1

IRAKURKETARAKO GAITASUNA

ZAYAS, F.: 10 Ideas clave. La competencia lectora según PISA. Reflexiones y orientaciones didácticas Liburutik hartua eta moldatua.

Egilea: Marta Castillo. Irale Gasteiz. 2013/2014 R-700

2

ZAYAS, F.: 10 ideas clave: La competencia lectora según PISA.

1. Irakurketarako gaitasuna oinarrizko gaitasun bat da2. Egoera ezberdinetan eta helburu ezberdinekin irakurtzen dugu.3. Irakurketa testuen ezaugarriek baldintzatzen dute.4. Testuekin era ezberdinetan elkar eragiten dugu helburuaren

arabera.5. Informazioa aurkitu eta hautatzeko ; irakurketaren helburuak,

informazio iturriak eta hauen egokitasuna definitzea eta ezagutzea beharrezkoa da.

6. Informazioa prozesatzeko; ideiak integratu eta haien arteko harremanak ulertu behar dira.

7. Irakurtzen jakiteak testuen edukien gaineko hausnarketa egitea suposatzen du.

8. Irakurtzen jakiteak testuen egiturari buruzko hausnarketa egitea suposatzen du.

9. Norbanakoaren eta irakurketaren arteko konpromisoa ezinbestekoa da irakurketarako gaitasunean.

10. Irakurketarako gaitasuna garatzeko ezinbestekoa da ezagutza metakognitiboa izatea.

3

Beharrezkoa da:

Giltza ideia 1:Irakurketarako gaitasuna oinarrizko gaitasun bat da.

Norberaren esanahia

erakitzekoTestuarekin elkareragin,

aurrezagutzak eta helburua kontuan

hartuz.

Hitzak eta esanahi literala ezagutu.

4

PISA-k nola definitzen du irakurketarako gaitasuna?

“ Helburu pertsonalak erdiesteko, aukerak eta ezagutzak garatzeko, eta gizartean parte hartzeko

xedearekin irakurleak testu idatziak ulertzeko, erabiltzeko eta aztertzeko duen gaitasuna da

(OECD, 2009b)”

5

Ideia giltza 6: Informazioa prozesatzeko; ideiak integratu eta haien arteko harremanak ulertu behar dira.

Ideiak prozesatzea eta integratzea harremanetan dauden ekintzak dira.

Testu baten ideia nagusia/nagusiak ateratzerakoan informazioa integratzen ari gara. Honetarako, ideien arteko lotura ezagutu behar dugu eta askotan inferitzen dugu explizituki ez baitagoelako.

Testu antolatzaileek lan honetan laguntzen gaituzte.

6

Testuen ulermen orokorra

1. Zein testu mota den ikusi. 2. Gaia antzeman.3. Ideia garrantzitsuak identifikatu.4. Ideien arteko harremanak.: testu eskemak.5. Ideien arteko lotura: informazioaren progresioa. Haria ez galtzeko.6. Testu elektronikoen ulermena. Hipertestua.

Zerrendapena

Sailkapena

Konparaketa

7

MarkagailuakInformazioaren antolatzaileak

Ordenagailuak Hasteko, jarraitzeko,…Alde batetik,Beste alde batetik…

Lokailuak Gehigarriak Gainera, baita ….ere, -agatik ere,

Ondoriozkoak Beraz, ondorioz, hortaz, horregatik, hori dela eta…

Kontraesateko Hala ere, hala eta guztiz ere, halabaina, haatik, …ErrepikapenakOrdezkapenak

Nominalizazioak

8

Giltza ideia 2: Egoera ezberdinetan eta helburu ezberdinekin irakurtzen dugu.Norberaren helburuak betetzeko, ezagutza

garatzeko eta gizartean parte hartzeko irakurtzen dugu.

PISAk irakurketaren konpetentzia neurtzeko Europako Erreferentzia Marko Bateratua aintzat hartu du. Hizkuntza-jarduerak gizarte-testuinguruan gertatzen dira.

PISAk egungo gizarteak eskatzen duen irakurle eredua izateko behar diren trebetasunak eta estrategiak neurtzen ditu.

Lau irakurketa egoera identifikatu dira:

9

Irakurketa egoerakPERTSONALA • Interes pertsonalak asetzeko.

