken finean lan hau ez bait zen

adimen-osasunaren galeraren arrazoiak ikertzeko .

Harrigarria da lantegi handietan (400 langile edo

gehiago) somatzen den GHQ-an "Higs Scores"-en

portzentaia . Emaitza hau beste faktoreek esplikatu

dezakete, (ordu extrak, sexuak, euskarak, hezkuntzak

eta adinak)

kobariantza anizkoitzean lantegiaren

neurriari zuen pixua kentzen bait diote .

Ordu extrak egin ohi dituzten langileen artean

HS-eko proportzio txikia auto-selekzioaren ondorioa

izan daiteke (langile osasuntsuenak izan zitezkeela

laneguna amaitzerakoan jarraitzeko prest egongo

liratekenak), ez dugulako uste lan gehiago egiteak

osasun-sortzailea daitekenik .

4 .5 .3 . SATISFAKZIOKO IKERKETAREN AZTERKETA

Satisfakzioaren ikerketak informazio ugari

eskaintzen digu. Aldagai independienteen ugaritasunak

eta sei eskalaz osaturik egotea galdesorta hau ondorio

asko edukitzera eramaten du . Hala ere, posible izan den

neurrian murriztu egin ditugu informazio interesgarri-

rik eskaintzen ez zuten emaitzak, idazlana ez zedin

astunago bihurtu .

Analisi anizkoitzetan satisfakzioarekin

sarriago lotzen diren faktoreak sexua, ikasketak,

lanpostua, ordu-extrak eta lantegiaren neurria dira .

Lehen lauak zentzu berdinean lotzen dira, zeinu

berdinarekin . Lantegiaren neurria eta soldata, berriz,

zeinuz aldatzen dira lankideen eskalan .

Honek

1 2 7

satisfakzio osoaren eskalan duten pisu txikia, edo

txikiagoa, adierazten du . Honek berak esplika dezake

ere soldata eta lankideak eskalen artean somatzen

korrelazio txikia .

Errioxako "arrisku-mapa" burutzeko langileei

zuzendutako inkesta sorta bat garatu zen . Inkesta

horietako batean , (INSHT, 1987), Industria, Eraikuntza

eta Zerbitzuetako langileei zuzenduan, populazioaren

errepresentagarri diren 996 gizabanakoei burutuan, gure

ikerketarekiko gertutasunagatik interesgarri izan

daitezken laneko egoerei buruzko eritziak jasotzen

dira .

% 68 .2rentzako bere lanposturako ez da ezagumen

berezirik behar .

% 29 .4rentzako langileak berak egindako okerrak

ohartu gabe geratzen dira .

% 27 .1k bere lana "gutxi edo oso gutxi" kontsi-

deratuta dagoela dio .

Heren batek ez dezakeela bere

"ezer" aplikatu esaten du eta la % 40k "apur

bat" bakarrik aplika dezakeela dio .

Inkestatuen

% 56.2k ez dela

"inoiz"

promozionatu enpresan dagoenetik dio

den

gaitasunetatik

eta %

33 .2ak "zerbait" promozionatu duela deklaratzen

1 2 8

du . Emakumeek gizonek baino aukera gutxiago

dutela adierazten dute .

% 61 .4k bere enpresan ez dagoela prozedura

formalik promozioa erregulatzeko dio eta

dagoenean % 34ak desegokia kontsideratzen du .

% 13k komunikaziorako oztopoen existentzia

adierazten du .

Lankideen arteko harremanak hierarkikoak

bertikalak baino hobeto baloratzen dira,

bien kasuan okerragoak kontsideratzen dira

lantegiaren neurria handituz gero .

Azken datu hau ez dator bat ikerketa honetan

lankideei buruz aurkitzen genuenarekin, baina,

guztietara, lantegi handietako langileen defentsako

jokabide bat izan daitekeen hipotesia indartzen du .

Eztabaida amaitzeko Levi-k (1987) aipatzen duen

ohar bat ekarri nahi genuke ; autore ezagun honen

arabera, lanean dagoen populazio osoaren erdia, gutxi

gorabehera, zorigabea da bere enpleguan .

12 9

edo

eta

era

5 . KONKLUSIOAK

1- Tesi honen lehen ondorioa zera da, kooperatibagintzak

ez duela, satisfakzioaren aldetik, abantailarik suposa-

tzen enpresa tradizionalaren aurrean . Soldatarekiko

satisfakzioaren salbuespenarekin ez da somatzen

ezberdintasun esanguratsurik kooperatibisten aide .

2- Lehen ondorioan oinarriturik, kooperatibetako

eskuhartzeko programak, satisfakzioaren alorrean,

faktore psiko-sozialak hartu behar lituzke kontuan,

Sozietate Anonimoetan bezalaxe, osasunean ondorio

positiboa duten faktoreak bultzatuz eta eragin

negatiboa dutenen kontra borrokatuz .

3- Lan-osasunaren plangintzarako datu onuragarria da lan

honetan somatzen den adimen-gaixotasunaren prebalentzia

(% 10 .5 eta % 16 .iren bitartekoa), nahiz ikerketa

komunitario randomizatuetan tasa handiagoa somatu .

Emaitza hau ikusiz eta adimen-sufrimenduak dituen

ondorioak aztertuz ezinbestekoa iruditzen zaigu lan-

osasuneko programek adimen-osasunaren alderdia ukitu

behar luketela .

