KANPOKO JOLASAK

KANPOKO JOLASAK 1.1- BALOI JOLASAK - Baloia erdira - Bola proba - Ehiztariak eta erbiak - Erdikoa hustu? - Kanguroa - Nori? - Tunelak eta zubia - Txibiri-txibiri - Uso harrapaketa - Pilota paretan 1.2- HARRI JOLASAK - Harri bila - Harri erreleboa hanka bakarrean - Txingoa - Harriak marran - Zipron, Zipron edo hiru harritan 1.3- PUXIKA JOLASAK - Bolei puxika - Buruz - Ezkontzarako kotxea - Puxika dantza - Puxika ibiltaria - Puxika lasterketak - Puxika gerriko - Puxika ipurdika - Puxika kopetaka - Puxika puztu eta askatu - Puxika uztaietan sartu - Puxika zintzilik - Robota puxikaren bila 1.4- UZTAI JOLASAK - Autobusa - Lau uztaietara - Uztai barruan nor? - Pirikarin

1

KANPOKO JOLASAK

1.5- ZAPI JOLASAK - Artaldea eta otsoa - Artzaina ardien bila - Artzaina artalde itsua biltzen - Hankak binaka lotuta - Korapiloa askatu - Nor zara zu? - Oilar itsua - Robota - Tren itsuak - Zapi txuri honekin - Zapia 1.6.- HERRI KIROLAK - Sokatira - Harrijasotzen - Txinga- eroatea - Koskolapustua 1.7- ZOZKETA EGITEKO JOKUAK - Banaka ala binaka - Oinak bota 1.8- HARRAPAKETAN - Ipurdia estaltzen - Gerrikoarena - Pote-pote 1.9- BESTELAKOAK - Abiaduran - Altxor bila - Arrautza erreleboa - Igela - Esploratzaileak - Golfean - Kontrabandistak - Txapa zirkuitoa

- Zaku erreleboa - Astaketan - Harria, papera ala guraizeak - Antzaran jolastu - Inkera - Kromoak - Kanikak

2

KANPOKO JOLASAK

1.1.- BALOI JOLASAK IZENA: BALOIA ERDIRA MAILA: LH 2. - 3. MATERIALA: Baloia AZALPENA: Haurrak korroan jartzen dira eta haietariko bat erdian. Honek, baloia eskuetan duela, nahi duenari pasatuko dio, baina hori egin aurretik hitz bat esan behar du: “Urdin”, adibidez. Baloia hartzen duenak hitz horren azken letraz hasten den beste bat esan behar du eta baloia erdikoari itzuli: “Neska” esaterako. Txanda galtzen duenari “ASTOA” hitzaren hizkiak banaka ipiniko zaio, hitz osoa osatu arte. ESAMOLDEAK: - Erne egon, baloia pasatuko dut eta. - Erori egin zaizu. - Galdu duzu. - Hitz horrek ez du balio - Zenbat hizki dituzu? - Zure txanda da. - ...

IZENA: BOLA PROBA MAILA: LH 2. - 3. MATERIALA: Txirloak edo boloak eta

baloia edo bola AZALPENA: Egurrezko txirloak zutik jartzen dira. Txirlo edo bolo bakoitzak hizki bat dauka. Jokalariak txirloetatik distantzia batera jartzen dira. Lehenengoak bola edo baloia jaurti, eta botatako txirloen hizkiez hasitako hitzak asmatu behar ditu minutu batean. Zenbat hitz, hainbat puntu lortzen ditu. Talde osoarenak kontatzen dira, ondoren. ESAMOLDEAK: - Zenbat bota duzu? - Ez duzu bat ere bota. - Hitz horrek ez du balio. - Zenbat puntu lortu dituzu? - Guk ... puntu lortu ditugu. - Marra ezin da zapaldu. - Marratik ezin duzu aurreratu. - ...

3

KANPOKO JOLASAK

IZENA: EHIZTARIAK ETA ERBIAK MAILA: LH MATERIALA: Baloi asko (erdi tamainakoak

eta bigunak) AZALPENA: Ikasleak bi taldetan banatzen dira, batzuk ehiztariak dira (6 adibidez) eta besteak erbiak (20). Ehiztari bakoitzak bi baloi txiki ditu eskuetan (baloi gehiago izan daitezke). Erbiek korrika alde egiten duten bitartean, ehiztariak atzetik segika doaz. Ehiztariak erbia harrapatzeko baloia bota eta jo behar du. Erbi gehien harrapatzen duen ehiztari taldeak irabazten du. ESAMOLDEAK: - Ni ehiztaria izango naiz eta zu erbia. - Harrapatuta zaude. - Ez didazu eman/Eman didazu. - ... IZENA: ERDIKOA HUSTU MAILA: LH MATERIALA: Baloia eta klariona AZALPENA: Lurrean bi zirkulu egiten ditugu, bata bestea baino txikiagoa. Ume talde bat barrukoan sartzen da eta beste talde bat kanpokoaren inguruan jartzen da. Kanpokoek baloi bat daukate eta erdian daudenak baloiaz jotzen saiatzen dira. Jo ahala, kanporatu egiten dira, barruko zirkulua hustu arte. Husteko denbora gutxien behar izan duen taldeak irabazten du. ESAMOLDEAK: - Jo zaitut/ Ez nauzu jo. - Kanpora joan behar zara. - Gure taldeari barruan dagokio. - Zu nire taldekoa zara. - Irabazi egin dugu/Ez dugu irabazi- Galdu egin dugu. -...

4

KANPOKO JOLASAK

IZENA: KANGUROA MAILA: LH MATERIALA: Baloiak AZALPENA: Lauzpabost ume, hanka artean baloi bana dutelarik, kanguroen antzera saltoka hasten dira. Lasterketa modura antola daiteke eta baloia erori gabe helmugara lehena iristen dena irabazlea izango da. ESAMOLDEAK: - Baloia erori zaizu. - Ez, ez zait erori. - Lasterketa egingo dugu? - Baietz nik irabazi! - Ezetz zuk irabazi! - ... IZENA: NORI? MAILA: LH 1.-2. MATERIALA: Baloia AZALPENA: Ume guztiak korro batean jartzen dira eta baloia nahi dutenari botatzen diote, baina bota baino lehen, bere izena eta dagokion atzizkia ongi esan behar dute. Hau ikasita dutenean, aditzak ere erantsi daitezke. Botatzen duenak esango du: “ Baloia Patxiri botako diot”. Jasotzen duenak esango du: “ Maitek bota dit baloia”. ESAMOLDEAK: - Baloia ...-ri botako diot. - ...-k bota dit baloia. - Botako dizut/Ez dizut botako. - Gaizki esan duzu. - Horrela ez duzu esan behar. - Huts egin duzu. - Niri ez didazue inoiz bota. - Botaidazu, mesedez! - ...

