JARDUNBIDE EGOKIEN GIDALIBURUAJARDUNBIDE EGOKIEN GIDALIBURUA

Irakasleak eta irakurketaren Irakasleak eta irakurketaren irakaskuntzairakaskuntza

Carmen AlbesCarmen AlbesBelBeléén Uriarten Uriarte

2010/2011 2010/2011 (Eibar/Gasteiz)(Eibar/Gasteiz)

11

Jardunbide egokien gidaliburua. Irakasleak eta irakurketaren

irakaskuntza

•• www.hezkuntza.netwww.hezkuntza.net

22

NOLA SORTU ZEN DOKUMENTUA?

-2007-2008 ikasturtean.-Hezkuntza Saila eta Dislebi elkartea.-Hasierako partaideak:

- Carlos Ruiz.- HPB ko aholkulariak: lurralde bakoitzeko bat.-Unibertsitateko 2 irakasle.-Dislebi elkarteko 2 ordezkari.

33

TALDEAREN OSAKETATALDEAREN OSAKETAPartaideak:

Susana Villar (Asti Leku Ikastolako orientatzailea - Portugalete)Ana Teresa Martínez ( Ballonti BHI ko orientatzailea - Portugalete)ISEI-IVEI:

Trinidad RubioHPBko aholkulariak:

Lola Damborenea (Leioako BG)Carmen Albes (Eibarko BG)Belen Uriarte (Gasteizko BG)

Berritzegune Nagusia:Isabel Galende (HPBko arduraduna)Belén Odriozola (HPBko laguntzailea)

Unibertsitatea:Edurne Goikoetxea (Deusto)Mikel Haranburu ( EHU- Donostia)

44

55

DOKUMENTUAREN AURKIBIDEADOKUMENTUAREN AURKIBIDEA

1.Sarrera1.Sarrera2.Hizkuntza eta irakurketaren garapena2.Hizkuntza eta irakurketaren garapena3.Irakurtzen irakastea etapa bakoitzean3.Irakurtzen irakastea etapa bakoitzean4.Irakurtzeko zailtasun espezifikoak4.Irakurtzeko zailtasun espezifikoak5.Irakurtzeko zailtasunak hautemateko eta 5.Irakurtzeko zailtasunak hautemateko eta ebaluatzeko protokoloaebaluatzeko protokoloa6.Neurri arruntak eta neurri bereziak6.Neurri arruntak eta neurri bereziak7.Familientzako orientabideak7.Familientzako orientabideak8.Material eta baliabide hezigarriak8.Material eta baliabide hezigarriak9.Bibliografia9.Bibliografia

1. SARRERA1. SARRERA

•• IRAKURKETAREN GARRANTZIAIRAKURKETAREN GARRANTZIA

•• DOKUMENTUAREN IKUSPUNTUAKDOKUMENTUAREN IKUSPUNTUAK

•• DOKUMENTUAREN ATALEN AURKEZPENADOKUMENTUAREN ATALEN AURKEZPENA

66

2. HIZKUNTZA ETA 2. HIZKUNTZA ETA IRAKURKETAREN GARAPENA(I)IRAKURKETAREN GARAPENA(I)

•• Komunikazioaren Komunikazioaren ikuspuntuaikuspuntua

•• Kodearen ikasketaKodearen ikasketa

77

2. HIZKUNTZAREN ETA IRAKURKETAREN GARAPENA (II)

Idatzizko hizkuntza eta ahozko hizkuntza: desberdintasunak.

AHOZKO HIZKUNTZA:-Entzumenaren bidez.

-Konkretuagoa eta

Espontaneoagoa.

-Testuinguruak ematen duen informazioaren garrantzia.

-Oro har, bizipen iraunkorragoak dira.

-Oro har, komunikatzaileak testuinguru berean daude.

IDATZIZKO HIZKUNTZA.-Ikusmenaren bidez.

-Abstraktuagoa eta landuagoa.

-Testuingurutik askeago dago eta, hortaz, esplizituagoa da.

-Oro har, bizipen konkretuetatik urrunago eta askeago dago.

-Zeinuek iraun egiten dute.

-Oro har, komunikatzaileak testuinguru ezberdinetan daude.