1 3 0

4- Lehentasun nagusia lan-osasuneko eskuhartze programetan

segurantzak eta higieneak izan arren, eta programek

arrisku hauek kontrolatzen dituzten neurrian batez ere,

faktore psiko-sozialenganako eskuhartzea burutu beharko

litzateke. Horrez gainera, egungo industrian segurantza

eta higieneko arriskuak ezabatu edo gutxituz doaz

teknologia - berriko prozedurak ezartzerakoan . Hau

denborarekin aldaketa bat suposatzen ari da langileen

eskarietan, geroz eta lotuagoak ergonomia edo psiko-

soziologiarekin .

5- Ez dugu adimen-osasunaren eskuhartze prebentiboa

programazioaren kanpoan ikusten, efizientziaren izenean

adimen-gaixotasunaren bigarren mailako prebentzioa eta

adimen-osasunaren babesa eta promozioa xehetasunez

sortu, garatu eta aztertutako programatan burutu behar

dira . Adimen-osasuneko eskuhartze honek datu epidemio-

logiko fidagarrietan oinarriturik egon behar du .

Epidemiologia deskribatzailea programazioaren lehenta-

sunak zeintzuk diren erabakitzeko baliagarria da .

Zentzu honetan, ikerketa hontako laginaren populazioa-

rengan eskuhartzerako gauza dela uste dugu . Modu

berean, erabilgarria izan beharko litzateke beste

ikertzaileek alor hau landu dezaten, ikerketa honen

okerrak eta gutxiegitasunak ebitatuz .

1 3 1

6- Tesi honek, beste alderdi batetik, emakume langileen

ezberdintasunak agertzen ditu gizon langileekiko .

Adimen-osasunaren aldetik sufrimendu handiagoa somatzen

da eta satisfakzio handiagoa lanarekin, nahiz lan-

egoera okerragoa bizi ; soldata txikiagoa eta

promoziorako aukera gutxiago . Ikerketa honetan

emakumeen lagina txikiegia izan da (39 emakume) ondorio

argiak ateratzeko eta gutxiago multzo horren barruan

aztertzeko . Lan espezifikoak burutu beharko lirateke

emakume langileen egoera ikertzeko .

7- Lan-satisfakzioarekin estuago lotuta azaltzen diren

faktoreak lantegiaren neurria edo lantegiak dituen

langileen kopurua, sexua, ikasketak edo hezkuntz maila,

lanpostua, ordu extrak egitea eta soldata dira .

8- Ikerketa honetan erabilitako galdesortak baliogarri-

tasun handikoak dira lan-osasunaren_ alorrean

erabiltzeko . Ulerkuntza errazekoak dira eta nahiko

azkarrak betetzeko . Beren baliogarritasunak eta barne-

kontsistentziak, bestalde, ikerketarako tresna egoki

bihurtzen dituzte .

1 3 2

GHQ-k informazio inportantea eskaintzen du, adimen-

sufrimenduarena . Beste ikerketa analitikoagoetan

galdesorta espezifikoak erabili beharko lirateke .

Adibidez, antsietatearen galdesorta estresarekin

aztertzeko, edo depresioaren galdesorta langabeziarekin

edo erretiroarekin aztertzeko, edo sintoma somatikoen

galdesorta errelebotako lanaren ondorioak ikusteko .

JDI-k informazio ugari eskaintzen du, lanaren bost

alderdi ezberdinekiko satisfakzioa neurtzen duelako . Ez

dakigu anonimaturik gabe izango duen balioa, baina

aukeran izenik jarri gabe erabili behar dela iruditzen

zaigu . Duen beste akats bat zera da, ez duela balio

norbanakoaren satisfakzioaren diagnostikorako . Bi

salbuespen hauek kontutan hartuta JDI oso tresna

eraginkorra iruditzen zaigu, talde ezberdinen arteko

konparaziorako .

9- Bi eskalen artean -JDI eta GHQ- lotura esanguratsua eta

nahiko inportantea somatzen da, lan-satisfakzioaren eta

adimen-sufrimenduaren artean, hain zuzen ere .

1 3 3

6 . BIBLIOGRAFIA

1 . ABRAMSON J .H . Métodos de estudio en medicina

comunitaria . Una introducción a los estudios

epidemiológicos y de evaluación . Madrid : Ed . Díaz de

Santos, 1990 .

2 . AMIEL . R . Entreprise santé . Manuel de psychologie du

travail et de psychiatrie sociale . Paris : Maloine Ed .,

1985 .

3 . AMIEL R . La notion de la santé mentale et son

évaluation dans les études épidémiologiques à visées

préventives en médecine du travail et en santé

communautaire . Arch . Mal . Prof ., 1986 ; 47, 1 : 1-14 .

4 . AMIEL R . LEBIGRE F . Un nouveau test rapide pour

l'appretiation de la santé mentale . Ann . Méd . Psy .,

1970 ; 4 : 565-580 .

5 . ASUA J . URBANEJA F . AURRECOECHEA J .J . Salud mental en

el trabajo : Alteraciones e intervención preventiva .

Salud y Trabajo, 1989 ; 71 : 4-13 .

6 . AURREKOETXEA J .J . Estudio de prevalencia de casos

psiquiátricos en una población de trabajadores directos

y encargados de 20 empresas del País Vasco VII . San

Sebastián : Reunión Científica de la S .E .E ., junio 1988 .

1 3 4

7 . AURREKOETXEA J .J . LOPAZ M.A . URBANEJA F . COTO J .C .

Estudio descriptivo de las demandas de incapacidad

laboral por enfermedad común en Araba y Gipuzkoa, 24

semestre de 1989 . Remitido al I Congreso de Seguridad e

Higiene en el trabajo . Bilbao, octubre 1990 .

8 . ARMSTRONG T .B. Job content and context factors related

to satisfaction for different occupational levels . J .

of Appl . Psychol ., 1971 ; 55 .

9 . AXELSON O . Elucidation of some epidemiologic principes .

