Juan lópez suárez xan de forcados galicia

113
o Dr. López Suárez (O Saviñao, 1884; Madrid, 1970) abandonou o ambiente da consulta médica e prestixio científico e transformouse en Xan de Forcados, un home de acción á procura do progreso de Galicia. Esa transformación non se debeu, como no caso do doutor Jekyll e Mr. Hyde, a un caso de desdobramento de personalidade, se- nón que ambas actividades se sustentan no ideario da Institución Libre de Enseñanza, da Residencia de Estudiantes e da Junta de Ampliación de Estu- dios, o movemento científico e educativo co que se relacionou ao incorporarse á Universidade de Madrid para estudiar os últimos anos da carreira de Medicina. Xa era Xan de Forcados cando Cruz Ga- llástegui, director da Misión Biolóxica, lle dedicou unha das súas publicacións (Cómo se debe hacer la selección del maíz, Lugo, Ronsel, 1924), confir- mando que a el "se debe la creación de la Misión Biológica de Galicia". Un galeguista práctico, en opinión de Bal y Gay, un home de ciencia e un im- pulsor das melloras culturais de Galicia, como lle gustaba definilo a Filgueira Valverde, que tan ben coñecía o entusiasmo de Xan de Forcados pola Mi- sión Biolóxica e a súa outra faceta de mecenas por- que He doou unha colección de ourivería popular ao Museo de Pontevedra. "Dar cultura ao pobo", proclamaba a Institución Libre de Enseñanza, como único remedio de tantos males xa daquela presentidos. EOlelOP DO eA&TRO DA FUNDACiÓN S'ARGAD€I9.P t= o ... = r.. = 'o S <I.l o il< 00 O Q < U O (J) Q Z f2 <: < U O Q - Q) 00 serie / DOCUMENTOS Xosé Ramón Fandiño JUAN LÓPEZ SUÁREZ OU "XAN DE FORCADOS" HOME DE CIENCIA E IMPULSOR DAS MELLORAS CULTURAIS EN GALICIA Coa colaboración de Ricardo Gurriarán €OleIOP DO

description

 

Transcript of Juan lópez suárez xan de forcados galicia

  • 1. o...t=~ serie / DOCUMENTOS~=r.. Xos Ramn Fandioo Dr. Lpez Surez (O Saviao, 1884;=oMadrid, 1970) abandonou o ambiente da consultaS~mdica e prestixio cientfico e transformouse en~Xan de Forcados, un home de accin procura,~

2. 4 Z+Xos Ramn FandioJUAN LPEZ SUREZ OU"XAN DE FORCADOS" HOME DE CIENCIA E IMPULSOR DAS MELLORAS CULTURAIS EN GALICIA Coa colaboracin de Ricardo Gurriarn (@) 3. ~ E:DleIof DO eA~TRo~ Sada . A Corua Edicis do Cll5tTO Xos Ramn Fandio VeigaCubertl1: x. VizosoISBN: 84-8485-131 -1Depsito Legnl: e - 2.582 - 2003 JUAN LPEZ SUREZ OU "XAN DE FORCADOS", Gnfic:as do Castro!Moret, S. L.o Costro. Sudo.. A CoruD.. 2003 HOME DE CIENCIA E IMPULSOR DAS MELLO RASCULTURAIS EN GALlCIALimiarEste traballo debedar sobre todo e, en primeiro lugar, dese"vea... adiante" de Isaac Daz Pardo, incansable home de accin,director, entre outras moitas cousas, do Instituto Galego da Informacin, onde se realizou este traballo.En moi grande medida, de Ricardo Gurriarn pola adrrracincontaxiosa na que sita a dimensin de Xan de Forcados.Ten enavanzado perodo de redaccin a sa tese de doutoramento na queestudia o estado da investigacin en Galicia no primeiro tercio doS. XX, que o momento de mximo esplendor da Junta de Amplia ,i cin de Estudios, institucin da que Lpez Surez foi bolseiro e ! Ilogo destacado dirixente. Intercambiamos informacin e documentos, pero non esa a dbeda maior con el contrada, senn adisposicin permanente a facer todo o que estivese na sa man pararescatar do esquecemento a este mdico nacido no Saviao, queabandonou unha brillante carreira de investigador e mdico paradedicarse a promover e mellarar as condicins do campo en Galicia Ie apoiar numerosas iniciativas cientficas ou culturais. Non deestraar, sen embargo, a admiracin de Ricardo Gurriarn poi afigura de Lpez Surez, moi unido sa familia. Xos GurriarnGurriarn, to av de Ricardo e mdico en Valdeorras, foi compaeiro de Lpez Surez nos cursos de doutoramento na Facultade deMedicina de Madrid. Anos mis tarde, en 1928, Gonzalo Gurriarn, 5 4. pa de Ricardo, alumno interno da Residencia de Estudiantes deimpulsar infinidade de iniciativas entre as que destacan a creacinMadrid, obtivo, por mediacin de Lpez Surez, unha bolsa de dous da Misin Biolxica de Galieia (1921) e da Comisin de Estudiosanos para estudios en Estrasburgo, que se dilalou ata espe de Galcia (1928), as campaas cullurais e de melloras das condicinscializarse enA Ricardo Gurriarn, por tanto, s me quedade vida do campcsiado galego, sobre todo na sa lerra do Saviaolembrarlle que estas de Xan de Poreados non eran augas para para a que construu escolas, camilios, estradas e granxas agrcolas.navegar sen compaa e que nel alopci compaeiro de travesa,No seu testamento deixou disposto que con cargo aos seussebarqueiro e remador.crease unlla ese ola de Biolmcia nas sas fmeas de Alxerz, Rendal Segundo cos agmdecementos leo que manifeslar o contrado e Lamaquebrada na que se impartisen cursios breves de Cienciasco Museo de Pontevedra, especialmente co seu director, Xos Naturais e Xentica a cregos e mestres para que desde as sasCarlos Valle, quc tan cordial, amigable e eficazmcnte coma sempre,parroquias e ese olas contribusen mellora rural e social dos vecime facilitau a consulta do fondo documental que sobre Xan delos. Porcados pose esta institucin. Valle Prez coida con esmero oAbandonou o ambiente da consult.a mdica e prestixio cientfico legado Lpez SUrez, que organizau Pilgueira Valvcrde, autor dosno que se convcrtera o Dr. Lpez Surcz e transfonnouse en Xan trabal los mis importantes sobre Lpez Surez, os publicados en Adral e na Grall Enciclopedia Gallega. de Forcados, un home de accin procura do progreso de Galicia.Esa transformacin non se debeu, como no caso do doutor Jekyll A Xos Manuel Rodrguez Martnez, Pepe Mario e Antonio Rodrguez, republicanos de oUlrora en Escairn, fo aos prmeirose Mr. Hyde, a un caso de desdobramcnto de personalidade, senn que Hes on falar da figura con memoria de Surez, deque ambas actividades se sustentan no ideario da Institucin Lbre Porcados, de Arxeriz, de Larnaquebrada. Xos Manuel levounos a Enseanza, da Residencia de Estudiantes e da Junta de Amplia Martio e a min a pcrcorrer aescaironense de cn de Estudios, o movemento cientfico e educativo co que se don Juan e petou en non sei cantas portas para conseguir a o81r!ic!a rclacionou no incorporarse Universidade de Madrid para estudiar de nacemento, a defuncin e o testamento de don Juan, queos ltimos anos da carreira de Medicina. Xa era Xan de Poreados reproducimos integramente ao final desta biografa.cando Cruz Gallstegui, director da Misin Biolxica, !le dedicou Xaime Pandio fomeceu os anexos documentaislibro cos unha das sas publicacns (Cmo se debe hacer la seleccin delartigos que sobre Xan de Forcados publicaron os xomais galegos Lugo,1924j, confirmando que a el "se debe laexistentes nos fondos hcmerogrficos da Biblioteca da Universida creacin de la Misin Biolgica de Galicia". Un galeguista prctide de Santiago, e tamn pola sa axuda como traductor das cartasco, en opinin de Bal y Gay, un horne de ciencia e un impulsor dasda Rockefeller Poundation. Angelines Pilgueira, secretaria da Funmellaras culturais decomo !le defmilo a Flgueradacn Castillejo e Hellrique Sampil, presidente do Crculo Saviao,Valverde, que tan ben coeca o entusiasmo de Xan de Poreadosemiqueceron o Apndice grfico con fotos propias ou da familiaMisin BiolxCa e a sn outra faceta de mecenas !leCastillejo. unha coleccin de ourivcra popular ao Museo de Pontevedra.Unhaa de don Juan Lpezcompostaos "Dar cultura ao pobo", proclamaba a Institucin comoelementos mis imprescindibles do seu periplo vital. Cando tia remedio de tantos males xa daquela presentdos.consolidada a sa preparacin como patlogo nos mellores hospitaisSirvan estas lias introductorias para dar paso aos catro captue institutos cientficos de Alemaa e Estados Unidos decidiu mudarlos nos que se divide este libro: Juan Lpez Surez, "Xan deo rumbo sas nquedanzas e dcdicousc a Facer Galicia, a Forcados", home de ciencia e impulsor das melloras culturais6 7 5. en Galicia, unha biografa necesariamente incompleta dada aescaseza de testemuos que pennitan afondar en aspectos importantes da sa vida. )los tres restantes, baixo o epgrafe Apndice.aportamos gran pane da documentacin que manexamos: Anexo l.Artigos de Lpez Surez, unha escolma de escritos de don Juan,uns inditos no Fondo Lpez Surez do Museo de Pontevedra,I. BIOGRAFAoulros publicados en xornais e revistas, pero sobre todo o artigoDon Cruz Gal/stegui, modelo de hombre sabio, bueno y eficiente,Juan Lpez Surez, mdico, home de ciencia, guieiro da me llorapublicado nun nmero especial que a Revisto de Economa de cultural de Galicia e promotor e impulsor de transcendentais iniciaGalicio lle dedicou a Gallstegui en 1962 no que Lpez Surez nos tivas para o progreso de Galicia, naceu na luguesa aldea de Forcados 1,conta a sa ntima relacin e cooperacin con Gallstegui desde oprimeiro contacto que tiveron na finca de Lamaquebrada, en 1915, parroquia de Vilacaz e concello de O Saviao, o 5 de marzo deao regresar don Cruz de facer os seus estudios de agricultura en 1884. Seu pai, Xenaro, natural de Vilacaz, e sa nai, Xoaquina,A1emaa; as visitas, xuntos, ao prf. Morgan, da Columbia University, natural de San Xon de Veiga (Chantada), formaban un matrimonioe ao prf. Bast, da