88

2. HIZKUNTZA ETA IRAKURKETAREN 2. HIZKUNTZA ETA IRAKURKETAREN GARAPENA (III)GARAPENA (III)

Irakurtzeko prozesuaren hasierako Irakurtzeko prozesuaren hasierako faseakfaseak

-- Alfabetatu aurreko fasea (3 eta 4 urte artekoa)Alfabetatu aurreko fasea (3 eta 4 urte artekoa)

-- Alfabetatze partzialeko fasea (5 urte inguruan)Alfabetatze partzialeko fasea (5 urte inguruan)

-- Alfabetatze osoko fasea (6 urte inguruan)Alfabetatze osoko fasea (6 urte inguruan)

-- Alfabetatze finkatuko fasea (7 urte inguruan)Alfabetatze finkatuko fasea (7 urte inguruan)

99

1010

2. HIZKUNTZA ETA 2. HIZKUNTZA ETA IRAKURKETAREN GARAPENAIRAKURKETAREN GARAPENA(IV)(IV)

Irakurtzen ikasteko prozesuakIrakurtzen ikasteko prozesuak

-- Hitzen ezagutzan parte hartzen duten Hitzen ezagutzan parte hartzen duten prozesuakprozesuak

-- Pertzepzio prozesuakPertzepzio prozesuak

-- Prozesu lexikoakProzesu lexikoak

-- Esanahien identifikazioan parte hartzen Esanahien identifikazioan parte hartzen duten prozesuak:duten prozesuak:

-- Prozesu sintaktikoakProzesu sintaktikoak

-- Prozesu semantikoakProzesu semantikoak

1111

3. IRAKURTZEN IRAKASTEA ETAPA 3. IRAKURTZEN IRAKASTEA ETAPA BAKOITZEANBAKOITZEAN (I)(I)

Ikerkuntza zientifikoan oinarrituak: National Reading Panel (NRP)

Irakurketaren irakaskuntza HAUR HEZKUNTZANIrakurketaren irakaskuntza HAUR HEZKUNTZAN

-Kontzientzia fonologikoaren garrantzia

-Jardunbide egokiak: -Ikasleei mota askotariko testuak irakurtzea.

-Idatzizko hainbat hitzen arteko antzekotasunak eta ezberdintasunak lantzea.

-Fonemekin jolastea.

33. IRAKURTZEN IRAKASTEA ETAPA . IRAKURTZEN IRAKASTEA ETAPA BAKOITZEAN (II)BAKOITZEAN (II)

Irakurketaren irakaskuntza LEHEN HEZKUNTZANIrakurketaren irakaskuntza LEHEN HEZKUNTZAN

LEHEN ZIKLOALEHEN ZIKLOA

-- Ahoskera finkatzen dute, eta lexikoa eta ulermena garatzen duteAhoskera finkatzen dute, eta lexikoa eta ulermena garatzen dute..-- Idatzizko kodea, testu eta formatu desberdinetan sakontzeko uneIdatzizko kodea, testu eta formatu desberdinetan sakontzeko unea da. a da. -- Fonetikaren irakaskuntza.Fonetikaren irakaskuntza.

-- Jardunbide egokiak:Jardunbide egokiak:-- Alfabetoa sistematikoki landu..Alfabetoa sistematikoki landu..-- Ulermena landu.Ulermena landu.

1212

33. IRAKURTZEN IRAKASTEA ETAPA . IRAKURTZEN IRAKASTEA ETAPA BAKOITZEAN (III)BAKOITZEAN (III)

Irakurketaren irakaskuntza Lehen Irakurketaren irakaskuntza Lehen Hezkuntzako 2. eta 3. ZikloetanHezkuntzako 2. eta 3. Zikloetan

-- Arintasunaren irakaskuntzaArintasunaren irakaskuntza

-- Irakurtzen duguna ulertzen irakasteaIrakurtzen duguna ulertzen irakastea

-- Hiztegiaren irakaskuntzaHiztegiaren irakaskuntza

-- Jardunbide egokiakJardunbide egokiak

1313

3. IRAKURTZEN IRAKASTEA ETAPA 3. IRAKURTZEN IRAKASTEA ETAPA BAKOITZEAN (IV)BAKOITZEAN (IV)

Irakurketaren irakaskuntza DBHn eta DBHOnIrakurketaren irakaskuntza DBHn eta DBHOn

-- Jardunbide egokiak:Jardunbide egokiak:

-- Gaitasun digitalaren garapena sustatzea.Gaitasun digitalaren garapena sustatzea.

