Immigrazioa Errenterian Diagnostikoa eta esku hartzeko ... › app › uploads › sites › 2 ›...

Immigrazioa Errenterian

Diagnostikoa eta esku hartzeko politikak

Abendua 2012

Mugak Azterketa- eta dokumentazio- zentroa

Immigrazioa Errenterian. Diagnostikoa eta esku hartzeko politikak

1 1 1

Lantaldea: Silvia Carrizo Ainara Arnoso Silvana Luciani Mikel Mazkiaran Adriana Villalón

Aizpea Otaegi Peio M. Aierbe


2 2 2


3 3 3

AURKIBIDEA

1. Sarrera

2. Metodologia eta helburuak

3. Biztanleriari begira Errenteriako datuak

4. Gizarte-zerbitzuak eta immigrazioa

5. Hezkuntza eta immigrazioa

6. Kultura, gazteria eta kirola

7. Euskara

8. Emakumea

9. Erlijio-aniztasuna

10. Herritarren segurtasuna

11. Ondorioak eta proposamenak


4 4 4


5 5 5

1

IMMIGRAZIOA ERRENTERIAN

Diagnostikoa eta jarduera-politikak

ERRENTERIAKO IMMIGRAZIOARI BURUZKO TXOSTENA: DIAGNOSTIKOA ETA

JARDUERA-POLITIKAK lan hau Arrazakeria eta xenofobiari buruzko Mugak

azterketa- eta dokumentazio-zentroak egin du, eta helburua da 80 herrialde baino

gehiagoko bizilagunak dituen udalerriko kaleetan hori nola jasotzen den, nola bizi

den eta haien arteko harremanak nolakoak diren azaltzea. Jatorrizko herrialdeen

aniztasuna handia bada ere, erroldatutakoen % 7,3 dira atzerritarrak. Ehuneko hori

Euskal Autonomia Erkidegoko batezbestekoa (% 6,9) baino pixka bat altuagoa da,

baita Gipuzkoakoa baino (% 6,5) pixka bat altuagoa ere, eta estatuko

batezbestekotik (% 12,1) oso urrun dago.

Biztanleria horrek azken urteetan izan duen ezaugarri nagusia jatorriaren

heterogeneotasun handia da. Industrializazioa nahiko goiztiarra izan zen

Errenterian eta eskualdean, eta, hala, udalerri industrializatuaren itxura zuen XX.

mende-hasieran. Gerra Zibilak eragindako etenaren ondoren, udalerriaren

demografia-aldaketa ekarri zuen 1950eko eta 1960ko hamarkadetako

desarrollismoak, eta estatuko immigranteak erakarri zituen.

XX. mende-hasieran, Gaztela eta Leondik iritsi zen nagusiki Errenterian

kokatu zen biztanleria, eta prozesu hura dibertsifikatu egiten zen Espainiako beste

probintzia batzuetako jendea iritsita. Migrazio-prozesu haren eraginez, Errenteriako

biztanleriaren % 54 inguru gipuzkoarra zen 1975ean; % 5,5 Euskadikoa, eta

% 40,1 Espainiakoa. Eskualdean immigrante-indize altueneko udalerria zen, eta

Nerbioi ezkerraldearen eta Bilboaldearen mailak ere gainditzen zituen.

Horrenbestez, erabat aldatu zuten hiri-paisaia industrializazioak eta

immigrazioak. Hiriaren egitura modu itzulezinean aldatu zen fisikoki nahiz


6 6 6

sinbolikoki biztanle-kopuruak gora egitean, Euskadiko nahiz kanpoko migrazio-

ekarpenen eraginez.

Eta egungo migrazio-osagaia gehitu behar zaie elementu horiei: askotariko

herrialdeetako migrazioa izatea. Erroldako datuen arabera, eta hori da azterketa

honen erreferentzia, 2011ko abenduaren 31an udalerrian erroldatuta zegoen

jendearen jatorrien artean ugarienak hauek dira: Hego Amerika (1.173 pertsona),

Afrika (606 pertsona) eta Europa (953).

Laburbilduz, Errenteriako migrazioaren argazkia da hazten ari dela

biztanleria, eta nazionalitateak askotarikoak direla; erdiek baino gehiagok

nolabaiteko egonkortasun administratiboa dute, eta auzoetako banaketa nahiko

homogeneoa da, beste udalerri batzuekin alderatuz. Errenteriako biztanleriaren

argazki horrek hiritartasun berria osatu du, eta ezaugarriak eta beharrak ez dira

lehengoak; horrenbestez, geratu egin behar da, ezaugarri eta behar berriei buruz

hausnartu, eta etorkizunari begira zer udalerri-mota eraiki nahi den erabaki.

Azterketa honek udalerriko hainbat arlotan aniztasunaren kudeaketa

politikorako jarduera-ardatzak eta tresnak iradokitzea du helburu, kultura arteko

bizikidetza sustatzeko. Kultura-artekotasunaren bi alderdi: faktikoa eta araudia.

Lehenengoari dagokionez, aniztasun guztiak kontuan hartzen ditu azterketak, eta

ez soilik atzerritarrak izateari eta kokatzeari dagozkienak. Arauei dagokienez,

kultura-artekotasunak (kulturaniztasuna ez da gauza bera) harreman-bideak

eskaintzea eskatzen du, baita udalaren eskumen-arlotik erakundeak sortzea ere,

bizikidetza hori sustatzeko.

Lehen atalean, estatistika-datuak lantzen dira. Estatuan eta autonomia-

erkidegoan langile-klase osoari eta, zehazki, langile immigranteari eragiten dion

ekonomia-krisiaren ondoriozko migrazioen geldotzea zifratara eramaten dute,

estatuko eta autonomia-erkidegoko zifretara. Eragin horien arrazoiak askotarikoak

dira langile immigranteen kasuan: langabezia-tasa handiagoa dute; kasu askotan,

ez dute familia-sarerik; aurrezki gutxiago dituzte, etab. Errenteriari dagokionez,

ematen diren datuekin, hiriaren mapa osatzen da: auzoetako biztanleria; biztanleen

jatorriaren aniztasuna; jendearen adina eta sexua. Horren bidez, Gipuzkoako

udalerri honetako kultura-aniztasuna bere neurri osoan ikus daiteke.

Argazki horretatik abiatuz, taldeetan parte hartu zuten edo elkarrizketei

erantzun zieten herritarren, teknikarien, informatzaile gaituen iritziak eta

pertzepzioak jaso dira. Topaketa horien emaitzak eta elkarrizketen azterketa

kapituluka jaso dira, udalaren eskumeneko arloen arabera: gizarte-zerbitzuak;

hezkuntza; kultura, gazteria eta kirola; euskara; emakumeak; erlijio-aniztasuna eta


7 7 7

hiritarren babesa. Azken atalean, jarduera-ildoak eta alternatibak garatzen dira,

aurrera eraman daitezen.

Datuak immigranteen familiak kontuan hartzen dituen kokatze-prozesu bati

buruzkoak diren arren, iritzi publikoak behin-behinekotasunaren eta

erabilgarritasunaren ikuspegitik ikusten ditu, oraindik ere, etorkinak. Datu

objektiboekin bat ez datorren estereotipo hori hausteko, auzotarren artean eragin

behar du Udalak, eta herritarren eskubideak onartu, haien jatorria erlatibizatuz.

Baina beti dago immigranteen kolektiboko jende bat egonkortasun administratiborik

gabe, eta horrek migrazio-proiektua baldintzatzen du. Jende horrentzat, osoko

harrera-plan batetik abiatu behar du udalaren lanak, eta gizarte-prestazioetarako

sarrera unibertsala eman; erroldan izena emateko aukera eman behar du, irizpide

malguak jarriz, eta eskubide sozial, politiko eta ekonomikoetarako sarrera

bermatuko duten politika publikoak diseinatu.

Horri dagokionez, ez dugu ahaztu nahi halako edozein azterketaren helburua

etorkinak integratzeko bideak zehaztea baizik ez dela. Eta “integrazio” terminoak

dituen ingurune eta esanahi ugarien artetik, tentsio eta arazorik gabekoa ez den

prozesutzat ulertzen den integrazioaren alde egin da. Hala, Errenteria udalerri

dinamikoa denez, eta elkarte-sare garrantzitsua duenez, beharrezkoak diren

oinarriak daude hausnarketa hau egiteko, eta gizartea aldatzeko prozesu bati

ekiteko.


8 8 8


9 9 9

2

HELBURU OROKORRAK ETA ESPEZIFIKOAK

• Errenteriako egungo immigrazioaren adierazle diren iritzi eta datu

deskribatzaileak biltzea, immigrazioaren errealitateari eta ematen den laguntzari

buruzkoak.

• Errenterian immigratzaileekin egiten diren jarduera-motak eta haien egokitasuna

ebaluatzea, immigrazioa lantzeko hausnarketa kritikoak eta proposamenak osatzen

laguntzeko.

Bi ardatzetan, Errenterian immigrazioaren egoera erabat lantzeko ekintzak,

programak eta politikak ordezteko, hobetzeko edo sortzeko ekarpenak jaso dira,

udalaren eskumen-esparru espezifiko hauei dagozkienak:

• Gizarte-zerbitzuak

• Hezkuntza

• Kultura, gazteria eta kirola

• Euskara

• Emakumea

• Erlijio-aniztasuna

• Herritarren segurtasuna

METODOLOGIA

Azterketa honek gizarte-errealitate konplexua lantzen duenez, metodologia-

aniztasunean oinarritutako estrategia bat erabili zen. Hala, ikerketa-metodo ugari

erabiliz, errazago ulertu eta interpreta daiteke errealitatea. Horrenbestez, eta


10 10 10

aukeraketa hori eginda, askotariko ikerketa-teknikak, osagarriak erabili ziren, gure

azterketaren helburuari buruzko elementu partikularrak eta ikuspegi funtsezkoak

eman zizkiguten gizarte-eragile eta informazio-iturri gaituetatik abiatuz, informazio

gehiago eta kalitate handiagokoa, objektiboa nahiz subjektiboa lortzeko.

Horretarako, ikerketa-teknika espezifiko hauek erabili ziren:

a) Ekoizpen garrantzitsuen, EAEko immigrazioaren errealitateari buruzko azterketa

sozio-juridikoen, estatistika-motako bigarren mailako iturrien, iturrien eta lehen

mailako datu-baseen berariazko ustiaketaren bilketa eta azterketa. Udal-errolda,

IKUSPEGI eta EUSTATen estatistikak, Errenteriako 2025erako Plan Estrategikoa,

Errenteriako etorkinen beharren 2005eko diagnostikoa, Errenteriako emakume

etorkinei buruzko 2007ko azterketa.

b) Hainbat motatako narrazio-teknikak, lagin tipologiko1 kualitatiboen

aukeraketaren bidez.

b.1) Elkarrizketak:

Diagnostikoaren helburuekin bat etorriz, bi noranzkoko prozesutzat aztertu zen

integrazioa, erreferentziatzat etengabe tentsioan dagoen soziabilitate-arloko

integrazioa hartuz, eta, horrenbestez, hiru soziabilitate-egoerei dagozkien hiru

neurri zehazten ditugu: bizikidetza, baterako existentzia eta areriotasuna.

22 elkarrizketa egin ziren guztira.

Donostiako, Eibarko, Zarauzko eta Tolosaldeako teknikariak.

Gizarte-zerbitzuetako, kultura eta kiroletako, gazteriako, kirol-

patronatuko, berdintasuneko eta herritarren segurtasuneko teknikariak.

Eskoletako zuzendariak, DBHko eta batxilergoko orientatzaile

pedagogikoak, Lehen Hezkuntzako guraso-elkarteetako kideak.

Kaputxinoetako parrokoa.

Kabia proiektuko parte-hartzaileak.

1 Elkarrizketa egin zaien jendearen pribatutasunagatik, kode batzuk sortu dira lekukotzak ez identifikatzeko, eta testuan jaso diren aipu kualitatiboen iturriak dira. Sortu den tipologiak ikerketan erabilitako teknikari erantzuten dio: Elkarrizketa (E) edo Eztabaida-taldea (ET) eta informazio-iturriak. Elkarrizketen kasuan, informazio-iturrien lau kategoria ditugu: Beste Udalerri Batzuetako Immigrazio Teknikaria (BUIT); Udaleko Teknikaria – Gizarte Zerbitzuak (UDgizarte-zerbitzuak), Gazteria, Kultura eta Kirola (UTGKetaK), Berdintasuna (UTberdintasuna) eta Herritarren Babesa (UTHB); Hezkuntzako langileak (HL) eta Beste batzuk (BB). Horietako bakoitzeko mailak kategoria bakoitzean elkarrizketatu den jende-kopuruari dagozkio, eta honela identifikatzen dira: 1etik 7ra ETen kasuan; 1etik 4ra BUITen kasuan; udalaren saileko teknikarien kasuan, berriz: UTgizarte-zerbitzuak, 1etik 2ra; UTGKetaK, 1etik 4ra; UTberdintasuna, 1etik 2ra eta UTHB 1; HL, 1etik 7ra, eta, azkenik, Beste batzuk taldekoak, 1etik 2ra.


11 11 11

b.2) Eztabaida-taldeak:

Arlo espezifikoetan egin ziren eztabaida-taldeak, eta Errenteriako bizilagunek eta

gizarte-erakundeen ordezkariek parte hartu zuten. Talde horietan, gai jakin bati

buruzko inpresioak eta iritziak jaso ziren; beste batzuetan, berriz, arloka bildu eta

aztertutako informazioa egiaztatu zen. 7 eztabaida-talde egin ziren guztira, eta 63

lagunek parte hartu zuten.

Kulturako eztabaida-taldea (kulturako teknikaria, ijitoen elkartea,

Kabia)

Gazteriako eztabaida-taldea (gazteriako teknikaria, aisiako taldeen

arduradunak)

Euskarako eztabaida-taldea (Euskara Batzordeko kideak, AEK, Banaiz

Bagara Elkartea)

Erlijio-aniztasuneko eztabaida-taldea (erlijio musulman eta

ebanjelikoko kideak eta ijitoen elkartearen ordezkariak)

Emakumeei buruzko eztabaida-taldea (Errenteriako bizilagunak,

ijitoen elkartea, emakumeen elkartea)

Bertako bizilagunen eztabaida-taldea

Etorkinen eztabaida-taldea

b.3) Adituen taldeko lantaldeak, ikerketa egiteko osatua; arlo hauetako adituek

osatua: kultura arteko bitartekaritza; genero-berdintasuna; giza eskubideak;

nazioarteko edo erkidegoko zuzenbidea; etorkinei buruzko prentsa-tratamendua;

talde-dinamizazioa eta esku-hartze psikosozial eta komunitarioa.


12 12 12

Adierazleen zerrenda. Ebaluazioa eta proposamenak

Azterketan landutako eskumen-arloak eta gaiak hauek dira, labur-labur:

Gizarte-zerbitzuak - Etorkinen beharren eta udalaren

zerbitzuei ematen dieten erabileraren

berri izatea

- Prestakuntza espezifikoa immigrazioan

eta kultura-artekotasunean

- Udalaren, foru-aldundiaren eta

autonomia-erkidegoaren eskumen-arloen

arteko kudeaketa eta

koordinazioa/lankidetza.

- Kanpo-baliabideetara bideratzeko

mugak eta aukera

- Erroldatzeko arazoak

- Jarduera arrazistekin erlazionatutako

kexen harrera

Hezkuntza - Udalak zer esku-hartze egiten dituen

eskolan. Nola sustatu ikasle etorkinen

parte-hartzea.

- Udalak zer sentsibilizazio-jarduera egin

ditzakeen.

- Ikasle etorkinen gurasoekin egin

daitezkeen jarduerak

Kultura, gazteria eta kirola.

Kultura-jarduerak

- Zenbateraino hartzen duen kontuan

programazioak askotariko kultura-

jatorriko jendea dagoela.

- Elkarrekin loturaren bat duten kultura-

ekitaldiak bilatzea.

-Jatorria etorkin-taldeengan duten

kultura-jardueren programazioa

Gazteria - Elkarreragina zenbaterainokoa den edo

taldeen artean jatorriaren arabera

oztopoak jartzen dituzten faktoreak non

dauden jakitea.

- Integrazio-ekimenak eta -bideak abian


13 13 13

jartzeko borondatea edo gogoa

zenbaterainokoa den neurtzea.

- Proposamenak kontuan hartzea,

erakundeek zer ekimen egin ditzaketen

jakiteko.

Kirola - Kirol-instalazioen erabilera eta

jardueretako parte-hartzea

- Kirol-jardueren programazioa (ligaxkak,

etab.).

- Programatutako jardueren inguruan

sortzen diren harremanak.

Euskara - Etorkinek zenbateraino parte hartzen

duten udalerrian euskalduntzeko dauden

baliabideetan.

- Motibazioa, aurkitzen dituzten

zailtasunak.

- Nola bateratu lana eta ikaskuntza

- Jendearen aurrean lan egiten duen

jendearentzako euskara-ikastaroen

programazioa

- Hizkuntzak ikasteko truke-taldeak

sortzea

Emakumea - Emakumeen egoera: familia, juridikoa,

laneratzeko aukera, hezkuntza,

bizikidetza jatorrizko gizartearekin.

- Elkarrizketak bere garaian bi

azterketetan parte hartu zuten emakume

batzuekin, eta berdintasun-arloko udal-

arduradunekin, nahiz emakume-taldeekin

eta talde feministekin, bi azterketak

alderatzeko.


14 14 14

Herritarren segurtasuna - Immigrantea izatea zer puntutaraino

den garrantzitsua ordena-asaldurako

jarrera jakinetan.

- Elkarteekin zubi egonkorrak zehazteko

aukera, komunikazio-bidea irekitzeko.

- Eragileak prestatzeko orduan kultura-

artekotasunarekin erlazionatutako gaiak

txertatzearen komenigarritasuna.

Erlijio-aniztasuna - Beste komunitate batzuen erlijio-

praktikarako eskubideari buruzko iritziak

ezagutzea, bereziki, islamari buruzkoak.

- Harekiko errezelorik dagoen ala ez

- Errenterian musulmanen

komunitatearen erlijio-praktikaren

baldintzei buruzko iritzia.

- Komunitate honen iritziz, nola ikusten

dituzten, beraien erlijio-praktikari

dagokionez.


