Iraultza politikoak (4 DBH) [modo de compatibilidad]

124
MENTXU GANDARIAS IPIÑA

Transcript of Iraultza politikoak (4 DBH) [modo de compatibilidad]

Page 1: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

MENTXU GANDARIAS IPIÑA

Page 2: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Denboraren lerroa

Page 3: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]
Page 4: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak. IraultzaAMERIKAKO IRAULTZA

KOKAPENA DENBORAN

KOKAPENA ESPAZIOAN

PROTAGONISTAK

ANTAGONISTAK

IRAULTZA SORTZEKOZERGATIAK/KAUSAK

IIRAULTZAREN HASIERAKOEKINTZA

INDEPENDENTZIAGERRAREN GERTAERA

NAGUSIAK

GERRAREN ONDORIOAK

PROZESUAREN ERAGINAMUNDUAN

Page 5: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak

INGALATERRA BERRIA

Page 6: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

IPAR AMERIKAKO KOLONIA BRITAINIARRAK

EZAUGARRI EKONOMIKOAK EZAUGARRI POLITIKOAK

IRAULTZAREN URRUNEKO KAUSAK

EZAUGARRI SOZIALAK

Hamahiru Koloniak

Amerikako koloniek lehengai ugari eta merkesaltzen zioten metropoliari.

Metropoliak ez zuen kolonien garapenekonomikoan interes handirik

Britainia Handiko kanpo-politika garestiaordaintzeko kolonoen gaineko presio fiskalahanditu zen, batez ere Zazpi Urteko Gerrakolonialaren ostean (Frantzia eta BH-1756-1763)

Metropoliak monopolioen bidez kudeatzen zuenekonomia koloniala

Salgaiak itsatsontzi britainiarretanbesterik ezin ziren garraiatu

Amerikar identitatea garatuz joan zenbelaunaldiz-belaunaldi. Gehiengo protestantea

Ameriketako koloniek ez zuten ordezkaritzarikparlamentu britainiarrean, bazterturik sentitzenziren, “2.mailako herritarrak “

Ilustrazioaren hedapena etagobernu injustuen kontra aritzekoargudioak (John Locke)

Autonomia maila handiakolonietan (distantziak beharturik)

Page 7: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

1770. TEA ACTS

IRAULTZAREN HURBILEKO KAUSAK

1773. BOSTONGO TEAREN MATXINADATEA PARTY

EJERTZITO BRITAINIARRARENERANTZUN BORTITZA: autoritatea, indarra

PORTUARENBLOKEOA

MASSACHUSSETTSeko ESKUBIDEENDEUSEUZTAPENA

1765. STAMP ACTS

Hamahiru Koloniak

1774. KOLONOEN BILTZARRA FILADELFIANGATAZKAREN HEDAPENA

Ekialdeko Indietako Konpainiak tea inportatzeko eta saltzeko monopolioa  lortu zuen.

KOLONOEN HASERRALDIA ETA ERANTZUNABritainiar Parlamentuan horien gaineko zergak 

onartzearen  kontrako jarrera eta boikot komertziala

Page 8: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak

1773. BOSTONGO TEAREN MATXINADATEA PARTY

Page 9: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak. Iraultza

1774 1.KONGRESUA FILADELFIAN

•Britainiar erantzuna gogor kritikatu zuten.•Kolonoen jarreraren azalpena egin zen idatziz.•Kolonoen eskubideak, metropoliatik kanpo kudeatzeko/gobernatzeko eskubideaaldarrikatu zuten.•Lehendabiziko arma‐mugimenduak antolatu zituzten (miliziak)

Page 10: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak. Iraultza

Britainiarren ejertzito antolatua, prestatua eta hornituaVS 

Nekazari, ehiztari eta merkatariz osaturikoa

•Kolonoen garaipen militarrak: LEXINGTON (1775)

Kasaka gorriak VS kolono amerikarrak

Page 11: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Ejertzitoaren antolaketari ekin zioten.Buru nagusia: George Washington•Thomas Jefferson‐ek idatzitako Independentziaren Aldarrikapena (1776): AEBen jaiotza akta.

Hamahiru Koloniak. Iraultza

1775‐6 2.ta 3.KONGRESUAK FILADELFIAN

Page 12: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak. Iraultza

Page 13: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

AEBen IndependentziarenAdierazpena

‐Gizaki guztiak berdinak dira

‐Gizaki guztiek eskubideak dituzte:

‐Bizia

‐Askatasuna

‐Zoriona

‐Gobernu injustuen kontra joatekoeskubidea dute

‐Eskubide horiek bermatzekogobernua antolatzen dute.

Hamahiru Koloniak. Iraultza

JOHN LOCKEren ERAGIN NABARMENA

Thomas Jefferson

Page 14: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Estatu Batuen independentzia-adierazpenaren hitzaurrea (1776)

Egia berez nabaritzat ditugu hauek: gizakiak jaiotzez berdinak direla; Sortzaileak berez-berezko eskubideak ematen dizkiela –esaterako, bizia, askatasuna eta zoriontsu izaten saiatzeko eskubidea–; eskubide horiek bermatzeko, gizakiek gobernuak eratzen dituztela eta gobernuen botere zilegia gobernatuen onarpenetik datorrela; gobernu batek, edonolakoa izanda ere, helburu horiek aintzat hartzen ez baditu, herriak gobernua aldatzeko edo abolitzeko eskubidea duela, edo beste bat eratzekoa, aipaturiko printzipioetan oinarritua. Gobernu horren botereak antolatu ahal izango ditu herriak, herriaren segurtasuna eta zoriona bermatzeko egokien usten duen eran […]

Kolonia hauek sekulako pazientzia izan dute luzaroan, baina egun sekulako beharra dute beren gobernu-sistema zaharra aldatzeko.

Hamahiru Koloniak. Iraultza

Page 15: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak. Iraultza

1. Que todos los hombres son por naturaleza igualmente libres e independientes, y tienen ciertos derechos inherentes, de los cuales, cuando entran en un estado de sociedad, no pueden ser privados o postergados; en esencia, el gozo de la vida y la libertad, junto a los medios de adquirir y poseer propiedades, y la búsqueda y obtención de la felicidad y la seguridad.

2. Que todo poder reside en el pueblo, y, en consecuencia, deriva de él; que los magistrados son sus administradores v sirvientes, en todo momento responsables ante el pueblo.

3. Que el gobierno es, o debiera ser, instituido para el bien común, la protección y seguridad del pueblo, nación o comunidad; de todos los modos y formas de gobierno, el mejor es el capaz de producir el máximo grado de felicidad y seguridad, y es el más eficazmente protegido contra el peligro de la mala administración; y que cuando cualquier gobierno sea considerado inadecuado, o contrario a estos propósitos, una mayoría de la comunidad tiene el derecho indudable, inalienable e irrevocable de reformarlo, alterarlo o abolirlo, de la manera que más satisfaga el bien común.

