i) ΗHlD. D.

DISSERTATIO ACADEMICA

DE

situ chersonesi cimbriqe.

QUAM

ΓΕΝΙΑ AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

Γ R/ES ID Ε

Mag. JAC. FRED. NEIKTER,Eloqu. et polit. profess. reg. et skytt. reg. ACAD. LIT·?.HUM. HIST, ΪΤ.ΑΝΤ, UT ET REG. SOC. SCIENT. UPS. MEMBRO,

P, P.

FR EDERICUS ÅKERBLOM,SUDERMANNUS.

IN AUD1T. GUST. MAJ. DIE III JUNII MDCCXCVII.

HORIS Ρ. M. SOLITIS.

P. A.

UPSALIvE,

UTTERiS JO«. FREDR. EDMAN, REG. ACAD. TTPOGK,

CAMERERARENAdel och högaktad

herr AXEL NYMAN,\ J

SAMT

falädla fru

ANNA MARIA NYMAN,född mjljßjsljßärxxrs,

Tilegnas detta Academljka arbeteaf

deras

δdmjul·aße tjenareFredric Åkerblom.

Cberfoncft Cimbrica 3

4:0 Plinius reFert, Romanem fub Drufo clasfem Pro¬montorium Cimbricum circumvexisfe, cum/a Rheno e-xiens, ut Aibim fubiret, litora niaris fuptentrionalis, pe-ricuiofisfima navigatione legeret. Promontorium circum-vebere idem ßgnificare ac kringfegla et näs eller Lands-uddi monere non opus-eft; qui autem Promontorium cir¬cum vehit, curfum fuum ex una in aliam plagam vertit.Promontorium vero inter Rhenum et Albim circumve-£tum eo in loco fuisfe oporret, ubi ab occidente in ori-entem fle&ere navigantibus necesfum fuit. Infpiciamusmapp m Gcographicam, nec difficile erit locum iilumreperire.

5:0 Clasfis Romana Jurhiam non praeternavigavit;litora enim presfe fecuta eft. Oceanum tentare religio-ni fibi ducebant Romani. Terras träns Aibim non ac-curatius noverant, quam nos hueusque interiora Africae,et de iliis femper ut de incognita terra loquebantur.Abfonum etiam föret, ii quis ex Hoiiandia navigaretet Albim intrare nollet, antequam Juthiac feptentrionalePromontorium bis luftrasfet.

6:0 Terra, quam tncokbant Ctmbri, peninfula erat. In¬ter Rhenum et Albim nulla eft peninfula, praeter Hol¬ländern feptentrionalem.

7:0 Sed ut Rheno uno fuo latere obvertebatur Cim*bria , ita altero ad finum Codanum pertigit. Cimbrosad hunc finum fedisfe Mela, Plinius et Tacitus unavoce teftantur.

8:0 Ultimi vero Cimbri verfus Oceanum erant exgentibus, in illo iinu habitantibusj proximos enim O-ceano Tacitus dicit; cum eo, conterminos Plinius. Si¬nus ut flexus maris inrra terras dicitur 5 ira Codanusfinus illa Oceani feptentrionalis pars erat , quae Scandi-naviac, Juthiac et Germaniae borealis litoribus ad tria

B late-

ίο De Situ

Ittera cingitur ad occidentem vero Oceano patens. Quiitaque in hoc finu proximi Oceano erant, maxime etiamoc#identales. Aperte itaque Tacito PLiNiOQUg Schönin-giana opinio de domicilio eorum in Bremenfi egro re-pugnat; Bremenfes enim minime inter adcolas hujus ii-nus Oceano proximi funr. De cetero Csuchi minores,ad fidern veterum, ioca inter Vifurgim et Albim occu-pabant.

