1

2

galBIDEA

4-5 KK parrila6-7 Vision de futuro

8-9 Dentadurak salgai10 Egun bero baten atzetik, euria

11 Sustraiak jan12-13 Ig-Nazioa

14 Kezko tantanak16 Maputxe herriaren testu bat

17-21 KKomikia22-24 Errespetua eta maitasuna25 Han hemengo itzulpen batzuk

26 El sueño de Alejandria pelikulako puxketa 126-27 ‘La banda de la tenaza’ eleberriko zati politt batzuk

28-30 Emakumea eta Ebergetismoa Hispanian34 Bertsoa: Euskalarri

35-36 Nork erre nahi ditu hondakiñak38-39 Eguzkiaren jainkoak eta aztekei eta giza sakrifizioei buruz

40 Han eta hemen41 Ordenagailu beharrean

43-45 Euskaldunak ez gea (hain) ezberdinak46-47 KK Manifestua

48 Gezurrari lapurtu nahi diogun lur zati hau50-52 Abortuaren legea urteetan zehar

55-58 Sevillako Kontratazio etxearen inguruko entsegua

3

4

ASTELEHENA ASTEARTEA ASTEAZKENA OSTEGUNA OSTIRALA LARUNBATA IGANDEA

7:00

10:00

10:00

13:00

KALE GORRIAN - INFO 7 IRRATIA

ALBISTEGIA - INFO 7 IRRATIA

SUELTA LA OLLA - HALA BEDI / EGUZKI

ZEBRA BIDEAN - HALA BEDI / ANTXETA / INFO 7

13:00-13:30

14:00-15:00

15:00-16:00

18:00-19:00

19:00-20:00

20:00-21:00 20:30

21:3021:00-22:00

22:00-23:00

23:00-00:00

00:00-01:00

01:00-02:00

14:00-15:00

13:30-14:00

13:00-13:30

12:00-13:00

11:00-12:00

10:00-11:00

9:00-10:00

8:00-9:00

7:00-8:00

15:00-16:00

18:00-19:00

17:00-18:00

16:00-17:00

19:00-20:00

20:00-21:00

21:00-22:00

22:00-23:00

23:00-00:00

00:00-01:00

01:00-02:00

16:00

18:00

13:30-14:00

MATXURA BURUAN

NOLA ALDATZENDIREN GAUZAK

KATU KALE (R)

HITZEN LIOAIRUTAN (R)

HITZEN LIOAIRUTAN

KATU KALE

IZARREN BIDEA

IZARREN BIDEA

EUSKRATX

ZURIA BELTZEZ

GU TA GUTARRAK

SALDA BADAGO

REVOLUTIONARYGROOVES

KALEKO MOBIDA

ADI

HAU MUNDU BITXIA

KONTZERTUAKKU/TXAPA

KAIOLATIK

KOLAX

5GUTXITAKOOHELIKOPTEROA

BARRENKALE 111215. KATEA

PARADISU ZINEMA

OBABAKOTESTIGUAK

5GUTXITAKOOHELIKOPTEROA (R)

5GUTXITAKOOHELIKOPTEROA (R)

1215. KATEA (R)

BARRENKALE 11 (R) TAUPADAZ TAUPADA

BERTXOKO

R&R RADIO

ZAHARRAK BERRI

HARROBIA

3 KORTXEA

KARTZELAKAPURTZEN (R)

GORA ETABEHERA (R)

KATU KALE

HITZEN LIOA IRUTAN (R)

GU TA GUTARRAK (R)

BERBENIR

ARTAYORRAN

BURDINOLA

KARTZELAKAPURTZEN

ESKULIBURUILUSTRATUAALBUM 1

KONFESIO 1

A DESALMBRAR

KILIOREN BASOA

JAR ITZAZU TAPOIAK

GORA ETA BEHERA

HH

RZ

KUS KUS DOINUAK

CELOSAMENTEGORDEA

KKinZONA PARRILA 2013-2014

BERTAKO IRRATSAIOAK

BERTAKO IRRATSAIOEN ERREPIKAPENAK

GAINONTZEKO IRRATSAIOAK: ARROSA SAREA

ERRO TA BERRI ARGIZIRIN AITALDIA

POTTO

5

ASTELEHENA ASTEARTEA ASTEAZKENA OSTEGUNA OSTIRALA LARUNBATA IGANDEA

7:00

10:00

10:00

13:00

KALE GORRIAN - INFO 7 IRRATIA

ALBISTEGIA - INFO 7 IRRATIA

SUELTA LA OLLA - HALA BEDI / EGUZKI

ZEBRA BIDEAN - HALA BEDI / ANTXETA / INFO 7

13:00-13:30

14:00-15:00

15:00-16:00

18:00-19:00

19:00-20:00

20:00-21:00 20:30

21:3021:00-22:00

22:00-23:00

23:00-00:00

00:00-01:00

01:00-02:00

14:00-15:00

13:30-14:00

13:00-13:30

12:00-13:00

11:00-12:00

10:00-11:00

9:00-10:00

8:00-9:00

7:00-8:00

15:00-16:00

18:00-19:00

17:00-18:00

16:00-17:00

19:00-20:00

20:00-21:00

21:00-22:00

22:00-23:00

23:00-00:00

00:00-01:00

01:00-02:00

16:00

18:00

13:30-14:00

MATXURA BURUAN

NOLA ALDATZENDIREN GAUZAK

KATU KALE (R)

HITZEN LIOAIRUTAN (R)

HITZEN LIOAIRUTAN

KATU KALE

IZARREN BIDEA

IZARREN BIDEA

EUSKRATX

ZURIA BELTZEZ

GU TA GUTARRAK

SALDA BADAGO

REVOLUTIONARYGROOVES

KALEKO MOBIDA

ADI

HAU MUNDU BITXIA

KONTZERTUAKKU/TXAPA

KAIOLATIK

KOLAX

5GUTXITAKOOHELIKOPTEROA

BARRENKALE 111215. KATEA

PARADISU ZINEMA

OBABAKOTESTIGUAK

5GUTXITAKOOHELIKOPTEROA (R)

5GUTXITAKOOHELIKOPTEROA (R)

1215. KATEA (R)

BARRENKALE 11 (R) TAUPADAZ TAUPADA

BERTXOKO

R&R RADIO

ZAHARRAK BERRI

HARROBIA

3 KORTXEA

KARTZELAKAPURTZEN (R)

GORA ETABEHERA (R)

KATU KALE

HITZEN LIOA IRUTAN (R)

GU TA GUTARRAK (R)

BERBENIR

ARTAYORRAN

BURDINOLA

KARTZELAKAPURTZEN

ESKULIBURUILUSTRATUAALBUM 1

KONFESIO 1

A DESALMBRAR

KILIOREN BASOA

JAR ITZAZU TAPOIAK

GORA ETA BEHERA

HH

RZ

KUS KUS DOINUAK

CELOSAMENTEGORDEA

KKinZONA PARRILA 2013-2014

BERTAKO IRRATSAIOAK

BERTAKO IRRATSAIOEN ERREPIKAPENAK

GAINONTZEKO IRRATSAIOAK: ARROSA SAREA

ERRO TA BERRI ARGIZIRIN AITALDIA

POTTO

6

KKinzonako testu klasikoak 2007

Tras pensar mucho, mucho, mucho… He llegado a la conclusion de que montar un gru-po mafioso puede ser la solucion. Pero no un grupo cualquiera, un grupo mafioso de los recios, de los tercos, de los que se caga la perra!

Con sus capos, sus sol-dados, sus consiglieres y sobretodo, con su Padri-no… o sea yo!Ah! No te jode! Me lo monto yo y quieres ser tu el Padrino no? Pues a callar necio imbecil!

Me dedicaria a extorsionar al pe-queño comerciante empleando metodos no muy catolicos y les úntaria bien de guita a los txaku-rras de la base para que no pararan a mi hijo cuando esta poniendo carteles. Aun-que, como supondreis, me los iria pasando poco a poco y uno por uno por la fosa co-mún que montaria en el campo de batalla.

Tambien compraría la UTB y mantendria a la rubia y al bigotes porque son gente de puta madre! Grabas un reportaje o lo que sea y lo hechan 30 veces. Eso es de respe-tar.

A Arbulu, le tendria secuestrado en las Es-kuelitas de Eitza porque como supondreis, me quitaria a los dos alcaïdes del medio en dos diez. A Pello, le encerraria en el pabe-llon de las carrozas (y a unos cuantos ca-rroceros tambien!). Que se pudra entre la mo que le produzca un hipotetico Rehuma producido por la humedad excesiva rei-nante en el dicho lugar o que se atragante con los ganglios de sus anjinas!

Vision de futuroKKorleone

7

Tambien traeria Cds de Anestesia de contrabando. Venderia 500 ce-des en una hora a una cuadrilla de necios que solo sa-ben saltar y mover las greñas oyendo la guitarra desafi-nada del pelilargo ese! No me per-deria tampoco la oportunidad de trapichear con Cds del Murruguza ese o de vender la disco-grafia de Rocio Jurado en el mercau del sabado.