4. Que ningún hombre, o grupo de hombres, tienen derecho a emolumentos exclusivos o privilegiados de la comunidad, sino en consideración a servicios públicos, los cuales, al no ser hereditarios, se contraponen a que los cargos de magistrado, legislador o juez, lo sean.

5. Que los poderes legislativo y ejecutivo del estado deben ser separados y distintos del judicial; que a los miembros de los dos primeros les sea evitado el ejercicio de la opresión a base de hacerles sentir las cargas del pueblo v de hacerles participar en ellas; para ello debieran, en períodos fijados, ser reducidos a un estado civil, devueltos a ese cuerpo del que originalmente fueronsacados; y que las vacantes se cubran por medio de elecciones frecuentes, fijas y periódicas, en las cuales, todos, o cualquier parte de los exmiembros, sean de vuelta elegibles, o inelegibles, según dicten las leyes.

8. Que en todo juicio capital o criminal, un hombre tiene derecho a exigir la causa y naturaleza de la acusación, a ser confrontado con los acusadores y testigos, a solicitar pruebas a su favor, y a un juicio rápido por un jurado imparcial de su vecindad, sin cuyo consentimiento unánime, no puede ser declarado culpable; ni tampoco se le puede obligar a presentar pruebas contra sí mismo; que ningún hombre sea privado de su libertad, salvo por la ley de la tierra o el juicio de sus pares.

12. Que la libertad de prensa es uno de los grandes baluartes de la llibertad, y que jamás puede restringirla un gobierno despótico.…..

•1776. Virginiako Giza‐Eskubideen  Aldarrikapena

Page 16: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak. Iraultza

Page 17: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Garaipen amerikarrak gerran oso garrantzitsuak izan ziren: •BOSTON• SARATOGA (1778)

Hamahiru Koloniak. Iraultza

Page 18: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak. Iraultza

•Benjamin Franklinek lortu zu Espainia, Frantzia eta Holandaren laguntza 1778an. Guztiak ziren britainiarren arerio nagusiak arlo kolonialean.

•Yorktownen garaipen militar amerikarrak (1781) izugarrizko kolpea izan zen britainiarrentzat.

•1783. Versaillesko Bakean gerrari •amaiera eman zitzaion eta BritainiaHandiak bere kolonia ohien Independentzia errekonozitu zuen.

Page 19: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Estatu berriaren politika-sistema. 1787. KONSTITUZIOA

1787ko KONSTITUZIO AMERIKARRA

(4 urtero)(2 urtero)

(2 estatuko)

(populazioaren arbera)

ERREPUBLIKA FEDERALA

Page 20: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hamahiru Koloniak. IraultzaIRAULTZA AMERIKARRAREN

EKARPENAK

Kolonia baten independentzia 1.aldiz 

Iraultza liberala FrantziakoIraultzarako eta Amerikakokolonietarako eredu bihurtu

zen

Historiako1.Konstituzio idatzia. Ilustrazioaren eragina

AEBen politika espantsionistahasi zen

Gizarte antolaketa berrianburgesiaren protagonismoa

handitu zen

Page 21: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

AMERIKAKO IRAULTZAKOKAPENA DENBORAN

KOKAPENA ESPAZIOAN

PROTAGONISTAK

ANTAGONISTAK

IRAULTZA SORTZEKOZERGATIAK/KAUSAK

IIRAULTZAREN HASIERAKOEKINTZA

INDEPENDENTZIAGERRAREN GERTAERA

NAGUSIAK

GERRAREN ONDORIOAK

PROZESUAREN ERAGINAMUNDUAN

Hamahiru Koloniak. Iraultza

Page 22: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

FRANTZIAKO IRAULTZA

Page 23: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

IRAULTZA SORTZEKO KAUSAK

• URRUNAK (aspaldikoak)• HURBILAK (urtean gertatutakoak, eragile zuzen‐zuzenak)

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 24: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

IRAULTZA  ULERTZEKO  URRUNEKO  KAUSAK

ARRAZOI IDEOLOGIKOAK

ARRAZOI POLITIKOAK

ARRAZOI SOZIALAK

ARRAZOI EKONOMIKOAK

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 25: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

1. Burgesiaren gorakada ekonomikoa merkataritzaren garapenari esker2. Herritarren parte‐hartze politiko eza3. Nekazaritzan oinarrituriko ekonomiaren krisia4. Pentsalari ilustratuen ideiak: berdintasuna, askatasuna, jabetza,…5. Absolutismoaren mugarik gabeko erabateko boterea6. Pribilegioetan onarrituriko gizarte estamentalari egindako kritikak7. Burgesiaren interes politikoak8. Estatu absolutistaren gastu erraldoiak (ejertzitoa, errege‐erreginaren luxuzko gortea)9. Zergak ezartzeko sistema desorekatua non nobleziak eta kleroak ez duten ordaintzen10. Lur‐jabetza desproportzionatua, nekazariak ez dira lurjabeak11. Amerikako Iraultza: eredu iraultzaile liberala12. Ilustrazioaren eta Liberalismoaren ideien hedapena13. Gremioek kontrolaturiko 2.sektorearen garapen urria.14. Jaun‐erregimenak sorturiko gehiegikeriak15. Despotismo ilustratuaren borondate falta benetako aldaketak onartzeko16. Burgesiaren nekea eta haserrea nobleziaren eta kleroaren oztopoen aurrean17. Biziraupeneko nekazaritzak noizbehinka eragindako goseteak

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 26: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Ilustrazioaren ideien hedapenaURRUNEKO KAUSAK

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 27: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Amerikako Iraultzaren eredu garailea

URRUNEKO KAUSAKFrantziako Iraultza. Kausak

Page 28: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Gizarte estamentalak sorturiko injustizia

URRUNEKO KAUSAKFrantziako Iraultza. Kausak

Page 29: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Burgesiaren hazkunde ekonomikoa  eta sistema aldatzeko nahiaURRUNEKO KAUSAK

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 30: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Monarkiaren gehiegizko  gastuak  eta erabateko botere politikoa

URRUNEKO KAUSAK

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 31: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

URRUNEKO KAUSAKFrantziako Iraultza. Kausak

Nekazaritza tradizionalak eragindako krisiak eta goseteak

Page 32: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Nekazaritzaren garapen urria eta jaun‐erregimenaren gehiegikeria

URRUNEKO KAUSAKFrantziako Iraultza. Kausak

Page 33: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Gastuen eta diru‐sarreren arteko desoreka. Haziendaren arazoaNobleziak eta Elizak ez zuten zerga zuzenik ordaindtzen

URRUNEKO KAUSAK

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 34: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Hirugarren estatuaren egoera

Hiru galdera geure buruarentzat:1.a Zer da estatu xehea? Dena.2.a Zer izan da orain arte politikan? Ezer ez.3.a Zer eskatzen du? Zerbait izatea. 

