1

INSTRUMENTUAK

HARIAK

BIOLINA

• Biolina musika klasikoan asko erabilitako hari instrumentua da. Biolontxeloa, kontrabaxua eta biola dira bere familiako ezagunenak eta guzti hauetatik biolina da txikiena.

3

• Biolinak italierako “violino” hitzean du jatorria.• Lau hari dauzka: Sol, Re , La eta Mi . Hauek, antzina hestez

egindakoak ziren, baina gaur egun gehienetan metalezkohariak erabiltzen dira.

• Zurezko hirurogeitahamar piezaz osatua dago.

• 16. mendean Biolina Italia osoan zen ezaguna. Baina Claudio Monteverdi izan zen bere soinua erabiltzen ikasi zuenlehenegotarikoa eta bere orkestran: Orfeo (1607) ezarri zuen.

Biolina 4

Biolinarekin zerikusia zuten famatuak:

Famatua Zergatik?

Antonio Stradivari Harizko instrumentuen sortzaile nagusia.

Igor eta Vesna Gruppman Ucranikako senar-emazte biolinjoleezagunak.

Vadim Repin Biolinjolea

Claudio Monteverdi Abeslari eta musikagilea.

Niccolo Paganini Biolinjolea, pizzicato taktikaren maisua.

Joe Venuti Jazz musikan biolina ezarri zuena.

Jascha Heifetz XX. mendeko biolinjolea.

Biolina 5

Bitxikeriak

• Albert Einsten ezagunak ere biolina jotzen zuen.

Berak esaten zuenez zientifikoa izan ezean, musikalaria izangozen. Askotan pentsatzen zuen musikan eta bere bizitzakopozaren ondorioetako bat bere biolina zela esaten zuen.

• Biolinen artean biolin elektrikoa ere badago.

Azken hau pop, rock eta jazz musikarako erabiltzen da.

Biolina 6

BIOLA

EZAUGARRIAK

• Hari instrumentua da, biolin eta txeloaren arteko erregistroak hartzen dituena.

• Biola biolinaren antzekoa da, egiteko materiala biolina bezalakoa da, baina handiagoa da.

• XlV-XV. mendeen artean jaio zen.

• Sorbaldan sostengatuta jotzen da, biolinaren modu berean, baina badago beste mota bat biolontxeloaren moduan jotzen dena, "viola da gamba"

izenekoa.

HISTORIA. XlV-XV. mendeen artean jaio zen.

. William Primose eskoziarra ziur aski inoizko biolajolerik ezagunena eta

hoberena izan zen.

. Oso erabilia izan da historian zehar, baina biolina baino gutxiago.

Hainbat musikariren lanetan agertzen da: J. S. Bach, Mozart, Brahms,

Schumann eta Ricardo Strauss .

. Gaur egungo orkestetan ere bai:

G. David, Hindemith, Bloch, Bela Bartok.

http://www.youtube.com/watch?v=URoGryx2Fkc

. Biolontxeloa biolinaren familiakoa da eta neurrian, biolin baten eta kontrabaxu baten artean dago.

. Esaten dute, gizaki -aren soinua hoberen imitatzen duen instrumentua dela.

. Biolontxeloa, Italia herrialdean jaiotako instrumentua da.

. Arku bat igurtziz jotzen da, eta biolontxelistaren ankatarteanjartzen da.

. Zurez eginda dago eta soinua lau soka arku batekin igurtziz ateratzen da.

. XX. mendera arte emakume gutxik jotzen zuten biolontxeloa, jotzeko posizioa “elegantea” ez zelako.

Biolontxelista famatuak

• Pau Casals (España 1876-1973)

• Paul Tortelier ( Francia 1914-1990)

• Mstislav Rostropovich (Rusia 1927-2007)

• Jacquieline Du Pré ( Gran Bretania (1945-1987)

• Natalia Gutman (Rusia 1942)

• Jordi Savall (España 1941)

Biolinen familiako musika tresnetan, handiena eta soinu apalenekoa denhari instrumentua da.