5

KANPOKO JOLASAK

IZENA: TUNELAK ETA ZUBIAK MAILA: LH MATERIALA: Baloi bat AZALPENA: Umeak ilara batean (edo gehiagotan) jartzen dira, eta nahi duten norabidean baloia pasatzen hasten dira. Aukera asko daude, eta monitoreak nahi duen gisara antola dezake: “Orain, baloia hanka artetik pasatuko dugu” adibidez. Umeek tunel gisako bat egiten dute eta aurrenekoak bigarrenari pasatzen dio, honek hurrengoari, honela azkenak eskuratu arte. Eskuratu orduko korrikari eman eta aurrean jartzen da. Hanka artetik pasa beharrean, baloia buru gainetik pasa daiteke zubia eginez. ESAMOLDEAK: - Ilaran jarri behar gara. - Ni lehena izango naiz. - Orain hanka artetik/ buru gainetik pasatuko dugu. - Orain ezkerraldetik/eskuinaldetik pasatuko dugu - Aizu! Gaizki eman didazu. - Tori! Zuretzat. - Har ezazu baloia! - Emaidazu azkarrago! - Egin ezazu korrika! - ... IZENA: TXIBIRI-TXIBIRI MAILA: LH 2.-3. MATERIALA: Baloia AZALPENA: Batek baloia hartu eta, gora botaz, “Txibiri-txibiri Anerentzat” esango du ozenki. Orduan, Anek baloia hartzera joan beharko du. Airean harrapatuz gero, beste norbaiti botako dio, baina berak baloia hartzen duen artean beste jokalariak ahalik eta urrutien alde egiten saiatuko dira. Baloia eskuan duenean “Geldi” esan eta denak geldituko dira. Orduan, hurbilen dagoenarenganantz hiru pauso eman eta baloiaz hura jotzen saiatuko da. Jotzen ez badu edo honek baloia harrapatuz gero, bota duenaren hutsa da; bestela, bestearena. Hiru huts onartzen dira eta laugarrenean kanporatuta gelditzen da. Lehenengo hutsa egiten duenak “odola” duela esango du, bigarrenarekin “zauria”, hirugarrenarekin “larri” eta laugarrenean “hilda”. ESAMOLDEAK: - Txibiri-txibiri ...-rentzat - Geldi zaitezte denok! - Jo zaitut/Ez nauzu jo. - Baloia hartu dut. - Zenbat huts egin duzu? - ... IZENA: USO HARRAPAKETA

6

KANPOKO JOLASAK

MAILA: LH MATERIALA: Baloiak AZALPENA: Umeak hiru taldetan banatzen dira. Talde hauetatik bik ehiztari multzoa osatzen dute eta besteak usoena. Bi ehiztari taldeak aurrez aurre eta ilaran jartzen dira zortzi bat metroko pasabidea eginez. Usoek pasabide hori zeharkatu behar dute. Usoak pasatzen ari direnean, ehiztariak hauek baloiaz jotzen saiatuko dira. Baloiak ukitzen duen usoa kanporatua geratzen da. Jokoa uso guztiak kanporatuak izan arte errepikatzen da. ESAMOLDEAK: - Ni ehiztaria/usoa naiz. - Kanporatua zaude, jo zaitut eta - Ez nauzu jo. - Has zaitezte pasatzen. - ... IZENA: PILOTA PARETAN MAILA: LH MATERIALA: Baloia AZALPENA: Umeak ilaran jartzen dira horma baten aurrean. Lehenengoak baloia botatzen du hormaren kontra. Baloiak botea ematen duenean umearen hanka artetik pasatu behar da ikutu gabe. Ilaran dagoen hurrengoak jaso behar du beste bote bat egin aurretik. Huts egiten duena kanporatua gelditzen da. ESAMOLDEAK: - Nik lehena botako dut. - Ni zure atzean jarriko naiz. - Ni hurrengoa naiz. - Baloiak ikutu zaitu. - Huts egin duzu, kanporatua. - Bi bote eman ditu. - Hankak gehiago zabaldu behar dituzu. - ...

7

KANPOKO JOLASAK

1.2.- HARRI JOLASAK IZENA: HARRI BILA MAILA: LH 1.-2. MATERIALA: Kolore ezberdinetako harriakAZALPENA: Harri guztiak jolas lekuan sakabanatzen ditugu eta, txilibitua jotzen denean, haur bakoitza bere harriak ahal duen azkarren berreskuratzen saiatuko da. ESAMOLDEAK: - Etzazu hori hartu, nirea da eta. - Harri guztiak hartu ditut. - Nireak gorriak/... dira. - Nireak oso urruti daude. - Irabazi dut. - Bultzatu nauzu. - Alde hemendik! Nire harriak zapaltzen ari zara - ... IZENA: HARRI ERRELEBOA HANKA BAKARREAN MAILA: LH MATERIALA: Harriak AZALPENA: Ume bakoitza hanka bakarrean ibiliko da eta harri bat ostikoka lurrean arrastaka eramango du. Aurrez erabakitako bidea azkarren egiten duena txapelduna izango da. ESAMOLDEAK: - Bi hankak jarri dituzu lurrean. - Bidetik irten zara. - Hanka motzetan ibili behar zara. - Ez du balio tranparik egiteak. - Ez du balio, harria zapaldu duzu eta. - ...

8

KANPOKO JOLASAK

IZENA: TXINGOA MAILA: LH MATERIALA: Harria AZALPENA: Jokalariak ilaran jartzen dira irteeran. Lehenengo jokalariak harria botatzen du 1 zenbakidun laukira eta hanka batez salto egiten du laukitxotik laukitxora, (2,3; 5,6; 8,9 laukitxoetan bi hankak jarri behar ditu lauki banatan) 9 zenbaki arte. Ondoren ibilbide bera alderantziz egingo du 1 laukira iritsi arte. Han harria jaso eta irten. Bide osoa eginez gero, 2 zenbakidun laukira bota behar du harria, eta aurrekoan azaldu den bezala bide osoa egin. Arauak: - Harria laukitxo barruan erori behar da; ertzetan, kanpoan edo behar ez den laukian jauzten bada, txanda galtzen da. - Salto egiten denean marra ezin da zapaldu. - Harria jasotzerakoan hanka baten gainean egin behar da. ESAMOLDEAK: - Ni lehena izango naiz. - Harria marra gainean dago. - Lehenengo, bigarren, ... laukitxora bota behar dut. - Marra zapaldu duzu. - Bi hankak jarri dituzu. - Orain buelta eman behar duzu. - Has zaitez berriro. - Huts egin dut! - ...

9

KANPOKO JOLASAK

IZENA: HARRIAK MARRAN MAILA: LH MATERIALA: Harriak eta klariona AZALPENA: Lurrean klarionaz marra bat egiten da. Umeek eskuan duten harria distantzia batetik botako dute eta marrara gehien hurbiltzen dena irabazlea da. ESAMOLDEAK: - Nirea hurbilago dago. - Marratik pasa zara. - Harria mugitu dizut. - Marran bertan jarri dut. - Ni naiz hurbilen jarri duena - Nirea oso urrun gelditu da. - ... IZENA: ZIPRON, ZIPLON EDO HIRU HARRITAN MAILA: LH MATERIALA: Sei harri (hiru kolore

batekoak eta beste hirurak beste batekoak) AZALPENA: Bi ume jolasten dira (bakoitzak kolore bateko hiru harri dituela). Batek laukiaren erdian lehenengo harria finko jartzen du, gero txandaka harriak edozein ertzetan jartzen joaten dira, hirurak ilaran jartzen lortu arte. ESAMOLDEAK: - Nik erdian jarriko dut. - Hirurak ilaran jarri ditut. - Azkarrago! Ez pentsatu hainbeste - Orain nire/zure txanda da. - Oraingoan zu hasiko zara. - ...

10

KANPOKO JOLASAK

1.3.- PUXIKA JOLASAK IZENA: BOLEI PUXIKA MAILA: LH MATERIALA: Puxika eta sarea edo soka. AZALPENA: Boleibolaren ohiko arauak, baina baloiaren ordez puxika erabiliz. ESAMOLDEAK: - Gogor jo! - Sare/soka gainetik pasa behar da. - Puxikak ezin du lurra ikutu. - Utzi, nik aterako dut. - ... IZENA: BURUZ MAILA: LH MATERIALA: Puxika bat AZALPENA: Taldekideak belauniko jartzen dira, puztutako puxika bat botatzen zaie airera eta buruz jotzen saiatuko dira. Helburua bi minututan ahalik eta burukada gehien ematea da. Puxika burua ez den beste gorputz atalen batekin joz gero, edo lurrera erori, bi aldiz jarraian pertsona berak edo zutik jarrita jotzen bada, puntu bat galtzen da. Hauetariko hutsen bat egin ondoren, puxika berriz airera bota eta kontatzen jarraitzen da denbora bete arte. ESAMOLDEAK: - Bakarrik buruz jo daiteke. - Ezin da altxatu. - Jar zaitezte belauniko. - Zenbat puntu daramagu? - Zuek baino puntu gutxiago/gehiago lortu ditugu. - Irabazi/galdu dugu. - Berriz bota behar dugu airera. - Erori zaigu berriro ere. - ...