Nor ausartuko litzateke esatera estatu xeheak ez duela nazio oso bat eratzeko behar den guztia? Gizon indartsua eta sendoa da, oraindik besoa kateatuta badu ere. Ordena pribilegiatuak desagerrarazita ere, nazioa ez litzateke gutxiago izango, baizik eta gehiago. Eta zer da estatu xehea? Dena, baina kateatuta dago, eta zapalduta. Eta zer izango litzateke ordena pribilegiaturik gabe? Dena; aske eta oparoa, ordea. Estatu xeherik gabe, ezer ezin da behar bezala egin; besteak gabe, berriz, den‐dena hobeto egingo da. […]

E.‐J. SIEYÈS, Zer da hirugarren estatua?, 1789ko urtarrila

URRUNEKO KAUSAKAntzinako Erregimenari egindako kritikak

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 35: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

IRAULTZA SORTZEKO KAUSAK

• URRUNAK (aspaldikoak)• HURBILAK (urtean gertatutakoak, eragile zuzen‐zuzenak)

Frantziako Iraultza. Kausak

Page 36: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Gariaren prezioaren igoera eta GOSETEAK

HURBILEKO KAUSAK: 1789Frantziako Iraultza. Kausak

Page 37: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Ogasun sistemaren porrota

Ogasun ministro ezberdinen aholkua

•Erreforma fiskal sakona•Pribilegiodunen ordaindeta

Erregearen beldurra neurria aplikatzeko

HURBILEKO KAUSAK: 1789Frantziako Iraultza. Kausak

Page 38: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

HASIERAASANBLEA 

KONSTITUZIOGILEAASANBLEA LEGEGILEA KONBENTZIOA DIREKTORIOA

Frantziako Iraultza.  Hasiera

FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK

Page 39: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

1. Luis XVI.ak Estatu Orokorrak inauguratu zituen Versallesen (1789-V-5)

2. Pilota-Jokalekuko zina (1789-VI-20)

3. Luis XVI.a gillotinan exekutatua (1793-I-21)

4. Robespierre, Terrore politikaren ordezkari nagusiena, exekutatua (1794-7-28)

5. Napoleonek gidatutako armada frantsesa Europan zehar hedatzen da (1796-1814)

6. Napoleonek bere burua

enperadore izendatzen du

(1804-V-18)

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 40: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

IRAULTZAREN HASIERA: 1789ko matxinadak

1.‐ Udaberriko matxinada politikoa: IRAULTZA LEGALA•Luis XVI.ak Estatu Orokorrak deitzen ditu diru gehiago lortzeko (zergak handitu)•Botoa estamentuka:3.estamentuko  ordezkarioek ez dute onartzen. • Asanblada Nazionalaren eraketa: konstituzioa zen helburua.”konstituziogilea”

2.‐ Uztaileko herriaren matxinada: HIRIKO IRAULTZA•Parisko herriak La Bastilla hartzen du. •Iraultza Frantzian zehar zabaltzen da.“Beldur izugarria”: nobleen erregistroak suntsitu. NEKAZAL IRAULTZA

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 41: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Iraultza Frantsesaren gertakizun nagusiak

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 42: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•1783tik 1788ra bitartean, Luis XVI.aren ogasun‐ministroak (Turgot, Necker, Calonee, Brienne)  ekonomia‐krisia geldiarazten saiatu ziren, baina denek aitortu zuten erreforma sakona behar zela, pribilegiatuei zergak ordainarazteko.

•HANDIKIEN ASANBLEA bildu zen eta erregea saiatu zen pribilegiatuak konbentzitzen baina hauek uko egin zioten zergak ordaintzeari.

•Erregearen irtenbide bakarra: ESTATU OROKORRAK DEITZEA (1614tik elkartu gabe)

•Estatu Orokorren bilera egin aurretik, estamentu bakoitzak KEXA‐KOADERNOAKIdazteari  ekin behar izan  zion kexak eta proposamenak adierazteko.

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 43: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 44: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Valençay-ko kexa-koadernoa

Valençay-ko (Berry) hiri parrokiako hirugarren estatuko biztanleek apaltasun handiz eskatzen diote Berorren Maiestateari. […]

Taila, kapitazioa eta bi hogeirenak ezabatu beharko liratekeela. Ezabaturiko zerga horien ordez, gobernuak eskubide (zerga) bakarra jarriko luke, probintzia bakoitzak askatasuna izango luke, zerga hori nola kobratu eta banatu erabakitzeko. Kleroak eta nobleek ere ordaindu beharko lukete, hirugarren estatuak bezalaxe […]

Estatuaren zorrak ordaintzeko konponbide bakarra hau izango litzateke: Jainkoaren zerbitzurako erabili ezin diren fraideen eta monjeen ondasun guztiak eskuratzea (nazionalizatzea)…

•Zer dira kexa‐koadernoak?•Egileen ustez, zer arazo daude Frantziako erresuman?•Zer konponbide proposatzen dute? Zergatik?•Zer estamentutakoak dira egileak? Arrazoitu zure iritzia

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 45: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Estatu Orokorren irekiera 1789ko udaberrian

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 46: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• BOZKETAREN ARAZOA Hirugarren Estamentuaren proposamena:   boto nominala

EZ             haserraldia

•Herritarrek eurek Frantzia ordezkatzen zutela  aldarrikatu zuten•Pilotalekuko zina eta Asanblea Nazionalaren eraketa (1789ko uztaila)•Konstituzioa egitea helburua nagusia zenez: Asanblea Konstituziogilea

IRAULTZA LEGALA (uztailean) 

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 47: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Bastilla mendean hartzea, Jean‐Pierre Houel

HIRIKO IRAULTZA1789ko uztaila. Parisko espetxe garrantzitsua (Bastilla) erasotua izan zen

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 48: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

NEKAZAL IRAULTZA

• “Le Grand Peur”/”Beldur Izugarria”• Landa munduan pribilegiatuen ondasunen kontrako 

erasoaldiak ugaritu ziren nekazarien amorruak bultzaturik.