Lurrean finkatu eta zutik jotzen da.

Kontrabaxuak lau hari ditu etakuartetan doitzen da (mi, la, re, sol).

Batzuetan hari apalago bat eransten zaio (do).

Badaude hiru edo bost hari dauzkatenak.

Kontrabaxuaren zeregin nagusia orkestraren baxuak indartzea da eta oso gutxitan erabiltzen da musika tresna bakarlari gisa.

Hari instrumentuetatik, soinu grabeagoa dutenen bigarrena da.

KONTRABAXUA

HISTORIA ETA JATORRIA

Jatorria XVI .mendean du eta ganba biolatik eta biolin baxutik zetorren.

XIX.mendean gaur egun zituen ezaugarriak hartu zituen, eta orduan sartu zen orkestran bigarren mailako papera betetzera.

Beethovenek, hala ere, zeregin garrantzitsua eman zion Bosgarren sinfoniako scherzo-an.

Musika klasikoan, gain folk, jazz edo tangoan erabiltzen da. Rock klasikoan ere oso hedatuta zegoen, urteekin baxuak ordezkatu egin du

Jazz musika estiloan hasi zen bakarlari bezala ospea hartzen kontrabaxua.

Sergei Koussevitzky

Giovanni Bottesini

Domenico Dragonetti

Charles Mingus.

• . Gitarra jatorri zaharreko musika tresna da, musika

estilo askotan erabiltzen dena.

• . Normalean sei hari ditu, baina lau, zazpi, zortzi,

hamar eta hamabi hariko gitarrak ere badaude.

• . Gitarra oinarrizko musika tresna da blues, country,

flamenko, rock eta pop mota askotan.

• . Gitarra modu akustikoan jo daiteke, soinua harien

bibrazioak sortu eta gitarraren gorputz hutsak

indartzen duela, edo bere soinua anplifikagailu

baten bidez indartu eta eraldatu daiteke elektronika

erabiliz. Gitarra elektriko hauek XX. mendean

asmatu ziren eta oso garrantzitsuak dira gaur

egungo herri kulturan.

• Mendez mende gitarrak aldaketa handiak ezagutu ditu. Sokenzenbakia aldatu da eta baita ere tresnaren forma, jotzaileenarabera moldatzeko. Musika tresna hau ia osorik zurezkoa da.

• Oinarriz, gitarrak elementu hauek ditu:

• Harpa hari instrumentua da, normalean zutik jotzen dena.

• Harpek forma triangeluarra daukate eta gehienak handiak izaten dira.

•Luzera desberdineko hariak dituzte eta bi eskuetako hatzez jotzen dira.

• Pedalak izaten dituzte.

EZAUGARRIAK

. Zientzialarien ustez, harpa K.a. 1200. urtean asmatu zuten egipziarrek pergamino askotan aurkitu dituztelako.

. Errenazimenduan, harpa alde batera utzi zuten baina, XVIII. mendean berreskuratu zuten eta pedalak gehitu zizkioten.

• Harpa Venezuela, Peru eta Irlandako musika instrumentunazionala da.

• Europan ezagunak dira folk harpa eta zeltiarra.

Harpa zeltiarra. Folk harpa

• Bi harpa hauek ugariak dira Irlandan.

HAIZEAK

. Zeharkako txirula zurezko haize instrumentuen familiako

musika tresna da.

. Lehen zurarekin egiten ziren, baina, aspaldidanik, metalez

egiten dira.

. Orkestra sinfonikoetan agertzen den ohiko musika tresnetako

bat da, zuzendariaren ezkerraldean kokatua, orkestraren

erdialde inguruan.

. Beraien soinuagatik klarinete eta oboearen familien ondoan

kokatzen dira.

. Mutur batean, zulo txiki bat du, hodiaren gainean.

Musikariak, bertatik putz egiten du soinua ateratzeko.

. Horretaz gain, hainbat giltza ere baditu, musikariak nota

ezberdinak atera ahal izateko.