11

KANPOKO JOLASAK

IZENA: EZKONTZARAKO KOTXEA MAILA: LH MATERIALA: Puxikak eta sokak. AZALPENA: Soka batean puxika batzuk korapilatzen dira. Ume bati (kotxea) gerrikoan lotzen zaio soka. Besteak puxikak eskuez lehertzen saiatuko dira eta “kotxea” korrika puxikak puztuak mantentzen. Puxikak lehertu gabe gehien irauten duen “kotxeak” irabaziko du. ESAMOLDEAK: - Ni kotxea izango naiz. - Lehertu dut! - Gutxi/asko geratzen zait. - Lot itzazu ondo puxikak. - Nik zuk baino denbora luzeago egin dut. - Ez badituzu ondo lotzen, askatuko dira. - ... IZENA: PUXIKA DANTZA MAILA: LH 2.-3. MATERIALA: Puxikak, oihal zatiak eta

musika tresna. AZALPENA: Haur bakoitzari puxika bat lotzen zaio oinean eta, musika hasten denean, dantzan hasten da. Dantzan ari den bitartean, gainontzekoen puxikak lehertzen saiatuko da. Puxika lehertu gabe geratzen den azken dantzaria irabazlea izango da. ESAMOLDEAK: - Puxika lotuko dizut. - Puxika askatu zaizu. - Has zaitezte dantzan! - Zure puxika lehertu dizut. - Ez didazu nire puxika lehertu. - Laukitik irtetzeak ez du balio. - Irabazi dut. - ...

12

KANPOKO JOLASAK

IZENA: PUXIKA IBILTARIA MAILA: LH 1.-2. MATERIALA: Puxikak, orriak eta

errotulagailuak. AZALPENA: Ikasleak taldeka banatzen dira. Taldeak abiapuntu batean jartzen dira ilara ezberdinetan. Helmuga puntua zehazten da partaideen adinaren arabera. Abiapuntuan talde bakoitzeko lehenengo ikasleari taldearen koloreko puxika bat eta errotulagailu bat ematen zaizkio. Helmugan orri bat jartzen da talde bakoitzarentzat. Monitoreak hala adierazitakoan lehenengo jokalaria abiatzen da errotulagailuaz soilik puxika bultzatuz; helmugara iristen denean berari dagokion orrian esaldi bat idazten du eta korrika itzultzen da bere taldeko beste jokalariren bati errotulagailua pasatzera, honek ere gauza bera egin dezan. Partaide guztiek bere ibilaldia bukatzen dutenean esaldiak zuzentzen dira; puntuazioa esaldia osatzen duen hitz kopuruaren araberakoa izan daiteke edota ondo osatutako esaldien araberakoa. ESAMOLDEAK: - Ezin diozu eskuz eman. - Orain nire txanda da. - Oso laburra atera zait/zaizu. - Zenbat puntu lortu ditugu? - Zure koloreko orrian idatzi behar duzu. - Saia zaitez esaldia ahalik eta luzeen egiten. - Zuek guk baino puntu gehiago/gutxiago dituzue. - Etor zaitez korrika errotulagailua pasatzera. - ... IZENA: PUXIKA LASTERKETAK MAILA: LH MATERIALA: Puxikak. AZALPENA: Haur bakoitzak puxika bat dauka eta kolpeka toki batetik bestera eramango du. Errelebo lasterketa gisa antola daiteke. ESAMOLDEAK: - Azkar, azkar! Korrika, korrika! - Animo! Irabaziko duzu eta! - Jon/..., zu zara txapeldun. - Nik irabazi dut! - Kontuz haizearekin, puxika atzera eramaten dizu eta. - Bai polita dela jolasa! - ...

13

KANPOKO JOLASAK

IZENA: PUXIKAK GERRIKA MAILA: LH MATERIALA: Puxikak. AZALPENA: Haur bikoteak puxika gerrien artean eutsiz eraman behar du eta esandako ibilalditxoa osatu. Bidean puxika erortzen bazaie, hasierara itzuli beharko dute. ESAMOLDEAK: - Erori zaigu/zaizue, berriz hastera. - Hurbil zaitez gehiago! - Ezin duzue eskuz hartu. - Tranpa egiten ari zarete. - Hangoak oso azkar doaz. - Hain poliki joanez gero, ez dugu inoiz irabaziko. - ... IZENA: PUXIKAK IPURDIKA MAILA: LH MATERIALA: Puxikak AZALPENA: Haur bikoteak puxika ipurdien artean eutsita eraman behar du eta, ibilaldian zehar erortzen bazaie, hasierara itzuli beharko dute. ESAMOLDEAK: - Erori zaigu/zaizue, berriz hastera. - Hurbil zaitez gehiago! - Ezin duzue eskuz hartu. - Tranpa egiten ari zarete. - Hangoak oso azkar doaz. - Hain poliki joanez gero, ez dugu inoiz irabaziko. - Ez mugitu hainbeste ipurdia, puxika erortzen da eta! - ...

14

KANPOKO JOLASAK

IZENA: PUXIKAK KOPETAKA MAILA: LH MATERIALA: Puxikak AZALPENA: Haur bikoteak puxika toki batetik bestera eraman behar du, kopeten artean estututa. Bidean erortzen bazaie, hasierara itzuli beharko dute. ESAMOLDEAK: - Erori zaigu/zaizue, berriz hastera. - Hurbil zaitez gehiago! - Ezin duzue eskuz hartu. - Tranpa egiten ari zarete. - Hangoak oso azkar doaz. - Hain poliki joanez gero, ez dugu inoiz irabaziko. - ... IZENA: PUXIKAK PUZTU ETA ASKATU MAILA: LH 1.-2. MATERIALA: Puxikak AZALPENA: Monitoreak puxika bat puzten du eta, nahi duenean, korapilatu ordez, askatu egiten du. Umeek askatutako puxika harrapatzen saiatuko dira. ESAMOLDEAK: - Arraioa, puxikak ihes egiten du. - Ezin dut harrapatu. - Aizu, ez nazazu bultza! - Harrapatu dut. - Oso zaila da harrapatzea. - Bai urrun joan dela! - .... IZENA: PUXIKAK UZTAIETAN SARTU MAILA: LH MATERIALA: Puxikak eta uztaiak. AZALPENA: Saskibaloian bezala jolas egiten da, baina baloia eta saskien ordez, puxika eta uztaiak erabiliz. ESAMOLDEAK: - Aizu, pasaidazu puxika! - Jaurti ezazu saskira. - Saskiratzea lortu duzu. - Pertsonala egin didazu. - Irabazi/galdu dugu. - Kanpora joan zaizue. - Bakarrik eskuz jo daiteke. - Erne, zure atzetik dabil eta.