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 49: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

IRAULTZAREN HASIERA: 1789ko matxinadak

1.‐ Udaberriko matxinada politikoa: IRAULTZA LEGALA•Luis XVI.ak Estatu Orokorrak deitzen ditu diru gehiago lortzeko (zergak handitu)•Botoa estamentuka:3.estamentuko  ordezkarioek ez dute onartzen. • Asanblada Nazionalaren eraketa: konstituzioa zen helburua.”konstituziogilea”

2.‐ Uztaileko herriaren matxinada: HIRIKO IRAULTZA•Parisko herriak La Bastilla hartzen du. •Iraultza Frantzian zehar zabaltzen da.“Beldur izugarria”: nobleen erregistroak suntsitu. NEKAZAL IRAULTZA

Frantziako Iraultza.  Hasiera

Page 50: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

HASIERAASANBLEA 

KONSTITUZIOGILEAASANBLEA LEGEGILEA KONBENTZIOA DIREKTORIOA

Frantziako Iraultza.  Hasiera

FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK

Page 51: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

ASANBLEA KONSTITUZIOGILEAREN HELBURUAK(1789‐1791)

1.ERREGIMEN ZAHARRA DEUSEZTATZEA

2.KONSTITUZIO BAT IDAZTEA

Frantziako Iraultza.  Asanblea Konstituziogilea

Page 52: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

1. ERREGIMEN ZAHARRA DEUSEZTATZEA

•Pribilegiatuen eskubide feudalak deuseztatu:•Elizaren eskubide ekonomikoak (hamarrena) •Sistema feudalaren abolizioa. Jaurerri jurisdikzionalendesagerpena.

•Giza Eskubideen Deklarazioa, 1789an. Printzipio nagusiakfinkatu: askatasuna, berdintasuna, subiranotasun nazionalaedota jabetza.

Frantziako Iraultza.  Asanblea Konstituziogilea

Page 53: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Gizakiaren eta Herritarraren Eskubideen Adierazpena (1789)

1. artikulua. Gizakiak berdinak eta eskubide berberez jaiotzen dira, bizitza osoarako.Gizarteen artean bereizketarik izateko oinarri bakarra guztien onurada.

2. artikulua. Politika-elkarteen helburua gizakiaren eskubide naturalei eta preskribaezineieustea da. Eskubide horiek hauek dira: askatasuna, jabetza, segurtasuna etazapalkuntzaren aurkako erresistentzia.

3. artikulua. Subiranotasun ororen oinarria Nazioa da, eta inork, gizabanako zeinerakunde izan, ezin du aginterik eduki, Nazioak espresuki ematen ez badio. […]

6. artikulua. Legea nahi orokorraren adierazpena da. Herritar guztiek dute legeak egitenparte hartzeko eskubidea, zuzenean edo ordezkarien bidez. Legeak berdina izanbehar du denentzat, babesteko zein zigortzeko. Herritar guztiak legearen aurreanberdinak direnez, denek izan dezakete lanpostu eta kargu publikoetan jardutekohelburua, nork bere gaitasunen arabera. Bereizteko, bertuteak eta adimena baino ezdira kontuan hartu behar.

11. artikulua. Pentsamenduak eta iritziak adierazteko askatasuna izatea gizakiareneskubide preziatuenetako bat da. Beraz, herritar orok askatasuna du hitz egiteko,idazteko eta inprimatzeko. Legean xedatutakoaren arabera, askatasun horretazabusatuz gero, erantzule izango da.

Frantziako Iraultza.  Asanblea Konstituziogilea

Page 54: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

2.   KONSTITUZIO BAT IDAZTEA

Frantziako Iraultza.  Asanblea Konstituziogilea

Page 55: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

MONARKIAKONSTITUZIONALA

1791eko KONSTITUZIOA

Frantziako Iraultza.  Asanblea Konstituziogilea

Page 56: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

HASIERAASANBLEA 

KONSTITUZIOGILEAASANBLEALEGEGILEA KONBENTZIOA DIREKTORIOA

Frantziako Iraultza.  Hasiera

FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK

Page 57: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Tulleries jauregiaren erasoa, Jean Duplessi‐Bertraux

ASANBLEA  LEGEGILEA. 1791‐1792•Hauteskundeak: Asanblea berriaren eraketa. Moderatuen garaipena 

•Interes ezberdinak: goi‐burgesia, nobleak eta kleroa, herritar xeheak, errege‐familia.•Errege‐familia Frantziatik ihes egiten saiatu zen eta preso Parisera eraman zuten.•Europako potentzia absolutistek (Prusia eta Austriak) Frantziako Iraultzari GERRA deklaratuZioten:• emigraturikoen presioagatik • iraultza euren herrialdeetara hedatuko zen beldurrez.•Aliatuak Paristik gertu egon ziren eta herriaren erantzuna errege‐familiaren jauregia erasotzea izan zen.

Frantziako Iraultza.  Asanblea  Legegilea

Page 58: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA (kanpo‐mehatxuen ondorioz)

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

HASIERAASANBLEA 

KONSTITUZIOGILEAASANBLEALEGEGILEA KONBENTZIOA DIREKTORIOA

FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK

Page 59: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Protagonistak

Sans‐culotteMarat

Robespierre

ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA 

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

(1792‐94)

Page 60: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• Hauteskundeetarako deialdia zabaldu zen .• Asanblea berrian, Konbentzioan:

– Girondinoak: errepublikar moderatuak (1792‐93)– Jakobinoak : errepublikar erradikalak (1793‐94)

• Luis XVI.a epaitua eta traizioa leporaturik, gillotinan exekutatuaizan zen. (1793). ONDORIOAK1. Atzerriko potentziek Frantziari gerra deklaratu zioten (Espainiak ere 

bai). Frantziak armada handia behar zuen.2. Iraultza erradikalizatu egin zen: kontrairaultzaileen kontrako neurriak:

• Auzitegi Iraultzailea• Herri Salbazioko Batzordea

3. Matxinada erregezale eta ultrakatolika La Vendeé‐n.

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA (1792‐94)

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

Page 61: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

Page 62: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Luis XVI.a epaitua eta traizioa leporaturik, gillotinan exekutatua izan zen (1793).

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

Page 63: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

Page 64: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

Page 65: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• 1793ko ekainean, jakobinoek, Robespierrek zuzenduta, boterea eskuratu zuten estatu‐kolpe baten bidez.

• 1793ko Konstituzio berria, demokratikoagoa.– Subiranotasun nazionala– Gizonezkoen sufragio unibertsala

• Izuaren diktadura zabaldu zen. Botere betearazlea indartu zen.

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA (1792‐94)

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

Page 66: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• Izuaren diktadura zabaldu zen. Zergatik?

Iraultza mehatxaturik dago 

Nola defendatu?– Ejertzito garaileak batailak lortu zituen Europan.– Konstituzioaren aplikapena bertan behera utzi zuten.– Susmagarrien kontrako legeak onartu zituzten.– Robespierre premia biziko gaien gehienezko prezioak mugatzen saiatu 

zen ekonomia‐krisia geldiazten matxinadak ekiditeko eta herritarren babesa mantentzeko baina krisia gero eta sakonagoa zen. Sans‐culotteenaldeko jarrera aldenduz joan zen.

