JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

35
2008ko uztaila Jakingarriak Landa-eremuko eskolak, eskola txikiak 64

description

Eskola Txikiei buruzko monografikoa

Transcript of JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

Page 1: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

2008ko uztaila

JakingarriakLanda-eremuko

eskolak,eskola txikiak

64

Page 2: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

3

Argitaratzailea: Mondragon Unibertsitatea

Humanitateak eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea

Laguntzailea: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila

Erredakzioa: Mondragon Unibertsitatea

Humanitateak eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea

Dorleta auzoa z/g

20540 Eskoriatza

Tfnoa: 943-714157

Faxa: 943-714032

Helbide elektronikoa: [email protected] eta [email protected]

Zuzendaritza: Nerea Alzola eta Elena Lopez de Arana

Erredakzio Kontseilua: Nora Salbotx eta Mariam Bilbatua

Erredakzio Idazkaria: Agurtzane Bikuña

Itzultzailea: Edorta Agirre

Euskara Zuzentzailea: Asier Irizar

Diseinua: Alex Azkarate

Imprimategia: Antza inprimategia

L.G.: SS-981/92

ISSN: 1697-6215

Nora Salbotxen argazkia (2007).

Page 3: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

5

aurkibidea

BERRI BIBLIOGRAFIKOAK

6 Liburu berrien albisteak

12 Esan dute

GAI MONOGRAFIKOA

Landa-eremuko eskolak, eskola txikiak

18 Sarrera

20 Ballarena Iturburua, XabierEuskal Herriko landa-eremuko eskolak

26 Agirre, LoreaAltxor bat dugu esku artean

32 Salegui Rivera, IzaskunSasoikako langileak

36 Murillo García, Jose LuisBa al da landa-eskolarik?

42 Gereka Zelaia, MikelEskola txikiak, txikitasunean handi

50 Boix, RoserEspainiako landa-eskola hobetzeko hainbatproposamen

54 Laiz Sasiain, ElenaGelako esperientzia bat: errezetak. Nola egin genituenerrezetak eta errezeta bilduma

64 BALIABIDEAK- Haur literatura- Eskola txikiak, ikt-ak eta idazketa kooperatiboa

Iñigo Bustamante Egiluz (2008).

Nora Salbotxen argazkia (2007).

Page 4: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

BERRI BIBLIOGRAFIKOAK

64. zenbakia2008ko uztaila

7Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

6

Azkenik atera da liburu bat irakasleen ongizateaz hitzegiten diguna. Geure buruarekin gustura egoteazdihardu, zoriontsuak izan gaitezela eskatzen digu, etahorrek guztiak izan behar du gure lanaren baldintza etaondorio, izan ere "merezi du irakastea".

Pentsarazi eta gozarazten duen liburua da; ez duukatzen hezkuntza-ekintza zaila dela, ez ditu arazoak,arriskuak eta zalantzak eta irakasleen eragozpenak

Jakingarriak

edo segurtasun gabezia ukatzen. Baina beste gauzabatzuk hobesten ditu, alegia, aztertzea irakaskuntza-ren komunikazio-dimentsioaren aberastasuna, irakas-leen eta ikasleen arteko harremanaren edertasuna, bo-kaziozko lana izatea, ikasleekiko, familiekiko eta gizar-tearekiko konpromiso moral eta pertsonalaren beharra.

Murgilduta gauden gizarte aldakor honetan irakas-leek izan behar dituzten konpetentzia profesionalakazaltzen ditu:

• Konpetentea izatea ikasleen jakin-mina areagotze-ko eta beren ezagutzak zabaltzeko.

• Ikasleen garapen afektiboa eta eskolako bizikide-tza zaintzeko prestaturik egotea.

• Ikasleen autonomia morala ahalbidetzeko gai izatea.•Kultur askotariko hezkuntza garatzeko gai izatea.

• Familiarekin lankidetzan aritzeko prestatuta egotea.• Lankideekin batera eta taldetan lan egiteko prest

egotea. • Lanean intuizioa erabiltzea.

Konpetentzia profesional hauen guztien garapene-an eta adierazpenean erabat inplikatzen da hezitzailea,eta horretan zerikusi handia du norberaren historiak,eskarmentuak eta ibilbideak, lan egiten duen inguru-neak, erreferentzia taldeetako kide izateak, eta, noski,ez dira ahaztu behar Hezkuntza Administrazioaren kez-ka eta zaintza ere.

Testuinguru horretan, beraz, garrantzi handia har-tzen du irakasleen ongizate emozionalak. Emozioenmundua sartzen da atal horretan, pertsonen arteko ha-rremanak dauden edozein lan-esparrutan azaltzen bai-ta mundu hori: norberaren emozioak ezagutu eta identi-fikatzea, emozio horiek kontrolatu eta bideratzea, auto-motibatzea, ikasleekiko enpatia eta errukia garatzea, gi-zarte-trebetasunak garatzea.

Izan ere, liburuaren 149. orrialdean adierazten de-nez, "irakaskuntza da irakaslearen eta ikasle talde ba-

ten arteko interakzio positiboa, eta ez da ez boronda-tezkoa eta ez askatasunez aukeratua. Irakaskuntzarenmeritua da ezarritako harreman hori, irakasleen etaikasleen obligazio dena, erlazio eraikitzaile bilakatzea,non konfiantza, estimua eta elkarrekiko begirunea izan-go diren osagai nagusiak".

Liburuak zoriontsu izateko gonbitea egiten digu etalanean ari garenean geure buruarekin zoriontsu izate-ko eskatzen digu. "Irakasle lanbideak osagai moralhandia du, belaunaldi berriekiko konpromiso aktiboaeta positiboa eskatzen du, ikasleak zoriontsuak izandaitezen ahalbidetu behar du, belaunaldi berrien eta gi-zateria osoaren optimismoa eta itxaropena iraunarazibehar ditu, eta, beraz, ezinbestean onartu behar da ira-kasleak proiektu horretako kide dela sentitu behar due-la; horrenbestez, bere jardueran zoriona transmititu be-har du. Eta zoriontsua izango da lanean baldin eta ase-beteta badago, baldin eta ikasleen hezkuntzak esa-nahia duela nabaritzen badu" (178. or.).

Juanjo OtañoMondragon Unibertsitateko Humanitate

eta Hezkuntza Zientzien FakultateaMarchesi, A. (2007). Sobre el bienestar de los do-

centes. Competencias, emociones y valores.

Madrid: Alianza Editorial.

Liburu berrien albisteak

Gemma Lienas-ek berriz ere dakarkigu Carlota, bere per-tsonaia ezagunenetariko bat. Oraingoan, gaurkotasunosoa duen gai bati buruz, tratu txarrak, hitz egiteko. Ikas-turte berria iritsita, institutuan aurkeztu beharreko lan be-rri bati ekin behar dio Carlotak, eta telebistak asteburuaneskaintzen dizkion berriak hartu ditu iturritzat.

Genero indarkeriarekin zerikusia duten hiru hilketa.Halako eta bestelako iritziak entzuten ditu. Neba Marko-sek uste du indarkeria horren jatorrian matxismoa dago-

Lienas, G. (2007). Carlotaren egunkari urdina[El diari blau de la Carlota](J. M. Lasa itz.). Donostia: Erein.

Page 5: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

BERRI BIBLIOGRAFIKOAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

9

Liburu berrien albisteak

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

8

Era askotara irakur daiteke errealitatea; eta liburu batere era askotara irakur eta interpreta daiteke. Era ho-rietako bakoitzean errealitatearen arlo bat aztertuko du-gu noski, ikuspegi bat nabarmenduko dugu, testuingu-ru berezia eraikiko dugu.

“Pijama marradunaz jantzitako mutikoa” emoziozeta edertasunez beteriko kontakizuna da; ume bat daprotagonista, irakurri ahala bere ikuspegitik interpreta-tzen du, bere barne-mundutik, begien aurrean ikustenduena.

Ipuin eta eleberri guztiek dute irakaspenen bat, per-tsonala dena, eta irakurleak berak egiten duena. Hala-xe esaten zuen maisu sufi batek: "Ipuin bakoitzarenesanahia azalduko banizue, mamurtutako fruta emateabezalako zerbait izango litzateke hori".

Hala ere, "Pijama marradunaz jantzitako mutikoa"liburuan ondorioztatu ditudan irakaspen batzuk ematenausartuko naiz:

• Haur-egozentrismoa (liburuan oso modu soil eta ar-giaz dago adierazita) mundua irakurtzeko era batbesterik ez da: adierazten du haurrak nola ikusten

duen errealitatea bere bizipenetatik, bere ikuspegi-tik; berea baino ez dela existitzen uste du, eta ez dupentsatzen besteek ere izan litzaketela bizipenak,bestelako ikusmoldea, errealitatearen beste ikus-kera bat.

• Helduok ere sarri ikusten dugu errealitatea garene-tik eta bizi dugunetik -nahiz eta esan diguten ego-zentrismoa Lehen Hezkuntzarekin batera garaitzendela-, eta ez dugu pentsatzen gugandik haratagobadirela bestelako errealitateak, badela jendea su-fritu eta gozatzen duena, nahiz eta guk jakin ez, etanahiz eta zergatik eta nola gertatzen den hori uler-tu ez.

• Badago burbuila batean bizitzerik; horrelako bate-an ziur eta babestuta sentituko gara, baina muzinegingo diegu gure inguruan bizi direnen barrukoegiari eta diferentziari.

• Gure haurrei eman geniezaieke gehiegizko babe-sa, eta desberdintasuna ezkutatu, gustatzen ez zai-gun errealitatea estali. Baina horrek ez du esan nahimundu hori ez dagoenik: mundua ez da gure sinis-men, uste eta desioetara mugatzen. Mundua guk pentsatzen eta nahi duguna baino

gehiago da. Bada zerbait gehiago, askoz ere gehiago,gure mundu mugatua baino. Eta mundu horri ez iku-siarena egiten badiogu geure baitan itoko gara, geuremugatan birrinduko gara, diferentzia izan badela jakingabe, eta diferentzia hori errealitatearen egunerokoosagai bat dela jakin gabe, eta, era berean, jakin gabeerrealitate horretan eraikitzen dutela pertsonek berennortasuna.

Juanjo Otaño

Mondragon Unibertsitateko Humanitate

eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea

ela, alegia, gizonak emakumeak baino gehiago direlakousteagatik sortzen dela. Baina amak argi eta garbi azal-du die seme-alabei sexu indarkeriaren eta genero indar-keriaren arteko aldea. Azalpenak entzun ondoren, gaia-rekiko interesa piztu zaio Carlotari, eta Kandela tutorearigaldetu ondoren, erabaki du gai hori izango dela bere la-naren eta egunkariaren ardatza; horrenbestez, lagunei ja-kinarazi eta guztien artean erabaki dute zein kolore izan-go duen egunkariak: URDINA (zeruaren eta askatasuna-ren kolorea, indarkeria hori jasaten duten pertsonek be-har duten askatasuna, hain zuzen).

Hala bada, egunkarian idazten hasi da Carlota. Le-henengo, definizioak, berriak eta gertu-gertutik jaso di-tuen lekukotasunak bildu ditu. Ohi bezala, familia osoa in-plikatu du, eta, bereziki, amona eta izeba Octavia. Inter-neten bidez hainbat forotan sartu da, bai eta dokumenta-zioa eta iritziak jaso eta bildu ere. “Gregor Sansare” ize-neko blogean sartu da; pertsonaia horrek, Gregor San-sarek, hain zuzen, ikastetxean jasan zuen bullyinga azal-tzen du. Irakurritakoak lana berregituratzeko balio izan dioCarlotari; indarkeria guztien inguruan arituko da, baina in-darkeria jasaten dutenak bereiziz, izan ere indarkeria era-biltzen dutenengan ezaugarri komuna aurkitu du: “men-dean hartzen dituztenak gutxiesten dituzte”.

Kapituluetan indarkeria motak sailkatu ditu: genero in-darkeria, sexu indarkeria, bereziki nabarmentzen du hau-rrek esparru guztietan jasaten duten indarkeria, familia in-darkeria, eskolakoa, adin bereko adiskideen artekoa…

Hainbat fitxa sortu eta antolatu ditu. Fitxa horietan bil-tzen ditu definizioak, bizipenak, lekukotasunak, diapositi-bak eta tratu txarrak eragiten dituztenak identifikatzekohainbat test; horrez gain, egoerei aurre egiteko baliabi-deak ere eskaintzen ditu.

Egunkari urdin hau, irakurgai bat baino gehiago da.Ikastetxeetan erabili beharko litzatekeen gida da hona-koa, lan egiteko eta hausnartzeko, ikastetxe horietan sor-tzen diren zalantzak eta gertatzen diren arazoak ebazte-ko erabil daitekeena, betiere ikuspegi gizatiarrago eta ezlarderiatsu batetik; ikasleak eurak, nabarmendu gabe, etajarrera egozentrikoak alde batera utzita, bizikidetza atse-ginago eta lasaiago bat izaten lagundu dezaten.

Itziar Murua

Aretxabaletako

Kurtzeberri Eskola BHI

Boyne, J. (2008). Pijama marradunaz jantzitako

mutikoa [The boy in the striped pyjamas] (M.

Larrañaga itz.). Irun: Alberdania.

Historia unibertsalaren ikuspegitik, behinik behin, oroi-tzapen tristeko mendea izan da XX.a. Europari begira-tuz bederen, eta 1914ean hasten den Lehenengo Mun-du Gerrari (1914-1918) begiratuz gero, zibilen %5 hilomen zen gerrate hartan. Are ankerragoa, baina, biga-rrenarena (1939-1945), zibilen %50 hil zelako!!!

Hala ere, ez dugu denboran urruti samar joan behar,gertuko gerrateetan ere (Bosnia, Kosovo, Ruanda, Sie-rra Leona,…) zibilak (emakumeak, haurrak, adineko-ak,…) izan direlako biktimarik ugarienak. Dena dela, ge-rrateen ankerkerietan barne, ez da inoiz eta inon lortugainditzerik hain ondo planifikatuta zegoen europar ju-duen triskantza edo holokaustoa (Shoah, judutarrez).

Judutarren aurka eragindako sarraskien orroak ez di-ra, ez, oraindik isildu. 1939tik 1945era izandako BigarrenMundu Gerran, han eta hemen eraikitako kontzentrazioesparruak (Treblinka, Dachau, Auschwitz…) aipatutasoilik, ziur askori hotzikara ere badatorkiola. Baina, ezdenoi antza, holokaustoan gertatutakoaz ados ez dago-enik edota onartzen ez duenik ere ba omen delako. Ale-gia, kontzentrazio esparruetan gertaturikoa judutarren“muntaia” besterik ez dela izan pentsatzen dutenak erebadaudelako. Hori guztia non eta, paradoxikoagoa de-

Forges, J. F. (2006).

Educar contra Auschwitz. Historia y memoria.

Barcelona: Anthropos.

Page 6: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

BERRI BIBLIOGRAFIKOAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

11

Liburu berrien albisteak

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

10

na, Europaren bihotzean, giza eskubideak sortu eta ga-ratu zituen lurraldean, non Kristautasuna azken mila ur-tean nagusia izan den lur eremuan (!).

Ez datozkigu batere gaizki liburu honetan azaltzendiren hausnarketak eta aholkuak ere gure iragan hurbi-laz hausnartzeko. Izan ere, “oroimen historikoaren” le-gea onartu aurretik eta ondoren sortutako eztabaidak ja-rraitzen dutenean, edota oraindik ere Espainiako Gerra-te Zibilean (1936-1939) eta Frankoren diktaduran (1939-1975) alderdi askoren hausnarketa sakonik egin gabegaudenean, baliagarriak izango zaigu liburu honetanesaten dena.

Baina ezin dugu ahaztu frankismoak, Alemaniako na-zional sozialismoak egin zuen bezalaxe, gizarte ereduegoki bat eraiki nahi izan zuela. Ez, jakina, arraza ele-mentuari hainbesteko garrantzia emanez, baina bai or-todoxia nazional eta katoliko bat sortu nahian. Eta horilortzeko, gainera, erailketa politiko handienak(200.000tik gora zenbatzen direnak) 1939tik aurrera, dik-tadura garaian beraz, izan ziren. Eta harrigarria badiru-di ere, Franko hil zenetik 28 urte igaro eta gero, baduguoraindik frankismo garaiak eragindako biktimen aurreanmemoria hutsunea. Are nabarmenagoa, agian, hutsunehori, hezkuntza arloan. Hainbesteraino, ondoriozta ge-nezakeela, gainera, oraingo gazteek ez dutela ondo eza-gutzen gure historia hurbila.

Nola irakatsi eta hezi etorkizuneko hiritarra ohartara-ziz, alde batetik, gizakia gai dela arestian esandako sa-rraskiak egiteko? Eta, bestetik, zer egin hori berriro ger-ta ez dadin? Galdera hauek dira liburu honen egilea denJean François-ek gurekin partekatu nahi dituenak. Es-karmentu handiko irakaslea dugu J. François, antzerakomakina bat lan kaleratutakoa, eta berak eskolan egitenari denaz hausnartu eta adierazi nahi digu liburu honenbitartez. Beraz, hezkuntzan, oro har, eta gizarte zien-tziatan dihardugunontzat bereziki aproposa den liburua.Dokumentuetan oinarritutako proposamen pedagogikobat den liburua. Adieraziz, bertan ere, literatura eta zineabaliabide (bitartekari) onak izan daitezkeela gazteonkontzientzia historikoak suspertzeko.

Iñigo Ramirez de Okariz Telleria

Mondragon Unibertsitateko Humanitate

eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea

Ziurrenik, irakurleek izango dute Carlos Díaz filosofo pertso-nalista eta Madrileko Emmanuel Mounier Institutuaren sor-tzailearen berri. Liburu asko eta asko idatzi ditu politika, filo-sofia eta erlijioaren inguruan.

Aurkezten dugun liburu honetan balioetan oinarritutakohezkuntzaren alde jokatzen du; gizarte honetan gailentzenari dira "disbalioak" edo balio negatiboak, zenbait esparrutanez baitira ulertzen ongiaren eta gaizkiaren nozioak eta eten-gabe urratzen da gizarte justizia. Eta horren aurrean, balio-etan oinarritutako hezkuntzaren alde azaltzen da egilea.

Carlos Diazek ondo oinarritutako prestakuntza emateadu helburu, filosofia-antropologia pertsonalista eta erkidego-koa oinarri hartuta, eta eskaintzen du, batetik, hausnarketasozio-politiko argia, bestetik, pertsonaren garapen osoarenikuspegia eta, azkenik, balioen eskala bat, azalduta eta arra-zoitua, irakasleak eskolan landu ditzan.

Baditu hainbat alderdi interesgarriak iruditu zaizkigunak;horietako bat edo beste aipatzearren, esan dezagun badelakapitulu bat, ekintzak ondo neurtzeko edo balioesteko ditu-gun zailtasunen ingurukoa; oso interesgarria da kapitulu ho-ri beren buruarentzat erreferentzia bila dabiltzanentzat edohaur eta gazteak orientatu behar dituzten hezitzaileentzat.

Liburu aberasgarria iruditu zaigu, eta argigarria ere bai.Baliozko ekarpenak egiten dizkie hezitzaileei.

Nerea Alzola Maiztegi Mondragon Unibertsitateko Humanitate

eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea

Amaiurko eskolan (2006).

Díaz, C. (2006).

Pedagogía de la ética social. Para una forma-

ción en valores. Sevilla: Trillas.

Page 7: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

BERRI BIBLIOGRAFIKOAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

13Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

12

Hay que enseñar ainterpretarla porquela televisión no

puede caer ingenuamente enmanos de un niño.

Cuadernos de Pedagogía (2008).

Entrevista a Jose Mª del Moral.

Cuadernos de Pedagogía 379, 45. or.

Los cambiosactuales son tanarrolladores que

nada puede permanecerimpasible.

Cuadernos de Pedagogía (2008).

Entrevista a Jose Mª del Moral.

Cuadernos de Pedagogía 379, 47. or.

Arte hezkuntzakoklaseak errazenakdirela pentsatzeak

eta bertara lasaitzera joangaitezkeela sinisteak zeharoaldentzen gaitufundamentuzko edozeinplanteamendu eta helburutik:ea berriro ere esan beharradaukagun artea ez delaeskulan huts edo hutsala.

Vivas, I. (2007).

Arte hezkuntza utopiaren

eta pragmatismoaren artean.

Tantak 38, 87. or.

Ahora el niñodesde el principioes considerado

como parte del hecho social,como un todo, y también comosujeto de relaciones sociales.Desde su nacimiento participaen la vida social, de la queforma parte. El hecho socialno es considerado como unacosa exterior, como una fuerzaajena, que ejerce una presiónsobre el niño y que impone lasformas sociales, o sea,objetivas de pensar.

Fichtner, B. (2008).

Un modelo de desarrollo:

el gesto de señalar.

Infancia 109, 5. or.

Se trata de que nohaya palabras encada imagen, que

el niño la nombre, y ahí todocambia. Cuando tienes unafotografía de unos zapatos ypones “zapatos” en el pie defoto estás estropeando lacapacidad imaginativa delniño, porque en ese caso tú,como adulto, si el niño dice“mocasines”, “botas”, “loszapatos de papá”, vas acontestarle: “no, zapatos”,porque está escrito “zapatos”.Para mí, eso limita mucho lainterpretación de una imagen.Sin embargo, si pones laimagen, en cuanto dejas unespacio libre, el niño va aconstruir su propio mundo.

Bloc (2008).

Entrevista a

Thierry Magnier.

Bloc 1, 45. or.

¡Es que no aciertoa comprender porqué hay tan poca

fotografía en la literaturainfantil! La fotografía es unatécnica muy adecuada para lamente de los niños, para lacomprensión tanto de loposible como de lo imposible.

Bloc (2008).

Entrevista a

Pere Hormiguera.

Bloc 1, 5. or.

Es buenocompaginar elpensamiento

riguroso y la libre creatividad.

García, P. (2008).

Campusa 61, 38. or.

Una escuelainclusiva es aquellaque adecua el

“menú general” para que todoel mundo pueda comerlo, paraque sea un currículumcomún… En una escuelainclusiva, detrás de cómo y dequé se enseña hay unosdeterminados valores queconfiguran una forma muydeterminada de vivir.

Pujolas, P. (2004).

Aprender juntos alumnos diferentes.

Los equipos de aprendizaje

cooperativo

en el aula (20. or.).

Barcelona: Eumo-Octaedro.

Cada día, el hechode ir a la escueladebería ser –para

todos los que acuden a ella,bien sea para aprender, bienpara enseñar, o bien paradesempeñar cualquier otrafunción– una satisfacción (y nouna carga penosa o amenaza),una aventura productiva en laque y de la que todos puedenaprender.

Pujolas, P. (2004).

Aprender juntos alumnos diferentes.

Los equipos de aprendizaje

cooperativo

en el aula (31. or.).

Barcelona: Eumo-Octaedro.

[…] he situado laescuela en el senode un colectivo más

amplio que forma una especiede red –una comunidad másamplia– junto con otrossistemas con los que estárelacionada […] la escuela setiene que considerarestrechamente ligada a otraspersonas, organizaciones yservicios de la comunidad: lasfamilias, los servicios socialesy sanitarios, los serviciospsicopedagógicos públicos yprivados, los centros de ocio,las entidades deportivas, elcentro abierto del barrio,entidades de voluntariado, etc.

Pujolas, P. (2004).

Aprender juntos alumnos diferentes.

Los equipos de aprendizaje

cooperativo

en el aula (42. or.).

Barcelona: Eumo-Octaedro.

parece que la condiciónciudadana es la cosa másnormal del mundo.

Fernández Liria, C.;

Fernández Liria, P;

Alegre Zahonero, L. (2007).

Educación para la ciudadanía.

Democracia, Capitalismo

y Estado de Derecho (77. or.).

Madrid: Akal.

Euskaraz egiteakhiztuna euskaldunegiten du, giza

talde jakin baten partaide.Ideia erakargarria da, dudarikez; ikusi beharko dugu ideiabat baino gehiago izango den,alegia, euskara ikastendutenak “gu” taldearenbarruan ikusten dituztenaurreko euskaldunek, edo,besterik gabe, “gure hizkuntza”ikasteko begirunea izan dutenkanpotarrak izaten jarraitukoduten. Ikusi beharko daeuskara jakiteak etaerabiltzeak etorkin euskalduneieskainiko dizkien autoktonoeuskaldunei eskaintzen dizkienaukera berberak, eskubideguztiak dauzkanhiritartasunaren barruan.