Scand . J . Work Environ . Health, 1983 ; 9 : 231-240 .

10 . BOITEL L . JUILLARD G . BLONDET M . LEROUX C . PARDON N .

VIOT P . VIRET P . MACAREZ J. CHAW N . Recherche portant

sur les relations travail environnement et santé des

travailleurs . Paris : Publications A.S .M .T . Doc . 1,

1985 .

11. CANADIAN PUBLIC HEALTH ASSOCIATION . Surveillance de la

santé des travailleurs . Canadian J . of Publ . Health,

1986 ; 77 : 100-108 .

12 . CAPLAN R .D . JONES K .W . Effectsof work load role

ambiguity and tipe A personality on anxiety depression

and heart rate . J. of Appi . Psychol ., 1975 ; 60, 6 : 713-

719 .

1 3 5

13 . CASTILLO J .J . PRIETO C . Una técnica subjetiva de

investigación en condiciones de trabajo : Las encuestas

de satisfacción . Rev . Esp . Invest . Sociol ., 1981 ; 13 :

49-63 .

14 . CENTERS R . BUGHENTAL D.E . Intrinsic and extrinsic job

motivation among different segments of the working

population . J . of Appl . Psychol ., 1966 ; 50 .

15 . CHEKOWAY H . PEARCE N . CRAWFORD-BROWN D .J . Research

methods in occupational epidemiology . New York : Oxford

Univ . Press, 1989 .

16 . COMITE MIXTO O .I .T ./O .M .S . DE MEDICINA DEL TRABAJO

Identificación y control de los factores psicosociales

nocivos en el trabajo . Genève : Informe . Novena reunión,

1984 .

17 . COOPER C .L. Identifying stressors at work : Recent

research developments . J . of Psychosom . Research .

1983 ; 27, 5 : 369-376 .

18 . COTTON E .

L'éducation pour la santé .

Méthodes .

Bruxelles : Ed. de l'Univ . de Bruxelles, 1982 .

19 . DAHAN R. CAULIN C . Le choix du test statistique lors

d'une étude clinique ou thérapeutique . La Presse Méd .,

1985 ; 14, 1 : 35-37 .

13 6

01

20 . DAVIS K . ALLEN G .R . Lenght of time that feelings

persist for Herzberg's motivational and maintenance

factors . Personnel Psychol ., 1970 ; 23 .

21 . DOLAN S . ARSENAULT A. Stress santé et rendement au

travail . Montréal : Ecole de Relations Industrielles .

Univ . Montréal . Monographie n 5, 1980 .

22 . DUNNETTE M .D .

CAMPBELL J .P .

HAKEL M.D .

Factors

contributing

to

job

satisfaction

and

job

dissatisfaction

in

six

occupational

groups .

Organizational Behav . and Human Performance, 1967 ; 2 .

23 . ECHENAGUSIA V .M. AURRECOECHEA J .J . Evaluación de la

salud mental en medio laboral . Prevención, oct-nov,

1988 ; 106 : 24-28 .

24 . EDSTRóM R. Medios y procedimientos para mejorar el

medio ambiente de trabajo . XI Congreso Mundial de

Prevención de los accidentes de Trabajo y de las

Enfermedades Profesionales .

25 . EUSKO JAURLARITZA GOBIERNO VASCO . Encuesta de salud de

la Comunidad Autónoma vasca . Vitoria-Gasteiz : Serie

Estadísticas y Documentos de Trabajo . n 14, 1987 .

27 . EUSTAT (INSTITUTO VASCO DE ESTADISTICA) . Encuesta de

población en relación con la actividad .

Gasteiz, Nov . 1987 .

1 3 7

Vitoria-

28 . EWEN R .B . Some determinations of job satisfaction: A

study of the generality of Herzberg's theory . J . of

Appl . Psychol ., 1964 ; 48, 3 : 161-163 .

29 . EWEN R .B. SMITH P .C . HULIN C .L. LOCKE E .A . An empirical

test of the Herzberg's two factor theory . J . of Appl .

Psychol ., 1966 ; 50 .

30 . FLEISS J .L .

Statistical methods for rates and

proportions . New York : Wiley, 1981 .

31 . FOWLER F .J. MANGIONE TW . Reducing interviewer effects

on health survey data . Center for Survey Research .

Univ. Massachusetts Boston Rev ., Febr . 1986 .

32 . FRANCES R .

satisfaction dans le travail et le

emploi . Paris : Puf le Psychologue . Presses Univ . de

France, 1981 .

33 . FRANCES R . Prédire la satisfaction au travail . Bull . de

Psychol ., 1980 ; 33, 344 : 401-408 .

34 . FRASER T .M. Stress et satisfaction au travail . Etude

critique . Genève : Série Sécurité Hygiene et Médecine du

Travail . n 50 . B .I .T ., 1983 .

35 . FRIEDLANDER F . Job characteristics as satisfiers and

dissatisfiers . J. of Appl . Psychol ., 1984 ; 84 .

36 . FRIEDLANDER F . Motivations to work and organizational

performance. J . of Appl . Psychol ., 1966 ; 50 .

1 3 8

37 . FRIEDLANDER F . Underlying .sources of job satisfaction .

J . of Appl . Psychol ., 1963 ; 47 .

38 . FUNDACIóN EUROPEA PARA LA MEJORA DE LAS CONDICIONES DE

VIDA Y DE TRABAJO (CEE) El estrés físico y psicológico

en el trabajo . Madrid : Ministerio de Trabajo y

Seguridad Social, 1987 .

39 . FURNHAM A. SCHAEFFER R. Person-environment fit job

satisfaction and mental health . J . of Occ . Psychol .,

1984 ; 57 : 297-307 .