15

KANPOKO JOLASAK

IZENA: PUXIKAK ZINTZILIK MAILA: LH MATERIALA: Puxikak, soka, ura, irina,

hondarra, gozokiak, e.a. AZALPENA: Monitoreak puxika batzuk gauza desberdinez bete eta soka batetik zintzilikatzen ditu. Haur batek, begiak estalita dituela, puxika bat lehertzeko ahaleginak egingo ditu; lortzen badu, barrukoa berarentzat izango da. ESAMOLDEAK: - Jo ezkerrera/eskubira. - Jo aurrerago/atzerago. - Eman gogorrago! - Ez duzu lehertu, eman berriro. - Barruan dagoena esateak ez du balio. - Ondo! Lehertu duzu! - Kontuz, buruan joko zaitu eta! - ... IZENA: ROBOTA PUXIKAREN BILA MAILA: LH MATERIALA: Puxika eta zapia AZALPENA: Ume bat, begiak zapiaz estalita, «robota» izango da eta beste bat bere gidaria. Jolaslekuko zelaitxoan puxika bat uzten da eta gidariak, aginduak emanez, robota puxika lehertaraztera eramango du. Ea zenbat denbora behar duen bikote bakoitzak! ESAMOLDEAK: - Jo ezkerrera/eskubira. - Jo aurrerago/atzerago. - Zapaldu gogorrago! - Ez duzu lehertu, jo berriro. - Ondo! Lehertu duzu! - Zure aurrean dago, zapal ezazu! - Zertxobait ikusten duzu? - Azkarrago egin behar dugu. - Ondo estalita izan behar dituzu begiak. - ...

16

KANPOKO JOLASAK

1.4.- UZTAI JOLASAK IZENA: AUTOBUSA MAILA: LH MATERIALA: Uztaiak eta txanoa AZALPENA: Haur hainbat uztai jartzen ditugu lurrean eta denak bertan autobus bateko bidaiariak balira bezala. Haur bat txofer jartzen da, uztairik gabe eta buruan txanoa duela. Txoferra zirkuituaren gorabeherak kontatzen hasiko da: «Kurba ezkerretara!» «Kurba eskuinetara!» «Putzuak daude!» «Tunela!». Txoferrak esandakoaren arabera mugituko dira. Honek nahi dituen geltokien izenak esan ditzake, baina «Tolosako geltokia!» esaterakoan, denak korrika abiatuko dira uztai batean eser-tzera. Uztairik gabe geratzen dena txofer bihurtuko da eta jolasak jarraitu egingo du. ESAMOLDEAK: - Bihurgunea ezkerretara/eskuinetara. - Putzuak daude! - Tuneletik pasako gara! - Bidean zuloak daude. - ...ko geltokia. - Has gaitezen korrika egiten. - Uztairik gabe gelditu zara. - Zeu izango zara txoferra. - Zeuri dagokizu txoferrarena. - Ez du balio. Bultzaka kendu didazu lekua. - ... IZENA: LAU UZTAIETARA MAILA: LH MATERIALA: Uztaiak (lau edo gehiago) AZALPENA: Lau izkinetan jarritako uztaietan lau ume sartzen dira. Bosgarrena erdian geratzen da. Uztaietan daudenak tokiz aldatzen saiatuko dira eta erdian dagoenak hauek utzitako uztaiak sartzeko ahaleginak egingo ditu. Hori lortzen duenean, uztairik gabe geratzen den haurra erdian jarri eta horrela nahi den arte. Ume eta uztai gehiagorekin ere jolas daiteke. ESAMOLDEAK: - Neuri dagokit erdian egotea. - Bat, bi, hiru, lekuz aldatu. - Ni gelditu naiz lekurik gabe. - ...

17

KANPOKO JOLASAK

IZENA: UZTAI BARRUAN NOR? MAILA: LH MATERIALA: Uztai handiak. AZALPENA: Uztai batean bi ume sartzen dira. Eskuak atzean dituztela, bata bestea kanporatzen saiatuko da. Barruan geratzen dena irabazle izango da. Jolas hau behin eta berriro errepika daiteke. ESAMOLDEAK: - Ni zurekin jarriko naiz. - Nik zure kontra egingo dut. - Eskuak atzean jarri behar dituzu. - Kontuz! Botako nauzu eta. - Irabazi dizut. - Zu ni baino indartsuagoa zara. - Nik zuk beste indar daukat. - ... IZENA: PIRIKARIN MAILA: LH MATERIALA: Burdinazko uztaia eta

makila. AZALPENA: Pirikarin edo burdinezko uztaia zutik eta aurreraka bueltak ematen eraman behar da, makila baten laguntzaz. Ume batzuen artean lasterketak egin daitezke, uztaia eroriz gero gelditu behar da eta berriro zutitu jarraitzeko. ESAMOLDEAK: - Zein ondo eramaten duzun! - Arinegi/astiroegi doa. - Ezin da arrastaka eraman. - Erori egin zait. - Ez dakit ondo eramaten. - Zutik eramatea lortu dut. -...

18

KANPOKO JOLASAK

19

KANPOKO JOLASAK

1.5.- ZAPI JOLASAK IZENA: ARTALDEA ETA OTSOA MAILA: LH MATERIALA: Bi zapi. AZALPENA: Talde osoak, batek izan ezik, kate bat osatzen du. Taldea artaldea izango da eta libre geratzen dena otsoa. Bai otsoak bai artaldeko azkenak zapi bana eramango dute atzetik eskegita. Artaldeko lehena artzaina da eta berak bakarrik hel diezaioke otsoari buztanetik. Otsoa artaldeko azkenekoari buztana kentzen saiatuko da. Katea apurtzen bada, ezin izango diote besteari buztana kendu. ESAMOLDEAK: - Ni otsoa/ardia/artzaina izango naiz. - Nik zapia eraman behar dut. - Zapia erori zaizu, har ezazu. - Ez du balio askatzeak. - Harrapatuko zaitut. - Buztana kenduko dizut. - Heldu indarrez, ez askatzeko. - Ez didazu kendu/kendu didazu. - Katea apurtu egin da. - ... IZENA: ARTZAINA ARDIEN BILA MAILA: LH MATERIALA: Zapia AZALPENA: Talde bateko ume batek begiak estalita ditu eta «artzaina» da. Taldeko besteak, «ardiak». Ardiak beste ume guztien artean egongo dira, mugitu gabe. Haurrek «Beeee...!» egingo dute eta beste ume guztiek animalia desberdinen hotsak egingo dituzte. Artzaina, hotsak entzunez, artaldea biltzen saiatuko da. ESAMOLDEAK: - Nik artzaina/zakurra/katua/txerria/ardiarena egingo dut. - Zu ardia zara. Zoaz artaldera! - Oker zaude, ni ez naiz ardia. - Ez dago gehiagorik. Bukatu dut. - ...

20

KANPOKO JOLASAK

IZENA: ARTZAINA ARTALDE ITSUA BILTZEN MAILA: LH MATERIALA: Soka eta zapia AZALPENA: lkasleak talde desberdinetan banatzen dira. Talde bakoitzean artzain bat eta ardiak izendatzen dituzte. Artzaina leku jakin batean egoten da mugitu gabe. Ardiek begiak estalita dauzkate eta zelai batean sakabanatuta daude. Zelaiaren gune batean borobil bat egiten da soka batez. Borobila erabat itxi gabe dago, sarrera bat dauka. Artzainak ardi guztiak bildu behar ditu borobil horretara aginduak emanez. Ardiek, ikusten ez dutenez, aurrera, atzera, eskuinera edo ezkerrera mugitu behar dute artzainaren aginduen arabera. Talde bakoitzeko artzainak zenbat denbora behar duen kronometratzen da eta denbora gutxien behar duena izango da irabazlea. ESAMOLDEAK: - Aurrera/atzera/eskuinera/ezkerrera joan behar duzu. - Jon/... heldu zara. Eser zaitez lasai. - Ez, geldi! Soka zapalduko duzu eta! - Ikusten duzu. Jar ezazu ondo zapia. - Aizu! Kontuz! ...ren kontra joko duzu eta! - Azkarrago! Beldurrik gabe! Ondo zoaz! - Ardi guztiak barruan daude. Bukatu dut. - ... IZENA: HANKAK BINAKA LOTUTA MAILA: LH MATERIALA: Makilak eta zapia AZALPENA: Talde bakoitzeko jokalari kopurua bikoitia izango da eta binaka zapiaz hanka bana elkarri lotuta jarriko dira. Horrela hamar metro inguruko joan-etorria egin behar dute eta, ondoren, bere taldeko beste bikote bati errelebo-makila pasa. ESAMOLDEAK: - Etorri hona, elkarrekin egin behar dugu eta. - Ez joan hain bizkor, eroriko naiz eta. - Jarraitu horrela oso ondo goaz eta. - Ez lotu hain gogor, min egiten dit eta. - Har ezazue makila. Orain zuen txanda da. - Azkarrago, bestela irabaziko digute.