• Testu generoa: fikzioa, informatiboak, gutunak,e-mailak, nobelak, blogak…

PUBLIKOA • Gizartearekin zerikusia duten jarduerak. Testuinguru zabalagoa.• Testu generoa: informazio-testuak, dokumentu ofizialak, foroak, berrien web-orriak, iragarpen ofizialak.

HEZKUNTZA • Trebakuntza arlokoekin lotutako testuak.• Testu genereoak: Testu-liburuak, ariketak, irakaskuntza interaktiborako programa informatikoak,…IKASTEKO IRAKURTZEN DA.

LANEKOA/LANBIDEKOA • Lan esparruarekin lotura dutenak.• Testu generoak: iragarkiak, laneko helbideak, jarraibideak,…EGITEKO IRAKURTZEN DA.

10

Testu-generoak

Testu-generoa

Ekintza komunikatiboa

Egoera komunikatib

oan

Helburu batekin

Gizarte baten kokatua

Gai zehatz baten

inguruan

Objektu linguistikoa

Testu egitura batekin

Ezaugarri linguistikoeki

n

Formatu batekin

11

Testu-generoa: Adibidea. Zayas, F.

12

IRAKURRI AURRETIK

IRAKURRI BITARTEAN

ESTILO FUNTZIONALA

Generoa ezagututa, irakurleak hainbat eduki eta testuaren helburua aurreratu ditzake.

• Generoaren egitura ezaugarriak: Testu patroiak, koherentzia-nozioak, kohesio-adierazleak,…)• Hizkuntza-ezaugarriak (morfologia, sintaxia, semantika)•Ezaugarri paralinguistikoak: 1. Elementu

tipografikoak: hitzak, esaldiak, paragrafoak, kapituluak,…

2. Informazioa banatzeko erabakiak: aurkibidea, prologoa, sarrera egiteko formulak, bukaera-moduak,…

Genero bakoitzak erregistro jakin bat dauka.Antzeman, igorlearen jarrerak utzitako markak (espresiboak eta ebaluatzaileak).

IRAKURKETA KRITIKOA.

13

Ideia giltza 3: Irakurketa testuen ezaugarriek baldintzatzen dute.

“Durante la construcción del significado, el lector pone en

marcha distintos procesos, destrezas y estrategias para promover, controlar y mantener la comprensión. Se prevé

que estos procesos y estrategias varíen en función del contexto y de la finalidad a medida que los lectores

interactúan con una serie de textos continuos y discontinuos en el medio impreso y (…) en el medio

electrónico.”

La Lectura en PISA 2009, p. 34

14

TESTUEN SAILKAPENA

Formatuaren araberaJarraitua, etena eta

mistoa

Testu motaren arabera

Deskribapena, narrazioa,

aurkezpena, argudioa,

instrukzioa, transakzioa

Inprimatutakoak

Elektronikoak

Ingurunearen arabera

Irakurleak ez du eraginik: web orri ofizialak.

Irakurleak eragina du: foroak, blogak, formularioak

15

INPRIMATUTAKO TESTUA ETA TESTU ELEKTRONIKOA:IMPRIMATUTAKO TESTUA TESTU ELEKTRONIKOA

EDO HIPERTESTUA

Muga zehatzak Muga zehatzik gabe: testu aldakorrak eta dinamikoak.

Sekuentzia bidezko irakurketa: aldez aurretik zehaztutako hurrenkera jakin batean.

Ez dago sekuentzia bidezko irakurketa: irakurleak berak taxutzen du bere ibilbidea, sarean nabigatzeko galuak lagunduta.

Aukera badago testuaren egitura bistaratzeko.

Egileak berak irudikatu behar du hipertestuaren azaleko egitura.

Ezagut daiteke diskurtso generoen ezaugarriak

Lausotuta daude genero-diskurtsiboaren ezaugarriak

Egiletza eta fidagarritasun adierazleak daude.

Zailtasuna dago informazioaren egiletza eta sinesgarritasuna baloratzeko.

16

Ideia-giltza 4: Testuekin era ezberdinetan elkareragiten dugu helburuaren arabera.