Universidade de Harvard, os mellores xenetistas con catro fillos -Jos Antonio, Juan, Mara Josefina e Juliodo mundo naquel momento, e a carta de abril de 1920 na que Paulino- e tian unha posicin de labradores acomodados. EraSantiago Ramn y Cajal, presidente da Junta de Ampliacin de aquela de Forcados a principios de sculo unha terra agrcola eEstudios lle notificaba a creacin da Misin Biolxica de Galicia, gandeira cuberta por unha paisaxe vexetal de carballeiras e soutoscon Gallstegui de director e un comit directivo formado polo con abundantes mace iras, nogueiras e cerdeiras. Nunca se esqueceupresidente da Real Sociedade Econmica de Arngos do Pas de Lpez Surez do seu eido natal, como demostran estes morrientosSantiago, Rof Codina e Lpez Surez. Anexo. n. Laudatios,verSOS que desde Nova York lle enviou ao seu curmn Paulinoevocacins de Lpez Surez fetas por Juan R. Somoza, Victoria Surez:Armesto, Trapero Pardo, Ben-Cho-Sey, Lus Moure Mourio,Antonio Vilaseca, Antn Fraguas, Daniel Rodrguez, Filgueira E a aqueles regueirios,Valverde, Paz Andrade, Snchez Catn, Bal y Gay. E Anexom. e a aquel es prados,Correspondencia, cartas a Jos Castillejo e a Gonzalo de la Espadilles ti que non podeda, directivos da Junta de Ampliacin de Estudios, desde A1emaa,vivir sin elesLondres, Estados Unidos, dndolle conta da sa condicin de bolseiro Xan de Forcadosen institutos e universidades estranxeiras, canas de Vicente Riscoe Castelao relacionadas coas sas bolsas de estudios en A1emaa e Superados os estudios de bacharelato no CoJexio dos EscolapiosBretaa, e unhas reflexins que sobre educacin, agricultura e de Monforte en x uo de 1900 coa cualificacin de aprobado nOurbanismo lle fai Lpez Surez a Franco nunha carta que lle envaen 1964 agradecndolle a concesin da Gran Cruz do Mrito Civil.I Nesta aldea lltpase a casn de Venrura. ande nnceu Juan Lpcz Surez e na que ",iviu Xos Ramn Fandio Veiga ata a sa mane seu innn Xulio, segundo infonna Daniel Rodrguez Rodrfguez, "Trespersonalidndes de Soviao", Lucensia, Lugo. 1992. Instituto Galego de lnfonnacin, xullo 200398 6. primeiro exame e de sobresaliente no segundo e expedido o ttulocomposteln, mentres que se eran os conservadores os que gobernO mes de outubro do mesmo ano, Lpez Surez iniciou a carreira naban, do rectorado encargbase Francisco Romero Blanco, ambosde Medicina na Universidade de Santiago, na que cursou os cinco catedrticos da Facultade de Medicina. Nos tempos en que Lpezprimeiros anos tendo como compaeiro de estudios ao eximioSurez residiu nela, Compostela era unha cidade duns 25.000 haRoberto Nvoa Santos e a Rodrguez Cadarso . Cursou os dous bitantes, menestreis e obreiros no seu ncleo urbano, con abundanteltimos en Madrid, onde se licenciou en 1907 e se graduou depoboacin ocupada en tarefas agrcolas nos barrios. As zonasdoutor en 1913residenciais nas que habitaban as clases mis acomodadas eran asA Universidade de Santiago nos anos que estudio u nela Lpezras Nova e do Vilar e mis o Toural, onde se atopaban os comerSurez, segundo a maiora dos autores, pasaba por un marasmocios mis luxosos e se facan, sobre todo en inverno, os elegantesintelectual moi notorio. Alternbanse nO rectorado Francisco Ropaseos da sociedade compostel. Outras actividades comerciaismero Blanco e Maximino Teixeiro segundo o ritmo do quendismoconcentrbanse arredor da antiga praza do Campo e de San Bieito,politico imposto en Madrid. Se gobernaban os liberais, MaxirninoPreguntoiro, Caldeirera, Orfas, Acibechera e Casas Reais. A poTexeiro, declarado partidario de Montero Ros, dirxa o rectoradoboacin artes e operaria distribuase polos barrios de San Lourenzo,Sar e no Carnio Novo, que lindaba co municipio de Conxo,2 Licenciouse en Medicina en Santiago en 1907 con premio extr.lordinruio. Ampliou incorporado a Santiago en 1925.estudios en Estrasburgo. Clledrtico de Pmoloxa Xer.t.l nas universidades de Santiago eEn canto Facultade de Medicina na que realizou os seusMDdrid. En 19 J 6 publicou en daus lomos Pat%g{a Gel/eral, unha obra de referencia nestaespecialidade mdica. estudios, estaba instalada no Colexio de Fonseca , onde se impartia 1 Licenciouse con premio eJ;lr.lordinao na Facultade de Medicinil da Univcl1iidade dea docencia terica, mentres que as prcticas realizbanas no HosSantiago e dOUlorouse na de Madrid en 1908. Catedrtico de Anatoma e desde 1930 Rectorpital Clnico, includo como elemento autnomo dependente dada UniversidDde de Santiago que se dedicou en carpo e alma. sa iniciativo. dbese acreacin do Institulo de EslUdios Portugueses e ti Residencio de Estudiantes, inspirado. nas Facultade, no Gran Hospital. Nos mbitos nos que en Santiago seideas do. Institucin Libre de Enseanza.desenvol va a medicina, tanto a docencia como a prctica profesio 4 No expediente acadmico do Unjversidode de Sanliago consLa que Lpez Surezaprobou todas os disciplinas nos exames ordinarios con Aprobndo na maiora das mmeras nal, estaban moi enraizados anda coa que se dera en chamar Escolae de Notable en Tcnica Annlmica, Fisioloxa Humano. Analomfa PatolJ;icn. PatoloxaMdica Compostel, con nomes tan ilustres comO Varela de MonCinnica, Patoloxfa Mdica, Obstetricia e Xinecoloxfa. Anlllomfa Topogrfica e Medicinates, Maximino Teixeiro, Snchez Freireo e Martinez de la Riva".Operatoria. j Francisco Romero Blnnconncernen T11arol (Lousame) en 1838. Estudiou no Seminnnoe na FaculLade de Medicina en Santiago, da que foi catedrtico de Anatoma Descriptiva. FoiRector do Universidade en tres ocasins e representouna como senador. Institucin Libre de Enseanz.n do que (oi decilno en Derelo e segundo Rector. Licencirase 6 Maximino TeiJ;eiro foi con Lus Rodrguez Seoane e Xerardo Jeremas DeYesa afronteno Universidade de Santiago da que foi cmedrtico de Disciplina Eclesi..stica entre 1861 emOnleirista no Universidade de Santiago. Nacera en Monforte en 1827 e, xunto a Rodriguez 1864. B Figura ilustre da medicina compostel do sculo XIX e considerado fundador da EscolnSeoare e Varela de 1.0. Iglesia, foi un finne defensor do positivismo na medicmil e bioloxa.Licenciouse e doulorouse en Sanliago e nesta Universidade foi catedrtico de Anatomfa, Mdicn Composlel. Catedrtico de Fisioloxa e Hixiene, de Medicina Clnica e Medicinaprimeiro, e despois de Pa[oloxa Xeral e Pnloloda Mdicn. Foi Rector de 1893 a 1896 e de Legal e TOJ;icoloxfa dil Facultnde de Medicina de Santiago, da que foi decano. 1898 a 1900 e Senador en varios ocasi6ns. 9 Vxase nota 6. , Poltico liberal (Santiago, 1832) moi influnte na segunda meLade do sculo XIX. Foi 10 uedrtico de Medicina da Universidade de Santiago (oi o cirunin mis (amoso nasdepmado en 1869 pola provincia de PonLevedra, que se converteu na sa base de operacins,ultimas dcadas do S. XIX en Galicia e fundador do manicomio de Conxo.anda que o seu poder se articule en Madrid. Catedrtico de Dereito Cannico, subsecretario 11 Catedrtico desde 1886 de Obstelricill e Xinecoloxa e decano desde 1911 da Facultndee ministro de Gracia e Xustiza e de Fomento, presidente do Academia Matritense dede Medicina do Universidade de Sanliago. Na sa ctedra. sendo aUJ;iliar Varela. Radio,Xurlsprudencia e t.eJ;islaci6n, decano do Colexio de Avogados de Madrid, fundador da realizouse a primeira operaci n de cesrea en Galicia.10 1 7. Algns deles superaron a ponle que una os dous sculos ou deixa Junta de Ampliacin de Estudios, marchou a Alemaa para invesron discpulos que mamiveron a sona da Escola durante o primeirotigar na fisioloxa e patoloxa do aparato dixestivo e nutricin notercio do sculo XX, como o caso de Barcia Caballero", GilInstituto de Qumica Fisiolxica da Universidade de Estrasburgo eCasares", Puente Castro", Fernando Alsina", Antonio Martnez de no Institulo de Patoloxa de Berln. Investigou a diabetes con AUenla Riva, Ballar Corts", Varela de la Iglesia", etc. A Escola e Van Slyke e a mucosa gstrica cos fisilogos qumicos HoffmeislerMdica Compostel, lamn chamada Fonte Limpa que acudane Spiro, e os asuntos do herdo xentico con Loeb, e os do cultivoa beber enfermos de moi ampla e variada procedencia , de tecidos con Carrel. Froito principal de todo este traballo decaracterizbase pola sagacidade clnica, a eficacia teraputica e a estudio e investigacin foi a sa tese de doutoramento presentadasolidariedade integral coa persoa que sofre.a principios de 1913 baixo o ttulo de A relacill elltre o traballoRematada a carreira, Lpez Surez traballou un ano como m da mucosa gstrica e a reaccill da orilla, publicada ese mesmodico nas minas de Pearroya" e regresou a Madrid para exercer ano na revista Biochemische Zeitschrift (T. 56, caderno 3). Tamncomo asistente, entre 1908 a 1911, na clnica do patlogo Dr. Ma pasou dous meses en Munich realizando traballos de quimica cuandinaveitia20 , e o seu axudante particular. En 1911, pensionado pola titativa no laboratorio dos doutores Vender e Hobein e visitouclnicas e laboratorios en Heidelberg, Francfort, Berln, Londres e Cambrigde.11 Discpulo de Romero BlllJlco. desde 1891 foi catedrtico da Analomll do. Univer.idade Desde Alemaa, Lpez Surez enva diversos infonnes Juntade Santiago da que foi tamn vicerrector. Ademais duo magnfico profesor foi director doHospital de San Roque e do rnW1icomjo