15 15 15

3

Atzerritarren egoera Euskal Autonomia Erkidegoan2

Euskal Autonomia Erkidegoa izan da 2012an atzerritarren hazkunde erlatibo

handiena izan duen autonomia-erkidegoa. Hazkundea hau izan da zenbaki

absolututan: 5.906 atzerritar gehiago erroldatuta EAEn. Atzerritarren hazkunde

erlatibo handieneko bigarren autonomia-erkidegoa Andaluzia da, eta, haren atzetik,

Extremadura. EAEn atzerritarrek duten pisua (% 6,9) estatuan guztira dutenaren

erdia da, % 12,1ekoa baita. Extremaduran, berriz, % 3,8koa da, eta Andaluzian,

% 8,8koa.

Hiru Lurralde Historikoetan pisu desberdina du immigrazioak: Araban ia

% 9,3koa da, Bizkaikoa eta Gipuzkoakoa baino ia hiru puntu handiagoa (%6,5

bietan), eta azken bi horietan, ehunekoa EAEko guztizkoa baino pixka bat txikiagoa

da (% 6,9). 2012ko errealitateak 2001etik izan den ildo orokorra baieztatzen du:

Arabak atzerritarren ehuneko altuagoa du, bai EAErekin alderatuta, bai Bizkaiarekin

eta Gipuzkoarekin alderatuta. Bi lurralde horiek antzeko ehunekoa dute, eta beti

EAEkoren azpitik.

1998. eta 2012. urteen artean, 93.094 biztanle irabazi ditu EAEk. Hazkunde

hori atzerritarrak iristeak eragin du. 15.198 atzerritar zeuden erroldatuta 1998an,

eta 151.162, 2012an. Eta, aldi horretan, behera egin du bertako biztanleen

kopuruak: 42.870 lagun gutxiago. Beraz, immigrazioak EAEk bizi izan duen

biztanleria-galeraren dinamika geldiarazi ahal izan du. Egitura demografikoan izan

duen eragin positiboa nabarmen ikusten da atzerritarren pisua handitzean: 1998an

% 0,7koa izatetik, 2012an % 6,9koa izatera igaro da.

Krisi ekonomikoa bizi dugun arren, hazten jarraitzen du EAEn erroldatutako

atzerritarren kopuruak. Hori da 2011 eta 2012 arteko immigrazioaren bilakaerak

erakusten duen datu nagusia.

2 Ikuspegi. Begirada, 46. zk.


16 16 16

2012ko urtarrilaren 1eko behin-behineko erroldatze-datuek adierazten dute

EAEko atzerritarren kopurua 151.162ra igo dela; 2011n baino % 4,1 gehiago.

Estatu osoan izandako aldaketarekin alderatuta (% -0,7), EAEn gora egin du

immigrazioak, eta pixka bat jaitsi da estatuan.

Hazkundea orokorra izan da hiru Lurralde Historikoetan. Bizkaian dago

atzerritar gehien, 75.113 zehazki; 2011n baino % 4 gehiago. Gipuzkoa da

bigarrena: 45.913 atzerritar daude erroldatuta, eta %3,9ko hazkundea izan du;

Araban 30.136 atzerritar daude erroldatuta, eta hazkundea % 4,6koa izan da.

Horrenbestez, urte horretan, atzerritarren hazkundearen erritmoa Araban

izan da biziena, eta Bizkaian eta Gipuzkoan ondoren.

Sexuaren araberako banaketan ere badira alde batzuk. EAEn gizon

atzerritarren ehunekoa emakumeena baino pixka bat altuagoa da: % 51,5 eta

% 48,5, hurrenez hurren. Hala ere, Araban da handiena alde hori: gizonezkoak

% 55,1 dira; emakumeak, berriz, % 44,9. Bizkaian eta Gipuzkoan, berriz, ia

berdinak dira ehunekoak. Arabako aldea Afrikako kolektiboaren presentzia

handiagoak azaltzen du, bereziki magrebtarrenak. Kolektibo horretan, gizonen

ehunekoa emakumeena baino nabarmen handiagoa da.

Immigranteen egoera Errenterian

Errenteriak 38.580 biztanle zituen XXI. mende-hasieran, 1975ean baino 7.800

gutxiago, eta azken hamarkadan gora egin zuen biztanleriak: 1.000 bizilagun

gehiago. Egun, 39.422 bizilagun ditu erroldatuta. Bizilagunen batez besteko adina

43,31 urtekoa da, eta 20.222 emakumeak dira, eta 19.200 gizonak.

Autonomia-erkidegoan gertatu den moduan, Errenterian ere hazi egin da

atzerritarren kopurua azken hamarkadan, eta biztanleen % 7,31 dira egun;

2003an, berriz, erroldatutakoen %1,72 ziren. Atzerritarren erdiak —% 50,90— 26

eta 45 urte artean ditu.


17 17 17

1. taula: Atzerritarren banaketa (EBkoak eta EBtik kanpokoak), adin-tarteka, sexuen arabera

Distribución de la población extranjera (comunitaria y no comunitaria) por tramos de edad, según sexo (%)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

M % V % TOTAL %

M % 15,12 11,85 49,52 18,87 4,63 100,00

V % 15,86 12,32 52,41 17,00 2,41 100,00

TOTAL % 15,49 12,08 50,94 17,95 3,54 100,00

Menores de 17 años Entre 25 y 17 años Entre 26 y 45 años Entre 46 y 65 años Mas de 65 años Total general

12 auzotan banatzen da biztanleria, eta generoaren araberako banaketa

nahiko orekatua da. Erdialdean soilik dago puntu bateko aldea gizonen alde, eta

alderantzizkoa gertatzen da Galtzarabordan.

Erdialdea (% 22,32), Galtzaraborda (% 16,14) eta Beraun (% 12,71)

auzoetan bizilagunen erdia bizi da. Fanderia, Iztieta eta Kaputxinoak auzoak daude

ondoren, eta ez dira biztanleria osoaren % 10era iristen.


18 18 18

2. taula: Errenteriako biztanleriaren banaketa, auzoka, eta sexuaren arabera (%)

Distribución de la población de Errenteria, por barrio y según sexo (%)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

M V Total

M 4,30% 1,54% 6,46% 4,17% 11,63% 4,73% 8,30% 0,87% 4,53% 2,00% 1,94% 0,83%

V 4,40% 1,37% 6,25% 4,17% 10,68% 4,56% 7,84% 0,81% 4,14% 1,77% 1,82% 0,90%

Total 8,70% 2,90% 12,71% 8,33% 22,32% 9,29% 16,14% 1,68% 8,67% 3,77% 3,77% 1,73%

Agustinas Alaberga Beraun Capuchinos CentroFanderia-

Gabierrota-Larzabal

Galtzaraborda Gaztaño Iztieta-

Ondartxo

Olibet-Casas Nuevas

Pontika Otros

Errenterian biztanleriaren % 7,31 da atzerritarra. Ehuneko hori EAEko

batezbestekoa (% 6,9) eta Gipuzkoako batezbestekoa (% 6,5) baino pixka bat

altuagoa da. Jatorrizko herrialdeei dagokienez, 80 herrialde inguruko jendea dago,

eta hori kalean dagoen kultura-aniztasunaren adierazlea da.

Zenbakiei erreparatuta, 2.880 bizilagun dira atzerritarrak, eta horietatik

% 20,76 Erdialdean bizi dira; % 19,44, Galtzarabordan, eta % 13,9,

Kaputxinoetan.


19 19 19

3. taula: Atzerritarren banaketa (EBkoak eta EBtik kanpokoak), auzoka (%)

Distribución de la población extranjera (comunitarias y no comunitaria) por barrios (%)

8,37

2,40

10,17

13,09

20,76

6,04

19,44

0,80

11,94

2,95 2,95

1,08

0

5

10

15

20

25

1

Agustinas Alaberga Beraun CapuchinosCentro Fanderia-Gabierrota-Larzabal Galtzaraborda GaztañoIztieta-Ondartxo Olibet-Casas Nuevas Pontika Otros

Atzerritarren artean, % 63 europar batasunetik kanpokoak dira, eta auzo

hauetan bizi dira nagusiki: Erdialdea (467 pertsona); Galtzaraborda (340 pertsona),

Iztieta–Ondartxo (289 pertsona), Kaputxinoak (263), Beraun (229), Agustinak (175

pertsona) eta Fanderia (100) (ikus 5. taula). Europar Batasuneko atzerritar

gehienak Galtzaraborda (220), Erdialdea (131) eta Kaputxinoak (114) auzoetan bizi

dira.


20 20 20

4. taula: Atzerritarrak, auzoka eta jatorriaren arabera (EBkoa/EBtik kanpokoa) (abs.)

0

100

200

300

400

500

600

Población extranjera, por barrio y por origen (comunitario/extracomunitario) (abs.)

Comunitario Extra Comunitario Total general

Comunitario 66 13 64 114 131 74 220 6 55 26 20 11

Extra Comunitario 175 56 229 263 467 100 340 17 289 59 65 20

Total general 241 69 293 377 598 174 560 23 344 85 85 31

Agustinas Alaberga Beraun Capuchi

nos CentroFanderia-Gabierro

ta-

Galtzaraborda Gaztaño

Iztieta-Ondartx

o

Olibet-Casas Nuevas

Pontika Otros


21 21 21

5. taula: EBtik kanpoko atzerritarren banaketa, auzoka (%)

Distribución por barrios de la población extranjera no comunitaria (%)

8,41

2,69

11,01

12,64

22,45

4,81

16,35

0,82

13,89

2,84

0,96

3,13

0

5

10

15

20

25

1

Agustinas Alaberga Beraun CapuchinosCentro Fanderia-Gabierrota-Larzabal Galtzaraborda GaztañoIztieta-Ondartxo Olibet-Casas Nuevas Otros Pontika

Atzerritarrak jatorrizko kontinentearen arabera multzokatuz gero ikusten

dugu gehienak Hego Amerikakoak direla (1.173), eta emakumeak direla gehiengo

talde horretan (% 60). Bigarren taldea europarrek osatzen dute (953), eta sexuen

araberako banaketa ia orekatua da. Biztanle gehien dituen hirugarren taldea

afrikarrena da, 606 bizilagun baititu. Erdiak baino gehiago (% 63,2) gizonezkoak

dira.


22 22 22

6. taula: Atzerritarren jatorria (EBkoak eta EBtik kanpokoak) kontinenteka eta sexuaren arabera

Origen de la población extranjera (comunitaria y no comunitaria) por continente y por sexo (abs.)

0

200

400

600

800

1000

1200

M V TOTAL

M 223 73 459 5 1 707

V 383 64 494 4 1 466

TOTAL 606 137 953 9 2 1173

Africa Asia Europa NortAmerica Oceania SudAmerica

Procendecia de la población extranjera (comunitaria y no comunitaria) por continente y por sexo (%)

15,19

4,97

31,27

0,34 0,07

48,16

27,12

4,53

34,99

0,28 0,07

33,00

21,04

4,76

33,09

0,31 0,07

40,73

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

M V TOTAL

M 15,19 4,97 31,27 0,34 0,07 48,16

V 27,12 4,53 34,99 0,28 0,07 33,00

TOTAL 21,04 4,76 33,09 0,31 0,07 40,73

Africa Asia Europa NortAmerica Oceania SudAmerica

Dagoeneko adierazi dugun moduan, Errenterian Euskal Autonomia

Erkidegoan baino pixka bat altuagoa da atzerritarren ehunekoa, eta auzoetan

bertako biztanleriaren ia ehuneko berean banatzen da. Europar Batasunaz kanpoko

biztanleriaren ehunekoaren pisua auzoka eta jatorrizko kontinenteka aztertzen

bada, ikusten da Hego Amerikako eta Afrikako biztanleriaren ehunekoaren pisua


23 23 23

nabarmena dela ia auzo guztietan; ez da gauza bera ikusten Europar Batasunaz

kanpokoa den Europako biztanleriarekin, haiek Galtzaraborda, Agustinak eta

Beraun auzoetan pilatzen baitira nagusiki. Eta Asiako biztanleria Gaztaño eta

Erdialdea auzoetan pilatzen da nagusiki. Banaketa hori dela eta, Erdialdea,

Galtzaraborda, Agustinak, Beraun eta Gaztaño auzoetan hiriko beste leku batzuetan

baino handiagoa da aniztasuna.

7. taula: EBtik kanpoko biztanleria, auzoka eta kontinenteka (abs.)

Población extracomuniaria, por barrios y por continentes (abs.)

0

100

200

300

400

500

Extra Comunitario - Africa Extra Comunitario - Asia Extra Comunitario - EuropaExtra Comunitario - NortAmerica Extra Comunitario - Oceania Extra Comunitario - SudAmerica

Extra Comunitario - SudAmerica 87 25 106 177 271 67 173 11 160 50 8 38

Extra Comunitario - Oceania 1 1

Extra Comunitario - NortAmerica 2 1 1 4 1

Extra Comunitario - Europa 24 1 28 12 20 5 47 1 2 2 11

Extra Comunitario - Asia 10 5 6 7 48 4 21 3 24 2 7

Extra Comunitario - Africa 51 25 88 65 124 24 99 2 104 7 8 9

Agustinas Alaberga Beraun Capuchin

os CentroFanderia-Gabierrot

a-


Ondartxo

Olibet-Casas Nuevas

Otros Pontika

Cuenta de Calle

Barrio

RegionOrigen


24 24 24

8.taula: EBtik kanpoko biztanleriaren ehunekoa, auzoka eta kontinenteka (%)

Peso porcentual de la población extracomunitarias, por barrios y continentes (%)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Extra Comunitario - Africa Extra Comunitario - Asia Extra Comunitario - EuropaExtra Comunitario - NortAmerica Extra Comunitario - Oceania Extra Comunitario - SudAmerica

Extra Comunitario - SudAmerica 49,71% 44,64% 46,29% 67,30% 58,03% 67,00% 50,88% 64,71% 55,36% 84,75% 40,00% 58,46%

Extra Comunitario - Oceania 0,57% 0,00% 0,00% 0,38% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Extra Comunitario - NortAmerica 1,14% 0,00% 0,44% 0,38% 0,86% 0,00% 0,00% 0,00% 0,35% 0,00% 0,00% 0,00%

Extra Comunitario - Europa 13,71% 1,79% 12,23% 4,56% 4,28% 5,00% 13,82% 5,88% 0,00% 3,39% 10,00% 16,92%

Extra Comunitario - Asia 5,71% 8,93% 2,62% 2,66% 10,28% 4,00% 6,18% 17,65% 8,30% 0,00% 10,00% 10,77%

Extra Comunitario - Africa 29,14% 44,64% 38,43% 24,71% 26,55% 24,00% 29,12% 11,76% 35,99% 11,86% 40,00% 13,85%

Agustinas Alaberga Beraun Capuchin

os CentroFanderia-Gabierrot

a-


Ondartxo

Olibet-Casas Nuevas

Otros Pontika

Cuenta de Calle

Barrio

RegionOrigen

Ikus daitekeen moduan, egoera administratiboari dagokionez, atzerritarren

artean gehienek egoera administratibo erregularra dute, esan ohi den moduan,

“paperak” dituzte. Errenterian bizi diren atzerritarren artean ehuneko 82,66 daude

aipatutako egoeran.

Jatorriararen eta sexuaren arabera aztertzen badugu, egoera administratibo

erregularrean daude Europar Batasunezko emakumeen %85,42; Europar

Batasunaz kanpoko emakumeen %81,93; Europar Batasunezko gizonezkoen

%84,05 eta Europar Batasunaz kanpoko gizonezkoen %83,77.

Atzerritarrak udal-erroldan erregistratuta dauden dokumentuaren arabera

aztertzen baditugu, %24,65 dira NAN-a dutenak, %58,21 AIZ-a (NIE) dutenak eta

%14,28 dira pasaportearekin erregistratuta daudenak.


25 25 25

9.taula: Dokumentu-mota, jatorriaren eta sexuaren arabera (%)

Ikasketa-mailari dagokionez, Europar Batasunaz kanpoko atzerritarrek

ikasketa-maila altuagoa dutela ikus dezakegu. Multzo horretan, atzerritarren ia

erdiek batxilergoa, ikasketa profesionalak eta unibertsitariak ez diren ikasketa

ertainak dituzte. Datozen taulatan ikus daitekeen modura, emakumezkoak dira,

ikasketa-maila altuenak dituztenak.

Tipo de documento según procedencia y sexo (%)

0

20

40

60

Sin documento 4,10 3,66 3,88 2,30 2,54 2,41 2,83 2,91 2,87DNI 35,08 28,45 31,67 24,52 18,08 21,46 27,65 21,49 24,65Pasaporte 10,48 12,28 11,41 17,24 13,74 15,58 15,24 13,26 14,28NIE 50,34 55,60 53,05 55,94 65,64 60,55 54,28 62,34 58,21

M V TOTAL M V TOTAL M V TOTAL

P. Comunitarias P. extracomunitarias P. Extranjeras


26 26 26

10.taula: Atzerritarren ikasketa-maila, jatorriaren eta sexuaren arabera (%)

Nivel de estudios de las personas estranjeras, según procedencia y sexo (%)

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L

Estudiosuniversitarios

Bachillerato,estudios

profesionales ytitulaciones medias

no universitarias

Estudios primarios Sin estudios No sabe leer yescribir

P. COMUNITARIAS P. EXTRACOMUNITARIAS P. EXTRANJERAS


27 27 27

11.taula: Atzerritarren ikasketa-maila, jatorriaren eta sexuaren arabera (%)

Bizikidetza-unitateeei eta ahaidetasun-harremanei dagokienez, gizonezko

atzerritarren %30,78 “familia-buru” gisa identifikatzen dira eta emakumezkoen

%29,20 bikotekide gisa. %19,35 alaba eta %22,84 seme gisa. Kopuru orokorrei

begiratuz gero, zera ikus dezakegu: atzerritarren %65,3 familia-unitateetan bizi

dela.