Comprar el Golden seria otra inversion, hecha con vision de producir diversion! Crearia un grupo de Jip-Jop con mi nom-bre y me cagaria en los conciertos punkis y metaleros del Gaztetxe! Ilegalizaria el te-chno y meteria a los del PNV a currar a Irimo picando piedra como hijos de puta! Montaría un Ristorante Italiano en el Ba-txoki y sustituíria el queso de Idiazabal, las alubias y el bacalado al pil-pil por la pizza, la pasta fresca y los Spagetis a la carbonara! Quitaria al borracho-bastardo de Iparra-guirre de la plaza de Urretxu y pondria a Don Francisco León “como hombre ejem-plar” de nuestra villa. A Jesus Juan Imaz (porque siempre fue Jesus Juan), le tendria colgando de la pelotas del alto de la ermi-ta de La Antigua un dia nevoso de Enero hasta que se le cayera el rabo a cachos. Le extorsionaria las pelis porno del bus a Ba-rretxe, y dejaria robar licores en el Eroski. En San Juan, quitaria la mariconada esa de la hoguera y invitaria a toda la juventud a

quemar todas las entidades bancarias del pueblo. A Renato le pondria concejal de cultura y a Belmiro dando “manualidades ” en los talleres de ocupacion.

Taparia el rio para que nadie supiera si esta en Urretxu o en Zumarraga y para callar las bocas de los putos nacionalistas Urre-chuanos. Trasladaria el Txitxarro de Itziar al Aldiri y exigiria txapa de los presos para entrar.

El dia de mi cunpleaños, esperaria los re-galos de los ciudadanos y resucitaria a La Polla Records para que tocaran en fiestas de Etxeberri.

En fin que como me salga bien te vas a cagar asqueroso bastardo maldito hijo de puta, porque tu; tú serias el ultimo eslabón de la mierda en mi pueblo, serias el haz-mereir de tod@s, te escupirian los jubile-tas y te humillarian los niños hechandote pikas con el balón, tío!

La extorsion ya ha comenzado. Ten cuida-do. Puede que el siguiente; seas tu!

8

Gauza batzuk ez genituzke erre-pikatu behar, ba-zaete jende asko ilunpean bizi za-retenak! Bazarete asko ekintza oke-rren errepikapenak zaretenak, izatez gaitz, albokoaren parasito edota zer-bitzari, albokoa bezain huts eta izakera propio ga-beziaren erakusle.

Hondartzak hon-darra behar hon-dartza izateko, pagadiek ordea ez dute hosto beharrik pagadi izateko. Ni soi-lik neguan joango nintzateke pagadietara. Bizitza gustoko dut baina zuen konpainian ez hainbeste.

Sarrera honen ondoren, gehiago errepika-tu behar ez genituzken hitz batzuen hizte-gitxoa:

ERRESPETUZ JOKATZEA= Albokoaren ongizatea kontutan hartu ondoren, nor-berarena aurrera eramatea eta nahi bada, albokoarekin konpartitzea.ETA EZ be-harrezkoa bada albokoa zapalduz nor-beraren proiektua aurrera eramatea, EZ

“desde el derecho a la vida” esan eta horrekin kontraesanean bizi eta biziaraztea.

BIZIDUN OROREN HELMUGA, ON-GIZATEA= Nor-beraren pertsona proiektuarekin eroso sentitzea. Norbera-ren mundu ikuskerak, bizi estiloak, eta fun-tzioak behin argituta eta zalantzan jarrita, aukeratutako norabi-dean helmuga topatzen saiatzea.ETA EZ gai-nera eroritakoarekin ustez gustora,alai, pro-

betxuzko sentitzea.EZ bizitza duina nahi dutenen gaixoaldi periodiko izatea.

EROSOTASUNA= Egoera jakin batean, alai, lasai eta probetxuzko sentitzea.Petre-chema mendia igo, jeitsi eta oin biluziak ibai prexkoan sartzea.Bizikletan aldapa behera joatea. Lo egitea. Benetan barre egitea.ETA EZ x-etik y-ra denbora gutxia-gon (beraz abiadura handiagoan, beraz presaka) bidaiatzea.

ABIADURA= Denbora eta distantziaren arteko erlazioa.ETAEZ bizi estilo bat.

Dentadurak Salgai

KKinzonako testu klasikoak 2007

9

ESTILOA= Zerbait egiteko moduaren, hau da, barne antolaketa baten kanpoko itxura.ETAEZ ondokoa azaletik imitatzea.

ANTOLAKETA= Asmo baten osotasuna plano espazial eta tenporalean era zentzu-dunez zatikatzeaETAEZ besteak norbera-ren zerbitzura behartzea.

ASMOA= Bizitza duin batek beharrezko duen inpultsu natural eta konsientea. ETA EZ aske izatea usteta, ibai baten derrigo-rrezko amaiera puntura iristeko ur laster bat edo bestea aukeratzea.

Bizitzaren aurrean, urola ibaia bere garai-rik okerenean baina inorganikoagoa izate-rik badago.

BIZITZA= Ezagutzen den paradoxa han-diena, bere burua definitzeko bere antoni-moa behar duena. Kontsumo energetikoa. Denbora eta espazioaren bideo jolasa. Errudun gutxiegiri eta errugabe gehiegi-ri kentzen zaion “eskubidea”. Ardientzat, belarra jan, kopulatu, etzanda egon eta lo egitea. Neretzat, izan nahi dudana izaten saiatzea.ETAEZ soilik zahartzaroa prestat-zea.

ETA= Bi proposizio lot ditzaken partiku-la. Horrela – E.T.A.m- idatziz gero, Euskal Herritarron eskubideak z/diren eskubi-deak berreskuratzeko xedearekin sortu zen erakundearen zati armatua, zeinak, biolentzia, azken erreskurtso bezala, hitz egiteko zortzi mila aldiz prest egon on-doren erabiltzen duen. Terrorismo estatal aktiboaren aurrean besoak gurutzatuta geratu beharrean biolentzia erreaktiboare-kin erresistitzen duena.ETAEZ Euskal gatazkaren inguruan hitz egiteko derri-gorrezko elementua.EZ plazerrez hil duen

pertsonen multzoa.

BESOAK GURUTZATUTA GERAT-ZEA= Ekintza nuloa. Testu hau aurrean edukita, norberaren pertsonari ez aplikat-zea.Mendebaldeko gizartean oso zabaldua dagoen hobbie-a. Egoera penagarri ho-nen bigarren erantzule handiena. Musika deitzen zaion diru-musikataren irenstea. Mastikatu gabe barneratzea. ETAEZ des-obedientzia zibilaren sinonimoa.

MASTIKATZEA= Jaki bat irensteak me-rezi duen ala ez jakiteko, zaporeaz eta tes-turaz ohartzea. Norberaren testuinguru soziologiko, historiko, politiko, psikolo-giko, demografiko, zoofiliko eta filoso-fikoa baloratzea. Errespetuz jokatzearen, ongizatearen, erosotasunaren, abiadura-ren, estiloaren, antolaketaren, asmoaren, bizitzaren, eta-ren eta besoak gurutzatuta edukitzearen inguruan esan ditudanen eta norberaren ikuspuntuaren arteko kontras-tazioa egitea.

Hortzak kontserbatzen dituztenak balia-tuko dira idatzi honetaz zerbait egiteko.Gainontzekoei, zera esango niuzueke ba-dira dentadurak salgai.

10

Gustoko det egun bero baten atzetik, zeruak euria egingo duela iragartzen dueneko une hori. Lainoak zeruan pilatzen doaz eta eraikinetako pare-tak ilundu egiten dira, baina ez, ohiko moduan. Iluntzerakoan eguzkiaren kolore beroa ere islatzen dute, urdin-xehe horren barrenean kolore guztiak gordeko bailiran.

Jendeak pausuak bizkortzen ditu, zerurantz begirada bizkorrak botaz. Etxeak, bapatean, beste izaera bat hartzen du. Ohe bat, frigorifikoa, du-txa eta telebista baino gehiago bihurt-zen da. Gordelekua da, babeslekua. Haurtzaroko oroitzapenak dantzaraz-ten dizkizun eguraldi honetatik babes-tuko zaituen habia.

Iragarri egin daiteke noiz datorren eu-ria, etrxera bizkorrago joateko abisa-tuko balizu bezala.

Egun bero baten atzetik euria datorre-nean, gogoz egin ohi du. Malko lodiak erortzen dira zuhaitzetara, autoetara, eta pertsonetara. Euria ari baitu, baina hotzik ez, eta normalean, hotzik gabe-ko euriak ez baitu beldurtzen. Bada-

kizu laster apalduko dela, zikinkeriak garbituko dituela, eta lehen zegoena bere horretan egongo dela, bustiago agian.