de Conll.o e cualificado escritor. de Ampliacin de Estudios noS que verte as sas opinins sobre oIl Cntedrlico de Pedialria en Sanliago en 1897 da que po.sou :i de Pntoloxa mdicQ enfuncionamento do sistema de becas e a actitude dos becados". Tal1901 . Tr.lbnllou sobre todo en Tisioloda e Cardioloxfa, malerio.s nas que ncndou un lugar navez pola sa influencia e poIa cada vez mis ntima relacin conmemoria da investigaci6n cientfca internacional.lLicenciado e doutomdo en Medicina pola Universidade de Santiago. ande nacero enJos Castillejo, consegue que os seus curmns Dimas e Paulino1833, XOS!! Puente Castro ncadou grande presluio como cirurxin e introduciu o bisturi Surez se trasladen a Estrasburgo a ampliar os seu s estudios",elt:trico en Galicin. Exerceu a sua aClividade no Hospital de Santiago e no Sanatorio de SanAgusn, rundado por el, e roi proresor auxiliar da Facultade de Medicina tutelados pola rede da Junta de Ampliacin de Estudios, e que o seul Encargado de cledra de Patoloda Cinlnica durante longos anos. Este reputadoirmn Xulio se traslade a estudiar Agricultura preto de Stuttgartcirurxin nacido en Santiago en 1881 rundou, con Antonio Marlnez de la Riva, o SUUlIorio(Landwirtschaftliche Hochschule de Hohenheim)", que foi ondede San Lourenz.o.1& Encargado de ctedra de Obstetricia e Xinecoloda. Creou en Sl1111.iago, onde naceu encoeceu a Cruz Gallstegui, que sera o director da Misin Biolxica1882, Wl iCrvicio municipal gnnulo de malemidade, a Gota de Le;te, e dedicoulle grande de Galicia.atencin Escola de Comadroas. Con Fernando Alsina eSUl.bleceu o Sanalorio de SanLaurenzo.Concludo O seu perodo de formacin cientfica en Alemaa, en17 Cirunin e director do Gran HospiUl.l de Santiago, pioneiro na aplicacin das mws1915 Lpez Surez presentouse a unhas oposicins a ctedra demodemns lcnicilS oper.ltorias. Con Varela Rado rundou o primeiro sanatorio cirUrxico deGalicia. En 1928 roille imposUl. a Grnn Cruz de Beneficencia.11 C4J.ledrtico de Fisioloda do Universidade de Snnliago. Gran pedagogo que manti vomoitu relacin cos fundadores e colaborudores da lnslirucin Libre de Easeanz.n. Mom:u en ~1 Vid. Anexo m. CorrespondenciaSantiago en 1922.l2 Dimas fi~o estudios de Fsica e Qumica Experimentais en Estrasburgo dur.mle un19 Sociedade Minerra e Metalrxica, empresa francesa creada en 1881 para a exploLDcin semestre. Dunlllte o ver.in fixo prcticas de laboratorio de qumica en Fr.mkfun. ande tamndos xacemeOlOs de chumbo de Peruroya (Crdoba). fuo oulro semestre de Fsica Qunica e Bolnica. 2l Xulio Lpez Surez estivo pensionadopolaJunta de Ampliacin de Estudios. segundo1:1 Juan Madiueveitia ( 18611938), pilllogo, gas!rOtenLerlogo e cirurxidn no Gran Hospilale proresor do Facultade de Medicino de Madrid. consUl. na Memoria dos anos 1912 y 1913.1312 8. Patoloxa Xeral da Universidade de Salamanca e non gaala cido que denominou mucoitnico, diferente do que se atopa en produciulle unha profundsima decepcin e mesmo unha reaccin cartlagos e tendns. Este traballo foi publicado no Journal of de frustracin e insatisfaccin ("Recientemente hice las oposicioBiological CiJemistry (vol. XXV, nm. 3, xullo 1916). Tamn nes de Patologa General de Salamanca, sufriendo la consiguientevisitou o Woods Hole, Massachusets, a Universidade de Harvard e desilusin al comprobar los vergonzosos medios que desgraciada trabal10u con investigadores xa con sagrados como Alexis Carrel mente siguen siendo todava lo ms eficaz en tales casos. Tuve un (Nobel en 1912), o xapons Nagouchi, Jacques Loeb", e mis o momento de duda pensando si debea renunciar para siempre alruso Lewwindo Levene, co que continuo u os traballos que encetara intento de obtener una ctedra, pero el cambio de impresiones con en Estrasburgo sobre a mucosa gstrica. No Rockefeller foi moi ben respetables maestros, y la posibilidad de que en algn caso elacollido: "La acogida que me dispens este genial bilogo puedo tribunal pueda tener garantas de independencia y competencia mecalificarla de paternal. Me enter de sus trabajos y se me ofreci animan a no desistir de hacer las primeras de Patologa General o incondicionalmente para cuanto yo necesite y me dio tan sanos yde Fisiologa que puedan realizarse en estas condiciones ...""). valiossimos consejos sobre mis estudios que he quedado verdadeTales condicins non se deberon dar ou non lle interesou mis esaramente prendado de l"", e chegou a formar parte do Comit posibilidad e porque Lpez Surez non se volveu presentar a Executivo da Seccin de Qumica. AH publicou o resultado das sasoposicins a ctedra.investigacins no Journal 01 Biological Chemistry e, ademais do Para tratar de superar a insatisfaccin producida polo fracaso na traballo cientfico, faca de representante e introductor da Junta deoposicin andou pola sa aldea nativa, onde se atopou con Cruz Ampliacin de Estudios nos EEutP . Lpez Surez, ademais deGallstegui, que al chegara invitado polo seu irmn Xulio, que se mandar desde o seu lugar de bolseiro exhaustivos informes do seucoeceran e intimaran en Stungart, onde foran compaeiros de traballo e do nivel de investigacin dos centros nos que traballaba,estudios de Agricultura. Entre os tres idearon poer en marcha uncartebase con Xos Castillejo, secretario da Junta de Ampliacinproxecto de granxa experimental nas sas fmcas e unha escola de Estudios, a quen lle recomendou a Cruz Gallstegui e incluso aagrcola nocturna para mozos, que estaba a pleno rendemento en dous curmns seu s e ao seu irmn Xulio. Anos mis tarde, Lpez1916, e que acudan 20 alumnos, filios de 1abregos, a aprenderen Surez terminara casando coa sa irm Mariana. Castillejo, catenocins de agricultura, economa agraria e cultura xeral.drtico de Dereito vinculado Institucin Libre de Enseanza En 1916, unha nOva pensin permitiulle incorporarse tres anos nacido en Ciudad Real o 30 de outubro de 1877, foi profesor deao Rockefeller Institute for Medical Research de Nova York, na Francisco Fernndez del Riego, que as o recorda nas sas memo-seccin de qumica biolxica, co doutor P.A. Levene. Primeiramenteemprendeu unha investigacin para identificar o cido condro XI Jjeques Loeb, bilogo norteamericano de orixe aJemuno (1859-1924). Traballou gransulfrico da mucina gstrica, para o que tivo a sorte de descubrir, de parte da .sa vida no instilUlo Rockefeller de Nova York e (oi un dos prineipnis derensoresaos dous meses de traballo, que o azucre que entra na sa constida idea de que os procesos bioJxicos estn eslreitamenle ligados /lOS renmenos fsicotucin glucosamina, e que, por tanto, representa un novo tipo de qumicos.:!6 Carta de Lpez. Surez a Castillejo de 7 de agosto de 1916. Inserta no Anexo m. Correspondencia. IJ "Esloy extrnordinariamente agradecido a cuanto Vd . hace y muy satisfecho del influjo l~ Arquivo da Residencia de Estudiantes. Fondo JAE. expediente: Lpez Surez, 1915. que Vd . ejerce sobre los muchachos que llegan pnra orientarlos y colocarlos" (Cana de JosVid . Anexo ill. Correspondencia.CasLillej o a Juan Lpel Surel de 27 de novembro de 1916. Anexo m. Correspondencia).1415 9. rias: "Era titular da ctedra de dereito Romano don Xos Castillejo, que lles comurcaba que de volta de Alemaa e EEUU, en horariosegredario tamn, por entn, da Xunta de Ampliacin de Estudios. de oito a dez da ma, abra consulta privada na madrilea ra deViva coa sa muller inglesa, nun chalet de Chamartn. Chegaba enFernndez de la Hoz, 58, de aparato dixestivo e nutricin , na quebicicleta Universidade, uns minutos antes de comezar a aula .prometa realizar sempre un estudio e tratamento o mis coi dados oSorprendame O seu saber histrico-x urdico, e engaiolbanme as e cientfico posible. Para os que precisasen tratamento nunha clnisas excepcionais dotes pedagxicas. Chambame a atencin aca, recomendaba o ingreso na Nursing Home, casa de sade inglesarenartera de Castillejo, da que faca gala polo comn nos seu s instalada en Madrid. E entre 1924 a 1929 traballou no Laboratorioen sinos. As mesmo dos seus gabns: Un levin, de coor negra, que de Patoloxa Xeral da Urversidade de Madrid, onde compartiuvesta no vern; outro groso, esverdeado e acampanado, nos das de ensinanzas e tratamento dos enfermos de aparato dixestivo e nutriinverno. Non teo mentes de ollalo a corpo, desposedo deses cin con Roberto Nvoa Santos, que en 1927 gaara a ctedra desobretodos. De ordinario traa consigo, na bicicleta, un exemplar do Patoloxa Xeral da Universidade de Madrid que se incorporou enDigesto, ou algn tomo de Mommsen e de Serafini. Durante o curso xaneiro de 1928.non deixei nunca de asistir s clases que imparta este singular e Tamn desempeou algn ca outro cargo de tipo oficial. As, endouto profesor; fra, claro est, dos perodos de folgas estudiants1928 formou parte dunha comisin encargada de estudiar asque tanto se prodigaron naquela etapa"". condicins da vivenda rural polo que o Ministerio de TransportesDe volta do seu periplo formativo polos Estados Urdos, entreo enviou de viaxe polo Norte de Europa. En 1932 era funcionario1922 e 1923 Lpez Surez dirixiu o Laboratorio de Bioqurrca da do Patronato Nacional de Turismo e encargouse de controlar asJAE29, encadrado dentro dos laboratorios da Facultade de Farmaciainspeccins hixircas dos ferrocarrs, deixando diversos folletosde Madrid que dirixa o composteln Xos Rodrguez Carracido]O.sobre estes asuntos que ofrecemos no Anexo 1_ Artigos de LpezEn abril de 1923, inscrito como ruembro do Colexio de Mdicos de Surez_Madrid, envioulle unha circular aos compaeiros de profesin na Guerra civil la Francisco Femndez del Riego. O rfo do rempo. Unha hisloria lvido, Edicins doDesde que chegou a Madrid, Lpez Surez estivo en pennanenteCastro. 