JOSUNE BARRENETXEA - Karmelo Ikastola

“Lan asko dago egiteko euskarakbere lekua izan dezan”

181 zenbakia DDOOAANN • 2014 azaroa Mahatserriko aldizkaria181 zenbakia DDOOAANN •

2014 azaroaMahatserriko aldizkaria

BERTON etxean hartu nahi al duzu?Bidali zure datuak: berton@euskalnet. net epostara edo BERTON aldizkaria,Iturriaga 55, 1. ezk. 48004-Bilbo helbidera.

Mahatserriko argazki zaharren bat izanez gero, eta gurekin konpartitu nahi baduzu, ez pentsatu birritan eta guri bidali;

berton@euskalnet.net helbidera, eta litekeena gure aldizkarian agertzea da.

Izen-abizenak:

Helbidea:

Telefonoa:

2

3181

Argitaratzailea:BLB Komunikazioa

Erredakzioa:Iturriaga 55, 1. ezk. Bilbo - 48004Tel.: 94 473 54 48berton@euskalnet.neturiola.infofacebook.com/bertonaldizkariatwitter.com/bertonaldizkari

ZuzendariaLur Mallea

Erredakzioa:Alberto UgarteArrate DiezBenito FizHektor OrtegaDabi PiedraItxaso PerezAne ZabalaAnder Barinaga-RementeriaGorka LopezAnder GezuragaIraitz UrkuloIker Elorriaga

Argazkiak:Iñigo Azkona

Publizitatea:Ninbe Moreno

Diseinua: BO5T talde grafikoaMaketazioa: Iñaki Berastegi

Administrazioa:Koldo UrrutikoetxeaLege gordailua: BI-85-98

ISSN: 1577-9025

Ale kopurua: 2.300

BETIKOAK Ezusteko atsegina 2

IRITZIA Matzorrianoa eta Jose Ramon Etxebarria 4

ERREPORTAJEA1 Boga garagardoa 5

HEZKUNTZA Begoñazpi ikastola 8BEGOÑA ETA EUSKEREA Txomin Betolaza, Begoñako bertsolaria 10

ERREPORTAJEA2 GoiEner 12

ELKARRIZKETA Josune Barrenetxea 15

ZABALIK Euskararen Eguna 19

MAHATSBERRIAK ‘Torturaren salaketa 20

HURRE-HURRETIK Larraitz Zuazo | INKESTA 22

LITERATURA KRITIKA 50 urteren ondorengo ‘Harri eta herri’ 24

IRUDI ALBUMA Maria Hidalgo Susaeta 26

MENDIAN GORA Mahatserriko mendizale taldeak 28

SAREAN Lau klik interesgarri 29

KULTUR GOMENDIOAK Argia Gardeazabal eta Haritz Txipi 30

Barri pozgarriak izaten doguz aldian aldian. Orain bi urte eta erdi BilbokoUdalak BEGOÑA, goitik beharako herria erakusketea eratu eban zenbait metrogeltokitan BERTON aldizkariaren laguntzagaz. Erakusketeak iraun eban hilabetepasatxoan hainbat pertsona jabetu ziran galdutako ondareaz eta euren herriarenhistoriaz. Abendu honetan Bizkaiko egunkari batek ezusteko atsegina emongo deusku

horren harira. Itxarongo dogu ba ze berri dakarren.

Testua: Alberto Ugarte

AURKIBIDEA

BETIKOAKAZAROKO ARGAZKIA

Ezusteko atsegina

4

Akabuko matzorrianoak

PEDALA

Iritzia

Atzo zelakoan, hogeita bost urtepasatu dira espainiar estatuko in-teligentzia-zerbitzukoen gidaritza etaagindupean borrero batek Josu Muguruzaadiskidea tiro bakar batez hil zuenetik.Ondo bideratutako tiroa, espezialistabatek jaurtia; halere, historiaren ikuspun-tutik huts egin zuena.

Hogeita bost urte. Zifra egokia daharen gogoramena modu egokianospatzeko. Eta ospatu hitza erabili nahidut, berariaz, gertaera hits haren gogora-mena alaia eta bizitasunez betea delako.

Pozez beterik hurbildu nintzen Bil-boko Campos Antzokira `Zohardia´izeneko dokumentalaren estreinaldiaikustera, eta are pozago urrundu nintzen etxera. Zein izenederra! Zohardia, zeru oskarbia, lasaia, aratza. Iratzar, lanabaitago etorkizuna eraikitzeko, oraindik idatzi gabeko his-toria sortzeko. Josu, etorkizuneko mezuaren sortzailea;zeren bizirik baitago hark ernetako mezua, nahiz mezulariabala batek eramana izan.

Heriotza bati buruzko dokumental laburra izango ze-

lakoan, Josuren bizi oparoari buruzkodokumentu luze mardula gozatzekoaukera izan genuen hara hurbildu-takook; berarekin hainbat arlotan jar-dundako lagunen lekukotzaren bidetik.Guztien hitzek hunkitu ninduten, bainabereziki hunkigarria izan zen filmarenhasieran amaren sabelean gauzatzen arizen Aneren hitzen oihartzuna, Josu hilzutenen porrota adierazten zuenemakume biziaren presentzia.

Ane, bizitasunaren sinboloa, mezuezin positiboagoa aldarrikatuz, maita-sunezkoa, amaren berotasunean etalekukoen hitzen bidez eraiki duena be-rak zuzenean gozatu ezin izan zuen

bizia. Bere historia propioa, oraindik ere historiaren sabe-lean dagoen baina sortzear dagoen herri zahar-berriarenmetafora; bizia eraiki nahi duen herri batena.

Zinez, ikustea merezi duen zinea, dokumentala,egunero eraikitzen ari den dokumentu historiko bizia.

Jose Ramon Etxebarria

Egun beten bizikleten fabriketik urten noan,bizikleta bateri pegaute. Zan halango katxarro batumeantzako, txikidxe, azule. Egon nintzen den-bora baten almazenien, hile batzuk joan ta hilebatzuk etorri ta hantxe, urten barik kartoien ba-tute. Gure partideko batzuk eroan zittuzen den-dara ta ez ziren bueltan etorri, gu barriz han. Tire,bizitzen guztidxek ezin daurie exitorik eukin ta zeeingo dogu ba?Total, handik urtebetera edo kamoitxu bet

etorri zen, kajatan sartute lotu gintzezan azken bi-zikletak batu, barruen sartu ta tailer batera eroanginttuzen, han operaridxo bat dedikau zan peda-lok soltau ta kaja baten sartutera. Agur esan non-

tzen nire koadro-txirrinkeri, tristetute hareikazegin ez nittuzen karrerakaittik, ta ikeratute gugezpedalokaz ze ingo ete zeurien. Inok gure izan ezdaben bizikleta bateko piezak ze esperantza eukilei ba?Ta, orain, errobera batera pegaute akabau dot,

pareja bategaz. Erroberie atril baten ganien plazabaten erdidxen metro bateko alturen. Lantzienbehin eskuek iminten doskuz baten batek ganien,ta erroberieri bueltak emoten hasten da, apur be-ten, ensegiden kansaten da.Ta ez dakitt ze pensau, pedal bat pozik egoteko

motiboa da hau? Deprimidu behar dot? Eskerrakemon behar dotzatez eragiten dostien eskueri?

ZOHARDIA, heriotzatik gogoratzen den bizitza

5181

Testua: Lur MalleaArgazkiak: Ninbe Moreno/Boga

San Tomas eguneankaleratuko dute Bogagaragardoaren behinbetiko zaporea, non, etaazokan, Areatzan,Bilboko Konpartsentxosnan.

ERP1ERREPORTA

JEABBOOGGAA EETTAATTOOPPAA EEGGIITTEEKKOOGGAARRAAGGAARRDDOOAA

Alde Zaharreko taberna batzutan dastatzeko au-kera dago. Boga garagardoa, pilsen lager motakoa,unean bertan presioarekin zerbitzatua. “Poteorakogaragardo” moduan definitzen du Urtzi Ugalde

Boga kooperatibako kideak. Udatik hona jendarteanproba saioak eginez adostu dute zaporea, gehiengoak go-

goko duena hautatuta. “Dastatu, errezetak frogatu eta poliki-poliki egindako lana” izan da. Botilan, aurrerago merkaturatuko

dute, Boga proiektuak bigarren edohirugarren pausoa ematen duenean,eta orduan bestelako garagardo za-poreak ekoiztuko dituzte.

Momentuz, hitzordu nagusia,botaldia, San Tomas egunean fin-katu dute. Bilbo hiriaren eta hirita-

rren egun handietakoabatean. “Konpartsekin baterakaleratuko dugu Boga”, au-rreratu digu Ugaldek. Hor-taz, abenduaren 22an,astelehena, San Nikolas elizaondoan kokatu ohi den kon-partsen txosnara bertaratubeharko du dastatu nahiduenak.