Barquín, A. (2008).

Inmigrazioa eta euskara.

Jakin 165, 82. or.

Lucía: Oye, papá,Bush y Aznar,¿alguna vez fueron

niños? No me lo puedoimaginar.Padre: Supongo que sí.Lucía: Ah, ya lo entiendo, esque hay personas que, cuandollegan a cierta edad, dejan dehaber sido niños.

Una niña ante los bombardeosde Bagdad, Abril de 2003

Alba Rico, S. (2007).

Leer con niños (19. or.).

Barcelona:

Random Haouse Mondadori.

Para nosotros (quesiempre vamos porahí ejerciendo de

gallegos o de andaluces, dehombres o de mujeres, dericos o de pobres) laciudadanía es algoexcepcional. Y desde luegoque la ciudadanía ha sido laaventura más excepcional queha emprendido la humanidad.Sin embargo, hace ya muchossiglos que los seres humanosvivimos comprometidos conesa excepción. Aunque aveces se nos olvida sucarácter excepcional y nos

““

“““

“ “““

“““

Esan dute

Page 8: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

[…] los maestrosdebemos gastarenergía y

creatividad en buscar lamanera de incluir a lasfamilias en la conversaciónque se teje en el aula cuandolas criaturas buscan unarespuesta a su necesidad deorientarse.Esta inclusión de las familiasexige un trabajo en dossentidos: buscar la maneraque a las familias les llegueinformación del mundo quetiene la vida del aula y buscaren el aula la manera de hacerun lugar a las voces de lasfamilias.

Gallego, C. (2008).

El papel de las familias

en el proceso didáctico

Aula de infantil 41, 31. or.

La situación denuestra escuela espoco estable,

siempre hay cosas porresolver y eso hace quebusquemos soluciones hastadebajo de las piedras. A lo quepodrían llamarse problemas,para nosotros son retos. Antesde la queja debe venir laresolución.

Miró, C. (2008).

La hora de la salida:

las largas esperas de algunos niños.

Aula de infantil 41, 43. or.

Por tanto, a partirdel análisisrealizado en

nuestro estudio, consideramosque hablar de conflictosinterculturales en escuelasdonde realmente la diversidadcultural y lingüística se une auna diversidad socialcaracterizada por los peligrosde la exclusión y el riesgosocial, no es en modo algunomuy acertado. Entonces, seríaposible, incluso comenzar ahablar de conflictosintersocioculturales y no deconflictos interculturales comoconcepto aglutinador de lamultiplicidad de significados yvariables que inciden en suconfiguración.

Leiva, J.J. (2008).

Educación intercultural y conflicto:

La visión del profesorado.

Aula 171, 37. or.

Educar para otromundo posible esdar visibilidad a lo

que ha sido ocultado paraoprimir, es dar voz a los queno son escuchados. La luchafeminista, el movimientoecológico, el movimientozapatista, el movimiento de lossin tierra y otros hanconvertido en visible lo que lossiglos de opresión habíaninvisibilizado.

Gadotti, M. (2008).

Nuevas perspectivas

para la educación.

Aula 171, 71-72. orr.

[…] la educacióndeberíaconcretarse en una

visión más comunitaria,flexible, diversificada, plural ycompleja […] y para ello espreciso fomentar la cultura dela participación, la capacidadde decisión y el acuerdo desoluciones que seansignificativas para lacomunidad; pues sóloposibilitando que sean laspersonas que la integran lasque se impliquen en el diseñoy en las actuaciones quemejoren su realidad, éstapodrá ser construida de unmodo más coherente ysignificativo.

Gradaille, R. eta

Caballo, M.B. (2008).

El papel de la educación social

en la articulación

de proyectos educativos.

Aula 171, 74. or.

Hezkuntzaformalaren etahezkuntza ez

formalaren arteko banaketafisiko zurrunarekin hautsibeharra ikusten da gero etagehiago, sortzen direnbeharrei ikastetxeendinamikatik bertatik erantzunintegralak emateko.

Hik hasi (2008).

Premia berriei,

erantzun berriak.

Hik hasi 128, 9. or.

Muchoscomportamientosdestructivos en

niños y adolescentes tienen suorigen en esta necesidad deexpiación: van buscando elcastigo.

Cristóbal, R. (2007).

Fundamentos del ser humano:

una psicología para educadores

(151. or.).

Arrasate:

Mondragon Unibertsitateko

Zerbitzu Editoriala.

Para nosotros mirara la infancia es

también vincularnos a elladesde la certeza y desde laconfianza profunda hacia cadaniño y niña, es al fin reconocersu fuerte deseo de crecer yaprender y desde estereconocimiento ajustarnuestras intervenciones,dotándolas de altas dosis desensibilidad para poderconectar con su historia queno deja de ser también sumemoria.

Equipo de la Escuela

El Marinet (2008).

Propuestas pedagógicas y

puntos suspensivos...

Aula de infantil 43, 19. or.

El paralelismo conestos dosaprendizajes, andar

y hablar, que los niños hacende forma natural, nos ayuda aanalizar cuál puede sernuestra actitud frente alaprendizaje de la lectura y laescritura: la inmersión en elmundo cultural, lleno de estoscódigos; su utilización libre,respetando sus fases deaprendizaje; el valorcomunicativo de cualquierincursión en estosaprendizajes; la motivación yla curiosidad por descubrir yexperimentar con estosestímulos, con diversidad detextos, recursos lingüísticos...

De la Cruz, Pinazo, J. (2008).

¿Escribir y leer en educación infantil?

Modelo de comunicación

a las familias.

Aula de infantil 43, 32. or.

Otros contenidoscomo los referidosa las relaciones

matemáticas: elementos,relaciones y medidas hancambiado de lugar, se hansacado del área decomunicación y representaciónpara vincularlos al área deconocimiento del entornodándoles un tratamiento nosólo desde la perspectiva delos lenguajes, como código,sino también considerando lasrelaciones lógicas ymatemáticas que entre loselementos del medio puedenestablecerse.

Viera, A. eta Pérez Esteve, P. (2008).

El currículo LOE de educación infantil

¿Qué novedades aporta?

Aula de infantil 43, 38. or.

En el aula vanapareciendodiferentes

situaciones emergentes apartir de las diversasinteracciones. La maestradebe estar atenta a lo queaflora para provocarlo,enriquecerlo y acompañarloexplícitamente.

Anguita, M. (2008).

Yo de mayor quiero ir a Honolulu.

Aula de infantil 41, 10. or.

Las niñas y losniños de nuestrasclases son unos

recién llegados a la vida y lamiran con los mismos ojosinquietos, sorprendidos ydeseosos de entender con losque el extranjero mira larealidad que tiene a sualrededor.

Feixes, D. (2008).

¿Dónde está Paula?

Aula de infantil 41, 17. or.

BERRI BIBLIOGRAFIKOAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

15

Esan dute

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

14

““

“““

“ “

“ “

“Cuando hay vozempieza laliteratura.

Neira Cruz, X. (2008).

Dejar oir.

Educación y Biblioteca 164, 19. or.“

Page 9: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

Irakasle-ikasketaberrien diseinuarendekretua atera da,

baina gauza asko lotu gabeutzi ditu dekretuak. Markonagusia definitu dute, bainabesterik ez, barruko paisaiamargotzeko dago. Horiarriskutsua da, unibertsitatekobetiko eredua ahalik etagutxien aldatuta aplikadezakegulako, gure artean ezhaserretzeko eta bakoitzakematen duena ematenjarraitzeko. Baina pena izangolitzateke aukera galtzea,ikasketak nahi dugun erandiseina ditzakegulako etairakasle berrien profila,curriculumaren eta gaitasunenarabera diseina dezakegulako.

Hik hasi (2008).

Irene Lopez-Goñiri

elkarrizketa.

Hik hasi 128, 21. or.

Balio gizatarrakindartzeko beharradago: duintasuna,

elkartasuna, ardura,errespetua, demokrazia, lanaeta hiritarren formazioaindarkeria amaitu dadin… Etabatez ere, askatzailea izangoden formazioa eskaini beharda. Eta balio horiek eredueneta praktikaren bidez adierazibehar dira, teoriak soilik ezbaitu zentzu handirik.

Chacón Arteaga, N. (2008).

Balioek eta moralak

arreta berezia

eskatzen dute

pertsonen

prestakuntza prozesuetan.

Hik hasi 128, 30. or.

Una funciónpreciosa quepodrían asumir los

institutores sería la de ayudara los niños a detectar susemociones y descifrar losescenarios fantasmáticos a losque esas emocionesresponden.

Cristóbal, R. (2007).

Fundamentos del ser humano:

una psicología para educadores

(141. or.).

Arrasate:

Mondragon Unibertsitateko Zerbitzu

Editoriala.

Un narrador muypoderoso quefascina al lector con

una lúcida reflexión sobre elproceso creativo. Sus brevescuentos filosóficos estánnarrados por medio demetáforas creíbles desde unaperspectiva infantil que fascinaal lector. La humanidad y launiversalidad son lascaracterísticas másimportantes de sus obras.

(2008). Imaginaria 229.

Me animé a escribircon la pretensiónde ofrecer a los

jóvenes no sólo una ficciónbasada en hechos históricos,sino también unos puntos dereflexión sobre las causas, elsentido y las consecuenciasde las guerras.

CLIJ (2008).

Entrevista a

Miren Agur Meabe.

CLIJ 214, 48. or.

La obra ha dejadode responder a unabúsqueda estética

o necesidad comunicativa, y,actualmente, es el resultadode un “trabajo alimenticio”.

Puerta Leisse, G. (2008).

Daños colaterales

a la literatura infantil (III).

El compromiso

como mercancía.

Educación y Biblioteca 164, 37. or.

Nos pareceimportante que lanarración oral

recupere su lugar de privilegioen las relaciones entre adultosy niños.

Martinez, A.M. eta

Pérez, J.I. (2008).

Viejos cuentos

para los más jóvenes (II).

10 propuestas

para contar

con los cuentos populares

en las aulas.

CLIJ 212, 60. or.

La modalidadálbum es la queconsidero más

interesante para la educaciónliteraria de los primeroslectores.

Tejerina Lobo, I. (2008).

Un modelo de análisis del álbum.

CLIJ 215, 44. or.

““

BERRI BIBLIOGRAFIKOAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

17

Esan dute

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

16

Nora Salbotxen argazkia (2007)..

Page 10: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

19Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

18

SARRERA

“Eskola txikiak, bospasei ikasgela edo gutxiago dute-nak, leku atseginak dira oraindik ere, aukera ematenbaitute elkar ezagutzeko eta elkar aintzat hartzeko, ez-tabaidarako gune ere badira eta ikasleak ezagutzeaahalbidetzen dute” (C. Freinet).

Landa-eremuari buruzko hausnarketa sakon bateanmurgiltzeak nahitaez behar du izan, lehenik eta behin,bukolismo eta irudi konstunbristatik haratago eraman-go gaituen ariketa. Produkzio eta kontsumo eredu neo-liberalen garaia bizi dugu, non globalizazioak, ekono-miaz gain, bizitzako esparru guztietan eragiten baitu; etaeskola bera ere ez da homogeneizazio saiakera horre-tatik salbu.

Statu quo honetan, hiria eta desarrollismoa lehenestendira, lehenetsi herriaren eta ingurugiroarekiko bizimo-du orekatu eta begirunezkoen aurrean; hizkuntza “mo-dernoak” aitatxi-amatxien hiztegi aberatsaren aldean;abiadura, asfaltoa eta erakusleihoak haurren plazakojolasen aurrean.

Egun, kalitatea, bikaintasuna, eraginkortasuna, gara-pena… zenbatu eta neurtzen dira, horren ondorioz,ehuneko exkaxeko geratzen gara txikiok: eskola txi-kiek, herri txikiek, gutxienen taldeak, eta, oro har, ira-bazi erraldoiekin –sikiera balekoekin- deus gutxi ikus-teko dugun horiek guztiek.

Eskola eredu urbanoak orokortzen saiatzen direla, es-kola txikien izatea bera estaltzen dutela, ukatzen dute-la, deusezen saiatzen direla, gure zeregina da “hor”gaudela oihukatzea; finean, gure izatea bera aldarrika-tzea.

Jakingarriak 64 monografiko berri honetan, landa-ere-muko eskolen gaiari heldu eta oraindik orain hain gutxijorratu den eskola eredu honen inguruko zertzeladaorokor zenbait ekarri nahi izan ditugu; kokapena, ezau-garriak, esperientziak eta etorkizunerako erronkak.

Izena daukanak izana ere ba omen duenean, bere ize-na erabakitzeke duten eskolez ariko gara hemen; es-kola osagabea, landa-eremukoa, txikia, adin askotari-koentzakoa, unitarioa,... gure herrietan ESKOLA, bera,bakarra, herritar ororen topagune.

Edozein giza taldetan bezalaxe, adin, behar, interes,autonomi maila, gaitasun eta muga, garapen kognitibo,eta abarren ezberdintasunek topo egin, aitortu, bilatueta aurkitzearekin zerikusia duten eskoletaz ariko ga-ra, elkarrekin eta aniztasunean ikasi eta haztearenekintza magikoa ematen deneko horietaz.

Nora Salbotx Alegria

Landa-eremuko eskolak,eskola txikiak

Baserrietan orakundeko eskean, Amaiur (2007).

Page 11: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

21Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

20

Gure eskolen inguruan idazterakoan, lehendabizi hain-bat kontzeptu argitu behar ditugu. Euskal Herriko hiruadministrazioek kategorizazio desberdinak erabiltzendituzte gu (gure eskolak) sailkatzeko orduan. NafarroaGaraiko Hezkuntza Departamentuak osagabeko esko-lak eta landa-eremuko eskolak direla adierazten du;Gasteizko Gobernuaren aginpide-esparruko ikastetxe-etarako eskola txikiak izena erabiltzen da; Euskal He-rri kontinentalean kokatzen diren ikastetxeak l’Educa-tion Nationalek “ecole rural” deitzen die.

Ikusten duzuenez definizio aunitz kontzeptu bakar ba-tentzat. Lan honekin, gure ekarpena mahai gainean pa-ratuta, korapilo hau askatzen saiatuko gara. Hasteko,gure eskolek dituzten puntu komunak jorratuko ditugu.Hiru zutabe dira nagusi: Izaera administratiboa, Koka-pen geografikoa, Tamaina.

Izaera administratiboa

Eskola txikiak/osabageak eskola publikoak dira, hots,hezkuntza-administrazio publiko baten menpe daude,eta honek hartzen ditu bere baitan hainbat betebehar:eskolen kudeaketa administratiboa (maistra-maisueningurukoak: sartze-bideak, soldatak, formazioa…;egoitza eta materialen hornidura…; ikasleen inguruko-ak: admisioa, laguntzak…), curriculumaren ingurukoaferak (planen ezarpenak, eduki eta helburuen kudea-keta…) eta kontrola (arestian aipatutakoak eskoletako

zuzendaritza taldeak betetzen dituen ala ez jakiteko).

Kokapen geografikoa

Kokapenari dagokionez, landa-eremuko eskolak gare-la erratea ez da hain erraza. Egun kontzeptu hau bereezaugarri nagusiak galtzen ari dela azpimarratzera au-sartzen gara. Landa-eremua hitzak nekazaritza etaabeltzaintzarekin lotutako lurralde baten aitzinean gau-dela adierazten du. Kontzeptu honen barrenean daudebertze hainbat suposizio ere (betiere “normaltasunetik”abiatuta, hots, nagusi den hiri-kulturaren ikuspuntutik):egoera sozio-ekonomiko-kultural eskasa, matxismoa,familia-eredu tradizionala, teknologia berriekiko hurbil-keta murritza, eta abar. Orain dela hamarkadaren bat,beharbada definizio honen barrenean sartzen ginen,baina gaur egun ematen ari diren aldaketa sozialak iku-sita, zaila egiten zaigu parametro horietan kokatzea.

Ideia nagusia argituta, azter dezagun hiru administra-zioek zein ezaugarri hartzen dituzten kontuan kokape-nari dagokionez.

EAEn erabiltzen den parametro nagusia kopurua da.Eskola txikiak izateko baldintzen artean herri bateaneskola, publikoa, bakarra izatea dago. Iruñeko hez-kuntza administrazioak ez du, oraindik, horrelako bal-dintzarik jartzen, eta landa-eremuko eskolen arteansartzen dira hala Luzaide nola Lesaka (egoera sozio-

ekonomiko-kultural arrunt desberdinak dituzten he-rriak).

Gure aldetik, eta ezaugarri komuna bilatu arren, hiri-he-rria definizioak kontrajartzea interesatzen zaigu, betie-re abstrakzio mailan murgiltzeak dakarren ondorio gu-ziekin. Zer adierazi nahi dugu herrikoak garela erran-dakoan? Alde batetik giza talde mugatu, kopuru alde-tik, batean bizi garela. Honen arabera, gure eskola ko-munitateak ere partaide gutxi ditu.

Abantailak: giza harreman handiak edo sakonagoak,herri administrazioarekiko kontaktu handiagoak, ira-kaskuntza-ikaskuntza prozesua arrunt pertsonalaizan ohi da, baliabideak kudeatzeko erraztasunak…

Desabantailak: harremanak hain sendoak izaki, he-rriko arazoak eta eskolakoak nahasten dira, hezkun-tza-administrazioarekiko arazo handiak, administra-zio-kudeaketarako lan eskerga...

Tamaina

Ikastetxearen tamaina ere ezaugarri esanguratsua dagure eskolak definitzeko orduan. Tamaina dioguneanikasle taldeez ari gara, hots, gela bakoitzean zenbatikasle sartzen diren eta horren ondorioz ikastetxeansortzen den gela kopurua. Ikasle kopuruen datua etahonek dakarren gela kopururako ratioaren parametroaerabili ohi da. Parametro hau aldakorra izan da azkenurte hauetan, eta zehazgabetasunean mugitu izan ga-ra taldekatzeak egiterakoan.

Ratioen kontu hau ere errebindikazio historikotzat jodezakegu eta administrazioak, poliki-poliki, definitzenjoan dira. Adibide moduan, Nafarroa Garaikoa jar de-zakegu. 2006/2007 ikasturtean hainbat sindikatuk etaHezkuntza Departamentuak sinatutako Hezkuntza Ho-bekuntzarako Ituna izenekoan agertzen dira lehenda-biziko aldiz gure gisako eskolak kudeatzeko ratioak(osagabeko eskolak deitzen diete haiek).

Modu honetan zehazten dira gure ikastaldeak sortzekozifrak: Haur Hezkuntzan bi adin ezberdinetarako taldeaosatzeko 15 ikasle behar dira; Haur Hezkuntza osoahartzen badugu (hiru adinak elkarrekin), 14rainoko ra-tioa dugu. Lehen Hezkuntzari dagokionez, ziklo batekoikasleen kopurua 15ekoa izanen da eta hiru adin bainogehiago izanez gero, 14ko kopurua ontzat ematen da.Ikusten denez, ez dira kontuan hartzen talde bakarre-ko eskolak, hau da, talde berean adin guztiak elkartzen

dituzten ikastaldeak. EAEn erabiltzen diren parametro-ak antzekoak dira.

Ratioak kontuan hartuz gero, zenbat ikastalde behar di-tugu eskola txikia/osagabeko eskola izenpean lan egi-teko? Hemen ere parametro desberdinak erabiltzen di-ra. Gipuzkoan, Araban eta Bizkaian 6-7 gelako ikaste-txeak, Nafarroa Garaian, berriz, ziklo bakoitzeko gelabakarra denean deitzen zaio osagabea eskolari.

Hala eta guztiz ere, arestian aipatutako hitzarmenaribegiratura, eskola txikietarako giza baliabideak eslei-tzeko jarri zen eskualdekako zonifikazio proposame-nean eskola “handiak” ere sartu dira.

Ondorioak

Baditugu, beraz, hiru zutabe gure gisako eskolak defi-nitzen hasteko: publikotasuna, herrikoa izatea eta neu-rri txikikoa.

Halere, argudio gehiago beharko ditugu multzo hone-tan hainbat eskola sartzeko. Garrantzitsuena: izaerahonetan sartzeko nahia, edo beharra, izatea. Badakiguargudio eskasa dela objektibotasun aldetik, baina de-rrigorrezkoa hezkuntzan ari garenetik abiatua non fak-tore aunitz ezin kuantifikatu ditugun. Horrela, bada, az-pimarratzekoa da EAEn sortzen dena. Badira eskolakjarri ditugun parametro definitzaile hauetan sartuko li-ratekeenak baina ez dutenak haien burua eskola txikimoduan jartzea nahi (Arabako eskolak adibidez). Kon-trakoa ere gertatzen zaigu Nafarroan; gela kopuru han-diko herrietako eskolak, hainbat faktore direla medio,landa-eremukoak bezala lan egin nahi dutenak (Bera-ko Rikardo Baroja eskola, adibidez).

Euskal Herrikoherri eskolakXabier Ballarena Iturburua

Oronozko herri eskolako zuzendaria eta Baztango eta Urdazubi-Zugarramurdiko herrietako eskolen koordinadorea

GGoobbeerrnnuuaarreenn aaggiinnppii--

ddee--eessppaarrrruukkoo iikkaassttee--

ttxxeeeettaarraakkoo eesskkoollaa ttxxiikkiiaakk iizzeennaa

eerraabbiillttzzeenn ddaa;; EEuusskkaall HHeerrrrii kkoonn--

ttiinneennttaalleeaann kkookkaattzzeenn ddiirreenn

iikkaasstteettxxeeaakk ll’’EEdduuccaattiioonn NNaattiioo--

nnaalleekk ““eeccoollee rruurraall”” ddeeiittzzeenn ddiiee

Page 12: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

23

Euskal Herriko herri eskolak

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

22

Beraz, eskuartean ditugun datuen arabera (Euskal He-rri kontinentala eta Arabako lurraldea kontutan hartugabe), 133 eskola txiki edo landa-eremuko ditugu. Ikas-leei dagokienez:

• Gipuzkoan 970 ikasle.• Bizkaian 1.875.• Nafarroan 3.039.

Denetara: 5.885 ikasle.

Kopuru aldetik datu izugarri handia benetan, gehienbatNafarroan (Iruñeko irakaskuntzako publikoko ikasleenkopurua 8.539 dela kontuan hartzen badugu).

b) Datu zehatzak

Azaleko azterketa egin ondotik, interesgarria deritzogudatu hauen zehaztapena egiteari. Has gaitezen EAEkoeskoletatik. Urteak dira eskola txikiak izenpean koordi-naketa egiten ari direla lurralde hauetan eta hainbatezaugarri komunak dituzte:

• Eskola guziak D eredukoak dira.• Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntzako eskolak

dira (batzuetan Haur Hezkuntzako lehen zikloa erebiltzen dute).

• Lurraldeka eta zonaldeka daude antolatuta.

Bizkaiako lurraldean horrela daude antolaturik:

• Artzentales, Turtzioz, La Arboleda eta Gordexola.• Arrankudiaga, Zeberio, Artea, Areatza, Zeanuri eta

Dima.• Otxandio, Atxondo eta Mallabia.• Etxebarria, Berriatua, Amoroto, Aulesti, Ispaster eta

Munitibar.• Busturia, Gautegiz-Arteaga eta Muxika.• Bakio, Lemoiz, Gatika, Laukiz, Urduliz eta Lauka-

riz.

Gipuzkoan, berriz, bi eskualdetan banatzen dira es-kola txikiak:

• Tolosako taldeak eskola hauek biltzen ditu: Abal-tzisketa, Aduna, Albiztur, Alkiza, Altzo, Berastegi,Berrobi, Bidegoian, Gabiria, Ikaztegieta, Lizartza,Olaberria, Zerain eta Zizurkil.

• Zarauzko taldeak berriz: Aizarnazabal, Aizarna, Oi-kia, Angiozar, Igeldo, Errezil, Aia, Arroa, Zubieta,Aginaga, Ereñozu eta Aia.

EAEn ematen ari den lanaren inguruan hainbat datu di-tugu. Eusko Jaurlaritzaren barrenean eskola txikiak la-guntzeko bulegoa dago eta baita koordinatzaileak (la-gun bat Gipuzkoarako eta bertzea Bizkairako, azkenhau lanaldi erdiarekin) ere. Bestalde, eskola txikien lan-taldeak hainbat urte darama bere proiektuak egiten hel-buru orokor baten inguruan, eskola txikien garrantziaazpimarratzea eta horien arazoak plazaratzea. Ga-rrantzia handia ematen zaio formazioari, eta ikasturtehonetan arlo hori indartzen ari dira.