Egun bero baten atzetik, euriaShabañones

11

X deituko dudantabernakosoto-lubakitikkkinzona irratiakuhin asaldatzaileakhedatzenkontzientziarik hor non-bait bada,zure ideiak kolokan jart-zeko.

Egia al daegiarik badela?

Neurona ku-lunkariak,batzuetan de-liriotik gertugaragardotan igeri,swing batdantzandabiltzaeta gupentsalari gerrillalariaklubakiko txikitasunxarmangarrian.

Hemen gauzak ez diradirena;eta konspiraziozko nobela baten orrietaninprimaturiko hitzakgorpuztuko balira bezalalurrazpian gaudegaldera unibertsalensustraiaktopatu guran,sustraiok jan guran...

Agian,primitiboago gara

lurrean murgilduta,denbora

gure berben bidezsoilik

neurtzen denean...

Zerbaitera heldu bagara,

nire faktoriarenmihise nabarrailun-argi fantas-

tikoabegien aurrean

hedatuta.Eta bizi ditut

koloreak,sentsazioen xirripakzertzeladen poesia.

Poesia errealitatea

da.

“Neuronengauerdiko estulean

ahots bat entzuten dok...esentziatik gertu dan

abotzzahar-zahar bat”.

Inguruoraindik ezezagunean

bidaiariak,etengabeko galdera

da gureguda.

Sustraiak jan (2008)

12

Banuen lagun bat, Ig-nazio izena zuena. Tipo umila zen, xelebrea baina jatorra. Bazuen berezitasunik, izan ere, nazio bat zela sinesten baitzuen, bere hizkunt-za eta janzkera propioa asmatu zituen. Bere lurraldea unean une zapaltzen zuen lurra zen, oin bakoitzak lu-rrazalean okupatzen zuen espazioa, eta bere lurraldearen izena Ig zen, na-zio izan aurretik geratzen zit-zaion bakarra baitzen. Ig-nazioa.

Pozik bizi zen Ignazio, bere lu-rralde propioan. Mundu osorako bistak zituen lur hartatik, egunero aldatu egin zitzakee-nak. Txanpon sistema propioa ere sortu zuen, inprimatutako orriekin, baina bere lurraldeak ez zuen den-darik, eta diru horrek ez zion

askorako balio. Ingu-ratzen zuen mundutik gustoko zuena hartzen zuen, poltsikoetan gor-dez eta bere herrialdea-ren errenta per kapita igoaz.

Herrialdearen histo-ria oroitzapena zuen; gaixo zegoenean barne gatazkak zituen, eta norbaitekin hase-rratzean nazioarteko gatazkak sortzen zit-zaizkion, guda ere bihur zitezkeenak haserraldiak be-rotuz gero; edota

bake hitzarmen, tartean produk-tuen inporta-zioak edo espor-tazioak gauzatuz,

normalean kanna-bisarenak.

Bakarra izanagatik ere, Ignaziok jarrera des-berdinen arteko eztabaidak biltzen zituen bere gogoan, normalean inposaketa ez oso arrazoituekin gailentzen zen alderdi nagusiarekin. Baina bere herriak desabantailak ere bazituen, bera errege izan arren, esklabu ere izan, bazelako. Eta baita erregina, hasieran beldurtu egin zue-

Ig-Nazioa (2009)Atxiken Fraiz

13

na, baina ondoren, gustatu egin zitzaiona. Ignazioren herrialdean iritzi publikoa al-datzea erraza zen.

Baina Ignazio ez zen herrialde zoriontsua. Herrialde indibidualista zen eta lan neke-za zen pertsona bakarrarentzat herri oso bat gidatzea. Lo ere ez zuen egiten, baka-rrik sentitzen zen eta beldur zen, pertsona bakarreko lurralde hartan konspirazioak ere ikusten hasia baitzen. Beldur zen, diru gabe gelditzean herrialde osoa behera eto-rriko al zen, eta badaezpada, babesteko, bere buruarengandik baldin bazen ere, es-kuak bizkarrean lotu zituen, poltsikoetatik urrun.

Beldur zen, bestelako gizarte ereduek it-suturik, bizi zuen barne-sozialismoa ka-pitalismo bihurtuko al zen, eta begiak pe-gamentuz itsatsi zituen, pekatuek erakar ez zezaten. Hala ere beldur zen Ignazio. Beldur zen, oinen azpian zuen lur apurra desagertu egingo al zen, eta horrekin bere lurraldea. Eta oinak lurrera iltzatu zituen, inork bere lursailak kendu nahi bazizkion ere. Konspirazioen beldur, barrenak burua engainatu eta kanpo-l a g u nt z a e s k a t u b e h a r k o zuenare-kin ika-r a t u r i k , ahoa jos-torratzaz josi zuen Ignaziok, h o r r e l a e l k a r t a -s u n e z k o a t z e r r i -

harremanik garatu ezin ahal izateko. Opo-sizioa, sortu aurretik ixilarazten zuten he-rrialdean.

Baina bere beldur handienak egi bihurtu ziren. Elkarrizketak eztabaida bihurtu zi-ren, eztabaidak haserrealdi, haserrealdiak gatazka, eta gatazkak guda. Gudak he-rrialdea pobreziara eraman zuen, eta po-brezia hartan mugitzea beharrezkoa zuen, eskuak erabiltzea edota ikustea bezala. Eta Ignaziok oihu egin nahi izan zuen, baina ahoa ere josia zuen, eta ezin zuen herrial-dearen barnean eztabaida antzu bat hasi besterik egin. Eta poliki poliki, itxituraren itxituraz, Ig-nazioa desagertuz joan, zen, Ignazioren oroimenean soilik zegoen es-pazio bihurtu arte.

Eta ondoren ezereza. Ahaztura, inoiz exis-tituko ez balu bezala jokatu zuen mun-duak, ez zuen europar parlamentuaren kondolezia gutunik jaso, ez zuen ONUren erresoluzio baten erdigune izaterik izan. Inor ez zen gogoratu Ig-nazioaz, bera ez baitzen nazio bat, bera, Ignazio soilik bait-zen.

14

15

16

Etorri zirenean beraiek Biblia zeukaten eta guk lurra.Eta orduan esan ziguten: itxi begiak eta errezatu.

Begiak ireki genituenean guk Biblia genuen eta beraiek lurra.

Maputxeherriaren testu bat

17

18

19

20

21

22

Bazen behin kaleak garbitzen jarduten zen langile baten etxeko liburutegian liburu berezi bat, inon ikusi eztako bizia zuena, inon sinetsi ezindako pasadizoa bizi izan zuena.

Liburuak orri asko zituen, 284 zehazki esateko. Orri denetan aurkitzen ziren hitzak, beti izan ohi den bezala, lehen eta azken orrian izan ezik, hainbat hitz, hainbat esaldi eta hainbat bizipen agertzen ziren baina liburuaren historia ez doa hortik. Liburu honek hamahiru kapitulu zituen eta bakoitzak bere izenburua zeraman, idazpuru horietako bat ERRESPETUA zen eta beste bat berriz MAITASUNA.

ERRESPETUA urte mordoan liburuaren barne-barnean geldirik egon zen (bere izenaren jabe balitz bezala, gure kale garbitzaileak irakurtzea bukatu zuenetik, egiazki esateko), baita ere MAITASUNA eta gainontzeko 282 orriak.

ERRESPETUA egun batetan hitz egitera iritsi zen, bere buruari ari zela uste zuen, isilik hainbeste denbora egoteak zerbait sortzen zion bere orri barrenean, kilimatxoez lagundua. Ez zekien zer zen baina bere burua bera existitzen ez zenaren sentsazioa zuen. Hitz batzuk jaurti ondoren txistua jotzen hasi zen inguruan inor entzuten ez zegoelakoan, gero

zerbait errezitatu edo buruz esan zuen: “Errespeta

“Jainko Jauna, ez zaukaNat hire hipotesiaren beharrik” (Jainko Ateoa)

ERRESPETUA eta MAITASUNA

23

nazazu, errespetatu. Ni naiz, bai, ni, neure buruagan errespetua behar duen gizagaixoa, baina zuk, zuk errespeta nazazu!” zioten errespetua izenburuaren azpiko bi lerroek.

Hitz haiek esan orduko MAITASUNA esnatu egin zen, lokarturik zegoen, lehen esan dudan moduan denbora asko zen hitzik botatzen ez zuela, ezer adierazten ez zuela, urte mordoa, bai, zazpi-zortzi gutxienez orain estu-estu zegoen liburuan bizi zela.

MAITASUNAk honela erantzun zion: “Maite zaitut bai, maite zaitut baina gure artekoa ez da inoiz egia izango nigana gerturatzen ez bazara”. Esalditxo hau esan ordurako ERRESPETUA izeneko orria ikara batean jarri zen, ez zekien orri batzuk aurrerago edo orri batzuk geroxeago zegoen zein orrik hitz egin zion baina aldi berean pozik zegoen bera ez baitzen liburuko bizilagun bizi bakarra.