40 . GOLDBERG D .P. The detection of psychiatric illness by

questionnaire . London : Maudslev Monograph . n. 21 .

Oxford University Press, 1972 .

41 . GOLDBERG D .P .

Manual of the General Health

Questionnaire . Windsor : Nfer-Nelson, 1978 .

42 . GOLDBERG D .P . BLACKWELL B . Psychiatric illness in

general practice . A detailed study using a new method

of case identification . Brit . Med . J ., 1970 ; 2 : 439-

443 .

43 . GOLDBERG D .P. COOPER B . EASTWOOD M .R. KEDWARD H .B .

SHEPHERD M . A standardized psychiatric interview for

use in community surveys . Brit . J . Prev . Soc . Med .,

1970 ; 24 : 18-23 .

1 3 9

44 . GOLDBERG D.P . RICKELS K . DOWNING R . HESBACHER P . A

comparison of two psychiatrie screening tests . Brit . J .

Psychiat ., 1976 ; 129 : 61-67 .

45 . GOLDBERG M . DAB W . CHAPERON J . FUHRER R . GREMY F .

Indicateurs de santé et "sanométrie" : Les aspects

conceptuels de recherches récents sur la mesure de

l'état de santé d'une population . Rev . Epidém . et Santé

Publ . 1979 ; 27 : 51-68, 133-152 .

46 . GORDON G.G . Relationship of satisfiers and

dissatisfiers to productivity turnover and morale . Ann .

Psychologist, 1965 ; 20 .

47 . GUENESCA E . Motivación y enriquecimiento del trabajo .

Sus repercusiones en la productividad . Barcelona : Ed .

Hispano Europea, 1977 .

48 . HERZBERG F . MAUSNER B. PETERSON R . CAPWELL D . Job

attitudes : Review of research and opinion .

Psychological Service of Pittsburgh, 1957 .

49 . HERZBERG F . MAUSNER B . SNYDERMAN B .B . The motivation to

work. New York : Wiley, 1959 .

50 . HINRICHS J .R. MISCHKIND L .A . Empirical and theorical

limitations of the two-factor hypothesis of job

satisfaction . J . of Appl . Psychol ., 1967 ; 51 .

1 4 0

51 . HULIN C .L. WATERS L .K . Regresion analysis of three

variations of the two-factor theory of job

satisfaction . J . of Appl . Psychol ., 55, 3 : 211-217 .

52 . ILLICH I . Némésis médicale . L'expropriation de la

santé . Paris : Bd . Seuil, 1975 .

53 . INSTITUTO NACIONAL DE SEGURIDAD E HIGIENE EN EL

TRABAJO . Jornada de presentación de resultados del Mapa

de Riesgos de la Rioja . Madrid: I .N .S .H .T . Documento

Resumen, Jun . 1987 .

54 . IRIS G .V . BARRET G .V . Some relations between job and

life satisfaction and job importance . J . of Appl .

Psychol ., 1972 ; 56, 4 : 301-304 .

55 . JAVEAU C . L'enquête par questionnaire . Manuel à l'usage

du praticien. Bruxelles : Ed . de l'Univ . de Bruxelles,

1978 .

56 . JENICEK M . Place fondamentale et orientations nouvelles

de l'épidémiologie descriptive en santé mentale . Union

Méd . Canada .

57 . JENICEK M .

CLEROUX R .

Epidémiologie .

Principes

techniques applications . Paris : Maloine Ed., 1984 .

58 . JENKINS R. Minor psychiatric morbidity in employed

young men and women and its contribution to

absence . Br . J . Ind . Med ., 1985a ; 42 : 147-154 .

1 4 1

sickness

59 . JENKINS R . Minor morbidity and labour tournoyer . Br . J .

Ind . Med ., 1985b ; 42 : 534-539 .

60 . KALIMO R. EL-BATAWI M .A. COOPER C .L. Psychosocial

factors at work and their relation to health . Geneva :

W .H .O ., 1987 .

61 . KARMAS

G.

Introduction

à

la

psychologie

professionnelle . Bruxelles : P .U .B ., 1985-1986 .

62 . KARVONEN M . MIKEEV M .I . Epidemiology of occupational

health . Copenaghe: WHO Regional Publ . European Series .

No . 20, 1986 .

63 . KASL S .V . Epidemiological contributions to the study of

work stress . In : Stress at work . New York : John Wiley &

Sons, 1978 .

64 . KASL S .V. Mental health and work environnent : An

exmination of the evidence . J . Occ . Med ., 1973 ; 15, 6 :

509-518 .

65 . KAUPPINEN-TOROPAINEN K . KANDOLIN I . MUTANEN P . Job

dissatisfaction and work-related exhaustion in male and

female work. J . of Occ . Behaviour, 1983 ; 4 : 193-207 .

66 . KIRJONEN J . H2NNINEN V . Effets of job change on job

satisfaction and mental strain. Scand . J . of Work

Environ . & Health, 1984 ; 10 : 514-519-

67 . KORMAN A .K . Psicología de la industria

organizaciones . Madrid : Marova, 1978-

1 4 2

y de las

68 . KORNHAUSER A .W. Mental health of the industrial worker .

New York: Wiley, 1964 .

69 . LEVI L . Psychosomatic disease as a consequence of

occupational stress . In : Psychosocial factors at work

and their relation to health W .H .O . Geneva 1987 .

70 . LEVY-LEBOYER C . Satisfaction et motivation : Théories et

recherche . Bull . de Psychol ., 33, 344 : 409-412 .

71 . LIMON J. Morbidité mentale dans le secteur de soins

primaires . Memoire Licence Spéciale en Santé Publique .

Bruxelles : E .S .P ., U .L .B ., 1986 .