Argibide gehiago ondoko webgunean aurkituko duzue:www.eskolatxikiak.org

Hurbilketa kuantitatiboa: datu orokorrak

Hurbilketa kuantitatiboari jarraiki, zifren dantzari ekinendiogu hurrengo lerroetan. Hasteko, erran behar duguoraindik datu eskasia dugula. Nafarroa Garaiko admi-nistraziotik lortu izan ditugu eta EAEtik ere bai, halere,datu-bilketa sistematizatuagoa eta sakonagoa egin be-har dela uste dugu. Ditugun datuak kontrastatu gabeakdira, eta azterketa kualitatibo bat egiteko derrigorrezko-tzat jotzen dugu berauek errealak izatea; hala ere, aza-leko, eta hasierako, analisi hau egiteko nahikoak direla-koan gaude. Ezin ahantzi Lapurdi, Zuberoa eta BeheNafarroako daturik ezin lortuz aritu garela, eta, beraz,horren inguruan ezer gutxi erran dezakegula.

a) Datu orokorrak

Nafarroako Gobernuaren arabera, hauek dira landa-eremuko eskolak, eskola txikiak:

• Unitate bakarrekoak (unitarioak): 14 eskola• 2-6 unitatekoak: 51 eskola• 7tik goiti: 14 eskola

Denetara: 79 eskola

Gipuzkoa eta Bizkaiko eskola txikien elkarteak eman-dako datuak honakoak dira:

Gipuzkoari dagokionez, hauxe dugu banaketa:

• Unitate bakarreko 3 eskola• 2-6 unitatekoak: 23 eskola• Handiagorik ez dago.

Denetara: 26 eskola txiki ditugu.

Bizkaian unitate bakarreko eskolarik ez dago. 2 eta 6unitate bitarteko 22 eta 7 unitate baino gehiagoko ber-tze 6. Denetara 28 eskola txiki ditugu.

HHiirrii--hheerrrriiaa ddeeffiinniizziiooaakk kkoonn--

ttrraajjaarrttzzeeaa iinntteerreessaattzzeenn zzaaii--

gguu.. ZZeerr aaddiieerraazzii nnaahhii dduugguu hheerrrriikkoo--

aakk ggaarreellaa eerrrraannddaakkooaann?? AAllddee bbaattee--

ttiikk ggiizzaa ttaallddee mmuuggaattuu,, kkooppuurruu aall--

ddeettiikk,, bbaatteeaann bbiizzii ggaarreellaa.. HHoonneenn

aarraabbeerraa,, gguurree eesskkoollaa kkoommuunniittaatteeaakk

eerree ppaarrttaaiiddee gguuttxxii ddiittuu

1.irudia: Nafarroako mapa

2.irudia: Gipuzkoako mapa

3.irudia: Bizkaiko mapa

4. irudia: Gipuzkoako eskualdeak

Page 13: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

25

Euskal Herriko herri eskolak

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

24

Nafarroa Garaikoaren bilakaera bestelakoa izan da.Arestian aipatu bezala, ikasturte honetatik (2007/2008)aitzin hasi da, esplizituki, hezkuntza departamentua lan-da-eremuko eskolak kontuan hartzen. Orain arte eman-dako urratsak arrunt motzak izan dira eta banaketa edoeskolen arteko antolaketarekin hasi da bertzerik gabe.Haatik, horrela banatzen dira landa-eremuko eskolak:

• Arraioz, Amaiur, Ziga, Oronoz, Azpilkueta, Arizkun,Erratzu, Irurita, Gartzain, Almandoz eta -Urdazubi-Zugarramurdi.

• Beintza-Labaien, Saldias, Eratsun, Legasa, Nar-barte, Ituren, Areso, Betelu, Goizueta eta Jauntsa-rats.

• Arantza, Igantzi, Lesaka, Etxalar eta Sunbilla.• Erronkari eta Izaba.• Otsagi eta Ezkarotze.• Garralda, Auritz, Aurizberri, Erro, Luzaide, Urrotze-

ta Zubiri.• Arbizu, Etxarri Aranatz, Iturmendi, Lakuntza, Olaz-

ti eta Urdiain.• Ledea, Zare, Esa, Oibar, Kaseda, Irunberri eta Elo.• Zirauki, Mañeru, Añorbe, Obanos, Barasoain, Ber-

bintzana, Mendigorria eta Miranda Arga.• Figarol, Melida, Murillo el Fruto, Arrada, Santakara,

Beire, Pitillas eta Uxue.• Abartzuza, Allo, Antzin, Arruitz, Lezaun, Murieta,

Oteitza, Carcar, Deikaztelu, Sartaguda, Sesma, Vi-llatuerta eta Zudairi.

• Eskualdetan sartu gabe ditugu Fontellas eta Mon-teagudoko eskolak.

Ezaugarriak:

• D eta A ereduak ezarrita daude eskola guztietan, bi-tan izan ezik (Fontellasek eta Monteagudok gazte-lerazko eredua dute soilik). Jakina da NafarroakoVascuencearen Legea dela eta, eskualde erdaldu-nean D eredurik ezin dela jarri irakaskuntza publi-koan.

• Eskola guztiek Haur Hezkuntza eta Lehen Hez-kuntza dituzte. Eskualde batzuetan ere Haur Hez-kuntzako lehendabiziko zikloa jarria da. EAEn ezbezala, baditugu lau eskola DBH badutenak: Aran-tza, Betelu, Zudaire eta Zugarramurdi hain zuzenere.

Landa-eremuko eskolei dagokienez, Iruñeko hezkuntza-administrazioak lan eskasa egin du orain arte. Ematenari diren urratsak hauek dira, betiere goian aipatutakoHezkuntza Hobetzeko Itunaren karietara datozenak:

• Zonifikazioa egin ondotik, ikasturtez ikasturte,es-kualdeko koordinatzaileak izendatzen hasiko dira.Egun bi lanpostu sortu dira; bata Lizarraldean(11.eskualdean) eta Baztanen bertzea (1. eskual-dean).

• Hezkuntza Departamentuan landa-eremuko esko-lei laguntzeko bulegoa sortu berri dute (urtarrileanegin zuten), eta oraindik bere lehendabiziko urra-tsak ematen dabil.

Ez dugu, beraz, Gipuzkoan eta Bizkaian dagoen ohitu-ra, edota antolaketa orokorrik, modu eraginkor eta fin-koan gure eskolen inguruan lan egiteko. Hala ere, le-hendabiziko pausoak ematen ari gara eta helburuen ar-tean hauexek finkatu ditugu:

• Formazioa. Bi ildo markatu ditugu. Bata unibertsi-tateekiko harremanak hasi gure eskolen ingurukoberri emateko eta, horren harira, gerora, formazioaplangintza berezituak sortzeko. Bertzea, maistra-maisuen formazioa autogestioa zuzentzeari eta ga-ratzeari begirakoa.

• Etorkizunari begira gure eskolak kudeatzen dituz-ten administrazioei eskariak plazaratzeko bideakirekitzea.

• Gizarteari begirako lanari eta erronkei dagokienez,eskola eredu honen berri emateko hainbat jardue-ren proposamenak egitea eta indartzea.

• Gure eskola-komunitateak dinamizatu, indartu etaeuren izaera propioaren kontzientzian sakontzekoproposamenak bildu eta gauzatzea.

RRaattiiooaakk kkoonnttuuaann hhaarrttuuzz

ggeerroo,, ppaarraammeettrroo ddeessbbeerrddii--

nnaakk eerraabbiillttzzeenn ddiirraa.. GGiippuuzzkkooaann,,

AArraabbaann eettaa BBiizzkkaaiiaann 66--77 ggeellaakkoo

iikkaasstteettxxeeaakk,, NNaaffaarrrrooaa GGaarraaiiaann,, bbee--

rrrriizz,, zziikklloo bbaakkooiittzzeekkoo ggeellaa bbaakkaarrrraa

ddeenneeaann ddeeiittzzeenn zzaaiioo oossaaggaabbeeaa eess--

kkoollaarrii

5. Irudia: Nafarroa Garaiko eskualdeak

GGaarrrraannttzziittssuueennaa:: iizzaaeerraa hhoo--

nneettaann ssaarrttzzeekkoo nnaahhiiaa,, eeddoo

bbeehhaarrrraa,, iizzaatteeaa.. HHoorrrreellaa,,

bbaaddaa,, aazzppiimmaarrrraattzzeekkooaa ddaa EEAAEEnn ssoorr--

ttzzeenn ddeennaa.. BBaaddiirraa eesskkoollaakk jjaarrrrii ddiittuu--

gguunn ppaarraammeettrroo ddeeffiinniittzzaaiillee hhaauueettaann

ssaarrttuukkoo lliirraatteekkeeeennaakk bbaaiinnaa eezz dduuttee--

nnaakk hhaaiieenn bbuurruuaa eesskkoollaa ttxxiikkii mmoo--

dduuaann jjaarrttzzeeaa nnaahhiiZeraingo eskolan 9 ume daude. Aurten bertan izango da eskola txikien jaia.

Page 14: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

27Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

26

Altxor bat, horixe dugu esku artean, eta hori argi izanbehar dugu. Gipuzkoako gurasoen mugimenduak le-hen motibazio izan zuen a umeak herrian eskolatzea;gerora etorri dira baldintza eta zerbitzu duin eta ego-kiak eskatzea. Hemendik aurrera, eskola txikien izaeraberezia ezagutarazteko eskatzeaz gain, ez zaigu gaiz-ki etorriko sinestea eta aldarrikatzea. izaera berezi ho-rixe bera dela umeak hezteko modu egoki eta aberas-garria. Horixe da eskuetan dugun altxorra. Umeak aniz-tasunean hezteko aukera, giro goxoan, naturarekin etanekazaritza munduarekin harremanetan, euskaraz, etaherriko plazan libre.

Etxeko sukaldearen hurrengo urrats naturala da, ume-arentzat, eskola txikiko gela. Eta beste horrenbeste daherria ere, izan ere eskola txikiaren segida da, eskola-ren eta umearen plaza. Umea etxetik herriko eskolaradoa, eta eskolatik herrira. Eta ibilbide horrek biziaraz-ten du herria, eta eskola, eta umea. Eskola txikiak etaherri edo auzo txikiak bidea eskutik helduta egitea bes-te erremediorik ez dute: baten gainbeherak besteare-na ekarriko du, eta bestearen biziberritzeak batarena.Horrela izan da, eta horrela izango da gerora ere.

Data pare bat, atzera begira jarrita. 60-70. hamarkade-tan herri txikiak husten hasi ziren, eskualdeetako herrihandi edo herrialdeetako hiriburuen mesedetan. Esko-la txikiei ere beste hainbeste gertatu zitzaien, hustuz jo-an zirela umez eta arimaz. Hiriko bizitzak prestigioa

hartu eta hara joan zen etorkizun bila nekazaritza mun-duko herritar asko. Eta haiekin, eskola txikiek izan ze-zaketen prestigio urria bidean geratu zen, eta askok ho-betsi zuten umeak herri handietako ikastetxeetan es-kolatzea.

Gizarte aldaketa horien babesean, 1970eko Espainia-ko Hezkuntzaren Lege Nagusiak eskola txiki asko de-sagerrarazi zituen, hain zuzen zortzi unitate baino gu-txiagoko eskola asko itxi egin baitziren, umeak eskolahandietan pilatzea hobetsi zelako. Eutsi zioten eskolakare abandonatuago geratu ziren.

1990ean hezkuntza sistemaren erreforma ezarri zen,LOGSE delakoaren bitartez. Lege horrek nekazaritza-eskolak edo eskola txikiak hartu zituen kontuan, baina,aldi berean, Oinarrizko Hezkuntza Orokorra 14 urtetik16ra luzatu zuen, eta lehen hezkuntza 12 urteren mu-gan finkatu.

Adin aldaketa horrek ekarri zuen eskola txikietan ume-ak 14 urte bete arte egon beharrean 12 urte arte egonbehar izatea. Aldaketa giro horretan eskola txikien be-harrak eta izaera kolokan ere jarri ziren, eta horrek biz-kortu egin zuen eskola txikien aldeko mugimendua.

Irakasleak 80ko hamarkadako erdialdetik aurrera el-kartzen eta pedagogia propioak lantzen hasiak ziren.Hezkuntza munduko korronte nagusiaren kontra, ira-

kasleak izan ziren lehenak eskola txikietan sinesten etaeuren onura aldarrikatzen. Adin desberdinetako umeakgela berean bildu beharrak eragozpenak sortu bainopedagogia aurrerakoi bat egitea ahalbidetzen duelaesan zuten, alegia, umeak behar duela ikasketen pro-tagonista izan.

Gerora entzuten hasi ziren hainbat teoria pedagogikoaurrerakoien lehen aplikazio praktikoa izan zen hainbateskola txikitan egin zena. Kontua ez baita ume bakoi-tza dagokion mailako testu liburuarekin bakarkako ikas-ketara bultzatzea; baizik eta gelako adin aniztasuna be-re osotasunean baliatzea, eta umeek elkarri lagunduz,eta nork bere erritmora, baina elkar eraginez, ikasteabaizik. Altxor bat genuen esku artean, nahiz denak kon-turatu ez.

Herri txikietan irakasleen eta gurasoen arteko harre-mana oso estua izan da beti, eta gurasoek beti izan du-te irakasleenganako sinesmen handia. Irakasleen al-darrikapen horietaz kutsatuta hasten da sortzen gura-soen mugimendua. Lehen helburua xumea zen, ume-ak herrian eskolatzea. Baina antolatu ahala, eta altxorhorretaz jabetu ahala, eskaerak ere sakontzen eta uga-rituz joan ziren. Eta gurasoak antolatzen.

Data esanguratsu batera iritsi gara. 1993ko abendua-ren 20an, Zizurkilen, 11 herritako guraso elkarteek Gi-puzkoako Eskola Txikietako Guraso Elkarteen Koordi-nadora sortzea erabaki zuten. Lau helburu markatu zi-tuzten, eta estatutuetan jaso:

• Eskola publiko euskalduna herrietan mantentzea.• Herriaren nortasunean eta kulturan oinarritutako

heziketa bultzatzea.• Herri txikietako eskolen beharrak azaldu eta eska-

kizunak bideratzea.• Herri txikien arteko harremanak bultzatzea, esko-

laz kanpoko jarduerak oinarri hartuta.

Hamabost urte geroago gaurkotasunik batere ez dutegaldu sorrerako lau puntu horiek. Eta oraindik ere ho-riek dira koordinadoraren lan eremu nagusiak.

11 guraso elkarteko koordinadora haziz joan zen, geroeta elkarte gehiago lotu ahala. Gaur egun 26 herri edoauzotako guraso elkarteak biltzen dira bertan: Angio-zar, Elgeta, Gabiria, Zerain, Olaberria, Aizarna, Aizar-nazabal, Arroa, Oikia, Itziar, Aginaga, Andatza, Zubie-ta, Igeldo, Ereñozu, Altzo, Abaltzisketa, Ikaztegieta, Li-zartza, Berrobi, Aduna, Albiztur, Alkiza, Zizurkil, Bide-

goian eta Errezil. Gipuzkoako eskola txiki guztiak dau-de koordinadoran, bat izan ezik. Horietatik hogeita bi-tan haur hezkuntza eta lehen hezkuntza osoa ematenda; eta gainontzeko lauetan haur hezkuntza eta lehenhezkuntzako lehenengo zikloa.

Guraso elkarte bakoitzak modu autonomoan funtzio-natzen du bere eskolan eta bere herrian, baina elka-rrekin jarduten dute koordinadoraren bidez. Arazo edobehar komunak sortzen direnean koordinadorak hartuizan du zenbaitetan bere gain konpontzeko betebeha-rra. Jangelen aferan esate batera.

Jangelen afera adierazgarria da. Azken urteetako ko-ordinadoraren lanetako bat hori izan da. Gizarteareneta gurasoen beharrak aldatu diren heinean, ezinbes-tekoa izan da jangela zerbitzua eskola txiki guztietarazabaltzea. Ume gutxi izateak formula egokituak eska-

Altxor bat duguesku arteanLorea Agirre

Gipuzkoako Eskola Txikietako Guraso Elkarteen Koordinadorako idazkaria

EEttxxeekkoo ssuukkaallddeeaarreenn hhuu--

rrrreennggoo uurrrraattss nnaattuurraallaa

ddaa,, uummeeaarreennttzzaatt,, eesskkoollaa ttxxiikkiikkoo

ggeellaa.. EEttaa bbeessttee hhoorrrreennbbeessttee ddaa

hheerrrriiaa eerree,, iizzaann eerree eesskkoollaa ttxxiikkiiaa--

rreenn sseeggiiddaa ddaa,, eesskkoollaarreenn eettaa uummee--

aarreenn ppllaazzaa.. UUmmeeaa eettxxeettiikk hheerrrriikkoo

eesskkoollaarraa ddooaa,, eettaa eesskkoollaattiikk hheerrrrii--

rraa.. EEttaa iibbiillbbiiddee hhoorrrreekk bbiizziiaarraazztteenn

dduu hheerrrriiaa,, eettaa eesskkoollaa,, eettaa uummeeaa..

EEsskkoollaa ttxxiikkiiaakk eettaa hheerrrrii eeddoo aauuzzoo

ttxxiikkiiaakk bbiiddeeaa eesskkuuttiikk hheelldduuttaa eeggii--

tteeaa bbeessttee eerrrreemmeeddiioorriikk eezz dduuttee::

bbaatteenn ggaaiinnbbeehheerraakk bbeesstteeaarreennaa

eekkaarrrriikkoo dduu,, eettaa bbeesstteeaarreenn bbiizzii--

bbeerrrriittzzeeaakk bbaattaarreennaa

Page 15: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

29

Altxor bat dugu esku artean

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

28

tzen ditu. Asko dira dagoeneko eskolan sukaldea dute-nak, eskola berri eta berrituetan bereziki; besteetan,berriz, umeek herriko tabernan bazkaltzen dute. Aurtenzazpi dira horrela moldatzen direnak.

Goizeko zaintza, eskola hasi aurrekoa, ere hasi da bi-deratzen hala eskatu duten eskoletan. 0-2 haur eskolaberriak ere iritsi dira eskola txiki batzuetara (12 herrita-ra), umeen garraiorako formulak ere egokitu dira bai di-rulaguntzetan eta bai garraio moduetan. Eskolaz kan-poko jarduerak ere herri guztietara zabaldu dira, asko-tan guraso elkarteen eskutik, ludoteka zerbitzua dela,edo eskolaz kanpoko ekintzak direla. Hori guztia ume-ak herrian eskolatuak izan daitezen gurasoei errazta-sunak emateko izan da.

Herri eta eskola handiagoek eskaintzen duten berberaeskaintzera jo dute guraso elkarteek, eta horrenbestezkoordinadorak. Nolabait homologatu gara zerbitzuetaneskola handiekin, salbuespenak salbuespen. Badiraoraindik beharrak, hala ere: leku falta dela, eraikin za-harrak, irakasleen egonkortzea… Baina bide handia

egin da. Hala ere homologatu beharrak ezin gaitu itsu-tu. Kalitatea gure berezko berezitasunak ematen baiti-gu, ez gero eta gehiago gizarteak sortzen dizkigun be-har guztiei erantzuteak.

Parte hartzea da arima

Gurasoen edo gizartearen eskakizunei erantzun ego-kia eman nahian, koordinadoraren lanak aldatuz joandiren bezalaxe, barne antolakuntza ere aldatu izan du.1993ko talde fundatzaileak zortzi kideko batzordeaosatu zuen, bi urtetik behin goitik behera berritzen ze-na. Baina koordinadora handitu ahala, funtzionamenduberri baten beharra sortu zen. Bi urtetik behin dena hu-tsetik hasteak asko moteltzen zuen martxa, ikasi ordu-ko utzi behar baitzen. Eta lehendakari iraunkorraren fi-gura sortu zen 2001ean, bost urterako.

Lana ugarituz zihoan. Kontseiluaren Bai Euskarariziurtagiriaren kanpainan sartu zen koordinakundea,Jaurlaritzarekin ere harremanak finkatzen hasi zireneta komunikabideetan ere presentzia handitzen. Iaz

batzordearen egitura berriro berritzea erabaki zen. Le-hendakari aldaketa aprobetxatuz, 26 guraso elkarteakbost eskualdetan banatu, eta eskualde bakoitzeko or-dezkari bana batzordeko kide egitea erabaki zen. Al-daketa hauen guztien funtsa, eraginkor izateaz gaine-ra, gurasoen parte hartzea bultzatzea da, kide sentitueta izan daitezela. Hori da gure muina eta indarra, gai-nontzeko guztiak sobera leudeke inplikazioan kaleegingo bagenu.

Zuzendaritza batzordearen hilero ospatutako bilerei,eskualdeka egiten hasi direnak gehitu dizkiegu, etanoski eskola guztietako ordezkariak biltzen dituen ba-tzar nagusiak ere mantendu ditugu. Hauek kurtso ha-sieran, udaberriaren bueltan eta ekainean egiten dira,azken hau beti Eskola Txikiko festa egingo den herrian.

Bide horretan, bestelako lanak ere egin ditu koordina-dorak. 2001ean logotipoa eta bere leloa “eskola txikiakbizirik, herri txikiak bizirik” plazaratu zituen. Lau urte ge-roago, web-orria etorri zen, “www.eskolatxikiak.org” do-minioa sortuta. Ereñozuko guraso batek egin zituenbiak. Guraso elkarte bakoitzari helbide elektroniko batere sortu zaio, eta aurten weba goitik behera eraberri-tuko da ahalik eta erabilgarriena eta erakargarrienaizan dadin. Oraindik ez duten eskolei ere web bat erai-kiko zaie. Eskola txikien kantu ofiziala ere berriki auke-ratu da. Asteasuko festarako egin zena hartu da, Ber-

nardo Atxagaren hitzak, eta Iñaki Zalakainen musikaduena. Lokala ere lortu berri da, Altzoko udalarekin si-natutako hitzarmen baten bidez.

Koordinadoraren beste egitasmo kutunetako bat Esko-la Txikietako Topaketak dira. Orain lau urte egin zirenlehen aldiz, eta bertan irakasle eta gurasoak biltzen di-ra eskola txikien inguruko gaiak jorratzeko.

Festa ere mimoz antolatzen da. Aurten hogeigarren al-diz antolatuko da, Zerainen, gure eskola txiki txikiene-tako baten eskutik. Bederatzi ume eta beste hainbestegurasoko eskola da. Ikasturteko jarduna ixteko paradaegokia da gure festa, edonorentzat irekia bada ere, be-reziki gure ume, irakasle eta gurasoen jaia delako. No-labait, gure altxorraren aldarrikapena egiteko eguna da,elkartzeko, goxatzeko eta existitzen garela eta harrogaudela esateko.

Erakundeekiko lankidetza ez da beti erraza izaten

Erakunde publikoekin lankidetzan aritzea ere ezinbes-tekoa da. Udalen parte-hartzea, esate baterako, bere-bizikoa da. Eskolen berritze lanetan, edo eraikin berrieneskaeran zeresan handia dute. Baina baita herriko gaz-teentzat etxebizitzak eraikitzeko lanetan ere, horrek es-kolarako umeak izatea bermatuko baitu. Egoera osodesberdina da herri batetik bestera. Udal batzuen in-plikazioa erabatekoa da, eta sinesten dute eskolan in-bertitzea herriaren geroan inbertitzea dela; beste mu-turrean daude eskola ikusten dutenak karga ekonomi-ko bezala. Koordinadoraren aldetik argi dugu udalak al-de izan behar ditugula gure eskolak gara daitezen, etahorrekin batera, herriak.

Angeles Iztuetak Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sail-burutza hartu zuenean, 2001ean, izan zuen koordina-kundeak lehen harreman ofiziala Jaurlaritzarekin.2002ko azaroaren 12an egin zen eskola txikien ingu-ruko lehen bilera. Eta hiru hilabete geroago, Eskola Txi-kien Batzorde Nagusia eratu zen, 2003ko otsailaren25ean zehazki.

Bertan honako hauek biltzen ziren: sailburuordetzakoordezkaria, lurralde bakoitzeko Eusko Jaurlaritzako es-kola txikietako arduradunak, Nekazaritza sailburutzakoordezkaria, eskola txikietako irakasleen koordinatzaile-ak, bi irakasle, udaletako ordezkaria eta koordinadora-ko ordezkariak. Hiru hilabetetik behin biltzen zen ba-tzorde hau, eta hori baino maizago batzorde teknikoaedo Eskola Txikien Mahaia deitu zena. Honetan Bizkaia

Zeraingo eskolan 9 ume daude. Aurten bertan izango da eskola txikien jaia.