-“Heldu al zaitzaket?” galdetu zion ERRESPETUAk MAITASUNAri eta honek erantzun: “Maite banauzu heldu nazakezu, ni maitatzea espero baduzu heldu

nazakezu!”. Kale-garbitzailearen liburutegi dena zegoen antzera, gaurko protagonisten bizilekua zen liburua ere estu zegoen, horren estu zegoen ezen ERRESPETUARI bere orri-gorputza mugitzea izugarri kostatu zitzaion, gainera gehiegi mugituko zen beldur zen, azaleko kolatik askatuko zen beldur. Horrela egokiena bere burua moztea zela pentsatu zuen,

s a i a k u n t z a n

24

aurrera ERRESPETUAk beso zuzen bat luzatzea lortu zuen MAITASUNAren ondora. MAITASUNAk gauza berbera egin zuen, orri pusketa txikia baina erakargarrigoa nahikoa izan zuen ERRESPETUAgana gerturatzeko.

Egunak elkarri lotuta igaro ohi zituzten eta ez dakigu nola, edo hemen behintzat ez goaz nola izan zen kontatzera, egun batetan MAITASUNA haurdun gelditu zen, orritxodun hobeki esateko.

Sei egun igaro ziren eta MAITASUNAri dagoeneko liburutik kanpora irten zitzaion bere tripatxoa, garbi igartzen zitzaion inongo orri-estalki batek ere estali ezin zuelarik. Hainbat orrik ziotenez (OSASUNA izenburudun orriak aipatu omen zien) MAITASUNAk erdituko zituenak bikiak izan zitezken eta horrela izan zen, bai. Bederatzigarren egunean, goizeko hamarrak eta hogeita hirugarren minutuko hamazazpigarren eta hamazortzigarren segundoetan ASKATASUNA eta ASKATASUNA II izenburudun bi orritxo jaio baitziren.

Hala ere, l i b u r u a r e n estuaren-estuaz 284 orri haiek baino gehiago ezin zitezkenez liburu barnean sartu, bi orritxoak (orrikumeak) liburutik kanpora bota zituen MAITASUNA izenburudun orriak, horrela sortuz inoiz sortu zitezken bizidun autonomoenak.

25

HAN-HEMENGO ITZULPEN batzuk:

“Publizitatea behin betiko arma duNK, bizitza eta kontzientziak berrantolatzen dizkiNan erlijio berria, bere iragarkietan azaltzen dizkiNan jomugak, bizimoduak eta jokaerak dituNK posible bakarrak, desiragarriak eta onargarriak (onartuak)” (José Manuel Rojo: Tal es la poesía esta mañana. Salamandra, 6. alea aldizkari surrealista)

<<Ea Anarresen berpizten haizen!>><<Beraiek badakite han gobernurik gabeko, poliziarik gabeko, esplotazio ekonomikorik gabeko gizarte bat dagoela …>><<Neure buruari galdetzen diot –Maeldda langileak Sheveki esaten dio- zuk benetan ulertzen duzun beraiek –boteretsuek- zer dela eta gordetzen zaituzten horren ezkutuan … ideia bat zarelako da. Ideia arriskutsu bat. Anarkismoaren ideia odol egina, gure artean oinez>>(Ursula Le K. Guin. Los Desposeidos)

“Nortzuk dituNK presoak?Nor duNK herria?

Askatasunean batuakDenok gaituNK presoak eta gutako inor ez duNK aske

Izango denok ez gaituNan artean”(“Digger-rak”)

26

EL SUEÑO DE ALEJANDRÍA pelikulako puxketa 1:

“Gobernador Odio:Yo era un pajaro en una jaula de oroAl liberarme cautivaste mi corazón!

¿Crees que me llevaste cautiva?En realidad eres mi salvador”.

LA BANDA DE LA TENAZA eleberriko zati politt batzuk:

¡Fecundidad! ¡Prosperidad! Dulce vino envenenado, nosotros te adoramos.

-Nos tienen atrapados con las maromas de hierro de un gigante tecnológico. Una maquina sin sentido, que en vez de corazón tiene un reactor nuclear.

-Una industrialización planetaria […] se extiende como el cáncer. El crecimiento por el crecimiento. El poder por el poder.-Odio esta presa –dijo Smith-. La presa que jodió el cañón más hermoso de este mundo.-Lo sabemos –dijo Hayduke-. Sentimos lo mismo que tú.

Pero tenemos que pensar en cosas más sencillas que hacer primero. A mí me gustaría cargarme algunos de los postes d e electricidad que están por todo el desierto. Y esos nuevos puentes de estaños de Hite. Y la maldita carretera

27

que están haciendo para cruzar todo el territorio del cañón. Podríamos hacerla buena sólo con cargarnos las putas bulldozers que utilizan.

-Oíd, oíd –dijo el doctor-, y no hay que olvidarse de las vallas publicitarias. Y de las minas. Y de las tuberías. Y de las vías del nuevo ferrocarril de Black Mesa a Page. Y de las plantas que queman carbón. Y las fundiciones de cobre.

Y las minas de uranio. Y la planta nuclear. Y los centros de computación. Y las compañías de ganado vacuno. Y los envenenadores de vida salvaje. Y la gente que lanza latas de cerveza en las carreteras.

-Nada de votaciones –dijo Doc-. No vamos a permitir la tiranía de las mayorías en esta organización. Procederemos según el principio de unanimidad. Lo que hagamos lo haremos porque todos lo queremos hacer o no lo haremos. Esta es una hermandad, no una asamblea legislativa.

-Amigos […], no creo en la regla de las mayorías. Lo sabéis. Tampoco creo en que las minorías lleven razón. Estoy contra toda forma de gobierno, incluyendo el buen gobierno. Me quedo con el consenso de la comunidad. Sea cual sea. Y sea adonde sea adonde nos lleve. Eso sí, siempre que no quebrante nuestra regla cardinal: no violencia contra seres humanos.

28

Gizarte greko-erromatarrean ematen den jarrera sozial bat da eberge-tismoa, baina eliteen artean ematen dena. Hiri-komunitatean donazioak egitean zetzan. Ikusi ahal izan dugu, nola eberge-tismoaren munduaren barne emakumeak parte hartu izan dutela. Normalean bizitza publikoan ezagutzera emateko eta ondo-ren bere memoria bertan geratzeko in-tentzioekin eginik. Goi inperio garaietan bizitza publikoan emakumeen presentzia nabaria da eta hauen botere, prestigio eta influentzia soziopolitikoa agerian uzten digute. Goi inperioan zehar bizitza pu-bliko munizipalean eliteetan emakumeen presentzia nabari dugu eta boterea, presti-gioa, influentzia sozio-politikorako auke-rak adierazten digute haien komunitatee-tan Iturri naguesiena informazioa lortzeko epigrafia dugu eta honekin in-formazio asko jakin dezakegu: zenbat do-nazio egon ziren emakumeen aldetik his-panian, ze donazio mota ziren, emakume horien egoera soziala zein zen, zeintzuk ziren hauen motibazio eta interesak eta nola izan ziren errekonpentsatuak. Bes-talde, epigrafiak emakume askok beraien zein irudi utzi nahi zuten ere ikusi ahal dugu. Inskripzioek topiko literarioe-tatik baztertzen digute, horrela ikuspegi hobeago bat lortuko dugu emakumearen

papera gizartearen barnean ikusteko. Ho-rrela, epigrafeek mater familiasen garran-tziaz hitz egingo ditu hiritarren estatusa adierazterako orduan; emakumeek egin zuten ekintza guztiak familiaren estatusa eta prestigioa mantzentzeko; sazerdozioen betetzea eta donoazioak egitea bere bizit-za publikoan; emakume batzuek lortutako prestigio soziala eta asunto ekonomikoe-tan barneratu izana aurkezten digute. Hispanian, 605 donazio aurkit-zen ditugu eta 118 emakumeek eginak dira eta beste 34 familien donazioak, non emakumeak ageri diren perte hartzaileen artean. Probintzietan, Baetican emaku-meen donazio gehiago jazo ziren Citerio eta Lusitanian baino. Lehenengoan %29.9-a eman zen (107/358) eta beste bietan %18a (36/200) eta %19,2 (9/47). Ez dakigu zehazki zergaitik ematen den probintzien arteko ekilibrio ezberdintasuna, baina az-pimarratu beharra dago gehien eman zen tokia Hispania Citeriorreko gune hego-mendebaldean eman zela. Aipatzeako da nola orienten (ekialdean) emakumeek hiri-bizitzako parte hartzea oso garatuta zegoela, sa-zerdozioak, liturgiak eta magistraturak betetzera arte. Baina, Hispaniako probin-tzietako datuek erakutsi digute, mendebal-dean emakumeak maila antzerakoan zeu-dela (baina ez hau baino gehiago). Oriente Mediterraneoko emakumeak oso garaiztik hasi ziren rol publikoak betetzen. P r o -bintzietan, goi karguen emazte edo alabek