-- Testuen ideiak antolatu laburpenak, eskemak, etab. erabiliz. Testuen ideiak antolatu laburpenak, eskemak, etab. erabiliz.

-- KomunikazioKomunikazio--proiektuetan oinarritutako ikaskuntzaproiektuetan oinarritutako ikaskuntza--prozesuak lantzen prozesuak lantzen dituzten metodologiak erabiltzea. Testuak izan behar du funtsezkdituzten metodologiak erabiltzea. Testuak izan behar du funtsezko komunikazio o komunikazio unitatea.unitatea.

1414

4. ZER DA DISLEXIA? (I)4. ZER DA DISLEXIA? (I)

•• DSM IVDSM IV eta eta CIE 10CIE 10 sailkapenetan sailkapenetan oinarriturik: oinarriturik:

••““Ikasteko zailtasunenIkasteko zailtasunen”” barruan kokatzen barruan kokatzen dituzte dituzte ““Irakurketaren trastornoaIrakurketaren trastornoa””..

1515

4. DIAGNOSIRAKO IRIZPIDEAK (II)4. DIAGNOSIRAKO IRIZPIDEAK (II)

A. Irakurketaren maila, irakurketaren gaitasuna eta irakurketaren ulermena neurtzen duten test estandarizatuen bidez neurtuta,bere adimena normala izanik (CI),bere adinentzat hezkuntza egokia jaso duen arren, bere irakurtze-idazte maila (2 urte) baxuagoa denean.B. A irizpidean azaldutakoak, errendimendu egokia eragozten du.C. Zentzumen urritasuna egonik, irakurtzeko zailtasunak handiagoak dira, ezgaitasun horrek sor ditzakeenak baino.

1616

4. DISLEXIAREN DEFINIZIOA (III)4. DISLEXIAREN DEFINIZIOA (III)

“Ikasteko zailtasun espezifiko bat da dislexia, eta jatorri neurobiologikoa du. Bere ezaugarri nagusiak dira hitzak zehaztasunez eta arintasunez ezagutzeko zailtasunak izatea eta haiek letreiatzeko eta deszifratzeko trebetasun eskasa izatea. Zailtasun horien jatorria, oro har, hizkuntzaren elementu fonologikoaren gabeziak izaten dira [soinua hautematea], eta errealitate hori ez da espero zitekeen zerbait, pertsonaren beste trebetasun kognitibo batzuei eta eskolan jasotzen den heziketaren kalitateari erreparatuta. Dislexiaren bigarren mailako ondorioak izan daitezke irakurritakoa ulertzeko arazoak izatea eta irakurtzeko eskarmentu edo praktika gutxi izatea, eta, ondorioz, dislexia duten pertsonek hitzak ikasteko eta jakintza orokorrak eskuratzeko arazoak izan ditzakete” (Dyslexia Working Group, 2002, 9. or.).

1717

4. ATZERAPENA EDO TRASTORNOA (IV)4. ATZERAPENA EDO TRASTORNOA (IV)

-TRASTORNOA:

-Denbora luzean irauten du.

-Arazo neurobiologiko batekin lotuta dago.

-ATZERAPENA:

Irakurtzeko abilezien jabekuntzan atzerapena bakarrik da.

1818

4. KONTZEPTUALIZAZIO TRADIZIONALA (V)4. KONTZEPTUALIZAZIO TRADIZIONALA (V)

NORMOLEKTOREAK

DISLEXIKOAK

1919

4. IRAKURTZEKO ZAILTASUN 4. IRAKURTZEKO ZAILTASUN ESPEZIFIKOAKESPEZIFIKOAK (VI)(VI)

•• Trastorno edo atzerapenaTrastorno edo atzerapena

2020

4. SINTOMA ESPEZIFIKOAK (VII)4. SINTOMA ESPEZIFIKOAK (VII)

-Zehaztasun-akatsak; letrak nahastea; letrak edo hitz osoak aldatzea, gehitzea, ezabatzea edo ordezkatzea.