Antonio Vivaldi

Wolfgang Amadeus Mozart

Hauek izan ziren zeharkako txirula jotzen zuten batzuk:

Aurèle Nicolet

Albert Franz Doppler

Gabriel Cano

Marcel Moyse

. Klasiko periodoan, beste txirula bat diseinatu zuten.

1800.urtea baino lehen sei giltza bakarrik

zituen, baina geroago bi gehiago jarri zituzten.

. XVIII.mendean ,beste aldakuntza batzuk egin

ziren, eta jende gutxik 3 eta 4 giltzetan jarraitu zuten

txirula jotzen.

. Klarinetea zurezko haize instrumentua da.

. Izena italierazko “clarino”-tik datorkio.

. Musika klasikoaren arlotik kanpo, jazzean ere asko erabiltzen da.

. Klarineteak hainbat mota ditu:

-Picoloa

-Soprano.

-Basset.

-Altua.

-Baxua.

-Kontraltua.

-Kontrabaxua.

. Orkesta barruan, klarinetea

„haize-egurra”-n kokatzen da.

. Klarinetea, Frantziatik etorritako instrumentu bat da.

. XVII. mendean Johann Christopher izeneko klarinetistak asmatu zuen soinu

berri zorrotz teknikaberria eta gaur egun Europa, Asia eta Amerika eta Ohler

Alemania eta Austrian sakabanatu egin da.

. Klarineteak musikaren iraultza ekarri du eta oso famatua egin da mundu

osoan.

. Klarinetista ospetsuak:

-Sabine Meyer

- Martin Fröst

- Karl Leister

- Alessandro Carbonare

- Phillippe Cuper …

-…

FAGOTA. Fagota zurezko haize instrumentua da,zehar-txirula,klarinetea, oboea eta ingeles adarrabezalakoa.

. Bere altuera, 156 zentimetrokoa da eta pisu han-dikoa. Mihi bikoitza du.

ATALAK:

. Fagotaren parterik garrantsitzuenak instrumentuaerrematatzen duen kanpaia, gorputz grabea,”culata, tudela eta caña.

Airea cañatik tudelera doa eta culata, gorputz grabea eta kanpaia zeharkatzen ditu

FAGOTAREN FAMILIA

• Fagotinoa, fagota bainotxikiagoa da.

• Kontrafagota, fagot-a bainohandiagoa da. 10kg pisatzenditu eta 160 cm neurtzen ditu.

Egurrezkoa da, baina

fagotetik desberdintzen da

kanpaia metalezkoa duelako.

• Oboea klarinetearen antzekoada eta tinbre oso espeziala, iluna eta misteriosoa. Horrelakoa da bi caña erabiltzen dituelako.

FAGOTA

OBOEA

. “Fagot” hitza latineko “fagus”tikdator.

. Dulcian instrumentuarenondorengoa da eta XIX. Mendeanedatu zen gaur egun ezagutzenduguna.

. Fagotarentzat musikalanakidatzi zituztenak:

• Antonio Vivaldi

• Paul Dukas

• Paul Hindemith

• Maurice Ravel

Ahokoa

Balbulak

Kanpaia

BonbardaPistoia

. Buru batean ahoa du, eta bestean

zabalduz doan tutu bat.

. Tutuaren luzera aldatzen uzten duten hiru

pistoi ditu.

. Hiruzpalau zortziduneko hedadura dauka.

. Antzinan tronpeta luzea eta estua zen, eta erabiltzen zaila.

Horregatik, 1500. urte aldera, biribilkatu zen eta txikiago bihurtu zen

tronpeta, harmonikoak bakarrik egiten zituena.

. XXI. mendearen hasieran Bluhmelek eta Stölzelek tronpeta

pistoiduna edo kromatikoa asmatu zuten. Pistoiei esker, eskalako nota

guztiak jo zitezkeen.

. Gaur egungo orkestratan, fa, si bemol eta do-n dauden tronpetak

erabiltzen dira.