• Robespierrek babesa galdu zuen.– Thermidorreko estatu‐kolpe moderatua (uztailean)– Epaiketa eta exekuzioa.

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA (1792‐94)

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

• Nazioarteko presio belikoa• Barneko mugimendu kontrairaultzailea

Page 67: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Jakobinoak arazteko marmita (1793)

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

Page 68: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Susmagarriei buruzko dekretua

1. artikulua. Dekretu hau argitaratu eta berehala, Errepublikaren lurraldeetan oraindik aske dauden susmagarri guztiak atxilotu behar dira.

2. artikulua. Hauek dira susmagarri:• 1.‐ Beren ekintza, harreman, helburu edo idatzietan tiraniaren edo federalismoaren alde 

eta askatasunaren kontra ageri direnak; […]

• 5.‐ Orain arte noble zirenak (senarrak, emazteak, aitak, amak, semeak eta alabak barne) eta emigratuen administratzaileak, baldin eta iraultzarekiko atxikimendua etengabe adierazi ez badute;

• 6.‐ 1789ko uztailaren 1etik 1792komartxoaren 30era (hau da, dekretuaren argitaratze‐data) bitartean emigratu dutenak, baita Frantziara dekretuak zehaztutako epean edo lehenago itzuli badira ere […]

1793ko irailak 17

Izuaren diktadura

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA

Page 69: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Egutegi iraultzailea: erlijioaren eragina ezabatzeko ahalegina, egutegi laikoa

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

Page 70: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA (kanpo‐mehatxuen ondorioz)

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

HASIERAASANBLEA 

KONSTITUZIOGILEAASANBLEALEGEGILEA KONBENTZIOA DIREKTORIOA

FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK

Page 71: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• Errepublika moderatua aurreko etapa erradikalari erantzuteko.• Burgesiaren kontrol politikoa.• Konstituzio berria (1795)• Botere banaketan eta subiranotasun nazionalean oinarrituriko 

sistema moderatu eta liberala ezarri zen.– Botere legegilea: Bi ganbarako sistema moderatua (500eko Kontseilua 

eta Senatua). Sufragio zentsitarioa ezarri zen.– Botere betearazlea: Bost kidez osaturiko Direktorioa (legegintza taldeak 

aukeraturikoak). – Botere judiziala: Epaileak

DIREKTORIOA (erantzun moderatua)(1795‐1799)

Frantziako Iraultza. Direktorioa 

Page 72: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• Gobernuaren ahultasuna nabarmena izan zen:• Arerio politikoek aprobetxatu zuten matxinatzeko :

– Monarkikoek aukera ikusi zuten euren indarra erakusteko eta Borboitarren berrezarkuntzaren aldeko matxinada burutu zuten. Porrota.

– Errepublikar erradikalek ere errebuelta prestatu zuten. Buruzaginagusia, Babeuf gillotinatua izan zen.

• Prezioen inflazioa geldiezina zirudien. Gariaren prezioakezkatzekoa zen. Espekulazioa.

• Funtzionarioen bizimodu erlaxatua zen oso kritikatua etengabe.• Bitartean, Napoleon Bonapartek garaipen militar garrantzitsuak 

eskuratzen zituen Europan.  Bere protagonismoa bizitza frantsesan gero eta handiagoa zen.

DIREKTORIOA (erantzun moderatua)(1795‐1799)

Frantziako Iraultza. Direktorioa 

Page 73: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

FRANTZIAKOIRAULTZA

ETAPAK

HASIERA(1789)

Estatu Orokorrakbiltzeko deialdia

Bozketa era tradizionala

aldatzeko ezetza

AsanbleaNazionalaren

eraketa

Bastillarenkontrako erasoa

Iraultzarenhedapena landan

ASANBLEAKONSTITUZIOGILEA

(1789‐91)

AntzinakoErregimenarendeuseztapena

HerritarrenEskubideenAdierazpena

Jaun‐erregimenarenkontrako neuriak

1791eko Konstituzioa

ASANBLEALEGEGILEA(1791‐92)

Politikamoderatuarengaraipena

Nobleen emigrazioa eta iraultzaren kontrako

konspirazioa

Varennesen, Luis XVI.aren ihesaldiakporrot egin zuen

Kanpoko potentzienpresio militarra: GERRA

Iraultzaileen amorrazioa: Tuileriesen kontrako

erasoa

KONBENTZIOA(1792‐1794)

ETAPA GIRONDINOA

Luis XVI.arenepaiketa eta exekuzioa

Erregezaleenekintzak: La Vendée

Potentzia gehiagogerran

Frantziarenkontra

Iraultzarenerradikalizazioa

Sans‐culotteenestatu‐kolpea

ETAPA JAKOBINOA

1793ko konstituzioa

Robespierrerendiktadura

Izualdia

Moderatuenestatu‐kolpea

DIREKTORIOA(1795‐1799)

Erreakziomoderatuburgesa

1795eko konstituzioa

5 kideko boterebetearazle ahula

Etengabekomatxinadak

Inflazioa

Politikariendesprestigioa

Napoleonenestatu‐kolpea

Page 74: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Iraultza. Konbentzioa  

HASIERAASANBLEA 

KONSTITUZIOGILEAASANBLEALEGEGILEA KONBENTZIOA DIREKTORIOA

FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK

NAPOLEONEN KONTROLA. ETAPAK

KONTSULATUA INPERIOA

Page 75: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• Napoleonek estatu‐kolpea eman zuen batailetan lorturiko ospeak lagunduta (1799).

• Gobernua hiru kontsulen esku geratu zen (Sieyès, Ducos, Bonaparte). Napoleon lehenengo kontsula zen. KONTSULATUA

• Napoleonen protagonismo politiko argia• 1800an, biziarteko kontsul izendatzea lortu zuen, beste biak 

agintetik bazterturik gelditu ziren.• Erreforma ugari:

– Kode Zibila– Administrazioaren zentralizazioa– Hezkuntza sistemaren berrikuntza eta eredu publikoaren bultzada.– Finantza kudeaketa eta zerga berrikuntza– Ordena publikoa ezarri– Erlijio katolikoaren errekonozimendua eta Konkordatuaren sinadura

Napoleonen interes politikoakFrantziako Iraultza. Kontsulatua 

Page 76: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Napoleonen koroatzea, Jacques‐Louis David

1804. Napoleonek Errepublika Inperio bihurtu zuen.POLITIKA ESPANTSIONISTA

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 77: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

NAPOLEON BONAPARTE: jeneraletik enperadorera

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 78: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Napoleonen inperioaren mapa

•Zeintzuk izan ziren Frantziaren arerio nagusiak? Eta aliatuak?

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 79: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Napoleonen inperioaren mapa

•Nondik zabaltzen zen Napoleonen inperioa?

