Ipuin bat bost minututan izkribatzeko · Ipuin bat bost minututan izkribatzeko puin bat bost...

Ipuin bat bost minututan izkribatzeko

Ipuin bat bost

m inututan

izkribatzeko

Bernardo Atxaga


Ipuin bat bost

m inututan

izkribatzeko

Bernardo Atxaga


puin bat bost minututan izkribatzeko beharrezkoa zaizu,hain zuzeneko luma tradizionala eta paper zuria ez ezik,hareazko erloju nimiño bat ere, zeinak iragan denborarenberri ematen dizunarekin batera, bizi tzaren eta,

ondorioz, zeure aktibitate horren berberaren alfertasuna ereirakatsiko dizun, eta une oro salatuko. Ez jesarri, gero, oraingohorma monotono eta monokolore horietako bati begira; zurebegirada gal dadila leihotik harantz hedatzen den ikusmira zabalhorretan, non kai oak eta marloiak eta zenbait txori ezdeusagoere, beren boz ka rioaren geometria dibujatuz doazen. Komenizaizu, derri go rrezkoa izan ez arren, edozein musika entzutenegotea. Gauzak horrela, jira ezazu zure barne teleskopa zeuregorputzaren baitara, eta galde egiozu ea gogo onez dagoen,egarri edo goserik duenentz, egarri, gose edo bes te lakolarritasun motarik; eran tzu na baiezkoa bada, hazkura orokor

bat sen ti tzen baduzu-edo ez zaitezela horregatik etsipenean eror, harritzekoa bailitzatekelehen saioan, ahalegin lehenean, lana bideratu ahal izatea. Kontuan izan nola orain dikminutu erdia ere bete ez den; altxa eta joan zaitez sukalderaino; lasai ibili, ez da apar tekoezer gertatzen ari. Sukaldean ontzi bete ur edan ondoren –eta lepagaina ur berberaz igurtzizgero, are eta hobeto– bisita ezazu komuna mahaian berreseri aurretik.

NARRAZIOA

20

✰ pareta ........................

✰ hondarrezko ........................

✰ nagitasuna ........................

✰ teleskopioa ........................

✰ tipi-tipia ........................

✰ zabaltzen ........................

✰ ikuspegi ........................

✰ itsas txoriak ........................

✰ pozaren ........................

✰ barnera ........................

✰ balio gabeko........................

✰ antxetak ........................

✰ zutitu ........................

✰ proban ........................

✰ ezer berezirik .......................

✰ ferekatuz ........................

✰ aldakortasunik gabea

..........................................

✰ kolore bakarreko

..........................................

✰ desesperazioan

..........................................

✰ momentu guztietan

..........................................

6

Irakurri hurrengo galderak eta markatu erantzuna: bai / ez.

1. Ipuin bat idazteko hiru gauza behar direla esan al du autoreak? . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍2. Zerura begira jartzeko gomendatzen al du? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍3. Ipuina idazteko musika giroa gomendatzen al du? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Gose edo egarri izanda hobeto idazten dela esan al du autoreak? . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍5. Gorputzaldi ona izatea garrantzizkotzat jotzen al du? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Zeruan hegaz txoririk ez dabilela esan al du zati horretan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍7. Erlojua aipatzean gogoetaren bat egin al du? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍8. Ura edan eta txiza egiteko gomendiorik egin al du? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍9. Aholku eta ohar horien helburua idazteko testuinguru egokia lortzea al da? . . . . . . . . . . ❍ ❍

BB EE

Bilatu 79. orrialdean zati horri dagokion irudia eta itsatsi. Egizu gauza bera hurrengo orrialdeetakotestu zati bakoitza irakurri ondoren.1

3

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

I

Hor daude marloiak, hor daude eliztxoriak eta hor baita ere–ezkerretara duzun apalean– hiztegi lodi bat. Har eza zu kontuhandiz, elektrizitatea balu bezala. Izkriba ezazu orrialdean hurren-go esaldi hau: “Ipuin bat bost minututan izkribatzeko beharrezkozaizu”. Jadanik egina daukazu hasiera; bi minutu bete dira etalehen esaldi hori ez ezik ezke rreko eskuan duzun hiztegi horrenmamian dago falta zaizun guztia; zinez esaten dizut milaka hitzhorien ahalmena infinitoa dela.