21

KANPOKO JOLASAK

IZENA: KORAPILOA ASKATU MAILA: LH MATERIALA: Zapia. AZALPENA: Erdian jolasaren arduraduna jartzen da eta bi muturretan ume taldeak. Talde bakoitzak gutxienez zapi bat dauka (edo bestela ume bakoitzak berea). Arduradunak zenbaki bat esango du eta zenbakiduna zapia hartuta korrika abiatuko da. Arduradunak besoak luzatuko ditu eta etorritako bi umeek zapia beso banatan korapilatuko diote. Gero, bakoitza besteak korapilatu duena askatzen saiatuko da. Hori lortzen duenean, korrika bere taldera abiatuko da. Lehen iristen dena da ira-bazlea. ESAMOLDEAK: - Egin ezazu korapiloa gogor, bestela askatuko da. - Bat/bi/hiru... zenbakiak. - Nire txanda da. - Askatu korapiloa azkar. - Korrika, korrika, azkarrago! - ... IZENA: NOR ZARA ZU? MAILA: LH MATERIAL: Zapia AZALPENA: Ume bati begiak estaltzen zaizkio; gero taldeko beste bat aurrean jartzen zaio. Eskuak erabiliz, aurrekoa nor den asmatu beharko du. ESAMOLDEAK: - Zu Amaia/... zara. - Ez, ni ez naiz Mikel/... - Ipin ezazu ondo zapia, horrela ikusten duzu eta. - Ezin dut asmatu, ez dakit nor zaren. - ...

22

KANPOKO JOLASAK

IZENA: OILAR ITSUA MAILA: LH 1.-2. MATERIALA: Zapia AZALPENA: Lurrean toki zehatza markatzen da. “Oilategia” da. Bertan “oiloak” nahi duten eran ibiltzen dira. Beste ume bat, “oilarra”, begiak estalita bila dabil. Oilo bat harrapatzen duenean, lagun hori nor den asmatu behar du. Asmatzen badu, harrapatua oilar bihurtuko da eta jolasak aurrera jarraitzen du. ESAMOLDEAK: - Ni oilo/oilarra naiz. - Zu Ane/... zara - Ez, ni ez naiz Ane/... - Ez dakit nor zaren. - Ane/... ezagutu zaitut. - ... IZENA: ROBOTA MAILA: LH 1.-2. MATERIALA: Zapia AZALPENA: Haur bati begiak estaltzen zaizkio eta beste batek esaten diona egin behar du: “Ezkerrera lau urrats!” adibidez. “Robotak” aurrez zehaztu den puntu batera iritsi beharko du. ESAMOLDEAK: - Aurrera/eskuinera/ezkerrera bat/... urrats joan behar duzu. - Jon/... heldu zara. - Okertu zara! Beste aldera esan dizut. - Ez, geldi! Entzun ondo! - Ikusten duzu. Jar ezazu ondo zapia. - Aizu! Kontuz! ...ren kontra joko duzu eta! - ...

23

KANPOKO JOLASAK

IZENA: TREN ITSUAK MAILA: LH MATERIALA: Zapia AZALPENA: Ume talde batek “trena” osatzen du. Aurrenekoa “makina” da eta zapiaz itsutu egin dugu. Azkena gidaria da eta aurrenekoari nondik joan behar duen esango dio. ESAMOLDEAK: - Aurrera/eskuinera/ezkerrera joan behar duzu. - Jon/... heldu zara. - Okertu zara! Beste aldera esan dizut. - Ez, geldi! Entzun ondo! - Ikusten duzu. Jar ezazu ondo zapia. - Aizu! Kontuz! ...ren kontra joko duzu eta! - Zubi azpitik pasa behar dugu. Makurtu zaitezte. - Zubi gainetik pasa behar dugu. Igo eskailera bat. - ... IZENA: ZAPI TXURI HONEKIN MAILA: LH 1.-2. MATERIALA: Zapia AZALPENA: Ume guztiak borobil bat osatuz lurrean esertzen dira. Bat zutituko da eta eskuetan zapia duelarik, besteen inguruan dantzatzen hasiko da. Taldeak “Zapi txuri honekin” kanta abestuko du eta horren amaieran bakoitzak bere atzera begiratuko du. Zapia aurkitzen duena berehala zutituko da eta zutik zegoen laguna bere lekuan eseri baino lehen harrapatzen saiatuko da. Harrapatzen badu, taldeak eginbehar bat jarriko dio; ez badu harrapatzen, berriz, bera geratuko da zutik eta jolasak jarraitu egingo du. ESAMOLDEAK: - Nire atzean dago. - Harrapatuko zaitut. - Ez nauzu harrapatuko. - Korrika! Presaka! Arinago! Bizkor!... - Lekua kendu dizut. - Nork dauka zapia? Nik daukat. - ...

24

KANPOKO JOLASAK

IZENA: ZAPIA MAILA: LH MATERIALA: Zapia eta lurrean marrak

egiteko zerbait. AZALPENA: Jokalariak bi taldetan banatzen dira. Taldean jokalari bakoitzak zenbaki bat izango du (batetik hasi eta jokalariak adina zenbaki erabiliz). Ondoren zelaiaren erdian marra bat markatzen da eta handik hamar bat metrora alde bakoitzean beste marra bana. Erdiko marran ume edo monitore bat jarriko da gidari, besoa luzatuz eta bertan zapi bat duelarik; eta jokalari taldeak, bakoitza zelaiaren mutur batean, marraren atzean. Jolasa hastean gidariak zenbaki bat esango du ozenki eta talde bakoitzean zenbaki hori duten haurrak zapia dagoen tokira joan, zapia hartu eta bere taldera itzultzen saiatuko dira; bere taldeko marra pasa-tzea lortzen badu, beste taldeko jokalaria kanporatuta gelditzen da. Marra pasa aurretik aurkakoak harrapatzen badu, bera izango da kalera doana. Zapia hartzerakoan erdiko marra zapalduz gero ere kanporatuta gelditzen da. Hainbat aldiz errepikatzen da talde oso bat kanporatu arte; orduan, beste taldea izango da irabazlea. Talde batean bestean baino jende gutxiago dagoenean, jokalariren batek zenbaki bat baino gehiago izan beharko ditu. ESAMOLDEAK: - Bat/bi/hiru/... zenbakiak. - Ni naiz bat/bi/... - Marra zapaldu duzu! - Ikutu zaitut, irabazi dut. - Ez nauzu ikutu. - Animo! Irabaziko dugu eta! - Egin korrika azkarrago! - Zu ez zara zenbaki hori. - ....