2015 urtean aurrera-pen handiak egingo ditugaragardoak. Nafarroanekoiztetik Bizkaian ekoiz-tera pasako da. Urtarriletik aurrera

6

ERREPORTAJEA

ERP1

Nafarroako mikro-garagardotegia utzi eta Mungiako industriapabilioi batera leku aldatuko dira Bogako lagunak. Egun, ekoiz-pen gune propioa izango dena atontzen ari dira: “Obra egiteneta tramankuluak muntatzen”.

Inbertsio “potoloa” eskatzen du garagardo naturala sor-tzeak. Horretarako zazpi laguneko talde eragileak (sei bilbotareta kataluniar batek) ekoizpen kooperatiba eratu du. Hainbatarlotako “gazte ekintzailek” dira. Urtzi Ugaldek azaldu digunez,helburutzat dute “bertako enplegua sustatuko duen proiektusendoa eta iraunkorra eraikitzea”. Finantziazio etikoaren aldeegin dute, eta Coop-57 kooperatibatik eskuratu dute beha-rrezko zuten inbertsioa. Bermea 100 pertsonak eman diete.Hortaz, komunitate zabal baten babesa lortu dute. Norbana-

koak, tabernariak, elkarteak eta konpartsak daude tartean. “100 boga-lari”, Urtziren hitzetan. “Den-denok gaude norabide berean arraunegiteko prest”.

BerezitasunakGaragardozaleak izan dira eta dira Bogalariak. “Kontsumo eta aisia aterna-tibetan” eskarmentua dute eta duela urtebete hartu zuten erabakia. Joanden apirilean sortu zuten “zazpi gazte gogotsuk” kooperatiba. “Tokiko pro-duktu eta kooperatiba sisteman” oinarrituta. Ezaugarri horiek ditu Boga ga-ragardoak, eta horiek bereizten dute. “Gure asmoa tokiko garapenekonomikoan eta kulturalean eragingo duen artisau produktua egitea da”,diote. Garagardo asko dago merkatuan. Geroz eta marka gehiago heltzen dira

denda eta tabernetara. Besteak beste, “azken bost urtetan” nabarmen hazida artisau garagardo edota garagardo naturalen ekoizpena. Arrazoia gara-gardo industrialen garapenean dago Ugalderen iritziz. “Estandarizatu” egindira garagardo etxe handiak; “ez dute bezeroa asetzen”. Bestetik, kontsu-mitzaileak “geroz eta zorrotzagoak” dira produktuarekin. Garagardo “des-berdinak” eskatzen dituzte, “tokikoak”, “kalitate gehiago dutenak”,“goxoagoak”. Industrialekin alderatuz gero, Ugalderen arabera, mikro-gara-gardoek “kalitatea dute banderatzat”.

boga.eus

7181

ERREPORTAJEA

ERP1

Begoñazpi Ikastolak ikas-turte honetan bukatuko dugeletan ulermenerako irakas-kuntza hau ezartzen. Betikoazterketak alde batera utzieta ikasleen ulermena etaparte-hartzea bultzatuz.

Harvard unibertsitatekoaditu talde bat eurek sortu-riko eta ‘Ulermenerako Ira-kaskuntza-Teaching forUnderstanding’ deritzon me-todo barritzaile honen azkenfasea gainbegiratzeko, aza-roan Begoñzpi Ikastolan izanda. Adituek, batez ere, egunberria den ikasleen ebaluaziosistema balioetsi dute.

Ikasleek ez dute betikoazterketarik egingo. Horren ordez, ebaluazioak, ikasturte osoan garatutako proiektuen bidez ezeze,beharrizanen arabera sortutako atazen bidez ere, ikasleen ulermen maila eta hainbat arlotako gai-tasunak (matematikoa, lingüistikoa, zientifikoa, teknologikoa edota digitala) neurtuko ditu. “Eba-luazio prozesua, hobekuntza prozesuaikusi nahi dugunez, eskola-jarduera has-teaz batera hasiko da”, azaldu du LehenHezkuntzako metodologia arduradunaden eta Harvardeko adituekin zuzeneanlan egiten duen Sergio Fernandezek.

Ildo horretatik eta ulertzeko gaitasunhori sakontzearren, behaketa, iritzi, ira-dokizunen… bidez, ikasleak eurak diraezagutzak erakutsi eta frogatzen dituzte-nak. “Inolako zentzurik gabe buruz ikas-tea alde batera utzi eta edukiak ulertzeadugu helburu”, dio Sergio Fernandezek.

Sistema berritzaile hau Lehen Hez-kuntza osoan hedatu dute. Ikasgaiak zen-bat eta gazteagotan orduan eta hobetoulertu behar direnez, Haur Hezkuntzan ere dagoeneko hasiak dira Harvardeko hezkuntza meto-dologia hau jorratzen. Sergio Fernandezek dioenez, garai honetan ikasleek “ikasketen oinarriak ja-rri eta edukiak sendotu behar dituzte”.

8

Betiko azterketak aldebatera utzitaBEGOÑAZPI

ESKOLAHzk

Testua eta argazkiak: Begoñazpi Ikastola

Be goñ a z p iIkastolako zu-zendaria denNerea Begoña-ren arabera“UlermenerakoI r a k a s k u n t z aereduak, ikas-leek gelanpar te-har tzeaezezik, lana an-tolatzea ereizan du xede.Beraz, honekbetiko irakasteereduak baz-tertzen ditu.Dena dela, ikas-leek dituzten aurretiazko ezagutzetatik abiaturik etajakin-min eta zalantzak aintzat harturik, ezagutzakhobetzeko hezkuntza-jardueretan sartzen ditu”.

MetodologiaEredu pedagogikoak, ohiko hainbat ikasgai bateratuz,orokorrak diren gaiak edo mintzagaiak izango dituoinarri. Prozesuan, ikusteko pedagogia tresnak, mul-timedia, lan kooperatiboa, adimen anizkoitzak, pent-satzeko abileziak eta errutina baliabideak kontuanizanik, ikasleak egingo duen hausnarketa eta gogoetaprozesua izango dute ardatz. “Haratago goaz; ikas-leak kontzeptu bati buruzko hausnartzera egin be-harko du, bere buruari zer adierazten dion galdetubeharko dio, eguneroko bizitzan nola erabiliko lu-keen pentsaraziko dio”, azaldu digu Sergio Fernan-dezek. Azken baten, ikasgaiak zer esan nahi duen etazertarako behar eta erabiliko duten ulertuko dute-nez, ikasleak ezagutzan murgilduta egongo dira.

Honek guztiak, irakasgai guztietan zeharka lan-duz, ikasleen sormena sustatu eta motibazioa han-ditzea lortuko du. Ikastolako zuzendariak hauxe dio:“ Ikasleak pozaren pozez etortzen dira Ikastolara,

irakasgaiak hobeto ulertzen dituzte, horrela ikasketaprozesua hobetzen dutelarik. Gurasoek ere, seme-alabek etxera joan eta Ikastolan landu eta ikasirikoaazaltzen dietela diote”.

Txurdinagako ikastola orain dela hiru ikasturtehasi zen teknika honen inguruan Harvard unibertsi-tatearekin lanean. Metodologia hau ‘Project Zero’ikerketa pedagogikoan oinarriturik dago. Hau guztia,hezkuntza, irakaskuntza, pentsamendua, arteekikosormena, humanistiko zein zientifiko-diziplina uler-tzeko eta hobetzeko asmoz garatu zen Amerikakounibertsitatean.

Metodologia hau ezartzeko ideia Begoñazpi Ikas-tolako irakasle talde batek ‘Project Zero’ proiektuanparte hartu zuenean azaldu zen. Ikastolako irakaslebatzuk Harvarden izandako esperientzia, beti ere es-tatubatuarren laguntza izanda, 1.600 ikasletik goraduen Ikastolako geletan zuzenean ezarri nahi izan zu-ten. Irakas-sistema hau behin ezarrrik, Estatu Batue-tako Harvard unibertsitate handiak aholkularitzalanetan jarraituko du.

www.begonazpi.org

9181

Estatu Batuetako Harvard unibertsitateko irakasle taldea azaroan etorri zaigu Begoñazpi Ikastolara.Hain zuzen ere, hedapenaren azken zatia, hots, ikaslearen ebaluazioa, kudeatu eta gainbegiratzeko.Begoñazpi Ikastola Harvardekin orain dela hiru urte hasi zen Harvardekin lanean. Dagoeneko hasiada Lehen Hezkuntzan mundu osoan Hezkuntza berritzen duen metodologia hau erabiltzen.