Emakumea eta EbergetismoaHispanian

29

hartzen zuten parte. Hispanian, 2 testi-gantza aurkitzen ditugu administrazioko goi karguen bi emazteena. Nahiz eta k.o II.mendekoak diren, bata Emerita Au-gustakoa dugu, zeinetan Marteren tenplu baten handitzea eman zen Domitia Vetti-llaren partez (L. Roscius Paculus senato-rearekin ezkondua) eta, bestalde, berriz, zubi baten eraiketa daukagu, Domitia Pressillaren eskutik, VII.legioaren kanpa-mendu militarraren ondoan. Hispaniako emakume asko, ge-hienak tokian tokiko aristokrazietako parte zirenak, gizonen antzeko donazioak egin zituzten eta, hau horrela delarik, do-nazioa hauek egiteko izan zituzten moti-bazioak gizonek izan zituztenen berdinak izango ziren: gloria eta ohorea lortzeko na-hia, pertsona beraren edo bere gens-aren prestigio edo egoera soziala mantendu edo handitzea, bakoitzaren edo gens-aren memoria mantzentzea komunitatean, hi-riak edertzea eta biztaleriaren beharrei erantzutea. Horrela, pax deorum-a garan-tizatzen zuten eta beste famili edo eliteen donazioak atzean edo itzaletan geratzeko.. Lehendabizi, emakumearen sarrera bizitza publikoan eta politikan greziako ekialdean eman zen, zeina garai helenistikoan emakumeek defenditze-ko ahalegin legala zuten eta baita ekint-za ekonimikoetan parte hartzeko aukera ere. Hala ere, faktore garrantzitsuenak, garai helenistiko-erromatarrean, sistema ebergetikoaren garapena izan zen, zeinak aportazio ekonomikoen beharra izan zuen eta hauek familia aristokratiko hauen es-kutik eman zelarik eta emakumearen pa-pera tokian tokiko eliteei jarraikotasuna eta legitimitate dinastikoa eskuratzeko. Emakumeek beraien boterea bistan era-man zezaketen eta baita beraien posizio soziala ere beraien komunitateetan eta ho-nekin batera, ohore edo sazerdozioengatik

lehiatu eta beraien memoria komunita-tean iraunarazi. Gizonezkoen ebergetismoarekin daukan ezberdintasuna da, emakumeek funtzio politikoetarako aukera itxita euki-ta, behintzat mendebaldean, hauen parte hartzea bizitza publikoan limitaturik ze-goen. Ondorioz, emakume askok beraien promozio aspirazioak beraien gens-eko gizonetan jartzen zuten. Honekin, berriz ere, ikusten dugu nola emakumeen eber-getismoak helburu bikoitza zuen, hots, bere ohore eta prestigio soziala handitzeaz gain, bere gens-arena ere promozionatzen zuen. Hispanian, K.o I.mende erditik au-rrera emango zen postu sazerdotalak be-tez, donazioak eginez eta haien familiak promozionatuz. Horrela, haien familiak beraien hirietan gobernu karguetan ja-rraitzea ahabideratzen zuten eta horrela beraien prestigio eta boterea belaunaldie-tan egonez, baita kargu gorenetara joanez ere. Askok ere bere prestigio eta ohorea (baita familiarena ere) adierazten zuten, ezkondu baina lehenago. Horrela, familia askok hau familien arteko loture-tarako erabili zuten. Azken batean, emakumeen parte hartzea bizitza publikoan familiaren estra-tegia bat bezala ulertu ahal da, “regimen de los notables” delako sortzeko inten-tzioarekin, baina, logikoa den bezala, abe-ratsenak, garrantzitsuenak eta boteretsue-nak soilik egin ahal izan zuten. Adibide gisa, Hispaliseko inkri-pzioan azaltzen zaigun Fabia Hadrianilla daukagu, zeina consularis filiae, senatoris uxori, senatoris sorori eta senatoris matri bezala definitzen den, hots, antzinatean emakume askok nahiko zuten distintzioa. (hija de consul, esposa de senador, herma-na de senador y madre de senador).

30

31

32

Hona hemen Orduñan, nerbioi ibaiaren jaiolekua ikustera jun ginenen aurkitu genun komun xelebrea. Kanpotik normala ematen zun, baino hara! Ez dira arraroak, desberdinak dira! Komuneko taza re magikoa da, usai txarrak kentzen ditu. Inguru hortara juten bazeate ez ahaztu komuna bixitatzekin.

“

33

34

BERTSOA EUSKALARRIEgilea: Larry Ibili

Euskararen egoerakjartzen nau askotan ernai

erdera asko entzutetta gutxiago entzun nahi.Egoera aldau nahi badeuguk ezin dugu egon zai

norbaitek konpondukoulapentsatzen badeu degu jai,

ohiturak aldatu beharrata erabilerare bai,

geuk proposauta eitekohemen denok baigera gai,

atzo, gaur, bihar ta betieman ahotsa euskarai.

Doinua: ETAren su-etenetik

35

36

37

38

Lehenik eta behin, aztekei buruz hitz egin beharko genuke, zeren hauei buruzko ideia bat egin beharko genuke eta testua edota haien inguruan analisi bat egin bai-no lehen. Aztecterminoa Mexiko zentrale-ko talde etniko batzuei erreferentzia egite-ko da, berezeki  náhuatlhizkuntza zutenei egiteko erreferentzia.

Aztec  terminoak ere  Tenochtitlaneko jendeari egiten dio erreferentzia,  Texco-co  lakuko isla batekoak. Hala ere, beste kontestu batzuetan hiri batzuen hartzeko aliantza dela eta deitzen zaie edo hiri bat-zuen arteko batuerari.

XII.mendetik aurrera, Mexikoko hara-na Azteken zibilizazioaren nukleoa zen: emengo hiriburua Tenochtitlan zen. Azte-ken kulturak mitologia eta erlijio tradizio aberats eta konplexuak zituen. Hortik at, arkitekturari eta arteari dagokionez ere oso aberatsa zen. Azteken kulturaren ele-mentu garrantzitsu bat giza sakrifizioak dira.

1521an, Hernán Cortés azalduko zai-gu. Gainera, garai honetan Tenochtitlan konkistatua izango delarik Hueyi Tlatoa-ni Moctezuma II.nak Azteken alintza hi-

rukoitzarekin amaitu zuen. Gertakizun guzti hauek “Azteka inperioaren erorke-ta” izenarekin ezagutzen da. Espainiarrek gero ezarmendu berria ezarri zuten (Ciu-dad de Mexico) Azteken hiriburua zegoen tokian. Ritual eta zeremonia garrantzit-suenak Tenplu nagusian jazotzen ziren.

Eguzkiaren jainkoakTestuan zehar eguzkiaren jainkoengan zentratzen da. Talde honetatik jainko na-gusia Tezcatlipoca da, zeinak itxura ezber-dinak dauzkalarik.

Tezcatlipoca beltza: gaueko zeruan da na-gusi eta heriotzarekin, suntsiketarekin eta bidelapurrekin lotuta dago.

Tezcatlipoca zuria: edo Quetzalcoatl, me-soamerikako figurarik edo irudirik kom-plexuena da. Honen beste izen bat Xolotl da. Jainko hau Venus planetarekin al-deratzen da. Hau horrela delarik, Xolotl arratsaldeko izarra litzateke eta Quetzal-coalt, aldiz, goizeko izarra (eta azken ho-nek orduan Tlahuizcalpantecuhtli izena hartuko du, zeinak “egunsentiaren etxeko jauna” esan nahi duen. Merkatarien jainko papera ere hartzen du. Tezcatlipocan mi-toetan duen posizioa da ongiaren

EGUZKIAREN JAINKOAK ETA AZTEKEI ETA GIZA SAKRIFIZIOEI BURUZ

39

jainkoarena, gizakiaren ongiaren jainkoa, zeinak honi lantzen, egutegia, astronomia eta ehuna erakutsi zien.

Tezcatlipoca urdina: Huitzilopochtli ize-narekin ezagutzen da (eta gure pertso-nai nagusia da testuan). Talde honetako jainkorik ospetsuena da. Tribu-jainkoa da, zeinak migrazio garaietan gida-tu zien eta Tenplu nagusia berari eskainia da. Eguzkiaren, gerraren eta sakrifizioen jainkoa dugu hau eta Azteken enblema litzateke. Huitzilopochtli giza sakri-fizioekin dago erlazio-natuta. Honi egiten zizkioten odol es-kaintzat hauen bi-zitzak aurrera egin zezan.

Tezcatlipoca gorria: Xipe Totec izen duena (suaren jainkoa) eta jainko zaharrena dena. Ugalkortasunaren eta berrikuntza-ren jainkoa da.

Hortik aparte ezin dugu utzi alde bate-ra Tonatiuh (beroa ematen duena), zeinak eguzkia errepresentatzen zuen eguzki-dis-koarekin, egunero ikusten dugun eguzkia litzateke. Gaur egun, jainko honi Lurraren jaun gisa erlazionatzen zaio.