72 . LOBO A. GIMENO-AZNAR J .L . Estudio transcultural de los

problemas psiquiátricos en pacientes oncológicos .

Oncología, 1981 ; 80, 136 : 24-30 .

72 . LOBO A . PEREZ-ECHEVERRIA M .J . ARTAL J . Validity of the

scaled version of the General Health Questionnaire

(GHQ-28) in a spanish population. Psychol . Med ., 1986 ;

16 : 135-140 .

72 . LOCKE E .A. Satisfiers and dissatisfiers among white

collar and blue collar employees . J. of Appl . Psychol .,

1973 ; 58 .

73 . LOCKE E .A. The nature and causes of job satisfaction

In : Handbook of industrial and organizational

psychology . Marvin D. Dunnette Ed ., 1976 .

1 4 3

74 . LOCKE E .A . WHITTING R .P. Sources of satisfaction and

dissatisfaction among solid waste management employees .

J . of Appi . Psychol ., 1974 ; 59 .

75 . LUCAS MARTIN A . Una aproximación sociológica al estudio

de la satisfacción en el trabajo en la provincia de

Santander . Rev. Esp . Invest . Sociol ., 1981 ; 13 : 65-100 .

76 . MacMAHON B .

PUGH T .F .

Principios y métodos de

epidemiología . México : La Prensa Mexicana, 1970 .

77 . McGUIGAN F .J .

Psicología experimental .

Enfoque

metodológico . México : Ed. Trillas, 1978 .

78 . MALINOVSKY M .R .

BARRY J.R .

Determinants of job

attitudes . J . of Appl . Psychol ., 1965 ; 49 .

79 . MARTINEZ J .M . Paro laboral y salud mental . Servicio de

Salud Mental Diputación de Valladolid, Jun . 1984 .

80 . MASLOW A .H .

Motivación y personalidad . Barcelona :

Sagitario, 1963 .

81 . MAYO E . Man's search for himself . New York: W .W .

Norton, 1953 .

82 . MAYO E .

Problemas humanos de una civilización

industrial . Ed . Galatea . Nueva visión, 1959 .

83 . MICHOT J . Bruxelles : Bull . U .L .B . U .A .E ., Avril 1981 .

84 . MIROWSKY J . ROSS C .E . Social patterns of distress . Ann .

Rev. Sociol ., 1986 ; 12 : 23-45 .

1 4 4

85 . MONSON R.R. Occupational epidemiology . Florida : CRC

Press Inc., 1980 .

86 . MUÑOZ P.E . VAZQUEZ J.L . PASTRANA E . RODRIGUEZ F . ONECA

C. Study of the validation of Goldberg's 60-item G .H .Q .

in its Spanish version . Social Psychiatry, 1978 ; 13 :

99-104 .

87 . MUÑOZ P.E . VAZQUEZ J.L. RODRIGUEZ F . PASTRANA E . VARO

J . Adaptación española del General Health Questionnaire

(G .H .Q .) de D .P . Goldberg . (Un método de identificación

de casos psiquiátricos en la comunidad) . Arch .

Neurobiol ., 1979 ; 42, 2 : 139-158 .

88 . MURPHY H .B . The meaning of symptom-check-list scores in

mental health surveys : A testing of multiples

hypotheses . Soc . Sci . Med ., 1978 ; 12 : 67-75 .

89 . OZAMIZ J .A. SACANELL E . Medio urbano y enfermedad

mental : I Cuestiones metodológicas . Psiquis, 1982 ; 2 :

24-30 .

90 . PARKINSON D .K. BROMET E .J . Correlates of mental health

in nuclear and coal-fired power plant workers . Scand .

J . Work Environ . Health, 1983 ; 9 : 341-345-

1 4 5

91 . PAVON A . MIRANDA M . LOBO A . RUBIO L. SEVA A . Factores

sociales en los transtornos psíquicos de los pacientes

de una consulta de medicina general . Ponencia Reunión

Nacional de la Sociedad Española de Medicina

Psicosomática y psicoterapia . Barcelona, 1980 .

92 . PINEAULT R . Eléments et étapes d'élaboration d'un

programme de santé communitaire . L'Union Méd . du

Canada, 1976 ; 105 : 1208-1214 .

93 . PORTIGAL A .H . Pour la mesure de la satisfaction au

travail . Paris : O .C .D .E ., 1976 .

94 . POUSSET A . Sociologie du travail . Bruxelles : P .U .B .,

1983-1984 .

95 . RECHT P . La mesure de la santé . Arch. Belg. de Méd .

Soc ., 1984 ; 7-8 : 418-434 .

96 . REDONDO R . El rorscharch y los vacos . Bilbao : Servicio

Ed. de la Univ .del País Vasco, 1983 .

97 . ROSEN H .

Occupational motivation of research and

development personnel . Personnel Administration, 1963 ;

26 .

98 . ROTHMAN K .J . Epidemiología moderna . Madrid : Ed . Díaz de

Santos, 1987 .

99 . SACKETT D .L. Bias in analytic research . J . Chron . Dis .,

1979 ; 32 : 51-63 .

14 6

100 . SALEH S .D . A study of attitude change in the pre-

retirement period . J . of Appl . Psychol ., 1964 ; 48 .

101 . SELYE H . TURCOTTE P . La gestion du stress . Québec :

Relations Industrielles . Presses de l'Université Laval,

31, 4 : 609-616 .

102 . SERRA C . Estrés y salud mental en una población laboral

femenina . Medicina de Empresa, 1988 ; 22, 1 : 19-37 .

103 . SMITH P .C . KENDALL L .M. HULIN C.L. The measurement of

satisfaction in work and retirement : A strategy for the

study of attitudes . Chicago : Rand Mc .Nally & Co ., 1969 .