Izan ote da bertsolaririk gurean Santutxuko Bertso Eskola sortu baino le-hen? Oihana Bartrak eduki ote du aurrekaririk? Mahatsorriek bertsotan etakoplatan egiteko ohitura zeukaten? Galdera horiei guztiei baietz erantzun be-har diegu. Bertso eta koplatan jardun zuteneko arrastoak ageri direlako haneta hemen, nahiz eta izen propiorik ez den kasik inon ageri. Kasik diogu, gu-txienez bat bazelako: Domingo Betolaza Karkamo, Txomin Betolaza. Txomin Betolazaren gaineko lehenengo albistea Joxin Iturriotz bertso adi-

tuari zor diogu, hura ibili baitzen bertsolari mahatsorriaren arrastoaren bila etaBERTONekoak jakitun jarri gintuen. Guk hemen Betolazaren bertso jarduna-

ren gaineko ohar labur batzuk pa-ratuko ditugu, haren gomutaberpizteko eta, beharbada, gukbaino informazio gehiago duenikbalego, denon eskura jar dezan ani-matzeko. Txomin Betolaza begoñarra

1879an jaio zen. XX. mendearenhasieran Bilboko San Frantzisko au-zoan bizi zen (bederatzi urte eginzituen han), 1911n Begoñara aldatuzen arte. Hurrengo urteetan, tartelabur batean izan ezik, Begoñan biziizan zen.1912 eta 1917 bitarteanBegoñako txinela (udaltzaina) izanzen. Postua laga zuen herritik kan-pora joan behar zuela argudiatuta.Urte batzuk geroago bidezain hasizen Aldundirako. Lanpostu horre-tan segitu zuen erretiroa hartuzuen arte. Ezkondu eta ume bieduki zituen. Begoñan Berdelarenkalean bizi izan zen.

Bertsolari handienekinAita Santi Onaindiak 'Gure Bertsolariak' liburuan (1964) aipatu egin zuen:“Onen antzekoa baita Begoñan bizi izan zan Betolaza Karkamo be; bertsolari“xelebre, trabes utsa”, ezagutu eban batek oraintsu iñostanez. Bilbaoko Al-dundiko txilindru-zaiña zanez, bideetako beroak egarri sortu oi eutson etaBegoña aldeko sagardotegi ta txakolin-etxeak ondo ezagun ebezan onen eten-bako bertsokantak. Au ta Mungiako Bartolo sarri ibilli ziran Enbeitagaz erririkerri bertso-kantari; beraz, etziran edonor”. Ez zen edonor. Betolazak bertso saio asko egin zituen gutxienez 1909 eta

10

Txomin Betolaza,Begoñako bertsolaria

Kepa Enbeita Urretxindorra (ezke-rrean) eta Txomin Betolaza (eskui-nean) Lezaman bertsotan. 1910.Novedades aldizkaria.

Testua: Hektor Ortega

BEGOÑA ETA

EUSKEREA

BE

11181

1929 bitartean, eta garaian garaiko puntako ber-tsolariak eduki zituen kantu-lagun. Guk aurkitudiogun lehenengo saioa 1909ko Santiago egune-koa da. Durangoko batzokiak antolatuta, jaiabertzalea egin zuten Urkiolan eta arratsaldean,mitinaren ostean, “el versolari Betolaza impro-visó algunas composiciones”. Hura hitzordu ga-rrantzitsua izan zen eta mahatsorria bakarrikaritu zen. Beraz, izena eta izana behar zuen or-durako bertso kontuetan. Askotan kantatu zuen Betolazak EAJren eki-

taldietan. 1910eko urriaren 21ean Lezamanbeste euskal jai jendetsua egin zuten jeltzaleek.Orduko hartan bertsolariak bi izan ziren: “los afama-dos bersolaris don Pedro de Embeita y don DomingoBetolaza”, Novedades aldizkarian idatzi zuten bezala.Hangoa da testu honekin batera argitaratu dugun ar-gazkia. Gehiagotan ere jardun zuen EAJren eskariz. Esate

baterako, 1915eko San Inazio egunean Deustuko bat-zokian antolatu zuten ekitaldi euskaltzalean. Euzkadiegunkarian idatzi zutenez, “nos hizo pasar un rato ale-gre el afamado bertsolari Betolaza, el cual con sus im-provisaciones consiguió a su vez hacerse aplaudir”.Garai hartako Bizkaiko bertsolari onenak eduki zi-

tuen alboan: Eustakio Larrabeiti Eulea, Juan OrmaetxeTaket, Esteban Uriarte dimoztarra eta, esanda doanbezala, Kepa Enbeita Urretxindorra handia. Horiekin etaKeparen seme Balentin Enbeitarekin lehiatu zuen txa-pelketetan, esate baterako 1928an Mungian eta1929an Algortan egindakoetan. Horrez gain, EuskoIkaskuntzaren III. Kongresuko bertso saioan ere esku

hartu zuen, Gernikan, 1922ko irailean,Txirrita, Larralde, Iraola eta beste asko inguruan zi-tuela. Hilabetegarrenean, Kepa Enbeitari Eibarren eginzioten omenaldi handian hartu zuen parte. Eta gurean? Inoiz kantatu zuen Begoña aldean? Bai.

Sarritan, seguruenez. Guk lekukotza polita dakargu.1920ko hamarkadaren amaieran Santutxu Futbol Tal-deak bere sorrera ospatzeko jaieguna egiten zuen ur-tero uztailaren erdialdean. 1928 eta 1929koospakizunetan, gutxienez, Betolazak bertsotan eginzuen. Honela irakurri dugu La Tarde egunkarian uztai-laren 22ko egitaraua: Agustin Sarasolaren jatetxeanbazkaria egin behar zuten eta ondoren,“el gran verso-lari Chomin de Betolaza al igual que el año anteriorrecitará alguna de sus peculiares composiciones en ob-sequio de los comensales”. Horra hor Txomin Beto-laza bertsolari handia, Santutxuko futbolzaleenbazkarian bertsotan. Futbola eta bertsoa, Begoñan el-karturik.

Euskararen herriko lurralde gehienetan bezala, Bilbo eta albo-herrietan be izan dabertsotan eta koplatan egiteko ohitura. Euskara nagusi zen aroan bertsolariak etakoplariak izan dira inguruotan. Begoñako Txomin Betolaza bertsolaria, esate bate-rako, XX. mendearen lehenengo hamarkadetan Kepa Enbeita Urretxindorra handia-rekin sarritan kantutakoa.

12

Batzar hori probestuz gehiago jakin nahi izan dugu gaur egungoeredu energetikoari alternatiba bezala aurkezten den kooperatiba ho-netaz.1997an sektore elektrikoa liberalizatu zen bai elektrizitatearen ekoiz-

penean bai komertzializazioan. Europako zu-zentarauak bete behar zirela eta, Espainiakoestatuko merkatua egokitu behar izan zen. Ge-roxeago energia berriztagarrien aldeko poli-tika garatu zen. Hortaz, eredu energetiko“ilun, oker, suntsitzaile eta aldrebes horribuelta emateko aukera” ireki zen. Berriztaga-rrien alorrean zebiltzan hainbat lagunek Eu-ropa osoan diharduten “kooperatibaenergetikoak ezagututa”, egungo eredu ener-getikoak ingurugiroari eta jendarteari egitendien “kalteaz jabetuta” eta zerbait egin beha-rraz “dezente hausnartuta”, irabazi asmorikgabeko energia berriztagarrien kontsumo ko-operatiba sortzeko urratsa eman zuten.

GoiEner kooperatibaren sortzea bera ezzen erronka makala izan. Hasierako asmoa“kontsumitzen den lekutik ahalik gertuen

elektrizitatearen ekoizpenean hastea” izan zen,baina Estatuko gobernuaren aldaketarekin be-rriztagarrien aldeko politikak bertan behera utziziren eta, “are larriagoa dena, berauek zigortzekoaroa hasi zen oligopolioa sustatuz eta berriztaga-rriak ekoizteko ekimen guztiak indefentsio ego-era batean utziz. Horrek harrapatu gintuenkooperatibaren osatzeko unean. Metatutako in-darrak ezin zirela alferrik galdu erabaki genueneta komertzializazioaren bidea hasi genuen”.

Zer ematen du GoiEnerrekLehenengo eta behin pertsonak, jendarteak etaingurugiroa suntsitzen dituen “eredu energetikooker bati aurre egiteko partaideak sortzen ditualternatiba zuzen, egingarri eta lehiakor baten bi-tartez”.

Kooperatibak dauzkan ezaugarriengatik “gurebazkideek badakite pertsonak etekinen aurretik

Testua: BERTONArgazkiak: GoiEner

ERREPO

RTAJEA

Beste eredu energetiko baten alde

13181

jartzen ditugula, parte-hartzea sustatzen dugulabazkide bakoitzak bere hitza eta botoa dituelako,gure patrikak betetzeko ez garela sortu baizik etagure inguru hurbilenean aberastasuna sortzeko etasaretzeko, eredu berriztagarriak bultzatzen ditugulaerregai fosilak ahalik eta lasterren desagerrarazteko,efizientzia eta deshazkundean sakontzeko bideakirekiz beste eredu energetiko baten alde egiten du-gula energia oinarrizko ondasuntzat hartzen dugu-lako eta hori guztia merkatu elektrikoan lehiakorraden kooperatiba baten bitartez”.