9:0 Cimbri, ut Claudianus refert, inter duo oftiaRheni bicornis habirabant, cujus feptentrionale oftiumalio nomine dicebatur Flcvus. Flevus hodiernus Vlie eo

tempore erat flumen, nunc locus tantum eft in mariHoiiandico, inter brevia navigabilis ; oceano vero inii-nuabatur fluvius ille praerer iniularn Scheliing. g)

10:0 Cimber, ut idem dicit Claudianus, inter lataspaltades fedes hebuit. Hollandiaj haec pars o3im qua ma-ximam partero paludibus obtecH erat, quae jam indefes-fo incolarum labore exficcatse, prata faclae i'unt, incolisPolder ά'\1ϊχ.

ti:o Pemnfula Cimbria inundatiombus expoßta erat.Nulia in orbe terra huic pefti faepius quam Hollandsifta pars obnoxia fuit. Hodie etiam nili incolae ßupen·da induitria et impenfa ßu&us marinos, ja&is per lira-fa moiibus atcuisfent, anouo et recurrenti pericuio ne aßu&ibus obruerentnr trepidarent, cum litora sdeo de-presfe fint, ur infra ipiam maris Vicini fuperfkiem fub-iidere videantur. Sic ex omni aevo veiiigia fuperiunrcakmitatum , quas bis in oris iaundationes fecerunr, adeo ut nihil quod recentior Hiftoria novis non corn-probet exemplis 5 vetus illa traditio de fubmeria quon-dam infigni Cimbrite parte narrst. Nec adhuc memo¬ria hominum excidit horrenda illa fkculo XfII inunda-

tio%g) Buscbin« Geogr, edk, de Sttosb, 1779 T, XV7 p. 7»

überjoneß OmfoiCA. it

tio, qtiae non folum torum inter Rhemim et Afebim litutfuperfufa eft, fed rnulta quoque loca penitus deftruxit,inter qua: regio Friiiae orientalis Dollaert nuncupata,jam fundus maris olim frequens vicis et urbibus. Intervero antiquum illud, quod Cimbr05~fua e patria expuiis-fe fertur, diluvium et recentiora , multa alia fada fu-isfe conftst, quee hane terram olim longe majorem d'e-inceps abforbferant. Exemplo obvio Tunt lirora Hollan-diae, in occidentem medio aevo multo longius progres-fa. Exftar adhuc ad id lirus juxta Cattvijk, famofa illaarx Britannica, quae a Romanis condira fertur, claro cacloet rranquillo mari in Oceano confpicienda; ut et fupraHollandiam ad feptentrionem et verfus Britanniac litorain Oceano brevia funt, Kimmen adhuc dida, in quorumfundo die fudo non obfeura veftigia filvarum videntur,fatis evidenti documento, terram habitabilem in iftislocisolim fuisfe, et quidem usque ad fcopulum naufragiisinfamen Rokol (vide Iter Ekebergii), Rokol hodiernum,Plinii Rubeasy esfe videtur.

12:0 Cimbria promontorii inftar in Oceanum fuisfeexporeda diciturj hoc modo verfus Angliam olim ex-currisfe viderur, adeo ut Codanus vero nomine iinusfit didus. Etjam adhuc Noort Hollandia Promontoriumad Texel haber. Plinii vero aevo quousque fe extenditnon liquet \ fed ante memoratam poftremarn inundatio-nem Weflfrifia continens terra cum infulis Texei^ Eyerlandet Vieland erat * quae itaque Promontorium in mare ex-currens meriro appellari j#otuit.

i3:-o Infulae, quas Plinius refert a promontorio Cim~briae ad Albim fe extendere, additora utriusque Frifioeet Oldenburgi adhuc proftan-t fparfae, ut Ameland, GrindtSchiermonin^ock et Borcum etc. Place, quac oftiis Amafifubjacer, fine dubio Burebana Plinii et Burcbanis Stra-bonis fuit. Utique etiam fcopulos quosdam (bolmar) ut

B 2 nu-

Be Situ

numerus XXIII expleatur, illis infulis admimerare nuncoportet^ fed nullum eft dubium, quin fcopuii Uli antenovisfimum diluvium aiiquanto majores et infularumnomine digniores esfent. Quo vero modo v. Dahlin InBurchana noftram Bircam vel Björkö videre potuit, dif-ficileeric perfpe£tu.