Irakurketarako gaitasuna

Testuaren edukiaren erabilera

Testutik kanpo dauden

ezagutzen erabilera

17

Testuaren edukieraren erabilera

Informazioa jaso

Informazioa integratu eta interpretatu

Interpretazio bat landu

Ulermen orokorra garatu

18

Testutik kanpoko dauden

ezagutzen erabiliera

Edukiaren inguruko

hausnarketa eta balorapena

Testuaren egituraren inguruko

hausnarketa eta balorapena

Hausnartu eta baloratu

19

Ideia-giltza 5:Informazioa aurkitu eta hautatzeko ; irakurketaren helburuak, informazio iturriak eta hauen egokitasuna definitzea eta ezagutzea beharrezkoa da.

“ Localizar y seleccionar información implica definir los objetivos de la lectura, conocer las fuentes y valorar su pertinencia. En contextos de aprendizaje, este aspecto de la competencia lectora constituye una de las diversas destrezas requeridas para la construcción de los conocimientos. Su aprendizaje se fomenta en la medida en que la lectura, en todas las áreas del currículo, sea un instrumento de aprendizaje dentro de metodologías activas, como el trabajo por proyectos. Estas destrezas son en la actualidad especialmente importantes en el uso de fuentes web, pues la localización, selección y valoración de la información tiene dificultades específicas.”

20

Nabigatzaileen erabilera.

Web orrien harpidetza: netvibesMarkagailu sozialak

https://www.google.com/insidesearch/tipstricks/all.html

21

Ideia-giltza 7: Irakurtzen jakiteak testuen edukien gaineko hausnarketa egitea suposatzen du. “ Saber leer supone saber reflexionar sobre el

contenido de los textos. Si sólo comprendemos el significado literal del texto, no podemos utilizar las informaciones para resolver situaciones nuevas. Ello requiere un nivel de comprensión más profundo: situar lo que el texto nos dice en el momento de nuestra experiencia. La reflexión sobre el contenido del texto y su valoración son operaciones necesarias cuando usamos los textos para aprender, que no consiste en memorizar la información, sino en construir nuevos conocimientos.

22

Irakurritakoaren gaineko ulermen sakona gauzatzeko laguntzen duten hainbat jarduera:

Identifikatu testuan azaltzen zaigun informazio berria.

Informazioa bererabili testu berri bat sortzeko.

Irakurritakoaren gainean argumentu berriak erantsi.

Bi iturri desberdinetatik jasotako informazioa alderatu.

23

Ikasteko irakurriEduki berriari ulermen pertsonala esleitu

behar zaio.Xedearen arabera ideien gerarkia ezarri.Pasarteetan azaldutako ideien inferentziak

eta informazioaren integrazioa egin.Prozesuaren balorapena egin, ulermen

prozesuaren balorapena.Testuen inguruko galderak egin: hasi baino

lehen, bitartean eta bukaeran.Irakurri idazteko.

24

Ondorioz, lanaren ardatz nagusiak hauek dira:1. Informazio bilaketa.2. Ekoizpen bat.

Irakurketak helburu bat du. Testu berriak sortu behar dira aldez aurretik ulertuak eta interpretatuak izan diren idatzitako testu batzuetatik abiatuta . Laburtu eta sintetizatu behar dira. Testu berriak genero konkretu bat izan behar du.

25

Irakurle kritikoak izateko baldintzak:Egileak dituen interesak ezagutzen ditu.Adierazitakoaren gaineko egileak duen jarrera

eta iritzia antzematen du.Testu generoa identifikatzeko gaitasuna du.Testuan azaltzen diren diskurtso ezberdinen

jatorria ezberdintzen dute. Datuen eta adibideen fidagarritasuna

ebaluatzeko gaitasuna du.Testuaren esanahi literaletik at dauden datuak

antzemateko gai da. Hala nola: egoera komunikatiboa, hartzailea , egilearen identitatea, beste diskurtso batekin harremanatzea,…

26

Ideia-giltza 8: Irakurtzen jakiteak testuen egiturari buruzko hausnarketa egitea suposatzen du.

INFERENTZIAK EGITEKO GALDERAKNork hitz egiten du testu honetan?Ekintza komunikatiboak zein helburu

betetzen ditu?Zein da hartzeileak hartu beharko duen

jarrera?Zer nolako presentzia du hartzaileak testuan?Zein da egilearen jarrera adierazitakoaren,

hartzailearen eta bere buruaren aurrean?Zein hautaketa linguistiko egiten ditu bere

elkartruke komunikatiboaren xedea lortzeko?