INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

29
INDONESIAN JOURNAL FOR ISLAMIC STUDIES Volume 2, Number 4, 1995 I SSN 0215-0492 ISLAM AND DEMOCRACY: IN SEARCH OF A VIABLE SYNTHESIS Bahtiar Effendy MODERNITY AND THE CHALLENGE OF PLURALISM: SOME INDONESIAN LESSONS Robert W. Hefner ISLAMIC POLITICAL THOUGHT AND CULTURAL REVIVAL IN MODERN INDONESIA M. Din Syamsuddin WESTERN STUDIES OF SOUTHEAST ASIAN ISLAM: PROBLEM OF THEORY AND PRACTICE John R. Bowen

Transcript of INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

Page 1: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

INDONESIAN JOURNAL FOR ISLAMIC STUDIES Volume 2, Number 4, 1995

ISSN 0215-0492

ISLAM AND DEMOCRACY: IN SEARCH OF A VIABLE SYNTHESIS

Bahtiar Effendy

MODERNITY AND THE CHALLENGE OF PLURALISM: SOME INDONESIAN LESSONS

Robert W. Hefner

ISLAMIC POLITICAL THOUGHT AND CULTURAL REVIVAL IN MODERN INDONESIA

M. Din Syamsuddin

WESTERN STUDIES OF SOUTHEAST ASIAN ISLAM: PROBLEM OF THEORY AND PRACTICE

John R. Bowen

Page 2: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

STUDIA ISLAMIKA Indonesian Journal for Islamic Studies

Volume 2, Number 3, 1995

EDITORlAL BOARD: Harun Nasution Mastubu M. Quraisb Sbibab A Aziz Dablan M. Satria Effendi Nabilab Lubis M. Yrman Yusuf Komaruddin Hidayat M. Din Syamsuddin Muslim Nasution Wabib Mu'tbi

EDITOR-IN-CHIEF: Azyumardi Azra

EDITORS: Saiful Muzani Hendro Prasetyo ]ohan H. Meuleman Nuru/Fajri BadriYatim

ASSISTANTS TO THE EDITOR: Arief Subhan HeniNuroni

ENGLISH LANGUAGE ADVISOR: judith M Derrt

ARABIC LANGUAGE ADVISOR: Fuad M. Facbruddi11

COVER DESIGNER: S. Prinka

STUDIA IS!.AMIKA (ISSN 0215-0492) is a journal published quarterly by the lnstitut Agama Islam Negeri (WN, The State Institute for Islamic Studies) Syarif Hidayatullah, jakarta. (STI DEPPEN No. 129/SK/DITJEN/PPG/STT/1976) and sponsored by the Department of Religious Affairs of the Republic of Indonesia. It specializes in Indonesian Islamic studies, and is intended to communi· care original researches and current issues on the subject. This journal warmly welcomes contributions from scholars of related disciplines. All articles published do not necessarily represent the views of the journal, or other institutions to which it is affiliated. They are solely the views the authors.

Page 3: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

Suwito & MuhbibAbdul Wahab

Majlis al-'Ulama' al-Indun1s1 f1 Munadalat al­Barnamij al-Siyasi

Abstract: The establishment of the council of Indonesian 'u!ama' (Majlis Ulama Indonesia, MUI}, was proposed, among others, by the New Order government of Indonesia. This government proposal was issued in the decree of the Ministry of Religious Affairs, number 108/1969, which or­dered the establishment of an Indonesian center for Islamic preaching (Pusat Dakwah Islam Indonesia, PDI!). Conducting a workshop among the Islamic preachers of Indonesia was one of the tasks of the center. One of the recommendations of the workshop was a proposal to establish the MUl A requirement for the establishment of the MUI at the national level was proposals and the consensus of Indonesian 'ulamas from mu­nicipal and provincia/levels. This requirement was fulfilled by the Min­ister of Home Affairs instructing the governmental apparatus at these two levels to establish the council. Representatives of these councils at­tended the first national congress of Indonesian 'ulama',from which the council of the Indonesian 'ulama' (the MUI} was established.

The aim of establishing the MUI is to strengthen the national defence and to increase inter-religion tolerance for the success of the development. Despite the government interest in using the 'ulamas to implement its policies, the establishment of the MUI was also motivated by the prior

113 Studia [s/amika, Vol. 2, No. 4, 1995

Page 4: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

114 Suwito & Muhbib Abdul Wal>ab

establishment of similar organizations: the Great Council of Indonesian Churches (Majlis Agung Gereja Indonesia, the MA WI} for Catholics, and the Council of Indonesian Churches (Dewan Cereja-gereja di Indonesia, DGI} fo,- Protestants.

The external influence of the government on the MUJ is very strong, and subordinates it. This is reflected in its ideology, organizational struc­tures, personnel, pro~·ams, and legal opinions related to Islamic matters (fa twas}. The MUI has accepted Pancasila {the Five Principles) as its ideol­ogy. Accepting Pancasila and being loyal to it are requirements for one to become a member of theM U I committee. In spite of religious differences, It has also chosen the President and vice-president as patrons at the na­tional level, and governors and regents at the provincial and municipal levels respectively. The Minister of Religious Affairs, the Minister of Home Affairs, the Minister of Information Affairs, outstanding 'ulamas, and Leaders of pervasive Muslim mass organizations, have also been chosen to act as ex-officio chairmen of the Advisory Board.

The influence of government can also be measured from the MUI's goals: strengthening the national defence and increasing inter-religion tolerance for the sake of developmental success. This goal is implemented through its fatwas . The majority of the fatwas produced are answers to problems issued from within the government sector. In line with govern­ment policies, the MUI has issued a fatwa allowing frogs to be exported, although this is commonly considered by the majority of Indonesian Mus­lims to be forbidden (haram). This aroused a controversial debate among the Muslim community. Another controversial fa twa is related to taking part in celebrating Christmas day. Since then a new regulation has been issued to prevent the issuing of conflicting fa twas in front of the public. Any fatwas made publicly, particularly those which are potentially con­troversial have to be passed through the collective body involving differ­ent 'Ulamas from Muslim communities. 7his regulation is seen as respon­sible for decreasing the number of fatwJ.. Now, the opinion of the MUI are expressed in the form of recommendations which is more political in its nature. such that of urging Muslim communities to take part in develop­mental programs or in fighting against pornography, alcoholic drink, sa­dism and lotteries.

Studia lslamika, Vol. 2. No. 4, 1995

Page 5: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

Suwito & Muhbib Abdul Wahab

Majlis al-'Ulama' al-Indun1s1 f1 Munadalat al­Barnamij al-Siyas1

Abstraksi: Kelahiran Majelis Ulamalndonesia(MU!}ancara lain dipra­karsai Pemerintah Orde Baru. Menteri Agama, melalui SK No. 108 Th. 1969 membentuk Pusat Dakwah Islam Indonesia (PDf!} yang bertugas menyelenggarakan Lokakarya Muballigh se-lndonesia pada tanggal 26· 29 Nopember 1974. Dian tara konsensus Lokakarya tersebut iafah pem· bentukan MUJ. Sebagai tindak lanjutnya, pemerintah rnelalui Menteri Dalam Negeri menginstruksikan bahwa paling lambat Mei 1975 di se­tiap Daerah Tingkat I dan If telah didirikan Majelis U lama karen a pusat telah menyiapkan penyelenggaraan Munas I Majelis Ulama seluruh In· donesia yang bertema: Dengan Memperkokoh Ketahanan Nasional dan Meningkatkan Kerukunan Hidup &ragama, Majelis Ulama Mensukses· kan Pembanguan. Prakarsa tersebut selain karen a pemerin tah berkepen­tingan adanya organisasi 'ulama' untuk menlancarkan pelaksanaan ke­bijaksanaannya,juga karena perkumpulan sejenis di luar Islam telah ter· bentuk. Majelis Agung Wali Gereja Indonesia (MA WI} untuk ummat Katolik telah dibentuk tahun 1924 dan Persekutuan Gereja-gereja di In­donesia (PGI) untuk ummat Protestan didirikan tahun 1950.

Studi ini menunjukkan bahwa hubungan pemerintah Orde Baru de­ngan MUI telah menyebabkan pihak kedua di bawah pengaruh pihak pertama seperti tercermin dalam organisasi, personalia, program kerja dan fatwa. Dalam hubungan dengan organisasi, misalnya, hasil Munas

115 Stl<di~ lsl.<milu, Vol. 2, No.4, 199J

Page 6: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

116 Suu:ito & Muhbib Abdul w .. h .. b

III, 23 ]uli 1985, mencantumkan idiologi nasional Pancasila sebagai aza­snya, padahal sepuluh tahun sebelumnya organisasi ini tidak pernah men­cantumkan azas. Pengaruh yang sama juga terjadi pada personalianya. Pen gurus MUI terdiri pelindung, dewan pertimbangan dan dewan pimp­inan. Untuk peLindung ditetapkan terdiri pejabat tertinggi. Di tingkat pusat adalah Presiden dan Wakil Presiden, di daerah tingkat I Gubernur dan tingkat II Bupati/Walikota. Latarbelakang agama mereka tidak dite­kankan. Sedang dewan pertimbangan tingkat pusat diketuai secara ex officio oleh Menteri Agama ditambah dengan tiga menteri ( Menteri Dalam Negeri, Menteri Pendidikan serta Kebudayaan dan Menteri Pen­erangan}, <ufama' terkemuka, pucuk pimpinan Ormas Islam serta tokoh masyarakat. Salah satu syarat menjadi pen gurus MUI ialah setia dan taat kepada Pancasila dan UUD 1945.

Pengaruh pemerintah tercermin juga pada penentuan program kerja MUl Pada Munas I, 26 ]ufi 1975, misalnya, telah ditekankan bahwa program MUI ialah mensukseskan pembangunan nasiona!, ketahanan nasional dan kerukunan ummat beragama. Program kerja MUI hasil Munas 11 dan III pada hakikatnya mengemban tugas pokok yang di!etakkan pada saat didirikan. Namun demikian, redaksi Munas III mencerminkan tekanan yang juga besar kepada peningkatan kualitas kehidupan beragama. Hasi/ Munas Ill, misalnya, menyatakan bahwa tujuan program MUI ia!ah menanamkan kesadaran hidup beragama masyarakat dalam wadah negaraRI yang berfalsafah Pancasi!a. Menurut penulis, dalam hal perumusan tujuan pada periode terakhir, campur tangan pemerintah atas MUJ kurang begitu nampak.

Keberadaan pemerintah yang tidak kalah pentingnya da/am mem­pengaruhi MUI tercermin melalui fatwa/rekomendasi yang dike­luarkannya. Sampai akhir tahun 1984, MUI telah mengeluarkan seba­nyak 33 fatwa. Lima fatwa diajukan oleh individullembaga swasta dan 25 oleh instansi pemerintah sedang sisanya atas iniatif MUI sendiri. Di an tara fatwa kontroversial ialah soal diperbolehkannya pembudidayaan kodok dan soa! percryaan natal bersama. Mengingat fatwafatwa semacam itu telah menimbu/kan pertentangan pendapat di kalangan <ufama' sendi­ri maka sekarang diatur bahwa fatwa tentang isyu-isyu kontroversial disampaikan sete!ah diadakan pembahasan bersama dari berbagai pihak. Akibatnya, menurut penufis, perkembangan fatwa tidak sedinamis masa­masa sebelumnya. Yangjustru menonjol belakangan ini ialah rekomen­dasi, seperti seruan untuk berperan serta secara aktif dalam pembangunan, meningkatkan peranan kontrol sosial berupa pemberantasan sadisme, pornografi, minuman keras dan perjudian.

Studia fslamilta, Vol. ], No. 4, 1995

Page 7: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

a.:ow~• ~u. ).A ~~~~•• ~• • • ..,, J11 •,.