25

KANPOKO JOLASAK

1.6.- HERRI KIROLAK IZENA: SOKATIRA MAILA: LH MATERIALA: Soka lodia eta zapiak. AZALPENA: lkasleak bi taldetan banatzen dira. Bi taldeak sokaren alde banatan jartzen dira. Baina aldez aurretik hiru puntu adierazi behar dira: erdiko puntua eta erditik distantzia jakin batera bai ezkerrera eta baita eskuinera ere. Puntu hauek sokari zapia lotuz edota lurrean klarionaz seinala daitezke. Dena prest dagoenean, monitoreak adierazi ondoren sokari alde batera eta bestera tiraka hasten dira partaide guztiak. Ekipo batek beste ekipoa tiraka bere zelaira ekartzen duenean puntu bat ematen zaio eta jolasa eten egiten da. Ondoren lekuz alda daitezke bi taldeak eta beste tiraldi bati ekin. ESAMOLDEAK: - Ahalik eta indar gehien egiten ari naiz. - Tira gogor! Gureak dira eta! - Ezin dut gehiago. - Segi horrela! Gutxi falta da eta! - Ai! Erori egin naiz! - Ia erori nintzen! - Min handia hartu dut eskuetan. - ... IZENA: HARRIJASOTZEN MAILA: LH MATERIALA: Harri kubikoaren itxura duen

kartoizko kutxa edo sendakuntza baloiak. AZALPENA: Haurrak taldeka jartzen dira. Bi minutu dituzte talde bakoitzekoek ahalik eta jasoaldi gehien egiteko. Jasoaldia ez da ontzat emango sorbaldan berdintzea lortzen ez badute. Erreleboka arituko dira, taldekide bakoitzak behin jaso eta ondoren beste batek. ESAMOLDEAK: - Azkarrago altxatu behar duzu, denbora gutxi falta da eta. - Sorbaldaraino altxatu behar da. - Baietz nik irabazi!/Ezetz zuk irabazi! - Ni izan naiz gehienetan altxatu dudana, beraz, irabazi egin dut. - Nik ... aldiz altxatu dut. - Orain zure txanda da. - ...

26

KANPOKO JOLASAK

IZENA: TXINGA EROATEA MAILA: LH MATERIALA: Txingak edo urez betetako

marmitak AZALPENA: Lurrean marka bat egin eta hamar metro inguruko ibilbidea zehaztu. Haurrek taldeka jokatuko dute. Aldiko batek marmitak hartu eta adierazitako ibilbidea osatu beharko du ahalik eta azkarren; ondoren bere taldeko beste batek. Horrela bi minututan ahalik eta plaza (buelta) gehien lortzen saiatuz. Umeen adinaren arabera, marmiten ur kantitatea ezberdina izango da. ESAMOLDEAK: - Honek asko pisatzen du. - Neka-neka eginda nago. - Porrot egin duzu. - Badakit nork irabaziko duen. - Ni naiz buelta gehien eman duena, beraz irabazi dut. - Animo! oraindik denbora luzea duzu eta. - Oso gutxi falta da denbora amaitzeko. - Zenbat denbora falta da oraindik? - .... IZENA: KOSKOL APUSTUA MAILA: LH MATERIALA: Koskolak eta saskiak. AZALPENA: Metro bateko distantziaz, gutxi gorabehera, koskolak ilaran lurrean jartzen dira. Ilara bakoitzaren irteeran saski bana dago eta jokuari hasiera ematen zaionean, umeak ilaran dauzkan koskolak banan-banan hartu eta saskira bota behar ditu. Aurrena bukatzen duenak irabaziko du. ESAMOLDEAK: - Ez du balio urrutitik saskiratzeak. - Ez duzu sartu, berriro saiatu. - Hasi zara esan baino lehen. - Jarrai ezazu horrela, oso ondo ari zara eta. - Hurbilen/urrutien dagoena besterik ez zaizu falta. - Ezin dut gehiago! Lur jota nago eta! - ...

27

KANPOKO JOLASAK

1.7.- ZOZKETA EGITEKO JOKUAK IZENA: BAKOITIAK ALA BIKOITIAK MAILA: LH MATERIALA: Eskuak AZALPENA: Jokalari bik egingo dute aukeraketa. Bakoitzak eskuak atzean gorde eta “Bakoitiak ala Bikoitiak” esango du eta esku bana aterako dute, nahi diren atzamarrak luzatuz. Bi jokalarien atzamarren batuketa bikoitia/bakoitia bada, “Bikoitiak/Bakoitiak” esan duena hasiko da jolasten. ESAMOLDEAK: -Nik “bakoitiak/bikoitiak” aukeratuko dut. - Bion artean .... atzamar ditugu eta bakoitiak/bikoitiak dira. - Nik bakoitiak/bikoitiak esan dut, beraz, irabazi dut. - Orain nik lehena aukeratuko dut. - .... IZENA: OINAK BOTA MAILA: LH MATERIALA: AZALPENA: Bi jokalariren artean egiten da, bata bestearen aurrean jarrita, bi metroko distantziara, gutxi gorabehera. Bakoitzak oin bat bestearen aurrean jarrita aurrera egingo du, txandakatuz. Oina jarriko duen azkena-luzeran edo zabaleran guztiz sartuta- irabazlea izango da. ESAMOLDEAK: - Ni hasiko naiz. - Nire oina sartzen da. - Ez duzu bi aldiz jarraian ipini behar. - Nik irabazi dut. - ...

28

KANPOKO JOLASAK

1.8.- HARRAPAKETAN IZENA: IPURDIA ESTALTZEN MAILA: LH MATERIALA: AZALPENA: Ipurdia estali gabe duen jokalariari, ipurdian kolpea eman ahal izango diogu. Aldiz, ipurdia bere eskuez edo paretaren kontra estalia badu, ezingo diogu ezer egin. Ipurdia estali gabe duena eskuz joko dugu. ESAMOLDEAK: - Ipurdian joko zaitut. - Ezin didazu eman, estalita dut eta. - Ipurdian eman behar didazu, ez beste inon. - Ez du balio denbora osoa paretaren kontra egoteak. - Ezin nauzu jo. - ... IZENA: GERRIKOARENA MAILA: LH MATERIALA: Gerrikoa AZALPENA: Jokalari guztien artean bat hautatuko da gerrikoa berak nahi duen lekuan izkutatzeko, besteak leku mugatu batean ikusi gabe dauden bitartean. Ondo gordeta dagoela iruditzen zaionean, besteak libre utziko ditu gerrikoaren bila hasteko. Bilatzen saiatuko dira eta norbaitek gerrikoa aurkituko balu, beste guztiak jotzen saiatuko litzateke hauek leku mugatura iritsi arte. Hurrengo jokaldian gerrikoa aurkitu duenak gordeko du. ESAMOLDEAK: - Goazen korrika, Josuk aurkitu du eta! - Nik izkutatuko dut. - Gordeta dago. Has zaitezkete bilatzen. - Ai! Ai! Ez jo hain gogor. - Orain niri dagokit. - Ezin nauzu jo, “etxean” nago eta. - ...

29

KANPOKO JOLASAK

IZENA: POTE-POTE MAILA: LH MATERIALA: Bote bat AZALPENA: Pote bat jolastokiaren erdian jarri eta jokalari bat aukeratuko da haren ondoan egoteko begiak estalita dituela, besteak izkutatzen diren bitartean. Izkutatuta daudenean norbaitek “aski” esango du eta erdian dagoena bilatzen hasiko da. Norbait ikusi eta ezagutu ahala, “Bote-bote Jon” esan eta hau bote ondora hurbilduko da. Jokalari guztiak harrapatuta daudenean, berriro has daiteke jokoa. Baina pote inguruan daudenak libre gera daitezke, baten batek poteari ostikada bat ematen badio. ESAMOLDEAK: - Bote-bote Jon/... - Harrapatua naiz. - Aizu! Ana ikusi zaitut. - Ni ez naiz zuk esan duzuna. - Etor zaitezte libratzera, mesedez. - ...