12.taula: Unitatearekiko ahaidetasuna, jatorriaren eta sexuaren arabera (%)

Parentesco respecto a la unidad, según procedencia y sexo (%)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Ns/nc 0,46 0,43 0,44 0,38 0,21 0,30 0,40 0,28 0,35

Persona principal 20,50 39,22 30,12 18,97 26,64 22,61 19,42 30,78 24,96

Cónyuge o pareja 36,67 8,84 22,37 26,05 8,88 17,89 29,20 8,87 19,29

Hijo/a 17,08 18,10 17,61 20,31 25,16 22,61 19,35 22,84 21,05

Padre/madre 2,28 0,86 1,55 1,63 0,32 1,01 1,82 0,50 1,18

Suegro/a 1,37 0,65 1,00 0,77 0,11 0,45 0,94 0,28 0,62

Yerno/nuera 0,91 0,86 0,89 2,30 2,11 2,21 1,89 1,70 1,80

Nieto/a 2,05 2,16 2,10 1,05 0,74 0,90 1,35 1,21 1,28

Hermano/a 3,87 4,74 4,32 3,26 5,18 4,17 3,44 5,04 4,22

Otro/a pariente 2,96 3,02 2,99 3,64 4,02 3,82 3,44 3,69 3,56

Huesped 0,00 0,00 0,00 0,10 0,00 0,05 0,07 0,00 0,03

No emparentado/a 11,85 21,12 16,61 21,55 26,64 23,97 18,68 24,82 21,67

M V TOTAL M V TOTAL M V TOTAL


Nivel de estudios, según procedencia y sexo (%)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L M V

TOTA

L

Doctoradoy Estudios

Arquitecturao ingenieria

Licenciados/asDiplomados/as Otrastitulaciones

medias

Titulados/asde EstudiosMedios no

Universitarios

BachillerSuperior

BachillerElemental

FormaciónProfesional

EnseñanzaPrimaria

GraduadoEscolar

Sinestudios

No sabeleer ni

escribir



28 28 28

Laburbilduz, Errenterian bizi diren atzerritarren datuetatik zera ondoriozta

dezakegu: gehienak egoera erregularrean bizi direla; adinaren eta sexuaren

araberako banaketa orekatua dela; familian bizi direla, senitarteakoak hona ekarri

dituztelako edota familia hemen osatu dutelako; eta, beraz, hemen errotu direla.

Aipamen berezia merezi du gizartetik baztertuta eta bertako ijitoenaz

bestelako egoera bizi duen Errumaniako ijitoen biztanleriak. Europa osoan daude,

baina, bereziki, Erdialdeko eta Ekialdeko Europako herrialdeetan. Historian zehar,

baztertu egin dira, eta gizarte-, ekonomia- eta kultura-bazterketa jasan behar izan

dute gizartearen gehiengoaren aldetik. Egoera hori Europako helmuga-herrialde

guztietan errepikatzen da: Errumanian, 1864ra arte, esklabotzaren eta

mendekotasunaren biktima izan ziren. Nazien garaian, jazarri egin zituzten, eta

asko, hil. Gobernu komunistekin, sakabanatze- eta asimilatze-politika batzuk jasan

zituzten, baina gutxieneko estandar batzuk eta lan-aukerak ere lortu zituzten

gobernu haiekin, ijitoak prestakuntza txikieneko sektoreetara bideratu zituzten

arren. Hori dela eta, Errumaniak 1990eko hamarkadatik merkatu-ekonomiara arte

(kaleratzeak fabrikak ixteagatik, pribatizazioak, nekazaritzaren mekanizazioa,

gizarte-politikak murriztea, etab.) izan zuen trantsizio gogorrean, ijitoek sufritu

zuten gehien, aurretik ere desabantaila-egoera zeudenek. Lana galdu eta lan-

merkatuan sartu ezinik geratu zirenean, prestakuntza txikia zutelako nahiz haien

bizitzaren arlo guztiei eragiten zien bazterketa jasan zutelako, lan ezegonkor eta

marjinaletan aritu ziren, eta beste leku batzuetara migratu zuten, gure herrialdera

iristeraino.

Errenterian, egoera marjinalean dagoen kokaleku bat dago, eta ezinbestekoa

da kokaleku horretako biztanleak ezagutzeko, haiekin esku-hartzeko eta

gizarteratzeko prozesu bati ekitea. Gizarteak txatarraren eta eskaletasunaren

ezkutuko ekonomiaren praktikaren ikuspegitik soilik ikusten ditu. Gainera, baditugu

esperientzia oso hurbil eta interesgarriak. Adibidez, Astigarragako esku-hartze

politikak, baita lurraldeko beste udalerri batzuetako beste esku-hartze zehatzago

batzuk ere.

Azterketa honetan, ez da biztanleria horren egoera jaso, hein batean, haren

espezifikotasun eta mugengatik. Hala ere, bistakoa da herriko biztanleriaren

unibertsoaren parte direla, eta politika batzuk zehaztu behar dituela udalak.


29 29 29

4

Gizarte-zerbitzuak erreferentziazko puntu

Errenteriako Udalak 2012ko diagnostikoan aipatzen du, atzerriko biztanleriari

dagokionez, hazi egin dela 2008tik, baina inflexio-puntu bat izan duela krisiaren

ostean. Nabarmentzen da herriko biztanleria-piramidea negatiboa dela, eta

biztanleria zahartzen ari dela: adierazlea % 19,93koa da, eta Gipuzkoan,

% 19,43koa. Nabarmentzen da, halaber, biztanleriak balorazio ona ematen diela

gizarte- eta osasun-zerbitzuei.

Hainbat eskuorritan, atzerritarrei informazio bila Gizarte Zerbitzuetara

joateko gonbidapena egiten zaie, eta bai, informazioa eta aholkularitza ematen

zaie, baina beste edozein zerbitzu publikotan (hezkuntza, osasuna, etab.) ematen

zaien neurri eta modu berean. Horregatik, teknikariek, Errenteriako Udalaren

Gizarte Zerbitzuen Sailean aritzen diren langileek ez dute sentitzen beraien atala

erreferentziazko lekua denik udalerrira iristen diren atzerritarrei harrera egin eta

haiei informazioa eta aholkularitza emateko garaian.

Honela aurkezten dira gizarte-zerbitzuak web-orrian: “zerbitzu publikoa

gara, herritarren eta elkarte guztien eskura gaude, eta gure helburua da herritarren

ongizatea eta bizi-kalitatea hobetzea”. Hala ere, atzerritarrei begira, herriko hainbat

puntutan beharrik izanez gero zer zerbitzu eta zentrotara jo adierazten duten

liburuxkak dauden arren zenbait hizkuntzatan, iruditzen zaie ez duela

funtzionatzen, eta ez dela harrera-plantzat hartzen. Gainera, adierazten dute arlo

horretan ez dagoela berariaz atzerritarrentzat diseinatutako politikarik, eta kultura-

artekotasunaren aldagaia ere ez dela kontuan hartzen haiek prestatzeko unean.

Gizarte-politikatan ez da harrera-planik jasotzen, positiboa litzatekeena, eta

arloaren arduradunek azpimarratzen dutenez, harreraren ardura ere ez dute


30 30 30

esleituta. Udalerriarekiko lehen harremanean, bizilagun berriek ez dute, haien

esanetan, Gizarte Zerbitzuen erreferentziarik.

Arreta orokortua

Gizarte Zerbitzuen Sailaren zerbitzu guztiak herritar guztientzat dira. Atzerritarrek

eta haien familiek arlo guztietan jasotzen dute babesa, betiere guztientzako

zerbitzuen sarean. Alegia, ez da atzerritarrentzako zerbitzu berezirik, kasu

batzuetan berezitasunak kontuan hartzen diren arren.

Atzerritarren arazotzat hauek identifikatzen dira, besteak beste: hizkuntza,

deserrotzea eta haien baldintzak eragindako arazo guztiak; adibidez, babes-sarerik

ez izatea eta administrazio-arautzearen konplexutasunak.

Itzulpen-zerbitzua: baliabide espezifikoa

Arreta orokortua den arren, nabarmentzen da Gizarte Zerbitzuen Sailak kontuan

izaten duela hizkuntza-ulermenaren arazoa, eta, hori dela eta, itzulpen-zerbitzua

duela, zerbitzuaren erabiltzaileekin komunikazioa bermatzeko. Erakundearen

itzulpen-baliabide hori eskola-eremuan ere ematen da, laguntza moduan, bai

ikaslea egokitzeko, bai gurasoekin komunikazioa errazteko. Zehazki, lehen

elkarrizketan eskolara joango den interpretea izateko aukera ematen du udalak,

baita erakundeekiko harremanetan laguntzeko ere, Gizarte Zerbitzuetakoa barne.

Interpreteekin laguntzea beharrezko eta ezinbesteko baliabidetzat hartzen

da harrera-unean, ahaztu gabe bizi den lekuko hizkuntza menderatzea jendea

gizarteratzeko eta burujabetzeko funtsezko tresna bat dela. Gai horri dagokionez,

kezka dago etorkinek bertako hizkuntza ikas dezaten, ez ulertzeak ahultasun-

egoerak sortzen dituela uste baitute.

Arloko udal-politiken zatitzat, azaldu zen hizkuntzaren ikaskuntza diru-

sarrerak bermatzeko errenta jasotzen dutenen Gizartertzerako Plan

Pertsonalizatuetan txertatuta zegoela eta udalak laguntza hori izapidetzean,

hizkuntza ikastea eskatzen zuela, HIZren bidez.

Udal-politikaren neurri horrek ez du balorazio bera talde eta pertsona

guztientzat, eta esan daiteke kasu batzuetan erakundeen itxaropenek edo eskaerek

talka egiten dutela biztanleriaren interes edo praktikekin.


31 31 31

Etorkinen beharretara egokitzen den beste baliabide orokorretako bat

umezain-zerbitzua da; diruz laguntzen diren baliabideak ditu, amek lanera joan

behar dutenerako. Haurrentzako programa ere bada, adin txikikoei eragiten dieten

arrisku-egoerak daudenerako; hala ere, batzuetan, iritsi ondoren eskoletan

integratzen ez diren adin txikikoentzat ere egokitzen da. Hala, familiei laguntzeko

sartzen dira programa horretan.

Bertako biztanleek etorkinei buruz dituzten pertzepzioak eta

imajinarioak

Errenteriako bizilagun askok Gizarte Zerbitzuen Sailari begiratzen diote, etorkinei

gehiegizko gizarte-laguntzak ematen zaizkiela uste baitute. Hala ere, eta datu hori

bereizi ezin bada ere, ez dirudi atzerritarrek neurriz gaineko presentziarik dutenik

gizarte-laguntzen onuradunen zerrendetan.

Datu hori ezin da bereizi, laguntza guztiak ez direlako udalerri-mailan

kudeatzen, eta jatorriaren datua ez delako jasotzen arloko izapideetan, estatistika-

helburuetarako. Eta, horrenbestez, oinarrizko zerbitzuetan errealitate horrekin

zuzeneko harremana dutenek uste dute ehunekoa kontuan izanik ez dela etorkin

gehiago hartzen bertakoak baino.

Bizikidetzari dagokionez, Gizarte Zerbitzuetako teknikariek tolerantetzat jo

zituzten Errenteriako herritarrak, eta adierazi zuten ez dela erakundeen esku-

hartzea eskatu duen jarduera arrazistarik jaso erregistroetan.

Erroldatzea eta immigrazioa

Praktikan, eta biztanleriaren bizi-maila jaisteak eraginda, onartzen da tentsio-

egoerak izaten direla jendeak immigrazioarekin erlazionatutako politika publikoei

buruz egiten dituen interpretazioetan. Eta erroldatzea arazo bihurtu da kasu

askotan, eta xantaia, beste kasu batzuetan. Horri dagokionez, hau nabarmentzea

komeni da: “etorkinaren gizarteratze desiragarri eta beharrezkoa bi noranzkokoa

den prozesu baten baitakoa da. Eta askotariko faktoreek esku hartzen dute prozesu

horretan, eta oso garrantzitsuak dira; esaterako, hezkuntza, familia batzea,


32 32 32

laneratzea, baita etorkinen oinarrizko eskubideen onarpena ere, pertsona moduan,

lege- eta administrazio-egoeratik harago”3.

Errolda administrazio-unitatea Errolda eta Erregistroa Sailaren mende dago,

eta ez da Gizarte Zerbitzuen Sailaren izapide bat, baina sail honetan bilatzen dira

irtenbideak erroldan izena emateko arazoak daudenean; bestela, informazioa

okerra da, eta atzerritarren erroldatzea gizarte-laguntzak jasotzearekin soilik lotzen

da.

“Con los empadronamientos hay problemas con la inmigración se desvirtuó todo” (ETINM3)

“La gente tiene asimilado que el empadronamiento es la puerta a muchos derechos y lo

utilizan como extorsión y venta de empadronamientos” (ETINM3)

Udalak erroldaren kasuan duen politika da horrek eraginkorra izan behar

duela: alokairu-kontratua izanez gero erroldatzen da, eta jabeak baimena ematen

badu, kontraturik ez bada. Ez da alegiazko erroldatze-aukerarik edo beste udal

batzuetan izan daitekeen aukerarik; izan ere, zuzenean erroldan izena eman ezin

duenari izena emateko aukera ematen zaie kasu batzuetan.

“Existe un empadronamiento especial, no es fácil de desempadronar, en Eibar por un tiempo

se mantiene un empadronamiento al que no se puede empadronar directamente” (ETINM2)

Gizarte- eta ekonomia-eskubideak eta immigrazioa

Bizilagunen eztabaida-taldean, puntu gatazkatsuenekotzat aurkeztu zen

etorkinentzako gizarte- eta ekonomia-eskubideetarako sarrera. Erreparoa dago

onartzeko Errenteriako bizilagun guztiek zerbitzu eta prestazio berak jasotzeko

eskubidea eta aukera dutela, eta iruditzen zaie etorkinei pribilegioak ematen

dizkien egoera bereziak daudela, bertako pertsonen kaltetan.

“No es cierto que los inmigrantes tienen todas las ayuda, y tampoco son los árabes, hay

latinos y de todo el mundo y solo son el 6 por ciento” (Grupo de Discusión)

Beste gai batzuetan gertatzen den bezala, esperientzia pertsonaletik

abiatuta eraikitzen da lehen iritzia, eta esperientzia horretatik osatzen eta

justifikatzen dira hausnarketak. Horren adibide bat izan daiteke etorkinen familia 3 Derechos humanos, inmigración y discriminación: Retos de la integración social. Javier Blázquez Ruiz. Nafarroako Unibertsitatea.


33 33 33

bati babes ofizialeko etxebizitza bat esleitzea —zozketaz—. Zuzeneko esleipenduna

ez izatea, edo esleipenduna ezagunen bat, senideren bat, lagunen bat, lankideren

bat ez izatea etorkinentzako lehentasunak izatearen proba faktiko bihurtzen da,

ekitaldiaren inpartzialtasuna egiaztatzen duen legediaren logika guztia ukatuz.

“no van a otro lado vienen acá porque saben que les dan todo” (GD6)

“los inmigrantes van primero en todo porque van a donde la asistente hoy, van mañana, van

pasado así hasta que consiguen lo que quiere. Nosotros vamos y nos dicen no o venga

dentro de un mes y no volvemos al otro día” (GD6)

“Hay una cuestión que debería hacerse cargo y trabajar el gobierno municipal, tenemos

muchas personas que han llegado a nosotros, que llevan mucho tiempo en este pueblo y no

tienen red de apoyo. Hay que tomar conciencia de que pueden tener amigos pero en su

entorno no hay una red social que los pueda proteger y ayudar” (EO1)

“en otros países Francia, Bélgica los que no son de ahí primero tienen que pagar y después

le devuelven, pero primero pagan. Acá todo es gratis, por eso vienen acá. Mi hija se rompió

el brazo en Bélgica, le pusieron una escayola y tuvo que pagar y llevaba seguro. Acá ni

seguro les piden” (GD6)

“fui a los servicios sociales y te encuentras que de diez personas esperando: dos son de

Errenteria y el resto de afuera” (GD6)

“van a la asistente, si no le hace caso van a otra y otra, de esos conozco unos cuantos”

(GD6)

Bizipenetatik abiatuta osatutako iritzi-ildo horretan, osasun-eskubidea

jartzen da gehien zalantzan, eta etorkina medikuntzako atzerapenekin eta

zerbitzuaren kalitatearekin lotzen da.

“estaba haciéndome unas pruebas, vino uno de raza magrebí con un escrito. El enfermero se

volvió loco: a Ud. quién le ha dado esto. Tenía para otro día e insistió una y otra y pasó

detrás de mí, cuando no le tocaba. Sin pagar sin nada, los atienden cuando quieren” (GD6)

“los de afuera vienen aquí y no pagan ni por delante ni por detrás: les atienden” (GD6)

Ekintza koordinatuak

Udalaren, foru-aldundiaren eta autonomia-erkidegoaren arloen arteko

koordinazioari dagokionez, ez dago baliabideen eta politiken kudeaketa


34 34 34

koordinaturik. Kontuan izan behar da azterketa honetarako landa-lana egitean

trantsizio-epean zegoela Euskal Autonomia Erkidegoa, erakundeei dagokienez.

Erakunde-egokitzapena eta teknikarien prestakuntza eta

gaikuntza.

Adierazitakoaren arabera, arloko kultura arteko prestakuntza zerbitzura

iristen zen jendearen interesekin erlazionatutako gai espezifikoen inguruan antolatu

zen, eta elkarrizketatu ziren teknikariek onartu zuten erakunde-mailan harrera-plan

bat prestatu beharko litzatekeela, eta modu positiboan ebaluatu zuten udalen

immigrazio-zerbitzuen funtzioa.

Udalak immigrazio- eta harrera-sailik ez badu ere, Gizarte Zerbitzuetan

ematen den arreta hurbilagokotzat hartu zen, Lanbidek atzerritarrei ematen dien

arretarekin alderatuta. Lanbiden laguntza batzuk izapidetzen eta kudeatzen dira;

esaterako, diru-sarrerak bermatzeko errenta eta langabezia-sorospena.

“La gente está por explotar, suspenden las ayudas, cuatro meses, ocho meses, un año, sin

motivo y explicación. Están poniendo las cosas muy delicadas y no sabemos por qué.

Mandan cartas tipo amenazas” (GD7)

“Desde que hubo el cambio, Lanbide ha cogido esto muy muy mal, cortan las ayudas, te

mandan cartas de amenazas” (GD7)

“Reclamas donde reclamas da igual, nadie de la diputación o cualquier lado sale a decir la

verdad de los inmigrantes. No sé si es una política orquestada pero no dicen la verdad que

saben y dejan que se siga repitiendo” (EO1)


35 35 35

5

Hezkuntza eta immigrazioa Errenterian

Errenteriako Udala Errenteriako 2012-2025eko plan estrategikoa

(http://www.errenteria2025.net) prestatzen ari da. Lehen fasean, Errenteriako

jendeak planak eragin nahi duen gaiei buruz zer pertzepzio dituen jasotzeko inkesta

bat egin da.