Erronkak Pertsona, elkarte, enpresa eta erakundeei gauregungo eredu energetikoa “bazterrean utzi beha-rraz jabearaztea” da GoiEnerren erronka, eta haiekin lan egitea “beste bide bat ahalik eta lasterren jo-rratzen hasteko”. Oraingo erronka nagusienetako bat kooperatiba ezagutzera ematea da. “Oraindik erebadago jende asko egungo ereduarekin kritikoa dena eta gurea bezalako kooperatiba energetikoakezagutzen ez dituena”. Lan hori poliki betetzen ari da GoiEner.

Hilero 150 pertsonatik gora egiten dira bazkide. Hala ere, beste hamaika lanetan ari dira: “Estatuansortzen ari diren beste kooperatibei gure laguntza ematen edota 100dik gorako boluntarioko taldea-ren lana ondo definitzen eta egituratzen”. Potentzia handiak kontratatzeko aukera zabaldu berri dute,eta enpresen alorra ere jorratzen hasita daude GoiEnerren. “Erakunde publikoekin harremanetan ari

GoiEner irabazi asmorik gabeko energia berriztagarrien kontsumo kooperatibak Euskal Herrian ze-har egiten dituen bazkideentzako batzar informatibo irekietako bat burutu zuen Santutxun azaroan.Ekimen honen ardatzetako batzuk hurbiltasuna, parte-hartze zuzena eta informazio gardena dira. Ma-hatserrian, dagoeneko, ehundik gora bazkide biltzen dituen kooperatibak orain arte egindako bide-aren errepasoa eta hemendik aurrerako erronkak jakinarazi zizkien bertaratuei.

gara gure ikuspuntua etaeurena, hau da ongizatea,demokrazia, parte-har-tzea eta duintasuna ener-giaren alorrean ere garadaitezkeela ikusarazteko,berriztagarrien kontrakooraingo legedia laxatzendenerako ekoizpeneanhasteko proiektuak pres-tatzen ari gara, efizientziaenergetikoa jorratzen, deshazkundearen kontzep-tua jendeari zabaltzen eta abar.”

Eman beharreko pausoak bazkide guztien ar-tean adosten dituzte, eta batzar orokorrak be-rresten ditu.

Abantailak eta desabantailak “Oso sentiberak” dira egiten ari diren “astakeriaguztiekin”. GoiEnerren arabera, politika guztiak“epe laburrerako” planteatzen dira eta horrela “ezi-nezkoa da” pertsonen eta, batez ere, hurrengo be-launaldien interesetan fokatzea. “Gure ustez

planteamendua lu-zera begira egin behar da. Gauregungo krisia krisi energetikoada, batez ere, eta ondorioakgero eta latzagoak izango dira.Mundua mugatua da eta hala ezbalitz bezala egiten dugu”.

“Egin behar duzuna egitenari zarela jakitea”. Hori da GoiE-nerreko kide izatearen abantaila,eta desabantaila “errotiko alda-keta guztiak bezala, ez delaerraza, botere oso indartsu etaantolatu bati egin behar baitzaioaurre. Baina gogoko bidean alda-parik ez omen dago”.

Mahatsorriei mezuaGoiEnerrek informatzeko mezua zabaldu nahi du herritarren artean. “Esan behar zaien bakarra da informa dai-tezela. Begira dezatela dauzkaten aukeren artean eta erabaki dezatela, oligopolioa sustatzearen artean, horrekingurugiroari eta pertsonen duintasunari dakarzkien ondorioekin, edo alternatiba lehiakorra sustatzearen ar-tean. Gero eta gehiago garen neurrian besteek gero eta botere gutxiago izango dute politika energetikoak zu-zentzeko eta, gu, guztiok, aldiz, indar eta babes handiagoa izango dugu beste eredu baten alde egiteko”.

www.goiener.com

14

“Lan asko dago egiteko euskarakbere lekua izan dezan”ERREPO

RTAJEA

15

Karmelo Ikastolak 25 urtebete zituenean hasi zenJosune Barrenetxea bertanirakasle lanetan eta 50 urtebetetzean zuzendari da.Ilusioz eta gogotsu egitendie aurre erronka berriei.

Testua: LLuurr MMaalllleeaaArgazkiak: IIññiiggoo AAzzkkoonnaa

JOSUNEBARRENETXEAKARMELO IKASTOLA

ELK

“Lan asko dago egiteko euskarakbere lekua izan dezan”

181

16

Nola egiten dio aurre Kar-melo ikastolak mende er-

diari?Ilusio handiz. Azken urteak oso latzak izan dira,eta aurten erronka berria dugu eta, gainera, 50urte betetzen ditu ikastolak. Urte hau oso be-rezia da zeren kasualitatez bere historia luzeanurrats berri bat eman du, Ikastetxe Publiko In-tegrala (IPI) gara joan den irailetik. Sortu zene-tik ikastolak juridikoki hainbat egoera pasa izanditu eta aurten, 50 urte betetzen dugunean,beste izaera juridiko bat dugu.

Hortaz, Hezkuntza eskaintza inoizbaino zabalagoa da.Horrela da. Familiek ikastola sortu zenetik izan dituardatz batzuk. Bata izan da euskara; euskararenezagutza eta erabilera sendotzea, beti auzoan txer-tatuta. Auzoa euskalduntzeko sortu zen. Sortzai-leek argi esan dute euren seme-alabei euskaraikasteko irakaskuntza baino, euskaraz egiteko ira-kaskuntza emateko sortu zutela ikastola. Besteerronka bat izan zen sare publikotik egitea euskal-duntze hori, eta hori ere bere garaian bete genuen.Hirugarren bat, DBH sortu zenetik, ikastolak ziklohori ere bere gain izatea izan da. Hori aurten betedugu. 50 urte hauetan ikastola joan da zabaltzeneta izandako helburuak betetzen pixkanaka-pixka-naka lan handiarekin. Bidea oso gogorra izan da de-nontzat.

Zergatik?Une oso gogorrak izan ditugu. Sortzea ez zenerraza izan era ilegalean sortu zelako. Barrurakoeta kanporako, administrazioari begira, egiten zu-tena oso ezberdina zen, esaterako bandera espai-nola eta beste hainbat gauza. Ikasleek bazekitenikuskatzailea zetorrenean Cara al sol kantatu beharzutela. Beste une gogor bat apurketa izan zen. He-mengo familia batzuk urteak aurrera egin ahalabeste bide bat egin nahi izan zuten, eta apurketabat egon zen; hor Kirikiño ikastola sortu zen. Pu-blifikazio garaia ere oso une latza izan zen kolekti-boarentzat, kooperatiba sare kontzertatutik sarepublikora pasatzean ekarri zituen beldur eta kez-kengatik. Beste une gogor bat izan zen gure 7. mai-lakoak Solokoetxera DBHra joan behar izanzutenean. Ikastolako kolektiboak nahi zuen bat egi-tea, baina ez zuen lortu.

Eta orain dela gutxi, azkena.Eraikin berriaren beharrizanean oinarrituta plante-atu zigutenean fusioa alboko eskolarekin, hori ere

latza izan zen. Azkenean he-men gaude, eraikin berri izu-garri batean. Derrigorrezkohezkuntzako hiru etapakematen ditugu eta KarmeloIkastola izaten jarraitzendugu, ahaztu gabe nondik da-torren, zertarako sortu zen,eta aurrera begira.

25, 30 eta 40. urteu-rrena ospatu duzue etaorain mende erdia os-patzea dagokizue. Urrezko ezteiak ikasturteosora zabalduko ditugu ga-rrantzia emateko, oso zen-baki borobila delako etaideia asko dauzkagulako.Gaur egun ditugun familiabatzuk badakite, ikasleohiak direlako, ikastola zerden, baina beste familiaasko ditugu gure artean ezdutenak bizi izan ikastolakzer suposatzen duen. Nahidugu hori zabaldu bai ira-kaslegoaren artean, irakasleberri asko ditugulako, bai fa-milien artean. Orduan pentsatu genuen ikastur-teari helburua jarri behar geniola etahelburuetariko bat, urteko planean sartu du-guna, 50. urtearen ospakizuna da. Pentsatzenhasi ginenean nola egin zitekeen argi eduki ge-nuen ikasturtea izango genuela erreferentetzat,une desberdinak izango zituela, eta gauza bat-zuk barrura begira eta beste batzuk auzora be-gira egingo genituela.

Abenduaren 3a izan duzue ospakizunenabiapuntu. Zergatik?Argi genuen guztiok hasierako sortze helbururajo behar genuela, euskarara, eta horregatik hau-tatu genuen Euskararen Eguna. Gure irakasle ju-bilatuak martxan jarri genituen, pentsatzen, etaoso lelo polita ekarri ziguten. Geroa, euskaratiketa euskaraz, eta gure egin genuen. Esaldi ho-rrekin borobildu nahi izan dugu 50 urteurrena.