30

KANPOKO JOLASAK

1.9.- BESTELAKOAK IZENA: ABIADURAN MAILA: L.H. 2.-3 MATERIALA: Galdera orriak eta arkatzak AZALPENA: Ikasleak taldeka banatzen dira. Talde bakoitzari bederatzi galderaz osatutako orri bat ematen zaio. Galdera guztiak erantzuteko bost minutuko tartea ematen zaie. Bost minutu hauek pasa baino lehen galdera zuzenak ematea lortzen badute proba bat egin behar izaten dute. Erantzunak zuzenak ez badira bost minutuak pasa arte zuzentzeko aukera izaten dute. Bost minutuak pasatakoan, erantzunak ondo edo gaizki, proba egitera bidaltzen dira. Proba egiteko denbora mugarik ez dago.Talde guztiek proba bukatzen dutenean beste bederatzi galderaz osatutako beste orri bana ematen zaie. Handik aurrera prozedura bera jarraitzen da. Hau guztia bukatzeko behar duten denbora neurtzen da. Denbora gutxien behar izan duena izaten da txapelduna. Kontuan hartu behar da gaizki erantzundako galdera bakoitzeko minutu bateko penalizazioa ezartzen zaiola. ESAMOLDEAK: - Galderak erantzuteko bost minutu dituzue. - Erantzuna ez da zuzena/zuzena da. - Orain proba bat egin beharko duzue. - Goazen irakaslearengana ea ondo erantzun dugun. - Zenbat denboran egin dugu? - Nik hau egiten dudan bitartean, zu joan zaitez beste hori egitera. - Galdera guztiak ondo erantzun ditugu. - ...

31

KANPOKO JOLASAK

IZENA: ALTXOR BILA MAILA: LH MATERIALA: Pistak, kolore ezberdinetako

sobreak, altxorra gordetzeko kutxak, altxorra (txapak, txokolatezko txanponak, kakahueteak, e. a.) eta puzzle zatiak.

AZALPENA: Jolas honetan haurrak taldeka jartzen dira, talde bakoitzak

monitore bat laguntzaile duela. Umeak jolasa egingo den lekura eraman aurretik, monitore batek puzzle zatiak dituzten sobre batzuk ezkutatzen ditu (zuhaitz baten enborrean, aulki baten azpian, zulo baten barruan e.a.). Gero umeak jolaslekura joaten dira eta han, talde bakoitzari, lekuetara eramango dituzten ezkutatutako sobreak (pista batzuk barruan dituztela) banatzen zaizkie. Pista hauek klabean egoten dira; beraz, lehenengo klabea deszifratu behar izaten dute eta gero sobrea aurkitu. Talde bakoitzak bere sobre guztiak eskuratzen dituenean, puzzle zatiak elkartuta, bere altxorra dagoen lekua ezagutu ahal izaten dute. Aurkitu ondoren, taldeko arduradunak taldekideen artean banatzen du altxorra. ESAMOLDEAK: - Ni zure taldean nago/Ni zure taldekoa naiz. - Zu eta biok taldekideak gara. - Hemen dago lehenengo/bigarren/... pista. - Sobre guztiak aurkitu ditugu. Orain puzzlea egin dezakegu. - Mapa honek altxorra hor dagoela adierazten du. - Altxorra aurkitu dugu. - ...

32

KANPOKO JOLASAK

IZENA: ARRAUTZA ERRELEBOA MAILA: LH MATERIALA: Arrautza eta goilarea AZALPENA: Ikasleak taldeka banatzen dira. Taldeak lerro desberdinetan jartzen dira. Ekipo bakoitzari arrautza eta goilarea ematen zaio. Leku jakin batetik beste batera joan behar dute ikasle guztiek banaka. Bidean arrautza erortzen bazaie, hasierara itzuli behar dute. Hurrengo jokalariari erreleboa pasatzerakoan esaldi bat esan behar diote; adibidez ”Har ezazu arrautza eta joan zaitez kontuz-kontuz”. ESAMOLDEAK: - Har ezazu arrautza eta joan zaitez kontuz-kontuz. - Ai! Ia erori zitzaidan. - Ez ahal zait eroriko! - Jausi zaizu. Berriro hasi behar zara. - Oso ondo. Jarrai ezazu horrela. - ... IZENA: IGELA MAILA: LH MATERIALA: Txapak eta igela. AZALPENA: Partaide guztiak marra baten atzean ilaran kokatuko dira. Jokalari bakoitzak marra ostetik zenbait pausotara egongo den igelaren ahoan txapak sartu beharko ditu. ESAMOLDEAK: - Nire txapa sartu da. - Ia sartu nuen. - Zein txikia den igelaren ahoa! - Bai punteria ona duzula! - Hau da hau jaurtitzeko modua! - Ez da sartu. Saia zaitez berriro. - ...

33

KANPOKO JOLASAK

IZENA: ESPLORATZAILEAK MAILA: LH MATERIALA: Begiak margotzeko erabiltzen

den arkatz beltza eta zorrozkailua. AZALPENA: Jokoa nola den azaldu ondoren jokalari bakoitzak batetik laurogeita hemeretzira bitarteko zenbaki bat pentsatu beharko du. Monitoreak, jokalari bakoitzari, aukeratutako zenbakia bekokian margotuko dio.Zenbaki hau ezin dute ez entzun ez ikusi beste jokalariek. Horretarako eskuz eta kontuz estaliko dute jokoa hasi arte. Neska-mutil guztiek zenbakia jarrita dutenean jokoa has daiteke, baina aurretik tokia mugatzea eta ondo zehaztea komeni da. Jokoari hasiera ematen zaion unean eskuak bekokitik kendu beharko dituzte. Besoa, arropa edo ilea ere ezin dira erabili zenbakia tapatzeko, baina makurtzea, arrastaka ibiltzea edo zuhaitz edo iratze artean izkutatzea onartzen da. Besteen zenbakiak ikusi eta norberarena izkutuan mantentzea da helburua. Norbaitek beste baten zenbakia ikustea lortzen duenean, pertsona horren izena eta zenbakia esan behar ditu ( zenbakiak errepikatu egin daitezke). Adibidez: “Josuk hogeita bi”. Josuk hogeita bia badu, kanporatua gelditzen da eta bestela “ez” esan eta jokoan jarraituko du. Horrela bakarra gelditu arte. ESAMOLDEAK: - Josuk hogeita bi!/... - Ez, okertu egin zara. - Zenbakia ezin da eskuz estali. - Zenbakia ikusi dizut. - Ez esan gezurrik! Hogeita bia/... daukazu. - ...

34

KANPOKO JOLASAK

IZENA: GOLFEAN MAILA: LH MATERIALA: Uztaiak, golf makila edo

batea, pilota eta probak. AZALPENA: Zirkuitu bat egiten da uztaiekin eta pilota sartu behar dute uztai bakoitzean. Lehenengo, talde bateko jokalari batek ematen dio pilotari eta gero beste talde batekoak, horrela pilota uztai barruan sartu arte. Uztai barruan pilota sartzen duen taldeak proba bat du denbora batean egiteko eta ondo egiten badu hamar puntu jasotzen ditu. Hala ere, pilota sartu duen taldeak proba gaizki egiten badu, beste taldeek puntuak jasotzeko aukera dute proba ongi eginez gero. Horrela jarraitzen da, zirkuito osoa amaitu arte, eta azkenean, puntuak batzen dira irabazlea nor den jakiteko. ESAMOLDEAK: - Ia sartu nuen. - Sartu da/dut/duzu/... - Orain proba bat egin behar duzue. - Denbora bukatu zaizue eta ez duzue lortu. - Hamar puntu lortu ditugu. - Ez duzue asmatu. Orain gure txanda da. - Zuek baino puntu gehiago lortu ditugu. Irabazi dugu! - ... IZENA: KONTRABANDISTAK MAILA: LH MATERIALA: Zakuak AZALPENA: Zakua hondarrez edo antzeko beste zerbaitez beteko dugu. Ondoren haurrak taldeka banatzen dira eta hamar metro inguruko ibilbidea egin behar dute zakua bizkarrean dutela, txandaka eta bi minututan ahalik eta plaza gehien egiten saiatuz. Plaza gehien lortzen duen taldea izango da txapelduna. ESAMOLDEAK: - Nire zakuak pisu handia dauka. - Hau pisua hau! - Nik hiru/... plaza egin ditut. - Azkarrago! Gutxi falta zaizu eta - Ia zakua erori zitzaidan. - Har ezazu korrika! - ...