1990, pllJl. 32. 19 "Bajo llJ direccin de don Juno Lpez Su~z se lUcieron en l, durante el curso de 1922 contacto coa Repblica ou coas institucins que ela promovera e alo 1923, uico en que funcion, una serie de ejercicios de anJisis CUaJillllivos y cuanliuuivos, pasou enteira a guerra civil. O seu cuado Jos Castillejol comeny de preparndos fisiolgil:os. dirigidos a servir de base a los estudios mdicos y biolgicos,y especialmente 0.1 conocimient o de los alimentos y de los procesos de nutricin. Adems, taba as a sa situacin na capital madrilea en abril de 1937 : "Yoel doclor Lpcz Surez realiz, en co!abOr.lcin con el profesor Gallego. una invesLigacintengo todava a mi hermana y a mi cuado en Madrid [Mariana edirigida Il conseguir modificaciones estruclUrales de Ins imgenes histolgicas, despus de la Juan), ella horrorizada despus de ocho meses en medio de unaextrncdn sistemtica de los distintos lipoides que entrnn en la composicin de los tejidosanimales, especialmente del nervioso. Dur.ulle estos experimemos no se logr un resultadobatalla incesante. l sereno y haciendo mucho bien"". Castillejo,defmiLivo. pero se consigui vencer algunas dificultades tcnicas y se obtuvieron algunosresultados que animon o proseguirlos". (Junta para la Ampliacin dc Estudios e Invesrigacio II Os fonIsimos vncu los de Lpez Su:!ez COil InsLitucin Libre de Enseanza e coa JunLllnes Cientficas. Memoria correspondiente a los crtrsos 1922-3 y 19Z3 4. Madrid. 1925 ,px.264).de Ampliaci6n de Estudios Con..alecronse cando don Junn casou con Mariano, innti de Jos Castillejo, secretario da JunLll de Ampliaci6n de Estudios. lO Natuml de Santiago, onde se licenciou en Floda-Psiquiatrll e Electroeneelograffll en Alem.ma .da Fundacin por escriturn de 28 de novembro de 1784. Sinalaron p.3.r.i ela a suma de seis ~ Xos Ramn Fandiilo, Entrevista o D. Anronio FragUllS, en A Follo, revista damill6ns mnta e sele mil res e deUlsele marabedfs, que equivalan . cuana pru1e da bertbn1.8plalafonna vecial do Sllviao, nO 5, 1992: "Como esuve n aH moilo lempo. con D. JuWl edo nn:ebispo. Dous eran os ob:Jteclvos desUl Fundacin: 11 dotacin de pm:ntus orfas pllr.lcoa sell.ora ... Que fino er1l. aqueta seor1l.! Que fina er1l.!"2021 12. Coa sa decisin irrevocable de abandonar a Medicina perdeuse campo de ftbol. En Fin, regalo u parte do cemiterio e construuo que puido ser un excelente bioqumico, solidamente formado,a Escala e a casa dos mes tres. Lpez S urez era, en todo, unhapero foi minguando a sa actividade profesional, incluso antes dapersonalidade de conviccins moi firmes. Unha das sas fortesguerra civil para dedicarse integramente aos intereses de Galicia. obsesins, segundo relata Daniel Rodrguez era a hixiene: "MienBal y Gay apunta que ao pensar s en Galicia, Lpez Surez ansiaba tras los gallegos convivieran con los animales, no se afeitaran nisempre algo serio, mellorador e engrandecedor. "Una postura dignalavaran los dientes todos los das, no se limpiaran las uas e hicierande ser imitada y una conducta digna de ser seguida"".una dieta ms equilibrada y sobria no podran ser considerados Foi tras unha viaxe ca enxeeiro Ramn Blanco" por Europa como pueblo culto. Me relat con horror que en una zona del cando decidiu entregarse de cheo aos intereses de Galicia e crear Saviao se daba a los nios una rebanada de pan con aguardiente a Misin Biolxica de Galicia. Dedicouse en carpo e alma ao para desayunar"". Tamn D. Antonio Fraguas relata que cando servicio dos intereses galegos, preferentemente ao desenvolvemen estivo en Lamaquebrada nas escavacins da anta de Abume, don to do proceso agrcola, econmico e cultural de Galicia, pois comoJuan quera mandalo a Alemaa, pero advertao de que "Tiene Vd. adoitaba dicir "son metade mdico e metade agricultor". Asegura que afeitarse todos los das. Acostmbrese Vd.". "Eu afeitbame un Filgueira Val verde que ao falar dos problemas do campo en Galiciada si e outro non e va as estrelas". Tiene Vd. que afeitarse todos imposible prescindir do que represento u o "Plan Lpez Surez". los das"". Nos seus escritos, notas ou apelacins s autoridades do Estado,En Monforte defendeu a integridade da praza do Campo da aparece todo un ideario de reforma e mellora das estructuras sociaisCompaa e o parque de Santo Domingo cando se enterou de que de Galicia53 queran construr un ambulatorio e un cuartel da Garda Civil, queConvencido de que un dos grandes inconvenientes da poboacin estragara a gora amplsima que se abre ante a fachada do Colexio.rural galega era a incomunicacin, impulsou a execucin de novas Fixo todo tipo de xestins e mesmo ofreceu unha finca da savas e reparacin das antigas, en moitos casos pagando os gastos e propiedade, que o Instituto Nacional de Previsin rexeitou en 1965.organizando o traballo. Mis de 100 quilmetros de camios veciaisAa recibir a negativa do INP vende u a finca por 1.750.000 ptas.e estradas na provincia de Lugo, entre as que destacan as de fronte ao 1.100.000 polo que lIa venda ao Instituto, deixando claroMonforte a Escairn, de Escairn a Currelos, de Escairn a Ferreira, que non quedaba satisfeito coa operacin "por cuanto era el mejorde Fin Cava, a Forcados ... No seu concello natal, el mesmo emplazamiento del Ambulatorio, y tener yo bien probado mi interssufragou diversas mellaras como a Devesa, o Grupo Escolar e opor este pueblo, con mis donaciones de solares para el Instituto de Higiene, Casa Cuartel de la Guardia Civil, Parque de Santo Domin go, Parque de la Estacin y otros beneficios. Todo lo cual tiene un 1Jess Bal y Gay e Rosila Gnrda Ascot,. NI/es/ros Trabajos y Nuestros Dios, Fundacin Banco Exterior. Madrid, 1990. valor de 6.000.000 ptas."". Monforte terminou recoecndolle tan SI O agrnomo Ramn Blanco foi un nclivo e permanenle colaborndor de GaJls1egui na tos favores e a Comisin Municipal Permanente, en sesin celebradaMisin Biol6xica, o que lIe permitiu obler unha axuda para ampliar estudios nll. Estacin deXcnlica de SvalOf (Suecia). Sen embargo, a sa dedicacin principal estivo en relacin coaaliment.ncin animal. con especial alencin 30 bovino. Fai tamn propagandisla das vantaxesS4.Daniel Rodr1guez Rodrguez.., Tres pe~on3lidades de Saviao", UJcensio, 1992.dos prJdos anificiais, convencido de que lan impol1ante como a mellorn xentica ero procurar JJ Xos Ramn FllIldiilo, Entrf!Iisto a D , Amo"io Fraguas, en A Folto, revista daunha alimentacin axeitada paro manler n especie mellornda e evitar a sua degradacin. platarorma vecinl do Saviao, nI! 5, 1992.1 Vid . Anexo l. Artigus de Lpez SUlrez. Sto Vxase Anexo UI. Correspondencia.2223 13. o 13 de maio de 1970, a proposta do Alcalde-Presidente, donLugo radicaba na necesidade de producir sementes pratensesGuillermo Fernndez Otero, acordou que a Travesa de Viveiro melloradas en Galicia, pero as sas xestins non callaron, sobrepasase a chamarse Avenida e Parque Dr. Lpez Surez". todo pola escasa colaboracin que lIe prestou a Deputacin deEn Lugo, nun momento no que perigaba a integridade da Mu Lugo, como el denunciou reiteradamente". No caso da Estacinralla, impulsou os trmites para que a Academia de Belas Artes de Vitcola-Enolxica de Ourense, en 1929 o proxecto estaba moiSan Fernando declarase Monumento Nacional a Muralla romanamaduro e a ubicacin en Ourense era a escollida por seren o eixoque circunda, a cidade. Amparndose nesta disposicin de 23 dedas comarcas vincolas situadas nas ribeiras do Mio e o Sil.abril de 1921, en das ocasins evitou a sa demolicin.Xestionada pola Junta de Ampliacin Estudios, contaba coa prome Tense afirmado que a base do patrimonio de Lpez Surez se sa de subvencins das Deputacins galegas e do Ministerio desustentaba na adonistracin da Casa de Alba en Galicia. De todas Economa, e xa se levara a cabo a seleccin de persoal. Todo estaba formas , din os que o coeceron, que non fixo nunca alarde dea punto, pero a cada de Primo de Rivera impediu que comezase a riqueza e que a sa economa sempre estivo hipotecada pola ansia funcionar en I93()6. Durante a Repblica, don Juan reiniciou as de mecenado cultural e de obras de progresoS8. En Arxeriz fundou xestins e, unha vez logradas a concesin ministerial e o orzamento unha industria lctea da que foi pioneiro en Galicia e na que iniciouextraordinario da Deputacin, a Lei de Resrriccins de 1935 freou aos seus sobrios Xos, Antonio, Manuel e Castor Rodrguez L de novo todos os trmites, que se retomaron cando a Fronte Popular pez, creadores mis tarde das marcas lcteas de Larsa en Chantadagaou as eleccins, pero a rebelin militar de 1936 coutou defmi e Vigo e de Arxeriz en Robra (Outeiro de Rei)". Tamn cultivou tivamente o proxecto, que contemplaba un depsito central en en Arxeriz millo hbrido, o famoso dentn, ou ca/ullcha de cellleoque se comercializou nos anos 40-60; e tamn introduciu o porcoYork para renovar a cabana da comarca. Consideraba as granxastAl VxilSe Anexo 111. Correspondencia.prcticas como alg9 fundamental para que os agricultores aprendesen 6 Teniendo GaJicia una importante riqueza viti-vinfcoln en las riberas del Mio y Sil,a cultivar mellor as terras e a coidar mellor O gando, o que tamnvDJles de MaRfarle y Vern, gr.lI1 parte de lo provincia de Pomevedm, y an coma.tOlS de lade Corua, como la Ulla y Betnnzos, no exiSle en esta regin una sola entidad oficial oaxudarfa a resolver o sangrante problema dos camios e da viven daprivada, especializada en esLa materia, n quien no poder consultar ningn problema de videsrural. E todo isto, na sa opinin, non era cuestin de moito dieiro,o vinos, lo que explica 10 verdadera ;uuuqufa, y falla de orientaci6n conven.iente quesenn de bo sentido.actualmente reina en este cultivo, Por lo expuesto es de toda necesidad una estacin viLcolll.