~.~• - • 6JJ )w..~ .• ~.u

L..~l

J ~IJ L....l;.ill 4...,ob:. ~~\.,.,. ..!.lli. 0f ~ JJ.j'il ~L...W I ~ .:>1.5'

oiJ_,_;) ..UI u,. J::. I}L ...G-~\;1 ~- L:-:,; J..lil '-~f .;.r- G~ .~1

r-"' J \s-~ JJ.j'il '"L-.WI ~ .:.rJ- ~L>-J)>f i......!..i~ '"Gi ~u..LI

,j-S' t. G..LII~ ~) -L.i <..>.iJI (~ '-~ ...l...s!) Muhammad Atho Mudhzar

01_y J \ l\ l\ • l,;...., V" _#f V"} , ~;_,A¥ w\.>.. Li ~ j ~~ dL.. J

~J..lil _; y'j._.'jl ~_,.:JI O.r(j ....._,).)) ~JJ.j'il '"L...LJI ~ <.S)b II

..W 'l\ ~" ~ ~ Cr~ ~) Helmi Karim ylbJIJ ," \ l\AA-\ 0.. Yo

~ u--:i )J.j'j\ r.L..WI u-.1.?. <..>.U ::.4-:>--'il <..>(/ 01_y J dl.... J ~

(<..>.:> ~ ~) Ali Mufrodi ~ \ l\ 0.. t l,;...., ~) • "<5"-y.._. ';I P ' .r-#

;_,..h; ,j-S' #.-.IJ.:> :~JJ,.I -4-JI ~) ~ ~L...LJ\ ~ ~ ~~ 0\_y J <~..:> J)>f

.~ J..li'fl r.l...LJI ~

r. \-.WI ~ <..> )L.:;; ~ ...:.S.: ;.5' J ..W _r+k.. r. ~ ..LJ. ~\.::...... \Jt;

~\.::...... \11 c_;-> ,#.-.IJ..LII oL y _} ·i~ \;1 ~L....:.,. I o __,k .y ~ JJ.j'f\

...G ~ )J.j'j\ ~ P ' ~) I.S""l:-JI Lf'L....:.,. 'il JoWl .;.,f 4...,o~ r.~

.;.,t L,.,~ c? r-'-_;-~ . '~ JJ.j'i' r.L...Wl ~ t.S )b .~-.J. Js- ')t

.r.# r.ljl o~L-. i~ L..l; ~ JJ.j'fl r.w.JI ~ ~ it; <..>.iJI .:>~ 'i l

117 St,J;., !sl.mift.,, Vol. Z, No. 4, 199j

Page 8: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

liS SUT&ito&MuhbibAixJ.,/ W.Jub

Jl 'Jl ~ ~ t d 'J! -<.?~ d ~j- o~4-=>r- 1 .)~ ,y')\.....,'il ~~~~

• T ~ y.\1 ~lp:- 'JIJ ~.ill ~lp:-'Jl ~ J~

t.S~~ ~ ~1.::....~1 .J~ '~J~'il ~WJI ~ J# ~ t_."Y-1.'J\ t)

lil j_,~l 4l>. )1 ~1 'Y )I j>-1)1 if t_ljf ~~ ...l>.-f -04 ~~ Jl J:.c­

~ )'J ,._. __,s:J.-1 e::- ~ j')UI ~\.!)\ 4l>. ) '-' ,~1 ~ .:/' ~ ~

. ,.4...-__,s:J.-1 C: !} _r-:ll J-31 J /'l.\idl ~\$. J 4.!!\.!JI

_,.;f .:f ~\.>. ~~ J' JX ( /'l.\;JI J o J_,)" .ill ~')\!}\ ..;.;'JL.,.. )I .!Jl;

L:lJI ~l...WI ~ .f..J\.]_ ~ lj) -4..lJ:.I ~ if _,..(;..I \.S'""l::--}1 C:'"\; p}l ~~

~I C:'"\;~ 4.LWI..:...~~J ,..:_.,Lj.d~ al,.:. .J ~ ~'JJ y_,L~I

. ..;:.;~ _,:jl/ t.S )l:AJ~ J

~JJ,.\ -4-JI ._. _,..<>.. j->X t.S..t.. .:f o JY r:.Lbs-1 Jl if) ~t;_.(JI oh

01 -~ J~'jl ~l....W I ~ 6~1 ..;.;Ls.l:hi'JI :W:.~ .:r-_,1; ~ U.~ ~ J

~ t~LSJI 4.! iu t.S.iJI ~I J~ :_r ~WI :.i_A ·-11 Js- WWI :.i..,...ly.UI

~L..WI U~ ~~ ~JJ,.\ ~I ~~1 ~\5:...1 ~L>.. )1 0~ 'it_.,.~

.4...-~ ' ~w ~~~_, ~~ -;..;.,. }:11 J ~ ~__,.~1_,

~J.u'fl ~WaJI ~ oJ'iJ

r 1/-- 'r~ o J..:..... ~ J 'v J ~) ~i~ _,~'il ~WJI._.,.ls; 01

j_,f ~ J oJJ~ ~IS" j-!:-o or if ~li J~ e:j~ i \~yo ~Y-

0--' ~~~ ~J~'i' ~L....WI ~ o~'J_, 01.'-::----::iJ~! r:.Lif r:.'-.ls-- J..s:J t;_.. \ • A~ J )_,.Ajl 4k-ly. ~..UI 0 _r-.:JI .f..jJJ , "-4JJ:.I -4....ll 4...-.r<>­~ i~l r:.Lilll ~ ~ ~WI y')L., 'i' o _y-..UI :j" __,. .:J..A \ C\ 1 C\

Jl t.>~f ~LA.UI..!.l..l~ t_L.~l0~,' ~vt ~_,; r~-n tJ ~_,~1 ~Lii J

:.i.....-pl ...:....-w t_ L.~'JI ..!.U.U ~L:.S'_, i.~_,~'jl r:.L..WI ~ ;~'i_,

Studi« !slnmilt«, Vol. 2, No. 4, 1995

Page 9: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

Mt~jlis ,./. 'Ul.tm.i' ,./.fndunisi I l 9

4....-t 7<.J..1 -=.-ow t_ LJ.--)11 ~.lJ ~\.:.S' J i .~ )J.i)fl ~l-WI ._.,-b; o:>~)

~ \'\Yo y.G ~ j) 4,jf ~ .;..~ }~j d 4.>1.JJI _pj) ~ly.

~l-WI._.,-b; ~ iU ..W ~UIJ J/'11 k;..DI ,y ~~ o)b j5" 0~ Jf

~l-W j _,\11 ~}I <.>;L:..:....~\ ~I ...I.W o...WI .:..J.&.f ..U i.....oWI d J\J

. L-.i . J.jl lit i<" --.1•~ '-'"'

~ ..G-f 0-'J .~ p>: lh ~~1/.._s)I..DI ~WJI ~ .:.;.~ Jj

..G ''\Yo ~Y- ry-r' ~ ~ t>.lJI J J\11 <.>;l!..::.....~l ?-' Jf ~

~I l..i.J ~~~ L>.J.ll ./~ Gf .~\,; ~ ~ Jj <$->j-!