35

KANPOKO JOLASAK

IZENA: TXAPA ZIRKUITOA MAILA: LH MATERIALA: Botila txapa desberdinak,

hondarra eta egurra. AZALPENA: Ume bakoitzak bere txapa prestatzen du ( kortxoa badu, atera, apaindu, plastifikatu,...). Gero zirkuitu bat egiten da, irteera eta helmuga dituela. Txandaka, umeek bere txapa jo eta aurreratzen dute. Zirkuitutik kanpora ateratzen den txapak, jo aurretik zegoen tokira itzuli behar du. ESAMOLDEAK: - Hau pena! kanpora joan da. - Zein ondo eman diozun! - Irabazten ari naiz. - Aurreratu egin zaitut. - Helmugara heldu naiz. - Irabazi dut. - Ez da irten, marra zapaltzen ari da eta. - ... IZENA: ZAKU ERRELEBOA MAILA: LH MATERIALA: Zakuak edo zankoak. AZALPENA: Ikasleak taldeka banatzen dira. Taldeak lerro desberdinetan jartzen dira. Ekipo bakoitzari zaku bat ematen zaio. Aldez aurretik adierazitako leku jakin batetik beste batera joan behar izaten dute zaku barruan sartuta eta saltoka. Zakua hurrengo jokalariari pasatzen diote, erreleboa egiterakoan esaldi bat esanez; adibidez: ” Sar zaitez zakuan eta aurrera”. Aldaera: Erreleboa izan beharrean lasterketa izan daiteke. ESAMOLDEAK: - Sar zaitez zakuan eta aurrera. - Ni lehena izango naiz. - Segi horrela, oso ondo ari zara eta. - Tori zakua eta has zaitez zu. - Ez galdu denborarik. - Beste taldekoak irabazten ari dira. Azkarrago egin beharko dugu. - ...

36

KANPOKO JOLASAK

IZENA: ASTAKETAN MAILA: LH MATERIALA: AZALPENA: Ume bat makurtuta jartzen da eta beste guztiak haren gainetik pasa ahala, makurtzen joango dira. ESAMOLDEAK: - Makur zaitez gehiago! - Kontuz! Banoa! - Bildu burua gorputzera. - Azkar! Ez dugu egun osoa eta. - Ez dut egingo, beldurra ematen dit eta. - Horrela ez du balio. Ostikada bat eman didazu. - ... IZENA: HARRIA, PAPERA ALA GURAIZEAK? MAILA: LH MATERIALA: Eskuak AZALPENA: Bi lagun jolasten dira. Bi eskuak bizkarrean jartzen dituzte eta “Harria, papera ala guraizeak” esatean, esku bat atera behar dute, “harria, papera edo guraize”-en itxuran. Harria: Ukabila (Eskua itxita). Papera: Eskua zabalik. Guraizeak: Bi behatz luzatuta eta irekita. Harriak guraizeei irabazten die apurtzen dituelako, guraizeek paperari mozten duelako eta paperak harriari biltzen duelako. ESAMOLDEAK: - Harria, papera ala guraizeak? - Harriak guraizeei irabazten die apurtzen dituelako. - Guraizeek paperari irabazten diote mozten duelako. - Paperak harriari irabazten dio biltzen duelako. - Jokua irabazi dut. - ...

37

KANPOKO JOLASAK

IZENA: ANTZARA JOLASA MAILA: LH MATERIALA: AZALPENA: Denak borobilean jartzen dira, eskuak gora begira eta zabalduta. Kide bakoitzak, eskubiko eskua ondokoaren eskuaren gainean jartzen du eta ezkerra azpian. Abestia hastean ume batek eskuineko eskuaz ondokoaren ezkerreko eskua jo behar du, ondoren honek hurrengoari berdin. Abestia bukatzen denean “hanka” esaterakoan, ondokoak eskua gorde egin behar du, jotzen ez uzteko. Jotzen badu, kalera doa eta, aldiz, eskua harrapatu ezean, aurrekoa da kalera doana. Abestia: Antzaran jolastua, za, za zabaldu hegoa gorde, gorde, gordez hanka. ESAMOLDEAK: - Ez nauzu harrapatu. - Bai, harrapatu zaitut. - Zure eskuineko/ezkerreko eskua nire ezkerreko/eskubikoaren gainean jarri behar duzu. - ...

38

KANPOKO JOLASAK

IZENA: INKEA MAILA: LH MATERIALA: Inkea (Burdin edo egurrezko

makiltxoa) AZALPENA: Belarra edo lurra dagoen lekuan jolastu behar da, makila ondo sar dadin. Lurrean zortzi laukiko marrazki bat egiten da. Lehenengo jokalariak inkea eskuan hartu eta lehen laukira botako du. Ondoren bera lehen laukian sartu eta bigarren laukian botako du, eta horrela 8. laukiraino. Dena ondo egiten badu (inkea ondo sartu eta marrak zapaldu gabe) 2. laukitik hasiko da buelta osoa eman arte. Horrela jarraituko du 8. laukian hasi eta bukatu arte. Hau egin eta gero, nahi duen laukian inkea sartzen badu, lauki horretaz jabetuko da. Beste jokalariak lauki horretara heltzerakoan, jabeak nahi duena egin beharko dute (abestu, dantza egin, errenka ibili, ...). Lauki guztiak hartuta edo jabeak dauzkatenean bukatzen da. Lauki gehien hartzen duenak irabaziko du. ESAMOLDEAK: - Nire txanda da. - Ez ikutu marrarik. - Nik ....garren laukia hartuko dut. - Marra ikutu du. - Ez du balio. Ez da ondo sartu. - Hori nire laukia da. - Nik esaten dudana egin behar duzu. - Buelta osoa eman dut. - ...

39

KANPOKO JOLASAK

IZENA: KROMOAK MAILA: LH MATERIALA: Kromoak AZALPENA: Jokalari bakoitzak bi kromo jarriko ditu ahozpez; eskuzabalarekin lurrean pixkat joz gero, altxatu egiten dira. Aurpegiz gora bueltatzen diren kromo guztiak jasoko ditu. ESAMOLDEAK: - Hau zortea zurea! Denak altxatu dituzu. - Aurpegiz gora daudenak niretzat dira. - Nik zuk baino gehiago irabazi dut. - Gehien gustatzen zitzaidan kromoa hartu didazu. - Kromorik gabe gelditu naiz. - ... IZENA: KANIKAK MAILA: LH MATERIALA: Kanikak AZALPENA: Zulo bat egin behar da. Zulo horretatik irteten da kanikak txandaka botaz. Batak bestearen kanika jo behar du bere kanikaz eta ondoren zulora sartu (joa izan dena kanporatua gelditzen da). Sartzen badu, eskuarekin hiru pauso eman eta berriro botatzeko aukera izango du. ESAMOLDEAK: - Orain zuloan sartu behar duzu, bestela ez nauzu kanporatzen. - Kanika dagoen lekutik bota behar da. - Ez du balio aurreratzeak. - Zure kanika jo dut. - Eskuarekin hiru pauso eman ditzakezu. - Orain nire txanda da. - ... Cesar Calzada

40