104 . SOCIETE FRANCAISE DE PSYCHOLOGIE PSYCHOLOGIE DU

TRAVAIL . Quelles motivations au travail? . Paris :

Entreprise Moderne d'Ed ., 1982 .

105 . STARCEVICH M .M. The relationship between the central

life interests of first line managers middle managers

and professinal employees and job characteristics as

satisfiers and dissatisfiers . Personnel Psychol .,

1973 ; 27 .

106 . TAYLOR F .W . La dirección de los talleres . Barcelona :

Feliú y Susana, 1925 .

107 . TAYLOR F .W . Principios de la administración científica .

Buenos Aires : Ed . Ateneo, 1959 .

1 4 7

108 . TIFFIN J . McCORMICK E . Motivation et satisfaction au

travail . Paris : Psychologie Industrielle . Presses

Universitaires de France . Bibl . Scient . International,

1967 .

109 . TONELLI S . BIOCCA M . ROSSI L . Fundamentos metodológicos

para la prevención del daño en el trabajo . Pamplona :

Curso Monográfico de Salud Laboral, Mayo 1987 .

110 . TOUSSIGNANT M . KOVESS V . L'épidémiologie en santé

mentale : Le cadre conceptuel de l'enquête Santé-Québec .

Sociol .et Sociétés, 1985 ; 17, 1 : 15-26 .

111 . TURCOTTE P . La participation comme remède au stress :

Une réponse . Québec : Relations Industrielles . Presses

de l'Université Laval, 1978 ; 33, 3 : 540-543 .

112 . TUYNS A.J. SOHIER R. Principes et définitions de

l'épidémiologie . Rev .. Epidém . et Santé Publ ., 1981 ; 29 :

75-83 .

113 . URBANEJA F . AURRECOECHEA J .J . Epidemiología y salud

laboral . Prevención, jul-set, 1987 ; 101 : 52-58 .

114 . URBANEJA F. AURRECOECHEA J .J . ASUA J . Trabajo y salud

mental . Salud y Trabajo, jul-agos, 1988 ; 68 : 4-8 .

115 . VEZINA M . La santé publique via la santé au travail .

L'Union Méd . du Canada, 1978 ; 107 : 650-656 .

1 4 8

116 . WALLOT H. La participation comme remède au stress :

commentaire . Québec : Relations Industrielles . Presses

de l'Université Laval, 1978 ; 33, 3 : 532-540 .

117 . WERNIMONT P .F. Intrinsic and extrinsic factors in job

satisfaction . J. of Appl . Psychol ., 1966 ; 50 .

1 4 9

I . ANEXUA

GALDESORTA SOZIO-EKONOMIKOA

II . ANEXUA

THE JOB DESCRIPTIVE INDEX (JDI)

INSTRUCCIONES

(JDI)

Como resultadode su experiencia en el puesto de trabajo

que ocupa, Ud . lo conoce adecuadamente, por lo que desearíamos

saber lo que piensa sobre diferentes aspectos del mismo .

Para cada aspecto hay una lista de adjetivos o frases breves

•

cada una de las cuales lleva al lado un espacio en blanco .

Si Ud . estáde acuerdo con la palabra o_ frase que describe

su trabajo, escriba una "S" en el espacio subrayado . Por el

contrario, si Ud . no está de acuerdo con esa palabra o frase,

escriba la letra "N" . En caso de estar indeciso, seFFale en el

espacio subrayado con un signa de interrogación "?" . Si en

alguna frase prefiere no contestar, deje'el espacio en blanco .

Ejemplo :

=TABACO

S

Estimulante

N

Bueno

N

Barato

Como Ud . puede observar, ni en este caso ni en los que

veremos a continuación existen respuestas correctas o incorrec-

tas . Cada cual tiene su propia opinión . Los resultados son

confidenciales e interesan sólo los resultados por grupos .

AHORA PUEDE COMENZAR A TRABAJAR GRACIAS POR SU COLABORACIO1

6

s b

ELTRABAJO

Apasionante

Rutinario

Aburrido'

Bueno

Creativo

Respeta-do, considerado

Conflictivo

Agradable

Util

Fatigante

Saludable, sano

Estimulante, desafiante

Sin interrupción, sin 'pausae

Frustrante

Demasiado simple

Interminable

Da sentimiento de realización

Satisfactorio

7

t111fluyente

Está al día

No $uaervisa lo suficiente

Se irrita con facilidad

Me indica lo que debo hacer

Molesto, pesado

Testarudo, obstinado, cabezota

Conoce bien su trabajo

Incompetente

Inteligente

Me deja tomar iniciativas

Perezoso

MISUPERIOR

Me pide mi opinión

Difícil de contentar

Descortés, maleducado

Elogia el trabajo bien hecho

Tiene tacto

Disponible, está cerca cuando se le necesita

a

SUELDO

Suficiente para gastos normales

PROMOCION

Participación satisfactoria de los beneficios

Apenas permite vivir del sueldo

4

Malo

Ingresos que permiten algunos lujos

Inseguro

Menos de lo que merezco

Sueldo elevado

Insuficiente

Buenas oportunidades para avanzar

Ocasiones de ascender algo limitadas

Ascensos según talento

Sin posibilidad de ascender

Buenas posibilidades de ascender4

Política de ascensos injusta

Ascensos poco frecuentesrAscensos periódicos

- Excelentes oportunidades dfe ascenso61

9

COMPAÑEROS

Estimulantes

Aburridos

Lentos

Ambiciosos

Tontos

k

Responsables

Eficaces

Inteligentes

Se enemistan facilmente contigo

Charlatanes

Hábiles

Perezosos

Desagradables

Indiscretos, no guardan secretos .