Brontzezko tronpeta, AkemenestarInperioan erabilia

DizzyGillespie1955ean

Pocket edo poltsiko tronpeta

LouisArmstrong 1953an

• Teoriarik zabalduenak dio tresna hau Alpeetatik etorrizela, Italia eta Frantziaren arteko mugatik. EuskalHerrian Bizkaitik Gipuzkoarako garapena izan zuen.

• Gaur egun, Zarautzen kokaturik dago Euskal HerrikoTrikitixa Elkartea.

• Sorginen garaian trikitixa katolikoen ondorioz gaizkiikusia geratu zen jendearen artean eta inpernukoauspoa izentzat jarri zioten, esaten baitzuten gazteakdantzatzera tentatzen zituela eta mota horretakodantza gaizki ikusia zegoen.

• Ordutik esku-soinua gerra osterarte ez zen soinu-tresna jatorritzat hartu.

-Tronboia metal-familiako haize-instrumentua da. Musika klasikoa eta jazz arloetan asko erabiltzen da.

-Tronboiak hiru oktaba inguruko hedadura du. Hots sendoa du, eta horregatik erabili izan dute musikagileek efektu dramatikoa sortzeko, adibidez, Mozartek ”Don Giovanni” operan edo Beethovenek ”Bosgarren sinfonian”.

- Gaur egun tronboi-mota erabilienak tronboi tenorrak, si bemolean, eta tronboi baxuak, sol eta fa-n dira.

- Barrokoan eliz musikan erabiltzen zen, batez ere, baina 1850. urtetik aurrera orkestrako tresna finko bihurtu zen.

- Gaur egun, musika eta banda militarretan erabiltzeaz gainera, jazzean ere oso erabilia da.

- Tutu lerrakora duen tronboiaz gainera, pistoiak dituen tronboia ere bada.

http://www.youtube.com/watch?v=6DKQV86wLX4&feature=player_detailpage

http://www.youtube.com/watch?feature=endscreen&NR=1&v=Uw9NRbt0gUE

1.-Afinazio-lerratzailea2.-Ahoa

3.-Korneta4.-Ur-askatzailea5.-Esku nagusia

6.-Zubia7.-Zubia

8.-Irristatzearen traba

Jack Teagardenek jazz tromboi-joleak eta ArthurPryor birtuosoak, bakoitzak bere musika motan, lehenago ez lortutako muga batzuetara eraman zuten tromboia.

TUBA

EZAUGARRIAK

• Tuba haizezko instrumentuetako ahots apalena da, ahomoduko mutur handi batez bukatzen den tutu koniko zabaladuena eta lau edo bost balbula ditu. Tuba tenorra, tuba baxuaeta tuba kontrabaxua dira nagusiak.

• Gehienetan orkestretan tuba bat besterik ez da izaten.

• Motak:

Tuba tenorra Tuba baxua Tuba kontrabaxua

HISTORIA

• 1835ean jo zuten lehen aldiz orkestra batean.

• Tubak XIX. mendean izan zuenaurrerapausurik handiena, eta tubarenaurrekariek, serpentoia eta ofikleidoa bainohots apal eta indartsuagoa eman zionorkestrari.

• Serpentoia:

SOINUA

• Tubaren soinua tubaren ahoko ezpainenbibrazioari esker sortzen da airearen tubotik.

• Esku abiletan tubak 4 oktabatako soinuak sor ditzake.

• Tubaren afinaziorik arruntenak Fa, Mi♭, Doedo Si♭dira.

PERKUSIOA

Biolina 46

TINBALA

. “Tinbal” hitza Arabiar eta Latinen arteko gurutze bat da.

. Tinbala perkusiozko musika tresna da, orkestra eta musika taldehandietan erabilia.

. Kaxa kobrezko esferaerdia da. Altuera jakin bateko soinuaksortzen dituen larrua edo bestelako mintz elastikoa du eta mazo-antzekoez kolpatuz jotzen da.

. Sortzen duen soinuaren altuera aldatu ahal izateko, mintzarententsioa aldarazten duen mekanismoa du.