Txupinazoa bota zenuten abenduaren3an. Zer gehiago egin zenuten?Goizeko bederatzietan guraso talde batek pan-karta erraldoi polit bat fatxadako goialdetik zabaldu

“Azkeneanhemen

gaude, erai-kin berri

izugarri ba-tean”

JOSUNEBARRENETXEAELK

zuen. Txalaparta, adarra, txupina eta ikastolakokanta ere entzun ziren. Gero, ikastola barruan ja-rraitu genuen urteroko ekitaldiekin.

Hurrengo eginbeharrekoak zeintzukdira?Ikasle ohiak nahi dutugu aktibatu. Ideiak baditugu.Belaunaldi arteko herri kirolak antolatu nahi di-tugu, topaketa batzuk... Etor daitezela ikusten gauregun ikastola zer den eta non gauden.

Argazki zaharren bilketa abiarazi du-zue.Argazkiekin hemeroteka bat sortu nahi dugu ikas-tolak bere historian bizitako une ezberdinekin.Gehien bat gaur egungo belaunaldiei erakustekozelako ikastola, zelako auzoa, zelako ikasleak izandiren. Argazkiak idazkaritzara ekar daitezke,eposta bidez bidali edota Facebooken elkarba-natu. Helburua da bildutakoarekin erakusketa bateta unitate didaktiko bat sortzea.

Ideia faltan ez zaudete.50 urteurreneko kantua egitea nahi genuke etalipdub bat, udaberrian. Horretarako lantaldeak

ipini ditugu martxan. Jai handi bat ere antola-tuko dugu bazkari, bertso, dantza, kontzertueta guzti. Hori ere udaberri bueltan. Gazteeibegira eta auzoari begira ere zer edo zer eginnahi dugu.

Kromo bilduma sortzekoak zarete.Ez dira erosteko kromoak izango, irabaztekoakbaizik. Euskararen erabilerari lotuta irabazi be-harko dituzte ikasleek kromoak. Nahiko ge-nuke kromoen elkartrukea sustatu eta bidebatez ahozkotasuna landu. Familiak inplikatzekoera ere bada.

Zer gertatu da Santa Martako trenare-kin?Oztopo asko izan ditugu. Barruan ez zen sar-tzen, kanpoan ere egurrezkoa zenez busti etahondatu egingo zen. Gainera, desmuntatzeanapurtu egiten zen. Azkenean, Santa Martanutzi genuen.

Zer diote ikastolako sortzaileek ikas-tola berriari buruz?Bisitetako batean negarra ateratzen zitzaien, hun-

17181

“Ospakizunbatzuk ba-rrura begiraeta bestebatzuk au-zora begiraegingo di-tugu”

18

kituta zeuden. Ez zuten es-pero ikastolak merezi duen

etxe bat izango zuenik. Lehe-nengoz fraileek utzitako leku baten, gero lokal txiki-txikibaten... Menendez y Pelayo kalera leku aldatu zireneankristoren ikastola zela pentsatzen zuten.

50 urtetan iraskaskuntzak ere zelako bueltaeman duen.Benetan, baina oraindik erronka handiak ditugu, ez pentsahemen dena irabazita dagoenik. Duela 50 urte euskal cu-rriculum batean pentsatzen zuten eta gaur egun horgaude, oraindik ez dugu lortu, horretan gaude 50 urterenondoren. Bai, euskaraz ikas dezakete gure ikasleek, bainaeuskal curriculum hori lotuta ez dugu. Materiala euskarazbadago, baina asko itzulita bidaltzen digute.

Lana eginda dagoela uste du jendeak?Familiek egintzat ematen dute, 'lortu dugu' pentsa-tzen dute, baina oraindik asko egin behar da hemenbenetako normalizazioa nahi badugu. Hori da guriorain zabaltzea dagokiguna ikastolako kolektiboan.Dena eginda ez dagoela, oraindik bide luzea dagoela,lan asko dagoela egiteko euskarak bere lekua izan de-zan gaur egungo Euskal Herrian.

Zenbat urte daramazu ikastolan lanean?25. urteurrenean sartu nintzen eta 25 urte pasata he-men nago.

Zelako lana da zuzendariarena?Zuzendari izendatu nindutenean joan den ekainarenamaieran oso gogorra izan zen, besteak beste, ez nue-lako espero. Eskerrak eman nahi dizkiet nirekin zuzen-daritza taldea osatzeko proposamena onartu zutenei.Pasatako une gogorrak hor daude, baina ez dugu a-tzera begiratu nahi, gu aurrera begira gaude. Gainera,ilusioz hartu dugu erronka berria. Badakigu lan askodugula egiteko, baina gogotsu gaude aurrera egiteko.Gu gara urte gehien daramagunak, eta guri dagokiguhori bideratzea.

Zerk ematen dizu poza?Aurten urte bikoen gelan ikasleen erdiak baino gehiagogure ikasle ohien umeak dira, eta hori guretzat poz handiada. Hori nahi dugu Karmelorako, ikastolako oroitzapenonak dauzkatenen seme-alabei lekua egitea.

karmeloikastola@gmail.comwww.facebook.com/groups/KarmeloIkastolaIkasleOhiak

JOSUNEBARRENETXEAELK

“Euskararen normal-izazioan urratsak ematen jar-raitzeko” konpromisoa hartudute Bilboko Udalean or-dezkaritza duten alderdiek.Bilboko Udaleko Bozera-maleen Batzordeak publikoegin duen adierazpen insti-tuzionalean dio “aukeraberriak irekiko dituela euskaraerabiltzeko, eta horretarako,errespetatuko dituela per-tsona guztien hizkuntza-esku-bideak eta euskararekin bategiteko askatasuna”.

Ibon Areso alkateak ez ezikIbone Bengoetxeak (EAJ),Beatriz Marcosek (PP), Helena Gartziak (EH Bildu) eta Al-fonso Gilek (PSE-EE) ere sinatu dute, Euskararen Eguna delaeta, adierazpen instituzionala. Bertan, Udaleko BozeramaleenBatzordeak “hitzematen du neurri malguak eta politikasendoak eta egokiak bultzatuko dituela euskara indartzeko as-moz, betiere gure bi hizkuntza ofizialen arteko oreka gero etahandiagoa bilatuko duen elebitasunaren ildotik”. “Kon-promisoa” hartu dute Udalean ordezkaritza duten alderdi-etako bozeramaleek “herritar eleanitzak lortzeko”, ustebaitute eleaniztasunak “eragin ona” izan dezakeela “gurebizikidetza demokratikoari eta gizarte-kohesioari begira”.

“Gaztelania den bezala”, euskal gizartearen “elementuintegratzaile bat” da euskara Bozeramaleen Batzordearenhitzetan. Adierazpenaren arabera euskararen eremuan“orain arte lortutako adostasunei eutsi” behar zaie, etaadostasunerako “bide berriak” bilatu behar dira “euskararenerabilera sustatze aldera”.

Bilboko Udalaren borondateak tupust egiten du erreal-itaterekin. Hizkuntz Eskubideen Behatokiaren datuek er-akusten dute Bilboko Udalak jasotzen dituela urtez urteeuskara erabileraren kontrako kexa gehien. Joan denekainean Udalak eman beharreko aurrerapausoa okertuegin zen. Bertan behera geratu ziren Euskararen Akordioaonartu eta Euskararen Aholku Batzordea eratzeko egitas-moak. PP ez beste alderdiak ados agertu ziren arren, denenbabesa jaso ez zuela eta, proposamena baztertzea erabakizuen Sabin Anuzita Euskara zinegotziak.

Santutxun ezin hobeto ospatu dute Euskararen Egunaaurten. Izan ere, hainbat ikasle kaleetan barrena, euskalguneetan eta hauen jabeekin, argazkiak ateratzen aritu ziren.Baita Santutxutxurekin ere. Denek elkarrekin egindakohorma-irudiaren ondoan, Euskal Herrian euskaraz abestiaabestuz, bukatu zuten goiza. Esketx eta mintzodromoarekinjaiak arratsaldean segida izan zuen.

19181

Euskararekikokonpromisoa

11994499ttiikk aauurrrreerraa,, EEuusskkoo IIkkaasskkuunnttzzaakk pprrooppoossaattuu zzuueenneettiikk,, oossppaattzzeenn ddaa SSaann FFrraannttzziisskkoo XXaabbiieerrkkooaarreenn eegguunneeaann,, aabbeenndduuaarreenn 33aann,, EEuusskkaarraarreenn NNaazziiooaarrtteekkoo EEgguunnaa..