Garrantzitsua da azpimarratzea herritarrentzat hezkuntza garrantzitsua dela

udalerriaren etorkizunari begira. Jendearen hezkuntza eta prestakuntza

garrantzitsutzat hartzen dute udalerrirako galdetutakoen % 58,9k, etxebizitza eta

ingurumenarekin batera. Baina, gainera, hezkuntza da, ostalaritza eta

merkataritzarekin batera, herritarren balorazio onena jasotzen zuen zerbitzua:

% 78.

Gizarte- eta hezkuntza-alderdiari erantzuteak garrantzia giltzarria du kultura

arteko bizikidetzan eragiteko. Eta zentzu hertsian udalaren eskumena ez den arren,

bide horretan lan egiten ari dira, hainbat baliabiderekin, eta giza eskubideak,

garapenerako hezkuntza eta kultura arteko bizikidetza sustatzen dituzten elkarte

eta GKEekin batera.

Ikasleekin eta irakasleekin jada egin den lana abiapuntu bikaina da udaleko

arduradunekin eta gurasoekin batera egun kultura-artekotasuna lantzeko eskura

dauden tresnen ebaluazioan sakontzeko.

Hezkuntzari dagokionez, atzerritarrak eskolan zer integrazio duten ikertzera

bideratzen da txosten hau, zer egokitzapen eta bizikidetza dituzten, eskolaren eta

udal-baliabideen arteko erlazioa sustatzeko tresnak eta informazioa emateko,

bizikidetzari, parte-hartzeari, prestakuntzari, harrerari eta sentsibilizazioari

dagokienez.


36 36 36

Eta azterketa horretarako, adierazle hauek erabili ziren:

• Udalak zer esku-hartze egiten dituen eskolan.

• Ikasle etorkinen parte-hartzea.

• Udalak zer sentsibilizazio-jarduera egin ditzakeen.

• Ikasle etorkinen gurasoekin egin daitezkeen jarduerak.

Ikasle atzerritarrak eskolan nola integratzen diren, nola egokitzen diren eta zer

bizikidetza duten ikusteko, hezkuntza-zentroetako informatzaile gaituen iritzia jaso

zen: Hasierako Lanbide Prestakuntzako Zentroa, Koldo Mitxelena Eskola (DBH eta

batxilergoa), Langaitz eta Koldo Mitxelenako guraso-elkartea.

Hezkuntza-arloan, naturaltasunez bizi da kultura-artekotasunaren prozesua,

espazio horietan ezinbestean eragiten baitiote elkarri 18 urtetik beherako adin

txikikoek. Eskola topaketarako, harremanak izateko, sozializatzeko eta

gizarteratzeko oso gune garrantzitsua da. Biztanle helduen guneen artean, ez da

propietate hori onartzen zaion eta hain balorazio positiboa duen gunerik.

Baina gurasoekin nahiz gurasorik gabe etortzen diren adin txikikoen

eskolatzeak zailtasunak ditu geletan integratu behar dituen hezkuntza-

komunitatearen ikuspegitik, baita haurrak hemen eskolatu behar dituzten familien

ikuspegitik ere. Hala ere, zailtasun horiek adin txikikoarengan dituzte batez ere

ondorioak.

Adin txikiko immigranteen eskolatzearekin zerikusia duten arazo

espezifikoen artean nabarmendu behar diren batzuk, eta diagnostiko honetarako

jasotako informazioen artean baieztatzen direnak, alderdi hauekin lotuta daude:

• Etengabe iristen dira eskolatze-adinean dauden adin txikikoak, eta

hezkuntza-sisteman iritsi ahala sartu behar dira, ikasturtearen edozein

unetan, horrek antolakuntzari eta baliabideei dagokienez dakarren

guztiarekin.

• Beste hezkuntza-sistema batetik datorren adin txikiko bati hezkuntza-

ikasturte edo -maila bat esleitu beharra, kasu askotan herrialdeko bi

komunikazio-hizkuntzak ezezagun zaizkionean. Zaila da adinetik haragoko

irizpideak ebaluatzea.

• Hiriko eskola-zentroetan adin txikiko immigranteen kopuruaren banaketa,

esan dezagun, modu orekatuan. Azken gai hori bereziki garrantzitsua da,

gizarte-proiekzio bat ere baduena, eta oso garrantzitsuak diren bi

alderdirekin lotuta dago:


37 37 37

1. Adin txikiko horiek zer hizkuntza-eredutara zuzentzen edo bideratzen

diren, eta

2. Gizarteko sektore batzuen artean beraien seme-alabak adin txikiko

immigranteen kopuru nahiko handia dagoen zentrora eramateari uko

egitea.

Hizkuntza-eredua eta ikasleen banaketa

Egun, adin txikiko horiek B eta D hizkuntza-ereduetan barneratzea sustatzen da.

Galdetutako iturrien arabera, ikasle immigranteen banaketa ez da homogeneoa

Errenterian, eta B eta A ereduak ematen dituzten zentroetan pilatu ohi dira

atzerritar gehien ikasgeletan.

“La escuela no recibe alumnos extranjeros, tiene casos contados, quizás se deba a que es

un Modelo D” (EPE3)

Galdegindako iturrien arabera, Hasierako Lanbide Prestakuntzako Zentroak

ikasle etorkinen matrikulen % 15 du, eta Koldo Mitxelena eskolak, DBHn eta

batxilergoan, % 9. Bi horiek dira ikasle atzerritarren pilaketa handiena dutenak, eta

azkena Langaitz BHI da, hiru ikasle soilik dituela. Ikasle atzerritarren jatorria

askotarikoa da: Argentina, Bolivia, Brasil, Kolonbia, Kuba, Ekuador, Paraguay, Peru,

Dominikar Errepublika, Uruguai, Venezuela, Kamerun, Ekuatore Guinea, Maroko,

Nigeria, Bulgaria, Errumania, Ukraina eta Txina.

Eskolatzeko garaian, ezagutzen zutenaz bestelako hezkuntza-sistema

aurkitzen dute familiek, ohitura eta hizkuntza-eredu batzuk dituena. Eta zailtasun

hori are larriagoa da gaztelania hitz egiten ez duten familientzat. Familiei zuzenean

eragiten dien arazo horren jakitun da hezkuntza-komunitatea ere.

Eskoletako esperientziak erakusten du lehen zikloetan txertatzen direnean

ikasle horiek, zailtasunak gutxiago direla, eta haien eskolatzea bertako edozein

haurren eskolatzearen antzekoa dela esan daiteke. Eskolatu beharreko adin

txikikoak zenbat eta zaharragoak, orduan eta larriagoak dira arazoak: zailagoa da

talde batean sartu eta zehaztutako lan erritmoari jarraitzea, areago hizkuntzaren

aldetik desabantaila nabarmena dutenean.

Hizkuntza-zailtasun hori itzultzaileen bidez arintzen saiatzen da, eta haren

irudia eta funtzioa oso positibotzat hartzen dute bai hezkuntza-komunitateak bai

familiak; bi alderdiak bat datoz adieraztean zerbitzu horrek estaldura txikia ematen

duela.


38 38 38

“Los estudiantes inmigrantes muchos pasan a centros formativos con 16 años, en el

bachillerato son menos. Los que nacieron aquí, o vinieron de pequeños es más fácil, para los

que llegaron con 13 ó 15 años es muy difícil el bachillerato; primero la adaptación, el idioma

y Educación no da los recursos que necesitamos, asigna unas horas y nada más para todos

los casos que tenemos.” (EPE6)

“…Cuando llegan los alumnos, en algunos casos necesitamos traductores, no tenemos

recursos suficientes y se hace lo que humanamente podemos…” (EPE6)

Harrera

Ikasle atzerritar bat integratzeko prozesua modu batekoa ala bestekoa da izena

ematea eskatzen duen dataren arabera; matrikulazio-epean egiten badu eskaera,

zentroa aukeratu dezakete gurasoek, eta, eskuarki, familiaren edo ezagunen bidez

ezagutzen dutenen bat aukeratuko dute, eta, bestela, hizkuntza-kidetasunaren

arabera. Izena emateko eskaera epez kanpo aurkezten denean, Eusko

Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailak du eskumena ikasle hori zer ikastetxetan hasiko

den erabakitzeko.

Harrera-protokoloei dagokienez, hezkuntza-zentroek beraien harrera-

modalitateak definitu zituzten atzerritarrentzat haiek ikasgeletan sartzen joan ziren

heinean, eta onartzen duten arren ikasle berriei harrera egiteko laguntza-

programak badaudela, baliabide horiek urri eta mugatutzat hartu zituzten, gero eta

murritzagotzat.

“Cuando llegan, se los incorpora en el modelo B y A. Nosotros mandamos la lista de los

matriculados últimos, y mandan recursos para ésos, pero hay alumnos que tienen uno o dos

años y necesitan seguir con el refuerzo lingüístico porque no dominan la lengua para seguir

sus estudios y para ésos no hay horas” (EPE6).

“Hasta que llegaron los primeros alumnos hace tres años, no teníamos nada pensado y

tuvimos que hacer un plan para acceder a las ayudas y de ahí hicimos actividades con

Ciudadanía, tenemos pensado traer los talleres de Arantza Ezquerra para trabajar el tema de

la interculturalidad con los tutores de primer ciclo” (EPE5)

“Plan de acogida tenemos, se dan los apoyo que tenemos con los recursos que tenemos: se

los integra a una clase normal” (EPE4)

“En nuestro centro (Langaitz) el plan de acogida que se presentó como protocolo de calidad

incluye: diagnóstico pedagógico; entrevista con la familia; si es posible se recogen los datos

académicos al centro de origen; entrevista y test para conocer el nivel académico y

entrevista con el orientador”. (EPE4)


39 39 39

Profesionalen iritziz, giza baliabideak mugatu egiten dira, eta etortzen den

ikasle bakoitzaren berezitasunetan, askotan ezein hizkuntza ofizial menderatzen ez

dutenengan, arreta jartzeko profesionalen eskuragarritasuna orduka neurtzen da.

Kasu batzuetan, maila akademiko txikia dute, eta kasu batzuetan, analfabetoak

dira jatorri-ingurunean 9 eta 11 urterekin. Kasu batzuetan, ikasleek profil

akademiko ona izan arren ere, frustrazioa izaten dute, eta porrot egiten dute

zailtasunik ez zuten arloetan.

“Tenemos una alumna de Ucrania que se incorporó con 14 años, le costaba porque era una

buena alumna en su país, y era frustrante para ella no entender y que no le salieran las

cosas. Recurrimos a la tutoría personalizada que es un recurso para cualquier alumno que

tiene una dificultad, no es para atender estos casos, pero es lo que tenemos a mano” (EPE4)

Programa horien artean, euskarako eta gaztelaniako hizkuntza-indartzeak

nahiz itzulpen-zerbitzuak izan zuten balorazio onena, baina ez ziren behar

bestekotzat jo, hizkuntza bat erabat menderatzeko bi urteko laguntza urritzat jo

baitzuten prestakuntza akademikoarekin jarraitzeko.

“Antes se contemplaba un espacio más amplio para atender el refuerzo lingüístico, ahora

tenemos un profesor y medio para estas horas que en un centro tan grande es muy poca

cosa” (EPE6)

“En números pequeños, el programa de refuerzo lingüístico sí funciona” (EPE6)

“Hay otras ayudas extraescolares, que son monitoras para un máximo de 10 alumnos que

después de las 4:30 se quedan en la escuela para hacer las tareas y los alumnos inmigrantes

se quedan y siguen recibiendo apoyo” (EPE6)

Indartze-programa horiei dagokienez, komunitateko baliabideetara eta

udalak eskaintzen dituenetara jotzen da, euskara sustatzeko eta ikasteko sailaren

mendeko direnetara, eta euskarako eztabaida-talderen iritziz, partzialak dira.

“… en euskera falla todo. Se hacen chapuzas. A nosotros vienen y nos dicen, pueden dar un

curso, hacer esto. Lo hacemos, pero todo como sale. En el caso nuestro estamos

acostumbrados a tratar con adultos, no sabemos trabajar con adolescentes y eso se nota”

(GD3)

Familia-arazoei dagokienez, interesgarria da nabarmentzea guraso-

elkarteentzat ezezaguna dela harrera-protokoloa, eta deigarria da ez zaiela behar

bat iruditzen, ezta landu beharreko lehentasunezko gai bat ere.


40 40 40

“Desde la asociación de padres no tenemos conocimiento de que exista algún protocolo de

acogida, imaginamos que sí que algo habrá desde la escuela. (EPE1)

”En el consejo escolar hay una comisión de convivencia por si hay algún roce entre los

alumnos pero son problemas de conductas, no sé si llegan a tocar esos temas de diversidad

cultural” (EPE2)

Baliabideen urritasuna dela eta gutxiengoarekin lan egiten dutela

adierazteaz gainera, nolabaiteko apatia eta interes gabezia agertzen dute

jardueretan parte hartzeko eta jarduerak egiteko.

“Siempre se pueden mejorar las relaciones, trabajar la diversidad cultural es interesante,

pero de momento no nos hemos puesto en eso. A veces estos temas no tienen mucha

acogida entre los padres, parece una buena idea que haya contactos entre culturas

diferentes pero no parece que tenga mucha acogida entre los padres de la escuela” (EPE1).

Kultura-artekotasunaren zehar-lerroa pedagogian: behar bat

Eduki pedagogikoen ikuspegitik, curriculumean erabat garatu gabeko aldagaia da

kultura-artekotasuna hezitzaileen iritziz, eta zentro bakoitzak bere aukerak bilatzen

eta sortzen ditu. Udalak antolatutako lantegiak baliabide akademiko ontzat jo ziren.

“Intentamos, desde estrategias metodológicas internas, combinar la exigencia del

departamento de educación en el currículo formativo con la coparticipación entre

diferentes en grupos de trabajo y evidentemente fuera de aquí no tenemos

injerencia para poder hacerlo.” (EPE7)

“es un centro que por diversas razones no ha acogido a personas de otras culturas.

Igual es un tema que tenemos que trabajar y tener en cuenta, porque tratamos con

jóvenes en una edad difícil y es donde pueden salir o quedar cosas para siempre”

(EPE5)

Batzuetan, baliabideen gabeziak eragina du curriculumean kultura-

artekotasuna lantzeko; izan ere, bere baitako gertaeratzat hartzen da kultura-

artekotasuna, hainbat jatorritako jendearen bizikidetza hutsak eragindakotzat, eta

ez da planteatzen kultura arteko hezkuntza zehar-lerrotzat emateko beharra,

curriculumeko eduki guztiak hartzen dituen zehar-lerrotzat.

“Teníamos un programa de interculturalidad en el que se hacían actividades muy

atractivas de integración, que este año no tenemos porque no nos dieron presupuesto para


41 41 41

este programa, que se concedía a los centros como el nuestro con una realidad tan diversa

de su alumnado” (EPE6)

“Hasta que llegaron los primeros alumnos hace tres años, no teníamos nada pensado y

tuvimos que hacer un plan para acceder a las ayudas y de ahí hicimos actividades con

Ciudadanía.” (EPE3)

Bizikidetza eta integrazioa

Hezkuntza zentroetan, ez da arazo kultura arteko bizikidetza eta integrazioa, eta

esan daiteke naturala arrunta normala dela bai ikasgeletan bai eskolaren

funtzionamenduan.

“Los grupos son totalmente heterogéneos, tanto desde el punto de vista académico como de

orígenes, social y étnico. No existe ninguna variable de esto como para decir que se trata de

un punto de ruptura en el organigrama del centro. Se integra con total naturalidad y es un

elemento más a trabajar” (EPE7)

“Entre los niños la convivencia es normal, sin problemas; el problema lo tenemos los

mayores. Al final los niños, niños son y se arreglan, al ser pequeños no tienen malicia y

enseguida se adaptan” (EPE1).

“Conflictos que se puedan identificar con componentes de discriminación por origen o

racismo no tenemos, porque este centro lleva muchos años recibiendo alumnas y alumnos

inmigrantes que se incorporan en cualquier época del año, que ése es otro problema” (EPE7)

Eskolako bizikidetza, ordea, hirikotik isolatuta dago. Kasu guztietan, iturri

gaituek azpimarratu zuten ate barruko errealitateari buruzko bizikidetza- eta

integrazio-ildoez zihardutela, eta kaleko errealitatea bestelakoa dela iruditzen

zaiela.

“En el centro hay integración y convivencia entre los jóvenes y esto es aquí. Fuera de aquí

cada uno vive, convive y se relaciona con sus más próximos y más parecidos. Los

sudamericanos no salen en cuadrilla con los subsaharianos, los subsaharianos no salen en

cuadrilla con los vascos” (EPE7)

“Si quien tiene que ir a prácticas es un alumno de etnia gitana, con apariencia física muy

gitano, va hacer un poco más difícil que lo acepten, cuando se trata de trabajar en pisos. Ahí

sí va a haber rechazo inicial y pegas justificado en el prejuicio” (EPE7)


42 42 42

Horri dagokienez, taldeek egindako eskaerak arloak lotuago lantzeari

buruzkoak dira, eta uste dute udalak sustatu dezakeela lan hori, eta guztia dagoela

egiteke.

Aukera-berdintasuna: lortu beharreko egiazko erronka

Kontsultatu diren iturrien ustez, ikasle etorkinei begira hezkuntza-sistemak duen

egiazko arazoa ez da integrazioa, baizik eta guztiei aukera-berdintasuna

bermatzea.

Ikasle guztiei aukera berak bermatzeko orduan agertzen dira arazoak. Puntu

horretan jatorriaren aldagai kulturalak, etnikoak ez ezik, baita sozialak ere,

definitzen ditu bazterketaren antidototzat lehiakortasun- eta prestakuntza-maila

altuak zehazten dituen gizarte batean garatzeko eta txertatzeko aukerak.

“No hay problemáticas específicas vinculadas a la inmigración, desde hace muchos años este

centro recibe alumnos extranjeros subsaharianos, de Marruecos suramericanos y autóctonos,

la única problemática que los vincula no es la etnia ni el origen, es únicamente el ámbito

educativo cultural deficitario en todos los órdenes y que hay que llegar a paliar y mitigar

para llegar a los estándares que el departamento de educación entiende que hay que llegar

para que una persona se puede plantear una integración social-económica mínima con

alguna posibilidad de opción; si no, queda en la más absoluta marginalidad” (EPE7)

“Cuando llegan se los incorpora en el modelo B y A, tienen dos años y necesitan seguir con el

refuerzo lingüístico porque no dominan la lengua para seguir sus estudios y para esos

alumnos no hay horas” (EPE6)

Aukera-berdintasunerako baldintzak sortzeko, curriculumaren ildoak,

etorkinek hizkuntza ofizialetako bat ikasteko hezkuntza-baliabide espezifikoak ez

izatea dira jatorriaren araberako aukera-berdintasuna murrizten duten adierazle

nagusiak kontsultatutako iturrien ustez.