UUddaall bbaattzzuueenn iinnpplliikkaa--

zziiooaa eerraabbaatteekkooaa ddaa,, eettaa

ssiinneesstteenn dduuttee eesskkoollaann iinnbbeerrttii--

ttzzeeaa hheerrrriiaarreenn ggeerrooaann iinnbbeerrttiittzzeeaa

ddeellaa;; bbeessttee mmuuttuurrrreeaann ddaauuddee eess--

kkoollaa iikkuusstteenn dduutteennaakk kkaarrggaa eekkoo--

nnoommiikkoo bbeezzaallaa.. KKoooorrddiinnaaddoorraarreenn

aallddeettiikk aarrggii dduugguu uuddaallaakk aallddee

iizzaann bbeehhaarr ddiittuugguullaa gguurree eesskkoollaakk

ggaarraa ddaaiitteezzeenn,, eettaa hhoorrrreekkiinn bbaa--

tteerraa,, hheerrrriiaakk

Page 16: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

31

Altxor bat dugu esku artean

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

30

Alkizako eskolako 5 eta 6 urteko umeak.

Alkizako eskolan 2 eta 6 urte bitarteko 24 ume daude.

eta Gipuzkoako irakasleak, sailburutzako ordezkariaketa eskola txikietako teknikariak zeuden. Iztueta betiagertu zen eskola txikien alde, eta hala hitz egin zuenpublikoki ere, diskriminazio positiboa egin beharra ai-patuz.

Koordinadorak nahi baino urrats motelagoak eman zi-ren, baina atzera begira jarrita ikusten da Iztuetarengaraian egin zela aurrerapen handiena administrazio-arekiko harremanei dagokionez. Legegintzaldi hartanizendatu ziren lehenengoz eskola txikietako teknika-riak. Eta dirulaguntzak eta zerbitzuak iristen hasi zi-ren, jangelarena adibidetzat. Eskola txikien berdefini-zio bat ere egin genuen, zer ginen eta zer nahi genuenzehaztu zen. Eta komunikabideentzat existitzen hasiginen.

Gure helburu nagusietako baten lehen urratsa ere or-duan eman genuen, eskola txikien status berezia onarzezaten. Lege, irizpide eta plangintza guztietatik kanpogeratzen ginen eta gara, ume kopuru txikia dugulako.

Horregatik arautegi propio bat behar dugu, berezia, gu-re salbuespena bere egingo duena, eta plangintzak egi-terakoan gure izaera kontutan hartuko duena.

Iztuetak kargua 2005ean utzi geroztik, Batzorde Nagu-sia eta Mahaia indarra galduz joan dira. Maiztasun fin-korik ez dute, eta lehengo egitura desitxuratu egin da,eta edukiz hustu. Tarteka bilerak egiten dira Jaurlari-tzarekin, baina interlokuzio bide egokitzat gure koordi-nadora baino, eskola publikoetako ikasleen gurasoenelkarteen koordinadora hartzen du. Eta jakina da es-kola arrunten beharrak eta gureak ez direla berdinaketa ezin direla berdin tratatu.

Oraindik orain Eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomi Er-kidegoko Eskola Maparen lehen idazketa aurkeztu du.Bertan “eskola osatu” eta “eskola osatu gabeak” be-reizten dira, eta azken atal horretan, besteak beste, es-kola txikiak sartzen dituzte. Koordinakundearen eska-era bereizketa hori albora utzi eta “eskola arruntak” eta“eskola txikiak” bereiztea izan da. Izan ere, gu ez bai-

kara osatu gabeak, gu txikiak gara, baina gure eskain-tza osoa eta osatzailea da. Ikusteke dago zertan gera-tuko den.

Etorkizunari begira egitekoak asko dira. Galtzak be-te lan dugu. Zerrendatzen hasi eta ezin bukatu. Jaur-laritzarekin harremanak sendotzea, eta gure interlo-kuzioa aldarrikatzea; eskola txikiak mantentzetik ho-betzera jotzea; irakasleriaren baldintzak, formazioaeta egonkortzea bultzatzea; eraikinak berritzea etazerbitzuak bermatzea; guraso guztien inplikazio etakidetasuna erraztea; guraso eta ume berriak eskola-ra erakartzea, eta eskola txikien filosofiaren partaideegitea; euskaldun ez diren familiak integratzea etaeuskara bere egin dezaten baliabideak jartzea; Eus-kal Herriko gainontzeko eskola txikiekin harremanaksendotzea… Eta hori guztia, gure izaera eta bihotzabidean galdu gabe, gure altxorrak altxor izateari ezdiezaion utzi.

LLeeggee,, iirriizzppiiddee eettaa ppllaann--

ggiinnttzzaa gguuzzttiieettaattiikk kkaann--

ppoo ggeerraattzzeenn ggiinneenn eettaa ggaarraa,,

uummee kkooppuurruu ttxxiikkiiaa dduugguullaakkoo..

HHoorrrreeggaattiikk aarraauutteeggii pprrooppiioo bbaatt

bbeehhaarr dduugguu,, bbeerreezziiaa,, gguurree ssaall--

bbuueessppeennaa bbeerree eeggiinnggoo dduueennaa,,

eettaa ppllaannggiinnttzzaakk eeggiitteerraakkooaann

gguurree iizzaaeerraa kkoonnttuuttaann hhaarrttuukkoo

dduueennaa

Page 17: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

33Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

32

Gavarri eta Jiménez-en arabera, “Sasoikako laneandabiltzan pertsonen artean ere bada oso kategorizaziokonplexua: batetik, ibilbide luzean, "urte osoko zikloa"egiten duten familiak dira, eta “gertukoa”, hots, aita la-nean jarri eta seme-alaben zaintza amaren kontura uz-ten dutenak.

Kategoria ekonomikoak ere aintzat hartzekoak dira:

1. Horrelako lanetan tradizioa eta eskarmentu luzeaduten familia profesionalizatuak, toki horietara erre-gulartasun batez ohi doazenak.

2. Jornalaren truke ari diren familiak, toki batean (ezbeti) errepikatzen dutenak.

3. Zigortutako familiak, sasoiko lana azken baliabi-detzat hartzen dutenak.

Lizarra aldean zainzurien produkzioa biziki ugaria de-nez, eskualdekoak ez diren langileak kontratatu beharizaten dira. Tradizioz lan hori Andaluziatik (Jaen etaGranadatik, zehazkiago) etorritako beharginek egitendute.

Herrietan familia horiek hartzeko etxeak egokitzen di-ra; maiz, familia bat baino gehiago etxe berean bizi di-ra eta amak txandaka dabiltza, denen umeak zaintzen.

Andaluziako Juntak egoitzak irekitzen ditu gurasoek la-nean diharduten bitartean haurrak etxean geratu ahalizan daitezen, baina aita-amek nahiago izaten dute

haurrak beraiekin izatea. Lizarra aldean sasoiko langi-leen bizi baldintzak arras aldatu dira, lojamendu kon-tuei dagokiela, batik bat. Suerte ona dutenek kontratuaegin zaien herrian bertan topatzen dute etxea, bainabeste batzuek hainbat kilometro egin behar izaten di-tuzte egunero.

Herri den-denetan eskolarik ez dagoenez, ume batzuekLizarrara joan behar ohi dute, herriko umeak eroatekoautobusik bada; bestela, ume batzuk inguruko eskole-tara doaz eta beste hainbat ez doaz eskolara. D.B.H.ko1go mailatik gorako ikasleak, Lizarrara joan ezean,etxean geratzen dira. Neskek etxeko lanak eta anai-arreba gazteenen zaintzaz arduratzen dira, 16 urte be-te arte behinik behin.

Ikastetxean inpaktua bizia izaten da: 30, 40 edo 50laguneko eskola batera hamabi bat ume berri etorri-ta, fisonomia erabat aldatzen da. Horiek bete beha-rreko espazioak, txikiak eskuarki, jarduera-zonak txi-kitu eta, maiz, beste leku batzuetan jardun behar iza-ten dute.

Administrazioaren aurreikuspenik eza nabaria izanik,kasu bakanen batean baizik ez dago sostengu-pertso-nala (aurten ez dakit zer gertatuko ote den itun/ratio ho-rrekin1). Aurreneko sasoikako langileak martxoarenhastapenean edo erdialdean iristen dira, eguraldiakagindu legez.

Nola iristen diren

• Bakar batzuk (gutxienak) jaiolekuan daude eskola-tuak, “herriko eskolako paperak eguneratuta” eta be-ren materiala dakartza eta dagokien mailan eskola-tzen dira eskuarki.

• Beste hainbatek dakarten eskola-ziurtagiriak bakarrikadierazten du umea nondik datorren eta zein maila-tan dabilen. Ume horren ikasketa mailaren eta he-mengoaren artean alde handia dago.

• Jatorriko ikastegian absentismoa da ezaugarri be-reizgarri bat.

• Ikasgela berezietan eskolatu dira ikasle batzuk.• Jardunaldi jarraituan ohituak daude.• Lan-erritmo motelean ohituak; etxean ez da lanik egi-

ten.• Ingelesa LHko 3. mailatik aurrera ematen da.• Ume horietako batzuk eguna urratu ordurako zainzu-

ri sailera ohi doaz gurasoekin; han, autoan lotan ge-ratzen dira, eskolara joateko ordura arte.

• Arratsaldean, “Maetra, no puedo hasé ná, etoy de-rrengao”.

Zer egiten dugun

• Orain hemen ahalik eta modu koherenteenean abegiematen diegu: garatu dugun protokoloak datuak ja-sotzea eta harrera errazten ditu. Ordutegi zorrotza du-gu, zuzendaritza garaiarekin bat datorrena, idazkariedo administratiborik ez baitugu.

• Egutegia eta elkarbizitzarako arauak entregatu, se-me-alabak ikastetxez kanpoko jardueretara ateratze-ko baimen agiri bat sinarazi, eta, gutxi gorabehera no-la funtzionatzen dugun azaltzen zaie gurasoei.

• Plaza librerik baldin badago, umea bere ikasgelarai-no lagundu eta ikaskideak aurkeztuko zaizkio, bertan“txerta” daitezen. Eskola materiala daukatenean, ho-rren berri jakinarazten zaio tutoreari.

• Ingeleseko arean hiru urte beterik dituztenetik inte-gratzen dira umeak, nahiz eta jatorriko ikastetxean ho-rrelakorik ez egon.

• Ikastetxe batzuetan euskarazko eskoletara joaten di-ra. Gehien-gehienetan G2 ereduan dihardute. Maizgertatzen da ziklo edo maila batean ikasle guztiak A3

eredukoak izatea: ordutegiekin malabarismoak eginbehar izaten dira horrelakoetan. Beste horrenbeste ja-zotzen da ziklo edo maila oso bat erlijio eskolara do-alarik, etorri berriak “kultukoak” direnean (baliteke eli-za ebanjelistakoak izatea): orduan ikasgaia antolatubeharra dago.

• Zenbaitetan, etorkin horiek asko izatearren maila ja-

kin batean txertatzeko aukerarik ez dutenean, ez zaiesartzea onartzen Administrazioa sostenguko irakas-lerik izendatu eta berariazko ikasgela (are ikastetxe-tik kanpora ere) egokitu arte, bertan gehiengoa esko-latzeko. Eskola gehientsuok ez gaude konforme for-mula horrekin, etorri berriak atsedenaldian eta jar-dueraren batean bakarrik dabiltza harremanetan gai-nerako ikasleekin eta horrek, bistan da, giro ezatse-gina sortzen du.

• Kanpo-ebaluazioan4 parte hartzen dute baldin etaberaiek diren ikasgela lagina osatzeko hautatzenbada.

Hezkuntza Departamentuak ez du fenomeno honetazinolako azterketarik egin, edo, egin badu, ez du argita-ra eman, gutxienez. Akaso sasoikako ikasle kopuruak,ikasleria osoaren aldean, kopuru adierazgarria osatzenez duelako, edo fenomeno hau bizi duten eskolek, guz-tien aldean, kopuru adierazgarria osatzen ez duelako,edo behin-behineko egoera izango zela uste zutelako(nahiz eta hogei urtez gauza bera errepikatu den...).Hutsaren pareko aurrekontua bideratu (fotokopiak egi-teko ozta-ozta ematen duena) eta, horrekin eta per-tsonala aldez edo moldez sendotuz gero, akabo arazoaAdministrazioarentzat.

SasoikakolangileakIzaskun Salegui Rivera

Alloko “La Cruz” eskolako zuzendaria eta Lizarra aldeko koordinatzailea

IIkkaasstteettxxeeaann iinnppaakkttuuaa

bbiizziiaa iizzaatteenn ddaa:: 3300,, 4400

eeddoo 5500 llaagguunneekkoo eesskkoollaa bbaatteerraa

hhaammaabbii bbaatt uummee bbeerrrrii eettoorrrriittaa,,

ffiissoonnoommiiaa eerraabbaatt aallddaattzzeenn ddaa

Ikasleak, Nafarroa Íñigo Arista kolektiboaren eskutik ezagutzeko eginiko irtenaldi batean. Baz-

tanen dira, ekitaldi batean. Txirula jotzen ez duten haurrak sasoikakoak dira.

(1) Nafarroako irakaskuntza publikoaren kalitatea hobetzeko 2007-2011 aldirako ituna. NAO 89., 2007-07-20. (2) Arlo guztietarako hizkuntza gaztelera izaki.(3) Arlo guztietarako hizkuntza gaztelera eta “euskara” ikasgaia.

(4) 2001-2002 ikasturtea ezkero, Nafarroako Hezkuntza Departamen-duaren aginduz ziklo bukaeretan burutzen dena.

Page 18: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

35

Sasoikako langileak

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

34

Orain, EHNE nekazaritza sindikatuak aurkeztu duensasoikako langileak artatzeko proiektu integrala azter-tzen ari da Nafarroako Gobernua; egitasmo horretakoatal batek sasoikako langileen seme-alaben eskolatzeadu ardatz, baina oraingoz garatzeko dago.

Lehenago bazen, Konpentsaziozko Hezkuntza-progra-maren barnean, sasoikako ikasleentzako berariazkoatal bat, baina egun (aniztasuna aintzat harturik baina,hori bai, goian aipaturiko laguntza ekonomikoan etaahaleginean eragina duena) hainbat negoziatutan da-go diluitua.

Ikasgelan erronkak gero eta gehiago dira: programa-zioak egokitzea, eskola-materialak sortu edo egoki-tzea, elkarbizitza, diziplina, lan-erritmoa…

Sasoiko ikasleen gurasoak ez daude batere ados es-kolak antolatzen dituen irteerekin eta horietako gehien-tsuenek ez dute seme-alabak eskolaz kanpoko jardue-retan partehartzeko baimenik ematen. Bestetik, ikas-turterako antolatuak dauden eskolaz kanpoko jardue-retan, martxotik aurrerako prestatzen direnetan ikasle-en gehikuntza aintzat hartzen da; horrek, batzuetan,

ikastegi bat baino gehiagok eratzen dituzten irteerakegiteko garraiobide gehiago kontratatzeko premia, eta,hortaz, aurrekontua luzatu beharra dakar.

Ikastegietako irakasle egonkorra egokiera horretarakoprestatua dago, eta, egitarau aldaketa zehazturik ezbadu ere, gogoan dauka bederen. Ikastetxe bateanpertsonal osoa berria denean, ordea, zer gertatzen da?(Urtero-urtero gertatzen da hori ikastegi batean bainogehiagotan).

Bat-batean dena aldatzen da. Bizipen oro bezala, hauere aberasgarria zaio eskola-komunitate osoari (ikas-le-irakasle eta gurasoei, alegia). Bai kanpotik datoze-nentzat bai bertan garenontzat, egokitzeko ahaleginaden-denon garapen eta errealizazio pertsonalerako ga-rrantzi handiko baliabide bihurtzen da.

Salbuespen bakanak salbuespen, sasoikako ikasleakez daude bat ere gustura hasieran, behintzat: aztureneta adiskideen falta nabaritzen dute. Herrian eskolaraohi ez direnek ere (inoiz, gurasoak herritik urrutiko cor-tijo batean lanean ari direlako edo beste herrialde ba-tean ari direlako, hala nola Levanten, laranjak biltzen)etorri behar dute hemen eskolara; bestela, gizarte zer-bitzuen ardurakoa da eskolan huts ez egitea. Herrianjardunaldi jarraitua dute eta hemen, etena (batzuetangurasoekin doaz umeak zainzuri sailera goiztirian edolehenago eta hortik eskolara eramaten dituzte, bainasiesta egiterik ez dute izaten). Irakaskuntza-plegu etaarau jakin batzuetara jarri direnean, beste batzuetaraegokitu behar izaten dute, hitz batez.

Erreferentzia bibliografikoak:

• DPA (Defensor del Pueblo Andaluz) (1997). “Temporeros y educación:la atención educativa a los hijos de trabajadores temporeros”. BOPA,141.

• DPA (Defensor del Pueblo Andaluz) (1997). “El fracaso escolar entrelos hijos de trabajadores temporeros: un problema para el desarrollofuturo de Andalucía”. BOPA, 141.

• Gabarri Hernández, C.; Gabarri Hernández, F. eta GiménezAdelantado, A. (2001). “Temporeros agrícolas, ¿qué pasa con laescuela?”. Dialogo gitano.

• 2005-10-09ko artikulua, DEIA egunkarian: “Andaluces de Jaén,temporeros de altura”.

• Sasoikako langileak artatzeko proiektu integrala (EHNE)http://www.ehne.org.

• Sasoikako etorkinen familiak artatzeko programa (2004). SevillakoDiputazioa.

HHeezzkkuunnttzzaa DDeeppaarrttaammeennttuuaakk eezz dduu ffeennoommeennoo hhoonneettaazz iinnoollaakkoo aazztteerr--

kkeettaarriikk eeggiinn,, eeddoo,, eeggiinn bbaadduu,, eezz dduu aarrggiittaarraa eemmaann,, gguuttxxiieenneezz.. AAkkaassoo

ssaassooiikkaakkoo iikkaassllee kkooppuurruuaakk,, iikkaasslleerriiaa oossooaarreenn aallddeeaann,, kkooppuurruu aaddiieerraazzggaarrrriiaa

oossaattzzeenn eezz dduueellaakkoo,, eeddoo ffeennoommeennoo hhaauu bbiizzii dduutteenn eesskkoolleekk,, gguuzzttiieenn aallddeeaann,, kkoo--

ppuurruu aaddiieerraazzggaarrrriiaa oossaattzzeenn eezz dduueellaakkoo,, eeddoo bbeehhiinn--bbeehhiinneekkoo eeggooeerraa iizzaannggoo zzee--

llaa uussttee zzuutteellaakkoo ((nnaahhiizz eettaa hhooggeeii uurrtteezz ggaauuzzaa bbeerraa eerrrreeppiikkaattuu ddeenn......))

IIkkaassggeellaann eerrrroonnkkaakk

ggeerroo eettaa ggeehhiiaaggoo ddiirraa::

pprrooggrraammaazziiooaakk eeggookkiittzzeeaa,, eess--

kkoollaa--mmaatteerriiaallaakk ssoorrttuu eeddoo eeggoo--

kkiittzzeeaa,, eellkkaarrbbiizziittzzaa,, ddiizziipplliinnaa,,

llaann--eerrrriittmmooaa……

Baztanerako irtenaldi berean ikasleak. Horietako batzuk sasoikakoak dira.

LHko 5. eta 6. mailetako ikasleak ikastetxeko patioan. Horietako zortzi sasoikakoak dira.

Page 19: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

36

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

37

Sahún-go eliza (Angel Olorón, 1999).Ba al dalanda-eskolarik?José Luis Murillo García

CRA1 Alta Ribagorza taldean kokatuta dagoen Sahún-go herri eskolako maisua eta “Aula Libre” MRP-ko kidea

Aragoiko Pirinioetan hainbat urte bizi izan eta bertako es-koletan lanean jardun ondotik, Benasque haranean ezau-garri sozio-ekonomiko bereziak zituzten ikastaroak emanondoren, beste hainbat bidetatik ibiltzearren eta, jakina,arbolek basoa ezkutatzen dutelako, landa-eskolaren kon-tuaz gogoeta egiteko une bakar bat luzaro eman gabe pa-satu ostean, gai hau berriro topatu eta hausnarketa egi-teko tenorea iritsita, konturatu naiz orain nagoen landa-eskola ez dela aspaldi ezagutu nuena bezalakoa.

Garai batean, landa-eskola kontu estatistiko hutsek ezezik —ikasle kopuruak, adin desberdinen arteko nahas-ketak— elementu kualitatiboagoek definitzen zuten: hiri-ko kultura industrialaz zeharo beste alderako nekazari-tzan eta abeltzaintzan oinarrituriko sozio-ekonomiarenkulturan girotua zegoen; eskola-komunitateak gizakieneta gizataldearen garapenean betetzen zuen rola positi-boki baloratzen zuen eta kultur erreferentzi gune nabar-men izan ohi zen; bizi zen gizartearen kulturan txertatze-ko unean ez zeuzkan hiriko eskolak bezalako baliabide-ak; ikasleak herrian jaioak ziren eta bertan bizi ziren, etab.

Orain, berriz, landa-eskolak berak dituen ezaugarri ba-tzuei heldu egin die eta estatistikak mantentzen ditu, bai-na bestelako eskola eredura begirako aldaketa sakonakgertatu zaizkio. Hona horietako batzuk:

• Landa-ingurunearen transformazioa: zerbitzu-eko-nomian edo nekazaritza eta abeltzaintza teknifika-

tuan oinarritutako ereduranzko joera nabarmena;bestelakotze horren indarra eskualde batetik bes-tera aldatu egiten da, noski.

• Immigrazio fenomenoa.• Internet eta teknologia berrietatik sorturiko infor-

mazioaren eta komunikazioaren gizartea.• Azkenik, niretzat, funtsezkoena (egunero ikasgelan

gertatzen dena horren arabera aldatzen baita, etagure eskola hauetan nolako norabidea hartu behardugun determinatzen duena delako): zentroen es-truktura berria eta irakasleen egoera.

Landa-ingurunearen transformazioa

Gure Aragoi honetako eskualde askotan ekonomia-ren ardatzak nekazaritza eta abeltzaintza direnarren, ekonomia zerbitzu sektorerantz gero eta lu-rralde gehiagotan bideratzen ari dira (landa-turis-moa, abentura-kirolak, turismo kulturala, eski-esta-zioak, golf zelaiak, populazio-gune urbanoagoetatikgertuko bizitokiak, eta abar); areago, abeltzaintzaedo nekazaritza ekonomiaren euskarri dutenetanere, ekonomia gero eta teknifikatuago bilakatzen arida, tradizioaren kaltean: horrelaxe gertatzen da ma-hastiek, ureztatze-laborantza berri, abeltzaintza es-tentsibo eta beste hainbatek okupatzen duten lurral-deetan; horrek eragiten duen aldaketa kulturaleanbertan bizi diren pertsona horien bizitzak gero etakontaktu gutxiago du lurrarekin, eta, gehiago, aldiz,internetek, hedabideek edo hiri ingurunearekiko ha-

bista dira, gero eta areago: inguruneari arrotz zaiz-kion balioak erakusten ditu ekonomia globaleko bo-tere guneek determinatu bezala.

Hor landa-eskolaren eta bestelakoaren eginkizunaegunez egun garrantzi handiagoa hartzen ari da, ja-sotzen dituen ikasleen adinengatik eta egungo gi-zarte eta sistemagatik, bai berez biziki garrantzitsuaden ezagutzaren transmisioan, baita, hein handiagobatean, garapen pertsonal eta sozialean aurrera egi-teko ezinbestekoak diren balioen transmisioan ere:elkartasuna, bestelakotasuna errespetatzea, ez dis-kriminatzea, bakea, erantzukizuna, ingurunea erres-petatu eta zaintzea, etab.; baita alderdi sozio-afekti-boetan ere: auto-estimazioa, bere buruan sinestea,partekatzea, etab.

Horixe da gure ikasgeletako lana funtsean norabidehonetan bultzatu behar dugula uste dut, eta, gure in-gurunean, hezkuntza-administrazioak planteatu,sostengatu eta sustatu beharko lukeen jarduera-il-doetako bat, hainbat bizipen praktikan jarriz, hala no-la bitartekaritza, eskola-jazarpenaren aurkako bo-

rreman jarraituagoak ekarritako eredu sozial eta kul-turalekin.