-enolgica en Ocense, par.:!.Tamn traballou na perspectiva de materializar diversos Galicia y el Bierzo, comlllCa la lLima que agrcolomente corresponde a esta regin, organi~centros e granxas agrcolas, como o de Praticultura de Lugo ou azada Il semejanza de la Misin Biolgica de Galicia, con un Patronato que la rija y nmpnre,y esLa Dipulacin solicita de este Ministerio su creacin, ofreciendo por su pane el local yEstacin Vitcola-Enolxica de Ourense. O interese do centro de terrenos necesruios par.:!. su inslDbcin, Parece seguro que si el Patronnto y personallcnico del Centro cuya ocacin socitamostiene acierto no tardar en lograr la cooperacin y asistencia moral y econmica de entidadesoficiales y particulares, principalmente la de los cosecheros que pondcin siempre sus fmcas1 Vid. Anexo m. Correspondencia.a disposicin del Director de lal Centro que merezca confianza y respeto, Y es de esperar,. Vxase 11 transcrici6n literal do seu testamento 30 fmo.l desle mtsmo captulo.tambin un pronto encauzamiento tcnico-cientfico-econ6mico de todo el problemo. vitijJ Lpez Surcz comprouJle An:eriz, como outros: Lantos bens, casa de Alba. 1..ogo vinfcola en la regin, que hoy mismo sufre una tremenda crisis de precios, ripidamenteregaJoullo 110 seu sobrio Xos Rodriguez Lpez, filio da sa irm Xoscfina, que Uo doousubsanable con uno. consciente regulacin de ofertas", Fondo Lpez Su.rez. Museo de30 seu sobrino Xos Solo Rodrguez, o actual dono.Pontevedm..2425 14. [:II ,Ourense e outros catro en Monforte, Valdeorras, O Ribeiro e Ocomo Ortega, Amrica Castro ou Castillejo eran buscados no MadridI Bierzo". blico polos militantes de esquerda. Onde Lpez Surez realizou con mis interese o seu labor deSen ser adepto nin manifestar nunca simpata polo novo rxime, impulsin e execucin de obras e melloras de interese pblico foimantivo boas relacins coa Administracin, da que recibiu diversos en Escairn. Xuntou e puxo de acordo aos diversos propietarios apoios para as sas propostas, afnda que na sa actividade de para que lle vendesen cadansa parcela que, unha vez unidas, !le promotor de iniciativas non sempre concitaba o beneplcito dasautoridades polticas, como manifesta nunha nota manuscrita do ofreceu ao Concello para poer ao servicio de toda a vecianzaano 1943 gardada no Museo de Pontevedra: "Puede decirse que unha fennossima fraga de carballos coecida pala Devesa Munidesde hace treinta aos vengo consagrando al progreso e inters cipal. Coa mesma finalidade de mellarar os servicios do Concello,pblico el noventa por cien de mi actividad y trabajo. A pesar de en Escairn comprou os terreas nos que na actualidade se asenlan todo esto sigo encontrando enonne resistencia a mi labor en las o cuartel da Garda Civil e o Grupo Escolar. Fixo, as mesmo,entidades oficiales, especialmente la Diputacin de Lugo", de la importantes doazns aos concellos do Saviao, Monforte e Friol, e que recibo un trato de verda:lera desconsideracin"". Na Corres neste ltimo contribuu a crear unha Granxa Agrcola da Caixa depondencia aportamos unha carta da Casa Civil do Xefe do Estado, Aforros da Corua para ensinanza da comarca. Na parroquia dede 13 de xaneiro de 1948, na que se !le comunica que !le entregaron Fin adquiriu propiedades en Lamaquebrada, Rendal e Arxeriz. No a Franco as catro "interesantes notas para S.E. y que ha agradeci pazo de Lamaquebrada reuniu unha coleccin de mobles artesns,do"". O propio Franco concedeulle a Orde do Mrito Civil en 1964. manuscritos e libros, depositados moitos deles no convento de Ademais de regalarlle unha portada de pedra, moi posiblemente Santa Clara de Monforte e en diversas dependencias municipais. A procedente da igrexa romnica de San Miguel de Eir", Lpez Monforte tamn lle doou o Parque de Santo Domingo, o da EstaSurez, con motivo da distincin, escribiulle unha carta a Franco na cin, o solar do Instituto de Hixiene e do cuartel da Gardaque lle toca varios puntos. Comeza recoecendo os progresos de Civil. Espaa nos 25 anos do seu goberno, sobre todo no relativo ao Como dinarnizador social e cultural, Lpez Surez era funda mentalmente un home de accin, moi dinmico. Sbese del que 6l En 1943 era presidente da Depulacin de Lugo Xos Gayoso Castro, que tamauIposua unha personalidade rexa, decidida, fume nas decisins e aposesin en 1941 subsrirurndo a Xos Pardo y Pardo Monlenegro. Permaneceu no cugo ola 1949, ano no que accedeu Anlonio Rosn. veces bastante abrupto con todo o que entorpecese as sas inicia 604 Museo de Pontcvedra. Fondo Lpez. Surez..tivas. Durante a Repblica, cabe pensar que fose adepto a ela, afndat.! Vid. Anexo m. Correspondencia.que s fose polo ambiente da Institucin e da Junta no que se mova.66 En Eir debeu de ter diverSllS propiedades. seguramente que por compra, como sededuce duo corto insertado polo }tomal El Progreso na so edicin de 3.10. 1972: "Como Durante a guerra, a sa situacin, por ambigua, debeu de ser algo habamos informado a nuestroS leclores, el doctor Lpe~ Surez. (q.e.p.d.), gran benefactor incmoda. Tase en canta que relevantes personaxes da Repblicade nuestra ciudad, haba donado al Ayuntamiento de Monforte Wla ponada de gran volar histrico mstico, enclavada en una de sus propiedades en Eir."Lu portada en cuestin haba sido destinada para una obra pblica de nuestro Ayunta miento, pero sin especificar donde... Ahora podemos asegurar que esta ponada ser trasladada y po!Jeriormenle instol ada en 0.1 Lourenz.o Femndez Prieto, Labregos con Ciencia . Estado, sociedade e innovacinel conjunto monumental de San Vicente del Pino". tecnoJ6xica na agricultura galega, 1850-1939, Edici6ns Xerais de Galicia, 1992.61 VXa5C Anexo m. Correspondencia.,[ 26 271:1: 15. fomento industrial e ao principio de autoridade. A continuacinMISIN BIOLXICA DE GALlCIAdesacredita ao Ministerio de Educacin por fomentar a multiplica A creacin da Misin Biolxica de Galicia est ligada a dascin de seoritismo no alumnado e a pouca preparacin do personalidades, o mdico e mecenas Lpez Surez e o enxeeiroprofesorado, tanto no ensino medio como no superior. Tamn agrnomo Cruz Gallstegui Unamuno, e a das institucin s, a Juntaexpresa claramente a sa opinin sobre o pouco xito da poltica depara Ampliacin de Estudios de Madrid e a Sociedade Econmicaagricultura, hixiene e obras pblicas, sobre todo no referente a de Amigos do Pas de Santiago. Nos orzamentos da Junta do cursocamios e melloras urbanas.1920-21 ao consignarse unha partida para a "extensin a provinciasToda unha mostra do carcter serio de Lpez Surez que non dos servicios de carcter cientfico e educativo", Lpez Surezdesaproveita a mis mnima ocasin, nin unha carta a Franco, parapercibiu a oportunidade de crear en Santiago un centro de bioloxamostrar a sa fervorosa fasqua de servicio ao ben pblico. Sempre aplicada agricultura, baixo a direccin de Gallstegui. Para iso,con rotundidade nas formas, por iso don Juan valoraba as persoas xestionou que a Sociedade de Amigos do Pas ofrecese Juntapola sa capacidade de emprender algo renovador. Tia unha gran cooperacin para a creacin dun laboratorio de investigacin nade formacin cientfica e sensibilidade para certas artes plsticas. Escola de Veterinaria de Santiago. A proposta foi aceptada e enMovase mellor entre os ideais cientfico-positivistas de principios abril de 1921 naceu a Misin Biolxica de Galicia, con Gallsteguido sculo XX ca nas teoras filosficas do seu tempo. Un borne de director, un axudante de laboratorio e un comit directivo forsempre en accin, sempre aseado, con zocos e polainas en plenomado por Rafael Areses", Xos Rivero de Aguilar70 , Rof Codina"vern, ao que os seus coetneos, sen datos con que poder demostralo,e Lpez Surez. Mis tarde, logo do traslado a Pontevedra,relacionaban coa masonera".incorporronse Daniel de la Sota11 , Losada Diguez1J , Lpez Ortiz"Un exemplo da obsesin que tia L6pez Surez por romper o e Miguel Odriozola" .illamento con Europa proxectbao na teima dos idiomas. As orecolle David Castillejo ao recordarnos que o seu to, Juan Lpez!19 Enxeeiro xefe do Disuito Forestal de Pontevedm e autor de diversos trabnJlos sobreSurez, le dixera que en 1900 non haba mis que sete espaois querepoboacin de montes e ros e dunha Historia de un herbario (ponlevedra, 1948), realizada polo aulor para a Escola de Enxeeiros de Montes. Autor do deseo da Casa Forestal dosoubesen falar alemn. Imbudo como estaba polo esprito ideolxicoMonte Aloia. do que foi gran valedor.da Junta puxo toda a sa capacidade de persuasin e influencia no 10 Enxeeiro do Distrito Forestal de PonlevedrJ..JI Veterinario nacido en Pral del Llobregat en 1814. pero que desenvolveu un enonm:empeo de que esta institucin favorecese a investigacin en Galabor no agro gnJego dUliulle mlis de sesenta nnos.licia e terminou promovendo a creacin da Misin Biolxica de12 O enxeeiro Daniel de la Sota presidiu n Deputacin Provincial de Pontevedra entreGalicia e da Comisin de Estudios en Galicia. A Junta de Am 1923 e 1929. perodo no que Pontevedra se conveneu nunha das provineias espaolas misavanzadas no fomento da repoboacin forestal e no que se crearon n Caiu de Aforros. apliacin de Estudios fora creada por Real Decreto de 1907 comoMisin Biolxica e o MuseO Provincial. Tivo como conselleiros a Snchez Cantn, Losadaunha extensin da Institucin Libre de Enseanza para encargarseDiguez, Alexandre Bvedn e Cnstelao. 