Titlacahuan Tezcatlipocako izenetako bat zan zeruaren eta lurraren sortzaile gisa jartzen zutena, jainko gardena, ilunta-sunarena eta airearena, zeinak gizakien bihotzen sekretuak ezagutzen zitue eta aberastasunak eta ezbeharrak zabaltzen zituen depende bere egoera.

Cihuacoatl, Ilamatecuhtli izenekoa, belar sendatzaileen laborantzako jainkosa zen.

Huitzilopochtliren jaiotzaCoatlicue jainkosa behin tenplua garbit-zen zegoela, luma sorta bat aurkitu zuen. Honek gorde egin zituen poltsikoan eta hortik denbora gutxira haurdun geldi-

tu zen. Haurdunaldi horretatik Huitzilopochtli jaioko zen.

Coatlicueren haurdu-naldiak hasarretu

egin zituen bere 400 seme-alabak eta

hauek bere ama hil nahi zuten. Hori dela eta, Coatlicuk men-dietara egin zuen ihes eta bertan jaio

zen Huitzilopochtli, bere arma guztiekin. Huitzilopochtlik bere

anai-arrebei aurre egin zien.

Giza sakrifizioakBernardino de Sahagunen idazkietan es-aten zuenez, Aztekek ziotela giza sakrifi-zioak Europearren gerra egiteko moduare-kiko antzekoa zela: Europearrek gerratean gizakiak hiltzen zutuztela eta aztekek ge-rratea eta gero sakrifikatzen zituzten haien gerlariak. Gainera, batzuentzat ohore bat zen sakrifikatua izatea.

40

HAN ETA HEMENEgilea: Larry Ibili

Kriminalak gurean, airean denaAirean, dena kriminalak gurean

Dena gurean, kriminalak airean

Gurean, airean, dena kriminalak.

41

Ordenagailu beharreanEgilea: Kakofonia

Badaukat irudipena azken urteetan kos-tatzen zaigula sortzea, idatziz, ahoz, edonolako instrumentuez lagunduta... nolanahi delarik, baina sormena sotoan gordetzen dugula. Behar-bada, ez hala nahi dugulako, edo horren erabat kontziente garelako, baina giro egokia aurkit-zean, gustura sortzen dugu, adibide gertukoe-nak fanzine honetarako idatzi duten ehundaka gazteak edota KUko bertso eskola ditugu. Ez dakit zein den ordea espresatzeko arazo horren oinarria. Beharbada, mezua argi ez dugulako izan liteke.

Nahastuta gauzkate. Milaka putakume eta trepalarik azkena gertuago sentitzen dute, ber-din legelari ugarik, eta euren postu gorenetatik lege retrogrado, inozo edota txatxuekin saturat-zen gaituztelako; hostiak nondik datozkigun ez dakigula tentelduta utziz. Jakina da garai ilu-nenetan pizten dela sormenaren bonbila indar handienaz, pixkanaka espresatzeko bide berri hoiek aurrera egitea besterik ez dut espero. Be-harbada, eman behar dugun mezua ez dugu aski ondo antolatuta.

Eta bukatzeko, bada garaia komunikatzeko bide berriei etekina ateratzeko, gure espresioak kanalizateko-edo. “Whatsappa edo nola desnaturalizatu komunikazioa” ere izan zitekeen testutxo honen titulua, baina nahiago dut ordenatzeko gailuren bat behar dugun hori jarri. Beharbada, ideiak ordenatzeko premia larria badugu eta.

PD: Zer sentitzen duzu mahai baten inguruan dauden lagun gehienek ixilik mobila es-kuartean dutenean?

A) Pena. B) Nazka. D) Amorrua. E) Ezerrez.

Azkena aukeratzekotan, hau da, ezer ere sortzen ez badizu, kontuz...

42

43

Jarraian idatzia dagon hau eus-kaldun baten gogoeta xixtrin bat besterik ez da, buru barruan eman-dako gogoeta-eztabaida baten on-dorengo “botaka”.

Euskaldun gisara askotan tokatu izan zait “munduari” azalpenak ematea nola euskal herritartzat du-dan nere burua eta ez espainiartzat. Between spain and france gaudela, kultura eta hizkuntza ezberdin bat dakagula (una de las lenguas más o la más antigua de europa)... Hau da, betiko 10 minutuko espitxa.

Momentu honetan, pareko atzerri-tarraren harridura aurpegia ikusita, euskal-extaxi momentu altuenean pentsatu oi det:Jode la ostia gea euskaldunak! Ze puto amoak/puta jefak!

Baina benetan Euskal Herria ho-rren ezberdina al da? Horren irault-zaileak al gea? Beste jendarte eredu bat sortzen ari al gea?

Galdera hau buruan bueltaka dara-bilt azken hilabeteetan eta nahiz eta ondorio zehatzik ez dedan atea (se-

EUSKALDUNAK EZ GEA(HAIN) EZBERDINAK

44

kula ez det ezer zeha-

tzik ateratzen ezertan, la ostia!)

uste det erantzun moduko gauza bat-

zuk ikustera heldu naizela.

Ezkortasunean erori au-rretik esan beharra dago gure herri hontan beti egon dala eta dagola biztanleriaren zati bat bere bizitzaren parte eta energia handi bat senak esaten dio-naren alde borrokan eman/ematen duena. Askotan borroka honen ondorioz burukominak, espetxea, malahostiak, isunak, erbestea... topatu dutelarik bidean. Bakoitza bere kontraesanekin, bakoitza bere akatsekin baina beti hor, beti fin la-nean!

Puntu honetara iristeak poza eta harrotasun pixka bat ematen dit (ezin uka!), baina berriz ere galde-ra: horren ezberdinak al gea?

Zoritxarrez beste alde batzuetatik begiratuta, irakurketa ez da hain pozgarria suertatzen. Pixkat “zeo-

zer-tan” aritu

dan orok badaki zo-ritxarrez gure he-rri hontan mobida guztitan ia beti antze-ko jendea dabilela. Esan nahi da, ezdakitzer-en aurkako mobidan dau-den berdinak, irrati li-

brearen alde, presoen eskubideen alde, jaialdiak antolatzen,... topa ditzazkezula. Berdin bertsolaritza sustatzen dabilena dantza edota euskal musikaren alde. Laburbilduz, nahiz eta irudipena izan ekintza eta ekitaldi asko darela gurean: betiko lau katuak, betiko kontuetan.

Honez gain biztanleriari errepara-tuz gero etzait iruditzen ezberdin-tasun handirik daukeunik beste edozein naziorekiko. Izan euskal-dun ezkertiar edo eskuindar espa-ñol egunerokoan biak bizitza estilo berdina eraman dezakete gurean: saltoki erraldoietako produktu ber-dinak kontsumituko dituzte, autoa pixa egitera joateko ere erabiliko

45

dute, ezkondu-etxea erosi- umeak izango dituzte, lanari eskeiniko diote bizitzan energia gehien, fut-bol partida berberak ikusiko di-tuzte, punta-puntako mobil berbe-ra izango dute, larunbat gauetan mundua konponduko dute taber-netako barra iskinetan...Beno bai, pentsatzen jarrita badaude ezber-dintasun nabari batzuk: euskal jaietan batzuk baserritarrez jantzi ta tsoznatan triki-berbena dantzatu ko dute eta bes-teak ez, lau urtez behin kutxa batean p a p e r t x o “oso” ezber-dinak sartuko dituzte biek edota umei edo txaku-rrei batzuk euskeraz hitz egingo diote eta besteek ez (nahiz eta helduen artean denak espainolez egin).

Lurraldeari begiratu bat emanda ere ez det oso ezberdina ikusten Euskal Herria beste edozein he-rrirekiko: autobidez eta tunelez jositako bailarak, zikinkeriaz bete-tako errekak, langileen etxe pilatuz

betetako auzoak eta kanpo aldean dirudunen txaletak, fabrika gris erraldoiez inguratutako herriak edota mila antenaz jositako mendi puntak.

Eroki kontsumituz, gure bizitzak espezialisten(irakasle, mediku, po-litikari...) esku utziz, seme-alabak edukatu ditzaten betiko eskola/ikastoletara bidaliz, errua bestei

botaz edota krisitik aterako gaitun jainkoaren zai jarraituz, azken fi-nean kolore ezberdineko kaka ber-dina izaten jarraituko degulakoan nago. Gure buru barruan soilik dagoen Euskal Herria eraikitzen alegia.

46

Kaka mokordo hutsa zara, zurullo puska deitoragarria. Bai, zu, handiuste hori. Forma konkretu-rik gabeko masa likatsu marroi eta usaintsua, likido eta solido tarte-ko esentzia, gas pilarekin sortua izaten den zera. Egia esan, zuk ere ez dakizu oso ondo zer zaren, egun bakoitzean izate des-berdina baituzu: batzue-tan trinkotasuna adierazten duzu, beste batzuetan aldiz hobe irten ere egin ez bazina, eta badago etxeko goxotasunean gordetzeko indarrik ez eta inguruak zikintze-ra irten beharra daukazun egunik ere, baita momenturik okerrene-tan ere, inork espero edo deseo ez zaituenean. Egia esan, eguneroko-tasunaren eraginez zehaztasun oro galtzen dugu. Ez ahaztu, elikagai finenak ere gizakiaren galbahetik

pasatzerakoan horixe bi-lakatzen dira, kaka.

berdin du gizaki eredugarriena edo ezdeusena izan, komun zuloak denok berdint-zen gaitu.