\ ~J~ '(A ~J ~..DI J./~1 ,1-j) )} ~.~~ j_,\11 <.SJL!.:.....~\

~~~ ~~ .:.;.~ ..P.:!J ...s ;L:..:..... ~~ ?-' ~ .:..~ o..UI Jl ' '\ v o, ~ Y-

4~ .:..f; ..G ~~I ~~ J ~ Jf ~- _,f ~ _,A>lhll d ...:..,j\.5'

.J\.5' :>1 -l.&-~ ...:...j }I J...W ,.;....l.&-i ..U ~IJ U.,. y

,4.....,. p 1 ~ .:r" y.) 1.:-l:- j ) \11 <.> ;L!.:-~I ~I J~ Jj

u---\11 ~ .1-J ,~ }' t t.;..DI c.>~ i.....oWI c.>~ d ~WJI ~ .:.;.H ~1\..i .. ~.J.j ,JI;.~.IIJ JI..C\!1 ~I c_\.i.)f ~I .:>4}il ~ .:,.~ <.>.,)-1

.._.')L.. ~ J) ~}I t_ t.;..DI ~_,A; yo lh j_,\11 cSJL!..::.....';;I ~I ; lA..;, J\.5'

. v~, c_Li.)llij ~WJI ~ ,~..DI ol:)-1

..t:>-IJ ~ r-1 .:.;..ill ~)JA .y J_r~ o)I..DI '-~ ~ J~ !\1;:>)11 ~

,~~ ~~ .L.;_?~ LS" ~I..DI .J..jJ .:..~ ~ '-~ .._._,s:J.-1 t: ~

bU . ....:.... I ~ .:>f o ;J_,..a.ll .y u-:l ~I _y..UI Jf ) I)..D\ if .!J ~\ J~

J. ~J.&.f ..U ~ L_,.b.:..... u=-11 :>I _,.I. I J'J :>\...!...: ..... ';;I 1.1!. kb. ';; J )L.\.5'

'-l-WI ~ ~L.;f. Jf ~}I ~ ct_,:.)~ ~ L.J ~\f4J 'o;Jl.:J.I

. '\s-' L. \II

Studi~ /sl•mifM, Vol. 2, No.4. / 99J

Page 10: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

120 Suwito & Muhbib Abdul w~h«b

~~ ~ ~_r! J/:ii<..>;L..:..:.....':il ~ ~b':il ul;. l_r>:-)'1

Jakarta Hilton Convention Centre~ u~ .;.,L.l.J.,.\) '0;~1

(~by. ..:T'"':i frl...) Sasono Langen Budoyo t_) <.S_rl 1.5"\.:J...I ;.l_r)'IJ

~)~1 ~ ,~1 ~J..l.il Taman Mini 4.......:......1 ~..G.-I~

~~ p (f }-"' r) Suharto ~)I ;;...t>....QJ ~ ul.JS' ~f ~ul;. l_r ':il

,"-.:1>-l..lH_,-:!j}J ~y..U10pl .r-j}J ~~I <..>} ... :.;;....,:J\ ~~ ~) J

~j)) ,~ _,JI 0 r-:JI ~ jU J..UI ~j)) ,GWI ) ~_;J\ _r-j))

t:-=JIJ (}f;y J>-) Ali Murtopo, BAKIN ~J ~\.jJ ,.;.,~~':il

t.>"L...~ I e-L;..r.JI .=~ ly JJU <..>lll (JI_f <..>_/-.;;.) Syukri Ghozali c_LJ..I

.;.,')'-:+-=JI JS <.S ;l:.:.... '}I ~I 1..\..l. t_) .b:-y. i ~\ <~>.-) J>-) · ~ ~~) ...... }J-1 4-:>-l;i ...Lt t.?l

~ y.5' ~ l.t::i tAli ;p w ~ J..l.i)'l ,.L....WI ~ ~-=>':i J ~ 01

0f .!} yJJ;;... y<J-1 0~ .;.l.b .!11;-=>1 J J_,..ll .:..r- ) .;.l....WI t_) ~ }J-1 ~~

~ ;.L:.il j_;; ~':i) l::-; J..l.i) ~ yWI ;;...~ l.l:::f:" J ~ ;.W. j ;.\.....WI

~\ J-:.- i-y,__ ';I c_;G:. ~ U"lt ~ u...t>.-J ~) ,~ J..l.i'/1 ;.\.....WI

~; '· '~ n i~ ~ ..;....__.,\ ~~ ~J...l.i'/1 ~~ ~'1} ~~~

!I _;..-.:J.I ~~ d.,_}::.!._/.- ..!..il.L<") 1 1 \ '\ o • ~ t_) u-'( W J...li~ ~L<J\

.o~

~I

~ ~I..UI ~')\j\J ~L... ~\ ~')'JI 0~ \ '\ '\ • ~ j) ~t..:..; l L

~\ .ul~l ~ ul.r- ...:.,)IW W ~...l:>- f ..U ~;..l.i)'l ;.~\

~~ C:'"L; _r. ;.,.J ..u ( \ '\ '\. ;;.;.._..~~ro-n) t:-?'} <.S;L..:..:.....':i\

St:«li~ M~mika, Vol. 2, No. +, 1995

Page 11: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

C:""L.; pl~ ~) ~ )1 C:""L.; )1 .,._;f ..L_j J J ~~ c..> JL..!..::..... 'dl ~I

t}L:ll c..>JL..!..::.....'dl ~~ ~ c')Lpl w ..:....L..:>- ...w e:--\;}ll..i.A ·<L>"'L..~,

L:-....')IJI L..f . ( \ '\A o) ..:.JL:ll c..> ;l..!..::..... 'dl ~I ~ j.-S .J..j J ( \ '\A ·)

L-WI ~I~ o.r- JJ~ ...:..;tS D ~J..I,j'il ~WJI ~ 4.)>.Lul

I..SJL..!..::.....'j\ ~\ ~ p--:iU 4.#- f_r-1 J...j) '(\'\Vi) JJ~I ~I j.-1J

'( \ '\A o) -.:.JL!ll c..> JL..!..::..... 'dl v-lAI ~ e:JIJ _.r.>-( .;:d-J ~ ( \ '\A ·) dWI

~l-.WI ~ c..>.>L:AJI ~~ ).;t ~ ~~ ~Li )'If:!~ ~~ rt...;; _,

._o _<" ~ J) \'\Ail\ lc..> .r------1· V • ._A _<( ~; ~ J..l,j'j\

. \ '\A i I\ I c..> yl v \ .

J..UI_, o..L...::-WIJ V'L.. ~~ Jk:: \.. ya J=L>..:D ~ ~ c..> .ill ~I

:~IJ

:dl..)~l-1

r)_y. r r ~ ..:...>lll ~ J..l,j'i\ s-WJI ~ ..:.Jl!.\1 c..>)\...!:.::..... 'dl ~~

~) • .la·.ll V'L..~ (L-J-1 t.PW.I) Pancasila JL>.>l ~ t_.r- \ '\Ao

~ ~ .) ).) ..:;.,\.i--"' ~ J).r-" ~ (t}l!.ll J..a.A.ll ,~L.. ~~ ~")\)\

~ vk-0 rw' ~ )' 'd} ~ r...LQ; ..ti V'L.. ~~ 1..1.A ~ 01J 'V'L.. ~~

c'_;-;'dllh . ',.c..>)\...!:.::..... 'd' u-iA' ~.lb J" ;.-::-. Jl c '.ri~ r..ti ~ c..> r"-1

, \ '\Ao ,A ~J 0jl.ill ~ L.o _ra.>-11 o} .. ;.'jl .,!..lli Js- ~~/~I c:i'J ~ V'L..f ~ y_!JI L..lidl y ~ J Jl cf)) ,y_.!J\ ..:.-W2.:11 ~ ~

·(C:!')' ~~ \ ~Ao L... A~;) ~L..~I ~')\.11 .} ~~ ts.>'-:11

~I ..w ~ j:>- ..ti ..:.-4):.1 Ja.-.! ...» y ~ V'L.. ~I ~.lb ~

c..> .r>-~I "4--Jl-'j I ..:.-L..k.:....U 4.:>- y s-~1 ,!.llJ.~ ..L..a.A.t ~ ' t c..> J \...!:.::..... 'dl

St..dittlsf.,milett, VoL 2, No. I, 199J

Page 12: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

.)~\ .!lLA . '"..!.lh ~ ~ ..L...of if d:i ..U (~l..WI ~) NU 0f } J

.WJ ~t.;. ~J ~_rjl oJI.>. if ~J.J.j'j\ ~l..WI ~ ..ti) ~t if~

~Sj..JI .J\j----~ yl_;..~ ~ _;);- ~~ ~~) ,v-IA\ U>.. _} ~15:... .!l)

l)J..JI ;1~1 ~ t J o;J~I ~? J.s- )Y. t J>l..rs-~11-h .:r<JJ ''4 ~...lZ

. I 1.lil

J..U.I" J "L>"L.. \fl _,-:ll" J "o..u-Li.ll'' ~ j.-t.;. U'L.. \II ~lb ~ J

~.:.;--A~; J_,:...--....Ul..) .);1}1 ~_f}l ..!.lJ)) .J JWI ~IJ "~)I

C:'"Li _r.JI ~ ~ o ~ '4 ~I ~ U'L.. \II l.h . (~L:ll j..aAJI \ ~A o

~ ~10'-'.'i' 0LS I)! ~1 ,.;..l:).di<.S~l ~· .J..U.I Jl J..,-}1

..!.LJ) 0~ ';.)L...a.il j-<J IJ..\...a...o p ~I -.......J.I t.PL:J.I ~_,6 ~ 01 ~-

0T_,ijl 0! (:J---~ ~4 ~'; , ,v~ ~4 d.Jl.J.I ~ ..:1)£ 0~

. \ '\.rl.. \11 C:'"U )I li _,...() J~l kA. ~J.:ll J

l)...L...:>-! 0f J/:il ~I\ ~Ao tA ~J ;..,.:--.ill ~_f}l ~ ~~

blJ .~\ i.......k:J.I ,:r-~ ~ y )1 ~~I~ ~lAI .;..\..")WI

L..hJI ~ ~ _.,u · .J.j\1\ L..hJI ' "" ' • ., wk {'IlL '·' ~ ~ ..... • r..s--:') 1 ~ ~ ~'--'. - . .r' y ~)

? -!,U~ J ~ _,...Q..I ~\...:..j~ ~_,A; i_S.ill .)l.i~ l } ~I J1 y )f ~ J.J.j'i l

~ J (L...:.i J.J.j'jl ~;~I ~ r .)lil) KORPRI t('-.II_,.,L,-1) Pramuka

i.......k:J.I o..lJ j-> ~ J.:ll 1J, ~ _,s:.,l1 0f LA>L.v t0 _,;Lill l.h WI> 01 ,~)

.(_r:..s. v--\J-1 j..aAJI)

L.....L..f L-J-1 t.PW.I ~ ~ ~ ).J.j'j\ ~L...WI ~ d....b:. 0}

~ ~ ~ JJL3. i * )Lil J~ 0f ~ Ul ~) W' ~

L..J c:JI}I ~ ~ J.J.j'JI ~L...WI u--L:; ~ i_S.ill ";.)L.al\ j-<J ;..\...a..<"

~ 0~ ..!..U~ ~~ ,-..~ J.) o j~ ..; ~ ol).~ ~~ Jly-~4 ~

Page 13: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

j!..o .!.lh J ,;; y-..LII ~ ._; 1.1"'\.:.:. .1L!.; ~<J.c. ~ ...li ~ J~)l ~L..WI

~'jl ~ <..>JJ:.I J...JI .:.>i ~ J~)l ~L..WI u-lA iWI r.rJ )I "-! [..r"' L..

.r"'l.:..JI y <..>..UI ~I~ j l...A.:.,..I y. ..s-:i J~)l ~WJI ._,..b1 W4

<..>I ~w_:J ~l.r-1 Jl c_~ - .!,L:. ~- 4..1\J..I oh. ' "'(<~JJJ\J-) .J_,.,.-~

l.i...A. ~ 4...;...~ bl v-lAI J->- i.J...Y ~1_,.11 ~ _,.,,;.'}\ J~~\) ·~·Al,. l?

.oJ\yi ;_,.s"..ill .:.>jWJ w ly vL...~ \

o~l-y

<..> J~ ~I v-lAI ~ ~l:JI ~ J~)l ~WJI u-lA l.S'""L... ~~ C'"\.j pll

~ j_,_.A: <..>..UI ~UIJ JJ~\ j-.a.AJI ~ o.L:-WI ;;_,.. JJ~ Y,...... Jj ~l!J\

y_r-il ~ ,~')L...'jl o.L:-WI ~ ~J~'JI ~l-WI ~ Jl" :~U~

.;5~ o ;J~ i.J...Y ~ "~l-WI" [. ')\...k..ol Jf ~ J o~l oh ~

.)~ ,~")L..l i.,.:.\.:.:. o~ ~ jJJ "~WJI" ~ ..:...;~$' \)~ ,~~ "i~'il"

...:...~' J L......:-....1 · J...; Jl .) 1 , "4_..')L...'i' o.J.....A.JI" 4......15' t ..,... ~ r..s-' .r- . • (..) .r- - - ~

~ ~ J~'JI ,.WJI ~ ._; "~L..WI" ~ .:.>f _r>t1JI if , ..;...Wk...al\)

.Y·~~'i' ~IJ ~L...&-)1) ~w.....u O; J\..::.11 ~\.&.)

y .r>--J cf ~L.a.; JL-.;'il J.~ ~ ''\Ao W A ~;.) jl..ill ._;

~-~~ ~ 0! .L.. ~ ~ ~L...~I .:.>jL.AJI c) ''o.l.;:A.JI" ~IS