73 Catedr.i.tico de Filosofia nos Institutos de Ourense c Pontevedra, membro dJls Innandadesda sa actividade externa e dos intercambios con Europa: a creacin da FaJa e do Seminario de Estudos GnJegos, do Museo de Pontevedra e tesoureiro da Misinde centros de investigacin cientfica.Biolxicn de Galicia.1~ Frei Xos Lpez Ortiz. bispo de Tui e vicepresidente do Centro Superior de Investi gncins Cientfic!l.5. " Daniel Rodrguez Rodrguez.. "Tres personalidades de Savino", Lllcensia, Lugo,l Enxceiro agrnomo especializado en estudios de gandera en Cambridge, Edimburgo e Abberdin . Otamado por Gnllstegui, incorporouse ti Misin Biol1.icn en 1929 pllll!.1992. 2928 16. f A Misin permaneceu en Compostela de 1921 a 1926, ano nodez Quintanilla; Alfonso Solano; os irmns Blanco Gonzlez, que, que se quedou sen local ao suprimirse a Escola de Veterinaria, pero,continuando a obra de Gallstegui, obtiveron millos hbridos de en 1927, gracias a Daniel de la Sota, presidente da Deputacin, a tallo azucrado; Ernesto Vieitez, que proseguiu, con gran xito, as Misin trasladouse a Pontevedra: primeiro a Campolongo e des poi sinvestigacins do director da Misin sobre o castao; Ramn e fmca e pazo de Gandar6n, en Salcedo, que pertencera ao arcebispoXerardo Dios Vidal; Benito Snchez Rodrguez e outros moitos. Malvar" a finais do sculo XVIII. Coa irrupcin da guerra civil espaola, a Misin pasou a dependerFoi no perodo anterior Guerra Civil cando a Misin acadou do Consello Superior de Investigacins Cientficas e contou coas o seu maior grao de actvidade. Hai que saIientar, sobre todo, aaxudas da Direccin Xeral de Agricultura, do Instituto Nacional de figura de Gallstegui, quen realzou numerosos estudios agro-peInvestigacins Agronmicas e das Deputacins galegas. cuarios sobre Galicia e lle dedicou especial atencin aos hbridosCruz Gallstegui nacera en Vergara (Guipzcoa) en 1891. do millo, mazorcas de gran tamao". Como filial da Misin, en Estudiou na escola Superior de Agricultura de Hohenheim, en 1930 creou o Sindicato de Productores de Semillas, que alcanzou Stuttgart, onde se titulou de enxeeiro agrnomo e fixo amizade con grande repercusin no campo galego. Tamn experimentou conXulio Lpez Surez, quen o invitou fmca que en Lamaquebrada cerca de cincuenta variedades de patacas nacionais e estranxeiras,tia o seu irrnn Juan, que Ile conseguiu que a Junta para Ampliaintroduciu o cultivo de variedades de gran produccin e contribuu cin de Estudios lle outorgase unha pensin de estudios en Estadosa iniciar a produccin das de semente; levou a cabo traballos para Unidos. Estando en Lamaquebrada, Lpez Surez e Gallsteguimellorar as plantas hortcolas e forraxeiras, alcanzando gran popusolicitaron de comn acordo unhas bolsas de axuda JAE. A donlaridade as Semillas Gallstegui; OCupouse tamn do gran problemaJuan concedronlla e a Gallstegui denegronlla. Nunha carta ada enferrnidade da tinta do castao, conseguindo plantns indemnes Castillejo datada en Nova York en xullo de 1916, Lpez Sureza dita enfennidade e a explotacin do gando de porca do pas,critica con dureza esta resoluCn reprobando o sistema selectivo dademostrando a vantaxe da explotacin do porco productor de magro memoria previa: "S que Gallstegui, solicitante de pensin parae foi tamn iniciador da mellora do gando do porco do pas,cosas agrcolas, y de quien le haba dado a V. referencias, no le haestablecendo una parada de sementais e realizando o controlleiteiro considerado la Junta apto para la misma. Creo con toda sinceridadmanteigueiro das vacas de raza rubia galega. que es una lamentable equivocacin del ponente, que casi seguraAdemais da figura indiscutible de Gallstegui sobresaron na mente nadie le aventajaria en aprovechamiento de lo que deseaMisin as de Vicente Boceta, Miguel Odriozola, que traballou enestudiar, y que, adems muy pocos reunirn como l las condiciocuestins referentes explotacin do gando de porca, Csar Fernnnes que a mi parecer deben de tenerse en cuenta. Yo hace tiempo que creo, y as se lo he dicho alguna vez a la Junta, que obligar aOCUp81S~ da piarn de cerda.. Foi c8tedr.tico de Zootecnia animal da Escola Superior de ciertas Memorias y trabajos es obligar a mentir, a fusilar y a serEnxeeiros Agrnomos de Madrid.desahogados. Yo le he escrito animndole, y si no consigue pensin" Sebaslin MaJvar e Pinto. arcebispo de Santiago, n8CCU na parroquia de San Martio procurar traerle aqu, donde con toda probabilidad le reconocernde Salcedo en 1730.n Xunlo ao trabaJlo de investigacin, a Misin reaJizou un amplo labor cuJtural etantas condiciones que se quedarn con l. Por esto, ms que pordivulgativo. DllS publicacins Sllienllmos unicamenle adedicada polo aulor, Cruz Gall.stegui, la necesidad que de l tuviera, le llev yo a nuestra casa, pues sabaalpez Surez: "a quien se sebe la CJeocn de la Misin Biolgicll de Galicia". Trtase deCmo se debe hacer lo selecci6n del marzo Lugo. Ronsel, 1924.que parientes y amigos le ofrecieron provenir en Amrica, de donde3031 17. sera difcil que volviese"". Deixa mostras Lpez Surez do seu te de hbridos dobres de millo, que tan extraordinaria importancia carcter spero, pero tamn denota que as sas relacins con Cas econmica acadaran mis tarde. En 1919, trasladouse anda a tillejo fan acadando un grao de grande confianza porque este tamnIthaca (Nova York) para proseguir estudios no departamento de lle responde con claridade: "Creo en cambio que no ve Vd. con Mellora Vexetal na Urtiversidade de Comell con Ralph A. Emerson". claridad el asunto de Gallstegui. Sabiendo Vd. cul es la naturaleza Rematada a etapa de estudios en EEUU, en marzo de 1921, de la Junta y contra qu gneros y nmeros de fuerzas hemos tenidoGallstegui desembarcou na Corua e colleu o tren rumbo a Vergara que luchar, no s cmo puede extraarse de que, hasta en los casospara visitar familia despois de catro anos de ausencia e deuse a de que estamos convencidos de que un hombre vale, le exijamos uncoincidencia que na estacin de Monforte subiu ao mesmo depar cierto testimonio pblico y tangible de sus trabajos para poder tamento Lpez Surez, que se dirixa a Madrid. No traxecto atapresentarlos Como justificacin de nuestras resoluciones ante el Venta de Baos convence u a Gallstegui de que aprazase a visita asalto de aventureros y mendigos que necesitamos contener. .. aos seus familiares e seguise a Madrid para entrevistarse con SanGallstegui ha presentado unas hojas, que estarn probablementelago Ramn y Cajal" e Xos Castillejo xa que exista unha boabien, acerca de la fermentacin de los quesos; pero no puede disposicin por parte da Junta para a Ampliacin de Estudios deextraarse de que en un concurso semejante, parezca insuficiente crear en Galicia un centro de investigacin. Como consecuenciaesa nota para hacerse cargo de quin es el hombre y cul la justi desta entrevista, Gallstegui volve a Santiago e o 1 de abril de 1921ficacin de sus deseos"".irticiou a sa vida a Misin Biolxica de Galicia. Sen embargo, Gallstegui obtivo unha bolsa na seguinte convo Queda clara, pois, a importancia decisiva de Lpez Surez nacatoria da JAE e en 1917 marcha aos EEUU. Lpez Surez creacin e evolucin da Misin "porque exerceu un permanenteorientouno poi a xentica e xuntos foron visitar ao Premio Nobel labor de tutela da institucin contribundo a superar os numerososThomas H. Morgan, profesor da Universidade de Columbia, queproblemas que se lle presentaron e a calmar as queixas de Gallsteguios puxo en contacto con Edward M. East, especialista en xentica polas deficiencias nas que ten que traballar. Na Misin, a JAEaplicada agricultura e gandera, que acolleu a Gallstegui comoexerceu unha influencia decisiva a travs de Lpez Surez a quenalumno na Bussey Institution da Urtiversidade de Harvard. AH Gallstegui consultaba practicamente todo o que faca, includas astraballou con East en xentica vexetal e con William E. Caslle encuestins experimentais 84u .xentica animal. Decidido polos vexetais, en 1918 foise AgriculturalExperiment Station de Connecticut con Edward H. Jenjis e DonaldF. Jones l , onde asistiu obtencin das primeiras plantas de semens;! Juan Lpez Su5.rez., "Don Cruz Ga.llstegui, modelo de hODbre sabio, bueno y eficien 11 Vxase Anexo W. Correspondencia. le", en R~...isfa de Econom(o de GaUcia, n~s 25-30, xnneiro-decembro, 1962. 