Aukera-berdintasuna lortzeko zailtasuna nabarmen ikusten da Gipuzkoako

Foru Aldundiak bere gain dituen adin txikikoen kasuan, adinez nagusi izatera

igarotzean duten babesik ezean.

“He tenido excelentes alumnos, que se han quedado en la calle con una mano atrás y otra

adelante un día después de cumplir 18 años. Todo aquello que hubiéramos podido

implementar, trabajar durante su paso por este centro queda en aguas de borrajas, reducido

a la mínima expresión simplemente porque tiene un día más y no tiene cabida en el

entramado protector de diputación” (EPE7)


43 43 43

“Después de su paso de dos años por el centro, porque tiene 18 años queda en la calle, la

valoración que puede hacer de todo lo que se le dio acá me parece tristísimo, para eso no

ofrezcamos un camino si lo vamos a finalizar abruptamente casi mejor no empezarlo” (EPE7)

Bestalde, gehienak Hasierako Lanbide Prestakuntzako Programetan daude,

eta, askotan, DBH amaitu gabe iristen dira adinez nagusi izatera. Horrek zaildu

egiten du ikasketekin jarraitzea, beraien enplegagarritasunari dagokionez

prestakuntza hobea lortzeko aukera emango dieten goi mailako zikloetara edo

lanbide-prestakuntzako zikloetara jotzeko.

“es terriblemente importante conseguir que, tras el itinerario formativo de estos centros,

estos chicos y chicas puedan encontrar las mismas salidas que cualquier alumno de la misma

edad vasco y creo que es lo que no se produce, porque desde hace algunos años, estos

proyectos se han descabalgado un poco desde el punto de vista de la estructura formal,

siguen siendo marginales por el tipo de proyecto, no por el tipo de alumnado que llega”

(EPE7)

“Hay que apostar por continuar la formación, es la única posibilidad de que estos chicos

continúen una formación de grado medio y sigan avanzando, no tienen otra para mejorar y

aspirar a un mínimo” (EPE7)

Horrekin batera, garrantzitsua da kontuan izatea auzotarren eztabaida-

taldean adierazitakoa: aukera-berdintasunari dagokionez beste gai bat ere kontuan

hartzea proposatzen du. Askotan ez da prestakuntza-arazo bat, edo prestakuntza-

zentroetara berdintasun-baldintzetan sartzearena, baizik eta arazo sakonagoa,

gizartearen sektore batzuetan immigranteekiko aurreiritziekin eta estereotipoekin

lotua dagoena.

“Cuando vas con un niño negro por la calle, hablando euskera y te preguntan de dónde es, y

le dices de Errenteria y siguen preguntando hasta que le dicen: de Ghana o Senegal. La

pregunta sigue siendo la misma, de dónde es el niño por más que hable euskera. Se dice que

vasco es aquel que utiliza el euskera, pero en la práctica el concepto que utilizamos es el de

raza y color.” (EO1)

Horiek horrela, behartzat hartzen da balioetan heztea bai hezkuntza

formalean bai ez-formalean. Taldeentzat, hezkuntza-lana jarrera arrazisten aurka

egitera, kultura arteko prozesuak sortzera eta gizarte- eta erakunde-gune

integratzaileak sustatzera bideratu behar da.


44 44 44

Helduen prestakuntza

Etorkinen ehuneko handi batek ikasketak eta prestakuntza dituzte, eta, hala ere,

prestakuntza-ikastaro batean edo gehiagotan parte hartu dute gehienek. Egun,

krisi-garaian, lanaren ordezko bat izan liteke prestakuntza. Hala ere, errealitate

hori baldintzatzen du prestakuntza-arloko murrizketa-politikak, eta, horrenbestez,

egungo prestakuntza-eskaintza txikia da, eta izen-emateek erruz gainditzen

dituzte, langabeziak gora egin duela eta.

Helduen hezkuntzara sartzeko ezintasun edo zailtasun garrantzitsu batek

denbora-faltarekin zerikusi du, edo prestakuntza eta lana bateratzeko zailtasunekin.

Kasu batzuetan, gainera, aipatu berri ditugun bi faktoreak familia-bizitzarekin edo

familia-zamekin bateratzeko faktorea dago, kasu askotan, jatorrizko pertsonek

zainketa-lanak egiteko izan dezaketen familia-sarerik ez dutelako.

Bestela, balorazio positiboa dute prestakuntza-ikastaroek, baita sortzen

dituzten gizarte-harremanen esparrutzat ere, bai beste etorkin batzuekin, bai

bertako jendearekin, betiere berdintasun-harreman batean. Beraz, elkar

ezagutzeko gune ere izan daitezke. Alde horretan eragiten duen prestakuntza-

eskaintza ere falta botatzen da.

Bertako hizkuntzen ikaskuntza: gaztelania eta euskara

Ulertzekoa denez, Latinoamerikakoa eta Ekuatore Gineakoa ez den jendearen lehen

helburuetako bat gaztelania ikastea da. Gaztelania ez jakiteak ahultasun-sentsazioa

sortzen du, inguruko jendearen mendeko egiten ditu kudeaketa batzuek egiteko,

eta ikaragarri zailtzen eta/edo murrizten du lan-mundurako sarrera. Horregatik

bihurtzen da lehentasun nagusia iritsi bezain pronto gaztelania ikastea.

Alde horretatik, paperik ez izatea eta gaztelania ez jakitea ahultasunaren eta

babesik ezaren paradigmatzat hartzen da. Eta Latinoamerikatik datorren jendea oso

jabe da horretaz, alegia, hizkuntza ezagutzeak ematen dion abantaila

konparatiboaz (brasildarren kasuan izan ezik). Adierazi dugun moduan, hainbesteko

lehentasuna duenez gaztelania ikasteak, iritsi bezain pronto hurbiltzen da jende

gehiena HIZra. Bada udalerrira iritsi bezain pronto HIZn matrikulatzen den jendea

dago. Ohikoena da ikasturte batez joatea ikastaro bat egitera, eta, gero, kalean

jarraitzea ikaskuntza-prozesuarekin.

Etorkinek beraiek balorazio positiboa ematen diote HIZri, hainbat alderditan:

prezio egokia, irakaskuntzaren kalitatea eta jasotzen duten babes beroa. HIZ,


45 45 45

gainera, harreman-eremu garrantzitsua da: harrera egiten zaio iritsi berriari, eta

gizarte-harremanetarako espazio bat da, ikasgelatik harago.

Euskarari dagokionez, etorkinek balio positibotzat hartzen dute euskararen

ezagutza haurren hezkuntzari dagokionez. Beraien seme-alabei bertako

biztanleekin aukera-berdintasunean kokatzen lagun diezaiekeen baliabidetzat

hartzen dute, baina ez lehentasuntzat.


46 46 46


47 47 47

6

Gazteria, kultura eta kirolak

Gazteria, kultural eta kirolak elkarren artean erlazio eta mendekotasun handia

duten udal-jarduerako sailak dira. Herritarrekin harreman zuzena dute, eta jatorri

desberdineko auzotarren arteko baterako existentziaren eta bizikidetzaren espazio

handienak dira. Laburbilduz, eremu hauetan parte-hartzea, integrazioa, aldeen

errespetua, kultura-aniztasuna, jatorri-aniztasuna eta nortasun-aniztasuna espazio

berean gurutzatzen dira, afinitatearen arabera, eta aldeen errespetua herritarren

arteko eguneroko harremanetan zenbateraino finkatuta dagoen neurtu daiteke.

Atzerritarren eta bertakoen artean integrazio argia lortzeko zeregina

erakunde-ardura da lehenik. Egia da, halaber, hori ez dela inoiz lortuko bertako

komunitatearen eta komunitate hori osatzen dutenen inplikazio irmorik gabe;

horrenbestez, garrantzitsua da administrazioa, gizarte-eragileak eta herritarrak

integratzea gero eta askotarikoagoa den tokiko komunitateko kide guztien arteko

elkarreragin positiboa sustatuko duten espazioak sortzeko.

Arlo horietan, azterketek eta praktikak gomendatzen dutena da “etorkinen

parte-hartze aktiboa sustatzea bizitza publikoan, eta etorkinen kolektiboen eta

bertako kolektiboen sektore dinamikoenen eta konpromiso handienekoen artean

itunak egitea. Eskuarki, herritarren elkarteek sortutako parte hartzeko espazioak

(elkarteak, sindikatuak, GKEak, gizarte-mugimenduak) dira egokienak gizarteko

gizarte- eta kultura-kolektiboen artean zubiak eraikitzeko, eta herritar aktibo eta


48 48 48

arduratsuen garapenari bide emateko, gizarte bidezkoago, solidario eta kultura-

artekotasun handiagokoa eraikitzeko konpromisoa hartuko duena4”

Errenteriaren kasuan, arlo horretan ez dago jarduera-politika espezifikorik

kultura arteko ikuspegia duenik, baina teknikariek adierazten dute kultura-

aniztasuna ikusgarri egiteko beharra dagoela. Azterketa hau egitean, Kulturako

teknikaria nahiz Hezkuntza eta gazteriakoa izendatu berriak ziren, eta arloa eta

eskuratutako funtzioak ebaluatzeko prozesuan zeuden.

Gazteriaren arloan, gazteen parte-hartzea funtsezkoa da urtero 21 gazte-

elkarteek, 8 ludotekek eta 26 kirol- eta aisia-elkarteek antolatzen dituzten kultura-,

kirol- eta aisia-jarduerak garatzeko.

Arlo horien egoeraren berri jasotzeko, hainbat elkarrizketa egin ziren:

Kulturako teknikariak; Hezkuntza eta Gazteriako teknikaria; Kiroletako Udal

Patronatuaren presidentea, eta Kabia proiektuan parte hartzen duten gizarte-

eragileak. Gainera, gazteriako eztabaida-talde bat eta kulturako beste bat egin

ziren.

Kasu guztietan, helburua zen jakitea nola txertatzen den kultura-

artekotasunaren ikuspegia arlo horietan, nola integratzen diren nerabe eta gazte

etorkinak jolas- eta aisia-gune horietan; zer parte- hartze duten, eta nolakoa diren

bertoko pareekin dituzten harremanak.

Gazteria eta kulturaren kasuan, ildo hauek landu ziren.

Zenbateraino hartzen duen kontuan programazioak askotariko kultura-

jatorriko jendea dagoela.

Elkarrekin loturaren bat duten kultura-ekitaldiak bilatzea.

Jatorria etorkin-taldeengan duten kultura-jardueren programazioa. Kirol-

instalazioen erabilera eta jardueretako parte-hartzea.

Integrazioa eta parte-hartzea

Galdetutako jendea bat etorri zen esaten nerabe eta gazteen artean ez dagoela

bizikidetza-gatazkari, eta eskolak gizarteratzeko elementu nagusitzat duen rola

nabarmendu zuten. Hala ere, gainditu beharreko oztopotzat zehaztu zuten gazte

etorkinak ez sartzea gazteria-, kirol- eta aisia-taldeetan.

4 La convivencia intercultural desde la participación política y social, José Antonio Rubio García


49 49 49

“Los chicos que llegan, que van a la ikastola cuando llegan a la ESO, ya están integrados,

saben euskera, tienen sus amigos. Cuando son más grandes, si no están escolarizados es un

poco más difícil” (ETMCJyD1)

“Los menores no acompañados forman su propio grupo y hubo algunos intentos por

integrarlos en estos espacios y fracasaron” (ETMCJyD1)

“Hay grupos de chavales y chavalas que se relacionan con inmigrantes, autóctonos, tiene

una convivencia normalizada” (ETMCJyD1)

“Hasta ahora no hubo mucha relación de lo que es el departamento de juventud del

ayuntamiento con los grupos de chavales, quitando las asociaciones sin fines de lucro

constituidas con un fin concreto como pueden ser los juegos de rol, los ordenadores, la

música se ha actuado con ellos de forma puntual relacionado con las ayudas económicas que

se dan para una actividad” (ETMCJyD2)

Aisia-taldeak eta ludotekak koordinatzen dituztenen ustez, 14 urtetik

beherako —hori da espazio horietan parte hartzeko adin-muga— haur atzerritarren

parte-hartzeak zuzeneko erlazioa du familiaren integrazioarekin eta lan-

egonkortasunarekin. Haien iritziz, gurasoek lan egiten badute, familia ez dago

berehala etxez aldatzeko egoeran, eta gehiago parte hartzen dute espazio horietan.

Gurasoek auzoko beste kultura- eta erlijio-jarduera batzuetan duten integrazioak

ere eragina du.

“En los barrios se intenta que los niños inmigrantes, cuando son nuevos, se integren como lo

hacen en la ikastola y con sus compañeros, con actividades conjuntas, pero son una minoría

lo que lo hacen” (GD2)

“En la medida que vemos que los padres están un poco integrados en los barrios, los hijos

son los que de alguna manera van a estos espacios” (GD2)

“Depende mucho de la estabilidad de sus padres. Hoy por hoy eso está muy condicionado,

los padres tienen una estabilidad relativa, hay gente que vive unos años en el barrio, otros

que solo están unos meses” (GD2)

Nerabe eta gazte immigranteengana hurbiltzeko moduari dagokionez, ez

dago aurrez zehaztutako programa bat, eta, kasu batzuetan, zailtasun erantsi bat

da jatorriaren araberako talde jakin batzuei buruz aurrez zehaztutako ideiak

gainditzeko ezintasuna, eta bertako pertsona batekin harreman pertsonala izatea

da, oraindik ere, taldeetan sartzeko modu naturalarenaren giltza.


50 50 50

“Los monitores, uno de los objetivos que tienen es atender en forma especial a esos niños

(inmigrantes)” (GD2)

“Los jóvenes, a la hora de entrar a un grupo de jóvenes, si se conocen por alguna otra

actividad y le propones algo es más fácil acceder a ellos” (ETMCJyD2)

Errenteriaren kasuan, ez dago nagusiki baterako afinitateen arabera osatzen

diren gazte- eta nerabe-taldeetan nola txertatzen diren aztertzen duen

segimendurik; azaldu zuten jardueretan ez dela galdetzen ez erregistratzen

jendearen jatorria, eta, horrenbestez, ezin dagoela talde horietan immigratzaileek

duten parte-hartzeari buruzko adierazlerik, onartu zen arren gutxienekoa dela.

“No se hace un seguimiento de quién puede ser autóctono, quién extranjero, como no se

cuenta si vienen más chicas o chicos se invita a participar” (ETMCJyD2)

“En estos grupos reunidos por afinidad no se ve la participación de jóvenes extranjeros, hay

integrado algún inmigrante pero una mínima proporción” (ETMCJyD2)

“Puede haber grupos que sea más difícil de contactar, dependiendo la forma que se tenga de

acercarse a ellos” (ETMCJyD2)

“En el grupo organizador de Halloween de 15 chavales no había inmigrantes” (ETMCJyD2)

Kultura-agenda

Kulturaren arloan, hiriak bizitako aldaketa eta mugimenduak bazter utzita, ia aldatu

gabe mantendu dira kultura-eskaintza eta -agenda denboran. Galdetutako jendeak

adierazi zuen programatutako jarduerek eguneratze-aldaketaren bat izan dutela

urtez urte, baina ez bestelako kultura-politika bat diseinatu delako, baizik eta

denborak aurrera egin duelako.

Kultura-elkarteentzat, agendan ordezkatuta daude kultura desberdinak,

baina ez guztiak modu berean. Onartu zuten kolektibo batzuk ez direla ikusgarriak

jarduera horietan (adibidez, senegaldarra, arabiarra eta ekialdekoa), eta hor

badaude GKEen eta laguntza-taldeen bitartekaritzaren bidez izaten dela, eta ez

dutela protagonismorik.

“Faltan los colectivos nuevos, las personas que han venido los últimos años, como es el caso

de los senegaleses, árabes, orientales” (GD1)

“Están representados a través de ONG y asociaciones de apoyo , no están representados en

primera persona, digamos indirectamente a través de alguna exposición, charla.” (GD1)


51 51 51

Bertaratuen ustez, agenda kulturaniztun baten eskaintzan nabarmendu

behar den beste puntu bat da udalaren aldetik jasotzen duten babesa; azaldu zuten

bide horren bidez bizikidetza-programak eta -jardunaldiak finantzatu daitezkeela,

baina 2008tik gutxienekora murriztu direla aukerak.

“Hubo un recorte desde 2008, pero no son proporcionales porque a un programa de 3.000

euros anuales le cortas un 20 por ciento y después al año siguiente sin ningún motivo otro

20 y ya no te queda nada” (GD1)

“Burocráticamente era muy fácil hacer algo, tenías que ser parte de un grupo, querías hacer

algo para la comunidad, ibas, lo planteabas y lo hacías y no había más” (EO2)

“Hay que cambiar la forma de ver y hacer las cosas. Culturalmente hablando pareciera que

se hicieron las cosas y cada vez se quisieron hacer más grandes, se pasó de conciertos en la

calle a megaconciertos y si no hay dinero no se hace” (EO2)

“La idea es volver a la filosofía de que se pueden hacer cosas más chicas y estar muy bien”

“La política que siguió el ayuntamiento fue de que cada uno se buscara la vida. A ti te voy a

dar, a ti no, cada uno salía con la subvención que le daba y hacía lo suyo, de esa forma se

fue atomizando y cada uno se tuvo que buscar la vida” (EO2)

Teknikariaren iritziz, hiriak 25 urteko atzerapena du kultura-politiken

garapenean, eta, horrenbestez, iruditzen zaio arloko politikak diseinatzeko orduan

kultura-artekotasunaren ikuspegia kontuan izatea oso urrun dagoela ikuspegi

integratzaile horretatik garatua izateko.

“No están hechas las bases para una apuesta intercultural” (GD1)

Errenteria Hiria kulturgunean pilatzen da kultura-eskaintza guztia. Auzoetan,

lokalak dituzten kultura-elkarteak daude; haien eskaintza murritza da, eta, kasu

askotan, emakumeentzakoa.

Bizikidetza-modu berriak bilatzeko, arlo guztietan kultura-artekotasuna

sustatzeko elkarte-mugimenduaren babesa giltzarritzat hartzen da gizarte-

antolaketan. Alde horretatik, askotariko kultura-programa egonkorraren alde egin

zuten bertaratuek: beste kultura- eta arte-proposamen batzuei bide eman, tokiko

sormena elikatu eta beste kulturak ezagutzeko aukera emango duena,

elkarreraginik gabeko oso eremu mugatuen egungo eskema hautsiz.