~~ 4.i j~ ._; ~l!JI o:J ~) _y. il.J,I ~I t: ~\ J..u. fl.;; ._; ~

ll..A. . ( ~l:.\1 j..a.AJI ' '\A o ~ A ~ J .) jli ~ j) ~_,.II J.UI J~ ~

jA l:-.,.;,1 J ..r-l '...,_;15:U W4) . .}>}I ..; ...:...~ 0 ~ .u...,. ..:r<-..11 .:/'

~ l-WI ~ o..L.aA; <..> .i.JI J.!.o o.L:-WI ~ ~ ~lJ._ I L.i.,a.ll ..!.lli

.!U~ ~ ~f.. -._jf } ~t.... ~~ .os.l.i .r. ..; o.l.;:-WI J-... d>" ,~ _,~'i '

• . 1 11 · .u..-::_. ' r " WJ\" '\.h....:. I • ·~ .?.- • J ~ [. -' ~

Page 14: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

124 Suwito & Muhbib Abdul w-b•b

.;,.,u, -_.:,;

~ _y. (.S""'L.. ~ I C:'"t; pi\ ~ J.>.-J LS' ~ JJ.j'j\ ;.w..JI ~ J.JA

:<../~1 ~ ;)J) ~\ c.\l:JI l>JL::..;;_.,:JI ~~

J.u-J ('J._, ._,.; .,rT ~ ~ .,4S!.} IS'.!\..!.....0 y";J.......'jl r-Jl...::l~ r\.,AJI ... "

? WW\ ~ JJ.j'JI <.;.I,..._,,,. I 1..1 J_, .} JW J •.>~ .. •·•·:-"' o\...;o .1- 4~) I,>).! /I&-)

.(...:...lWI j-All) <..........:l-1 tp\.,ll

~l:JI 0 JL:..::..... :J\ ~I ~ .y- 0)1.:.> :il J5" ~ JJJ.\ \h 0 y

..1 _,kll .!..lLi.) J \~to 4..;..... Jr;) J 4.-J..I t_py\ o..!L.. Js- \j\S:;) _?~I

l>J~:il ~~ ~ ~U\ J..U.\ l>y .o..!JJJI JI.JA~ o~l/~1

_;Sf l§..UI_, ,JJ~\ 0}-';...::....:J\ ~~ ~ ~L:JI0~~ ~ _?f c.\l:JI

, T \ ~ 'j\ W, )I Js- o ~ j

,:r . 4_. P I j>-J.j;) y.) Jl ~ :J ....JJJ.\ lh 0~ ,oly Jl >J4J

Jl ~ ~) l..S' l§~llh ~)> .y- ~)J.j'j\ ;.w..JI ~ 0f ~~

w ly 01 ,4_. ~ ~~-' .G\..:5';) y. _, Js- ~~~ ~J...,a.j _, r.~l ._,....h.

~ J J jlill ~ Js- ;.~ 4.-J..I t_pyl ~ Js-~ )J.j'j\ ;.w..JI ~

~ j Jl yi)I4_..WI ~L.. ~ ~~ ivV. ~ ~ ..ti \ ~Ao 4..;..... A

(L:AJI ~ ~JJ.j'j\ r.w....ll ~ 41 ~ 0...UI ~\J .uW2.:-ll v--L..~I

C:'"L.; pil u JI-M 0:-> L.J..b.; ;.Sf Yl .;-kJI 0 J),....a.JI if y"j.__. 'i' ~~~

~ ... )

~~-~

t ~JJ.j'j\ ~~~ ~ \ O..Ao ~ c.\UI ~J~)'I ~I

..W ~~ ~~ oh l>y JJJ ,~L..f e:--li..r.JI ,_} ~ l>_rd o.r-~

~ y--1> J C:_!l)\ ~~ ,_} j>-;)f .ii ~l:JI_, JJ~\ l>JL:..:......':J\ ~~ ,_} U. J\J.j

StudiA lsl-mikA, Vol 2, No. 4, 1995

Page 15: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

..i...J ~ ..U 4-; j.-11 ~.Js. J "-l:-JI d j>-...l:.ll ~.Js. d ~I J . d'L.I.I J ls;

~IJ (' '\A • ) ~l..!JI t.S J~ ') \ ~I \.r' J.>L..a.ll u----1.... ~I C:'"l..i _pll

. n~~ w ~ f) (' '\Ao) -.0\!ll t.SJL::-.::..,. ')\

Jl ~ .... a ... :;\ ~~ ...___q; ~l...WI ~ _;+l;f 'C;.!I)I ~IJ C::!UI j-a.AJI d

\.r' ..;f ,-t.l' }I ~~(::~-- ..;~ d ,~L:-Jl ~l..:>.-')I ... :.A .• J;dl c.>-~>-1

~~ C:J.I) GOLKAR rlLAll !..>' p 1 u----L:-11 ~l.Ja:.U 1~y. .:>w J.t

~ .:;-- ly.l . ..,o 0-:!.Ui lS""'l:-JI o~G) -JIJ.j if ~~}I lh . (Y P I

t.r".? ~ c.>~~ o __..... _,;}A.,..._.. o.>ts-1 t.i ~ p1 e:--1.; ..r. o~ ~ Gf .. !.lb

_r.-i:- .fr5" J ~..UI oL::LI ~t...1, '-.ou!J ,~}I if~\~ ~J~\ Lli J

~ ~ ~ ~ t.i o.r- ..:...b Cr' ..u ~~ .. L•'' c_L:I-1 ~~

')!" u--:l ~U\11 t.>..L.l ~ JJ.j'JI ~l...WI ~ .;f ~ .)j ~ JJ.j'j\ ~l...WI

~)1 c.>..Ll I~ t.b:. o~ f ~\ lhj:..- ,n~~ "J_y ..l.:! " } '' ;Ji

y~l ~ ~ JL:J.I a.Jt.,.. ~ ~\.;.:.) "--.A; ~ JJ.j'JI ~l...WI ~ ~WI

. ro ..:.r-\11

~ L..lJI ~ .) f [. r' ..U ..!.lJ.lS'" ~ .1..&> ...u--f (. L:l-I ~ if t ..!.lJ.) ..,._.; l:?.

.>~I .:>lS' 1.)} JJ) , Y i.J..WI 1.11. ~'jl _,j,-1 ,y-~ ') f ~\ .JlS' 4

~J...s. > ,~.,-:..:JI ~~ ~ .u ~ J .) y.-J ~.u. rJ> "-L:-1~ rY-ll (~

.~ ~- .r-f I~ ,~L:.:..:.i'-) 1 ~~I d Jf ~WI ..:...4l..:..:.i')l d !.ll_r..;,')l

~ .)} t~ ~_,....a.l l \.r' t..)...JI ~ ~l...WI ~ ~ !/~J

oy-.> ~ ~ .!l~J ~.a oJ4)' ~ ~ ~ ~ ~ t 1.>1 .>yt; .J 0~

~\ o..U. _,..>- l_r.:-->f ~ u=JI if' ~r..a.JI oh ·~ ~) '- IJj} l) , ._,-; ) 1

• TV t,S""\.... \II C:'"\.j _pll if

Studi-Isl..milca, Vol. 2, No. 4, 199J

Page 16: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

126 Suwito & Muhbib A bdul Wahab

~ J.UI tS""""'L-~I t:'"L.; pll ~ o ;.,S .lll S'-LJ.JI ~ ~ ) 1 4\.1

~I 0 ~ . ( i j-a.AJI) ~L.ll ~ ...:J:.:..)f ..:.JUI <.5 JL;..;:.... '11 ~I

:4-:--o S'-WJI ~~)I

..1 1 l.,l,W> .r- ~t...:>.- 1) ~.) ol:>- .)~'i ~')L,'J I 4...oS1J o.)~IJ o.)4)1 S'-~1-.JwJ..,;~

.4...o.l.s:J..\) ~ ~l..:>.-'1 1) ~J.ll JL.l.l ~~ <.5)0) ~ S'-~!­

~1 y..lll r-----~ ' ~ 0L4l:.'l1J ~;}......_.'J I oy-~' JJ- 4..k..:.;~ l ~)­-~ _,A.JI o.b-} IJ .)Li'll ~ _fl

~ (. ).) _;-11 r'" _r-il) (L y0.1) S'-1_,...-~I) S'- LJ.JI 0::--! j.P) o ~ 0 ~­

·~}l~l <li'J ~~) 6...o\l l) ~P' ~IJ ~;}......_.'J I uL...... JiiJ ul....kJ.I L,-;-: .!lj-... :..U j-JIJ li..aJI ~ ;­

.u.:J-il u~l J I__,J.f :_.~ o;JL:JIJ U)WI t.? ~'.>\....'J I ~\1 1 ,y ~W4 r~l­

. 04.)~\~1

. ~~ J..l..Jb) ~I <.5 .?-~ I ~L.l.l­

~1 ,:.r- v-L--D L1 _;Sf ~ j-.a.AJI lh t.? o J~ .lll .) ~~ j)Li

-~}' t_G..UIJ } ).:-'11 obts ~)I~~ ~ ~1 0J.) ~~

o y..tll ~) S'-WJI ;.)1~ ~) jlil ~ l>. _rP) _;5'f 0 ~ ~I 4\.1)

·<>?~I ~~~) J tJ-4

~ ~ 0~ S'-WJI u-k 0~ ';_,kll o_r-:..- ;;JtJ-1 oh ...:.-i\S' b !

C. JLk..,.:,\ 0lS b1 J-->-u t....ks:, u-) d¥ , <.>_;>-~I ~ ')L, 'J I u l.Jdl ,y

~L..-~1 ~)lJ\ 0~ 0f ~ ~ ~ ;.,S.lll 0yl IL .y

.)U;'JI .)~ Jlj Lo ~ \ '\;\i A..:.- $- t_WI ~ ~IJ.ll ~J\JIJ

~~ CL.:.:;\ ~ ;_,.... J)~ 4-.ti c.,?..UI ~;~I v-:}; 0-" ~.fliJ

• YA \ '\yo~~):! r \ t.? S'-WJI ~ J)~l <.5Jl;..;:....'}\

Studia lsfamika, Vol. 2, No. 4, 1995

Page 17: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

~ ~ J.J.j'JI ~L.J.J I ~ c Jbl ~ ~~i ..::..>~ J...Y(; Jl

~~ ~L~I ~".>\JI) o~L:AJ I ~J ,d..ijl_,ll ~J ~1)1/J _ril Js­~ .o )~'JI ~ ~ ~ J~ J.>-~ 1 ~~~~ L.-:1 if~ J _rilJ ·(J'~UI

JJ~I ~J..UI if r-lli~ l ~) ,~~.;) ~J~I c..r:JJ Jy<t_) ~WI 1.5~

~I ~UJI ~".>\JI) o)I..UI c..r:JJ J~ ~IJ\ ~J..UI ~).h.;~\ J~

.L. J\.5:.,. ~ ~~ t t..>.f---ll j5' ~ 0).-WI ~'iy. ..::..>~ .:..r.~ J1 .(r

,:.,-- Lr-"WI Jj .P.}~I if ~} d..i j l_,ll ~~ 0~ ~WI 1.5 ~ ~

~ ~Jj_,_J I ~ if .. ~f 4s- ~ ~..r.J ,~..0 1 J p i .r..jJ ~ a... P ' ~ _,.,. L....U J ,:.,-- .r"'UIJ J Jj}-~ ~~ ~ ~~I ~ ~ ~ ~ .:..r.JJI

...:.JIJI j..a.AJI 4->I..U\ ~".>\JI ) ~~ o~L if i ~~ y;-J Y '":)...._. '11 u~l

~).J.j'j\ scl-..WI ~ d..ijl_,ll ~ ~ o)~'l l ~ '--:--}) .(tJUI 4 1J

o..Lll ~) '~ju--f ~X >IJj_,lJ W~ (\'\A.- \ O..Yo) JJ~I o..lll ~

Jf \ '\A·-\ '\Yo) 0U..lll ..:_jlS b! .~ ~G _/X w~ ~'JI

~ ~ ~~ .r..j}IJ ~..U1 0.r:JI .r..jJ I~¥(\ '\Ao- \ '\A·

_r!.j) ~j L..g..); o..lll ~ .:.fJ) ,~\..Q.:J\) ~;JI .f..j)) 4.>1..01 .J'..j) yo d..i j l_,ll

. n..:;_,\.j~ 'il .r..jJ y.) .;>-I

~ J.->.. j c-:1) 1 .L:JIJ JJ~I j-aAJI ~\..UI ~")\jl ~L;.. Jl Js- .. ~ ~~J -~J.J.j'l' .. ~~ ~ o)~l ~ ~_,..a..J lbJ.? ~ ~-bJ.?

~ J.r-~) L...J-1 tpL-iJ A$-t,bJIJ ~ 'i } I }p _? .!J~ dJ J..U~ 4..t')WI Js­~-~ _rjl 0-:!..Lt. 0~ (0 .r..L-11 J.tP.J 0 41 J.? ..t>-f 0\.; ~ ) \ '\ t 0

~~ ~J a... _,s:.:.JJ ~ JWI pi- 0 j ~ sc 'i y. Ji yo ~ _,....uil J~ ~

·.:..r.j}~l if 1_,.-.:J

Studi• l.l..milt .. , Vol. 2, No. 4, /99 J

Page 18: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

4JYI 0-" ..::J~r-- ~ \~A\ ~.) (t.S:...--) Hamka yl-....il Jl

a.:_.. V"fJ ,:.,-s- ol_r:; ~ ~WI o_rlj ~Jjj'j\ ~WJI ~ ii.Y c.ri.f' ~ .~\11 ;~_;:.-~1 ~u if L..:> _,.,a>-J ~ ~ w l_,l.l ~ r-~~')IJI

~ ~ J J_,_j. } a..4 J pi; r-P~ ~ ~ ..:r-..UI ~~\11 ..:J~I

. .W\;.11 o..lll ~~ ..::J L.,a.:.:...:;. -._Aj t; . 0 0 I . I~ ~ (" J I - ~ - - <.I~~ y-;-