Aldaketa sozio-ekonomiko eta kultural hori familiaeta eskolarekiko harremana aldarazten ari da: fami-liak nuklearragoak egunetik egunera, dagoeneko ezdira aitona-amonek, osaba-izebek, aita-amek eta se-me-alabek osaturiko sendi haiek; gero eta ohikoa-goak dira bi gurasoek eta seme-alabek, gehienezere, osaturikoak. Horrez gainera, aita eta ama, gu-raso biak, hasiak dira etxetik kanpo lanean, arrazoiekonomikoengatik ez ezik, emakumearen emantzi-pazioa gauzatzeko ere.

Nobedade horien ondorioz, denbora-eskasia edo ne-keagatik, edota beste senide batzuk etxean ez iza-tearren (hiri-ingurunean gertatzen ari zen bezala),seme-alaben hezkuntzan gutxiago parte hartzen dufamiliak. Hori, noski, bestelako arazoen iturri izangoda, balioen transmisioaz eta norberaren garapenpertsonalean harreman afektiboez ari garela. Ikasle-en astia, eta, eskolatik at, hezkuntza-erreferentziabehinenak betetzen dituztenak internet edota tele-

(1) Colegio Rural Agrupado

Page 20: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

39

Ba al da landa-eskolarik?

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

38

da-giroan hasi berritako familietako (are beste hain-bat herrialdetatik etorritako) ikasleak topatzea, etahori ez da gertatzen hiri-eskolan; bestetik, beren he-rrialdeak bizi ahal izateko lanaren bila edo gerretatiketa liskar politikoetatik ihesi etorritako etorkinenumeak ditugu. Landa-eskolan, dagoeneko, ikasgelabatzuetan ikasleen erdiak bestelako aire batez (edobestelako hizkuntza batez) mintzatzen dira, bestela-ko balioak ekarri dituzte eta ikasgela horretan txer-tatzea premiazkoa du baina, hori bai, sustraiei ukoegin gabe.

Landa-ingurunean, gaurdaino hirian baino harremanpertsonalizatuagoak mantendu direnez, oso litekee-na da mutur-muturreko egoerak gertatzea: iritsi be-rri eta laguntza premia gorrian dauden pertsonei era-bateko sostengua agertzea edo erabateko arbuioa,herentzian jasoriko estereotipo sozialengatik man-tentzearren edo bestelako ohiturak dituztelako. Bi-garren hau suertatzen denean, sortzen diren ghetto-ak urriagoak diren arren, gizakien egoera are eta go-gorragoa da, hirian baino latzagoa eta gertukoagoadelako errefusa.

Eskolak, balioen transmisiorako espazio eta familientopagune den aldetik, prozesu berri horietan berebi-ziko papera beteko du, agian. Baina eskolak ezinizan dezake eragina fenomeno horretan bertako ira-kasleen boluntarismo hutsarekin soilik; alderantziz,Administrazioak argi eta garbi sostengatu behar du,planteatzen diren ekimenak bultzatuz, burokraziare-kin ito ordez, txertatze programak proposatuz etatxertapen laboral eta sozialean jantzirik egongo di-renez, afera hauetaz ardura daitezkeen eta, irakas-leekin batera, lanean aritu daitezkeen profesionalberriak ekarriz.

Informazioaren eta komunikazioaren gizartea

Landa-eskolan gertatzen ari den funtsezko aldaketabat teknologia berriei dagokie. Alde batetik AragoikoGobernuak teknologia horiek ikasgelan sartzekoegin duen ahalegina oso positibotzat jo genezake,prentsaren (ekonomiari buruzkoa, batez ere) zifreketa titularren lilurapean mozkortu nahi badugu; asti-roago aztertzen badugu eta ikasgelan bizi badugu,aitzitik, sarrera horrek eta aspaldi honetan hezkun-tza sistemara orokorki eta landa-ingurunera berezi-ki zuzendu diren politikek arazo berberak nozitzendituztela ikusiko dugu: plangintza falta, landa-esko-lako irakaslea eta errealitatea aintzat ez hartzea, ba-

liabideak alferrik xahutzea emaitzak baloratu gabe,programa jakin batek balio duen edo ez determina-tzeko unean prentsari jaramon egitea, planteamen-du psikopedagogikoak lehenetsi ordez, gastua are-agotzea hezkuntzaren kalitatea hobetzearen pare-kotzat hartzea, diruak zertan gastatzen ari diren etahorrek errealitatean nolako oihartzuna izango duenerreparatu gabe, etab.

Azken finean, hezkuntza sistemaren merkantiliza-tze-prozesua jasatea suertatu zaigu: horren arabe-ra, teknologien nahaste-borraste horretan irakasleabehar bezalako prestakuntzarik gabeko zerbitzaribihurtzea nahi dute, bere proposamen eta premiakaintzat hartu gabe; familiak, berriz, kontsumitzailehutsak izango lirateke eta, ikasgelen bitartez, ta-bletspc eta Microsoft-eko produktuak salduko li-tzaizkieke.

Lastima da, landa-inguruneko eskola txikiak, berenezaugarriak horrelakoak izaki, ikasleen prestakun-tzan informazio eta komunikazioaren teknikek izan

rroka, diskriminazioaren aurkako borroka, hezkun-tza-komunitateak, eta hiri-ingurunean ohiko bihur-tzen ari diren edo etorkizunean sor litezkeen beste-en aurka azalduz.

Administrazioa horrelako ekimenetan hasia dagoenarren, alor honetan martxan jarri behar den beste jar-duera ildo bat, emakumea eta kolektibo ahul eta zi-gortuenak txertatze prozesuak erraztuko duten herritxikietako zerbitzuak dira: kanguru-etxeak, haur-tzaindegiak, eskola jantokiak, gure ikasleak zain-duak egon daitezen eta astiaz gozatzeko aukeraeman dakien ludotekak, udal-liburutegiak, musika-eskolak, jarduerak ingurune sozial eta naturaleanbertan, eta abar. Egun, jakina denez, gurasoen el-karteek, udalek edota boluntarioek betetzen dituzteeginkizun horiek ahal duten moduan, Administrazio-aren aldetik laguntza urria egonik.

Immigrazioa

Gure garaiotako erronka liluragarri eta liskartsuene-tako bat immigrazioa da. Beste garai batzuetan etor-kinak herrialde berri batera, kultura berri batera iris-ten ziren eta beren lehentasuna harrerako toki eta gi-zarte hartan txertatzea eta egokitzea zen, hainbatarrazoik agindurik, beraien kultura bertan beheraedo alor pribatu hutsean utzita; egungo immigrazioa,aitzitik, gure gizartean balioen berrazterketa (ema-kumearen papera, ingurugiroaren garrantzia, bakeeta elkartasunaren kultura berria sortzeko premia,bizi gaituen sistema sozio-ekonomiko globalizatuakhertsatu nahi digun eredu soziokultural berria, etaabar) egiteko une hauetan benetako kultura nahas-tea bihurtzen ari da.

Elementu horiek guztiak, nire ustez, biziki aberasga-rriak izan daitezke gure kulturarentzat eta gure gi-zartearentzat, segun-eta nola gestionatzen dituguneta nolako erantzuna ematen diegun; izan ere, ez he-rentzian hartu ditugun balio guztiek, ez kanpotik iri-tsi zaizkigun guztiek ere, ez dute zertan izan balioz-koak orain eta gerorako. Tolerantzia, diskriminazio-rik eza edota elkartasunarekin batera bestelako ba-lioak ere azaldu dira, hala nola patriarkalismo edoxenofobia, adibidez, eta hauek auzitan jarriz gero,zeharo suntsitu beharko lirateke, ahal izanez gero.

Gure ikasgeletako egunerokotasunean, dudarik ga-be, izen-abizenak dituzten krisi jakinei ihardetsi be-har diegu. Alde batetik, gero eta ohikoagoa da lan-

Sahún-go elizaren gorapetik (Angel Olorón, 1999).

HHoorr llaannddaa--eesskkoollaarreenn eettaa bbeess--

tteellaakkooaarreenn eeggiinnkkiizzuunnaa eegguu--

nneezz eegguunn ggaarrrraannttzzii hhaannddiiaaggooaa hhaarrttzzeenn

aarrii ddaa;; eezzaagguuttzzaarreenn ttrraannssmmiissiiooaann,, bbaaii--

ttaa,, hheeiinn hhaannddiiaaggoo bbaatteeaann,, ggaarraappeenn

ppeerrttssoonnaall eettaa ssoozziiaalleeaann aauurrrreerraa eeggii--

tteekkoo eezziinnbbeesstteekkooaakk ddiirreenn bbaalliiooeenn

ttrraannssmmiissiiooaann eerree:: eellkkaarrttaassuunnaa,, bbeess--

tteellaakkoottaassuunnaa eerrrreessppeettaattzzeeaa,, eezz ddiiss--

kkrriimmiinnaattzzeeaa,, bbaakkeeaa,, eerraannttzzuukkiizzuunnaa,,

iinngguurruunneeaa eerrrreessppeettaattuu eettaa zzaaiinnttzzeeaa,,

eettaabb..;; bbaaiittaa aallddeerrddii ssoozziioo--aaffeekkttiibbooee--

ttaann eerree:: aauuttoo--eessttiimmaazziiooaa,, bbeerree bbuurruuaann

ssiinneesstteeaa,, ppaarrtteekkaattzzeeaa,, eettaabb

Page 21: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

Sahún-go karrika estua (Angel Olorón, 1999).

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

41

Ba al da landa-eskolarik?

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

40

dezaketen eragina dela eta, ekimen berriak martxanjartzeko eta bide berriak urratzeko, software aske,ireki eta doakoa banatzeko, irakasleen prestakun-tzarako prozesu planifikatu bati hasiera emateko,teknologia berriez ikasgeletan sortzen diren beneta-ko ekimen eta proposamenez arduratzeko profesio-nal berriekin eskolak aberasteko eta beste hamaikaegiteko espazio egokia izan litezkeelako. Baina horiez da multinazionalentzako diru-bidea, eta, gainera,ez du titular askorik ematen.

Kontuak kontu, Extremadura, Andaluzia eta bestehainbat erkidegoren aldean, urte batzuetako atzera-pena daramagu, hori bai, egoera surrealista batzuktartekaturik, hala nola baliabide berriak testu libu-ruak eskaneatzeko erabili eta beti bezala lanean jar-dutea baina, hori bai, paperik gabe, "arbela digital"deritzon programak nahi omen duen bezala, liburueta liburutegien erabilera sustatzeko hezkuntza ad-ministrazio berberak lehenago martxan jarri zuenbeste programa harez beste aldera.

Irakasleen eta zentroen egoera

Amaitzeko, zentroen eta beroriei atxikitako irakasle-en egoera berria dugu hor: Erreformarekin batera

sortu ziren partaidetzaren aldeko proposamen eta di-namikak pixkanaka ezabatu eta hezkuntza-komuni-tateek hitzartu eta adosturiko Zentroko HezkuntzaProiektuen inguruko zentroen antolakuntza apurka-apurka abandonatu dira.

Landa-inguruneko zentro isolatuen lekuan, dekretubidez, Taldekaturiko Landa-Ikastetxeak agertu diraeta, hezkuntza sistemaren gainerakoan gertatzenden bezala, horiek ere kolegiatu gabeko hierarkienarabera sailkaturiko zuzendari ekipoek kudeatzen di-tuzte; orokorki, Administrazioaren politikak praktikanezartzeko eta hiriko bulegoetan hartutako determi-nazio ekonomizistetan oinarrituriko erabakien trans-misio kate gisakoak dihardute: zuzendaritza ereduhori ekonomikoki eta puntuen bidez sustatzen, in-dartzen eta saritzen du indarreko Administrazio ho-rrek.

Zentroetako plantilek eta ratioek ez dute aintzat har-tzen landa-ingurunearen errealitatea, ezta adminis-tratiboki antolaturik dauden taldekaturiko landa-ikas-tetxe horien sakabanaketa, ezta ikasgela bereanadin desberdinetako ikasleak izatea, ezta sortzen aridiren egoera berriak (goian azaldu ditudanak). Etahori larritu egiten da prestaturiko espezialitatea ezinpraktikan jar dezaketen (baina, azkenean, usteka-bez tutore-lanetan jardun behar duten) espezialistamordoxka batek bete behar omen duten tutoretzapixkanaka desagertzen ari baita.

Irakaslearen etengabeko prestakuntza (landa-ingu-runean are eta zailagoa, eskaintza ezagatik eta lekualdatzeengatik) ia ez da existitzen: ikasgeletakoerrealitatetik urrundu eta zorrozki hierarkizaturikdauden landa-ikastetxe taldekatu batzuetan interespolitiko jakin batzuen zerbitzutara egiten den trami-te burokratiko hutsa baino ez da, kasik; horrek, nos-ki, landa-irakaslearen partaidetza eta egunean jar-

tzea eragotzi egiten du. Irakasleak, horrela, ez duegonkortasun laboralik, ezta betetzen duen plazanere.

Tamalez, aspaldikotasuna euskarri ia bakarra zuentraslado lehiaketen bitarteko sistemak, aspalditik he-rentzian hartua, eta egiazko premien aurretik eko-nomia lehenesten duen merkantilizazio horrek, ira-kaslea behin-behinekotasun egoeran urte luzetanegonarazten dute, benetan existitzen diren eta hez-kuntza-prozesuetan inplikatzeko gero eta motibaziomotelagoa agertzen duen irakasleriak urtero betebehar dituen plazetan egonkortasunik izateko auke-ra ukatuta.

Bukaera gisara

Panorama horretara begira, berriro galdetu diot neu-re buruari: ba ote da oraino landa-eskolarik?

Azkenean, aldatu den arren, eta aspaldi honetan txa-rretik okerrera joan den arren, badirudi oraino ere"landa-eskolatzat” jo dezakegun eredu batek bizirikdirauela; izan ere, aldaketa horiek guztiek hiri esko-lak ohikoak dituen errealitateetara gerturatzen omengaituzten arren, landa-eskola kudeatzeko forma ezinizan daiteke berbera izan.

Batez ere, goizean nire ikasgelan sartzen naizene-an ez dudalako topatzen bertan 3. A edo 5. B klasea,ikasle gehiago dituzten eskoletan gertatzen den mo-dura, edo adin bereko ikasle guztiak klase berean;hor topatzen dudana da Eloy, María, Jesús, Juan,Irene, María, Sheila, Cristina, Álex, Carla eta Álva-ro; horiek, bere hiru, bost, zazpi edo bederatzi urtedituztela egunon esaten didate, begiratzen didate,nik begiratzen diet, elkarri irriño bat egiten diogu, eta,beste egun batez, elkarrekin ikasten, galderak egi-ten, sortzen zaizkigun arazoen konponbidea bila-tzen, eta, hitz batez, gure bizitzako puska bat parte-katzen hasten gara.

Horretaz, ez nire planteamenduak, ez nire lana ezinizan daitezke bestelako eskoletan bezalakoak izan:horrek bereizitako tratamendua eskatuko luke, bai-na orain hori ez du aintzat hartzen hezkuntza siste-mak.

Berrikuntza Mugimenduaren "Aula Libre" "paperezko" aldizkarian, 85.zkan, plazaratu zen artikulu hau 2007ko maiatzean.

HHeezzkkuunnttzzaa ssiisstteemmaarreenn mmeerr--

kkaannttiilliizzaattzzee--pprroozzeessuuaa jjaassaa--

tteeaa ssuueerrttaattuu zzaaiigguu:: hhoorrrreenn aarraabbeerraa,,

tteekknnoollooggiieenn nnaahhaassttee--bboorrrraassttee hhoorrrree--

ttaann iirraakkaasslleeaa bbeehhaarr bbeezzaallaakkoo pprreessttaa--

kkuunnttzzaarriikk ggaabbeekkoo zzeerrbbiittzzaarrii bbiihhuurr--

ttzzeeaa nnaahhii dduuttee,, bbeerree pprrooppoossaammeenn eettaa

pprreemmiiaakk aaiinnttzzaatt hhaarrttuu ggaabbee;; ffaammiilliiaakk,,

bbeerrrriizz,, kkoonnttssuummiittzzaaiillee hhuuttssaakk iizzaannggoo

lliirraatteekkee eettaa,, iikkaassggeelleenn bbiittaarrtteezz,, ttaa--

bblleettssppcc eettaa MMiiccrroossoofftt--eekkoo pprroodduukk--

ttuuaakk ssaalldduukkoo lliittzzaaiizzkkiieekkee

IIrraakkaasslleeaarreenn eetteennggaabbeekkoo

pprreessttaakkuunnttzzaa ((llaannddaa--iinngguurruu--

nneeaann aarree eettaa zzaaiillaaggooaa,, eesskkaaiinnttzzaa eezzaa--

ggaattiikk eettaa lleekkuu aallddaattzzeeeennggaattiikk)) iiaa eezz

ddaa eexxiissttiittzzeenn

BBaaddiirruuddii oorraaiinnoo eerree ""llaannddaa--

eesskkoollaattzzaatt”” jjoo ddeezzaakkeegguunn

eerreedduu bbaatteekk bbiizziirriikk ddiirraauueellaa;; iizzaann

eerree,, aallddaakkeettaa hhoorriieekk gguuzzttiieekk hhiirrii eess--

kkoollaakk oohhiikkooaakk ddiittuueenn eerrrreeaalliittaatteeee--

ttaarraa ggeerr ttuurraattzzeenn oommeenn ggaaiittuuzztteenn

aarrrreenn,, llaannddaa--eesskkoollaa kkuuddeeaattzzeekkoo ffoorr--

mmaa eezziinn iizzaann ddaaiitteekkee bbeerrbbeerraa iizzaann

Page 22: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

EEsskkoollaa ttxxiikkiiaakk,,ttxxiikkiittaassuunneeaann hhaannddii

Mikel Gereka Zelaia

Iturengo herri eskolako maisua eta HUHEZIko irakaslea

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

43Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

42

Artikulu honetan Euskal Herrian zehar sakabanatu-rik dauden landa-eremuko herrietako eskolei buruz-ko hausnarketa xume bat eskaintzen da, urte mor-doxka batzuetan, errepidea gora, errepidea behera,maleta soinean hartuta, horrelako eskoletan aritzenden irakasle ibiltari baten ikuspegitik. Eskola txikie-tan irakatsiz ikasleengandik aunitz ikasi duenarenikuspegitik.

Ez da formula magikorik eskaintzen, eskola txiki bakoi-tza bere testuinguruan kokatzen den mundu bat baita.Txikiak gara tamainan, baina harro gaude gure txikita-sunean. Ez dugu handiak diren modukoak izan nahi. Ezdugu homogeneitatea bilatu eta bultzatzen. Heteroge-neitateak karakterizatzen gaitu eta horrela agertu nahidugu mundura. Txikiak izanik, handi garelako txikita-sunean.

Eskola txikiak, inklusioaren eredu psikopedagogikoa

Eskola txikiak, landa-eremuko eskolak, eskola unita-rioak, osatu gabeko eskolak, herri txikietako eskolak...Oraindik guk geuk ere ez dakigu zein den gure eskola-eredua hobekien definitzen duen deitura. Bat aukera-tzekotan, herri txikietako hezkuntza-komunitateakizan zitekeen deitura egokia, nahiz eta agian luzeegiaeta ez oso musikala edo praktikoa izan.

Guk lan egiten dugun herri txikietako hezkuntza-komu-nitateek eskolako eraikuntza bera gainditzen baitute;kalea hartzen dute, herria bustitzen dute, eta ikasleakprotagonistak izanik ere, irakasle nahiz gurasoekin ba-tera komunitate bat osatzen dugu, hezkuntza-komuni-tatea. Gure ikasleek, (eta guk geuk ere bai), komunita-te horrekiko pertenentzia edo partehartze sentimenduindartsua dute, eta horrek zerikusi zuzena du beraienauto-kontzeptu, auto-estimu eta nortasunaren eraikun-tzarekin.

Txikiak gara eta txiki izaten jarraituko dugu, hori baitagure izatearen muina. Landa-eremuan gaude eta ho-rregatik gara txikiak, tamainan. Euskara da landa-ere-muaren hizkuntza, komunitatearen hizkuntza, eta gukbertako hiztunon hizkuntza eta euskaraz bizi eta eus-karari bizitza eman nahi diogu gure komunitatetan.Euskaldun osoak eta eleanitzak izan nahi dugu. Beraz,Euskal Herria herri txikiaren barrenean, gure txiki iza-tearen aldarrikapena egiten dugu. Txiki izanda ere, ere-du izan gaitezkeelako, hezkuntza-komunitateentzakoeredu.

Ez gara eskola txikiak (peioratiboa dirudi txiki horrek)baizik eta hezkuntza-komunitate txikiak herri txikietan.Arexolaleibak dioen moduan (Arexolaleiba, 2004):“small is beautiful”, txiki izatea ederra da.

Konstruktibismoa da gure eguneroko jardunaren oina-rri psikopedagogikoaren markoa. Gure ikasleek berenaurre ezagupenetatik abiatu eta une oro eraikitzen du-te ezagutza esanguratsua. Gure lana “aldamio” lanaegitea da, ikaslearen ezagutza-eraikuntza horretan,betiere bere Garapen Hurbileko Eremuan (ZDP: “Zonade Desarrollo Próximo”) sostengua ematea, laguntzaeskaintzea eta aprendizaia esanguratsua lortzeko tres-nak ezagutaraztea.

Gure eskoletan badakigu zer den aniztasunean lan egi-tea eta ez dugu aniztasun hori traba bezala ikusten. Ezdugu nahi aniztasuna gutxitzea eta ez dugu homoge-neotasuna bilatzen, ez baita existitzen, ez gelan eztabizitzan ere. Gure geletako aniztasuna aberastasun-iturri bezala kontsideratzen dugu. Ez dugu lan egitekoformula magikorik, baina Lotan-ek (Cohen eta Lotan,1997) azaldu zuen konplexutasunaren pedagogia kon-tuan hartzen saiatzen gara:

“Una estructura educativa capaz de enseñar con unalto nivel intelectual en clases que son heterogéne-as desde el punto de vista académico, lingüístico, ét-nico y social, de forma que las tareas académicaspuedan ser atractivas y retadoras”.

Gure eskoletan ikas-irakats prozesuetako “tempo” des-

berdinak errespetatzen ditugu. Ikasle bakoitza mundubat da, eta bera den bezala onartu eta baloratzen du-gu. Bere “tempo” hori errespetatzeko arreta handia jar-tzen da eta laneko ohituren oinarrizkoenetako ezauga-rria da.

IIkkaasslleeaakk pprroottaaggoonniissttaakk iizzaa--

nniikk eerree,, iirraakkaassllee nnaahhiizz gguurraa--

ssooeekkiinn bbaatteerraa kkoommuunniittaattee bbaatt oossaa--

ttzzeenn dduugguu,, hheezzkkuunnttzzaa--kkoommuunniittaatteeaa..

GGuurree iikkaasslleeeekk,, ((eettaa gguukk ggeeuukk eerree bbaaii)),,

kkoommuunniittaattee hhoorrrreekkiikkoo ppeerrtteenneennttzziiaa

eeddoo ppaarrtteehhaarrttzzee sseennttiimmeenndduu iinnddaarr--

ttssuuaa dduuttee,, eettaa hhoorrrreekk zzeerriikkuussii zzuuzzeennaa

dduu bbeerraaiieenn aauuttoo--kkoonnttzzeeppttuu,, aauuttoo--eessttii--

mmuu eettaa nnoorrttaassuunnaarreenn eerraaiikkuunnttzzaarreekkiinn

Page 23: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

45

Eskola txikiak, txikitasunean handi

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

44

Aniztasun horren ezinbesteko markoa eskola inklusi-boaren markoa da, eta hor eta ez beste inon kokatunahi ditugu gure herri txikietako hezkuntza-komunita-teak, komunitate inklusiboak, alegia.

“La educación inclusiva es una actitud, un sistema devalores y creencias, no una acción ni un conjunto deacciones. (..) Hoy en día la creciente diversidad dealumnos en nuestro sistema educativo es un impor-tante tema de debate y preocupación. Entre las dife-rencias se encuentran la lengua, la cultura, la reli-gión, el sexo, la discapacidad, la preferencia sexual,el estado socioeconómico, el marco geográfico y mu-chas más, que denotan la multiculturalidad existenteen la escuela. Pero, frente a esta realidad, a menu-do, encontramos que la diversidad es entendida co-mo un problema, más que como una maravillosaoportunidad de aprender sobre la variedad de vidade otras personas, y también sobre lo que significaser humano. A nuestro juicio, ser incluido, valorado yrespetado por quien uno es en un mundo diverso yplural por naturaleza” (Arnáiz, 1996).