. Tinbala jotzeko makila parea erabiltzen da, lortu nahi densoinuaren arabera mota desberdinetakoak direnak.

Tinbal mota batzuk:

Tinbal barrokoa

Peru-ko tinbala

- Bateria musikala perkusiozko musika tresna multzoa da,pertsona bakar batek jotzen duena normalean.

- Osatzen duten oinarrizko elementuak bonboa , kaxaeta platerrak dira.

- Bateria Jazz musikarekin batera sortu zen.Hasieran pertsona batek kaxa , beste batek platerra , besteBatek bonboa… jotzen zuten, baina geroago pertsona bakarbat hasi zen jotzen.

- Lehenengo bateriak oso sinpleak ziren , denbora igaro ahala perkusiozko beste elementu batzuk gehitzen joan ziren. Badago hogei elementu dituen bateria ere bai.

- Baketak, bateria jotzeko erabiltzen dira, batzuetan eskobilez ere bai. - Baketak materialaren arabera aldatzen dira, lodiera, luzera, mota eta

punta-materiala eta pisu gehiago edo gutxiago azkarrago jotzeko, intentsitate maila desberdinetan, edo erabiltzen kasuan tonu desberdinak sentitu,bateriajole bakoitzaren ezaugarrien arabera.

Bideo honetan, bateriako baketen sailkapen bat egitenda:http://www.youtube.com/watch?v=uTumXKp-SVYBeste bideo honetan, berriz, baketak nola egitendiren ikusten da.http://www.youtube.com/watch?v=KIg0bqVxM_w&feature=Related

BAKETAK:

1.-Platerra2.-Golliat3.-Toms-ak4.-Bomboa5.-Kaxa6.-Charlestona

TEKNIKA:Bateria jotzeko teknika, denboran zehar aldatzen joan da.Bateria jotzeko hatzamar, eskumutur, ukondo eta beso mugimenduak egin behar dira.

Bideo honetan bateriajole batek bateria jotzen du:http://www.youtube.com/watch?v=vKjexPHXx88&feature=related

. Gaur egun ezagutzen ditugun txindatek, ez dute batere zerikusirik,hainbat urte lehenago zeudenekin. Kristo aurretik 3. urtean,brontzezko disko txiki batzuk erabiltzen ziren aktibitate erlijiosoetarako.Disko txiki horiek Indiaren ipar-mendebaldean aurkitu ziren etaseguruenik seinaleak bidaltzeko erabili izan ziren.

. Beranduago, perkusiozko instrumentu hauek, Asia, Egipto, Grezia etaItaliara zabaldu ziren. Baina azkenean galdu egiten dira elizakdebekatzen dituelako eta ez dira berriz agertzen denbora bat pasatuondoren.

. Bere agerpenetik orain arte, txindatek eboluzio handia izan dute.Lehendabizi, atzamarrekin jotzen zirenetatik, orain orkestra sinfonikoandauden txindata handietatik eta Jazz edo musika modernoan erabiltzendiren txindatetatik pasatuz.

. Txindatak perkusiozko instrumentuak dira, soinu ez-afinatukoak. Ez

dituzte musika notak sortzen, soinu zehaztugabeak baizik, eta laguntza

erritmikoa ematen dute.

. Txindatak kobrez, zilarrez eta eztainuz osaturik daude eta hiru forma

daude instrumentu hauek eraikitzeko eta izena emateko:

1. FRANTZESAK: Pisu gutxikoak eta soinu altukoak.

2. VIENAKOAK: Ohikoenak dira eta soinu normala dute.

3. ALEMANAK: Pisutsuenak dira, soinu baxukoak.

. Instrumentu hauen tamaina soinuari dagokio, txindata handi eta

pisutsuenak, soinu baxuagoak dituzte eta txindata txikiak eta pisu

gutxikoak, soinu altuak dauzkate.

. Baterietan erabiltzen diren txindatak,

tamaina eta mota guztietakoak izan

daitezke eta baketa mota guztiekin jo

daitezke.