79 Vxa.se Anexo m. Correspondencia. Il SanLingo Ram6n y Cnjal (1852-1934), catedrLico de Analoma en Valencia e de 10Bilogo noneamericano (1866-1945). Gmn xentico especializouse no estudio d Mome da Moro. Traballos el aJemlin. Va oll de profesor y tiene que aprender alemdn". reaJiz.ados por conUl da Comisin de Estudios en GaJicia por Aorentino Lpez Cuevillas, In Deulor en Ciencias Naturais, en 1935 foi nomeado secretario da Misin Biolxica de Antonio Fraguas e Maria Pura. lorenzana. E coa seguinle dedic.1lorin impresa: "Po..rn Galicia. 38 39 21. Un proxecto longamente meditado como era a catalogacin dos da Universidade de Madrid Hemndez Pacheco con Lpez Su pazos non o puido iniciar Lpez Surez ata 1947. Encetouna orez l 22 . arquitecto Miguel Durn Loriga, que contou, unha vez mis, co mecenado de don Juan, desta volta axudado polo xenealoxistaSeminario de Estudios Galegos Antonio Taboada Roca" e o mdico Manuel Varela Rado"". Xuntos visitaron Narla, Romariz, Mondoedo, Canedo, Porrio,Xess Bal y Gay coecera a Lpez Surez na Residencia de Tui, Mondariz, Ribadavia, O Carballio, Soutomaior, Aldn ... UnEstudiantes, en Madrid, onde dera unha conferencia ilustrada coas total de 41 pazos e fortalezas que fotografaron e aos que Be escuprimicias das sas investigacins sobre cantares e bailes populares. driaban as omes e vicisitudes. Facendo o servicio militar en Santiago coincidiu no tren que o Inspirado por aquel ambiente, en 1944 Gonzalo Gurriarn levaba a Lugo con Lpez Surez, que o convenceu de que abando promoveu a creacin da Pea Trevinca de Montaeiros de Galicia, nase defmitivamente os tan descoidados estudios de Medicina e se que contou coa colaboracin de Lpez Surez e de D. Ramn Otero dedicase msica, que era o que realmente lle interesaba. Para tal Pedrayo l2O. O novo societarismo montaeiro herdaba da Comisin fin pxoo en contacto coa Institucin Libre de Enseanza e, sobre de Estudios de Galicia o amor natureza e paisaxe e aportaba todo, coa Junta para Ampliacin de Estudios. Bal y Gay d conta como novidade, en opinin de Ricardo Gurriarn, o fomento doda significacin que tivo Xon de Forcados na orientacin cientf asociacionismo montaeiro fra do marco ideoloxizante que impe fica e profesional dos moitos rapaces que despuntaban por aqueles raba na poca 121. Tamn sobre este tema no Anexo 111.anos nun apartado do seu libro Nuestros Trabajos y Nuestros Correspondencia reproducimos cartas cruzadas entre GonzaloD(as l2J Neste traballo, referndose a Lpez Surez, escribe que don Gurriarn, Ricardo Gonzlez Diz e o catedrtico de XeografaJuan tia moita "influencia en la Junta para Ampliacin de Estu dios, con una vocacin tremenda de pedagogo y, adems, degaBeguista prctico al que produca risa el galleguismo terico, que tl l Farmacutico de Melidc, a sa verdadeiru paixn foron os estudios xeneaJ.ucos ese haba hecho muy discfpulo de don Francisco Giner de los Rfos histricos. Foi o principal alentador da xeira de esrudios que o Seminario renli1.OU en 1929 y desde haca aos se haba dedicado a fisgar a los jvenes que e que c:ulminou con publicacin do libro Terra de Me1ide.podan servir para algo y los aprehenda y diriga para un fin 11 1 Xineclogo de renome, sobre lodo, polo dominio das tcnicas vlUinais. memhro deslilc:ndo da Escolo. Mdico Composlel, Connado en Santiago con langas esto.nc ias endeterminado o en donde poda". Bal y Gal recalca a faceta de Lpez uni"e~idad es. sobre lodo ruem;mus. En Santiago Coi catedrtico de Obstetricia e XinecoloxIa Surez de orientar e conseguirlle bolsas a moitos prometedores alo. que por lraSlado pasou adesempear a mesma cl.edm nll Universitbde de Madrid en 1919, Varel" Rodio (1873- 1962), testamentario de don Juan -como se pode ver na reproduccinmozos galegos. Moi axeitada tamn a consideracin de "galeguista literal do (estamento de Lpez Surez 30 final deste captu l~, coecera a Lpez Surez na prctico" que Be atribe, pero mis difcil de interpretar o comen- poca na que esle era esrudianle de Medicina en S:mliago, entre 1900 e 1905. e seguironf. maniendo moi estreita relacin en Madrid. mis ca. probable que L6pez Surez coecesetamn II Caslelno ca que, indn que en distinto curro, coincidira na Facultade que o rinnxeiro se incorporou en 1903. III Como directivo do Peo Trevinco, nunha cana de 26 de abril de 1947 a. Gonzalo J20 Eminente escrilOr e clltednitico de Xeogr.ia da Unive~idnde de Santiago. En 1935Guniarn, Carlos Posada fai referencia. condici6n de mecenas de Lpez Sumt: "Serla unll sucedeu n Lus Iglesias como presidente do Seminario de Esrudos GaJegos. gran cosa el que le caus.semos buena impresin al Sr. Lpez Sutirez., y se decidiera a hacer ni Ricardo GurrillTn Rodrfguez., "Literatura epistolar de D. Ramn Otero Pedroyo. Ounos cuantos refugios, desde luego 5Cria ronnidable, pues no todos los dlns 5C encuentra uno clube Pea Trevinca Montaeros de Galicin: correspondencia entre Gonzalo Guniarn e doncon un Mecenas..."1tl Jess Bal y GDy YRosita Gartfa Asco!.., Nosotros y Nuestros Dios, Madrid. 1990. Rmn6n alero Pecirnyo", en Raigame, nO 14, Ourense . 1995. 4041 22. , lario de que lle "produca risa o galeguismo terico" porque Bal yCastelao: Viaxe a Francia, Blxica e Alemaa Gay coeca de sobra as relacins de don Juan cos galeguistas e, moi especialmente co Semioario de Estudios Galegos. O propio Bal Mencin moi especial merecen as das bolsas concedidas a y Gay iocorporrase en 1926 Seccin de Etnografia e Folclore do Castelao, a primeira en 1920 125 pola Junta de Ampliacin de Estu Seminario e con Torner traballou na xeira de Tena de M elide edios, e a segunda pola xa creada Comisin de Estudios de Galicia, xuntos prepararon o seu Folklore Musical includo no volume en 1929. No momento da concesin da primeira, a Junta estaba editado polo Seminario en 1933 nos talleres da Editorial Ns de presidida por Santiago Ramn y Cajal con Castillejo de secretario nxel Casal.e formaban parte dela como vocais os galegos Ramn Menndez E non s Bal y Gal. Outros membros pertencan ao mesmoPida[l", Casares Gil 127, Xos Rodrguez Carracido ll8 e Eduardo lempo Comisin de Estudios en Galicia e ao Seminario de Estu Vicenti 129 , pero Castelao tia outros valedores: Lpez Surez e dios Galegos, e o trabal lo de ambas iostilucins complemntase Manuel Varela Rado i30 , amigo fraterno desde os tempos da Facul moitas veces. Antn Fraguas, membro da Seccin de Etnografia do tade e do sanatorio de don nxel Baltar l31 Os pases para disfrutala SEG, interveu en escavacins, pensionado poIa JAE; Sebastin, Gonzlez Garca-Paz estivo becado en Francia e Alemaa para ampliar estudios; e Bouza Brey, pensionado a Bretaa e a Portugal,m Nunha CatUI que He escribe Xohlin Vicente Viqueira, dndolle as Srocias paJa conrerencia que este pronunciara na Corua 80 naugurarse a "Exposicin Ns" (mano de onde afianzou relacins con iovestigadores lusos, que habera de1920), Caslelao dille que" Ando co-a intencin de solicilarunha pensin para ir ao extranxeiro.continuar ata a sa morte. Vicente Risco l24 foi becado pola Junta Lpez Sure:l meteume esa idea fin cacholo. Epistolario, 1920.Tomada de Alfonso R.Cast.elao. Obras. 6. Editorial Galaxia, 2000.para estudiar Etnografa e Folclore en Alemaa, incidencias que126 V itase nOUl 36.deixou rexistradas nas crnicas que co ltulo Da Alemaa, primeiro, m Fonnado en Snnligo. En 1888 gaou a cledrn de Tcnica Fsica e Anlise Qumicae Millelellropa, despois, ira enviando a Ns desde xullo de 1930. da Facuhade de FQll1lacia de Barcelona da que foi decano e posterioffileme da de Madrid a onde se trasladou en 1905. Cientfico de gran UlUa. pertenceu a mis de 20 sociedadesE tamn nxel del Castillo, Xess Carro, Isidro Parga Pondal. E xa cientficos e foi investido doutor Honoris Causa por universidades espaolas e estraru.eir.ts.se tian seleccionado bolseiros galegos antes da creacin da Comi A sa relacin con Galicia foi estreiLa: dictou conferencias na Corua e Santiago e mantivo contacto coa Univcrsidade composleld da que foi senador enue 1905 e 1936.sin de Estudios. Abonda con lembrar, en Medicina, os nomes deLlJ Licenciouse en FQll1lacia pola Universidade de Santio.go. En 1881 goou "cledra deNvoa Santos, Gil Casares, Casares Gil, o propio Lpez Surez, Qumica Orgnica na Facuhade de Fannacia de Modrid. da que foi decano e Rector daBaltar, Rof Carballo; en Ciencias Naturais, Lus Iglesias, LusUniversidode. Defeosor do evolucionismo estivo ligado Institucin Libre de Enselnnza e Juntade Ampliaci6n de Estudios. Participou activamenle 00 movemenlo reltionalista galegoCresp, Cruz Gallstegui, Miguel Odriozola, lvaro Gil; en e deiltou publicada moila obra, tanto cienlffica como xomalstica.129 Eduardo Vicenti Reguera (18571924). polrtico liberal pontevedrs. ltenro de MonleroPedagoxa, Xon Vicente Viqueira, Mara Barbeito, Sotelo Rei; en Ros. Deputado por Pontevedra. publicou unha biografla de CervllIlles. varios tmballos sobreArte e Antropoloxa Snchez Cantn, Castelao, Carro. educacin e diversos discursos. includos os pronunciados no Congreso dos Deputndos en 1888 e 1901. Tivo un fone protagonismo na poltica educativa de finais do sculo XIX: mllou de mellornr a situacin do profesorado espaol e atendeu ao profesorado pontevedrs. Como directivo da JAE participou en congresos educativos en Bruxelas en 1910e 1911 , froilo do que o seu Libro La educacin popular (Madrid, 1911) no que propn medidas como grntuidade e obrigaloriedadc escolar, educacin frsic:a e escoJas ao aire libre, colonias, bibliotecas, museos e xomais escolares. cquipos de cine ...Il~ Vltase noLa 119. 