~~~ ,r~~~~\JI..:J~J-~Jf~J-bL..~

j...-J~ iL::AJI J y_6- 1 ~..iJI 0-" J ~ Jf _rJ> ..:JI}-:~~1 ..L.>-1 J ~ Jf

~ }-•v J )~ ~..iJI 4, 0 I'"Tl.....,. p1 ~) t:""\.j y.-!1 J )--'-lj!) .!J _r..!JI

·c.s-::iJjj'il ~WJI ~ oJbl ~ ~_,...a..J ~J~ J~.; ~p1 ~

~w.JI ~ ~ ~ _,..<.:ll ~ ~..iJI ~..\.)\ ~l-&. j o _,h:-.. !/' ~

t,?f ~ ,Ul)JI .:.r- (d.IL.. i~i) Adam Malik i y )1 ~ J...LO '~ Jjj'jl

o..L.o ~ p J , n1..L..A.? ~ <G~ ~~ J; ~ c..>i if J JtS::..

~I JL. ..W (~jj\JI ~ yf ~ ~) ..r'UI ~l.!oll 1/')\..l:>-~I

~Lill) ..l::-- ,J-1 .J.LJ.I J,;-.-U ~ Lo _,s:J.-1 l~ll. c__,...;:. y ,y- 0 f ..;:J I~ P I ~J...o o~ .... Ho~ ~Gf ~I 4-:1&- JL.. ~I A........SJ-1 ,_? JW. ~\1 (~I__.A )I iL..lJ

,~, ~) ~~ \,;~L,., L.a..>...;. Jy-f ~ j y ~l" :U).:J-1 "-!t.:.,.t; o~'.J"" )I

JL..u J ~l>..:-- 1»1 .:.r ~ Jl .~ I.J"" }l ..l:>...-o iL..lJ ~\.AS'~~ .s-;f 0 1'"t c.> tb.>. ,y-~ .rS" ~ ~ J( ..11 ~ .:.r<J) 'J.? .:.r

d.\~ i~i c..>fJ J~ oJL;.l ~~'i l...f.C_J..Aj ~-o~f o...~.:>-}1 ~I 01

t.,..WI c.> ~0 ~) bl P) ,...1.-~ ~ r..?--~ ~ o~f J§' .ill

J-S" ..w J~ 0! .:.f..r.- ~ Jl;t .. ~ Jjjl ~ J 0 ~ .;t ~ '~'A..u'

~($- J~ .ill d.\~ i~ i c..>f.J 0\-f ~I .... • II ;w jl_,l.l o.l...A. c.:,..j\....5"" 1~1 ol.j;. ~

. .s'IJ~l

St...di~ 11/#miJ.~. Vol. 2, No. <1, J99J

Page 19: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

Majlis a!- 'Uiamti' al-!ndlhlist 129

J-JI ~u..H ~ ~ 1,..,;:,1_,:;-.- J lj L.. JJ~I t>J\...:..:......':11 .J. _;11 y e:JUI J.-ll ~\,; .1

: 1.-. U I ~~ ~ •. r..r-"

~ l>~ Jljl.. .W~ ul,a;l _;..s1l-'""~ _pll \l..,t, 0~ ,J.=-'-I..UI r.--li _pll - \

.l"o~ JJ:.'il ~kWI ~ ~I~\

~WI ~J 'JT"i ~~ ~ ~ l-'""~pll ll..,t, 0~ :<..?"}.:J-I r.--U.r.JI-r

.l"i~l 0~.)~1 A.:>~ ~~I ~6.....;\J ,t.?-}It t;...UIJ ,t.?-} l

~ c.r-} )l 4......\.>..; ~ _,j C:!ldl ~I ~IJ oJl~f J§" .ill ~U_r.Jt;

~ ~l..lJI W)\JIJ ~l..,~l W)\JI ~ L..~ oU_j'~ W' oJ)L:l\ ~\

~ 0 ~ 0f ~ ~1)1 ~l:-JI 4..>..Lai~ t_~ W)\JI 0 ~ ,~kW\

a...;J.)\ J~~ ~,PI ~~ _r.JI ~ jv; ~y.il ~ IJ.)l; ~ J.A.'il ~kWI

. 4.-pl...a.:.>-\ if ...?' ~\ ~...UI

JljL.. ~\ ~ ~81 JJUI .J. y y e:JUI ~kWI ~ ~ ~U .1

.J.Jll ~ ~ o\j L.. ~.iS' ,J J~I <.§)\...:..:......':J\ .J.Jll ~~I o)_,....JI

j.-..JI ~L;.I ~ ~ ~~ ~UpJI Jl..u.f ~) J.>..y ,..:.J81 lSJ\...:..:......':11

:~ L.. <.>_y; JL.a.::.>-1 ~J ,~81 t>J\...:..:......':1\ .J.Jll y e:JUI

.~wY ~ ~ J.A.'il ~kW\ ~ J->--) ~ J) ~ j - \

~J~' u y u y. ~ t?t-::>.. ':11 ~L.l2JI ~ ~..u1 ol.)..l t? J if _j--'(

.~1 ,,.~lll ~ 1.-. WI L-.i .;:.'JI 1..> • ~ ••• • ) 1

.~1 .)li':JIJ o-~>-}I~) ;;J)..U~ t?}' ~JJ .J.:1 y-r

}~':1\ ~ ~ :>1..-LS ~J.A.'il 0W';I ~~ c~l ~ ~JL:ll-t

_l"V t.?-} I

.~Li _r.JI ~ ~ J ~L..J\ ~\,; _r.Jl ~ ""-!.jy ~ ~\,; _r.JI lh ~

\l...i'i ~ y....Jl L..IJ..UI ~ ~jy ~ ~I LSDI ~\,; _;$'

Studi~t !sl.tmilea, Vol. 2, No. 4, 1995

Page 20: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

( _,_LJI if Jl!S''j l Jl C.~ ..!.lh .:.>~ J-11 6.:>-L. d .:.r~ J-- lj ~ ~.:~l..~s-!

y')L,.'jl o_,..>-\JIJ ~JJIJ ~~ ~_,...,. J.>- (~ c--li}l jLs;J .'""JJWIJ

.~\)

4>--f _?i ~ ..:Jl:ll LS JL.:.:.... ~~ ) Jll .y ~UI e--li pll .,y JJJ.IJ

J..w. J .A....,..:~L.J\ ~~ d J")\k;')U ~}I ~L:JI o..ls-l.i J..~ Jb:- ~\.::... J!

:Jl.ill ..:JI.!J ILSJL.!.:.....~I _,..ijll ~_):.; ~ ~)J p_..:.U£ ~Lipll l..i..h

.'"-.~}1 ~L:JI J")\k;l ~ G~ ,4...o\Jl as"JL:... <:!JJ ~JJI ~

~L....1JI ~J ,~WI J")L.b.;l .J~I ~~ ~ c--L}I l..i..h if/'

~I (~\11 J~~ ..u:.UI (1---'j\ ~ .:~l..~s-1 oJJrO L>.r- ~JJ.j'j\

~u )1 ~ u">WI ~ J '-"l.:A-- u LSl.Jl ~}I ~WI J_.k; ...W. J .J\..c.~

. t · ~).;>- \JIJ ~~JJI

~ ~1_,:}1 ~):1...,) .Jy.:~\1 1 ~1 4.,..\JI ~ ij)ldl ~Li_r. ~ d

4.,..\J~ .) _ra.Ail .:,f L,., uo ~ .:.>f 0 J).,..a.JI ~ ,4.,.. P ') .)~.:~\11 W:.>.l\ 4...o\ll

y')L,.'jl L\11.:.>\J ill)~ j:JJJIJ ,ny')l..'jl4...o\ll d' .J4}il ~I

..:....1> ...Lj L)_;->-\11 .)~.:~\11 ....... t .:.>f ~~ \.L.A.~ l)p .~\11 d'

Lotyl $- lj! .._..p, !'J_rC .:.>f ~ ~ ~L!...<;~1 ~~ l..i..h .41S"~

.~_,; ..:.Jij \.,. y')l..'jl

~ J 4. [_~ ~~ ~\J-1 ~~ Jl l.i _):.; 1)1 ;; _,.J .:~ lj ~I I ..LA.

!'J~I JS Wlj} :d'J .:...')\; J:,\.4; d {T~JJI .:>pi .r- j J J! ~J~'

~.....,. P'J .:.>~.:~\11 ~~ 4...oty1 ~ L rr ~_;.; ...:.-_r-:--1 u=-1' ~)')

~JJJIJ ~I ~~ 4_,- Ly~l (::" .)~.:~\1 1 LAl:>..il 4...o\JI ~ 1_?-f

.~1 t.s.>4il ~ WlA.ll

d.J>_,i .;L:JI ~Lil! ;;JJ.r<=JI .:.;-- u-J y')l.-'jl Lo\11 .J! t~l d

..W (:A-"'jl i.>ty ,.J~.:~ty \ ~~ 4...o\JI ~)_,A:-~'-! JL.:; ~~ ..!.lli ~\1'-!J

Page 21: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

M .. jlis .,(. 'UI.omti' .,/.fndilnisi lJl

yo"\ : y ~~ ~ ,:,1_;-A.JI 4).&-~ ~I .!ll; ~if J t:'"L...:.\1 ~_?~I

Ulk (>L .. ~I ~ ~ ~t t:'"L...:.\1 ~ 0!. tt "\ :\ . C\ ~T_, t,..

' .:t5'" "" -~ w LJWI a..,.')L....\JI ~~~ 01 .L..S't.-... !IL..o. . c'- 1 ......,... -' \..;>.r - -· - 1 • ~ r

;) _f.!JI _r-j) ~> J- 4..o _,s:J.-1 ,:,f } J c.>/ ~I ,:,~}jj ~\s....UI 15" )1 ~i

\ C\ A • ~ Y • ~; i r-' / J_:.. )~ r-:---'1/ ~ ~ ; ..L....Pf ...U ~...UI

o..~.&-L..J.I ./~ \ C\VA ~ VV ~J iY'/J ~...UI _rjl ~> ._r>~

_r.j) r:r" !I )'--!ll )_;JI A.)s. ~\j ..U ~ J...G} t_} ~...UI ~L-.... _;...lJ ~;~I

_r:-;JI ~ ~> ./ ~ \ '\ V '\ L \ ~ J 4.>-I...UI _r-j)J ~...U\ ;) pi . ~ J...G} t_} ~...UI ~L-.... _;11 Jj ~ ;Ul-1 o..~.&-WI_, ~...UI

,c..>_;-->\:1 ;)~~~~ r:r" y)l-'il 4..o~ ~)! ~ ~\s....UI ~ ./~)

_,.)-~I j.-l~ iL:A-IJ .;.U£ 4..o _,s:J.-1 c!~ ..U ~ )...G'jl ~l...WI ~

. l} l.!lt ~ ~ .

~~jJJ.I I I.S .jl:tJJI

~I oi_,L::.t ~ );~ ~ _,...G'il ~L..WI c_rls; ,j_,)rl ~l_r-!1 _rs-

c..S)b ~ J...G'jl ~w..JI ~ t/f ..U) . .hit \ C\A t L ~~ Jj U.;J....<>f

~ \.SJL:; i..Y~ .... ,A:S"' d ~~ ..U I.SJL::.G.ll oh ·<.SP r'T' U.~ d

,c..>_,_:; \ '\' ~b~l ~ :iL..jf ~)\.;- Jj ...:......-..; ~~ to~ _,...G~I ~w..JI

bj- c.> _,L.:A.JI oL. ;~ .Jl .\5 _,b V ~t.. _,1.11 J-) 'loS p \ t ~~ J-)

) ~ ~ i..l.AJ Jl_;-J yl_,...,s - Lp.-1_?} J! ~~ _;11 ~';l-~~·':11 L.;{j

iu. .r...UJ t(I.Sp \"\) yp.l ~4).,.1 ti:.....)r_, '(I.SJb 0) ~f 4....-y

~1_, (I.SJG C\) ~...UI .)~\ o}j_r! ~I .:>p J 15"':)-._,'jl ~~ o;b!