“Las diferentes expresiones culturales, se representan en espacios separados, y así se

relacionan: hay coexistencia” (GD1)


52 52 52

“Es necesario mostrar toda la diversidad cultural existente, incluida la de aquí” (GD1)

“Una política cultural diversa sirve para prevenir posibles problemas de conflictos como los

que ocurrieron en Iztieta y prevenir actitudes discriminadoras en el futuro en todas las

etapas y espacios” (EO2)

Kultura-arloan kultura arteko ikuspegiarekin egindako aldaketetako bat izan

zen parte-hartzaileek eskatuta herriko azken jaietan, Madalenetan, hainbat

kulturatako ikuskizunak sartu zirela, eta erabaki egokitzat hartu zuten auzotarrek.

“En Madalenas se dio la posibilidad de participar a todas las asociaciones culturales y fue la

primera vez que se abrió a otras expresiones” (ETMCJyD1)

“La fiesta era siempre muy del punto de vista euskaldun” (GD1)

Elkarte-egitura

Errenteriak askotariko elkarte-egitura du, ibilbide luzea eta esperientzia dituena,

eta erregistratutako 51 kultura-elkartek osatua. Baina elkarteetako jendeak

onartzen du guneak partekatu arren, beti ez dituztela ezagutzen beste elkarteen

jarduerak eta proposamenak, eta, horrenbestez, iruditu zitzaien interesgarria

izango zela kultura arteko espazioak koordinatzea eta sustatzea, eta kultura-

espazioetan ez ezik, bizikidetzan eta integrazioan ere proposatzea beraien

ikuspegiak eta programak.

“Hay mucha actividad cultural, pero no está coordinada habría que trabajar un hilo conductor

de promoción de la cultura como espacio de convivencia e integración” (EO2)

“Creo que sería importante: conocer es también acercarse al diferente” (GD1)

“Que podamos aprender de los otros y que nos conozcan y aprendan de nosotros (GD1)

No solo en aspectos culturales, también para prevenir la violencia y mejorar la convivencia”

(GD7)

“No hay un trabajo en común” (GD1)

“Falta continuidad porque se empezaban a conocer cosas pero ahí queda” (GD1)


53 53 53

Kabia esperientzia

Kultura-artekotasunaren gaian, udalak sustatutako Kabia proiektuaren espiritua

galdetutako jendeari nabarmenena iruditzen zaion esperientzietako bat da, karpa

hartan sortutako mugimenduagatik, espazioengatik eta harremanengatik. Hasiera

batean, bestelako hiri baten eraikuntza sustatzea zen proiektuaren helburua,

jendearen behar eta gustuetan oinarrituz pentsatuz, kostu ekonomiko handirik izan

gabe.

Esperientzia hura sustatzen parte hartu zutenek azaldu zuten ideiak

utopikoa zirudien arren, lekuren batean karpa bat jartzea planteatu zutela, eta

handik gauzak antolatzen hastea, jendeari eta taldeei proposamenak egitea eta

laguntza ematea gune hartatik. Hala egin zen, plangintzarik gabe, prozesua

dinamizatuko zutenak taldeak, elkarteak eta pertsona independenteak izatetik

harago.

“El ayuntamiento quería que fueran los grupos de Errenteria los que llevaran adelante el

proyecto, que el que quisiera tomar parte tome parte” (EO2)

Karpa haren inguruan, bi arlotan antolatu ziren taldeak: gizarte-harremanak,

ardatza giza eta pertsona-garapena zuena; eta bizikidetza, kultura arteko

garapenera hurbildu zena, eta esperientzia gehien identifikatu zuen arloa izan zen.

“Ha quedado más lo de interculturalidad, pero hemos hablado de relaciones sociales, y

dentro de las relaciones humanas está conocernos más las personas” (EO2)

Kabia esperientzia ebaluazio-prozesuan dago, eta parte-hartzaileentzat oso

emaitza positiboa izan du. Proiektuaren filosofia auzoetara eramatea pentsatzen ari

dira, eta jarduerak garatzeko eta talde bakoitzaren programak ezagutzeko izan zen

koordinazioa nabarmentzen dute.

“Al fin y al cabo la gente busca un lugar de encuentro más que un espectáculo costoso”

(GD1)

“Falta mucho para que entre esa filosofía” (GD1)

“Kabia ha sido un sitio del que se iba cogiendo referencia y que lo positivo era que sabíamos

unos y otros de lo que hacíamos” (EO2)

“Esto era una forma de que cada uno fuera haciendo lo que quisiera y que tuviera las

facilidades, no tener que andar para un lado y otro. Llevamos muchos años las asociaciones

trabajando y sin saber en qué anda el otro” (EO2)


54 54 54

Kirol-politika

Errenteriako kirol-jarduera Kirol Patronatuaren inguruan antolatzen da; organo

horrek koordinatzen ditu eskola-kirola, kirol federatua eta kiroldegietako jarduerak.

9.909 lagun daude izena emanda kiroldegietan. Eskola-kirolak 1.305 lagun hartzen

ditu.

Oarsoaldeako eskola-kirolari buruzko datuak (2012-13 ikasturtea)

Eskola-kirolean neskato baino mutiko gehiagok parte hartzen badu ere,

neskato gehiago joaten dira ikastaroetara. Eskola-kirola da eskolaz kanpoko

jardueren artean haur gehien biltzen dituena. Ez da heldu, neskato, mutiko, nerabe

eta gazte atzerritarren parte-hartzeari buruzko adierazlerik, ez baita datu hori

jasotzen izen-emateetan. Hala ere, Kirol Patronatuko titularraren iritziz, denboraren

poderioz igo egin da erabiltzaile atzerritarren kopurua kiroldegitan.

“No podemos decir, porque cuando la gente viene no le preguntamos el origen, ese dato no

lo tenemos, pero me da la impresión que hay más inmigrantes haciendo deportes, el caso de

8-12 urteko ikasleak

2.695

Eskola-kirolean parte hartzen duten ikasleak

1.305

Talde-kopurua

122

Entrenatzaile-kopurua

67

Mutilen parte-hartzea

852 (% 62,05)

Nesken parte-hartzea

453 (% 34,26)


55 55 55

las chicas musulmanas se nota más porque las ves con su pañuelo en la cabeza practicando

algún deporte” (ETMCJyD4)

Kirol-politikari dagokionez, ez da kultura-artekotasuna eta generoa kontuan

hartuta programatutako jarduerarik, ildo orokor bat baitago, eta ez talde jakin

batentzat diseinatutako eta prestatutako jarduerak.

“Aparte de las actividades y cursos que se ofertan todos los años, hay actividades de moda

como fue la capoiera, que se dejó de ofertar porque la gente dejó de apuntarse, ahora hay

una cosa zumba, es un poco de aerobic con ritmos colombianos que este año estamos

ofertando, pero es así un poco la moda” (ETMCJyD4)

Beste kultura eta errealitate batzuen trukerako esperientzia moduan, Sahara

Korrika ekimena koordinatu zuen arlo honek. GKE batek proposatu zuen, eta urtero

GKE batekin elkartasunezko jarduera bat aurreikusten duen Kirolaren Udal

Patronatuaren Plan Estrategikoarekin bat zetorren.


56 56 56


57 57 57

7

Euskararen eta beste hizkuntza batzuen erabilera

Errenterian

2011n Euskal Herrian nahiz berariaz Errenterian egindako Euskararen Kaleko

Erabileraren Neurketaren5 arabera, udalerri honetako kaleko elkarrizketen % 86,2

gaztelaniaz izaten dira, % 12, euskaraz, eta gainerakoak, (% 1,8) beste hizkuntza

batzuetan. Horrenbestez, euskarak kalean duen erabilera Donostialdeakoa baino

txikiagoa da nabarmen, han elkarrizketen % 20 izan baitziren euskaraz, edo

Gipuzkoa osokoa baino txikiagoa, kasu horretan 2011n kalean neurtu ziren

elkarrizketen % 32,7 izan baitziren euskaraz.

TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. EUSKAL HERRIA, EUSKADIKO AUTONOMIA

ERKIDEGOA, GIPUZKOA, DONOSTIALDEA ETA ERRENTERIA, 2011 (EUSKARAZ %)

Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Errenteriako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011 eta Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011.

5 Soziolinguistika Klusterra, Euskararen kale-erabileraren neurketa (Euskal Herria eta Errenteria), 2011.


58 58 58

Erabilera horrek lotura zuzena du hizkuntzaren ezagutzarekin, eta hizkuntza-

ezagutzari buruzko EUSTATen azken datuen arabera (2006ko datuak6),

Errenteriako biztanleriaren herena (% 36,4) soilik da euskalduna. Talde horri

euskaldun izan ez eta hizkuntza menderatzen ez duten arren, ulertu eta nahiko

modu arinean erabil dezaketenak gehituta (ia euskaldunak), euskal hiztunak ez

diren pertsonen ehunekoa % 42,2ra jaisten da.

GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA. ERRENTERIA, 2006

(%)

Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2006.

Horrek adierazten du bai euskararen erabilera bai euskararen ezagutza

Donostialdeakoa edo Gipuzkoakoa baino txikiagoak direla.

6 EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2006.


59 59 59

GRAFIKOA: HIZKUNTZA-GAITASUNA, ERABILERA ETA ESPERO DAITEKEEN

ERABILERA. EUSKAL HERRIA, EAE, GIPUZKOA, DONOSTIALDEA ETA

ERRENTERIA, 2011 (%)

Iturriak: erabilerarako, Soziolinguistika Klusterra, Errenteriako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011 eta Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011. Hizkuntza-gaitasunerako, Soziolinguistika Klusterra, Euskararen Datu Basea eta EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2006.

Udalerrian bertan, ez da homogeneoa euskararen erabilera. Neurketa

egiteko, zazpi eremu bereizi ziren, eta Erdialdean, Galtzarabordako kiroldegiaren

ingurunean eta Fanderia auzoan (ordena horretan) entzuten da euskara gehien

(udalerriaren batezbestekotik gora). Ibaiaren inguruan (Nafarroa Etorbidea), eta

Iztieta eta Beraun auzoetan, berriz, batez besteko erabileratik behera dago.

Euskara gehien entzun daitekeen eremua, Erdigunea, eta gutxien entzun

daitekeena, Beraun auzoa, alderatuta, ehuneko aldea handia da, 15 puntu baino

gehiagokoa.


60 60 60

GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ZONALDEAREN ARABERA.

ERRENTERIA, 2011 (EUSKARAZ, %)

Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Errenteriako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011.

Euskararen kale-erabileraren azterketan, euskararen erabilera ez ezik,

gaztelaniaz noiz hitz egiten den ere jasotzen da, baita ez euskara ez gaztelania ez

den beste hizkuntzaren bat noiz hitz egiten den ere. Horren bidez, gure lurraldean

ofizialak diren hizkuntzez bestelako hizkuntza bat zenbateraino hitz egiten den jakin

dezakegu, eta, gainera, haien agerpena neurtu eremuka, azterketarako

mugatutako eremuen arabera.

Taulan ikus dezakegunez, oso hondarrekoa da ez euskara ez gaztelania ez

den beste hizkuntza baten erabilera; hala ere, eremuaren arabera,

garrantzitsuagoa da. Garbi ikusten da ibaiaren ingurua (Nafarroa Etorbidearen

eremua) eta Iztieta auzoa direla ziur asko beste hizkuntzaren batzuk entzungo

ditugun eremuak; hala ere, ezin dugu jakin zer hizkuntza diren. Dena den, Iztietan

bertan ere, beste hizkuntza batzuk entzuteko aukera dagoen eremuan, entzundako

pertsonen % 5 soilik ari da ez euskara ez gaztelania ez den beste hizkuntzaren bat

erabiltzen.


61 61 61

TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ZONALDEAREN ARABERA. ERRENTERIA, 2011 (EUSKARAZ, %)

GUZTIAK Beraun ErdiguneaFanderia

auzoa

Ibai

ingurua Iztieta

Kiroldeg

i

ingurua

Euskaraz 12,0 3,5 18,6 12,2 11,1 7,7 14,8

Gaztelaniaz 86,2 96,2 81,3 87,7 84,1 87,1 84,0

Beste hizkuntzetan 1,8 0,3 0,1 0,1 4,8 5,2 1,2

GUZTIRA 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Etorkinen artean euskara sustatzeko ekimenak

Udalaren esparruan, Udaleko Euskara Zerbitzua da hizkuntza-politika diseinatzeko,

haren plangintza egiteko, definitutakoa aurrera eramateko eta beharrezkoak diren

baliabideak jartzeko ardura duen Saila. Horrenbestez, Euskara Zerbitzuari dagokio

eskumen hauei buruzko erabakiak hartzea, bideratzea, gauzatzea eta kontrolatzea:

• Euskararen erabilera sustatzea herritarren artean.

• Udaleko izapideei eta zerbitzuei buruzko informazioa ematea.

• Eremuaren ezagutza soziolinguistikoa izatea.

• Hobekuntza-planak garatzea, euskaltegien, ikastolen... lankidetzarekin.

• Udal Euskaltegia kudeatzea.

• Udaleko langileak euskalduntzeko programa kudeatzea, eta segimendua

egitea.

• Prozedurak euskalduntzea sustatzea

• Euskararen udal-ordenantza garatzea eta kudeatzea.

• Itzulpenak egitea.

Dena den, Euskara Zerbitzuaz eta Udal Euskaltegiaz gainera, badira

euskararen normalizazioan lan egiten duten erakunde-esparruz kanpoko beste

erakunde eta talde batzuk ere. Horiek horrela, arlo honen diagnostikoa egitean,

erakunde-ordezkarien, euskaltegietako irakasleen eta kultura eta euskara sustatzen


62 62 62

lan egiten duten gizarte- eta kultura-erakundeen iritziak jaso ziren, alderdi hauei

buruzkoak:

Nola ebaluatzen diren atzerritarrentzako euskalduntze-baliabideak, eta

euskara ikastearen eta erabiltzearen sustapena.

Euskara integrazio-tresnatzat sakontzeko jarduera-proposamenak eta -

ildoak

Euskara lanpostuan txertatzeko eta sustatzeko tresnatzat

Errenterian euskara sustatzeko eta ikasteko dauden baliabideei dagokienez,

parte hartu zutenek adierazi zuten euskara sustatzeko ekimenak partzialak direla,

eta talde guztien arteko koordinaziorik gabe sustatzen eta diseinatzen direla. Horiek

horrela, emateko prestatuta ez dauden zerbitzuak ematera behartuta ikusten dira,

eskaera jakinei erantzun nahian.

Hala gertatzen da hezkuntza-zentroen kasuan. Erakunde-baliabideen artean

euskara indartzeko baliabiderik ez izatean, indartze- eta laguntze-ikastaroak

eskatzen dizkiote udan AEKri, ikasturte erdian sartzen diren ikasle atzerritarrentzat,

udako oporretan, espazio euskaldunekin kontakturik ez izatean, eskolara joan diren

hilabete gutxietan eskuratutako hizkuntza-ezagutzak “galtzen” baitituzte. Kasu

horietarako, hiru asteko udako programa bat eskaintzen du AEK-k. Hiru taldetan

banatzen dira ikasleak, adinaren arabera.

Ekimen horren sustatzaileen iritziz, baliabide horren ebaluazioa “erdi

mailakoa” da, ez baitu eraginkortasunik denbora labur horretan, eta irakasleek

prestakuntza falta baitute haur eta nerabeei erantzuteko.

“…. en euskera falla todo. Se hacen chapuzas. A nosotros vienen y nos dicen, pueden dar un

curso, hacer esto. Lo hacemos, pero todo sale como sale. En el caso nuestro estamos

acostumbrados a tratar con adultos, no sabemos trabajar con adolescentes y eso se nota”

(GD3)

Euskararen erabilera sustatzeko beste baliabide bat AISA-Harrera Ikastaroa

da. Udalak diruz laguntzen eta koordinatzen du programa hori, eta 60 orduko

oinarrizko ikastaro bat da, atzerritarrentzakoa soilik.


63 63 63

Euskara ikasten hasteko ikastaroak eta prestakuntza-

eskaintzak

AISA-Harrera Ikastaroak euskara ikasten hasten diren etorkinentzako hizkuntza-

harrerako ikastaroak dira. 16 urtetik gorako jendearentzat dira, eta helburua da

atzerritarrek euskal gizartearen oinarrizko alderdiak ikastea, eta euskara ikasten

hastea. 60 orduko iraupena du, eta 3 saio izaten dira astean.

Programa hori hizkuntza berrirako lehen hurbilpen moduan positibotzat

hartzen den arren, esleitutako ordu-kopuruarekin hizkuntzaren oinarrizko ulermena

eta erabilera ezin direla itxaron ulertzen da. Etorkinentzat euskara ikasteko osatzen

diren taldeen beste faktore bat izaten da ikastaroaren garapenaren jarraitutasun

ez. Etorkin askok lan-bizitzari eta etxebizitzari dagokienez duten ezegonkortasuna

ikastaroetako asistentzia betetzeko ezintasunean islatzen da. 10 lagun hasten dira

ikastaroa egiten, baina erdiak baino gutxiagok amaitzen du.

“Una persona adulta es muy difícil que se euskaldunice hablando, el euskera es muy difícil,

necesita tiempo de dedicación que no siempre se tiene. Lo que se busca es una actitud para

con el idioma, que sepa que hay una idioma en esta tierra, que se busca impulsar y que

merece respeto y ser conocido” (ETINM3)

Errenterian, “Euskara etorkinentzat” izeneko programa antolatu zen Banaiz

Bagara Elkartearen bidez, euskara ikasi nahi duen jendea astean behin biltzeko Lau

Haizetararen lokalean. Azken batean, euskara ikasteko beste modu bat proposatzen

du programa honek. Ez da berariaz etorkinentzat, doakoa da, eta espazio

publikoetan oso ohikoak diren komunikazio-egoeretarako hizkuntza-gaitasuna

eskuratzera bideratzen da: lana, merkataritza, tabernak, denda, eskolak,

pertsonarteko harremanen esparruan. Abian dagoen taldean, hainbat jatorri eta

adinetako 10 lagun daude.

“… no prepara para exámenes, ni certifica nada. Es de convivencia, para participar en la vida

del pueblo…” (GD3)

Euskara ikasteko eredu hau ikaskuntza tradizionalak baino malguagoa da,

eta badirudi hobeto egokitzen dela etorkinen errealitatera. Gainera, zenbait astetan

joan ez arren ere, taldean sar daitezke berriro, eta ez dute aukera hori ematen

ikastaro programatuek.