Garbi izan beraz, kaka zara, kaka besterik ez. Nahiz

eta markako galt-zontziloak eta galt-

za garestiak erabili, uzten duzun arrastoak

salatzen zaitu. Gorotzki hutsa zara, ez saiatu forma

konkreturik ematen zure buruari. Emakumea, gizona, berdin zait, sorkuntzak definitzen badu giza-kia, kaka zaharra besterik ez garela ondorioztatzeko ordua ere bada, gure ondare bakarra kaka dela. Onartu, kaka da mundu honetan uzteko kapaz izan zaren bakarra, komun erraldoi eta dizdiratsu bi-lakatu dugu mundu honetan, geure esentzia ezkutatzera zuzendutako

KK MANIFESTUA

47

gezurra besterik ez den itxurakeri honetan. Diximulatzea alperrik da, antzeztea hutsala eta erridikulua. Bai, egia da asmatu ditugun prin-tzipioen arabera, ezdeus, nazkaga-rri, itsusi eta okarazle deitzen ari natzaizula baina agian garaia duzu burua makurtu eta hostiak alde ba-tetara uzteko. Ez zara inor, ez zara ezer. Ezer zehatzik ez, interes pu-tarik ez duten kurba pertsonalez osatutako gorputz amorfoa, beste gorputz amorfo desberdin eta inte-res gabekoz inguratua. Izan ezazu garbi, kaka puska bat ez da hurre-na baina hobea, kaka puska segida amaigabe hone-tan.

Garena ezkutat-zeak ez du zentzu-rik, ezin dugu ate baten atzean eta erabateko bakar-dadean giltzapetu gure gizatasunik handiena. Ez gara ga i t zesgar r i a k , gu gara. Hortaz, erakutsi dezagun gordeta daukagun duintasun apu-rra, bil dezagun ahal dugun indar

gehiena eta bultza dezagun gogor, sor dezakegun gauzarik handiena etortzeko dagoela pentsatu beharra baitaukagu. Oihuka dezagun duin-tasunez eta harro:

KAKA GARA!

KAKA IZAN NAHI DUGU!

48

Zer da historia eta zer dira oroitzapenak, zer kontatuko du munduak bihar, herri txiki honetaz.

Hau ez delako borroka bat, aspaldi galdu baitzuten, ezin zutelako irabazi,

ez zutelako irabazteko ezer, baina bai galtzeko asko.

Gure aurka ez badaude, ez direlako ezer, ahaztu egin baitzaie nor diren, ahaztu egin baitzaigu nor garen,eta horretarako ez dago aldarrikatu beharrik, soilik, pentsatu, gogoratu,

egiak ez duela existitzen, baina bai gezurrak, eta historiak, eta gezurrari lapurtu nahi diogula lur zati hau, historiak den modukoa gogoratu dezan,

Hori behintzat,zor diogu gure buruari.

Gezurrari lapurtu nahi diogun lur zati hau

49

50

1936: abortuaren legearen erreforma onartu zuen Kataluniako Generali-tat-eak.

4 kasutan aborta zitekeen:

• Arrazoi terapeutikoengatik: emakumearen arazo psikiko edo fisikoengatik umearen zaintza bermatzen ez zenean • Arrazoi eugenikoengatik: Sexu bidezko gaixotasuna hart-zeko arriskuaga. • Jaiotzaren kontrola egiteko gogoagatik (Txinaren estilora) • Arrazoi etiko eta sentimentalengatik

Honekin batera iritsi ziren:

• Emakume langile eta euren seme-alaben osasun asistentzia • Planifikazio familiarrerako zerbitzua • Amatasunerako laguntza.

Hiru puntu hauek amen bizi kalitatea hobetzeaz gain, abortatzeko aukera za-baltzen zien emakumeei.

1937: Maiatzean Frankok pikutara bidali zuen aurreko legea, martxan jarri eta hilabeteetara. 1937 eta 1985 artean emakumeek zigorrak jasotzen zituz-ten abortatzen harrapatu ezkero. 8 aste baino lehenagoko haurdunaldiak etetera Miarritzera joaten ziren. Gainontzekoak, Londresera joan ohi ziren. Bidaiatzea

gutxi batzuen esku zegoen garai hartan.

1985: Abortatzeaga-tik emakumeak zigortzeari utzi zit-

zaion hiru kasu hauetan: • Medikuak baloratu badu

haurdunaldiak eta ama-tasunak emakumearen osasun psikiko-psikikoa arriskuan jartzen ditue-la (zenbaitetan abortua

praktikatzeko kasu arruntak arriskutsu bezala etiketatzen zi-ren aurrera eraman ahal izateko).

• Bortxaketa baten ondoriozko haurdu-naldietan, 12 aste baino lehen. Horreta-rako bortxatzailea salatu behar da.

• Umekiak malformazio larriak ba-zituen. Lehen 22 asteetan baimendua bi mediku desberdin diagnosiarekin ados egonez gero.

1995: Legez kanpoko abortuak praktikatzearekin lotutako zigorrak finkatzen ditu:

• Abortua 1985eko legeditik kanpo praktikatzen duenari, emakumearen onarpenarekin bada ere, urte bete eta hiru urte bitarteko kartzela zigorra eza-rriko zaio. Gainera ezingo du osasungint-zako alor bakar batean ere lan egin urte betetik sei urtera irits daitekeen bitarteko

ABORTUAREN LEGEA URTEETAN ZEHAR

51

epe batean.

• Legeditik kanpo gelditzen diren kasue-tan, bere buruari abortua eragiten dion edo beste pertsona bati egiteko eskatzen dion emakumea zigortua izango da sei eta 24 hilabete bitarteko isunarekin.

...

2010: erreprodukzioaren eta sexua-litatearen eta haurdunaldiaren boronda-tezko etetearen legea.

Haurdunaldia eteteko baldintzak:

• 14.astea baino lehen: emakumeak modu askean, prozesuari eta amata-sunean jaso ahalko lituzken laguntzei buruzko informazioa jasota haurdunaldia eten dezake. • Informazioa jaso eta hiru egun pasa behar dira haurdunaldia eteteko (erabakia

ondo pentsa dezan). • 22.astea baino lehen: Emakumearen bizitza arriskuan jartzen denean haurdu-naldia etetea legezkoa izango da, mediku batek hala adierazi badu. • 22. astea baino lehen: bi medikuk umekiak malformazio larriak dituela ziurtatzen badute edota medikuak ume-kiak umetokitik kanpo bizitzeko ezauga-rriak betetzen ez dituela badio. Inor ez da legetik kanpo gelditzen (etorkinek ere eskubidea dute) 16 eta 17 urteko neskek ez daukate gu-rasoen baimen beharrik baina behintzat bietako bati esan behar zaio, hau neskaren kontra bihurtu daitekeenean ezik.

2014: GALLARDONEN LEGEA: Ley Orgánica de Protección de la Vida del Concebido y de los Derechos de la Mujer Embarazada

52

• Bortxaketa baten ondoriozko haur-dunaldiak eteteko epea 12 astekoa da eta bortxatzailearekiko salaketa egon behar da • 22 asterarte legezkoa da abortua, baldin eta haurdunaldiak emakumea-ren osasun psikiko-fisikoa edo bizitza arriskuan jartzen badu. Arrisku hau abortua praktikatuko ez duten bi mediku espezialista desberdinek ziurtatu beharko dute. Mediku hauek ezin dira abortua praktikatzen den zentru berekoak izan. • Abortua egitekotan, emakumeari beste alternatiben inguruan ahoz infor-matuko zaio eta zazpi egun itxarongo ditu abortua praktikatu aurretik (lehen 3 egun ziren). • Abortua praktikatzen duten klinikek debekatua dute publizitatea egitea. • 18 urte azpitik asistentzia gurasoekin batera emango da derrigorrez.

Emakumea ez da zigortua izango abor-tu ilegalaren kasuan (nahikoa zigortu da jada legearekin berarekin). Bestalde, ora-indik ez da zehaztu abortua praktikatzen duten medikuei ezarriko zaien zigorra

1995.urteko legedia aplikatuz egingo den ala beste neurri batzuk hartuko diren.

GURE GORPUTZA GUREA DA, EZ GALLARDONENA, EZ BESTE INORE-

NA

EMAKUMEOK ERABAKITZEKO GAI-TASUNA DAUKAGU, EZ GAITZATELA

GUTXIETXI TONTOLAPIKO HOIEK

53

54

55

Gai honi buruzko hitz egiteko eta hasiera bat emateko, honen inguruan ditugun ideia nagusiak aipatuko dira: monopolioa, merkantilismoa eta kontratazio etxea. Noski hiru horiek batera erlaziona-turik doaz. Hasie-ra batean aipatu beharko litzateke Espainia eta Ame-rikaren arteko merkataritza modu pribatu batean jazo zela, baina beti ko-rearen menpe.