Activos

De pocas miras,intereses estrechos

Leales

No se dejan conocer, de difícil acceso

s

09

10

III . ANEXUA

THE GENERAL HEALTH QUESTIONNAIRE (GHQ)

CUESTIONARIO DE SALUD GENERAL DE GOLDBERG(General Health Questionnaire, 60 ítems, by Prof. Goldberg)

POR FAVOR, LEE DETENIDAMENTE

---Nos gustaría saber si has tenido algunas molestias o trastornos y como -has estado de salud en las últi .mas semanas. Por favor contesta a TODAS las preguntas, simplemente tachando con una cruz la letra quecorresponda a tu contestación . Recuerda que queremos conocer los problemas recientes y actuales, no losque has tenido en el pasado .

Es importante que trates de responder a TODAS las preguntas .

Muchas gracias por tu colaboración .

ULTIMAMENTE:

A

B

1) ¿Te has sentido perfectamente bien de Mejor que lo '1

Igual que losalud y en plena forma?

-habitual

habitual

2) ¿Has tenido la sensación de que nece- , No, en absoluto

No más que lositabas un reconstituyente?

habitual

3) ¿Te has sentido agotado y sin fuerzas No, en absoluto

No más que lopara nada?

habitual

4) ¿Has tenido la sensación de que estabas No, en absoluto

No más que loenfermo?

habitual

5) ¿Has padecido dolores de cabeza?

No, en absoluto

No más que lohabitual

6) ¿Has tenido sensación de opresión en la No, en absoluto

No más que locabeza, o de que la cabeza te va a es-

habitualtallar?

7) ¿Has podido concentrarte bien en lo que Mejor que lo

Igual que lohacías?

habitual

habitual

8) ¿Has tenido -temor a caerte desmayado No, en absoluto

No más que loen un sitio público?

habitualr

9) ¿Has tenido oleadas de calor o escalo- No, en absoluto

No más que lofríos?

habitual

10) ¿Has notado que sudas mucho?

No, en absoluto

No más qùe lohabitual

C

D

Peor que lo

Mucho peor quehabitual

lo habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Menos que lo

Mucho menos quehabitual

lo habitual

eBastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

LTIMAMENTE:

A

t ) ¿Te has dado cuenta que te despiertas No, crl absolutodemasiado temprano y eres incapaz de vol-verte a dormir?

2) ¿Te despiertas cansado?

No, en absoluto

3) ¿Te has sentido tan cansado que no tenías No, en absolutofuerza ni para comer?

4) ¿Tus preocupaciones te has hecho perder No, en absolutomucho sueño?

5) ¿Te has sentido con la cabeza más clara Más que loy despejada?

habitual

6) ¿Te has notado lleno de energía?

Mejor que lohabitual

7) Has tenido dificultades para coger o con- No, en absolutociliar el sueño?

.8) Has tenido dificultades para seguir dur- No, en absolutomiendo de un tirón toda la noche?

'9) Has venido teniendo sueños que te asus- No, en absolutoten o te son desagradables?

:0) Has pasado noches inquietas o intran- No, en absolutoquilas?

:1) Te las has arreglado para mantenerteocupado- y activo?

.2) ¿Te cuesta más tiempo hacer las cosas?

3) ¿Has perdido interés en tus actividadeshabituales?

4) ¿Has perdido interés en tu aparienciapersonal?

5) ¿Te -has preocupado menos acerca de tuvestir?

6) ¿Has salido de casa tanto como tienescostumbre?

7) ¿Te las has arreglado tan bien como lamayoría de la gente lo haría en tuscircunstancias?

Más activo quelo habitual

Más rápido quelo habitual

No, en absoluto

No, en absoluto .

Más preocupadoque lo habitual

Más que lohabitual

Mejor que lapiayoría

B

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

Igual que lohabitual

Igual que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

Igual que lohabitual

Igual que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

Aproximadamentelo mismo que lohabitual

igual que lohabitual

lás o menoslo mismo quela mayoría

C

Bastante másque lo habitual

Bastante m~+,rque lo habitual

Bastante másque lo habitual

Bastante másque lo habitual

Menos despejada Mucho menos des-que lo habitual

pejada que lohabitual

Menos energíaque lo habitual

Bastante másque lo habitual

Bastante másque lo habitual

Bastante másque lo habitual

Bastante másque lo habitual

Bastante menosque lo habitual

Más tiempoque lo habitual

Bastante másque lo habitual

Bastante másque lo habitual

Menos preocu .pado que lohabitual

Menos que lohabitual

Bastante peorque la mayoría

D

Mucho más que lohabitual

Mucho más que lohabitual

Mucho más que lohabitual

Mucho más que lohabitual

Con mucho menosenergía que lohabitual

Mucho más que lohabitual

Mucho más que lohabitual

Mucho más que lohabitual

Mucho más que lohabitual

Mucho menos quelo habitual

Mucho más tiempoque lo habitual

Mucho más que lohabitual

Mucho más que lohabitual

Mucho menospreocupado

Mucho menos quelo habitual

Mucho peor quela mayoría

ÚLTIMAMENTE:

A

28)_ -¿Has tenido la impresión, en conjunto, de Mejor que loque estás haciendo las cosas bien?

habitual

29) ¿Te has venido retrasando para comenzar No, en absolutoa trabajar o para ponerte a hacer lascosas de la casa?

30) ¿Te has sentido satisfecho con tu manera Más satisfecho. de. hacer las cosas?

31) ¿Has sido capaz de sentir calor y afecto Más que lopor los que te rodean?

habitual

32) ¿Te ha resultado fácil entenderte con la Más fácil quegente?

lo habitual

33) ¿Has pasado mucho tiempo charlando con Más tiempo quela gente?

lo habitual

34) ¿Has tenido miedo de decir ciertas cosas No, en absolutoa la gente, porque tienes la impresión deque vas a hacer el ridículo?