AEKren kasuan, ikastaroak orokorrak dira —ez zaie euskara ikasteko

ikaskuntza bereizia ematen atzerritarrei, euskara ikasi nahi duen jende


64 64 64

guztiarentzat baitira— trinkoak, diruz lagunduak eta eraginkortasun-maila

handikoak, baina matrikularen prezioa euskara ikasteko oztopo izan daitekeela uste

da.

“No hay muchos medios que están entregados para que la gente aprenda euskera. Hay que

animar a la gente a estudiar euskera, invitar que entren a las clases que sepan cómo van las

cosas” (GD7)

Eztabaidan parte hartu zutenek onartu zuten Euskararen Batzordea egon

badagoen arren (udalari hizkuntza-politikoari buruzko aholkuak emateko),

diagnostiko bat ere baden arren, eta abian Urteko Ekintza Plana, baliabideak

sakabanatuta eta koordinaziorik gabe daudela, eta arloak bilduko dituen Osoko

Harrera Plan baten beharraren berri aldarrikatu zuten; arloak hauek dira, besteak

beste: hezkuntza, osasuna, euskara, etxebizitza eta aisia.

“… las familias llegan, van a los servicios sociales, ahí les informan de su área, llegan a la

escuela y se encuentran con un lugar y un idioma desconocido. Llegan al ayuntamiento con

angustia, porque no saben qué va a pasar con sus hijos, cómo van a hacer para estudiar,

cómo van hacer ellos para ayudarles. Desde nuestro lugar les animamos a estudiar euskera,

les contamos de todos los hijos e hijas que se educaron en euskera sin que sus padres lo

sepan. Pero esto sería más sencillo si hubiera un protocolo de acogida, donde la persona

llegue y se le explique todo, sin angustias sin prisas…” (GD3)

Errenterian eguneroko bizitzan euskara menderatzearen “motibazioari”,

“erabilgarritasunari” eta “beharrari” dagokienez, eztabaida-taldean parte hartu

zutenek adierazi zuten gurasoek beharrezkotzat jotzen dutela beraien seme-alabek

euskara ikastea; langabeek euskara jakiteko beharra sumatzen dutela lan-

baldintzak hobetzeko, eta bikote mistoen harremanak direla hizkuntza ikasteko

motibazio handiena.

“Euskera se percibe como una necesidad y se dan cuenta que la actitud para con el idioma

marca cómo son las relaciones con el autóctono. Saludar y decir cuatro cosas, te van a tratar

de forma diferente y de eso el recién llegado se da cuenta” (ETINM3)

“Los que más están estudiando son la población latina porque ya tienen el castellano por

defecto y están más sensibilizados. Como saben castellano se animan al euskera. El resto

bastante tiene al principio con aprender castellano, el euskera vendrá más tarde” (ETINM2)

Langile etorkinak prestakuntza gutxiko lanpostuetan izaten dira nagusiki,

gizarte-balorazio txikikoetan, eta, ehuneko bat, legez kanpoko baldintzetan, eta


65 65 65

euskara ez da baldintzatzat hartzen, kasu horietan, lanerako gaitasunak kontuan

hartzean.

“No veo una necesidad de aprender para mí, es una lengua más, pero ahora sí, las cosas van

cambiando y piden más euskera para todo.” (GD7)

Puntu hori gizartearen hausnarketa merezi duen puntutzat adierazi zuten

parte-hartzaileek, migrazioaren eta lan-harremanen testuinguruan, goragoko

mailako kokapentzat identifika bailiteke hizkuntzaren erabilera.

“….cuando a la gente se le pregunta si habla euskera, dice no: los jefes hablan euskera. No

se puede tolerar con una visión de sociedad donde el euskera sea el idioma de los jefes….”

(GD7)

Para trabajar la sensibilización con el autóctono es un tema a tener muy en cuenta. La

lengua es un instrumento de sensibilización y de integración (ETINM1)

Parte-hartzaileen iritziz, euskara integrazio-tresnatzat erabiltzeko eta

menderatzeko beharra tokiko hizkuntza-testuinguruak ere baldintzatzen du, eta

Errenteria euskaraz bizi ez den udalerritzat identifikatu zuten.

“….sería el colmo que una persona que vive toda su vida acá y nunca aprendió, le pida al que

recién llega que hable euskera” (GD3)

Euskara sustatzeko politikatzat egingarri diren eta beste udalerri batzuetan

abian jarri ziren programak aipatu zituzten; esaterako “Euskara Ikasi Lanean”,

etxeko lanetako, merkataritzako eta ostalaritzako langileentzat eta sektoreko lan-

emaileentzat, lan-harremanak euskalduntzeko; eta “Lana Euskaraz”, langabeei

euskara erabiltzeko tresnak ematen dizkiena, salerosketa ekintza bat

normaltasunez aurrera eramateko.

Euskara integrazio-tresnatzat

Eztabaida-taldeetan —azaldu zen moduan—, positibotzat hartzen da euskararen

ezagutza eta erabilera, eta uste da bertakoen eta atzerritarren arteko

hurbilpenerako eta integraziorako elementu garrantzitsua dela. Auzotarren

eztabaida-taldeetan, euskara menderatu ala ez, atzerritarrarentzat euskara ulertzea

eta hitz egitea borondate eta ahalegin handia dela onartzen dute, eta atzerritarrak

hurbilagoko sentitzen direla, eta errazagoa zaiela bertakoekin harremanak izatea.


66 66 66

“En los escolarizados no hay ningún problema porque en las ikastolas se habla

euskera: sí creo que es importante que aprendan euskera para una integración más

cercana” (GD2)

“El euskera es un buen elemento de integración, porque para la población

autóctona es un valor que va a apreciar siente que esa persona busca integrarse”

(ETINM3)

“Cada uno tiene un proyecto en su cabeza, sí es importante aprendan “kalean”

(GD7)

“Para mí es importante para comunicarme con la gente, lo poco que sé la gente me

dice cómo has aprendido y yo 40 años aquí y no sé una palabra” (GD7)

Euskaraz komunikatzen ikasteak ematen duen integrazioaren, elkarren

ezagutzaren eta bizikidetzaren ikuspegitik, gomendagarria ikusten da beste udal

batzuek euskara sustatzeko abian jarri dituzten ekimenak sustatzea: esaterako,

“mintzalaguna” eta “mintzapraktika”. Haien helburua da euskara hitz egiten duten

herritarrak borondatez elkartzea atzerritarrekin, astean behin, euskaraz hitz

egiteko, kafe bat hartu edo ibilaldi bat egin bitartean.


67 67 67

8

Emakumea eta etorkina Errenterian

20.222 emakume bizi dira Errenterian, eta 1.356 atzerritarrak dira; hau da,

emakumeen % 6,7. Horietatik 980 Europar Batasunaz kanpokoak dira, eta 376,

Europar Batasunekoak. Europar Batasunaz kanpoko emakumeak definitzen dituen

ezaugarrietako bat gaztetasuna da. Haien batez besteko adina 32 urtekoa da;

bertako emakumeen batez besteko adina, berriz, 46 urtekoa. Eta bien tartean

kokatzen dira europarrak, haien batez besteko adina 40 urtekoa baita.

Erakundeei dagokienez, Berdintasun Batzordea du hiriak. Batzorde horren

partaideak Udala eta Errenteriako herritarrak eta talde eta elkarteak dira, eta

gizon-emakumeen aukera-berdintasunaren alde lan egin nahi dute. Batzordean,

emakume elkarteek, elkarte feministek eta emakumeek parte hartzen dute,

berdintasunari dagokionez berdintasun-arloan aholku emateko interes berezia

dutenek. “Batzordeak erabakiak hartzeko ahalmena du, eta, horrenbestez, tresna

giltzarria da emakumeen jabekuntzarako”.

Hauek dira helburuak, besteak beste:

a) Gizon-emakumeen aukera-berdintasunaren alde lan egin nahi duten pertsonen

eta gizarte-eragileen sarea osatzea.

b) Emakumeen parte-hartzea, jabekuntza eta protagonismoa sustatzea.

c) Berdintasunari buruzko gaien inguruan hausnartzea, eta batera lan egiteko

adostasun-puntuak bilatzea.

d) Udalaren eta herritarren arteko elkarrizketa bideratzea.

e) Udaleko Berdintasun Planaren garapena bermatzea.

f) Berdintasun Sailaren jarduera bideratzen laguntzea (proposamenak eta

ekarpenak egitea haren jarduera bideratzeko).


68 68 68

g) Aukera-berdintasuna sustatzeko ideia berritzaileak ematea.

h) Genero-ikuspegia sustatzea udal-politiketan.

i) Udalerrian aukera berdintasunaren aldeko jarduera batzuk sustatzea.

Batzordea parte hartu nahi duen ororentzat irekita dago. Berriki, ijitoen

Camelamos Adiquerar Elkartea eta emakume musulmanen Medina Elkartea sartu

dira Batzordean. Eta bertako emakumeek eta etorkinek osatutako Garaipen

Elkartearen ordezkari batek ere parte hartzen du.

Metodologiari buruzko atalean aurreratu zen moduan, Errenterian emakume

atzerritarraren eta genero-harremanen egoera ebaluatzeko diagnostiko honetarako,

arloko arduradun politiko eta teknikariekin, emakumeen elkarteekin eta bertako eta

atzerriko emakumeekin hitz egin zen. Mugak Dokumentazio Zentroak aurreko

diagnostikoa egin zuenean parte hartu zuten Errenteriako emakume atzerritarren

ahotsak ere sartu dira.

Emakume atzerritarren diskriminazio anizkoitza

Emakumeak Errenterian duen egoerari dagokionez, nabarmendu beharreko lehen

puntua da kultura- eta jatorri-aniztasuna, 66 nazionalitatetako emakumeak

baitaude; hala ere, ez da kultura arteko jarduera-ildorik jasotzen 2008-2012ko

Berdintasun Planean.

Emakume atzerritarrak desabantaila-egoeran daude gizartean, eta

askotariko bereizketak jasaten dituzte, bertako emakumeekin alderatuta. Arlo

horretan egindako ikerketak erakusten du emakume etorkinak estresa eragiten

duten faktore gehiagoren mende daudela, gizonek baino estres-maila handiagoak

dituztela, eta gizarte-gabetasunarekin eta balio-gatazkekin lotutako arazo

gehiagoren aurrean daudela. Gizartean, laguntza-arloan, ekonomia-arloan, lanean

eta legeari dagokienez duten egoera oso ezegonkorra da; hala ere, lan-arloan da

nabarmenena aldea. Etxeko lanak kanporatzeak lanbide berriak sortzen ditu, eta

haien ezaugarriak ezegonkortasuna, gizartean ospe-galtzea, soldata txikiak,

arautzerik eza eta ikusezintasuna dira. Haiek hurbileko zerbitzu deritzenetan

pixkanaka pilatzeak lan-diskriminazioko prozesu hirukoitza7 agertzen du gure

gizartean, gizarte-klasearen, generoaren eta etniaren koordenatuen

elkarreraginaren ondoriotzat.

7 Ikus Parella, Sonia (2000). “El trasvase de desigualdades de clase y etnia entre mujeres:

los servicios de proximidad”; Papers, 60, 275-289, eta Solé, C. (2000). “Inmigración interior

e inmigración exterior”; Papers, 60, 211 - 224.


69 69 69

Lanpostuak diskriminazio-egoera argi ugari ekartzen ditu, soldatari

dagokionez ez ezik, baita, bereziki, bizi-baldintzei dagokienez ere; hau da,

kontraturik ez izatea, aparteko orduak ez kobratzea, ordutegi amaiezinak,

gauekoak, asteburuetakoa. Horiek guztiak arazoaren neurriaren froga dira. Ez dira

ezinbesteko langiletzat hartzen produkzio-prozesuan, baizik eta gizonekoen lanaren

edo bertako emakumeen ordezkotzat.

Hala, betikotu egiten da emakume etorkin askorentzat prestakuntzarik

gabeko jardueretan lan egitearen edo duten prestakuntza baino maila txikiagoko

prestakuntzako jardueretan lan egiteak eragiten duen bazterketa-egoera. Hala,

emakume immigranteen egoera sozioekonomikoak gizarte-bazterketaren egoeran

kokatzen ditu, edo “integrazio gaiztoaren”8 egoeran, sisteman baztertu egiten

direlako edo eskubideak ukatzen zaizkielako baitaude.

Egoera horretan bizi dira Errenteriako emakume immigrante gehienak, eta

berezitasun batzuk dituzte gizarte-, ekonomia- eta segurtasun-baliabide batzuek

eskuratzeko. Eta, horren ondorioz, bazterketa anizkoitzeko egoeretan izaten dira

kasu askotan, elkarrizketatu diren emakumeen testigantzetan ikusten denez.

Lan-aukeretarako erakunde-oztopoak: lan-espazioak sortzea

eta gizarte-ahultasuna.

Erosteko ahalmena hobetzeko lan ordaindua izatea elementu giltzarria da

elkarrizketatutako emakumeen proiektuetan. Ez da erraza hori lortzea, emakume

etorkinei esleitutako lekua ezaugarritzat ikusezintasuna9, baldintzen

ezegonkortasuna eta gizarteko balio-galera dituen lanbide-espazio jakinetara

murrizten baita. 8 Ikus Sawaia, B. (2002). “O sofrimento etico-político como categoria de análise da dialéctica

exclusão/inclusão”, in B. Sawaia (Org.). As artimanhas da exclusão. Análise psicossocial e

ética da desigualdade social (97.-118. or.). Petrópolis: Vozes. 9 Emakume etorkina ikusgarri ez izateari dagokionez, taldeko bertako emakumeek genero-

aldeak onartzen zituztela nabarmendu behar da, eta emakume etorkinek bainio baldintza eta

aukera hobeak dituztela. Hala ere, nabarmendu zuten Errenteriako gizarteak gizonari baino

balio txikiagoa ematen diola emakumeari. Gogora ekarri zuten udalerriaren historian

fabriketan lan egin zuten emakume asko iza ziren, inoiz onarpenik jaso ez zuten militanteak

sindikatuetan: “ … hubo una familia que tuvo que huir e instalarse en el otro lado (Hendaya,

Francia). La mujer fue periodista, escritora, activista, su hermano bertsolari y la ciudad

recuerda a su hermano imponiendo su nombre a la calle y sin embargo nunca hubo un

reconocimiento a la mujer“.


70 70 70

Emakume etorkinentzako lan-eskaintzak merkatuan ospe gutxiena dutenak

izan ohi dira, eta horietako bakoitzean, ezegonkorrenak, bertako jendeak onartzen

ez dituen baldintzak dituztenak.

Migrazio-prozesuari ekin ondoren, eta lan-merkatu formalera sartu ezin

direnez, ezkutuko lanera kondenatuta daude lan-baimena lortzen ez duten

emakumeen lan-aukerak, eta horrek adierazten du nagusiki etxeko lanetan lan

egingo dutela, edo gutxi araututako beste ekonomia-sektore batzuetan.

“Trabajo en el restaurante de la familia donde se casó mi prima. Trabajo de camarera ahí, el

bar es de ellos. He trabajado durante 3 años y medio allí. Trabajo en negro, tengo que

trabajar así para seguir adelante” (Guinea Ecuatorial)

Lan-baimena berritzeko beharrak nahiz Europar Batasunaz kanpoko

etorkinei soilik eragiten dieten beste lege-muga batzuek egoera ahulagoan jartzen

dituzte; esaterako, ez kobratzea edo enplegu-emaileekin adostutako baldintza

batzuk ez betetzea. Elkarrizketatu diren emakume batzuei lan-hitzarmenaren puntu

batzuk ez dizkiete bete enplegu-emaileek (ez ordaintzea, arrazoirik gabeko

kaleratzeak, etab.); egoera horri bide ematen dio paperik ez izateak eragiten dien

babesik ezak, baita legearen barruan egoten jarraitu ahal izateko kontratua

berritzearen mende egoteak sortzen duen ahultasunak ere.

“En 2005-2006 estuve trabajando en una empresa, casi 2 años y sin contrato. Cuando le

propuse si me hacían contrato porque tenía papeles en regla y no puedo trabajar así, porque

me pasa cualquier cosa... y tengo que pagar la seguridad social porque me lo exigen. Se les

cambió la cara totalmente y me dijeron que no” (Ekuatore Ginea)

Etxeko lana, barneko langileak, kanpokoak eta enplegu-

aniztasun ezegonkorra.

Elkarrizketatutako emakume etorkinei iruditzen zaie harrera-gizartean dituzten lan-

aukera bakarrak etxeko lanetara murrizten direla.

“El tema de los cuidados, por ejemplo, afecta de manera directa y diferente a las mujeres

en función de si son autóctonas o migrantes” (eztabaida-taldea)

Hala, emakume etorkin asko orain arte bertako emakumeek egiten zituzten

zainketa-lanen kargu egitera etortzen dira gure herrira. Eta, batzuetan, jatorrizko

herrialdeetan uzten dituzte beraien seme-alabak. Hala, “zainketen kate orokor”

deritzona sortzen da.


71 71 71

Harrera-testuinguruak gutxienekora murrizten du emakume etorkinen

abiapuntua beraien lan-merkatuan duten egoera negoziatzeko, eta, horrenbestez,

hasieran behintzat, oso lanpostu ezegonkorrak onartu behar dituzte, bai soldatei

dagokienez, bai baldintzei eta gizarte-onarpenari dagokienez.

Etxeko lanetan, etxeko zaintzaileen lanetan, bakarrik bizi diren oso adin

handiko pertsonak izaten dira, eta, kasu batzuetan, narriadura psikikoren bat dute

(Alzheimerra edo zahartasuna, esaterako), edo mugitu ezinik edo ohean daude.

Baina adineko pertsona bat edo gaixo bat zaintzeko lana etxeko lanak egitearekin

lotuta egon ohi da, eta pertsonaren eguneroko behar guztiak prestatzearekin.

“En un día laboral yo soy quien dirige la casa. Por la mañana saco a la perra y hago la

compra. Mi jefa trabaja y el jefe ya está jubilado. A veces llego a casa y él todavía esta allí.