-Denborazko akatsak: hitzak errepikatzea, hitzak silabetan zatikatzea eta atzera itzultzea.

-Poliki, nekez, erritmoari jarraitu gabe eta oker intonatuz irakurtzea.

-Hainbatetan, irakurritakoa ezin ulertzea; azalpena ahozkoa bada,berriz, mezua ulertzeko zailtasunik ez izatea.

-Idazteko zailtasunak.

--…

2121

…

4. DISLEXIAREN SAILKAPENA (VIII)4. DISLEXIAREN SAILKAPENA (VIII)

• HARTUTAKO DISLEXIA: garunaren lesio baten ondorioz sortzen da.

• DISLEXIA EBOLUTIBOA (oinarri neurobiologikoa):

-Fonologikoa-Azalekoa edo lexikoa.-Mistoa

2222

4. GAUR EGUNGO IKERKETAK4. GAUR EGUNGO IKERKETAKBCBL (Donostia) (IX)BCBL (Donostia) (IX)

SASI HITZEN IRAKURKETA

HITZEN IRAKURKETA

VWFA

Giro supramarginal

2323

5. ALERTA ADIERAZLEAK (I)5. ALERTA ADIERAZLEAK (I)

Alerta-adierazleak Haur Hezkuntzan

- Zailtasunak prozesaketa fonologikoarekin

- Ahozko hizkuntzaz jabetzen atzeratzea

- Irakurmenaren eta idazmenaren trastornoak edo nahasmenduak izatea familian.

2424

5. ALERTA ADIERAZLEAK (II)5. ALERTA ADIERAZLEAK (II)Lehen Hezkuntzako 1. zikloaLehen Hezkuntzako 1. zikloa

Lehen Hezkuntzako lehen maila bukatzean:- kode alfabetikoaz eta grafemen eta fonemen arteko egokitasunaz ez jabetuIzana.- Eta irakurketa mekanikoa automatizatu ez izana.

Lehen Hezkuntzako bigarren mailan, aurrekoez gain,·- Alfabetoa gogoratzeko zailtasunak izatea.- Letrak, silabak edo/eta hitzak isiltzea, ordezkatzea, alderantzikatzea, aldatzeaedo gehitzea.- Irakurritakoa zuzentzea, poliki irakurtzea eta duda egitea, hitzak silabetanzatikatzea eta lerroz galtzea.- Irakurritakoa ez ulertzea, zeinuak deskodetzeko ahalegin gehigarria eginBeharra..

2525

5. ALERTA ADIERAZLEAK (III)5. ALERTA ADIERAZLEAK (III)Lehen Hezkuntzako 2. Eta 3. zikloaLehen Hezkuntzako 2. Eta 3. zikloa

· Aurreko etapako eta zikloko alerta-adierazleak izatea oraindik.

· Irakurketa automatizatzeko zailtasun handiak eta ahalegin gehigarria egin behar izatea horretarako, eta poliki eta nekez irakurtzea.

· Idazlanak planifikatzeko eta egiteko eta ahozko diskurtsoak prestatzeko zailtasunak.

· Gramatika eta ortografia-akatsak egitea.· Autokonfiantzarik eza eta frustrazioa areagotzea.· Idazteko zailtasunak.· Problemen enuntziatuak irakurtzeko zailtasunak.

2626

5. ALERTA ADIERAZLEAK (IV)5. ALERTA ADIERAZLEAK (IV)Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan (DBHn) eta

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren Ondokoan (DBHOn)

· Aurreko etapetako zenbait alerta-adierazle izatea oraindik.

· Zailtasunak hitz ezezagunekin edo sasihitzekin.

· Poliki irakurtzea.

· Irakurritakoa gutxi ulertzea, irakurritako testuen gaiak ulertzeko zailtasunak.

· Ozen irakurtzeko zailtasunak.

· Idatziz adierazteko zailtasunak.

· Atzerriko hizkuntzak ikasteko zailtasunak.