121 Vid. Anexo m. Correspondencia.1]1 Vltase nota 17.4243 23. eran Francia, Blxica, AJemaa e Inglaterra (a onde non chegou acruceiros bretns e comparalos cos galegos. Foille concedida e alir). E deberfa estudiar principalmente augaforte, litografa e grabado. se foi coa sa muller na primavera e vern de 1929. Froito desta A pensin era de 425 pesetas mensuais 132 , pero, gracias s viaxe foi a publicacin da monografa As cruces de pedro naxestins do deputado agrario Leonardo Rodrfguez" e s de XavierBretaa, presentada como trabal lo do cursO 1929-30 seccin deEtnografa e Folklore do Seminario de Estudios Galegos en 1930:Snchez Cantn puido seguir cobrando os haberes como funciona"Estas follas reeollen o resultado de catro meses de pelerinaxe polosrio de Estatstica e profesor de debuxo. Castelao cumpriu semprecarnios da vella Annrica, cata de cruces de pedra". Da estadacoas sas obrigas de pensionado e, as, cada ltimo de mes escriballede Castelao na Bretaa francesa tamn un estudio sobre Sant-Iagounha carta a Castillejo na que lIe daba conta dos seus (raballos. /la BretO/a, publicado en das entregas na revista NS, en 1929 evista destas cartas, velaqui o preceptivo informe da Junta que 1930.asinaba M.B. Cosso: "Visit los museos de Pars, Bruselas, Gante,Brujas, Amberes, Berln y Munich. Acudi a las exposicionesindividuales y colectivas abiertas en dichas poblaciones. Estudi lasrazones del Cubismo y Orfismo, en Pars, as como el Expresionismoen Alemania. Aprendi la tcnica del grabado en madera en Munich.En general se interes por todas las manifestaciones modernas delarte para adquirir una orientacin nueva. Ha enviado a la "Junta",haciendo donacin de ella, una acuarela, representando una escenapopular gallega 134." Ademais dos informes de cada mes e da "Memoria", Castelao escribiu un Diario. Viaxe a Francia, Blxica eAlemaa 1921, que son as sas impresins, xuzos e cavilacins. cocuo da personalidadc de Castelao. Tarnn presentou unha Memoria de Pensionado Junta para a Ampliacin sobre o Cubismo, unensaio do que publicou a versin galega na revista N6s en xuoagosto de 1922.Despois da morte do seu nico fillo, xa formada a Comisin deEstuclios en Galicia, Castelao solicito u outra axuda para estucliar os ID A este respecto, en carta dato.d.a..3 comeros de xaneiro de 1921, Casteloo diUe a seupai: Tuve que hacerme ropa y gast una enormidad de dinero. La pensin es de 425 peseUlSmensuales y SOO pts. para viaje y todo Uo con el 12% de descuento; pero ya sabr estirarlopara que me Uegue".Ul Deputado polos disuilos de Lugo e CanUldn, director xeral de Comemo,1ndusuiae TrabaBa, e ministro de Abastecemenlo no gD-bincle do conde de Romananes.I~ Tomado de Xos Figueira V.o.lverde en "Liminr, sinopsis e rexistro de nnisw", enCast~lao . Diario 1921, en GaJaxia Museo de Pomcvedra, 1977. 4544 24. Carta de Castelao a Lpez Surez"ornes" y de los "Calvaires" existe una chocante semejanza entrelos cruceros de ambos pases, que tienen poco que ver a mi juicioPontevedra, 4 de febreiro de 1928con las "Cruces de trmino" que han venido a mis manos por unSr. D. Juan Lpez Surez pequeo libro acerca de los "calvaires" que me hace suponer quees cosa ya bastante estudiada en Bretaa. Pues bien le parece a V. Mi querido amigo: he ledo la carta que V. escribi a Losada que yo debo solicitar una pensin de tres o cuatro meses para ir all Diguez y puede V. suponer cuanto le agradezco sus cariosas a conocer los "calvaires" y ver lo que han hecho los bretones? Yo palabras al referirse a mi desgracia; una desgracia que cada da setengo un inters enorme en ir a Bretaa, y en ir pensionado slo lo hace mayor.tengo por la razn de que yo no dispongo de dinero para hacer un Mi entreable Losada y V. tienen razn; yo debo salir de aquviaje por mi cuenta. con mi mujer. Y puesto que V. est dispuesto a protegerme ah vaSi a V. le pareciese bien mi idea Querr V. indicarme la mi proyecto, por si V.lo encuentra aceptable. Le ruego que me diga cantidad que debo pedir? con absoluta franqueza lo que le parece, indicndome otro mejor, Conste que solicitara la pensin como auxiliar de Instituto (total si a V. se le ocurre, pues en estos momentos yo no s si discurro125 pts. mensuales) y tendra que pedir un permiso sin sueldo en bien.Estadstica. Con mis continuas desgracias he gastado mis ahorros. , Hace varios aos que vengo dedicado a la tarea de dibujar En octubre ltimo fui a consultarme con Lagrange a Pars y I 1cruceros, y cuento ya con una buena cantidad de dibujos. (Snchez estoy siguiendo el tratamiento que l me indic, hacindome verCantn conoce mis trabajos y mis proyectos). Estos dibujos losadems por Gonzlez Sierra, de Vigo. Se consigui haber contenido haca yo con la intencin de ir estudiando de modo minucioso los el avance de la enfermedad y he decidido contentarme con estacruceros, que yo considero Como la manifestacin ms interesante. pequea miseria. Si yo supiese que ah me devolvan la vista ,l.o1" Al dibujarlos iban surgiendo ideas que yo anotaba. Mi intencin,perdida...pero yo casi estoy seguro de haber agotado todos losclaro est, no es la de un arquelogo sino la de un artista que intenta recursos. Por ahora me es imposible ir a Madrid, porque no puedo, 1llamar la atencin de todos hacia la obra de nuestros canteros. Noni debo dejar sola a mi mujer.veo el fin de mi trabajo porque no hay manera posible de conocer Muchas gracias, amigo mo, por todo, y slo espero una carta detodos los cruceros que hay en Galicia; pero creo poder llegar a V. para mandar la solicitud. Le saluda su agradecido amigoconocer bien todos los de esta comarca y los ms importantes dei lla regin. Despus de mi trabajo ya saldrn otros.Alfonso Rodrguez CastelaoI[Al mismo tiempo que hago dibujos del natural voy recogiendo Pontevedra, 4 febrero 1928fotografas, noticias, fechas de canteros, etc.; pero siendo ya dueode elementos preciosos no s todava cmo debe hacerse un trabajo!de esta clase. En Bretaa hay multitud de cruceros, segn tengoDoazns a Museosentendido, y a juzgar por fotografas que conozco de las "CroixOs seus donativos a museos son importantsimos. Ao Museo dePontevedra dooulle en 1952 as trescentas das pezas que compoen ll5 Arqllivo Histrico da UnivcIllidade de Santiago. Fondo Lpez Surez. a mis importante coleccin de xoias galegas de ourivera popular.4647 25. 11 Serve esta coleccin Lpez Surez-Castillejo de complemento e de elemento comparativo do importantsimo conxunto de ourivera prehistrica do Museo, como conforman o tesouro de Caldas e A Golada e os de Bedoia e Foxados. O Museo recibiu este donativo en nome do Padroado, que lIe fIJ(o constar a sa gratirude pola aportacin de tan alto valor artstico e histrico. As o entende Filgueira Valverde que lIe recoece o esforzo de moitos anos e que lIe testemua o seu agradecemento nunha emotiva carta: "Ya se puede suponer la alegra que hemos tenido al recibir el donativo de su coleccin de aderezos para el Museo. Creo que ninguna colec cin podra ser tan interesante y, sobre todo, tan adecuada para nosotros, que podemos as presentar el ejemplo rarsimo de conti nuidad que ofrecen en Galicia el arte prehistrico y el de hoy, manteniendo en la orfebrera los mismos temas y tcnicas muchasAPNDICE GRFICOveces idnticas. Regalar un objeto es siempre ejemplar, pero regalar una coleccin contiene para todos una enseanza muy profunda: ensenar a saber reunir, entregando a una aficin provechosa las pocas horas de vagar de que dispone un hombre como usted y a renunciar a lo reunido en bien de todos, sacrificando el afecto que llega a tenerse a lo que uno crea o a lo que conoce profundamente y llega a ser una continuacin de la propia personalidad. Muchas gracias por lo que su donativo aade al Museo, pero mucho ms por lo que puede servir a todos cuantos quieran apren der a ser generosos "6... Conta Filgueira Valverde que gracias s aportacins de Lpez Surez nos anos sesenta puidronse anovar os Cursios de Exten sin escolar comezados no ano 1935, "que vieron a continua-los que nun tempo dispuxera, con tanto froito, o Seminario de Esrudios Galegos. Desenvolvronse leccins de Bioloxa, Pedagoxa Social, Causas da Educacin, Linguaxe e Sociedade, Arqueoloxa, Arte, Msica, Orientacin e Seleccin Escolar, tradicins, catalogacin de monumentos, movementos comunitarios, etc. morte de Lpez1:16 Museo de Ponlevedra. Fondo Lpez Surez. 48 26. :;pr::J .. .:. 27. ~Q" >oZ"C 28. Juan L6pez Surez coa sa muller, Mariana Castillejo, no xardn da casa de Lamaquebrodo, no Saviao. 29. or~II!1S1!:J syw.l1 1>000 uonf uoa JupoJq.,nbuwo1 ua SI}W.JI sol}s Se ~ OUUIJO"",, uuop UOJ zaJ9ns z~d91 uonf 4 30. .t ryF 31. o;;,l;u o , ~ " ~ ~~... ~ c ~.>< ~ o-~ o.g c. ~c ~ o ~ ~ ~ e...c.:ID c ~"5 t1~,.,,~c"~-..":s~:;g~!~o