Jarrai egiozu orain zure senari eta imajina ezazu zu zeuGolem berbera zarela, letraz eginiko gizona edo emakume bat. Zuzeu osatzen zaituzten letra horiek aurki dezatela –sinpatiaz leher -tzen diren dinamita kartutxoak bezala– beren letrakidea hiztegiko-en artean. Dagoeneko beste hainbat segundo pasatu dira, bainaoraindik ez duzu xahutu zenuen denboraren erdia ere.

Eta, ustekabean, izar erratua bailitzan, lehen letrakidea bere lozorrotik atera eta zure-gana etorri egiten da, zure baitan etzaten da zain bezala, umil. Lehen hitza trans kribatuegin behar duzu, bidaia horretan hasi egin den hitz labur hori: sarea. Hitz berri honekbeste guztiak erne jartzea lortzen du, eta etxe zoroko ate bat zabaltzen denean bezala,mugimendu urduri bat jabetzen da hiztegiaz. Luze gabe, bigarren hitza inguratu egitenzaizu: eskuak.

NARRAZIOA

21

✰ boterea ........................

✰ txolarreak ........................

✰ muinean ........................

✰ benetan ........................

✰ instintoari ........................

✰ mugagabea ........................

✰ mardul ........................

✰ jadanik ........................

✰ idatzi ........................

✰ meteoritoa ........................

✰ balitz bezala .......................

✰ loalditik ........................

✰ apal ........................

✰ eztanda egiten .....................

✰ gastatu ........................

✰ hurbildu .......................

✰ adi-adi .......................

✰ hurbiltasunez .......................

✰ abiatu ........................

✰ denbora gutxira

..........................................

6

Zergatik idatzi ote du honako hau?: «...zinez esaten dizut milaka hitz horien ahalmena infinitoa dela.» ❏ Hiztegi bateko hitzen esanahi guztiak mugatzea ezinezkoa delako.❏ Hitzek, elkarrekin konbinatuaz, ezin konta ahal istorio sortzeko aukera ematen dutelako.❏ Hitzak, berez, boteretsuak direlako; are gehiago milaka izanez gero.

Autoreak idazteko abenturan abiatzeko proposatzen dizu. Irudimena erabiliaz, letren edo hitzen mun-duan barneratzeko eskatzen dizu. Idatzi hori aipatzen duen pasartea.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

0

*Golem: gizaki baten moduan portatzen den leiendako androidea, zientzialari batek sortua, XVII. mendean.


Sobresorpresa zabalduko zenukeen legez, tira egiozu hari arenpunta horri, eta estreinako aldiz ikusten den ikusmi ra ri bezalaegiozu agur parentesi artean enpaketaturik dato rren esaldiari:

—(bai, sare hau bota nuen burutik eskuak erre zitzaizkidanegunean).

Eta oraintxe bete dira hiru minutuak. Lehen esaldia ipiniduzunerako beste asko datozkizu, hala nola gau tximeletakargirantz; egin ezazu hautapen bat, eta ondo pentsatu ondorenzabal ezazu bigarren parentesia:

—(jendeak nitaz gupida hartzen zuen, aurpegia ere errea nuelauste zutelako bereziki; eta niri, nuen sekretuagatik, beren gupidafaltsuen gainetik nengoela iruditzen zitzaidan).

Oraindik bi minutu edo badituzu. Ez duzu jadanik hiztegirikbehar; utz ezazu.

—(badakizu emakume arras ederra nintzela, eta loreak bidaltzen zizkidatela hamar batgizonek).

Laugarrena datorkizu hirugarrenaren orpotik, kateatuta ia.