AUZOKO BETERANOAKzabalik

EUSKARAREN EGUNA

20

Josu Martinez EHUkoikerlari begoñarrakaurkitu du Parisekoetxe batean galdutzatematen zen ‘Gure sorlekua’ filmaren kopiabat. Iñaki GoirizelaiaEHUko errektore-aren hitzetan “euskalzinemaren lehenhastapenen balorehandiko testigantzaeta ondarea” da. Au-

diorik ez du kopiak, baina lekukoekin eta garaiko prentsarekin egiaztatudute euskaraz filmatu zela. Audioa aurkitzeko laguntza eskatu dute.Josu Martinezen “azken denboratako lana” bukaerara heldu da. Aben-duaren 3an aurkeztu zuen doktore tesia, Gure (zinemaren) sor lekua.Euskarazko lehen filmaren aurkikuntza, historia eta analisia izenekoa.

Isuri kutsakorrak‘Gure sor lekua’ euskarazko lehen filma KREMATORIOAIKUS-ENTZUNEZKOAK

Joan den urriaren 7an Estrasburgoko Auzitegiak Espainiar Go-bernua kondenatu zuen Beatriz Etxebarria bilbotarraren torturasalaketa ez ikertzeagatik. Giza eskubideen auzitegi goren honek,Torturaren Aurkako Nazioarteko Hitzarmenaren 3. artikuluarenurraketagatik bost euskal herritarrei arrazoia eman die. Horrela,eta bilbotarra izanik, Udalak “epai horrek ezartzen duena aldarri-katzea” eskatu zuen abenduaren 2an Herritarren Partaidetza-rako Batzordean Iratxe Urizar abokatuak. Ikerketa hori “egin ez

dela” azpimarratzeaz gain, epaiaren aurrean ez dela “in-olako aitorpenik eman” salatu zuen.

Orain gutxi aurkeztu berri da Inkomunikazioa etaTortura ikerketa, non Istanbuleko Protokoloa aplikatuz,hainbat tortura testigantzei egiazkotasuna eman zaien.“Kontutan izan behar da gaur egun badaudela inkomu-nikaziopeko deklarazioak ardatz dituzten epaiketak, etahorietako batean epaituak izaten ari dira bi bilbotar -Ikoitz Arrese eta Xabat Moran- Madrileko Entzutegi Na-zionalean. Bertan beraien tortura testigantzak azaldu

2014ko abuztuaren 27an, Aste Nagu-sian, Etxebarriako parkea ba-rraketara zihoan jendez betetazegoela, Zumalakarregiko kre-matorioan gas isuri berri batgertatu zen. Argazki bildumabatekin batera, Eusko Jaurlar-itzari galdera-sorta bidali zionGure Etxea auzo elkarteak kre-matorioaren gain izan behar-reko kontrolaren inguruangaldezka; hartu beharreko neur-riak zeintzuk ziren argitzea es-katuz edota, isuritako gasenberri ematea exijituz. Erantzu-nak “ez dakigu, ez da zuzena”izan dira. Elkartearen arabera“agerian geratu da kremato-

MAHATSBERRIA

KALBISTEAK

Testua eta argazkia: BERTON

Torturak salatu dituzten hiru bilbotarreneskariak ez dituzte aintzat hartu

Iratxe Urizar abokatuak lagunduta, Jokin Etxebarria -Beatriz Etxebarriaren neba- etaIkoitz Arrese eta Xabat Moran gazte santutxuarrak Bilboko Udaleko HerritarrenPartaidetzarako Batzordean izan dira. Hiruek aurkeztu dituzten proposamenak

bertan behera geratu dira.

21181

EPALZA ALARGUNAREN BEKA

Kirikiño ikastolako MaitanePerez Argüeso eta Berriotxoaikastetxeko Victor Garcia Fer-nandez dira 2013-2014 ikas-turtean Epalza Alargunaren bekaeskuratu duten Bilboko 10ikasleetako bi. Hezkuntzaren ar-loko bikaintasuna saritzen dutebeka hauek eta, ondorioz, baiMaitanek bai Vicorrek laguntzaekonomikoa jasoko dute Batxil-ergoa, Lanbide Heziketa etahorien osteko unibertsitate-ikas-ketak egiteko. Epaltza Ala-rgunaren beken eskatzailekopuruak gora egin du 2007azgeroztik; lehen edizioan 90 ikasleizan ziren eta azken edizio honetan 33 ikastetxetako 208 ikasle.

Bi mahatsorri bekaren jabe

badituzte ere, epaileek ez dute inolako neurririk hartu eta ez di-tuzte beraien deklarazio latzak aintzat hartu inolako momentu-tan”, adierazi zuen Urizarrek.

Bi gazte santutxuarrei ere Istanbuleko Protokoloa aplikatu zi-tzaien, eta horregatik egin dio Iratxe Urizar abokatuak BilbokoUdalari honako eskaera: “Istanbuleko Protokoloak duen na-zioarteko zilegitasun guztia aintzat hartuta, protokolo horrekadierazten dituen ondorioak kontutan izan daitezela, torturak sa-latu dituzten bi bilbotarrei beraien babesa eman diezaiola Uda-lak eta kasu horiek iker daitezela".

Proposamenak entzun eta gero, eskaerekin Udalbatzara joan ala ez eztabaidatu zen Herritarren PartaidetzarakoBatzordean, eta gaia Udalbatzara ez bideratzea erabaki zuten batzordekideek.

EH Bildu koalizioak Herritarren Partaidetzarako Batzordearen erabakia gaitzetsi du. “Udala heriotz zigorrarenaurka agertu den bezala ez da gai Bea Etxebarria, Xabat Moran eta Ikoitz Arreseren tortura kasuak ikertzearen aldekojarrera azaltzeko”. Aurreko astean Amnistia Internacional erakundearen heriotz zigorraren aurkako kanpaina babestuzuen Udalak.

rioan ezarritako neurri zuzentzaileak ezdirela ezarri eta ez direla aurrera aterako”.

Zergatik bukatu behar da dispertsioarekin?Krudela delako, gehitutako zigor bat delako eta ilegala delako.Arrazoi sendo asko daude, juridikoak, soziologikoak, politikoak,baina batez ere gizalegezkoak, dispertsioari berehalako bukaeraipintzeko.

Posible da?Egia esan eta Espainia eta Frantziako gobernuen jarrerak eza-gututa... pertsonalki ez naiz oso optimista den horietakoa.Dena den idartsu datoz dinamika hauek eta ikusi beharko danoraino heltzen garen. Interesgarria iruditzen zait Sarek duenikuspuntua arazoa nazioartera zabaltzeko.Orain, maintenant, ahora, now. Lau hizkuntza erabili ditu Sarekmunduari eskubide urraketa larri hauen berri emateko.

22

ZURIÑE DEUSTU

Abenduaren 21ean badaSan Tomas 21ean ospatubehar da. Dena den, mer-kataritza ikuspuntutik ezdakit zein funts duen al-daketak.

inkesta

Zer deritzozu

San Tomas eguna

egunez aldatzeari?

IRATI TXURDINAGA

Berdin dit, ez dit eragiten.Egun horretako partaideeniritzia kontutan hartzeaondo iruditzen zait.

LARRAITZ ZUAZO

Sare Dinamikako kolaboratza

ileahurre hur

retik

“Funtsezkoa da dipertsioarekin bukatzea”

Euskal presoen dispertsioaren eragin latzakagerian utzi nahi dituen ezberdinen artekoSare Dinamikak kontzientziak astindu nahiditu presoak eta haien senideak dagozkien es-kubide guztien jabe izan daitezen. Dinamikakopartehartzaile da Larraitz Zuazo mahatsorria

23181

ARGIARANGOITI

Jaiak politak dira eguneanbertan ospatzen dire-nean.

GONTZALBILBO

Txarto deritzot. Beti eginden moduan tokatzen denegunean ospatu behar da jaiaeta azoka, igandean bada ere.

LUR MALLEA / BILBO

Zertarako balio du egun dis-pertsioak?Espainia eta Frantziaren tresna batgehiago gure kontra aritzeko. Presoeta senideok suntsitzeko, bakarra-razteko, gizartetik apartatu eta des-gastatzeko. Baina egoera oso gogorraden arren, esango nuke ez dutelalortu. Astebururo irrifarrerik haun-dienarekin heltzen gara milaka kilo-metrotara dauden kartzeletara,beraien harridurarako. Gogorra daegoera baina gogorragoak gara gu.Dena den bukatu egin behar da ho-nekin. Eta bukatu behar da lehen baitlehen. Dispertsioaren amaiera ez dasoilik euskal jendartearen eskaera,epaileen artean ere sortu dira dis-pertsioa zalantzan jartzen dutenahotsak.

Zein helburu du urtarrilekomanifestazioak?Presoen eskubideen defentsanEuskal Herrian garatzen ari den

Sare Dinamikak 2014 urtearekin bathasi zuen lanari bultzada berria ema-tea datorren urtarrilaren 10ean Bil-boko kaleak leporaino betez.Urtarrileko erakustaldi erradoiak su-frimendua ezabatzeko eta konfron-tazioa amaitzeko bidean oinarrisendoak ezarri nahi ditu, bai espe-rantzari bai konponbideari beste le-hio bat irekitzeko.Eta nola ez, etxean ez dauden presoeta iheslariei gure berotasuna etamaitasuna adieraztea.