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Egungo Europa

Page 80: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

ETA ESPANIAN, ZER?

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 81: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Borboitarrak Espainian XVIII.mendean

Frantziako Iraultza. Inperioa 

1788

Karlos IV.a 

Page 82: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• Iraultzaren aurrean zalantzan oinarrituriko politika. • Famili Itunak• Errege frantsaren egoera• Hurbiltasun geografikoa• Ilustrazioaren hedapena

• Zuhurtziaz jokatzeko beharra.

Frantziako Iraultza. Inperioa 

• Karlos IV.a = nortasun gutxiko erregea.• Mugaz alde bietako Borboitarren arteko harremanak.• XVIII.mendeko Frantziaren eta Espainiaren arteko

politika adiskidetsua.• Espainiako krisi ekonomikoa.

• 1793ra arte, Luis XVI.a exekutatua izan arte, ez zen Espainia Franziaren kontrako gerran sartu.

Page 83: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

HASIERAASANBLEA 

KONSTITUZIOGILEAASANBLEA LEGEGILEA

KONBENTZIOA DIREKTORIOA

•Borboitarren arteko itunak•Espainiaren eta Frantziaren artekoadiskidetasun politika XVIII.mendean

•Luis XVI.a exekutatu zuten Frantzian eta EspainiakFrantziari gerra deklaratu zion (1793).• San Ildefonsoko Itunak gerrari bukaera emanzion (1795).•Espainia Frantziaren aliatu bihurtu zen, BritainiaHandia arerio komuna zen eta.

Frantziako Iraultza. Inperioa 

FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK ETA ESPAINIAKO JARRERA

•Diplomazioa indartu zen•Neutraltasuna

Page 84: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• 1805. TRAFALGAR BATAILAren porrotanumiliazio frantses‐espainiarra ikaragarrihandia izan zen. Garaipen britainiarra.

Frantziako Iraultza. Inperioa 

• Frantziako KONBENTZIAREN KONTRAKOGERRA (1793‐95)

• BASILEAKO BAKEA (1795)• SAN ILDEFONSOko Itunaren bidez (1796),

Frantziarekiko hurbilketa erabaki zuenEspainiak. ZERGATIK? Arerio komuna zuten: Britainia Handia.

Page 85: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

TRAFALGAR BATAILA (1805)

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 86: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• Napoleonek kanpo‐politika aldatu zuen (ezintasuna itsas flota britainarraren indarragatik)

• BLOKEO KONTINENTALA: Britainia Handia isolatzea ekonomikoki

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 87: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Trasfalgarreko porrotaren ostean, itsas konkista baztertu zen. •Britainia Handiari ezarritako blokeo ekonomikoa Portugalek ez zuen onartu.•Napoleonek Portugal inbaditzea erabaki zuen. •FONTAINEBLEAU‐ko Ituna (1807) sinatu zuen Espainiarekin lurraldea zeharkatzeko.• Karlos IV.a zen Espainiako erregea eta Godoy bulegoko idazkari nagusia.

•1808an, frantsesek Espainia inbaditu zuten inolako oztoporik gabe.•Espainiarrak Godoy eta erregearekin haserre, matxinatu ziren Aranjuezen. •Egoeraren aurrean beldurtuta, Karlos IV.ak bere semearen alde abdikatu zuen.

Maiatzaren 3ko fusilamenduak Madrilen

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 88: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Egoera lasaitzean, Karlos IV.a damutu egin zen eta bere koroa berreskuratzensaiatu zen. Errege berriak, Fernando VII.ak,  ezetza argia adierazi zion.

•Napoleonek monarkia espainiarraren ahultasuna ikusirik, bere ejertzitoa jada Espainia kontrolpean zuenez, aita eta semea Baionara joanarazi zituen eta hanbahituta eta  mehatxuen bidez, Espainiako koroa eskuratu zuen BAIONAKO ABDIKAZIOETAN (1808).

•Napoleonek, bere anaia Espainiako errege bihurtu zuen, José I.a.

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 89: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Iraultza. Inperioa 

BAIONAKO ABDIKAZIOAK (1808)

Page 90: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Erret familiaren bahiketa dela‐eta, Madrilen 1808ko maiatzaren 2an, herritarrak ejertzito frantsesaren kontra altxatu ziren. 

•Errepresio frantsesa bortitza izan zen eta ondorioz, altxamendua geografikoki zabaldu zen eta Independentzia Gerra (1808‐1814) bihurtu zen. Gerra luzea, desgaste handikoa, konplikatua frantsesentzat.

Maiatzaren 3ko fusilamenduak Madrilen (Goya)

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Gerrillari espainiarra.

Soldadu frantsesa.

Page 91: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Iraultza. Inperioa 

•Espainiarren erreakzio arinak  frantsesak ustekabean harrapatu zituenere, gerraren 2.etapan Napoleonek zuzendu zuen ejertzitoa eta ia lurralde osoa kontrolatu zuen.

• 1810eko OTSAILEKO DEKRETUAren bidez, Ebroren iparraldean zeuden lurraldeak Espainiatik banandu ziren. Era horretan, euskallurralde guztiak Frantziaren barnean geratuko ziren, zuzeneanNapoleonen zuzendaritzapean. 

Page 92: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Baionako abdikazioen ondorioz, hutsune handia zabaldu zen agintean etaEspainiako lurraldea hautsi egin zen.

a)‐Frantsesek kontrolaturiko eremua.

b)‐Frantziako armadak hartuta ez zituen eskualdeetako egoerakontrolatzeko, herritarrik ospetsuenek (klero, ejerzito edonobleziakoek) aginte erakunde berriak ezarri zituzten: PROBINTZIBATZARRAK/JUNTAK. Batzarretako partaideek era askotako ideologiakzituzten, aristokratek eta elizgizonek, militarrek eta legegizonek osatuzituzten.

Laster somatu zen probintzi banaketa gainditu eta gobernu nazionalbakarra ezartzeko premia. Hartara, Probintzi Batzarretako ordezkariek,(1808ko irailean) GORENEKO BATZAR ZENTRALA osatu zuten,Floridablancako konde buru zela. Batzarrak bere egin zuensubiranotasuna eta goreneko gobernu erakunde bihurtu zen.

1810ean, garaipen frantsesen ondorioz, Batzar Gorenak dimititu zueneta ERREGEORDETZA TALDEAk hartu zuen aginte betearazlea.

Frantziako Iraultza. Inperioa BILAKAERA POLITIKOA ESPAINIARREK KONTROLATURIKO EREMUAN

Page 93: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

• Gorteak konbokatzeko erabakia orduan hartu zen Cádizen. Hiria zen kosmopolita, burgesa (merkataritzaren garapenariesker) eta aberatsa.