24:0 Cum mare feptentrionale nomen fuum Morima-9uja et Cronii a Cimbns acceperit, eos in vicinia habi-jasfe non abludit»

15:0 Piutarchi teftimonium vagum quidem eft; Cim*bros ramen ad mare Germanicum habirasfe indicat, cumab Oceano ad faitus Hercynios (Harz), qui eo tempo¬re per magnum Germaniae traäum fuft eraat, domici-Ma habuerint.

Sed reftat mons Sevo, quem Plinius usque ad pro·ffinontorium Cimbricum exrendi dicit. Praeter Peinium et

ejus abbreviatorem Solinum , nomen illud nusquam oc«currit. Hic mons anriquarios mifere exercuit, Plurimiramen in Scandiriavia eum quadierunt, jagum illud esfe,quod Svedas fepienmonalis provincias a Norvegia dire-snit opinati, quamobrem montes ifti a multis nunc Seve-berget dicuntur. Ab antiquariis enim nomen illud adGeographos aliquot recentiores trauiir, adeo ut eriam inabquot mappis Geographicis Seveberget infcribatur, Hocjugum, cum ad finum usque Codanum procedere et eregione promomorii Scagen deßnere credanr, Juthi-am manifefto pro veren Cherfbnefo Cimbrica deftinareiion ultra ambigunt. Sed fallunrur. Primo enim nomen illudSevebrrg hsec. montium congeries recentiori demum aevoaccepit, Ted non ab incolis, quibus Kölln dicirur- Se«cundo regiones Sveciae auftrales nullis montium jugis aJNorvegia feparanrur , édfiivis, ftagnis, filvis et pasErnsoilibus. Veriiimilius aitcri Norvegiae jugo, quod ad

Lin-

Cberfoneß Cmdrica. ig1 \

Lindenses finitur, Sevonis nomen adderetur, nifl obfta*ret, quod Sevo in Jngarvonum finibus a Plinio pofituseft, Ncrvegi vero nunquam di£bi funt Ingaevones. Decetero etiam in eo repugnat huic conju&urae Plinius,cum montern iilum finum facere narrar. Abionum enimdi&u foret, nionrem iinum facere, in quo infula Scan-dinavia esfet, fi mons ifte in ipfa illa infula fuisfer*.Schöning hoc perfpiciens, Sevonem in Germania quae-rendum faterur; cum vero nullum in Germania monternnoverit qui cum R:phaeis comparari posfet, praeter Zo-tenberg in Sileliahunc esfe Sevonem Plinii non dubi-tat, Soltni ambigua autoritäre innixus, qui Sevonem i-nitium Germaniae a Scythis dixit. Quid vero Soljnüsper Scythas et Sarmatas innuir, parum liquet ; an ¥ao°»dalos Plinii inrer eos numeret nec ne, cum in recen»fendis Germaniae ceteris a Plinio memoratis generibus ,Vandalos omittat. Ut vero Schöning Sevonem in Sile-lia haberet, duae diff culrates removendae ipii fueruntjprima quod Ingaevones non ad hanc plagam habiraruntjaltera, quod Zorenberg ad mare non porrigirur. Pri»·mam vero eo modo tollere conatur, ut Vandalos, Vsl·*rinos et Bürgundiones Plinii, iujusfu licet veteris Hi-ftcrise, in Bohemiam et mediterranea Germaniae locamigrare jubeat; licet iatis conftet, Cauchos , Friilos etGimbros, qui foli Ingsevones erant, bis in locis nun-,quam poit Hißoricorum memoriam habitasfe ; Varinissad eerum autoritärem in hodierno Megapolitano duca-tu et Pomerania citeriori, Burgundionibus vero ab Oldera ad Viitulam litus incolentibus. Quod vero artinetfinum, quem Sevo efficere dickur, vocem finum hoc loconon partem maris fed fitum quendam locorum, peculiaremdenotare docet, cujus iignificationis alia etiam proftareexempla credit. Cum vero iinus, de quo Plinius hocloco loqiiitur, infulam completarur, de mari eum loquä

De Situ

manifeftum eft, et eruditio illa etymologica hoc fairemloco nullius eft frugis.