Zein mezu zabalduko da Bil-bok kaleetan?Bilbotik mundura hedatuko den me-zua Euskal Herrira now izango da, etahorretarako molde berria erabilikodu Sarek. Ez da ohiko manifestazioaizango. Bi ibilbide izango dituen mo-bilizazio jendetsu eta parte-hartzai-lea izango da, jendartearenaniztasunean oinarriturikoa, nonpertsonok izango garen protagonista

aktiboak. Arratsaldeko 17:30ean zu-tabe batek Udaletxetik ekingo dioibilbideari eta ordu berean beste ba-tek Casildaltik, Zabalburu plazan el-kartzeko. Formatu berri honekin,borondate ezberdinak biltzeko puntubat badela erakutsiko dugu.

Kanpora begira jarri da SareDinamika. Zergatik?Sare kanpora begira jarri da, mun-duko eragile ezberdinak ere eskubideurraketa hauen aurka mugi daitezen.Ahalik eta jende, herrialde, eragilegehien inplikatu, presio gehiago sor-tuko da eta hori izan daiteke bideazerbait lortzeko. Lanerako tresnatzatdarabil Sarek Dispertsioaren liburuxka,lau hizkuntzetan idatzitakoa. Epe la-burrean hizkuntza gehiagotan ere es-kuratu ahalko da. 500.000 liburuxkahoriek hasi dute jada euren bideamunduan barrena.

sare.eus

LARRAITZ ZUAZO

Sare Dinamikako kolaboratza

ileahurre hur

retik

AINHOA BILBO

Ez dut gustuko jende as-koren artean ibiltzea.Horrela gainera eroso-ago ikus daitezke pos-tuak. Horretarako baliobadu adaketak, bada,ondo.

MARIJE SARRIKO

Eguna aldatzea ez zaitgustatzen. Igandea egunhobea da, gainera.

50 urteren ondorengo‘Harri eta herri’

Euskal literaturan mugarria izan zen Harri eta he-rri liburua. 1964an argitaratu zen lehenengoz etaEuskaltzaindiaren eta Gabriel Aresti Kultur Elkartea-ren arteko hitzarmenari esker, beste edizio bat ateradute, 50 urteren ondoren. “Poema liburu berritzaileeta gogoangarria dugu Harri eta herri eta Euskal-tzaindiak Arestirekiko duen zorra kitatzeko asmozkaleratu dugu lan berri hau”, adierazi du AndresUrrutia euskaltzainburuak.

Liburuki bitan banatuta dator edizio berria: Le-henengoan, Harri eta herri, Gabriel Arestik idatzizuen moduan aurkituko dugu. Bigarrenean, idazle etaeuskaltzain ugarik Arestiri buruz idatzitako artikuluakbatu dituzte Harri eta Herri – 50. Artikulu Bildumaizenpean. Horietako batzuek Aresti bera ezagutu etatratatzeko aukera izan zuten; gazteagoek, aldiz, bere

lanen bitartez ezagutu zuten idazlea. Hauek diraparte hartu duten egileak: Joan Mari Torrealdai, Xa-bier Kintana, Anjel Lertxundi, Bernardo Atxaga, Kar-melo Landa, Angel Zelaieta, Txomin Peillen, AnaToledo, Arantxa Urretabizkaia, Harkaitz Cano, UnaiElorriaga, Aingeru Epaltza, Toti Martinez de Lezea,Miren Agur Meabe eta Kirmen Uribe.

Lana Bizkaiko Foru Aldundiaren, Bilboko Udala-ren eta BBK Fundazioaren laguntzarekin argitaratuda eta Xabier Kintana euskaltzaina izan da argitalpe-naren koordinatzaile eta edizio arduraduna. Bi libu-ruak kutxa baten barruan argitaratu dira eta 20euroan salduko dira.

“Ez dago abiapuntu hoberik”Gabriel Arestiren senideek eta Zenbat Gara elkar-teak osatzen dute Gabriel Aresti Kultur Elkartea.Bertako ordezkaria den Xabier Monasteriok azalduduenez, “Arestiren ondare oparoa babestu eta za-baltzeko sortu dugu elkartea”. Euskaltzaindiarekinakordioa egin dute, idazlearen testuak aztertu eta gi-zarteratzeko. Akordiorako “ez dago abiapuntu ho-berik” Harri eta herri-ren edizio hau baino, dioMonasteriok, “Harri eta herri-k ezin hobeto batzendau Gabriel Arestiren obraren funtsa”.

Bilboko udaletxean abenduaren 4an egindakoekitaldian aurkeztu dute Harri eta herri-ren edizioa.Euskaltzaindiako, erakunde publikoetako eta litera-

24

TTeessttuuaa:: Dabi Piedra / Argazkiak: Bilboko Udala/Euskaltzaindia

LKLITERATURA

25181

turako persona ezagunak batu ziren, baita Arestirensenideak ere. Andres Urrutia euskaltzainburuakeuskaltzainei ematen zaien ikurra eman zien familia-koei, Aresti euskaltzain urgazlea izan zelako. RafaRuedak Bilbaoko kaleak olerkiaren bertsio musika-tua jo zuen. Ondoren, Xabier Kintana euskaltzainakegin zuen berba: “Arestiri omenaldia eskaini nahidiogu, Harri eta herri liburu berritzaile eta gogoan-garria izan zelako”. Kintanaren hitzetan, garrantzi-tsua da Arestiren izena eta izana gogoan hartzea,“haren lana goresteko”. Ordura arte euskaraz landubarik zeuden gaiak aipatu zituen, “batez ere kale gi-rokoak”.

Andres Urrutiak aitortu zuen, Harri eta herri ira-kurri eta berehala jabetu zela liburu “berezia” zela:“Haren doinu eta soinuak desberdinak, bereziak zi-ren, batez ere hirietako giroan bizi ginenontzat”. Ha-rri eta herri berrargitaratzeari “funtsezkoa” deritzoeuskaltzainburuak, “garai bati buruzko testigantzaeta etorkizunerako esperantza batzen baitirara obrahorretan”.

Gabriel Aresti “euskarari emanda” bizi izan zelaadierazi du Xabier Monasteriok eta Ibon Areso Bil-boko alkateak “bete-betean poeta bilbotarra” izanzela. Ibon Areso alkateak eskerrak eman zizkionudaletxeko ekitaldian Gabriel Arestiri berari, “bideberriak urratzen ibili zen poetari”, hain zuzen. “Ga-briel Arestik makina bat bertso-lerro utzi zizkigunezkutatuta bere lan oparo eta miresgarrian, etapentsatu nahi dut ohikoa zuen probokazio gaitasun

horrek eraman zuela gu-rekin olgeta egitera; ja-kingo zuela, hain zuzen,noizbait helduko ginela,poeta eta hiria, elkarezagutzera”.

Josune AriztondokAresti “profetatzat”dauka. “Nor bere ga-raian eta bere herrianprofeta izaten ez badaere, azkenean urteek be-rari arrazoia eman etamerezita zuen lekuan jarri dute, bera bizi zeneanbatzuek hori aitortu nahi ez arren. Orain, harenobrarik esanguratsuena, Harri eta herri, berriro ereplazaratzen dugu, lehen argitaraldiaren 50. urteu-rrenean, eta horrela Bilbok, Bizkaiak, Euskal Herriosoak omenaldia eskaintzen diote bere poetari, aldiberean euskaldun guztiok zor diogun aitortza etaeskerrak emanez”.

Euskara galdutako familia baten jaioa, GabrielArestik bere kabuz ikasi zuen euskara eta lan bikai-nak idatzi zituen hizkuntza honetan. Idazlearen obra“iraganetik etorkizunea eramaten laguntzeagatik”eskerrak eman ditu Xabier Monasteriok proiektuanparte hartutako guztiei. “Berrargitalpen honekinGabriel Aresti Euskatzaindiara itzuli da; bizirik ba-lego etxean eta etxekoekin sentituko litzake”.

www.gabrielaresti.eu

Aurten, 2014an, 50 urte bete dira Gabriel Arestiren Harri eta herri argitaratuzela. Liburua 1964an argitaratu zenetik, 1986an eta 2000an berrargitaratuda, eta aurten, urteurrena gogoan, Euskaltzaindiak eta Gabriel Aresti KulturaElkarteak liburua berrargitaratu dute.

26

KKoommiikkii ttxxaappeelldduuaaSantutxutarra, Luis Briñas ikastetxeko ikaslea da Maria Hidalgo Susaeta. 16 urte ditu eta bera

izan da I. Parrapean komiki lehiaketako garailea. Bere lanak eskuratu du 14-17 urte bitarteko gazteei zuzen-duta lehiaketako sari nagusia: Intuos Pen Tableta, Xabiroi aldizkariko album bat, lau ale eta Goya paper-den-dako marrazteko materiala. Eta sari bereziena, BERTON aldizkarian bere komikia argitaratzeko eskubidea.