· Ikasten denbora asko eman arren, emaitza eskasak lortzea eskolan.

· Gelan ohikoak diren testuei buruzko inferentziak egiteko ezintasuna.

2727

IRAKURTZEKO ZAILTASUNAK HAUTEMATEKO IRAKURTZEKO ZAILTASUNAK HAUTEMATEKO ETA EBALUATZEKO PROTOKOLOAETA EBALUATZEKO PROTOKOLOA

2828

ESKU HARTZEKO ESTRATEGIA NAGUSIAK, ESKU HARTZEKO ESTRATEGIA NAGUSIAK, ADINAREN ARABERAADINAREN ARABERA

2929

PrebentzioaBerriz heztea eta curriculumean sartzeko egokitzapenak

Berriz heztea(Reeducación)

Curriculumean sartzeko egokitzapenak

6 –7 urte arte 7 – 10 urte bitartean

10-12 urte bitartean 12 urtetik aurrera

Dislexiaren seinaleak aldatu egiten dira bizitzan zehar

6. NEURRI ARRUNTAK (I)6. NEURRI ARRUNTAK (I)

Etapaz edo zikloz aldatzea (trantsituak):Etapaz edo zikloz aldatzea (trantsituak):-- Informazioa biltzeko dokumentuak, koordinazio bilerak Informazioa biltzeko dokumentuak, koordinazio bilerak

zikloen eta etapen artean irizpideak bateratzeko, zikloen eta etapen artean irizpideak bateratzeko, tutorizazioak zaindu tutorizazioak zaindu ……

Neurri arruntak:Neurri arruntak:-- Hezkuntza indartzeko neurriak.Hezkuntza indartzeko neurriak.

-- Materialak, metodologia eta ebaluazioa egokitzea.Materialak, metodologia eta ebaluazioa egokitzea.

-- Ikasleak beste urte batez jarraitzea ziklo edo maila Ikasleak beste urte batez jarraitzea ziklo edo maila berean.berean.

3030

6. NEURRI BEREZIAK (II)6. NEURRI BEREZIAK (II)

-- ECIECI

-- Lehen Hezkuntzan beste ikasturte bat ematea.Lehen Hezkuntzan beste ikasturte bat ematea.

-- Unibertsitatean eta Heziketa Zikloetan sartzeko azterketak Unibertsitatean eta Heziketa Zikloetan sartzeko azterketak egokitzeko eskatzeaegokitzeko eskatzea

3131

6. UNIBERTSITATEA (III)6. UNIBERTSITATEA (III)

--PAU: Unibertsitatean sartzeko probak.PAU: Unibertsitatean sartzeko probak.–– Euskal Herriko Unibertsitatea. Euskal Herriko Unibertsitatea. Prozesua eta egokitzapen Prozesua eta egokitzapen

motak. motak.

3232

discap@ehu.esdiscap@ehu.es , , www.ehu.eswww.ehu.es (Mamen L(Mamen Lóópez) 943/ pez) 943/ 015184015184

–– Deustuko UnibertsitateaDeustuko Unibertsitatea: : Prozesua eta egokitzapen motak Prozesua eta egokitzapen motak www.accionsocial.deusto.eswww.accionsocial.deusto.es

7. 7. TRATAMENDUEI BURUZKO HAUSNARKETAK

• Tratamendu hauek ez dira komenigarriak ez dutelako jakintza zientifikoen oinarria:– Ikusmenaren trebakuntza optometrikoa (optometria)– Koloretako leiarrak (lentes)– Zerebeloaren eta bestibuluaren trebakuntza ..

– Atzeraelikadura elektroentzefalografikoa – Zinesiologia aplikatua (garezurreko osteopatia)– Zaharkituta gelditu diren hezkuntza-arloko beste terapia

batzuk: lateralitatea, orientazio espaziala, etab. hobetzeko programak. ……

3333

8. MATERIALA ETA BALIABIDEAK8. MATERIALA ETA BALIABIDEAK

-Ikasgelako materiala. Irudimena landu eta birzikla daitezkeen materiala erabili: postaz banatutako esku-orriak, festen propaganda, aldizkariak, hitzak lantzeko jokoak, dominoak…-Ordenagailu-programak eta Web orriak

3434

9. FAMILIENTZAKO ORIENTABIDEAK9. FAMILIENTZAKO ORIENTABIDEAK

- Gurasoek beren seme-alaben irakurketa eta idazketa jardueretan parte hartzea eragin onuragarria du.