Eskola honetan, beraz, kultura edo jatorria beste alda-gai bat besterik ez da. Horregatik ez diogu beldurrikgaur egun hainbestetan berba egiten den immigrazio-aren fenomenoari. Guk “haur etorkinak” termino beraere kuestionatzen dugu. Ez dago haur etorkinik. Etor-kinak, izatekotan haur horien gurasoak izango dira.Haurrak haurrak dira eta gure komunitate inklusiboanongi etorriak dira guztiak, bakoitza bere berezitasune-kin. Ez diogu jatorriari begiratzen. Haur horren beharespezifikoei erantzuna emateko gai izan behar dugulauste dugu eta horretan jartzen dugu indarra. Ez duguesan nahi ez dugunik ezer egin behar. Eskola inklusi-boa aldarrikatzen badugu, gizarte inklusibo bat nahi etaaldarrikatzen dugulako da, eta immigrazioak dakartzanerronka berriei aurre egiteko ezinbesteko ikusten duguKulturarteko Hezkuntzari behar duen tokia ematea,nahiz gure curriculumean nahiz komunitate osoan.

Euskal curriculumak Kulturarteko Hezkuntzaz blaituabehar du izan, ez baitugu ahaztu behar, euskal kulturaeta euskara guztiona izango dela (Euskal Herrira gubaino beranduago iritsi direnena ere bai) edo ez delagehiago izango (Barquín, 2004).

“Kulturarteko Hezkuntza ikuspegi edo enfoke bat da,gizarte osoa eta hiritar bakoitza inplikatzen duena.Desberdintasun kulturalak beti daude presente es-kola testuinguruetan, nahiz eta jatorri etniko edo na-zional jakin bateko talde konkreturik ez egon. Kontuaez da orain heziketako esku-hartze espezifiko batezartzea talde kulturalentzat, baizik eta ikuspegi be-rri bat, hezkuntza prozesu osoaren dimentsio eta es-parruetan eragiten duena” (Barquín, 2003).

Gorago aipatu dugun moduan, hezkuntza inklusiboa,jarrera bat da, balore eta sinismen sistema bat. Egundugun curriculumean azaltzen dira hitz ponpoxoetan ja-rrerak eta balioen garrantzia, baina eguneroko prakti-kan, sarritan, eskola ezagutzaren transmisorea da soi-lik neurri handi batean. Beraz, bada garaia eskema ba-tzuk aldatzen joateko, eta jarrerei, elkartasunari, erres-petuari, desberdintasunaren aberastasunari eta justiziasozialari ere gure curriculumean merezi duten bere to-kia emateko. Ez da nahikoa izango matematika, hiz-kuntza eta ingelesa ondo jakitea geroko hiritarrak gi-zartean ongi egokitzeko; horiek bezain garrantzitsuak–edo garrantzitsuagoak, gure ustetan- baitira lehen ai-paturiko jarrera eta balio berriak.

Horren harira, komeni da kontzeptu hauek garbi be-reiztea (Barquín, 2003.):

• Desberdintasuna (Diferentzia): Hezkuntza faktorehauekin dago lotuta: adimena, ikaskuntza erritmoa,gaitasunak...

• Aniztasuna: Konnotazio positiboa dauka. Oro har,esan daiteke: “munduan ez daude bi sorkari berdin”.

• Parekotasunik eza (desigualdad): Konnotazio nega-tiboa dauka. Aldagai sozial, ekonomiko eta politikoe-kin dago lotuta. Talde-dimentsioa dauka.

Eskolak desberdintasuna kontuan izan behar du, aniz-tasuna bultzatu behar du, eta, ahal den heinean, pare-kotasunik ez izatea neutralizatu behar du. Ildo horreta-tik, arriskutsua da gizakiok elkarrengandik banatzengaituena azpimarratzea, batzen gaituena baino. Esko-laren erronka bada komunean daukaguna nabarmen-tzea ere (Barquín, 2003).

Gure herri txikietan eskolak laguntzen die haurrei komu-nitatean integratzen, eta horretarako beharrezko dituz-

ten tresnak eskaintzen ditu. Ezinbestekoa da aldarrika-tzea talde interakzioaren garrantzia aprendizaian eta ira-kaslearen papera eragile eta ikertzaile aktiboa bezala.

Herri txiki batean ez dago eskolaren eta kalearen arte-ko distantzia handirik. Haurra eskolan integratzen de-nean, herrian integratzen ari da, testuingurua ez baitasobera aldatzen. Lagun berberak izango ditu eskolaneta kalean, eta hizkuntza bera, euskara erabiliko du baieskolan eta bai kalean ere. Eskolak eta kaleak (eragi-le sozialak, gurasoak...) hezkuntza-komunitatea osa-tzen baitute.

Herri txikietako hezkuntza-komunitateak sozialki efi-zienteagoak dira. Hezkuntzaren didaktikan sarritan ai-patzen dira inklusioa ezartzen joateko irizpideak. Aniz-tasunari erantzuteko estrategi metodologikoen artean,hauek aipatzen dira (Artetxe, Martinez eta Gereka,2004):

HHeezzkkuunnttzzaa iinnkklluussiibbooaa,, jjaarrrree--

rraa bbaatt ddaa,, bbaalloorree eettaa ssiinniiss--

mmeenn ssiisstteemmaa bbaatt.. EEgguunn dduugguunn ccuurrrrii--

ccuulluummeeaann aazzaallttzzeenn ddiirraa hhiittzz ppoonnppooxxoo--

eettaann jjaarrrreerraakk eettaa bbaalliiooeenn ggaarrrraannttzziiaa,,

bbaaiinnaa eegguunneerrookkoo pprraakkttiikkaann,, ssaarrrriittaann,,

eesskkoollaa eezzaagguuttzzaarreenn ttrraannssmmiissoorreeaa ddaa

ssooiilliikk nneeuurrrrii hhaannddii bbaatteeaann.. BBeerraazz,, bbaa--

ddaa ggaarraaiiaa eesskkeemmaa bbaattzzuukk aallddaattzzeenn jjoo--

aatteekkoo,, eettaa jjaarrrreerreeii,, eellkkaarrttaassuunnaarrii,,

eerrrreessppeettuuaarrii,, ddeessbbeerrddiinnttaassuunnaarreenn

aabbeerraassttaassuunnaarrii eettaa jjuussttiizziiaa ssoozziiaallaarrii

eerree gguurree ccuurrrriiccuulluummeeaann mmeerreezzii dduutteenn

bbeerree ttookkiiaa eemmaatteekkoo

Txikien gelan. Amaiurko eskola (2006).

Page 24: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

47

Eskola txikiak, txikitasunean handi

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

46

• Taldekatze eta ordutegi malguak: Malgutasuna dainklusioaren giltzarrietariko bat. Mailakatze kontzeptuaez dugu bakarrik begiratu behar parametro akademi-koetan, baizik eta giza konplexutasunaren ikuspegitik.

• Lan-proiektuetan oinarrituriko irakaskuntza:Proiektuen bidezko metodologia lan egiteko era irekiada. Bertan, arazoen (kognitiboak, prozedurazkoak etajarrerazkoak) ebazpenen inguruan guztion, ikaslenahiz irakasle, elkarrekiko interakzioa eta inplikazioaera irekian eta adostasunez ematen da. Baliagarria daikasleen motibazioa areagotzeko beraien protagonis-moa eta partehartze aktiboa sentitzen dutelako, proze-su osoan zehar. Eta, aldi berean, proiektu hauek be-raien interesgune eta proposamenetatik abiatzen dire-lako.

• Txokoak: Denok dakigu dugu zer diren txokoak; umedesberdinak, aldi batera egon daitezke gelako espa-zio-txokoetan, halako edo bestelako ekintzak aurreraeramaten, metodologia ezberdinak erabilita. Metodo-logia honek malgutasuna jartzen du agerian eta hete-rogeneitatearen eredu da. Baliagarria da hautazkota-suna lantzeko, hainbat testuingurutan ezagutzak apli-katzeko eta ikasle guztien interesak eta nahiak bide-ratzeko. Aldi berean, lan egiteko modu honek ikasle-en parte hartzea eta autonomiaren maila altua ber-matzen ditu.

• Tailerrak: Tailerra, ardatz tematiko baten inguruanekintza marko bat errazteko asmoz antolaturiko “espa-zio sozial” bat da. Honek irakasleriaren ekintza zuze-naren eta ezagutzaren eraikuntza sozialaren arteko uz-tarketa errazten du. Ekintza sekuentzia bat proposa-tzen du tailerrak normalean, non irakasleriak egindakocurriculumaren analisi batetik abiatuz, diziplina ezber-dinetako edukiak elkarlotzen saiatzen diren, eta bere-ziki eduki hiru motak: kontzeptuak, prozedurak eta ja-rrerak.

Tailerretan prozedurak bihurtzen dira kontzeptuak etajarrerak bideratzeko ardatza. Eskaintzen duen malgu-tasunagatik oso baliagarria izan daiteke. Edozein es-paziotan antola daitekek eta irakaskuntzaren edozeingai edo esparru lan daiteke bertan.

Tailerra gai baten zati bati edo gai osoari aplikatu da-kioke, eta bai diziplinen arteko proposamen bati ere.Talde bakar batentzat edo ziklo edo kurtso bateko tal-de guztientzat antolatu daiteke, eta ordutegiaren ordubatzuk bakarrik erabili edo curriculum osoa modu ho-netan antolatu daiteke.

Eragozpena? Lan egiteko modu honek dakarren aldezaurreko materialen hornitzea eta antolaketa. Honek pre-bisioa eta irekitasuna, autokritika, errebisioa eta kon-fiantza eskatzen du irakasleriaren aldetik. Hots, meto-dologia honekin lan egiten hasteko gutxienezko forma-zioa. Metodologia honek irakats ekipoen eta irakaskun-tza-ereduen arteko koherentziari erantzun behar dio.

• Talde kooperatiboak. Ikaskuntza kooperatiboa:Talde kooperatiboen estrategia gela arruntaren barrene-an aniztasunari aurre egiteko oso estrategia indartsuaeta eraginkorra da, ezagutza sozialki eraikitzeko eta el-kar laguntzarako tresna aproposa delako. Talde koope-ratiboen lana ez da banakako lanaren batuketa, bukae-rako ekoizpena egin ahal izateko banakako zati ezber-dinak ezinbesteko dituen ekoizpen kolektiboa baizik.

Estrategia hau oso baliagarria da aniztasunari aurreegiteko eta elkar laguntza suspertu eta bermatzeko.Estilo kognitibo, interesgune eta trebetasun ezberdine-tatik abiatuz lan egiteko tresna interesgarria eta osoaberatsa bihurtu daitekeelako. Gainera, kontuan har-tzen du oso garrantzitsua den aspektu bat: ez da ba-karrik emaitza ebaluatzen, prozesua baizik, eta, bere-ziki, lanaren dinamika eta norbanakoaren papera.

• Berdinkideen tutoretza (peer tutoring): Estrategiahau ikasle batek beste ikasle baten eskaerari jarraituz,honi ematen dion laguntzan oinarritzen da. Kooperazioaematen da, baina ez talde txiki eta heterogeneotan, bi-koteka baizik; talde bateko ikasleen arteko bikotetan.Batek tutore papera hartzen du eta bestea ikaslea da.

Errealitatearen ispilu da estrategia hau. Gelatik kanpo-ra ere haurrak beste haur batzuengandik gauza askoikasten ditu eta jakina da hor ematen den interakzio ho-ri nahitaezkoa dela haurraren bilakaerako. Gainera,ikaslearen autonomia eta auto-estimua indartu ditzake

estrategia honek. Eskaera egiten duenak berak hauta-tzen du norengana jo (eta bere eskaera ase) eta la-guntza ematen duenari bere ezagutza konpartitzekoparada ematen dio.

Estrategia horiek guztiak (batzuk gehiagotan eta bestebatzuk gutxiagotan) gure egunerokoa osatzen dute. Ezda bakarrik ohituak gaudela modu horretan lan egitera,baizik eta ezinezkoa litzatekeela beste modu baten ego-ki lan egitea. Aniztasuna, malgutasuna, “tempo”ak... na-turalak dira gure ikasleentzat, ez baitute besterik eza-gutu. Eskolara sartzen diren unetik. Eta interakzioa,konstruktibismoaren ezaugarri sendoa, gure ikas-ira-kats prozesuaren oinarria da. Haurrak besteekiko in-terakzioan eraikitzen baititu ezagutza esangura-tsuak.

Eskolaren helburua denontzako kalitatezko hezkuntzaeskaintzea da, eta hori lortzeko nahitaezkoa da hete-rogeneitatea. Ikaskuntza-prozesuko heterogeneota-

sunaren sozializazioa kalitate sinonimoa da, denon-tzako aukera gehiago eta anitzagoak eskaintzen baiti-tu (Rué, 2002).

Gure ikasleek lortzen duten autonomia-maila nabar-mena izaten da. Irakasleak ez du zertan izan “jakitun”

Elkarrekin hobeki. Amaiurko eskola (2006).

AArrrriisskkuuttssuuaa ddaa ggiizzaakkiiookk eell--

kkaarrrreennggaannddiikk bbaannaattzzeenn ggaaii--

ttuueennaa aazzppiimmaarrrraattzzeeaa,, bbaattzzeenn ggaaiittuueennaa

bbaaiinnoo.. EEsskkoollaarreenn eerrrroonnkkaa bbaaddaa kkoommuu--

nneeaann ddaauukkaagguunnaa nnaabbaarrmmeennttzzeeaa eerree

IIrraakkaasslleeaakk eezz dduu zzeerrttaann iizzaann

““jjaakkiittuunn”” bbaakkaarrrraa,, ddeennookk ggaa--

rraa//ddiirraa jjaakkiittuunnaakk eessppaarrrruu ddeessbbeerrddii--

nneettaann.. DDeennookk bbeehhaarr dduugguu llaagguunnttzzaa

eettaa ddeennookk eesskkaaiinn ddiieezzaaiieekkeegguu ggeeuurree

llaagguunnttzzaa bbeessttee bbaattzzuueeii

Page 25: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

49Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

48

bakarra, denok gara/dira jakitunak esparru desberdi-netan. Denok behar dugu laguntza eta denok eskaindiezaiekegu geure laguntza beste batzuei.

“Eskola inklusiboagoak edo barneratzaileagoak lor-tzeko, eskolan lan egiteko moduak aldatu egin behardira. Eskolako kultura aldatu behar da” (Ainscow,2003).

Guk ez dugu soluzio magikorik (irakaslearen etenga-beko formazioa ezinbestekoa da aldaketa baten au-rrean beharrezkoa den adimenaren irekitasunerako,“apertura mental”). Baina argi dago herri txikietakohezkuntza komunitatetako kultura beste bat dela eza-gutzen ditugun eskola handien gehiengoarekin alde-ratuz. Inklusiboagoak gara eta uste dugu badugula zererakutsi alderdi horretan. Eta desberdinak garenez,gurekiko tratamendu desberdina izatea eskatzen dio-gu administrazioari. Autonomia eta malgutasun han-diagoak. Aniztasunari kalitatez aurre egiteko errekur-tso gehiago. Irakasleriaren etengabeko formazioa(Ikerketa-Ekintza Metodoan oinarrituriko formazioa).Gure berezitasunaren errekonozimendua eta inklusio-ari ateak irekitzea.

Tonucci-k (1998) azaldutakoarekin bat gatoz gu: “He-rrietako eskolak abangoardia dira, adin ezberdinakegunero aurrez aurre daudelarik. Proposamen indar-tsua dira, bultzatzea merezi duen proposamena”.

Bestalde, Xavier Besalú-k (2002) honakoa dio herri txi-kietako eskolei buruz:

“Las escuelas rurales constituyen una realidad don-de la integración en el marco de la diversidad es unarealidad antigua y contrastada. Algunas investiga-ciones muestran cómo la instauración de la gradua-ción escolar ha justificado y legitimado la necesidadde la selección académica de los alumnos y las ven-tajas de la homogeneización. Hoy, cuando la plurali-dad y la democracia real han pasado a un primer pla-no, tal vez sea el momento adecuado para reivindi-car las ventajas y la tradición de la escuela rural.

La heterogeneidad es evidente en cualquier grupo,pero en una escuela incompleta el factor diversidadaparece con toda su plenitud: distintas edades, dis-tintos niveles madurativos, distintos estilos de apren-dizaje, distintas personalidades, variedad de progra-mas, etc. Para atender educativamente esta diversi-dad y conseguir una escuela de calidad se hace ne-cesario un planteamiento organizativo claro del tiem-po, del espacio, del material, del agrupamiento de losalumnos, de las atenciones individuales que reque-rirán algunos de ellos y de las normas de funciona-miento de orden general.

Se necesita también un planteamiento didáctico bienplanificado y estructurado, pues en la fase interacti-va es prácticamente imposible tomar tantas decisio-nes curriculares simultáneamente. Debe otorgarsepreeminencia a la adquisición de técnicas, hábitos yactitudes de trabajo que sean útiles para cualquier si-tuación de aprendizaje y a la selección del materialdidáctico y de consulta.

Podríamos decir, para terminar, que la escuela rurales una experiencia exitosa y viva de investigación,especialmente preparada para atender con calidad alos alumnos pertenecientes a minorías culturales”

Goian aipatzen den gutxiengo kulturalei buruz hauxeesan nahi dugu. Gure eskola inklusiboaren markoanhizkuntza edo kultura beste aldagai batzuk bezala kon-tsideratuak dira, aniztasunaren barneko aldagaiak, etahori horrela kontuan harturik tratatuko ditugu. Atzerriko

ikasle batek jasoko duen laguntza pedagogikoa izangoda (Barquín, 2003): ez baztertzailea eta talde osoare-kin batera.

Harrera gizarteko hizkuntza ez ezagutzea izan ohi daikasle atzerritarren aprendizaia eta partizipazioa ozto-patu dezakeen lehendabiziko barrera nagusia. Kasuhorretan, badaude ere eskolako giro goxo eta inklusi-boa lortzeko eta hizkuntza indartzeko estrategiak; errazaplikatzekoak eta oso eragingarriak. Luze joko luke ho-riek guztiak hemen azaltzea, baina uste dut merezi due-la estrategia horiei buruzko aipua egitea (Coelho,2006).

Hau da gure egunerokoari buruzko hausnarketa, txiki-tasunetik mundu handira eskaintzen duguna.

Erreferentzia bibliografikoak:

• Arexolaleiba, J. (2004). “Europan eta munduan aniztasuna:Etorkizuna= Etorkintasuna?!”. Bat Soziolinguistika aldizkaria 52, 95-111.orr.

• Arnáiz, P. (1996). “Las escuelas son para todos”. Siglo Cero 27, 25-34. orr; edo interneten: http://members.fortunecity.com/camino 2001/Inclusion.htm.

• Artetxe, M.; Martinez, J.I., eta Gereka, M. (2003). “Gelainklusibotarako estrategiak”. Hizkuntzen Psikopedagogiako lizentziakotalde lana (argitaratu gabea), Hezkuntza Berezia gaian, HUHEZIfakultatea, Mondragon Unibertsitatea, Eskoriatza.

• Barquín, A. (2004). “El euskara y la integración lingüística de losinmigrantes”. Etorki(zu)nak. Inmigrazioa eta Kultur aniztasuna EuskalHerrian jardunaldiak. Sakanako Mankomunitatea. Altsasu.

• Barquín, A. (2003). Eskuhartze Psikopedagogikoa testuingurukulturanitzetan (apunteak). Hizkuntzen Psikopedagogia On-line,HUHEZI fakultatea, Mondragon Unibertsitatea, Eskoriatza.

• Besalú, X (2002). Diversidad cultural y educación. Madrid: Síntesis.

• Coelho, E. (2006). Enseñar y aprender en escuelas multiculturales.Barcelona: Horsori, S.L.

• Hik Hasi (2003). Mell Ainscow-i egindako elkarrizketa. Hik Hasi 83,14-19. orr.

• Rué, J. (2002). “Aulas homogéneas, ¿para qué?”. InnovaciónEducativa 116, 29-34. orr.

Eskola txikiak, txikitasunean handi

Ttakun-ttakun, txalaparta tailerrean. Amaiurko eskola (2007).

GGuurree eesskkoollaa iinnkklluussiibbooaarreenn

mmaarrkkooaann hhiizzkkuunnttzzaa eeddoo kkuull--

ttuurraa bbeessttee aallddaaggaaii bbaattzzuukk bbeezzaallaa kkoonn--

ttssiiddeerraattuuaakk ddiirraa.. AAttzzeerrrriikkoo iikkaassllee bbaa--

tteekk jjaassookkoo dduueenn llaagguunnttzzaa ppeeddaaggooggii--

kkooaa iizzaannggoo ddaa,, eezz bbaazztteerrttzzaaiilleeaa eettaa ttaall--

ddee oossooaarreekkiinn bbaatteerraa

Page 26: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

51Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

50

EEssppaaiinniiaakkoo llaannddaa-- eesskkoollaahhoobbeettzzeekkoo hhaaiinnbbaatt pprrooppoossaammeennRoser Boix1

Bartzelona Unibertsitateko Didaktika eta Eskola Antolakuntzan Doktorea

Aurretiaz, gogoeta zenbait

Landa-eskolak dezenteko hobekuntza bizi izan du XX.mendearen kondarrean eta XXI.aren hastapenean. Le-henaldiko kontuak dira premia latza edo areago, mise-ria gorria nozitzeko itxura zuten neskato-mutikoen es-kola bukoliko, txiro, hits hura, gehienbat oinarri sendo-rik gabeko maisuen gidaritzapekoa.

Espainiako landa-eskolak, orokorki, azpiegituren ho-bekuntzan ez ezik, alderdi pedagogiko eta antolamen-du aldetik ere aurrera egin du. Gure landa-eskoletanhezkuntzaren kalitatea hobetzeko bidean lehen urratsaegin dela esan dezakegu baina, hori bai, hobetze bidehorretan aurrera segitu beharra dago. Hobekuntza ho-ri ez dator hiri-eskolaren eskutik, noski. Gure landa-es-kolaren hobetze hori justifikatzeko ez dugu zertan jo ho-nen eta hiri-eskolaren pedagogia eta antolamendu-egoerak konparatzera.

Honelako eskola hobea dela, gure egoera pedagogikoahobetzeko, gure antolaketa-ahuleziak, gure material-gabeziak, gure testu-liburuen eskasia, eskolaz kanpo-ko jarduera zenbait praktikatzeko ezintasuna arintzekoedo konpontzeko erdietsi edo imitatu beharreko ereduahorixe dela sinetsi edo aldarrikatzea ezin dugu euskai-lutzat hartu, inondik ere. Gure landa-eskolak eskain de-

zakeen hezkuntza baino kalitate hobekorik ez digu hi-ri-eskolak bermatuko. Zergatik ez, ordea?

Lehen-lehenik, eskolaren antolamendua eta kudeake-ta testuinguruak determinatzen dituelako: ikasle gutxieta espazio txikia edukita, neskato-mutikoak ikasturte-ka banatzea ezinezkoa da, bistan da, nahiz eta adin be-reko gaztetxoek antzeko gaitasun, interes eta ikaste-mailak omen dituzten. Dena dela, ikasleak ikasturtekabanatzeak benetan bermatuko ote digu beraien ikas-kuntza-erdiespenak hobetzerik?

Homogeneizazio estruktural eta pedagogikoaz geroz-tik, hori egungo heziketaren akats larria da, are eta la-rriagoa gure gizarte biziki heterogeneo honetan. Lan-da-eskolak bere-berea duen heterogeneotasuna, be-raz, ezin ukatuzko aberastasun pedagogikoa da: gureikasleek autonomia handia hartzen dute, eskolako le-hen urteetatik hasten baitira trebetasun metakognitibo-ak garatzen (nagusiek txikiei laguntza ematen dietela-ko; lan honetan besteari zerbait irakasteko gaia eza-gutu behar du norberak, hark uler dezan trebetasunakeskuratu eta erakutsi behar ditu, bestela… Nola iraka-tsiko ote dugu zer esan nahi duen ez dakigun edukibat?), aurrerapauso esanguratsuak egiten dituzte eten-gabe eduki kontzeptualetan ez ezik, prozedurazko etajarrerazkoetan ere bai, beren denbora nahi bezala ku-

deatzen dute eta beren kabuz antolatzen eta elkarla-nean aritzen ikasten dute; era berean, eskolako curri-culumari ikasleek beraiek ezartzen dizkiote mugak (be-ren ikaskuntza-erritmoa errespetatu egiten zaie) eta ez,ordea, metodologia didaktiko jakin baten arabera, adin-ka antolaturiko ikasle-taldeentzako testu-liburuek. Ain-tzat hartu behar dugu, era berean, honelako eskoletanmaisu-maistrak betetzen duen eginkizuna.