•1810eko irailean hasi ziren saioak. Diputatuak 100 bainogehiago izan ziren baina probintzietako ordezkari gehienak ezinizan ziren joan gerrako oztopoengatik (euren probintziafrantsesen esku zegoen eta) eta ordezkoak jarri zizkieten garaihartan Cadizen bizi zirenen artean.

•Gorteak gutxiengo hiritar eta ilustratu baten ordezkari bihurtuziren eta hura ez zen agian Espainia osoko benetako irudia. 

•Biltzar konstituziogile modura eratzean eta subiranotasunnazionala eskuratzean, Cádizeko diputatuek iraultza liberalaipini zuten abian. 

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 94: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Frantziako Iraultza. Inperioa 

1812ko KONSTITUZIOA

Page 95: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Bitartean, Errusiak ere bizkarra eman zion Frantziari eta Britainia Handiarekin  merkatal harremanak mantendu zituen.

•Napoleonek Errusia inbaditzea erabaki zuen (1812) eta Horretarako soldadu asko Espainiatik erretiratu zituen kanpainiaerraldoiarik ekiteko. 

•Errusiako kanpainia izugarrizko porrota izan zen.

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 96: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Espainiako herritarrek, frantsesen ahultasunaz jabeturik eta ingelesen laguntzaz, kontraerasoari ekin  zioten eta ejertzito frantsesa garaitu zuten.

•1813ko abenduan, VALENCAYko Ituna sinatu zen. Napoleonek bakea eskaini zuen eta Fernando VII.a Espainiako erregea zela errekonozituzuen.

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 97: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Porrot militarren eraginez, Napoleonek herritarren konfidantzagaldu zuen eta abdikatu egin behar izan zuen eta 1814an erbestera joan zen Elbako Uhartera.•Handik gutxira boterera itzuli zen 100 egunez baina behin betikogaraitu zuten WATERLOO batailean (1815).•Santa Helenara uhartxora deportatu zuten eta hantxe hil zen.

Wellintong eta Bonaparte jeneralak

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 98: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

NAPOLEONEN AGINTEA FRANTZIAN (1799‐1814)

KONTSULATUA (estatu‐kolpe baten eraginez)

ERREFORMA UGARI

Kode ZibilaHezkuntzaPublikoa Administrazio

zentralizatua

ElizarekikoKonkordatua

INPERIOA(Napoleonek bere burua koroaturik)

GARAIPEN MILITARRAKINPERIO ZABALA

Arazoak

BritainiaHandia

Trafalgarrekoporrota Blokeo kontinentala

Portugalen ezetza Fointainebleauko Ituna Espainiako konkista Independentzia Gerra

Errusia

Herritarrenkritikak

Waterloo

Inperioarenbehin‐betikoamaiera

ALDAKETA POLITIKOAK

Frantziako Iraultza. Inperioa 

Page 99: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

BERREZARKUNTZA

Page 100: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

BERREZARKUNTZAZER DA?

ANTZINAKO ERREGIMENA BERRESKURATZEKO AHALEGINA•Monarkia absolutuaren eta erregimen estamentalaren itzulera. •Frantziako Iraultza gertatu izan ez balitz bezala.

Page 101: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

VIENAKO BATZARRA (1815)•Napoleon garaitu ondoren, Vienan elkartu ziren garai hartako potentzianagusien ordezkariak.

•ZERTARAKO?Bake iraunkorra ziurtatzekoIraultzak eragoztekoEuropan oreka lortzekoAntzinako Erregimena berreskuratzeko

Berrezarkuntza 

•Potentzia europarrak Europakobanaketa  berria antolatzen saiatu ziren.

BILTZARREN SISTEMA bultzatu zuten nazioarteko gatazkak konpontzeko. Erantzukizuna Europako potentzia guztiena zen.

Helburua bake iraunkorra bermatzea eta iraultza eragoztea zen. 

Page 102: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

VIENAKO BATZARRA (1815)Berrezarkuntza 

Page 103: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•EUROPAKO MAPA BERRIA DISEINATU ZUTEN•Estatuen kopurua murriztu zen eta nazionalismoak bazterturik gelditu ziren•Austriak, Prusiak eta Errusiak lurraldeak eskuratu zituzten.•Frantziaren espantsionismoa geldiaraztea helburu nagusi bat izan zen

•Frantzia iraultza aurreko mugetara bueltatu zen.•Bi estatu tapoi sortu ziren.

Europako mapa 1815ean

Berrezarkuntza 

VIENAKO BATZARRA (1815)1

Page 104: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]
Page 105: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]
Page 106: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•BILTZARREN SISTEMA bultzatu zuten nazioarteko gatazkak konpontzeko.

•Helburua bake iraunkorra bermatzea eta iraultza eragoztea zen. 

Berrezarkuntza 

VIENAKO BATZARRA (1815)2

Page 107: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Europako potentziak Berrezarkuntza sendotzen saiatu ziren, ALIANTZA‐MILITAR SISTEMA baten bitartez. Bi bloke sortu ziren.

Prusia ErrusiaAustria

Britainia Handia Prusia Austria Errusia

TRONUAREN ETA ALDAREAREN ARTEKO

ALIANTZA

VIENAKO ORDENA DEFENDATZEKO HELBURUA

Berrezarkuntza 

VIENAKO BATZARRA (1815)3

Page 108: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Aliantza Santuaren Ituna

Hirutasun Guztiz Santu eta Banaezinaren izenean. Berorien Maiestateek Austriako Enperadoreak, Prusiako Erregeak eta Errusiako Enperadoreak, […] honako artikuluok adostu dituzte:

[…]

II. artikulua […] Indarrean dagoen printzipio bakarra, […] elkarri laguntzea izango da […], eta guztiok nazio kristau bereko kide garela intzat hartzea […]

III. Artikulua. Aliantza Santu honek prest eta estimu handiz hartuko ditu potentzia guztiak, baldin eta akta hau gidatu duten printzipio sakratuak ospe handiz berretsi nahi badituzte, eta onartzen badute luzaroegi asaldaturik ibili diren nazioen zoriona lortzeko oso garrantzitsua dela aurrerantzean egia horiek gizakien zorian dagokien eragina izatea.

Parisen egina eta sinatua, hiru aletan, 1815eko grazia-urtean.

Frantzisko, Frederiko Gilen eta Alexandro

Berrezarkuntza 

Page 109: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

BERREZARKUNTZA

NOIZ?

ZER DA?

ZER LORTU NAHI DU?

KONGRESUNAGUSIA

NOLA LORTU HORI?