- Irakurle onak hazteko hamar printzipioak.

- Ideia erabilgarri batzuk, etapaz etapa: HH, LH, DBH eta DBHO

3535

9. ELKARLANA: FAMILIA ETA 9. ELKARLANA: FAMILIA ETA ESKOLAESKOLA

•• IRAKURKETAREN ZAILTASUNEN AURREAN IRAKURKETAREN ZAILTASUNEN AURREAN Ezinbeztekoa da eskola eta familiaren arteko Ezinbeztekoa da eskola eta familiaren arteko

elkarlana.elkarlana.

3636

3737

LOE ART. 71LOE ART. 71•• 1. Las Administraciones educativas dispondr1. Las Administraciones educativas dispondráán los medios necesarios para que n los medios necesarios para que

todo el alumnado alcance el mtodo el alumnado alcance el mááximo desarrollo personal, intelectual, social y ximo desarrollo personal, intelectual, social y emocional, asemocional, asíí como los objetivos establecidos con carcomo los objetivos establecidos con caráácter general en la cter general en la presente Ley.presente Ley.

•• 2. 2. Corresponde a las Administraciones educativas asegurar los recurCorresponde a las Administraciones educativas asegurar los recursos sos necesariosnecesarios para que los alumnos y alumnas que requieran una atencipara que los alumnos y alumnas que requieran una atencióón educativa n educativa diferente a la ordinaria, por presentar necesidades educativas ediferente a la ordinaria, por presentar necesidades educativas especiales, por speciales, por dificultades especdificultades especííficas de aprendizaje,ficas de aprendizaje, por sus altas capacidades intelectuales, por sus altas capacidades intelectuales, por haberse incorporado tarde al sistema educativo, o por condicpor haberse incorporado tarde al sistema educativo, o por condiciones personales iones personales o de historia escolar, puedan alcanzar el mo de historia escolar, puedan alcanzar el mááximo desarrollo posible de sus ximo desarrollo posible de sus capacidades personales y, en todo caso, los objetivos establecidcapacidades personales y, en todo caso, los objetivos establecidos con caros con caráácter cter general para todo el alumnado.general para todo el alumnado.

•• 3. Las Administraciones educativas establecer3. Las Administraciones educativas estableceráán los procedimientos y recursos n los procedimientos y recursos precisos para precisos para identificar tempranamenteidentificar tempranamente las necesidades educativas especlas necesidades educativas especííficas ficas de los alumnos y alumnas a las que se refiere el apartado anteride los alumnos y alumnas a las que se refiere el apartado anterior. or. La atenciLa atencióón n integral al alumnado con necesidad especintegral al alumnado con necesidad especíífica de apoyo educativo se iniciarfica de apoyo educativo se iniciaráádesde el mismo momento en que dicha necesidad sea identificadadesde el mismo momento en que dicha necesidad sea identificada y se regiry se regiráá por por los los principios de normalizaciprincipios de normalizacióón e inclusin e inclusióón.n.

•• 4. Corresponde a las Administraciones educativas garantizar la 4. Corresponde a las Administraciones educativas garantizar la escolarizaciescolarizacióón, n, regular y asegurar la participaciregular y asegurar la participacióón de los padres o tutores en las decisiones que n de los padres o tutores en las decisiones que afecten a la escolarizaciafecten a la escolarizacióón y a los procesos educativos de este alumnado. n y a los procesos educativos de este alumnado. Igualmente les corresponde adoptar las medidas oportunas para quIgualmente les corresponde adoptar las medidas oportunas para que los padres e los padres de estos alumnos reciban el adecuado asesoramiento individualizade estos alumnos reciban el adecuado asesoramiento individualizado, asdo, asíí como la como la informaciinformacióón necesaria que les ayude en la educacin necesaria que les ayude en la educacióón de sus hijos.n de sus hijos.

3838