Bigarrenik, landa-maisuen isolamendu pedagogikoagalarazi behar dugulako; kontua da beste maisu-mais-tra batzuekin hezkuntza-arauteriaren ondoriozko pro-blematikak eta jarduerak partekatzea, iritziak jorratzea;baita gure haur eta gaztetxoak beste eskoletako ume-ekin partekatzea ere. Espainiako landa-gune askotanmaisu-maistren eta umeen isolamendua (presentzialazari gara, ez birtualaz) gure eskolen kalitatea hobetzeaeragotz dezakeen elementuetako bat izan daiteke.

Egiari zor, zortzigarren hamarkadaren hasieratik aurre-ra egin dugu, landa-eskolen multzoak sortzeari (CRA2,ZER3 , adibidez) edota informazio eta komunikazioarenteknologia berriak bertan martxan ipintzeari esker; ho-ri, hein handi batez, testuinguruak berak determinatu-tako aukera izan da baina, halaz ere, landa-eskoletanpedagogiaren eta kudeaketaren autonomia hobetzensegitu beharra dago gerora ere aurrera egingo badugu.

Eskola horien benetako premiak aztertu eta errespeta-tu behar ditugu, (hiriko) "eskola handien antzerako"izan daitezen ahalegindu ordez.

Beraz, aurretiazko gogoeten atal hau laburbilduz, Es-painiako landa-eskolako hezkuntzaren kalitatea hobe-tzeko proposamen batzuk egiteko premisa honetan oi-narrituko gara: landa-eskolak ikasi egiten du baina be-rarengandik ere ikasi egin daiteke.

Landa-eskolako hezkuntzaren kalitatea hobetzekoproposamen batzuk

Ondoren aurkezten ditugun proposamenak landa-es-kolaren azpiegitura eta instalazioei baino areago, cu-rriculum eta kudeaketa aspektuei dagozkie, batez ere.Hauek, egoera tamalgarrian dauden herrietan hartu be-har dira aintzat eta, bistan da, haurrek hartzen dutenheziketaren kalitatean dute eragina baina, halaz ere,ume horien ikaskuntza-irakaskuntza prozesuari beraridoazkien alderdi pedagogikoez arituko gara, batik bat:

• Goien ikusi dugunez, gure landa-eskolaren kalitateahobetzeko kontuan izan behar dugun lehen elemen-tua ikasleen antolamendu heterogeneoa positibotzathartzea da. Horretarako ezinbestekoa da gizarteak,familiek, maisu-maistrek, hezkuntza alorreko aginta-

(1) Landa eskolako ikasle eta irakaslea. Bartzelonako Unibertsitateko Didaktika eta Hezkuntza-Antolamendu Saileko irakasle titularra; Kataluniako Secretariat d’Escola Rural-eko kidea; GrupInteruniversitari d’Escola Rural de Catalunya (GIER) taldeko eta Observatori d’Educació Rural de Catalunya taldeko kide sortzailea.

(2) Taldekaturiko Landa-Ikastegia (Centro Rural Agrupado).(3) Landa-Eskola Aldea (Zona Escolar Rural).

Page 27: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

53

Espainiako landa-eskola hobetzeko hainbat proposamen

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

52

riek aniztasuna aberastasun gisa ulertzea eta ez, or-dea, ikaskuntzan aritzeko eragozpentzat.

• Beharrezkoa da, era berean, landa-ikasgelan lan-me-todologiak bestela planteatzea. Metodologia tradizio-nala talde homogeneo zein heterogeneoetan aplika-tzea posible bada ere, haurren premia eta interesetanoinarrituriko estrategia didaktiko aktiboak ere balia-tzeak ikaskuntza esanguratsuak garatzeko ez ezik,urte gutxi-gutxirekin autonomia maila handiak esku-ratzeko ere aukera ematen du.

• Landa-eskoletako haurren egiazko premietara egoki-turiko curriculum-materialak sor daitezen sustatzea.Ederki dakigunez, preskribaturiko eskola-curriculuma-ren, ikasleen gaitasunen eta testuinguruaren arabera,

beren eskolako haurrentzat curriculum-materialik ego-kienak zein diren erabaki behar dutenak maisu-mais-trak dira. Talde eta landa-eskolaz kanpotik datozen ma-terial didaktikoak gabe, ikasleen ikaskuntza-edukiakbaloratu eta aukeratu behar ditu landa-maisuak.

• Landa-eskola etorkizuneko maisu-maistren hastape-neko prestakuntzan aintzat hartzea. Irakasle lanbide-ko ikasketa-planetan landa-eskolak bere tokia hartubehar du, hiri-eskolak berea hartu zuen bezala. Kon-tua ez da berariazko prestakuntza ematea, ezta es-pezializazioa egitea ere. Etorkizuneko maisu-maistradenek horrelako ikastetxeez prestakuntza hartzeabaizik.

Ez da gizabidezkoa biharko maisu-maistrek herrialdehonetan landa-eskola ere badenik ere ez jakitea; ez-ta, era berean, ikasgela berean diren adin desberdi-netako haurrekin lan pedagogikoan nola jardun as-matu ez eta, horren ordez, hiri-eskolako eredu peda-gogikoari jarraitzea, landa-ingurunea eta bertako ba-lio kulturalak gutxietsita. Horiek ez ezik, landa-mai-suen egiazko premietara egokitutako etengabekoprestakuntza planetan landa-eskola aintzat hartzeaere bai.

• Landa-eskolen multzoko kide diren eskolen artean an-tolamendu- eta kudeaketa- autonomia mailak areago-tzea. Planteatu ditugun proposamenetako batzuk ezindira praktikan jarri landa-eskolek beren errealitateei etaberen eskola-premiei egokituriko arautegiak ez badi-tuzte. Esan gabe doa horiek eta hiri-eskolakoak ez di-rela beti berdinak eta, noski, landa-eskolaren berariaz-kotasunak arautze-malgutasun handiagoa eskatzenduela. Premia larrikoa da "landa-eskola entzutea": es-kola txikia bada ere, horrek ez du esan nahi ez duela iri-tzia eman eta proposamenak aurkeztu behar. Aitzitik,

komunitateari ateak zabalik dauden eskola horietan be-rrikuntzak eta ikerkuntzak ez dute etenik.

Iragarri bezala, horiexek dira XXI. mendearen hasiera ho-netarako landa-eskola hobetzeko proposamenetakozenbait. Teknologia berrien erabilera jeneralizatuarekinedota sostengu-zerbitzu (jantokiak, garraioa, haurtzain-degiak) gehiago inplementatzearekin loturiko beste hain-bat ere azpimarra ditzakegu, noski. Dena den, proposa-men horiek begi-bistakoak dira bai familientzat baita gi-zarte osoarentzat ere eta, halakotzat, landa-mundu ho-rretara mantso edo azkar iristen ari dira. Landa-giroko in-gurunean landa-eskolak orokorki eta curriculum-anizta-sun eta heterogeneotasunaren eginkizun pedagogikoaulertzea funtsezkoa da, seguruenik, une hauetan. Mese-de eskasa egingo diogu landa-populazioari landa-eskolahiri-eskolaren eredua imitatu behar duen elementutzathartuta. Berezko izaeran datza hezkuntzaren kalitatearenhobekuntzak.

Erreferentzia bibliografikoak:

• Boix, R. (2007). “Necessitats de les escoles rurals actuals i propostesde futur”. Ámbits, 36.

• Boix, R.; Feu, J. eta beste batzuk (2007). “L’école rurale enCatalogne. Une vision d’ensemble dans une perspective multidisci-plinaire”. Hemen: Alpe, Y.; Champollion, P. eta Poirey, J.L. (koord.),L’enseignement scolaire en milieu rural et montagnard, Tome 4.Besançon: Presses Universitaires de Franche-Comté.

• Barajas, M.; Boix, R. eta Silvestre, S. (2006). “Proyecto NEMED: unared transnacional para la escuela rural”. Aula, 149.

• Boix, R. (koord.) (2004) . La escuela rural: funcionamiento ynecesidades. Barcelona: Editorial Praxis.

• Boix, R. (2003). Estrategias y recursos didácticos en la escuela rural(3. argitalpena). Barcelona: Graó/ICE de la UB.

• Boix, R. (2003). “Escuela rural y territorio: entre la desruralización y lacultura local”. On-line: Revista Digital eRural, Educación, cultura ydesarrollo rural.

LLaannddaa--gguunnee aasskkoottaann mmaaiissuu--

mmaaiissttrreenn eettaa uummeeeenn iissoollaa--

mmeenndduuaa ((pprreesseennttzziiaallaazz aarrii ggaarraa,, eezz bbiirr--

ttuuaallaazz)) gguurree eesskkoolleenn kkaalliittaatteeaa hhoobbee--

ttzzeeaa eerraaggoottzz ddeezzaakkeeeenn eelleemmeennttuueettaa--

kkoo bbaatt iizzaann ddaaiitteekkee

PPeeddaaggooggiiaarreenn eettaa kkuuddeeaakkee--

ttaarreenn aauuttoonnoommiiaa hhoobbeettzzeenn

sseeggiittuu bbeehhaarrrraa ddaaggoo.. EEsskkoollaa hhoorriieenn

bbeenneettaakkoo pprreemmiiaakk aazztteerrttuu eettaa eerrrreess--

ppeettaattuu bbeehhaarr ddiittuugguu,, ((hhiirriikkoo)) ""eesskkoollaa

hhaannddiieenn aannttzzeerraakkoo"" iizzaann ddaaiitteezzeenn

aahhaalleeggiinndduu oorrddeezz

EEsskkoollaa ttxxiikkiiaa bbaaddaa eerree,, hhoo--

rrrreekk eezz dduu eessaann nnaahhii eezz dduuee--

llaa iirriittzziiaa eemmaann eettaa pprrooppoossaammeennaakk

aauurrkkeezzttuu bbeehhaarr.. AAiittzziittiikk,, kkoommuunniittaa--

tteeaarrii aatteeaakk zzaabbaalliikk ddaauuddeenn eesskkoollaa

hhoorriieettaann bbeerrrriikkuunnttzzaakk eettaa iikkeerrkkuunn--

ttzzaakk eezz dduuttee eetteenniikkNora Salbotxen argazkia (2007).

Page 28: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

55Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

54

GGeellaakkoo eessppeerriieennttzziiaa bbaatt:: eerrrreezzeettaakkNola egin genituen errezetak eta errezeta bilduma

Elena Laiz Sasiain

San Millán eskolako Lehen Hezkuntzako irakaslea

San Millán Eskola Gipuzkoako eskola txiki bat da, txikiatamainaz eta ikasle kopuruz, baina handia asmo, gogoeta ilusioari dagokienez. Gelan hainbat adinetako ikas-leak elkartuta daudenez, denekin proiektu/gai/testu mo-ta bera lantzen dugu. Bakoitzak bere mailaren araberaerantzuten du eta emaitzak ez dira berdinak, noski, bai-na elkarreraginean asko eta ondo ikasten dute.

Ondoren agertzen den esperientzia Gipuzkoako Zizurkil-go San Millán Eskolan eraman zen aurrera, zehazkiagoLehen Hezkuntzako 3, 4, 5 eta 6. mailako ikasleen gelan.

Errezeta, testu mota

Instrukzio testuen artean, eta eskolan landu ahal iza-teko, “goxoa” denik ezin ukatu errezeta, “zuku” ugariatera baitakioke, atera ere. Lerrook irakurri ahala,gainera, uste dut “gosea” egingo zaizuela eta ausar-tu ere egingo zaretela testu mota honekin lan egite-ra, hizkuntza idatzia zuen ikasleekin lantzeko orduan.

Benetako errezetekin lan eginda, begi-bistan izango di-tuzue testu-mota honen ezaugarri eta baliabide guz-tiak; dena den, gure kasuan, ondokoak baino ez dituguaztertu:

• Formatua: antolaketa espazioan ere berariazkoa du.

• Luzera: Testuok ezin dira luzeegiak izan, instrukzio-testuak izanik, praktikotasuna baitute helburu. Egingo

ote luke inork pare bat folioko errezetarik?

• Testu-egitura: Bere izenburu, osagaien zerrenda (zu-tabean edo koma artean), pasarte bat edo beste egi-kera azalduz, eta egindakoaren argazkiren bat, agian.

• Egitura jakinak: Errezeta gehienek badituzte, halanola: mahaikoen kopurua, osagaiak, egikera edoprestaketa, iraupena, zailtasuna maila, etab.

• Lexikoa: Darabilen hiztegia oso berariazkoa da, jaki-na, zehatza eta tekniko samarra (beratu, maneatu,gainerre, harrotu, irabiatu...).

• Kategoria gramatikalak: Izenak agertuko zaizkigubatik bat osagaietan, baita izenondoak eta kantitatemugatzaileak ere. Egikera edo prestaketa atalean, al-diz, aditz ugari aurkituko dugu infinitiboan, aginteranedo forma ez pertsonalean; baita modua, lekua etakantitatea adierazteko aditzondoak ere. Esaldi labu-rrak eta bakunak dira gehienak, koma eta puntu uga-riz eta hainbat testu antolatzailez josiak.

• Irakurtzeko modua: Bitxiak dira errezetak irakurtze-ko ditugun ohiturak: ia beti zutik, sukaldean eta mahu-kak bildurik. Azaletik eta arin-arin irakurri ohi dugu le-henik, ideia nagusiaz ohartzeko, eta atal jakinak be-giratzen ditugu (ea osagairen bat falta dugun, zenbatdenbora beharko dugun, zailtasuna, laberik edo hoz-kailurik behar ote dugun, etab). Ondoren, atalez atal

eta behin eta berriz irakurtzen dugu, egin ahala eta,jakina, arreta handiz. Zenbait hitz eta argibidetara,gainera, behin eta berriro itzuli ohi gara.

• Izenburu-edukia harremana: Izenburuak ia beti ja-sotzen du osagai nagusiaren izena, eta, askotan, bai-ta egikeraren gaineko aipamenen bat ere (bakailaozbetetako piperrak, patatak errioxar erara, legatza sal-tsa berdean, haragi erregosia, txibia frijituak, etab).

Errezeta bilduma egiten

a) Esperientziaren abiapuntua...

Irailaren erdialdera hasia nintzen pentsatzen nolako tes-tu motak landu behar nituen ikasleekin ikasturtean zehar.

Nire kezkak ikasleei azaldu, eta aurreko ikasturteko lanakkontuan izanik, berehala egin dugu aukera, eta aukerenartean dago errezetarena, jakina. Testu mota hori lantze-ko zer-nolako aukerak ditugun hitz egin dugu, eta ideiabat edo beste eman diet nik. Lehen hiruhilabetean lan-duko dugula erabaki dugu, urriaren azkenaldira arte edo.

Berehala hasi gara hizketan errezetaren inguruan, zerezaugarri dituen, nola definituko luketen, etab. Etxetikekarriko ditugu, gainera, errezeta horiek (liburuak, ko-adernoak, aldizkariak, errezeta solteak, etab.).

Hasiak gara, horrenbestez, lanean. Nire aldetik, aktibi-

tateak antolatzen hasi naiz. Irakurriak nituen aldez au-rretik hainbat apunte, bibliografia bila ere hasia nintzen,etab; ez nuen, ordea, gauza handirik aurkitu, salbu etaMyriam Nemirovsky-ren ideiaren bat eta “Leer y Escri-bir” Edelvives argitaletxeko liburuan beste zertxobait.Ez dut, beraz, beste irtenbiderik, lanari heldu baizik;eta, zorionez, ideia batzuk badatozkit burura.

Etorri ahala, aktibitate zerrenda egiten dut, gogoan har-turik, alde batetik, zertarako eta nola erabiltzen ditugunerrezetak gure etxeetan, eta zertan izan litezkeen inte-resgarri, bestalde, bai egoki baliatzeko testu mota hori,bai aurrera egiteko hizkuntza idatziaren ikasketan. Ze-rrenda goitik behera irakurrita, badakit gustatuko zaielaikasleei, eta gozatu egingo dugula, gainera, ikasten.Esan beharra daukat neroni ere erakartzen nauela tes-tu mota honek; gainera, oso gutxi landu dut orain arte.

Luzatu eta erantsi jarraitzen dut aktibitate zerrenda ho-rrekin, eta bildu ere egiten ditut sukaldeko errezeta etahainbat liburu eskolara eramateko hurrengo egunean.Geroago antolatuko ditut jarduera horiek, eta ataza ho-rien nondik norakoa zehaztuko.

b) Errezeten ezaugarriak ezagutzeko jarduerak...

Konta dezadan, hasteko, nolako jarduerak edo atazaklandu genituen lehen hamar edo hamabost egun haietan:

• Definitu zer den errezeta: Nork bere definizioa ida-

Page 29: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

57

Gelako esperientzia bat: errezetak. Nola egin genituen errezetak eta errezeta bilduma

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

56

tzi zuen, ozenki irakurri genituen, alderatu eta azter-tu genituen, eta iritziak eta ideiak eman genituen. Bi-naka, definizio berri bat idatzi zuten, ahal zela, nor-berak egindako hura baino hobea; irakurri genituen,aztertu, etab. Eta, elkarrekin, hoberena hautatu ge-nuen.

Ondoren, hiztegi eta entziklopedietan, errezetaren de-finizioak bilatu genituen (aurkitu genuen, jakina, batedo beste bitxi edo berririk, sendagilearena, adibidez)eta gureekin alderatu genituen. Hobeak ziren batzuk;ez guztiak, ordea, gure ustez.

• Lotu izenburuak, osagaiak eta egikerak: Liburu etaaldizkarietan bilduak genituenetatik errezeta gogoko-enak aukeratu, fotokopiatu eta zatiak egin nituen(izenburuak, osagaiak, egikerak.. bananduz). Binakaberrantolatu behar zituzten. Aukeratzeko orduan, osa-gai nagusi bera edo antzeko osagairen bat edo bes-te zutenak aukeratu nituen, derrigor irakur zezatenerrezetaren egikera.

• Antzeman lekuz kanpoko osagaiari/ei, eta aurki-tu trukatutakoaren/en ordezkoa/k: Horretarako,trukatuak nituen nik errezeta batzuen osagaiak(Ikus 1go koadroa). Bakarka zein binaka, igarri be-har zieten osagai “arrotzei” eta, egikera irakurriz,haien ordezko jatorrizkoak aurkitu.

• Aurkitu falta den/diren osagaia/ak: Aurreko jardue-ran bezalaxe, erantsia/k edo kendua/k n(it)uen ordu-rako errezeta batzuen osagaia(k). Hori(ek) atzemanbehar z(it)uzten egikera irakurriz, jakina.

• Trukatu errezetak: Taldeka, adin aniztasunaz balia-tuz (hau da, maila ezberdinetakoak elkartuz), umeektrukatu, kendu edo erantsi behar zituzten osagaiak,eta beste talde batek, igarri.

• Sailkatu errezetak: Errezeta pilo bat genuen naha-sian, eta sailkatu behar genituen, baina ikasleek be-raiek aukeratu behar zituzten horretarako irizpideak. Iri-tziak ugariak zirenez, zenbait errezeta bilduma begira-tu genuen, ikus zezaten nola ziren antolatuak edo sail-katuak. Azkenik, erabaki zuten plater motaren araberaegitea (sarrerakoak, lehenengo platerak, bigarren pla-terak, gainekoak) eta artxibo bat egin genuen errezetahoriekin guztiekin.

• Ekarri familiako norbaiten errezetak: Aita-amei,osaba-izebei... idatz ziezagutela gogoko zuten plate-ren baten errezeta eskatu behar zieten. Zenbait hau-rrek (pentsa nolako ilusioa eta ahalegina) ekarri zi-tuen, pozik ekarri ere, haien aitona-amonek eskuz ida-tzitako errezetak (ikus 2. koadroa): zenbaitek lehen al-diz orduan idatziko zuen euskaraz; eta beste zenbai-tek, lehen aldiz ez bazen ere, bai aspaldiko partez.

c) Lortutako errezetekin jolasean…

Langintza honetan ari ginela, geure errezeta liburuaegin behar genuela bururatu zitzaigun; bertan sartukogenituen bai ordura arte landutakoak, bai ondoren lan-duko genituenak, nola gure familietakoak, hala geukidatzitakoak. Beraz, material hura guztia gorde behargenuen. Eta jarraitu genuen lanean:

• Idatzi ordenagailuz: Ordenagailuz idaztea erabaki ge-nuen etxetik eskuz idatzita ekarritako zenbait errezeta.

1-go koadroa: Osagairen bat edo beste trukatu zaizkien errezetak

2. koadroa: Aitona-amonek eskuz idatzitako errezetak

1. irudia: Lehen Hezkuntzako 4. mailako ikasle batek ordenagailuz

idatzitako errezeta

Page 30: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

59

Gelako esperientzia bat: errezetak. Nola egin genituen errezetak eta errezeta bilduma

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

58

d) Errezeta bilduma egiten…

Erabakia genuen geure errezeta bilduma egitea eta,beraz, sakon aztertu beharra geneukan nola antolatutestua, zer itxura eman, eta zein euskarri aukeratu. Etagainera, bi hizkuntzatan egitea erabaki genuen, zereneuskarazko zein gaztelaniazko klaseetan ari baikinenerrezetak lantzen, errealitateak hartara beharturik, zo-rionez; alegia, material ugariago genuen gaztelerazeuskaraz baino, eta iruditu zitzaigun polita izan ziteke-ela errezeta hoberenak bi hizkuntzetan ematea, geroetxeetan erabili ahal izateko.

Harrezkero, orduak eta orduak eman genituen hizkuntzabatekoak bestera itzultzen (ikus 4. koadroa); hau da,haien etxeetatik euskaraz ekarritakoak eta geuk euskalliburuetatik aukeratutakoak gazteleraz ematen genituen,eta alderantziz egiten genuen gazteleraz jasotakoekin.

"Sorbete de fresas": Luze eztabaidatu ondoren, izenburu hau ego-

kiagotzat jo genuen jatorrizko izenburua bera baino.

3. koadroa: Errezetei jarri zitzaizkien izenburuak

4. koadroa: Hizkuntza bateko errezetak bestera itzultzen

"Canapé de salchichas": Egokiago ikusi zuten jatorrizkoa, ogia ez

baitzen bete egiten, estali baino, osagai nagusiaz.

e) Izandako zailtasunak...

Testu mota preskriptiboa izaki, bazituen errezetak be-rariazko zailtasunak (lexikoa, joskera etab.), eta horiekgutxi baliran, beste eragozpen handi bat genuen: hiz-kuntzarena, hain zuzen, oso gaitasun apala baituteoraindik ikasleok gazteleraz aritzeko. Horregatik, etahaien esku baliabide gehiago jartzearren, errezetakitzuli ahala, hainbat aktibitate eskaintzen nien hizkun-tzaren arlo zailenei errepara ziezaieten, hala nola:

• Aurkitu elkarrekikotasunak bi hizkuntzen artean:Zein antolatzaile ziren baliokide hizkuntza batean etabestean aurkitu nahi genuen.

• Igarri zein errezeta motatan ager litekeen halakohitza: Eztabaidatu guztien artean non aurki geneza-keen oretu, iragazi, erre, eho, irakin, ... eta antzekoak.

• Aurkitu testu-antolatzaileak egikeraren atalean:Pasarte hasierak aurkitu behar zituzten, banaka edobinaka, eta nabarmendu errotulagailu fosforeszenteaerabiliz; ondoren, zerrendatu egiten zituzten hormanezarritako panel batean (behin egin ondoren, irakitenduen bitartean, lehendabizi, beste ontzi batean, ...).Euskarazko zein gaztelerazko testuekin egiten zutenlan hau.

• Antolatu aldez aurretik nahastutako errezeta ba-ten egikera: Nik nahasten nizkien hasieran testuak,eta haiek ordenatu behar zituzten (bakarka leheniketa binaka gero) testuak egokiak eta argiak izan zite-zen, errezetak egin ahal izateko.

• Nahastu egikerak: Bikote bakoitzak nahastu beharzuen, testu prozesatzaileaz baliatuz, ordenagailuangordetako errezeta bat. Beste bikote batek antolatubehar zuen, eta alderantziz.