35) ¿Has sentido que estás jugando un papel Más tiempo queútil en la vida?

lo habitual

36) ¿Te has sentido capaz de tomar decisiones? Más que lohabitual

37) ¿Te has sentido que-no eres capaz de ini . No, én absolutociar cosas?

38) ¿Has notado que te asustas ante cualquier No, en absolutocosa que tienes que hacer?G

39) ¿Te has notado constantemente agobiado No, en absolutoy en tensión?

40) ¿Has tenido la sensación de que no puedes No, en absolutosuperar tus dificultades?

41) ¿Has vivido bajo la impresión de que la No, en absolutovida es una lucha continua?

42) ¿Has sido capaz de disfrutar en tus activi- Más que lodades normales de cada día?

habitual

43) ¿Te has tomado las cosas demasiado a No, en absolutopecho? ,

44) ¿Te has sentido con los nervios a flor de No, en absolutopiel y malhumorado?

Aproximadamente Peor que lolo mismo

habitual

No más retraso

Bastante másque el habitual

retraso que lohabitual

Aproximadamente Menos satisfe-lo mismo que lo

cho que lohabitual

habitual

Aproximadamente Menos que lolo mismo que lo

habitualhabitual

Aproximadamente Menos que lolo mismo que lo

habitualhabitual

Aproximadamente Menos_ que lolo mismo que lo

habitualhabitual

No más que lo

Bastante máshabitual

Igual que lohabitual

Igual que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

Igual que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

D

Mucho menossatisfecho

aMucho menos quelo habitual

que lo habitual

habitual

Mucho peor quelo habitual

Mucho más retrasoque lo habitual

Mucho menos quelo habitual

Mucho menos quelo habitual

Mucho más que lo

Menos útil

Mucho menos útilque lo habitual

que lo habitual

Menos que lo

Mucho menos ca-habitual

paz que lo habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual9

Menos que lo

Mucho menos quehabitual

lo habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

ULTIMAMENTE:

A

45) ¿Te has asustado o has tenido pánico sin No, en absolutomotivo?

46) ¿Has sido capaz de hacer frente adecua- Más capaz quedamente a tus problemas?

lo habitual

47) ¿Has tenido la sensación de que todo se No, en absolutote viene encima?

48) ¿Has tenido la sensación de que la gente No, en absolutote mira?

49) ¿Te has sentido poco feliz y deprimido?

No, en absoluto

50) ¿Has perdido confianza en tl mismo?

No, en absoluto

51) ¿Has pensado que eres una persona que no No, en absolutovale para nada?

52) ¿Has venido viviendo la vida totalmente No, -en *absolutosin esperanza?

53) ¿Ves tu futuro con esperanza?

Más que lohabitual

54) ¿Te sientes razonablemente feliz consi- Más que loderando todas las circunstancias?

habitual

55) ¿Te has notado nervioso y a .a punto de No, en absolutoexplotar» constantemente?

56) ¿Has tenido el sentimiento de que la vida No, en absolutono merece la pena vivirse?

57) ¿Has pensado en la posibilidad de .quitarte Claramente, node en medio»?

58) ¿Has notado que a veces no puedes hacer No, en absolutonada porque tiene los niervos desquicia-dos?

59) ¿Has notado que deseas estar. muerto y No, en absolutolejos de todo?

60) ¿Has notado que la idea de quitarte la Claramente, novida te viene repetidamente a tu cabeza?

B

No más que lohabitual

Igual que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

No más que lohabitual

Me pareceque no

No más que lohabitual

No más que lohabitual

Me pareceque no

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Menos capaz

Mucho menos ca-que lo habitual

paz que lo habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual '

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Aproximadamente Menos que lo

Con mucha menoslo mismo que lo

habitual

esperanza que lohabitual

habitual

Aproximadamente Menos que lo

Mucho menos quelo mismo que lo

habitual

lo habitualhabitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Bastante más

Mucho más que loque lo habitual

habitual

Se me ha cru-

Claramente lo hezado por la

pensadomente

-

Bastante más

Mucho más que loque lo hábitual

habitual

Bastante más

Mucho más-que loque lo habitual

habitual

Se ms ha cru-

Claramente lo hezado por la

pensadomente

CUESTIONARIO DE SALUD GENERAL DE GOLDBERG

AWMOs:1 .

HOJA DE RESPUESTAS

1

o

N

p

Nombre:

TACHA CON UNA CRUZ -LA RESPUESTA ELEGIDA

1. A B C D 31 A B C D2. A B C D 32. A - B C D3. A B C D 33. A B C D4. A B C D 34. A B C D5. A B C D 35. A B C D6. A B C D 36. A B C Dz A B C D 37. A B C D8. A- B C D 3.9. A B C . D '9. A B C D 39. A B C D10. A B C D 40. A B C D11 . A B C D 41 . A B C D12 . A B C D 42. A B C D13, A B C D 43. A B C D14 . A B C D 44. A B C D15. A B C D 45. A B C D16 . A B C D 46. A B C D17. A B C D 47. A B C D18. A - B C D 48. A- B C D19. A B C D 49. . A 'B C D20. A B C D 50. A B C D21. A B C D 51. A B C D22. Á .B C D 52. A B C D23. A B C D 53. A B C D24. A B C D 54. A B C D25. A B C D 55. A B C D26 . A B C D 56. A B C D27 A B C D 57. A B C D28. A B C D 58. A - B C D29 . A B C D 59. A B C D30. A B C D 60. A B C D