EUROPAKO MAPAREN ALDAKETA

BERREZARKUNTZARENPRINTZIPIOAK

Page 110: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Karlos IV.aren seme nagusia: Fernando VII.a

eta Espainian?Berrezarkuntza 

Page 111: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Erregealdiaren aldiak (1814-1833)

Berrezarkuntza 

Page 112: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

EUROPA OSOAN BOLADA IRAULTZAILEAKIraultza Liberal Burgesak: 1820‐1830‐1848

LIBERALISMOAETA

NAZIONALISMOA

Iraultza Liberal Burgesak 

Page 113: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Iraultza Liberal Burgesak: 1820‐1830‐1848

LIBERALISMOA

Iraultza Liberal Burgesak 

Subiranotasun nazionala Lege aurreko berdintasunaMonarkia konstituzionala Botere banaketa Herritarren parte‐hartze politikoa Herritarren eskubideen aitorpena Pribilegioen desagerpena …

Page 114: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Iraultza Liberal Burgesak: 1820‐1830‐1848Iraultza Liberal Burgesak 

NAZIONALISMOA Estatua (unitate politiko independientea) ≠ herria=nazioa  (ezaugarri komunak dituzten herritarrak) Nazio guztiek estatu independientea eratzeko eskubidea dute Vienako mapan nazioen aldarrikapenak ez ziren entzun Inperio zabalen asmoak nagusitu ziren

Europako mapa 1815ean

Page 115: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

PROZESU IRAULTZAILEAK (1820-1848)

IDEOLOGIA NAGUSIAK

LIBERALISMOANAZIONALISMOA

1820 1830 1848

HELBURUAK SISTEMA LIBERALA NAZIONALISMOA

ERREGIMEN LIBERALAK NAZIONALISMOA

ERREGIMEN DEMOKRATIKOAK INDUSTRIA IRAULTZAK ERAGINDAKO GEHIEGIKERIEN AURREAN ALDAKETA SOZIAL ETA EKONOMIKOAK (LANGILEEN IRAULTZA)

ESTATUAK ESPAINIA GREZIA

FRANTZIA BELGIKA POLONIA ITALIA

FRANTZIA ITALIA AUSTRIA-HUNGARIAKO INPERIOA ESTATU ALEMANIAR BATZUK

ONDORIOAK

ALIANTZA SANTUAREN ESKU-HARTZE ZUZENA ESPAINIANFDO VII.aren ALDE.

GREZIAREN INDEPENDENTZIA

MONARKIA LIBERALA FRANTZIAN.

BELGIKAREN INDEPENDENTZIA.

ZAPALKUNTZAK ETA PORROTA GAINERAKO HERRIALDEETAN

LIBERALISMOAREN HEDAPENA

LANGILE MUGIMENDUAREN ANTOLAMENDUA

Iraultza Liberal Burgesak 

Page 116: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Iraultza Liberal Burgesak: 1820‐1830‐1848

ESPAINIAN: Riego komandantearen pronuntziamendu liberalaren garaipena 1812ko Konstituzioaren berreskurapena eta sistema liberalaren ezarpena Hiru urteko iraupena (1820‐1823)

Berrezarkuntza 

Page 117: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Torrijos liberalaren fusilamendua

Prusia ErrusiaAustria

Berrezarkuntza 

Page 118: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

Berrezarkuntza 

Page 119: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Fernando VII.aren hirugarren emaztea hildakoan erregeak bi aukerazituen: Bere anaiari, Karlosi koroa utzi edo berriro ezkondu etaoinordeko zuzena bilatu. Bigarrena hautatu zuen. Ezkondu zen(laugarren aldiz) Maria Kristinarekin.

•Maria Kristinak erregeari oinordekoa eman zion, Isabel printzesa.

•Jaio aurretik, erregeak BERRESPEN EDO SANTZIO PRAGMATIKOAargitararazi zuen, tradizio frantsesean oinarrituriko Lege Salikoabertan behera utziz (Felipe V.a tronora heltzean onartu zuena) , etahispaniar monarkiaren betidaniko ondorengotza tradizioa berriro ereindarrean jarriz, hau da, emakumeei erregetza oinordetzan jasotzekoeskubidea aitortuz.

• Honek erregearen anaiari, Karlos María Isidrori, koroa eskuratzekobidea ixten zion.

Espainiako koroaren arazo dinastikoak

Berrezarkuntza 

Page 120: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

1.GERRA KARLISTA

ARAZO POLITIKO-IDEOLOGIKOA ARAZO MILITARRA

ONDORENGOTZA GERRA?

BASERRI MUNDUA

HIRIKO BURGESIA LIBERALA

•Zorroztasun erlijiosoa•Monarkia absolutua•Foruen defensa•Bizimodu tradizionala

•Sistema liberala•Bizimodu hiritarra

“Jainkoa, Aberria eta Erregea”

PROTAGONISTAK

KARLISTAK(Karlos V.a)

ISABELINOAK(Isabel II.a)

GERRA

BERGARAKO HITZARMENA(1839. Espartero eta Maroto)

euskal foruak errespetatzeko konpromisoa

Isabel II.a erreginatzat onartu zuten

KARLISTAK ISABELINOAK

Page 121: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

•Alabaren eskubideak defendatzeko laguntzaileen beharra•Politika liberalaren lehen urratsak Espainian•Estatu liberalaren sorrera

Fernando VII.aren heriotza

Isabel printzesa adin txikikoa (3 urte)

M Kristinaren erregeordetza (1833‐1843)

Page 122: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

PROZESU IRAULTZAILEAK (1820-1848)

IDEOLOGIA NAGUSIAK

LIBERALISMOANAZIONALISMOA

1820 1830 1848

HELBURUAK SISTEMA LIBERALA NAZIONALISMOA

ERREGIMEN LIBERALAK NAZIONALISMOA

ERREGIMEN DEMOKRATIKOAK INDUSTRIA IRAULTZAK ERAGINDAKO GEHIEGIKERIEN AURREAN ALDAKETA SOZIAL ETA EKONOMIKOAK (LANGILEEN IRAULTZA)

ESTATUAK ESPAINIA GREZIA

FRANTZIA BELGIKA POLONIA ITALIA

FRANTZIA ITALIA AUSTRIA-HUNGARIAKO INPERIOA ESTATU ALEMANIAR BATZUK

ONDORIOAK

ALIANTZA SANTUAREN ESKU-HARTZE ZUZENA ESPAINIANFDO VII.aren ALDE.

GREZIAREN INDEPENDENTZIA

MONARKIA LIBERALA FRANTZIAN.

BELGIKAREN INDEPENDENTZIA.

ZAPALKUNTZAK ETA PORROTA GAINERAKO HERRIALDEETAN

LIBERALISMOAREN HEDAPENA

LANGILE MUGIMENDUAREN ANTOLAMENDUA

Iraultza Liberal Burgesak 

Page 123: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

1848ko iraultzak

Iraultza Liberal Burgesak 

Page 124: Iraultza politikoak (4 DBH)  [modo de compatibilidad]

MENTXU GANDARIAS IPIÑA