-~~~ ~~ o;~l..:-o t_} U:.:.b ~WI

Studitr !sltrmikA, Vol. 2, No. 4, 1995

Page 22: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

132 Suwito & Muhbib Abdul W..hab

.u..I.A...a.JI ~ <..> _r=j ~~I ..::..> ;Gf u=Jw ,;;fr501 <..> _,t:4JI ~ ,y

~ t~ }I J_,L; 0f b <..§ _,;Ajl ..::..> ~ l....L:>- ..::.;(~ o.l.A. ~..I.A...a.JI <.5 p

JU <..>..UI ''\A f. ~ L.) y. '" ~ ~__.JI o ~ _,..... t_} ~ JJ.i'jl ~w.JI

o~..I.A...a.JI 4.A _?: Jfl <..>..i.JI ~ ~_r.o ~ ~.) J..>.. y. t d 4-_:;

Nusa Tenggara ~JJ.i'il '"L.WI ~ ,:ro oJ.)~ L)l::.ll <.SJl::AJI

0 t i~l.. L:!.r. 01_r->- ...; _,5:} il? ~..I.A...a.JI 04 Jy4.t <..>..i.JI ~__.JI (l;l:.,..;;L... j)

J-k o~Li'-! 1..6.-) 'Y....>- <..§ jS } I ~~I ~ .iii v._,:;All v...U. yly$

i~ ~l-WI J~/ ~L:JI ~ll.l <..>J.l <..>f; ) y.-J Js- ~IJ ..,;~ ,0";f)l

ill; ~ U I '-:-"'ll. I <..> ..U <..> f J ) _r>. y. --4 y. ,o~.ll.i$ .. J ~..I.A...a.JI ~ J J L:.; ab­

~WI .....JLi)l 415""~ )'_, ,4--0\J .1>.~ ~..I.A...a.J I ~) ~ ,~..u...a.JI ~

..::..-.i. 4..-! lb.:. ~ ~ ~ \j _?\.>.. d..4k.:.i ~ )J.i 'jl ~ w.JI ~) 0 tv~'},_, 'jl

~l-..WI ~ d. v---); Jl .._,. )1 ''\At/\ \ / <..> .!J ) -<..> J if\ ·A ~ J

L..J.,. ~ 0 ~ , W...I.A...a.JI .y- <..> _,;Ajl .}>-~ (; ~ <..>_?}I ~ JJ.i 'jl

~l-WI ~~-~~I <.S)l::AJ\ ~ ~ 0 tA~ of\..,.)~\

iw"p <.>I; I~~ J'Y....>- p-S- u..l.i..aJI J'L.J 0f _y. -L; _?~>.- ~\>

~ ;;_; _;.. ~ ~ _r1>L.....l2JI ~ .!J~ ,~ 0~1 li.A. 0\.5"' b~.t'\.!.llLo

..::..> _;p- ~~ w _p.,_, c··~ ;;~ <..> .. ,....~:.\ <..>p .!lb._, o<..>_,;Ajl o.l.A. )}

o ~ J J'Y I WI J'f .r. J I.A.:>-)I I c./~ ....?' J _,A..J I

~Lil ~ ;;..be .iii lft"'"f ~w.JI ~ 0~ ,oJis.f ;; ).{" ll.l ~\ ~~)~

~ 4_.,.\J; ~ u.;; b! ~ _, u. ~ J-.;._ ;;..-4-lhl <..> _,t:4J~_; , <..> _,l::AJI

_r._); ~_,b ~ilk; ..:1..4 ~\-WI~ ,.:_,':;\ ~ ,~ JJ.i'jl ~w.JI

ctiJ ~- o J~ .L>. y ( \ '\ '\ . ) ~1)1 <..> ;L::..:.... )II .r' Jll ~ J , o o <..> _,l::AJI

0\ ~ ~ ~w.JI ~ J-JI C:'"l; .r. ~ o<..>_,;Ajl ~ _,1>- Jl ~ -_r~l

Studia lslamika, Vol. 2, No. -1, 1995

Page 23: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

MAjliu/. Vlttmo' ,/.fmlunlsi 133

..w y.;f J~ ~~ ~ t.. ~.Spj ) } ~l.i1 o->IJl ~L>..; ...;t -L<1 ,->."

~ ty'J...-.,.'jl uL..l2.:..1.1 L..U;J ~l-.WI ~.S..I..li.Sf)l iL,.,........; I i..l.$- jli.S->y

~ L..U; u--ls; C'" I.SJUI L:J:. ~ ~ )} ..:l.J~ ,_} ~Li;JI O)UI

.(~}1 t..SJUI J. ~W) y":).....'jl ..,:...~\ ~UJJ ~w..JI oy~ ~w..JI

~..l..ll jJWI .f ~ c.S Jl:.A.II u l)} .;f ...:..> _?".> 481 ~I ,_} t..!.-lb ~~

~ .)f ~ t..S.ill .)~ jt:J~J .~w..JI v.lA t..S JL.;.:... )II .J. Jll lA J~ 1..-\J.I

~~J ~ . o ' ~l-.WI v.lA t..S JL.;.:... )II .J. Jll y:. lil c.5 _rAJI ~ Jf J-~ Jf

Y f I..S""' ~ .!-U.il ~ J . }}:--:II .h.i:l y:. ~~ I~ V'L.f , / ~~

·~if -.:.JIS" W' ojJ~ ~J ,\.::.t t..SJL:.il l ~J

~ 6...6.....!..:JI L\L:ll ~ r .:./' rtl ~ I# :II Jl c.S.>f 1.5 Jl:.A.II ~~ .)LA.Qj 0)

~,._j)J t~f .:r" t..S Jl:.A.II JJJ..a.! }.liz;; )II _fr5" ~ ...;ty if":)._., )II~~ ..k.... J

t_'~ 'jiJ O.S.\.>.-!JIJ ,~}I Jl t..S.> y. ll I~ J ,.o...-..Qj if ) _,All ~ ~

. ..>:ll:_ 1.5 .ill rlJI J \..U.:... .>~':/ I ._}

1p5 ly..? i ...)j d..:.ll:.\1 ;..u1 ; )->l ~ ~ ~~ 0~ , c.S Jl:.A.II ~ ~;~ .. a~

a....l...:dl JY ~~ )IL.a.JI _?f ...:..>~ _,.:ll .!-l.t .)~ , l..l. ~ .y J . ...:..>~ _,.:ll .y

.) ~ 0f ~ A......~ _,.G1J jW J -..il....:-- ~ ...l..J.I ~ .y J ~l:-J4

~ ~~ 4.5' ;t .. :J.IJ o->~1 ~ t'" ,...w-4 .:>U)ll ,:~ Js- L;..a.:..-~~

u~)IJ to..,-<.11 jW;JIJ .._,P'j-.>':/1 ~I/ t: ifl..:>.-:11 J J..I..ll c}JJ ~I

!JIJ.>l ~ ~IJ.JI ~ ..!JJ".> ~ .>\j) t.J->I_,AJI if ..!JJ".> ~ J ;l..iliJ ;_,..3-IJ

• oy~ }:J.-1 j5'L.:ll

~I r r\hJI (:' ~ J....lj)\ ~w..J\ .._,-1.s; o)tt. .Jf !}IJ.>l.:.r<..r_ tG)tt.f,_;o _,.JI y

...:..Jij \...- WI ~I~~~\~) ...1.;!-lhl -4...lJ if _,5:-:ll I.S""'W'

.y y<.:l l dJL:lJIJ ...1..> _,il ~lj )4 ~ _,.L.

S11.di• lsl•milu, Vol. 2, No.4, 1995

Page 24: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

134 SuwiU> & Mul>bib Abdu/llrahab

-~ f ~w..J' ~ fr" ,:r ..:..l_,.w. _rs- o..u ~ ~~ vL..i JlJ

~ L>"L.. ~~ ~l_j pll ~ '")..>..:> 4-1¥ J ~~ vL..f 0~ 4.)81 o..ll.l ~

~ _,s:J.-1 L....l::-JI ._;~ t: ~w..JI ~ ~If Ji? 111 4..1~1 o.lA .~w..JI

.~1 ~~if~\ '\Ao A..:.... A ~J Jj\.i c.}~ ~I ~..G,- 1 ~

j->x 01J ,UL:JI ~ )1/ 4.::JL:JI ;..ll.l ,y f...l::.:l J..l<bl ~ t_"'....P y uP~

~ ~w..JI ~ ~ J~ ..:..".>~JL:J\ J--.5' y .)~')\.! . __r>l1 ~a.. _,.,<J-1

0~ I..U J . ~L-11 ~~ ~ ~.)i ..U \J, J-~) ~.b- ..U 4.::JI.!.II Ab-}I

. .!JJ£ ~.b- Jj \J, y.J:dl .f)-) a....l::-JL: i~1 i.J.s. ~

,~}I )_;.:........'l'l ~ ~ o.J.s.L-.0 ~ _,.,<J-1 ..:..)IT L>J.:>.~ ~ J

J.r-(:; Jl JJI..i .b:. y ~\ ..::..~ _,:JIJ L£.fAJIJ ~~~\.;f.) o) :>'¥1 ~

.~l::-JI a.. _,s:J.-1 ~ J ~

L.o Jl..v J ~ Jf ~- 'j ~ JJ.j'¥\ ~w..JI ~ Jt __r>Lh.l l <J--'

~ _,s:J.-1 0 ).)~ ;si L.i> JIS"" ,<>Jl!.il J} ..L. \.; ):.i b) ~)I) ,a..~

~I j->-~ ~}I ) _;.:........)II J--l>- JU,. ~ ~} J ~ ..::.-i-y ~I <.?'

~L..WJ ~~)! ~ ~JJ.j'¥1 ~w..JI ~ J~ ,..!JJ~ J')\.>. ._p.: ~

oJJL.:J ~~) ~J ,~ a.._,s:J.-1 [_J\.>. ~ .:.r..lll ~'l'Y:.J ~4-iill r_?-'.

o).)'¥' ~ ~L.as-t it....ki ~ ..r-U. J.:--"'-~ 1 ~~ .~~-.>-JIJ ~ ~_,..~ ,J ~L.J.JI

.L£_,.,.:-f J! Ab-_,.. ,y ~w..J I ~ ..::..~ .:.r..f-J ~ ...G,.y..)

u--l::-JI iLkJIJ ~ ~~ ~w..J\ ~ U _r-o J~ ,\h jS J~

~..b,. ~ JL.:. ~ ...::....U>- Jj 'Jly-'11 :/ .fr5" ~ ~..G,-1 ~ if _,s:J.-1

~~) 4.)W _,5~1 o J\..:.JI .) y. J 4-zl! ~ -.;')\.JI o.lA J . yl__r> '¥1 -.;')luJJ

~ 1_,....-~1 .Y.:--1 ) o.r"'"f ~\.; <J--' ~~\) ~w..JIJ ~\.; ,y ~ ~/~\) ~w..JI ~

-~~~I) .4.::Jt; ~L; ,y a..~\)

Studia lslamik«. Vol. 2. No. 4, /995

Page 25: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

:~\_,..11

Fatwafotwa ,..:JL...; ..,.t (~ ,L..\o.&. ~)Muhammad Atha' Mudzhar F'"'.> . \

Majelis Ulama Indonesia dal.:m Pengembangan Hukum islam di Indonesia ..,.t ..,.'A-'jl ~r-Jl o .r(; ,:_;J-~~.1~ ~~ J~'jl ~ w.JI ._,..!?. ..S ;l.a) 1975 · 1988

.lt "•- IY'\ ·..;"'(\'\'\"\" <INIS :l.i}""l>.)~~[I'IAA-1'\Vo~_,JJ! Konsep ljtibad MaJelu Ulama indonesu dalam •(-.}"" ~) Helmi Karim . Y

c--<J.1 .r-l# ,:;-s-~ J.J.j'/1 ,L....Wl .)Y.::.,..I ..sl;] Pengembangan Hukum Islam .11 '-;l..U ~.;--!- Lvt-; L.,.Wl ..:..ol...ly.l.ll : L.; }""L>.) ~ .)J...aj ). I,)L.,. )I .!)j; '[-.5"')1..... )'1