Alde batetik, siste-ma monopolisten barnean, hasieran batean esan beharko genuke nola Es-painiak Portugesen sistema monopo-listen irudia segitu nahirik, beraien kabuz eginiko monopolioa erakitzeko iniziatiba hartu zuten. Hortik irten zi-ren ondorioetako bat Sevillan ezarri zuten gune ekonomikoa izango dugu, zeinetan kontratazio etxea ezarriko den hasiera batean, nahiz eta beran-duago Cadizera aldatu (1717).

Kontratazio etxeak XVII.menderar-te lehen mailako elementu gisa egon

zen, baina hortik aurrera jada lehen postutik kentzen zi-

hoan, hots, Sevillako kont-sulatuak nagusitzen joan ziren poliki poliki. Azken batean, bi instituzioek monopolioaren kontro-laren gidaritza partekatu zuten.

Azken batean, Espainiak eta Gaztelako koroak nahi zuena zen Ame-riketatik lortzen zituzten produktuen kontrol bat bideratzea. Bertatik lort-zen zituzten metal, pro-duktu,... guztiak instituzio baten eskuetatik pasa eta

kontrol antzeko bat ezartzea.

Hildo hau jarraituz, lortzen zituzten aberastasunak zertarako nahi zituz-ten? GERRARAKO. Gerrak ordaint-zeko beharrezkoak zituzten aberasta-sun horiek.

Veitiak denbora zeraman seguraski horrelako liburu bat idazteko inten-tzioarekin. Konturatu behar dugu, garai hortan jende gehiena analfabe-

Sevillako Kontratazio etxearen ingurukoentsegua

56

tua zela, eta horre-lako liburu bat ez zela jende askorent-zat zuzendua. Hori dela eta, helburu nagusi batetik idatzi nahi izan zuen Vei-tiak  Norte de Con-tratación de India Occidentales liburua. Liburu hau talde zehatz bati zegoen zuzenduta, hots, in-dietako merkatuaren eta trafikoarekin ze-rikusia zuten pertso-nei zuzendua zegoen, hauek ilustratzeko intentzioarekin.

Bestalde, merkantilismoari dagokio-nean, kontratazio etxearen sorrerare-kin eta Sevillan Gaztelako koroaren monopolioaren ezarkuntzarekin bat, Indietako merkatu gaztelari erreser-baturik izateko intentzioa zegoen. Es-painiatik at jazo zen praktika merkan-tilista bat Ingalaterrak aurrera eraman zuen izan zen. Honen helburua zen Amerikatan soilik lehen mailako pro-duktuak lortzea eta hauek manufak-turetan lantzea (baina manufakturan Ingalaterran zeudelarik). Produktu hauek manufakturetatik pasa ondo-ren, berriz ere Ameriketara bidaltzea bertan merkaturatzeko.

Kontratazio etxearen barnean ere sor-tu ziren beste hainbat gauza: txanpo-na, idazkera numerikoa, pisatzeko pesak,... garatu ziren. Hauek Amerika-

rekin zuten siste-ma ekonomikoa hasi zenetik ezarri zuen Koroak eta gero garatzen joan ziren.

Hala ere, aipa-tu beharra dago, kontratazio etxeak ere badituela bere alde kontrajarriak. Alde batetik, on-gizate publiko bat dugu zeina koroak sortu zuen merka-tarien egitekoak

edo aktibidadeei laguntzeko Indietako karreran eta bestalde, erregearen abe-rastasunak handitzeko erregearen or-ganizazio pribatua zen. Koroak, gaine-ra, kontratazio etxea erabili izan zuen bere errenten estrakzioaren politika aurrera eramateko instrumentu beza-la.

Entsegu honetan beste galdera bat ere egin beharko genuke. Benetan la-gundu ote zuen kontratazio etxeak Ameriketako merkatua garatzen edo aurrera eramaten? Benetan Amerike-tako merkatua garatu edo aurrera era-mateko balio izan bazuen atlantikoko agente ekonomikoaren instituzio be-zala ezagutu edo azalduko genuke, eta ez indietako karrera bezala. Izatez oso garesti irteten zitzaion koroari aktibi-tate ekonomikoa ordaintzea. Hori dela eta, koroa neutral geratu zuen garapen ekonomikoari dagokioneez, agente

57

ekonomikoen eskuetan utziz. Asuntoa da XVI-XVII.mendeetako espainian agente ekonomikoek apostu egiten zuten begiak estalita izango balituzte bezala, bata bestearen inguruan kon-fidantzarik izan gabe. Hori dela eta, koroak kontratazio etxearen bitartez transakzio gastuak gutxitzera lagundu zuen.Honekin guztiarekin bat, korsarioen eta piraten asuntoa zela eta, barkuei babesa ezarri zitzaien eta 1561tik au-rrera askoz ere gehiago indartu zen babes hau, zeinetan ez zuten uzten barkuak solte joatea, baizik eta urtean 2 barku joaten eta solte joan gabe. Ba-bes honek ere lortzen zuena zen beste barkuren batek, zeina ez zegoen ko-roak bidalitako barkuen artean, parte ez hartzea.

Hainbeste asunto ekonomiko gora eta behera, argi dagoena da monarkiak neurri eta lege batzuk ezarri zituela, zeinak ez zitunak bete. Kontratazio et-xea ez zen izan bakarra espainiar eta amerikar merkatua erregulatu zue-na. Askotan arazoak direla medio organizazioak limi- taturik zueden con- trol orokorra aurrera eramateko. Kontra-tazio etxeak ez zituen baliabide nahikoa espazio geografikoa eta tra-fiko horretan egi-ten ziren gauzak kontrolatzeko.

Gainera, kontratazio etxeak, lehena-go aipatu dugun ideia batekin jarrai-ki, alde positivo eta negatiboak izan zituen. Alde positiboan ezarriz gero, erlazio ekonomikoetarako arauak eza-rri zituen, Indietako karrera. Honek ere kontratu pribatuak betetzen zirela kontrolatu zuen. Beste hainbat gauza on ere egin zituen alde honetatik ja-rraiki. Bestalde, alde negatiboari begi-ratuta, 4 asuntu leudeke:

1.  Lehenik, monarkiak arauak ezarri zituen amerikan egiten ziren ekintza ekonomikoetan, baina bere ongizatea soilik bilatuz, agente ekonomikoena baino.

2.  Bigarrenik, monarkiak ez zituen berak ezarritako arauak errespetatu, lehen esan bezala, denbora gutxiko irabaziak lortzeko intentzioarekin.

3.  Hirugarrenik, aurrekoaren antzera bere boterea erabili zuen merkatarit-zan ibiltzeko sarrera extraordinarioak izatekotan.

4.  Laugarren bezala, erret ofizialek erregeak eman-dako botereak saldu zituz-

ten benefizio pertsonala lortzeko intentzioare-

kin.

Hau guztiaz aparte,  Mare Clausumaren ideia datorki-gu eta egia esan

58

ideia horrekin batMare Liberatem  ere bai. Alde batetik,  Mare Clausum  ideia espainiarren aldetik zetorrenItsaso itxia  esan nahi zuena eta horren arabe-ra horrek uzten zien espainiarrei beraien monopolioa ezartzen Ameriketan nahi zuten beste esplotatzeko. Bestalde, bes-te lurraldeek,Mare Liberatem ideiarekin bat zeudenak, hots, Itsaso irekia, horrela espainiak zituen aberastasunetan parte hartu ahal izateko.

Azken ideia gisa,  Novatoresen presen-tzia genuke. Hauek, XVIII.mendean, in-dietako merkatua liberalizatu zuten, eta hori horrela izanda, Kontratazioa etxea deseuztu egin zen.

Azken batean, liburu honek ilustratzeaz aparte erakutsi nahi zuena zen nola gida-tu gobernu on bat eta erret haziendaren administrazioa.

BIBLIOGRAFIAACOSTA RODRIGUEZ, Antonio y GON-ZALEZ RODRIGUEZ, Alfoson y VILA VILAR, Enriqueta (Coord.). La casa de contratación y la navegación entre Es-paña y Las Indias.Sevilla. 2004.

HERNANDEZ SANCHO- BARNA, Ma-rio. La real hacienda de los Borbones de España y de America. Iturria: http://revistas.ucm.es/ghi/02116111/articu-los/QUCE8282120191A.PDF. Azken bisita: 2011/02/21.

DEL VAS MINGO, Marta Milagros. La justicia mercantil en la Casa de Con-tratación de Sevilla en el siglo XVI. Itu-rria: http://www.ejournal.unam.mx/ehn/ehn31/EHNO3103.pdf.Azken bisita: 2011/02/22.

59

60

61

62