IRDMaria H

idalgo Susaeta

IRUDI ALBUMA

27181

MENDI AGENDAMMEENNDDIIFFIILLMM:: VVIIII.. BBiillbbaaoo MMeennddii FFiillmm FFeessttiivvaall jjaaiiaallddiiaann 1177 hheerrrriiaallddeettaakkoo 4477 fifillmm iizzaannggoo ddiirraalleehhiiaann aabbeenndduuaarreenn 2211eerraa aarrttee.. wwwwww..mmeennddiififillmmffeessttiivvaall..ccoomm

BBEEGGAAIIAA:: LLeekkuunnbbeerrrriittiikk iiggooeerraa BBeeggaaiiaa mmeennddiirraa ((11..110044mm)).. AAbbeenndduuaakk 1144.. SSaannttuuttxxuu MMTT..ssaannttuuttxxuummtt..bbllooggssppoott..ccoomm..eess

EERRGGAA:: IIrruurrttzzuunn hheerrrriittiikk EErrggaa ((11..009944mm)) mmeennddiirraa iiggooeerraa.. UUrrttaarrrriillaakk 1188..BBiillbbaaoo AAllppiinnoo.. bbiillbbaaooaallppiinnoocclluubb..bbllooggssppoott..ccoomm..eess

SSAANN LLOORREENNZZOO:: 22..227711 mmeettrrookkoo ggaarraaiieerraa dduueenn SSaann LLoorreennzzoo ttoonnttoorrrreerraa iiggoottzzeekkoo hhii--ttzzoorrdduuaa aaddoossttuu dduuttee BBiillbbaaoo AAllppiinnookkooeekk oottssaaiillaarreenn 11eeaann.. bbiillbbaaooaallppiinnoocclluubb..bbllooggssppoott..ccoomm..eess

Jaizkibelgo ingurune paregabekotik mendi-ibilbide ederra osa-tzeko asmoz azaroaren 23an 34 gailurrakide elkartu ginen. Egunak

hodeitsu argitu bazuenere, azkenean eguraldiaklagundu zigun eta eguz-kiaz gozatu ahal izan ge-nuen. Ibilbidea ederraizan zen. Jaizkibelgo gailu-rra zapaldu ostean kostal-dera jaitsi eta harenertzetik itzuli ginen Hon-darribiara.

ItsasertzetikKRONIKA | GAILURRA MT | AZAROA

28

Urte berria GanekogortanAURRERAPENA | BILBAO ALPINO | Urtarrilak 1

Ohitura asko dago urte berri egunean.Osasuntsuena mendira igotzea izaten da, etaBilbao Alpinokoek horixe egin ohi dute.2015eko lehen egunean Ganekogortara igoondoren Pagasarriko aterpean hamaiketakoederra egitekoak dira. Giro ezin hobean el-kartu ohi dira mendizaleak.

Argazkia: Archivo Bandrés memoriasclub-deportivodebilbao.blogspot.com.es

mendMENDIAN GO

RA

29181

sareanARRANTZAKA

www.euskalherrikomustxapelketa.org EUSKAL HERRIKO MUS TXAPELKETARAKOSAILKAPEN SAIOAK

VII. Euskal Herriko Mus Txapelketa abian da jada eta Bilbokosailkapen saioak prestatu dituzte. Parte hartzeko izena emanbeharra dago. Herrietako sailkapen saioen ondoren, zazpi he-rrialdeetako finalak jokatuko dira eta 2015eko martxoaren7an Euskal Herriko finalaren txanda izango da Lekeition.

uriola.eus URIOLA ERE '.EUS' DA

Abenduaren 3tik da uriola.info URIOLA.EUS eta horrelaizango da aurrerantzean ere. Beste eragile askok bezalaxe, gukere. '.eus' domeinuarekin bat egin dugu. Erabiltzaileari eragoz-penik ez sortzeko, bi helbideak indarrean egongo dira, eta hel-bide zaharra klikatzen duena automatikoki iritsiko da helbideberrira.

zinea.euKALEAN DA 2014KO BASQUEZINEMA ALDIZKARIA

Euskal Herriko ekoizpenak, bidean diren proiektuak eta antola-tzen diren zinema jaialdiak, besteak beste, biltzen dituen Basque-zinema aldizkariaren aurtengo edizioa ikusgai da online. EPE-APVEuskal Produktoreen Elkartearen ekimenez osatutako Basquezi-nema films & tv aldizkariaren 4. edizioa prest da.

www.lavendetta.org/descargas.phpVENDETTAREN APP BERRIA

Musika talde nafarraren ‘13 balas’ diskoa deskargatzeko au-kera ematen du aplikazio batek (Google Play edo Play Store-n). Erabil-tzeko erraza da eta '13 balas' diskoa belarriratzeazgain, Vendettaren aurreko 20 abestiren bilduma ere deskargadaiteke. Taldekideen ustez dohaineko sistema berri hau iraul-tzailea da.

30

Nire azken gomendioaizango den honetan, eta agur-tzeko, auzoan bertan geratzeaerabaki dut.

Santutxun, musika zuzenean entzuteko aukerakoso eskasak direla ez da gauza berria. Ia-ia uztaila al-dera Sangutxu, gure sagu kuttunak, auzoko jaiakekartzen dizkigunera mugatuak daude Udalak kulturaeta herritarrak zementu eta adreiluz banatzea era-baki zuenetik Sorgintxuloren itxierarekin. Musikaentzuleok askotan erabiltzen dugun plataforma bat, sarean aurkitzen den Sound Cloud delakoadugu, baina zorionez, gaur egun gure hodei fisikoa aurki dezakegu auzoan. Sorgintxulo gazte-txeak Santutxuri goitik behera begiratzen zion lekutik oso gertu, eta elizako kanpaiak ere ent-zuten diren Landaburu Baserria kalean, La Nube kafe teatroa kokatzen da.

Zoriontzeko moduko programazioa eskaintzen dio auzoari urte osoan modu ezberdinekoemankizunak antolatuz. Bertatik, magia, bakarrizketak, DJak, antzerkia, etab… pasatzen dira.Eta nola ez, musika kontzertuak. Astero, mundu osoko eta estilo ezberdinetako taldeen zuze-nekoetaz disfrutatzeko parada dago, bertakoetaz ahaztu gabe eta auzoko zein inguruko taldeak,haien oholtzara gonbidatuz. Sarrera askotan musu-truk eta beste batzutan prezio minimo ba-ten truke. Gaur egun tabernen mega-terraza itxiek oinezkoei espaloi zabalak bi metroko pasa-bide estutzen dizkiguten Bilbo honetan, pozteko modukoa da Santutxun La Nuberenegitarauarekin kontatzeko aukera izatea.

Kaixo irakurle! Ezerhoberik egiteko ez ba-duzu, seguruenez BER-

TON aldizkaria irakurtzen egongo zara kafe bero-beroa hartzen, tira, edo klima aldaketaksorturiko eguraldi txoroarekin, freskagarri, garagardo edo marianito bat edaten ibiliko zara San-tutxuko terrazaren batean… Jakin dezazun, honek izango dira nire azkeneko berbak aldizkarihonetan. Bai, bazen garaia nitaz libratzeko… baina oraindik ere nire azkeneko gomendioa irakurribeharko duzu, gomendioa baino gehiago aldarrikapena esango nuke nik.

Kultura aldarrikatzen dut! Horrela, gordinik. Zinema, antzerkia, dantza, literatura, poesia,musika, artea… izan ere, kulturak ideia berriak eskaintzen dizkigu, edo betikoak, baina bestehizkuntza batean. Bihotz eta erraietatik ateratzen diren ideiak, sentimenduak, gogoetak, gureburmuineraino heltzen direnak eta nire ustez, mundua ikusteko modu desberdina ematen di-gutenak. Bizi kultura, ihes egin dezagun telebistak eta egunerokotasunak eskaintzen digun mundugris eta prefabrikatu horretatik eta joan gaitezen mundu irudimentsu eta berrietara! Ausartu! Bi-daia magikoa egin eta benetako aberastasuna topatuko duzu, ziur naiz!

Agur irakurle, plazer handia izan da. Murgildu zaitez zirkuitu ofizialetik kanpo dauden le-kuetara. Ezagutu itzazu hiriak edota auzoak eskaintzen dizkigun aukerak, asko dira eta! Ausartu,bizitza bakarra da, probatu gauza berriak eta nola ez…

Ongi bizi!

HARITZ TXIPI

ARGIA GARDEAZABALkultur gom

endioak

PLAZER HANDIA IZAN DA…

SANTUTXUKO SOUND CLOUDA LA NUBE DEITZEN DA