. ro · -r tA ·<../'<(\'I 'I i <Y _,..<J.I y)l.....'fl Peran Ulama dalam Masa Orde Baru: Studi tent:mg <(..S.) )'-' .}s-) Ali Mufrodi . r ,L....WI ~ .r-# ,:;-s- ._.,;.) :..~....;...\J. I -LtJI o..v ,w.J, .>_,A;] Perkembangan MUI ,L;}""l..- y_,..<J., ..,_"'A.-,.'jt .1' '-;l.u ~.;--!- wt.. :l.i}""l..-) ~ ~ t [~_,JJ)"I

.Y1· ·,_""' t(l'l'\1

Ulama dan Umara: Studi ten tang Hubungan MUI dengan •(~;r) Suwito . 1

~ JJJ'/1 ,w.Jt __,-L; ij~ y ~1.;.:. :.r-W'J ,w.JI] Pemerintab RJ 1915·1990 ~_;-!- ~t.,. y;J1 '-,~!" ;U}""l..-) [\ '1'1·-\ '\Vo ~JJJ'/1 '-<.;yt-J.-1 .... (~tv

·(''I 'I; ,...,. _,..<J-1 y';A.....'fl ..1;1 ._.,..u ·v'" ·(. L....::-1) H.S Prodjokusumo '...s--!' JJJ'i' ,L.J.JI ..,--lA ~L.JI ..::.:-"\"1 . o

r'\'' :J'; .J :.r<J) ,._, P' ,u;LJ' .s-:' J.J.J'i' ,I....LJI_....~.s; .:>i £ .Y- •<y r __,) ~..,. J.r. ~ \ 'lA 'I y.l.. o _) ..... ~'~~.>tv '-:-'i..<.IJ ~..~.>-.} .y)l ...... 'il ._,)11 ,W&- <.J...; ,J'

~ t.... ' '\'I r _,.t.... 1 " ..,; ~..~.>- _; J . ~LC 4'r J=os-i ..u ..,..J.-...IJ rWI ~ )' .;i .. L....WI ~ ..s-""'L,\11 ,.....Li;:Jl] Pedoman Dasar MUJ, 1980 .!.U..\5' ~I) ~.\.b

.JJ~I ~ljJ~\~1[\'\A· Sepulub Talmn [~ ;.J.J'j' '->;~' r)IJ.i o)jJ) Departemen Penerangan RI, . 1

( 1 'lAo :w }""b.) [..s--:- ;oo~. )" ,L..WI ._....ls; ..:..ol_,.:- _,.!s-] Mejelis Ulama Indonesia. Lima Be/as Tabun <(;~1) ...;ty-i_, H.S Prodjokusumo .!D.iS' _;;.;1 \I o .........

M.tje/is U/am:z lndoneru: Wadab Musy.tw:zr.tb Para Ulam.t, Zu'ama dan o; JL!... 4....Z y. : ...s-=' );., 1' < L...WI ~ ..:..ol_,:- o _..!s- ,_,.>-] Cendikrawan Muslim. ,L..Wt ~ ._.L.t] Sekrctariat MUI :Li.fl:o.) [.:r.,..l...-ll ~~, o\........&-)J ,L...WI

o )JJ] Departemen Agama RI .!.l.J..\5' .k...>-'J J .1 i ·.f (I Q, '\ • •[...,....,; JJJ'JI

Monografi Ke/cmb.tgaan Agam.t di [~ ;JJ)I "-....:.;~ y..Ut .) .f-!-.3' •[ \ 'lA '\"-1 '\A' ~ ;..l! ~ s..Ul .__f.'.:/ vi>- <.It-;] Indonesia 1981/1982

.i\1-A'~" ·,_""'

H.S Prodjokusumo ! \ v ·../" . ..___.j; ,A..Jr ~~ ' Depanemen Pcnerangan RI . v . tv ·o.J"' . .......;; !'-"")I .~ ly:-i)

1 A ·.f t,j(Lli /'-"" )t _,li.;l . A .1A ·.f •JfLl1~)1 .~

lchtiar Baru-van :L; }""b.)[~ ;..l.. 'i' ....J ;L...l' o ;'~ J Ensiklopedi indonesia )ut . 1 •

• 'I"' v A • ._... 'I'!')' _u.;, ( 1 'lA '\ <Hoeve .A, T . ._P c_j\!11 ~~ c.]!WI? )1 . I \

·~.._; ,t.......W, _-!A <._.,_,1)' o;;L.!......l! <.-\)..I ¥ ' <(<w.Jl ;:~) Mimb.::r Ulam:z _,li.;l . IT .n ·o.J"' tl '1'\o-\'\'1·

W....,:., ._r\..... \ "1 ,':'-"I.. _,;JI .j) J /}1 ._.; ;l.!..:.... 'JI ._....L......ll ~ ..,..J.-...IJ ~)I (.'-'\.; _,;JI .} . \ i ...,.L ,.)1 ._.. , 1..~...::..1 .o._:_. ~ ---.i;Jj)l ,L..l.JI _t.; .)\.j .J\.':ll._s;L.!..:....'tl ...k....lJ ~ .;· ..,.1 • \,.. .. ,:> • ._r--· ' \,.) v

Page 26: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

136 Suwico & Mubbib Abdul WAhab

r.v\.i pll .J:! .) ).i) i......k;... ~~ J! ~ )11 1.1. ~ .l.i -.:J\!!1 c.>} ... : . .;;.... )fl ~~ ~ <.S'""\..)~1 ri;JI •(J/yt J.....:Ul' .JL:liJ JJ\It I..S'"'""L..\11 r.vLi.r.l'J JJ\It ..l:.,}l JJ\11 J..:z.All <.S'""L..\11 ~ -.:J\!!1 c.>) •. :..:.....)fl ~~ .} ~ f )'J,)fl ~- ...s--:i ;J.j)ll ~l..WI ~ rWI ~)I

. \ 0 A ..;P I\ '\A 0 ...s--:i JJ.j'il ~L..WI

\ •.:r-.r-JIJ wl.....JI #..:....JI t vo ~.J <(~l ~I}) PanjiMasyarakat ·~C..'::! y pi . \ t .n-n ·uP •\'\Ao ...,~i

-\ t ·uP, I '\At r----!::. \ o , ~~I )I W I , t '1' ~; (Y:. _,., .. ...i i..L;) Tempo, pi . \ o

. \ v ~~ \ '.J-.r!. .•. hJ ~WI "'--.ll 1 V o r-.i J <Panji Masyarakat • ~ .J:! y p i . \ i

.n ·vP''"Ao

r")L...)IIJ Islam, Pancasila dt:tn Azas Tungga! <(.;f }._,!.;::.) Deliar Noer ~pi . \ v . o i ·uP ( \ '\Ao < Yayasan Perkhidmatan :t; )'"b-) [<.5'""\..... \11 f..Y,IJ L.....J-1 t5::.\).IJ

.v.fto rv/\t J tv/oJ o'\/t J ln/i ("!..r<li.JT_,All oJ.j..J;::.pl . \ A

r. ;---L! ~L..WI ._,..b; .JlS"' 1>)..;-ily.':l (0 r-J' y\.i .J\.iy. ·(' r.l:l-1) H. M. Yunan Nasution, . \ '\ . ..~.>. j ':1 \'I Ao L A ~ J j _,;\..All~ w \}1 .:Ji c.>.;! .}j 1Y:,I...:;..,. ':11 ... ;.A_, ••• ).,. I o / j ,_}

~ ...._<;_~; l_r.); _?i c.>~ .:..,--- : Y i ·uP l v o ~; Panji Masyarakar ;,b; pi Panji i_,....JI . .r<.......J1 ~/~\..............1 ._,.; y) J ~G 4-Loi ~ ~L...W1 ~ ....; )::.! y.L.. 1 T •rw..!' c.l..WI ._,..b; ~; t"" ~ ...:..,.A>- , \ \ ·uP iii~ J Masyarakar

.1'\'\Y L

I..S'"'""L..\11 .J_,;\..AJIJ -.....l.il.IJ Muqaddimab, PD, PRT dt:tn Pedoman Penetapan Fatwa . Y •

.)i_,..All __,i c.l...WI <.......1) .J}j . V ·..;P <1 '\A"\ [c.> J\.....:;A)I .J'-j:; r.v\.i J.J ,4>-Lul W::>'JIJ

o;.r- ..,..0 .(io: Y A) _,j,u) (n: '\V) c.S..J_,...:jl o; J-" ..i"'< :_..]..JY..) ~T..) o.> ;\) j_;.:.,.-... c.>..UI .)i_,..All \~ _,v ..U ..:~-..UI j-;1_,......1 ..5< ~\..... J.J'- U.....:. c.l..WI l.....1S'" .)\-> lc.S;_r!.ll

~~ .; _,; .1'-! ,:r-..UI c.l' ~ ~ c.L..Wu ")>u" • ;.r- ..; J ·r-L J ~ .11 ~ J.r-)I ,p-• ..i_.. . ...,_..-; i,_,,.'j'-" )II .... \11 ,;.>l._, . .., y-o>- J ._;-:1 c.l.Js. ( ')\k.ou 1 ~> > 1 ......,~_,:. o\).1

u.....J..... __,i ~ ..;P _,....d.l \...; )'"~.>.- .......... WI ~.J..C. ~l...WI __,....is; i._,j...J .:_r-S-~ ~l:l-1

. t ·uP I ' '\A 0 ..;,I) _,All/ c.> J\.;.AJI __,i y"j_,)ll ol)::.)ll] Administrasi Islam di Indonesia 1Deliar Noer, ~ .J..Jli . Y I

~~ .:.lk.il j..,J -...,-5 ..s..UI \ t i ·uP(\ 'IAr •Rajawali Press :\i)'"\.:...) [~JJ.j! . \ 'I A o -.:J\!!1 ..s .)\..:..:....,.';II

. \ '\ '\ r y.\... \ Y ...s--:i J.J.j'i\ c.l..WI ~ rWI ~ )1 ("" ~ .!..,.A>- . '\' T

. \ i \ ·..;P ,-<..-.A;r''·>--)1 )>it . H

. \ i ·uP <\ '\Ao .._r1.-J-i/A.)y. \ 1or-W1 U 1 '\ i ~J <Mimba1· Ulama p l . Y 1

. \ '\'\i y.\... \ Y ,L..WI ~ rWI ~)I("'~ ...:...,..t>- . yo

. \ i ·uP'\ '\AA _,.;,y. ~~ ;..,.;\!!1 W I 1\ i· ~; Mimbar Ulama, . Yi

. \ '\ v o '\ i ~; .Suara Mubammadiyab <'-;_,r!-.}1 ;,b;t ~..iS' p i . Y v -.....,_, j; \'\ - \A ·uP •[...s--:i>J.j'il .t...WI ~ ~ ~] Sepuluh TahunMUJ )>it . YA

.'\ \ - Ao ·uP,........_.;,·~~/ ~~)I

.\\' . -\\\ ·..;P<J<UI~)I LimaBelasTahunMUJ, .n H.~~ J ;,::.~1 W I..._,..!; ..sp . \~A\ _y.\... i. , \ \ -.:.... , \ r ::..J.>.. Tempo )>it . r · ... _k;1 . ..:.r.,.-\ILS ..s.:.JA----' r.U..'J ~.-;)'" (JI;.J- c.S.r<...;. r.U-1) Syukri Ghozali <Pustaka Panjimas :I; )'"b-) [c.l..WI ~ c.> J\.;.AJI <s-~] Kumpulan Fatwa MUI

.A'\-A \ . ..._,.,(I '\At

Scudialsl~mift,, Vol. 2, No. 4, 1995

Page 27: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

Majlis ,./. 'Uiama' al-lndunisi 137

.:r-<.t.J cj.-L<lk 4...!ll!ll J! J./11 o.U.I .:.r-~ JJ.j'il ~L..WI ~ o) .)l ~ ~; . r 1 ~1)1 o..Lll •Jb! ~ ~h ~JJ.j"JI ,\..WI ~;.;.... •rv>.; ~ ;-JU.'>II ._r> ~I )I <.SJL!..:;....'j\ ~ L.....:>l::l-1 .....,WI cMimbar Ulamapl .(I q, q, o- \ q, q, · )

.oi-oo

. \ tV ·J" cAdministrasi Islam di Indonesia cDeliar Noer ..!liJS' _):.;I . iT

rv '\ .)~ Panji Masyarakat .) J I q, A Y _;.pi Y Y cPelita .) ~~ ~~~ p i . rr • Y • ·./ '\ q,Ar ~Y 1 ,yo;.;....