• Jarri izenburuak errezetei: Aldez aurretik izenbu-ruak kendurik ematen nizkien errezetak, behin ira-kurri ondoren, haiek izenburu egokiak jar ziezazkie-ten. Gero jatorrizko izenburuekin alderatzen geni-tuen, hausnarketa eginez (ikus 3. koadroa), horre-la, zeinen berezia den errezetei izenburua jartzekobidea.

Page 31: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

61

Gelako esperientzia bat: errezetak. Nola egin genituen errezetak eta errezeta bilduma

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

60

GGeeuurree eerrrreezzeettaa lliibbuurruuaa eeggiinn

bbeehhaarr ggeennuueellaa bbuurruurraattuu zzii--

ttzzaaiigguunn;; bbeerrttaann ssaarrttuukkoo ggeenniittuueenn bbaaii

oorrdduurraa aarrttee llaanndduuttaakkooaakk,, bbaaii oonnddoorreenn

llaanndduukkoo ggeenniittuueennaakk,, nnoollaa gguurree ffaammii--

lliieettaakkooaakk,, hhaallaa ggeeuukk iiddaattzziittaakkooaakk

g) Errezeta bilduma erabiltzen…

Ulertuko duzue, hain elikagai eztiak mintzagai izanik,ahogozoa egina geneukala ordurako; bidezkoa zen,beraz, gelditu, atseden hartu, utzi alde batera idazketakontuak eta, bete-betean, sukalde lanari ekitea. Esaneta egin! Gure errezeten artean, bilatu genituen esko-lan egiteko modukoak (ez genuen ez surik ez laberik).Berehala erabaki genuen zeinek zer eta nola ekarri, etazeinek zer egin. Aldez aurretik gonbidatuak genituenezeskolako beste bi ikastaldeak, osagaien neurriak erekontuan hartu behar izan genituen.

Ostegun arratsalde batean, hirunaka, lau plater zeinbaino zein goxoagoak prestatu genituen, eta azkenorduan eskolako guztiok elkartu ginen meriendaeder bat egiteko (beste hiru aldiz ere egin genuengeroago).

Urria bere azkenetan genuen, ordea, eta gogor lan eginbeharra geneukan, gure errezeta liburua bukatu nahibagenuen (neuk ezarria zen epea, eskolatik alde eginbeharra baineukan, azaroaren aurrenetik abenduarenerdialdera bitartean, eta nahi nuen bukatu esku arteangenerabilen lan hura). Eta bagenuen oraindik zeregina,gainera: maketazio kontuak, ilustrazioak, azala, etab.

Horregatik, hainbat erabaki hartu behar izan zituzten:liburuetatik jasotako errezetak fotokopiaturik emangogenituen; geuk egindakoak, batzuk eskuz idatziak, bes-te batzuk makinaz, eta besteak, ordenagailuz; aitonek,amonek, amek, osabek, izebek, etab. eskuz idatziriko-ak bere horretan emango genituen, inolako aldaketarikgabe; eskerrak emateko ohar bat ere idatziko genuenliburuaren sarreran; hiztegiaren eranskina, bukaeranjarriko genuen; erreseina txiki bat ere jarriko genion,edukiaren berri emanez, atzeko azalean; etab., etab.

2. irudia: Errezetei dagokien berariazko hitz zerrenda, behin alfabetoa-

ren arabera antolaturik

• Bilatu errezetaren berariazko hitzak: Horretara-ko, irakurri behar izan genituen berriro ere ordura ar-te bildu eta landutako errezetak, errezetetan behineta berriro erabiltzen diren berariazko hitz edo esa-pideak -beste testu mota batzuetan nekez aurkitukogenituzkeenak (gatz-pipertu, gainerre, eztitu, erre-gosi ...)- aukeratuz eta zerrenda batean ezarriz.

f) Errezeta bilduma borobiltzen eta bukatzen…

Jarduera honen eraginez, eta errezetaren mundua eza-gutu ahala, burura etorri zitzaien ikasleei gure errezetaliburuari jarri behar geniola halako eranskin bat, bera-riazko hiztegia bi hizkuntzetan ezarririk. Orduan bertanerabaki genuen bi hizkuntzetan eman behar genituelagure liburuko errezeta guztiak, eta, multzo handia ge-nuenez, ez genuela errezeta gehiagoren beharrik.

Ordurako, urriaren erdialdera iritsiak ginen. Errezetareninguruan hainbeste lan egin ondoren, konturatu zirenordura arte eskuartean erabilitako errezeta sorta haie-tan bederen, ez zela inon ere azaltzen nola prestatu be-har ziren platerik erabilienak, gure etxeetan maizen etagehien jaten ditugun horiek, hain zuzen. Luze mintza-tu ginen honetaz eta baita ondoriorik atera ere (amekalabei ahoz irakatsi dietena, etab.).

Erabakia hartu genuen, beraz, apaltasunez baina, hu-tsune hori bete behar genuela. Hortik aurrera, hor arituziren (aritu ginen), beste zereginen artean, ondorengolangintza interesgarri eta atsegin honetan.

Ikasleek erabaki zuten gure etxeetan maizen erabilita-koak azaldu behar zituztela (ikus 5. koadroak); alegia,ongi ezagutzen zituzten plateren errezetak etxeanbehin baino gehiagotan egiten ikusiak zituztelako. Lanhori burutzeko, batzuetan gelako hiztegiari heltzen zio-ten, baina baita beraiek egindako lokailu zerrendari ere,gero eta osatuagoa, bestalde.

5. koadroa: Haurrek egindako errezetak, euskaraz zein gazteleraz

IIkkaasslleeeekk eerraabbaakkii zzuutteenn

gguurree eettxxeeeettaann mmaaiizzeenn eerraa--

bbiilliittaakkooaakk aazzaalldduu bbeehhaarr zzii--

ttuuzztteellaa;; aalleeggiiaa,, oonnggii eezzaagguuttzzeenn zzii--

ttuuzztteenn ppllaatteerreenn eerrrreezzeettaakk eettxxeeaann

bbeehhiinn bbaaiinnoo ggeehhiiaaggoottaann eeggiitteenn iikkuu--

ssiiaakk zziittuuzztteellaakkoo.. LLaann hhoorrii bbuurruuttzzee--

kkoo,, bbaattzzuueettaann ggeellaakkoo hhiizztteeggiiaarrii hheell--

ttzzeenn zziiootteenn,, bbaaiinnaa bbaaiittaa bbeerraaiieekk

eeggiinnddaakkoo llookkaaiilluu zzeerrrreennddaarrii eerree

Page 32: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

LANDA-EREMUKO ESKOLAK, ESKOLA TXIKIAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

63

Gelako esperientzia bat: errezetak. Nola egin genituen errezetak eta errezeta bilduma

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

62

Nora Salbotxen argazkia (2007)

Bukatutzat eman genuen halako batean gure lana. Alepila bat oparitu genion hurbileko jendeari, bat edo bes-te bidali ere bai sukaldari ospetsuei (Argiñanori, Subi-janari), eta saldu ere bai mordoska bat adiskideen, se-nideen eta abarren artean (fotokopiak ordaintzeko).

Arrakasta izan zuen liburuak, eta zorionak eman zizki-guten zenbaitek. Harritzeko aukera ere izan genuen:Subijanak TVko bere programan erakutsi zuen gure li-burua, baita errezeta bat egin ere; Argiñanok bere libu-ru bana oparitu zigun, etab. Oroz gain, ordea, ikaraga-rri ikasi genuen hizkuntza idatziaren gainean, eta ika-ragarri gozatu ere bai irakurle eta idazle izanik.

Niri, berriz, ideia ugari geratu zitzaidan oraindik tinton-tzian eta handik urte batzuetara heldu diogu berrirotestu mota honi: bigarren eta hirugarren errezeta libu-ruak ere argitaratu ditugu dagoeneko; horrela ari gara,bada, San Millán Eskolako Errezeta Liburu Bildumaosatzen.

Page 33: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

BALIABIDEAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

65

BALIABIDEAK

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

64

2000 urteaz geroztik Euskal Herriko landa-eremuko es-koletan ez dira gutxi izan IKTen demokratizazio eta es-kolaratze saiakerak. Erronka honi gogo eta kemenbereziz heldu nahi izan zitzaion alarma gorriak piztenhasiak zirenean. Hiri girotik urrun egoteak, bertze au-nitzetan bezalatsu, atzean geratze, isolamendu eta zu-logune digitala nabarmen uzten ari zituzteneko garai-etan, Baztango zein Gipuzkoako eskola txikietakomaisu-maistrek arazoaz hausnartu eta horri aurre egite-ko lehen urratsak ematen hasi ziren, bide berri bat jor-ratzen; eskola txikietan IKTak zabaldu, berauetanirakasle zein ikasleak trebatu eta gure errealitate horreksortzen zituen beharretatik abiatuko liratekeen proiek-tuak asmatu, guretik eta guretzako jaiotakoak, munduaherri txikietara ekarriz, eta, aldi berean, herri txikiakmunduaren aurrean ezagutaraziko lituzketenak. Ilusioeta grina horretatik sortu ziren Kazeta1 eta Txikipress2

aldizkari digitalak, hain zuzen ere.

Ondoko lerroetan, ikasturte horietan ikasleen ordena-gailuaren aurreko lanetako planteamenduaz zein hori-etatik ondorioztatutakoaren zenbait zertzelada ekarrikoditugu, eskola handi zein txikietarako lagungarriak izandaitezkeelakoan.

Amaiurko eskolako “txikien gelan” - H.H.ko hiru mailaketa L.H.ko lehen zikloa bere baitan hartzen zituena- ja-sotako pasartetxo bat hasteko:

Ordenagailuaren aurrean bi ikasle (H.H. 1-3 urte- etaH.H. 2ko -4 urte- ikasleak) eta haien maistra daude.Antzerki testu bat idazteko erronka dute eskuarteaneta H.H.1. mailako ikaslea da eskriba lanari heldudiona. Hor doa:

(...)Julen (H.H.1.): (“9” zenbakia zapalduz hasi du bere“idazketa”)Andoni (H.H.2.): (maistari zuzenduta) “Julen ez dak-it zertan ari den... bederatzi…” (bere bikotekideak-H.H.1goko ikaslea, hain zuzen ere- 9 zenbakiarizapaldu baitio eta horixe bera agertu baita pantailan). Maistra: “Ah bai? erraiozu berari zuk zer uste duzun”Andoni (H.H.2.): “Zapatu edozein, baina hauei ez(teklatuaren gaineko aldeko lerroa, zenbakiena ale-

gia, seinalatzen duen bitartean), hokei (hizkiakkokatzen direneko tekla multzoa seinalatuz) . Ez za-patu 1ari eh!... Ni egonen naiz ikusten... ez zapatu 3eta 4 eta 5 eta 6ari eh?!” (zenbakiek testuak idaztekobalio ez duteneko konbentzimenduz).(...)

Gogora dezagun, hasteko, gureak landa-giroko herri es-kolak direla, non, hainbat adinetako ikasleek gela bereanelkarrekin lanean arituko baitira (hau, asimetria3 egoerabermatuko duen errealitatea izaki). Bertzetik, ikuspegikonstruktibisten planteamenduei bagatzaizkio, eta esko-la-eredu tradizionaletako bideetatik aldenduz, ikasedukien sekuentziazio mailakatu zurrunak ahaztuko di-tugu, adinaren arabera aldatuko dena, ez baita hainbertzelantzen den eduki mota, baizik eta ikasleak edukiari buruzerdietsitako eraikuntzaren maila eta konplexutasuna.

Lan didaktikoaren ardatza oinarri hauetan paratutadugularik, ez da, bada, harritzekoa gertatuko, halakoedo bestelako adineko hainbat ikasle ekoizpen eta hel-buru bakar baten baitan lanean ikustea, bakoitzak beregaitasun kognitiboen arabera, ekarpen baliagarri etakoherenteak egiten ikusiko ditugun ikasleak, alegia.

Talde txikian antolaturiko idazketa ariketak pro-posatzearen onurez ari zaizkigu Guasch eta Milian(1999) egoera hauek metahizkuntza mailako haus-narketa banakako lanek baino gehiago sustatzendutela erraten digutenean. Ikasleek hizkuntza berarenbitartez hizkuntzari buruzko hausnarketa eta eztabai-da aireratzen dute, hizkuntza bera hizkuntzari buruzarrazoitzeko erabilia izanen da, hizkuntzarekiko ekin-tza manipulatibo bat sortzen dela erran litekeelarik.Are gehiago, eta gure kasuan, alegia, ordenagailubakar baten bueltan aurkitzen diren ikasle horien ka-suan, manipulazio horrek bi adierazpen dituela defen-da genezake; alde batetik, hizkuntza berari dagokionhausnarketa legoke (diskurtsoarena, formarena, pun-tuazioarena,…), bertzetik, idazteko tresna horretatikeratortzen diren alderdiak genituzke (alfabetoa zeinbertze idatz ikurrak ere begi-bistan izateak eta hortikerator daitekeen eztabaida, edota, manipulaziorakoaukera “fisiko” indartsu horrek idazteko prozesuanbertan eragiteko duen modu berezi eta espezifikoa).

Eskola txikiak, ikt-aketa idazketa kooperatiboa

2006 ETA 2007. URTEETAN ETXEKO TXIKIENENTZATAUKERATUAK IZAN DIREN LIBURUAK.

Doako ale bat jaso nahi baduzue,bidal iezaguzue gutunazal handi bat helbide honetara:

Mondragon Unibertsitatea HUHEZI

Mª Karmen ApraizDorleta Auzoa z/g

20540 Eskoriatza (Gipuzkoa)

Bertan zuen helbidea idatzi eta, gastuak zuritzeko, 2,03 eurotako

zigiluak sartu barruan

(1) www.pnte.cfnavarra.es/kzeta(2) www.eskolatxikiak.org/txikipress

(3) Aurrera eginen bada, elkarrekintzarekin batean, asimetria harremanen be-harraz solas egiten dute zenbait autorek (Oiharzabal, 2001). Hauen arabera,hezkuntza egoeretan, batak bertzeak baino gehiago jakin beharrean leudekesubjektuak, honela, garapenean aurrerago legokeenak, bertze kideari kon-tzeptu berriak ontzeko prozesuan lagunduz.

Page 34: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

BALIABIDEAK

Jakingarriak64. zenbakia2008ko uztaila

67

Eskola txikiak, ikt-ak eta idazketa kooperatiboa

Jakingarriak 64. zenbakia2008ko uztaila

66

Ikusi dezagun Fons-ek (2001) eta Baixeres-ek ere(2001) idazketa kolaboratiboaz solastatzerakoanaipatzen dituzten onura ala abantailak:

• Idazten ari den horri buruz hitz egin beharrak haus-narketa bultzatzen du, hizkuntza bera hausnarketarenobjektutzat hartzeko lehen esperientziak eratorriz.

• Elkarrekintza kooperatiboa erraztu eta berdinen arte-ko (ikasle-ikasle) esperientzien elkartrukaketa bultza-tuko du. Interakzio fluxu honek, ezagutzen berranto-latze eta zabalkunderako parada emanen du, ikas-kuntza sortuz beraz.

Aldi berean, hipotesi eta arrazoiketa pertsonalen elka-rezagutarazte honetatik abiatuta, ikasleen arrazoikete-tara hain ongi hurbiltzen ahal den neurrian, irakasleak,ongi egokituriko esku-hartze bat egiten ahalko du.

Eskolako testuinguruan, eta, beraz, uneoro hezkuntza for-malari gatzaizkiolarik, hizkuntza idatziaren bereganatzeprozesuan testu prozesadorearen ezarpenarekin bateraikusi ahal izan ditugun elkarrekintza berriak esanguratsu-ak dira oso, eta horien nolakotasuna aztertzea izanen daaurrerakoan helburu. Hizkuntza idatzia bereganatzekoera tradizionalaren4 aldean, ikas objektua aldatu dela erra-tea ausartegia baderitzogu ere, objektu hau bere-ganatzeko bitartekari edo lanabesa erabat bertzelakoaizate horrek, praktika pedagogikoan aldaketak ezartzeaeskatuko lukeela uste dugu.

Ikus dezagun orain, ikasturte amaierako kanpaldiarenkarietara, motxilan eraman beharreko materialak direla-eta, gurasoei oharra idazteko lanean dihardutenikasleen artean jasotakoaren pasarte bat:

(…)Iratxe (07:09:29): jasta, jasta,a ver (word ireki du es-kritoriotik)… zein nahi duzue? (letra motari erreferen-tzi eginez)Ane (07:00:20): (maistrari) oharrean lehenbizikoparatzen da izena?Maistra: normalean paratzen da “oharra”Ane (07:00:20): o-ha-rra (silabaka bere buruarentza-ko ozen)Iratxe (07:09:29): zein, zein letra mota paratzen duguAne.(07:00:20): edozein!!Andoni (06:10:27): edozein! Berdin gero aldatzenda!Iratxe (07:09:29): O

Andoni (06:10:27): O…o-len-tze-ro (olentzeroren le-tra dela pentsatuz)Ane(07:00:20): bakarrik “oharra” paratzen dugu han-dien eta gero aldatu,ez, Nora?Iratxe (07:09:29): paratuko dugu 16 (letra neurriarierreferentzi eginez) handiz eta jasta, gero aldatu…Ane (07:00:20): ez…hemen (zutitu eta pantaila uki-tuz) erdien paratzen daAndoni (06:10:27): igual hortxe eh? Paratzen dugubazterxego eta igual hasten gara idazten eta igualgeratuko da erdian, igual hortxe eh?Iratxe (07:09:29): ooo…Julen (06:01:03): badakitela!! (berak heldu baitioorain eskriba lanak egiteari, eta dirudienez, ez du on-gi hartzen L.H.ko 2. mailako ikasleak eman nahi dionlaguntza “erraz” hori)Ane (07:00:20): ze letra ttaia!Iratxe (07:09:29): patuko dut handi handi batean…(berriz teklatua eta xagua hartuta)Ikasle denak: bai, baiAndoni (06:10:27): ez, zenbaki altuenean (hizki-etarako neurri aukeren artetik)Iratxe (07:09:29): bale, holaxe…ez dakit ze letra mo-ta den (neurriaz ari da) baino buenoAndoni (06:10:27): venga hasi idaztenIratxe (07:09:29): O (tekleatu bitartean, bapateangelditu eta denak barrezka hasten dira). Ordena-

gailuaren pantailan une horretan agertzen dena.

Andoni (06:10:27): a ver? (letra gehiago paratzen di-tu eta denek irriz segitzen dute)Xuban (04:08:25): oraindik handiago!!Andoni (06:10:27): ze letra polita!!Ane (07:00:20): ttikiago…(…)

Berritasun ugari agertzen dituzten pasarte aberatshauetatik ondoriozta daitekeenez, testu prozesadoreazbaliaturik idatziriko lanetan, ekoizpenaren emaitzetanzein, eta batik bat, prozesuan ematen diren interakzioberezko eta berezituak behatu beharko dira. Honela,ikasle, irakasle zein ikas eta irakats objektuak osatzenduten hiruki didaktiko horren baitan elementu batzueneta bertzeen arteko elkarrekintza eta hartu-emanak no-lakoak diren aztertuz.

Hizkuntza idatziaren bereganatze eta eraikuntzarenprozesu zehatzean, talde kooperatiboan lanean di-harduten subjektuen arteko elkarrekintzatik, eta hortiksortuko den eztabaida aberats horretatik, talde mailakoekoizpena gauzatu dadin beharrezkoa suertatzen den

intersubjektibitatea erdietsiko da. Jarduera hauetan,subjektuen arteko eztabaidetan sortutako hezkuntzaegoera oparoetan ohartu beharko gara, Vigotski-ren(1934/2000) ekarpenekin bat eginez, psikeartekomailan gertatzen den hura psikebarneko mailan eraginzuzena izanen baitu, ezagutza eraikitzeko prozesuanalegia.

Honenbestez, hemen aurkeztu dugun lan honetan ikusiduguna hizkuntza idatzia bera -irakats objektu modura-definitzeko eta ulertzeko modu zehatz batean oinarri-tzen da. Honela, bada, gure eskola txikietan, ikas-kuntzaren ikuspegi eraikitzaile bat bereganatu nahi iza-teaz gain, hizkuntzaren fokatze komunikatibo etafuntzionaletik planteaturiko lan proposamenak burutzenditugu, honi guztioni, adin ezberdinetako ikasleenarteko interakzio emankorrei bide emateak dakarrenagehituta.

Asko dira, beraz, IKT-ak baliatuz gelan antolaturikoidatz jardueretan aurkituko ditugun gisa honetako ego-erak. Hau adibide bat bertzerik izan ez bada ere, ageri-an geratzen dena zera da: testuarekin interakziona-tzeko moduan aldaketak nabarmenak diren heinean,hauek, dudarik gabe, esku-hartze pedagogikoan kon-tuan hartuak izan beharko dira, gure jarduera didaktikoberriei adi, sortutako erronkak aztertu eta hauetatik era-torriko diren esku-hartze motei buruz hausnartu behar-ko dugu, hauek eraginkorrak izanen badira.

Erreferentzia bibliografikoak:

• Ballarena, X. eta Salbotx, N. (2005). “Kazeta Proiektua”. Andoain:Sortzen-Ikasbatuaz Elkartea.

• Barrio, J. L. eta Domínguez, G. (1996). Estudio de caso: la escritura yel ordenador en un aula de educación infantil. Madrid: La Muralla.

• Coll, C. eta Onrubia, J. (2001). “Estrategias discursivas y recursossemióticos en la construcción de sistemas de significados compartidosentre profesor y alumnos”. Investigación en la Escuela 45, 21-31. orr.

• Ferreiro, E. (1996). “La revolución informática y los procesos de lalectura y la escritura”. Lectura y Vida 4, 23-29. orr.

• Ferreiro, E. (2001). “El mundo digital y el anuncio del fin del espacioinstitucional escolar”. Patio-Artmed 16, 9-12. orr.

• Fons, M. (2001). “Aprender a leer y a escribir”. Hemen: Bigas, M. etaCorreig, M. (edit.), Didáctica de la lengua en Educación Infantil. Madrid:Síntesis.

• Guasch, O. eta Milian, M. (1999). “De cómo hablando para escribir seaprende lengua”. Textos de didáctica de la lengua y la literatura 20, 50-60. orr.

• Oiharzabal, L. (2001). “Vigotskiren ekarpena hezkuntzaren mundura”.Hik Hasi 5, 12-23. orr.

• Salbotx, N. (2004). “Ziber ipuina: Muchos pros y algún que otrocontra”. Aula de Infantil 18, 10-16. orr.

• Salbotx, N. (2006). “Idazketa kolaboratiboa testu prozesadorez egitendenean, elkarrekintza berriak eta ondorioak”. Karrera AmaierakoProiektua, argitaratu gabe, HUHEZI, Eskoriatza.

Nora Salbotx Alegria

Amaiurko herri eskolako zuzendaria

eta HUHEZIko irakaslea

(4) “Era tradizionala” deituko diogu lapitza eta borragomaz egiten ohi den eskola eskuizkribu horri. Gaiari buruzko literaturan begiratutxo bat emanez gero, eta, beti ere, hau aski eskaxa dela kontutan izanda,kontzeptu bera izendatzeko “escritura hecha a mano” (L. Barrio, 1996) edota “manuscrito” eta “lo grabado a mano” (E. Ferreiro, 1996) bezalakoak aurkituko ditugu. Gure lana eskolako ingurune zehatzera mu-rrizten den heinean eta hezkuntza formalaren baitan “eskola tradizionala” terminoak izan ditzakeen adiera ezberdinen aierupena ere hona ekarriz, egokia deritzogu izen hau erabiltzea. Zentzu honetan, J.Trillak(2002) “Eskola Tradizionalari” eman dakizkiokeen 4 definizioetaz hitz egiten digu: a) aitzineko eskola non antolakuntza erak, teknika eta metodoak ere hala diren, b) arrazoi ezberdinak direla medio zaharkituageratu den eskola eredua; psikologia teori berriek gainditu dutelako, teknologia zaharrak erabiltzen direlako (liburua, pizarra,…) edo gaur eguneko gizartearen pentsamoldeak berez, zaharkitutzat jotzen due-lako, c) Eskola Berria deritzon mugimendu pedagogikoaren baitan ez dagoen eskola oro, d) eskola txarrak oro har.

Page 35: JAKINGARRIAK 64 Eskola Txikiak monografikoa

622007ko ekaina

HEZKUNTZA FISIKOAESKOLAN