Zati horretan badira bi konparazio. Idatz itzazu.A ............................................................................................................................... egiozu agur....................................................................................................................................................

B ................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Narrazio honetan bi istorio daudela esan daiteke: bata, ipuina idazteko prozesua azaltzen duena; bes-tea, emakumearen istorio hasi berria. Zein tonu du lehenak?

❏ Tristea ❏ Umoretsua ❏ Kritikoa ❏ Tentsiozkoa ❏ Alaia ❏ Serioa

Zelako narratzailea azaltzen da istorio batean eta bestean? Hornitu azalpena ipuineko adibide laburrekin.

..............................................................................................

..............................................................................................

..............................................................................................

..............................................................................................

..............................................................................................

..............................................................................................

0

• Hirugarren pertsonakoa:orojakilea edo lekukoa.

• Lehen pertsonakoa. Bereikuspuntutik azaltzen du.

• Bigarren pertsonakoa.Norbaiti zuzentzen zaio.

Narratzaile motak

NARRAZIOA

22


✰ bildurik ........................

✰ errukia ........................

✰ aukera ........................

✰ batik bat ........................

✰ moduan ........................

✰ igortzen ........................

✰ oso ........................

✰ jarraian ........................

✰ dagoeneko ........................

✰ ikuspegiari ........................

✰ begitantzen ........................

✰ emaiozu ongi etorria

..........................................

✰ lehenengo aldiz

..........................................

6

—(horietako gizon batek aurpegia erre egin zuen, honela bereburua nirearen egoera berberean jarriko zuelakoan; gutun batbidali zidan: “Orain berdinak gara zu eta biok; har ezazu enejokabidea maitasun frogatzat”, letra txikitan esanez).

Azken minutua xahutzen hasten da azken aurrekoesaldiarekin batera:

—(negar egin nuen gau askotan ene urguilua eta niremaitalearen zoramen umila konparatzen nituen bitartean; aurpegiabenetan erretzeko asmoz jaiki nintzen).

Hogeita bost segundotan osatu behar duzu azken esaldi hau:

—(sufrimendu fisikoak ez ninduen atzera egin, hain hasieraederraren eta latzaren jarraipena nahitaez arruntagoa izan beharkolukeela pentsatzeak baizik. Baina, bestalde, ezin nuen permitituene maitalea egiaz jabe zedin, ez bainaiz hain krudela. Horre gatik joan nintzen bere etxera.Berak ere errezel bat zeraman. Ene bularrak eskaini nizkion, eta errezelen sekretupeanmaitatu ginen. Eta gero labaina sartu nion bihotzean negarrez, tranpa guztiak mortalakgertatzen direlako negarrez).

Eta parentesia ixten duzu –ipuinari amaiera emanez– erlojuaren azken hondar aleajausten den puntu berean.

Sortu den egoeraren aurrean, protagonistak bi burutapen desberdin izan ditu. Zer egin nahi zuen?

– Hasieran: ...................................................................................................................................

– Azkenean: ...................................................................................................................................

Zergatik? ...................................................................................................................................

Emakumearen eta gizonaren izaerak antagonikoak, aurkakoak dira. Definitu bina adjektiborekin.

Emakumearena: ......................, ....................... Gizonarena: ......................, .......................

Zelan definituko zenuke istorioaren tonua?

❏ Ironikoa ❏ Tristea ❏ Serioa ❏ Tentsiozkoa ❏ Alaia ❏ Komikoa

Egizu lauzpabost lerrotan emakumea protagonista duen istorioaren argumentua.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

NARRAZIOA

23

✰ gastatzen ........................

✰ erkatzen ........................

✰ eskutitz ........................

✰ eromen ........................

✰ harrotasuna ........................

✰ gogorraren ........................

✰ bihozgabea ........................

✰ sare ........................

✰ amarru ........................

✰ ohar zedin ........................

✰ ezinbestean ........................

✰ titiak ........................

✰ utzi ........................