: _,J .r"') ~J ..L.J:! 1 L- 1...r. / ~ L...O'.J ~ LJ...JI ..):.{ ,. >1-'I' , ..s J..I.JI ..r. _i-JI -l:S- _):.;I . n . \ ·A-\ • t ·../ ( 1 q,A v Pustaka Mantiq

~'11 t-" ~~ ~~~ cAq, ·J" -~;v:-)1 cDepartemen Agama RI Jl _):.;I .ro ~ rWI ,_,.,J )' t-" ~I ~~IJ , I q,A q, _y.L. o .) ~ JJ.j"JI ,\..WI~ rWI

. \ q, q, i _y.L. \ Y ._) ,\..WI rlk.h __,i ~ JJ.j'i l ,L.hll ._,--1>; (.'-"\; _;. ·<i<W/ ("->-' ) 1 _):.;I c')l.,...a..4; _;S"\tl ~ _,.:)1 . i'\ . \ t i ._r>t,j<WI ;v:-)1 .) .JY })p ~ Jy t ')U.',II .:.r<.t.J j.-\5J~ ...,_; / ;:J- jlj\.. ~>J.j'il ~L.hll ~ .JU ..sJL!..:;....\'1 _,.JJ11 )~ .s..U ~_;J J.s .. U.\5J1 <;l:...<ll . rv

. i '1' ·./ Jj ~ J t · ·,f '\ q_A ·

. t A ·...,""' '~ ("->-' )1 . i A

• '1' Ao ._r> c \ q,Ao ~ JJ.j"J1 ,\..WI~ .!.J\.!ll .s)-.• !.:..,',11 _j jll p i . rq,

. '1' tq_ ·.J> c~;v:-)1 . t • . 1 y ·J" c.J<WI ;v:-)I ,~..U1 .J ~1 o )j J . t \

. \ \ ·J" ~~ ;v:-)1 . t T

.:.., y.U:J~ _;..-~ ~ ~~ .:.r ..~..!-)' .:M ..u .J-..U1 .; .1_?1 'l : Jw- ..J _,.; r '-! ':11 -0..1.; ...r'- . t r .(To'\ o_;.,JI) r-# ~ .11> u rL..a..A;1 '>~ ~)1 • J~~ ~~ J...Oj 14 .:.r Y->

,~\J-1 .j-!}JI .:.r-' ._;;1-1 t>.!}JI J41 J..i ~1 .j J ..s""fw, 'j.l J-JJI ._) j _,>-.ill o1_?'! ',1 'l ......; _,....,. ~~ ~ )1. )~~ ~~ ..u ....;v ~1 J! ._r.s.>.:.., ,&-LklJ .r<.;l .:.r 1.u >

. ...,WI~~ r ""b ~~ .('\ :.J J)L<J1) .).!.) JJ (""'<.,;..) !"'"<() :<..5"' '-!':/1 -0..1.;) . t 1

. \ q, At "'-' t _?l>. cPustaka Panji Masyarakat .; J..~...<>i • to . \ q,Ao ~i r , Tempo _).;I . t i

. I VA ·./ c<XWI;v:-)1 <[<l.WI v.lA L>J~I 4-_,....s;] Kumpulan F;nwa MUI . tV . \ V'\ -\ Vo ·../'~;v:-)1 cMUDKl]akarta .tA

,\Vq, ·.f'~;v:-)1 ,tq_

,L.hll ~ rW1 ,_,.,J)J \ q,A'\ y.\.. o.) ,\..WI v.lA rWI .:r,..\tl t-" ~ ~...~->- .o,

·./ <[<.> JL:..ill r-,;; f.""w _;.) Pedoman Penetapan Fatwa _):.;I !\ q, '\ r y.lo \'I' .)

. 'rA-n

. r • ·./, <-.iJ' /""" )1 ,~1)' oJ JL!......ll ul::l-1 .....,WI cMimbar U/ama . o \ Jy J_,....J-1 .:.r(I·> ct:l\.!JI o..UI -.J.,1. • rvr-n v , ~ ;v:-)1 ,.!.Jl!ll.s) ... :.: ..... ',ll _j Jll . o.,. rJ11 . Harapan Kita ~~ ~ -.,...J.l. ~ ..;.JI -..,..li .:.r 6JU'i1 <..5"' J 4-J ..sp ...:.....,~1 ) or - o. ·./ '\ '\A'\ ..r.~/ 1 '\AA r--<.) ' ' n ~.) cMimbar Ulama Jy

. \ q,A'\ _r.\.. o .j ,\..WI ~ rWI Ul-'\11 t" ~1

Studia !sl..miJ.,, Vol. 2, No.4, 1995

Page 28: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

138 Suwito & Muhbib Abdul Wah"b

~l..)o4ll

:~1-, J....,.l>- J~ c.lll r""""jll) ,~1)1 -....,kll ·~pi-,-..t.iJj .J,.r.Ll! _,>-t- JjlJ ,,)')\.....) ~<...:. ft"l..;l

.(\'I Vi 'Bulan Bimang :\.; }"1.>.-)

•J/~il ~~ •[rL~I) oL....WI,:,...; r)L,.)'I] islam Ulama dan Umara <f.)"·}\ ..yo. <...S;-YI

.( \ .. AV <Pustaka Mantiq :}r) J$') ~ ~L r""""jl l ~~ Jut:l' ..J!r& J.ri' ..J'.Yr •...s }r ~ 11 -¥ ,~~ .r~ .sl -.:r-..UI _,...\; r-L.o )'I ,...s J~'

.(rWI ;-:-pi-.:/ '.r<.Al1 ).) :w )ft!)oJ~ p--41 Departemen Agama RI, Monografi Kelembagaan Agama di Indonesia [~L J

[~ )..t;!..} ~.J.ll .._. Jl.l aakarta: n.p., 1981182). Deparremen Agama Rl, AL Quraan dan Terjemahnya (•~) .:>1_;11] (Jakarta:

1984/1985). Deparremen Agama RI, Pedoman Dasar Kerukunan Hidup Beragama r.--li pll]

[~.J.ll ·~ ).,A::--'i I.S""LI..;I aakarta: 1979). Deparremen Penerangan RI, Sepuluh Tahun Majelis Ulama indonesia w l_,.:..-- ~]

[..,....,; ),t;'j\ ow..ll __,..is;, aakarta: 1985) . . ('-.:......ll _?:,pi-.:/ ·~rl' .._,...;..<.ll ol,.>l Jb :.r"'-') .;r-.J.JI,-...;k~f.:..-1 <rl.o'i' <JijJI

Majelis Ulama DKl Jakarta, Rangkaian Fatwa/Keputusan ( w l)) / ...s )\:ill ti....L]

aakarra: 1985). Noer, Deliar. islam, Panca.<ila dan AZ£Zs Tunggal, i-L,ll_, ~~ t>.:>L,l.l •r'>L'i'J

[ ..l,>- } ' Gakarra: 1982). Pustaka Panjimas, Kumpulan Fa twa MU! [~ _,..t;'jl .WJI ~~)\:ill ~_,.....;]

Gakarta: 1984). ·(f.<J\.; pi-.:/ '..s'')L'jl .._,...;..<11 :.r"-') 1.5-~l._r-_JI ~~ J ~ ,w, J

Sekretariat MUI, Keputusan Rakernas Majelis Ulama se Indonesia ,_,-.. !A w l)}]

[1..-.,i J..t;! otii J.<.l ow..ll ~ _,ll .J. Jl.l aakarta: 1974). Sekretariat MU1, Pedoman Dasar, Pedoman Rumah Tangga dan Pedoman Penetapan

Fatwa (...SJL:..tll .r-~ L..........l"}_, t...._,l..:.I..L....JI ~)\.h) ~L..-1..;1 L.._,.J)'JI]

a akarta: 1986). Sekretariat MUI, Keputusan·keputusan Munas ll MUi _;81 ...s;t ... :.::...-'}1 .J. Jl.l w l)}]

(ow..ll ~ Gakarra: 1980) Sekretariat MUI, Keputusan Munas Ulama 1983 [ow..ll ~ ~ _,ll } Jl.l w l)}]

a akarta: 1987). Sekretariat MUI, Keputusan Rakernas Majelis Ulama se indonesia ~ w l)}]

[1..-.,i )..t;J .Lii j$0 ow..ll ~ _,ll } Jl.l a akarta: 1978) Sekretariat MUI, Lima Belas Tahun Majelis U/ama Indonesia Wadab Musyawarah

Para Ulama, Zu'ama dan Cendikiawan Muslim ow..ll __,..is; w l_,.:..-- ·~ .._,.....'-]

[~I ~~ J .w.)J ,.w.J1 o;)L..!,... .~ J ~)..t;)'l Gakarra: 1990). Undang·undang Bidang Politik [<..S"""l,-ll Ju;l 0 fw] (Semarang: Pancaran Utama:

nd.).

Studi4 Islam ilea, Vol. 2, No. 4, /995

Page 29: INDONESIAN Volume 2, Number 4, 1995

Mimbar Ulama [~L..WI y], Nomor96 Tahun X,juli/Agustus, 1985.

Mimbar Ulama, Nomor 130 Tahun Xll,Juni, 1988. Mimbar Ulama, Nomor 136 Dcsembcr/januari, 1989. Mimbar Ulama Edisi Khusus MundS IV MUI Periode 1990-1995, Nomor 152,

September, 1990.

Panji Masyarakat, ~~ ,I _,I] , Nomor 333 tahun XXIII, 21 Agustus 1981.

Panji Masy.Jrakat, Nomor 376 tahun XXIV, 1 Nopember 1982. Pan;i Masyaraht, Nomor 437 tahun XXVI, 11 Juli 1984. Panji Masyarak:zt, Nornor 475 tahun XXVII, 1 Agustus 1985. PanJi Masy.1rakat, Nomor 507 tahun XXVII, 21 Januari 1986. Panji Ma.<yarakac, Nomor 555 tahun XXIX, 31 Oktober 1987. Panji Masyarakat, Nomor 601 tahun XXX, 10 Pebruari 1989. Suara Mubammadiyab, Nomor 16, 1975. Tempo, Nomor 13, Tahun XI, 30 Mei 1981. Tempo, Nomor 42, Tahun XIV, 15 Desember 1984. Tempo, 3 AgustUS 1985.

:~~~ . ,.

t. H. S. Prodjokusurno, Sekretaris Umum MUI ( ~ J.JJ'i' ~L..WI __,JA rW .:,y\'1] 5 Mei 1989.

2. K. H. Hasan Basri, Ketua Umum MUI (~ J.JJ'i' ~L..W1 "',..JA rW' "'...,l}] 12 Mei 1993.

Studi .. !sL.mik ... Vol. 2, No. 4, 1995