Sic reprobatis aliorum conje&uris facilius videamuroftendere, ubi non fuerit, quam ubi fuerit Sevo, In Ger¬mania nullus eft mons, ut jam diximus, quod com·parationem cum altioribus jugis fuftineat. Sed no'va animum meum fubit quacftio; ubi iint Riphaei i«fti montes, quibus Sevo non minor erat? Alii eos inGermania, alii in Scythia, alii demum in Svecia vide-runt. Arduum itaque videarur, montes inter fe con-ferre, quos nemo pro certo noverit, ubi fuerint. Ve-teres faepius de magnis montibus in Germania loquun-tur, hodie vix reperiendis. Tacitus montium quoddamjugum, mediam traniiens Sveviam memorat; quo fortemontes intelligere videtur, qui a Palatinatu et Sveviahodierna in Franconiam extenduntur , fed modicae funtaltitudinis. Forte tarnen cum olirn Iii vis obfiti esfent,et interftitia eorum faltuofa, fpeciem aliquanto majorisaltitudinis habere potuerunt; hos vero montes Pliniusper Sevonem intelligere non potuit. Ptolem^eus etiammentionem montium fecit in ultima terra Ingacvonum(vel Ingreorum, ut mendo forte fcribarum nunc legi-tur,) quos Abnobas nominat, et ad gr. 34 ponir. Veri»fimile videtur, Ptolem/eum per Abnobas eosdem montesindicare voluisfe, quos Piinlus Sevonem vocat. Qiian-tum in his tenebris perfpicere mihi licuit, eam opmio-nem maxime probabilem duco , quam Tidegren, Pro-fesfor quondam Aboenfis in Disfertatione: An mons Se¬vo in Scandinavia qucerendus fit, anno 1786 Subita, pri¬mus protulit: Sevonem Plinii montes fuisfe, qui perlongitudinem Ducatus Bergenfis et deinde Monafteri-enfem ditionem ad Amafum pröcurrunr. Sevo vero excorrupto Germanico nomine S'ven - vel Siebenbürgen,nuncupatum putat, qpiod nomen a feptem cacuminibus

ac-

Cberjoneß Cimbrica. ι$

»cceperunt, qui Bona in adverfa Rheni parte confpici-untur, et in quibus med ίο aevo feptem arces fuisfe di-cuntur. Faliiiur vero Tidegren cum hos montes perVeftphaliam procedere credidit; in Monafterienfi enimterra nulli func montes, vix colles. Sed alio fe fle&itiitud qualecunque jugum. Per Cliviam et iilvam Reicht*vaidt in Geldriam et Vultrajeöinum agrum, ubi Amerfor-der Berge dicuntur, atque adeo usque ad Zuyderfeé feexplicant, non quidem vertice ubique pariterexcelfa con-fpicui; ita tarnen, ut pro articulis, ii ita loqui liceat, e-jusdem catenae haberi queant. Hoc forte modo, fi veliinum non faciant, a linu tamen proxime abfunt, eoqueCimbriae pernnful# vicino. Plinius partem iftorum mon«tium in fuis ilativis ad Coloniam Agrippinam videre po-tuit, ubi non prorfus contemnendam altitudinem habent,unde ad loca Oceano vicina, a Cimbris habitata, extendi forte audierat. Si haec pofitio Sevonis non placeat,vereor, ut mons exftet noflra in tellure, cui, quae Pliniusdixerat, quadrent, et nufquam nifi in luna reperiri posfit,ubi omnia in terris perdit a ut Ariostus docet, fervantur.