✰ hilgarriak ........................

✰ une berean ........................

6

0

4


NARRAZIOA

24

Istorioa sarea hitzetik abiatu da. Aukera ditzagun beste hitz batzuk eta narrazio baten hasiera egitensaiatu.

Hitza Narrazio hasiera

Sagarra Sagarra eskuetan hartu zuenean halako sentsazio berezi bat sentitu zuen. Ezzen gosea soilik. Baziren pare bat egun azken bizigarria-edo hartu zuela etaohitua zen jadanik bere sabelaren orroeak jasaten, baina jateak baino zerlarriago batek kezkatzen zuen...

Zintzilik .....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

Eguzkia .....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

............................ .....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

7

NARRAZIOA

25

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zailena hastea denez gero, eta hori egin dezakezula ohartu zarenez gero, egizu orain istorio labur bat.7

NARRAZIOA

26

KONTROL PROBA

1. Testuinguruaren laguntzaz, eman hamar hitz horien sinonimo bana.2

2. Erantzun hurrengo galderei.

1. Ipuina idazteko joko gisako prozedura bat proposatzen al du autoreak? . . . . . . . . . . ❍ ❍2. Narrazioa idazten hasteko lehen hitza eskuak al da? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍3. Idazketari ekiteko testuinguru aproposa lortzeko gomendiorik eman al du egileak?. . . . ❍ ❍4. Narraziorako aukeratutako lehen hitzak beste batzuk ekarraraziko dituela dio? . . . . . ❍ ❍5. Emakumea protagonista den istorioa bigarren pertsonan kontatua al dago? . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Ezagutzen al ditugu istorioko pertsonaien izenak? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍7. Istorioa asmatzeko zerura begira jartzea komeni dela esan al du egileak? . . . . . . . . . . . ❍ ❍8. Emakume harro-faltsua eta gizon umil-zoroa kontrajartzen al dira istorioan? . . . . . . . . . . ❍ ❍

BB EE

3. Egitzazu hurrengo esaldien berridazketak. Erabili parentesi arteko elementua eta egin esaldi bakar bat.

1. «Komeni zaizu, derrigorrezkoa izan ez arren, edozein musika entzuten egotea.» (Nahiz eta)

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

2. Galde egiozu: “Gogo onez zaude?, egarri edo gose zara?, beste larritasun motarik baduzu?” (ea)

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

3. «...zuregana etorri egiten da, zure baitan etzaten da, zain bezala, umil.» (ba...)

..............................................................................................................................................

4. «Hitz berri honek beste guztiak erne jartzea lortzen du...» (jar)

..............................................................................................................................................

5. «...honela bere burua nirearen egoera berberean jarriko zuelakoan...» (uste)

..............................................................................................................................................

6. Oraindik ez da minutu erdia ere bete. Kontuan izan hori. (nola)

..............................................................................................................................................

hedatzen «...leihotik harantz hedatzen den

............................... ikusmira zabal horretan, non kaioak eta

bozkarioaren marloiak eta zenbait txori ezdeusago ere,

............................... beren bozkarioaren geometria dibujatuz

izar erratua doazen.»

...............................

baitan «Eta, ustekabean, izar erratua bailitzan,

............................... lehen letrakidea bere lozorrotik atera eta

umil zuregana etorri egiten da, zure baitan

............................... etzaten da zain bezala, umil.»

gupida «...jendeak nitaz gupida hartzen zuen,

............................... aurpegia ere errea nuela uste zutelako

bereziki bereziki...»

...............................

permititu «Baina, bestalde, ezin nuen permititu

............................... ene maitalea egiaz jabe zedin, ez bainaiz

jabe hain krudela.»

...............................

krudela

...............................

Ipuin bat bost minututan izkribatzeko · Ipuin bat bost minututan izkribatzeko puin bat bost...

Documents

Transcript of Ipuin bat bost minututan izkribatzeko · Ipuin bat bost minututan izkribatzeko puin bat bost...