GURE INGURU 1. GAIA

Lurrak bere ardatzaren inguruan egiten duen bira errotazio-mugimendua da.Lurrak 24 ordu behar du bira osoa egiteko.

Eguzkia

Eguzkia lurretik hurbilen dagoen izarra da. Izarrak gaseozko esfera handiak dira. Beroa eta argia ematen dute.

Zer dira planetak?  

Planetak esfera formako astroak, ez dute argirik sortzen eta izar baten inguruan mugitzen dira. Lurra, Marte, Artizarra, Jupiter eta Saturno planetak dira.

Eguzkiaren inguruan ari dira binaka. Eguzkia gure izarra da.

Ilargia

Lurraren satelitea da.Etengabe ari da bere planetaren inguruan.Ilargiaren aldiak ari dira.

Ilgora Ilbetea Liberria Ilbehera

Lurrak Eguzkiaren inguruan egiten duen mugimendua traslazio-mugimendua da. 365 egun eta 6 ordu irauten

du. Traslazioa egin den denbora, lurrak lau aro izaten du: Udaberria, Uda, Udazkena, eta Negua

Egutegia

Egutegia urtea antolatzeko balio du. Egutegian urtea hamabi hilabetetan banatzen da eta egunak zazpinaka asteak osatzeko

Jaio,hasi Ikasi

Pertsona batean bisitzako aldiak bost dira

Hardunaldia Haurtzaroa Nerabezaroa Helduaroa Zahartzaroa

Mundua aldatu egiten da

Gauzak ez dira beti gaurko moduan Egon. Mundua aldatu egin da, jarraituko du. Munduko leku guztietan aldaketak ez dira modu berean gertatu.

Horregatik leku bakoitzeko pertsonek euren hizkuntza, bizilekuak, arropak, janariak, eskolak , lanak,garraioa bideak pentzatzeko moduak…..eta abar dituzte.

LUR PLANETA 2. GAIA

Gure Mungua; Lur planeta

Lurra bola bat da. Lurraren azala zimurtzua da.Lurraren azala zatirik handiena ur likidoak estaltzen du; urak ozeanoak  , ibaiak eta aintzirak osatu ditu. Poloetan eta mendi tontorretan izotza dago. Hidrosfera lurrazala estaltzen duen uren multzoa da. Atmosfera Lurra

inguratzen duen aire-geruza da.    

Lurraren barrualdea

Geosfera: Lurra atmosfera eta hidrosfera kenduz gero geratuko litzatekeen bola harritzua da. Lurrak barrualdean hainbat geruza ditu.

Azala. Geosferaren kanpoko geruza mehea da. Gu azala gainean bizi gara.

Mantua Harri bero-beroek osatuko geruza da.

Nukleo mantuko harriak baino beroago dauden metalek osatzen dute. Lurraren erdialdea da.

Lurrazaleko paisaiak

Paisai leku batetik ikusten den lurraren azalaren , zatia da.

Paisaiaren ezaugarriak:

Erliebea Lurraren formek multzoa da. Adibidez:

Mendia : Lurraren goragune handia ( tontorra, hegalak)

Harana: Mendien arteko lurraldea, haranaren ondoan ibaia da.

Lautada Lurralde laua da.

Hondartza Kostaldeko alde laua, hareaz edo harriz estalita.

Ura Pasaia egon daiteke ala ez Adibidez: Basamortua.

Landaredia Landareak eta faunak (animaliak)

Gizakiek, sartutako osagaiak: etxeak, zubiak, errepideak…

Paisaiak Motak

Menditsua: Lurraren goragune handiak

Kostakoak: Itsasotik hurbil daudena

Basamortukoak: Ez dute ia landarerik ez urik izaten

Hirikoak: Hirietan eta Herrietan ikusten diren paisaiak dira

Planoak

Tamaina txikitan eta goitik ilusita egingako marrazkia. Planoetan ez dira handiak irudikatzen.

Mapak marrazkiak dira, leku handiak irudikatzen dira, tamaina txikian. Hiru motatako mapak daude:

Mapa Fisikoak: Itsasoak, kontinenteak ,ibaiak , mendiak….irudikatzen dira, haien izena agertzen da.

Mapak Politikoak: Estatuak, mugak , hiriak, herriak…agertzen dira.

Gaikako mapak: Errepideenak (errepideak eta bideak irudikatzen dira)

Ekonomiak: Lurralde laborantzak, abereak ….irudikatzen dira.

AIREA ETA URA 3. GAIA

Nolakoa da Atmosfera?

Atmosfera,lurraren inguruan dagoen aire-geruza da.

Atmosfera geruza bat da, eta batez ere,airea du, baina airean partikula batzuk flotatzen daude ere (ur tantak,kea,hautsa….).

Airea gasen nahasketa da:

Nitrogenoa: Airean gehien dagoen gasa da.

Oxigenoa: Arnasa egiteko behar dugu.

Beste gas batzuk: Kantitate txikitan daude.

Adibidez: Karbono dioxidoa, ozonoa…… .

Mundua sei Kontinentek osatzen dute:

Europa,Asia,Afrika,Amerika, Ozeania eta Antartika.

Euskal Autonomia erkidego paisaiak

Pasaiak: Menditsual basamortukoakk, basokoak, kostaldekoak…

Euskal Autonomia Erkidegoan bi pasaia mota dira nabarienak.

Barrukoak mendiekin eta lautadeekin .

Mendirik garaienak: Aizkorri, Gorbeia eta Txindoki

Lautada Zabaleta Arabako lautada.

Kostaldeko paisaiak Itsasotik hurbil daudenak.

Gure kostako paisaienerliebeak sartune eta irtengune asko ditu . Adibidez: Matxitxako.

Atmosferaren fenomenoak

Atmosferako fenomenoak atmosferan gertatzen diren aldaketa guztiak dira.

Adibidez:

Haizea: airearen mugimendua da.

Hodeiak sortzea: Atmosferako ur tantatxoek multzo handiak osatzen dituzte. Multxoak hodeiak dira eta atmosferan flotatzen daude.

Prezipitazioak: El  ura, euria eta txingorra dira

Hidrosfera Lurreko ura

Lurrean ur asko dago.

Azaleko urak: Lurraren azalaren gainean dauden urak dira.

Hauek dira:

Ozeanoak: Lurreko urik gehiena dago eta lurrazalaren zati handia estaltzen dute.

Ibaiak, errekak, aintzirak eta urmaelak Kontinenteetako lurren gainean daude. Ibaitako eta erretako urak Itxaso edo ozeanoetara doaz.

Aintzira eta urmaeletako ura pilatuta dago.

Izotz masak: ura egoera solidoan dago pilatuta. Leku hotzetan daude, poloetan eta mendi batzuen gailunetan.

Lurpeko urak: Kontinenteetan lurraren azpian pilatuta dauden urak dira. Euri ura lorzoruan biltzen da deposituetan.Depositu hauei akuifero esaten zaie.

Ur gaziak eta ur gezak

Ur gaziak: Gatz gustua dute. Ur gaziak ozeanoetan, ibai eta aintzira batzuetan daude.

Ur gezak: Ez dute gatz gusturik, oso gutxi duelako. Ibai, aintzira eta urmaeletan daude.

Ura denetarako behar dugu.

Ura geza askotarako erabiltzen dugu. Edateko ura geza da eta ona da edateko ez daukalako osasunari kalte egiten dion substantziarik.

Edateko ura lortzeko zer egin behar dugu? Ur geza lortu Ur geza hori edateko ur bihurtu Ura erabili behar duten lekuetara eraman Erabilitako urak, orraztu.