Sed prodeunt teftes, qui totam nofiram operam ir-ritarn reddere posfe videntur, Ptolem^us et Marcta-nus Heracleota, qui iuthiam aperte Cimbricam Cherfo«nefum vocant, eamque ab Orienrali latere Albis po»nunt. Sed aperte etiam Romanis Scriptoribus reptt-gnanr. Vidimus Romanos Cimbricam peninfulam noniblum ad occafum ab Aibi ponere, fed parvam etiamterram fuisfe narrare. Graeci vero ad orientem fluviihnjus locant, et regionem fuisfe roxaxima«i, adeo ut flejus extenfionem, qualis a Ptolem^o verfus omnes pia¬gas fiftitur metiamur, terra continens esfet, cujus are»plus duplo major quam hodierna Dania foret; et partefua maxime oriestali ad longitudmem Rugiae prodireuQiueritur icaque, quibus habende fit fides, Graecis an

De Situ

Romanis ? Haefitare non posfumus. Romani faltemeam Germaniae partem quae ad Rhenum erat, ti¬bi tot acceperant clades, probe noverunr. Plini-us inprimis, qui ftipendia ibi fecerat et vir curioiisii-mus erat, gentes, quae Rhenum adcolebant, ignorarenon potuit. Eadem in Tacito iocum habere videntur»,/Egyptius vero Ptolem^us , qui haec loca nunquam vi-derat, Ted fuam confarcinavit Geographiam ex veteri·oribus Graecis, qui ipfi creduli et neghgentes erant, etex vagis nautarum Tyriorum relation tbus haec accepisfevidentur, non eliter hoc loco confiderandus eft, quamGetmanus vel Svecus, qui itineraria obfura excutitinquibus Fuca·) Aguilar, Det Fönte altique occidentalia Arne-ricae litora defcripferunt. Sed non opus eft fubfpe<ftamPtolemaei in Geographicis fidem, quae omnibus in con-fesfo eft, arguere. Vanum fane videatur, Geographumßd naruram locorum et terrarum fiturn referre, qui fibi-met ipfi identidem contratlicir. Ut taceam , quod Scan*dinavtam infulam fuisfe dicit ad oftium Viftulae, Svevum(Sveine unum oftium Oderae, inter infulas Ufedomet Wol-lm fe exonerantis) ab altero oftio plus 2 gr. 40'longitu-dine diftare docet, Viftularn vero ab Odera tanrum .2, jo'.Rheni oftia jam ad 34, 20, jam ad 36, 6$ ponit. Alauniuno loco ad 17, 40' altero ad 21, 20. Nec Marcianus,qui Ptolemalum , qua m&ximam fui partem exfcripfisfevidetur, me-lior eft. A Svevo ad oftia Viadri vel Ode¬rae 850 ftadia ; A Viadri vero ad Viftulae oftia tantum700 j Cimbricam vero GherTonefum ad Svevum fiurnenmagnum efficere finum docet etc. Videtur Marcianus,ut alii complures, nomina Suevum et Flevum miscuisfe.Britanniae vero partem verfus orientem cum fe po'rrige-re (upra Alb?s oftia Pcolemaeus perhiber, rem mihi hocmodo effingo. ProLEM£;us varias habuit, quas in con-fenfmn cogere voluit de his parum expioraris locis de·

fcri*

Cberfoveß Cimlrica.

fcnptiones. luthiam magnam esfe peninfulam percepe*rat, iH et Cimbros in hujus plagae quadam peninfula ha-bitare compertus eft; itaque Cimbros in luthia non cun-Äanter ponit, prarfertim cum gentem numerofam, quaeRomanas opes concusfir, ex exigua terra non prodirepotuisfe arbitraretur. b) Cum tarnen nec alteram penin¬fulam prorfus rericuifsenr, quos compilavit, Geographi,hoc labyrintho fe extricare nequiit, nifi ut unius terraefitum alteri, utramque confundens adfignaret.

Noftrae vero conje&urae novum accedit robur ex no¬mine Rettmer- vel Kammerland, quodHollandica lirgvaterra illa, quam Cimbriam esfe opinamur, adhuc fervat.Sic enim adhuc dicuntur occidua Hollandiae feptentriona-lis litora, a Rheno usque ad Texet Et licet argumentisetymologicis in Hiftoria exiguum ponendum fit pretium,attamen fi nomina hodierna veteribus confentiant, ne«gari nequit, quin haea, aliis rationibus eadem confirmanti-bu$ jun£la, fuum et quidem magnum habeant pondus.Obiervari tarnen debert partem tantum peninfulae ver-fus occafum Kemmerlandy alteram vero verfus ZuyderfeeWeftfrifiam dici; quae regiones medio aevo rivo quo-dam Rtnnetno divifae erant (Vide Speneri Germania Med.p. 417.) Quo nomine rivus Kinnemo nunc compellatur,ignoro, fed forte idem eft cum RH.

C Re·

h) SubUftam Ptolemaf in Geographie, pr«fertim Germanist fidem,omnes fere una voce increpanr. Vide qu« Cluverius Germ. A. p. 511.Grupsw Opufc p. 251. Scbl0t.br et ipfe Schöning 1. c. ρ. 1γ6 de eojudiconr. Parum refert, an Ptoieiracu« ipfe vel ducea, quos fequitur,vel interpolatores, enorum causfae fuerint, non enim de meritis ipfiu·aoßoris, fed de f$e übro ejus habende loquimur.

ScHonino tarnen non folum , ut Ptolemäo quodammodo coofule·ret: fed etinm ut Bremenfi terrae antiqus Cimbriae l&udem fervaret fpartem Britonnia? a mari abforptam perhibet fed hujua inundationis necfama, nec veftigia in ipfa natura fuperfunt. Vix integres tcrras ocean©©bruenda» crediderirc, ut Scriptor» fua eufloritas perftet-

ig De Situ Cherfoneß Cimfcic#.

Reilat, ut difpiciamus, ad quam ftirpem referendifint Cimbri. Disfentiunt conje&uris fuis au&oresj aliienim Gerrnanos, ahi Celtas fuisfe dicunt. Fuerunt eti-am, qu« Fennos. Pro cerro nemo pronunciet. Verbavero Cimbrica , quae habemus in fcriptis veterum refi-düa, e. g Cartris peninfula y Μorimaruja pro mari mor-tuo; Lvonium; Ing&vones ec tßavones, qu« fole e Cam-brica lingva explicari posiunt *), dos aduucunt, ut Cirrc·bros cum Cambris vei Valli« Anglican« incolis ejusdemlingv« et propagims fuisfe credamus , quod etiam no-men Cymar, quo Valliae incol« iemetifäos adHuc com-peilant , confirmare viderur. Olim natio.illa parcem e-tiam non coniemnendam Gailise obrinebat. Bretoneshodierni reliquiae funt, Apud noftros majores CambriKunfkar dicebantur (vide Carmen Huifreder WandradeSkald in Heims Kringla ed. Peringfch: Τ. i. p. 335.) Anvox Svecict Kempe a Kimber derivarur, non oper« eildifcurere. Cambrica lingva Cymar vi vocis eonfoederatuseft. Aliis lingvis Utrones ira cti£los ferunt. Utrumqueconfidere poteft. Nomen enim proprium gentis, ut ap»pellativum fa£tum eil, facile in opprobrium abir. ludae«us in exemplo eil , qua voce faepe improbum fceneraro«rem defignamusi ut ec Chaldsei noraen pro Aftrologi u-furpari, nemo non novit. Sicambri vero, qui gens e-rant Cimbris cognata , nil aliud fignificasfe videnturfquam Cimbri auihales.

Tantum.

#) Vide SciLézs» 1. c. ρ. 114.