Le pregunto qué quiere comer y me dice <haz lo que quieras>. Planeo qué tengo que

comprar. Hago la compra, vigilo que no falta nada de higiene ni de limpieza. Limpio plancho,

lavo...” (Ukraina)

Barneko langilearen modalitatea nagusitzen da lehenengo urteetan. Etxe

barneko lanak lanetik kanpo bizitza pribatua izateko beharrezkoak diren

espazioaren eta denboraren galera dakar, gutxienez lanegunetan. Baina

elkarrizketatuek nahiago dute hala lan egin, mantenu-gastu gutxiago dituztelako,

eta horrek hilean diru gehiago aurrezteko aukera ematen dielako. Lanpostuaren

kalitatean garrantzi handia hartuko duten bi faktore ageri dira: enplegua ematen

dienaren eta zaintzen denaren aldetik jasotako tratua, eta ia 24 orduz gaixo dagoen

adineko bat zaindu behar izateak sortzen duen zama psikologikoa.

Lanaldi osoko lanik lortzen ez duten emakumeen kasuan, berriz, enplegu-

aniztasunaren beharra agertzen da. Lan txiki asko hartu behar dituzte,

ezegonkortasun handiko baldintzetan. Oso ohikoa da kanpoan lan egiten duten

emakumeek etxeko lanak (garbiketa, zainketa) ostalaritza-sektoreko lanekin

(garbiketa, sukaldaritza, zerbitzaria) bateratzea, bereziki asteburuetan. Zenbait

lanaldi behar izateak, alde batetik bestera joan behar izateak, bizimodu arrunta

izatea galarazten du kasu batzuetan.

“Es muy esclavo… imagínate que yo trabajo en esta casa, abajo en el bar y aquí duermo

(arriba), ni siquiera me doy cuenta si está lloviendo o no. No sé, si no me cuentan”

(Nikaragua)


72 72 72

Harrera-testuingurua eta lanbide-maila jaistea

Bestalde, prestakuntza onartuko lanpostu bat izateko emakume etorkinek dituzten

zailtasunak nabarmendu behar dira. Lanbide-prestakuntza edo unibertsitate-

prestakuntza dutenek arazo handiak izaten dituzte prestakuntza horretako lanpostu

bat lortzeko.

Gainera, emigratu aurretik egiten zuten lanaren baliokidea den lan bat

eskuratzeko, lanbide-birziklapeneko prozesu bat egin behar izango dute askotan,

tituluak homologatu ondoren. Ez da erraza izaten prestakuntza-ibilbide bati ekitea,

lanean jarraitu behar baitute, eta eguneroko bizitzari aurre egin.

Lanari eta ekonomiari dagokienez, zailtasun berak dituzte emakumeek,

baina ezin aipatu gabe utzi lanbideari dagokionez dauden genero arteko aldeak.

Prestakuntza gutxiko lanak, soldata txarrekoak, gizarte-onarpen gutxikoak

emakume etorkinek egiten dituzte neurri handi batean.

Emakume etorkinek oztopo espezifikoak aurkitzen dituzte; adibidez,

Atzerritarren Legearen mugak edo immigranteei buruzko gizarte-diskurtsoak,

xenofobiaren eta arrazakeriaren arrastoak dituztenak. Aurreiritzi arrazista da,

batzuetan, atzerritar bati lana emateko ezezkoaren jatorria. Aurreiritzi arrazista eta

emakumeei lana emateko ukoa nabarmendu egiten da zapia daramaten emakume

magrebtarren kasuan.

“Y para decir, que para aceptar a esta persona para trabajar aquí tiene que quitar el velo,

ella prefiere volver a su país y vivir con su velo. Las musulmanas, muy difícil. Estaba el año

pasado, un año aquí y no ha encontrado trabajo; llamando por periódico, anuncios y es más

difícil, pero ella fue a Valencia y está trabajando ahí, no tiene problema… Para trabajar,

cuando llamas: <¿de dónde eres?> Para el alquiler también <¿de Marruecos? ¡ah! no, no

queremos>” (Maroko)

“Sufren la estigmatización de que sólo quieren vivir de las ayudas, no quieren trabajar, no

sólo la realidad no les permite vivir una vida normalizada sino que están siempre

estigmatizadas por una mirada que no contempla esa realidad, no ven que no tienen una

abuela, una tía…, la lectura es que no quieren trabajar quieren nuestro dinero, pero sin

nuestro esfuerzo” (EO1)

Eztabaida-taldean ez ziren diskriminatzailetzat hartu gizarte-politikak, eta

zehaztutako baldintzak betetzen dituen jende guztiarentzat berdinak direla zioten.

Parte-hartzaile batzuek adierazi zuten ez dutela gizarte-laguntzako politiken

funtzionamendua ezagutzen, Errenterian bizitzen egon ziren urteetan ez baitzuten

zerbitzu horietara jotzeko beharrik izan, beti izan baitzuten lana.


73 73 73

Lan-zailtasunak: familia-bizitzarekin bateratzea

Lan-bizitza, bizitza pertsonala eta familia-bizitza bateratzeko zailtasunei

dagokienez, enplegu ugari izan eta ama direnek familiako kideren baten laguntza

dute, kasu batzuetan, seme-alabak zaintzeko; eskuarki, pisuan bizi den norbaitena.

Baina, oro har, etxea eramaten duten emakumeek, bikoterik izan ez eta familia-

zamak dituztenek, ordutegi bateragarria duen lanpostu bat lortu behar dute

ezinbestean; bestela, laguntza publikoak eskatu behar dituzte, eta gutxieneko diru-

sarrera horrekin bizitzen saiatu. Dena den, iruditzen zaie emakumearentzat

errazagoa dela lana lortzea gizonentzat baino, merkatuan haientzat dauden lan-

motengatik.

“Me parece más fácil para las mujeres, para los hombres, muy difícil. Sí, una mujer cuando

llega aquí, igual puede ir a limpiar una casa, puede meter en cualquier sitio a trabajar, pero,

un hombre es muy difícil para encontrarse trabajo. Yo creo que es así” (Maroko)

Bertako emakumeentzat, soldata-diskriminazioa, zainketetako orekarik eza

eta familia-zama dira diskriminazioaren elementu nagusiak oraindik ere, eta are

nabarmenagoak dira emakume langile atzerritarraren kasuan. Eztabaida-taldeko

parte-hartzaileen iritziz, badira emakumeen kasuan diskriminazioa areagotzen

duten egoerak; esaterako, nazionalitatea, sexu-aukera eta funtzio-aniztasuna.

Atzerritarren kasuan, berriz, beste hauek erantsi behar dira: azalaren kolorea,

estereotipoak eta emakumea diskriminatzeko erreferentziatzat jardun dezaketen

aurreiritziak.

“Las mujeres inmigrantes tienen mayores barreras a la hora de ejercer sus derechos y

sufren más la violencia estructural del propio sistema” (ETMI1)

“…Igualdad ficticia, no cobramos los mismos sueldos, si quieres tener hijos son una carga.

No se valora el ser madre, parece que es una piedra en la espalda” (GD5)

“En el caso de las mujeres inmigrantes se les suman estas otras dobles y triples

discriminaciones” (ETMI1)


74 74 74

Emakume immigranteen parte-hartzea eta gizarte-espazioak

elkarreragin-eremu

Gizarte-espazioak elkarreraginak izateko eta arautzeko espazio garrantzitsuak dira,

zubiak eraikitzeko, elkar ezagutzeko, estereotipoak gainditzeko, eta, azken batean,

elkarrekin bizitzeko. Pentsa liteke bi komunitateentzat (immigranteak eta

bertakoak) ohikoak diren espazioek, lan-espazioek edo prestakuntza-espazioek,

gizarte-funtzio hori bete dezaketela. Baina ikusten dena da, eremu horien

egiturazko ezaugarriengatik, eta antolaketa-moduengatik, emakume immigranteek

soilik parte hartzen dutela lan- eta prestakuntza-gune horietan, edo, gutxienez,

gehiengo direla.

Parte-hartzeari dagokionez, taldean nabarmendu zen Errenteriako

eguneroko bizitzan parte-hartzerik ez zegoela edo txikia zela, eta kultura- eta lan-

baldintzak adierazi zituzten bertako jendearekin trukean aritzea eragozten duten

baldintzatzat.

“De todo, por suerte tengo de todo, de aquí, amigas, tengo dos argentinas, una marroquí,

ese compañero camerunés. Tengo chicas y chicos, amigos y eso es bueno para mí”

(Bulgaria)

“El trato con ellas muy bien. O sea en el trabajo hay de Camerún, de Ecuador, de Perú,

colombianas y de aquí mismo, pero de otras provincias, muy bien me llevo con ellas en el

trabajo” (Kolonbia)

Loturak sortzeko unean eragin negatiboa duen beste alderdi bat da

emakume immigranteak lan- eta familia-bizitza bateratzeko dituen zailtasunak, eta

horrek ohiko eremutik kanpo harreman berriak egiteko denbora izatea zailtzen du.

“Sí, entre semana no nos vemos, sólo nos vemos los domingos, o a veces, sí algún día…,

por lo menos yo tengo mi horario de las cinco a ocho tengo libre, y si tengo que ir a hacer

algún mandado, algún recado o alguna cosa, pues voy, pero no siempre. Siempre los

domingos.” (Ekuatore Ginea)

Eta dinamika horrek, bistakoa denez, hainbat jatorritako immigranteen

arteko harreman-sareak sustatzen ditu, immigranteen eta bertakoen harreman-

sareak baino areago.

“Vamos a bailar pero a bares latinos” (GD5)


75 75 75

Emakume etorkinen eta bertako biztanleen sareak

Sare horiek, bertako biztanleak eta etorkinak lortzen dituztenak, laguntzari,

hasierako babes-sareari eta lanari lotuta daude nagusiki.

“por el trabajo no tenemos mucho tiempo para salir” (GD5)

“La verdad es que amigos yo no tengo. Amaia (Cáritas), siempre, la verdad es que cuando la

necesito está. No te lo digo porque está aquí conmigo, siempre, la verdad es que siempre

cuando la necesito está, nunca nos ha fallado, siempre nos ha ayudado a subir” (Maroko)

“En las asociaciones de mujeres de los barrios no hay mujeres inmigrantes porque cada una

está a lo que está. Las sudamericanas están para buscarse trabajo, las demás no sabemos

para qué están si son africanas, a lo mejor sus maridos no quieren que trabaje porque han

venido aquí para tener hijos” (ETMSS1)

Bertako biztanleekin lotura izatea errazagoa da bertako jendearekin bizi

diren edo haiekin ezkondu diren emakumeentzat.

“Es más de aquí, porque fíjate, yo cuando he llegado aquí, pues, como te había dicho, no

había tanta inmigración, con lo cual pues no conocía a… He conocido después de un par de

años a una brasileña que vivía aquí y a otra brasileña que trabaja en la panadería de aquí

abajo, pues, hay más, un par de chicas que he conocido de Nicaragua que también están

trabajando aquí. Y luego, con lo de la asociación de mujeres inmigrantes, pues he conocido

también más chicas que están de forma…, pero, me he relacionado más con la gente de

aquí. Lo reconozco, que más con la gente de aquí que con la gente… tengo amistades,

algunas amistades de Brasil, pero mis amistades aquí en España son con la gente más de

aquí” (Brasil)

Horrenbestez, zailtasunak nabari dira osorik gizarteratzeko, emakume

etorkinei laguntza- eta adiskide-sarea izatea erraztuko dien gizarte-bizitza

garatzeko, sare hori bertako biztanleek edo etorkinek osatua den kontuan izan

gabe.

“Los únicos espacios que comparten las mujeres inmigrantes y las gitanas con las autóctonas

son los del ama de casa, hacer la compra y el mercado y fuera de eso no hay ninguna

interacción” (GD5)

“La verdad es que, sí, yo… lo que pasa es que en la calle no me relaciono con, o sea, que no

tengo cuadrilla de andar con demás personas.” (Kolonbia)

Hala ere, emakumeentzako kultura-jarduerak antolatzen dituzte auzoetako

emakume-elkarteek, eta emakume etorkinek ere parte hartzen dute; hala,


76 76 76

harremanei bide ematen zaie. Puntu horri dagokionez, taldeko parte-hartzaileek

adierazi zuten beharrezkoa dela kultura eta jatorri desberdineko emakumeek topo

egiteko espazioak sustatzea, elkar ezagutzeko, estereotipoak eta aurreiritziak

apurtzeko, eta emakumeei eragiten dieten arazoez hitz egiteko, haien artean

baterako existentzia soilik gailentzen dela nabarmendu baitzuten Alde horretatik,

“Emakume immigranteen espazio kulturaniztuna” ireki zen abenduan Errenterian,

emakumeen Garaipen elkarteak koordinatua, eta helburua da emakume etorkinen

behar nagusiak jaso eta haien arazoei irtenbideak bilatzea, eta beren kabuz arazo

horiek konpontzeko behar dituzten informazioa eta tresnak ematea.

Emakume immigranteek immigranteen komunitateei buruz

dituzten iritziak

Batetik, ikusten da Errenterian bizi diren emakume immigranteek oro har

biztanleen aurreiritzi edo estereotipo negatibotzat har daitezkeen jarreren bizipen

esanguratsu eta nahiko zabalduak dituztela. Askotarikoak dira jarrerak: etnia edo

arraza desberdineko pertsonekiko mesfidantza; munduaren ikuspegi

etnozentrikoaren pertzepzioarekin zerikusia duten jarrerak; emakume

immigranteen jatorrizko herrialdeen eta kulturen ezagutza eza, kultura eza,

nagusitasun-zama eta guzti; errespetu faltarekin, heziketa txarrarekin, desberdina

denarekiko tolerantzia ezarekin zerikusia duten jarrerak, baita, sexualitate

markatuagoarekin edo nolabaiteko lizunkeriarekin zerikusia duten estereotipoak

ere.

Baina ez da bertako biztanleria soilik batzuetan aurreiritzi eta estereotipo

gidatuen jarrera hori duena. Emakume immigranteek ere, bertako biztanleriaren

mesfidantzaren biktima direnek ere, berea ez den komunitatearekiko iritziak

osatzen dituzte, eta, haien bidez, beste komunitatea abantailak dituen

komunitatetzat hartzen dute, biktimatzat hartzen duen bere komunitatearekin

alderatuta.

“¿Por qué? no sé. Aquí creo que se tiene miedo de los árabes más, en general de los

inmigrantes, pero de los marroquíes más, los magrebíes de Argelia, de Marruecos más.

Tienen miedo. Bueno, un colombiano puede trabajar en cualquier sitio, un ecuatoriano puede

trabajar, pero con los chicos marroquíes…” (Maroko)

“Vas con una latina, una latina negra, por ejemplo, una cubana, una brasileña y vas a

preguntar por un trabajo a un mismo sitio a la que cogen antes es a ella a una latina y te

dejan a ti. La verdad es que, aunque nos cuesta creerlo hay una realidad ahí que pasa y es

que entre una negra africana o un negro africano y un negro latinoamericano, si una va a


77 77 77

preguntar al mismo sitio al que le dan primero es al negro latino. O sea los latinos, aunque

sean negros o lo que sean, tiene más posibilidad de encontrar algo aquí, antes que un

africano” (Ekuatore Ginea)

Eztabaida-taldeko parte-hartzaileen iritziz, Hego Amerikarrek dute aukera

handiena parte hartzeko eta gizarteratzeko, eta salbuespentzat adierazi zuten

"beraien lekuetara joaten direla", jatorriaren arabera identifikatutako tabernez ari

zirela.

Badira beraien komunitateko emakume immigranteen iritzi negatiboa duten

emakumeak ere, eta, horrenbestez, ez dira haiekin fidatzen, eta laguntza-sarea

eremu horretatik kanpo antolatzen saiatzen dira.

“Hago diferencia, por ejemplo, con las búlgaras. Aquí no me ayuda ninguna búlgara, para

encontrar trabajo, para apuntarme en la EPA. Nadie me ayuda, nadie para aprender las

cosas un poco. Me ayudan siempre gente de aquí o de fuera, no búlgara, son envidiosas. No

sé, yo encuentro búlgaras frías. Si una búlgara aquí encuentra trabajo, tiene trabajo, tiene

su piso, quiere vivir tranquila sin encontrarse con otras búlgaras y viven así, muy triste”

(Bulgaria)

“Yo entiendo que la vida es muy dura y que nosotros vinimos aquí cada uno a mejorar su

vida y la de los suyos. Pero hay algo en la mentalidad de mis compatriotas que es fatal y

siento rechazo. Cuando se juntan nuestras mujeres la primera pregunta es <¿Cuánto

ganas?> Yo siempre respondo <¿Por qué me preguntas cuánto gano y no cómo trabajo?>”

(Ukraina)

Estereotipoak identifikatzeko zerrendan, hauek jaso ziren:

·… las mujeres (musulmanas) son sumisas”

“… las gitanas son machistas...”

“… las latinas son suaves”

“… las gitanas se acercan para timarte …”

“… las latinas se hacen las suavecitas”

“… entre ellas (las latinas) se envidian”

“… las vascas son secas…”

“… las extranjeras por su cultura son machistas”

“… no quieren integrarse.”

“Las mujeres árabes están más cerradas”


78 78 78

Hala ere, laguntza-sare horiek, jatorri bereko kideek osatuak, garrantzitsuak

dira emakume batzuentzat.

“Si estoy muy mal puedo ir a Cruz Roja a por comida o casa de una paisana. Tenemos todo

lo malo pero lo bueno es que no negamos a nadie la comida. Y si te hace falta dinero

también te pueden dejar... algunos” (Ekuatore Ginea)

“A veces nos reunimos las amigas a celebrar el cumpleaños de alguna amiga o… somos

nicaragüenses todas… Nicaragüenses y a veces colombianas. Tengo amigas colombianas.

Ecuatorianas también” (Nikaragua)

Elkarrizketa egin zaien emakume gehienek nabarmentzen duten arren

emakume etorkin izateagatik desberdintasun-egoerak bizi dituztela, edo bizi izan

dituztela, bertako biztanleriari buruzko iritzi ona dute oro har.

“En el fondo pienso que son buena gente porque me he encontrado con buenas personas. Como en todo el mundo. También entiendo que cuando yo llegué en 2001 éramos 3 ó 4

negritos y los últimos años han llegado muchos y no están acostumbrados. Y yo no soy

partidaria de quedarme aquí, pero pienso que con el tiempo irán comprendiendo y viendo las

cosas de otra manera. No están acostumbrados a ver extranjeros o inmigrantes, como

quieras” (Ekuatore Ginea)

“Son un poco duros pero hay gente muy maja que me ha ayudado mucho” (Maroko)

“Con la hija de la señora que cuidaba quedó una amistad, alguna vez quedamos a tomar un

café” (GD5)

Ijitoen komunitateko emakumeen egoera espezifikoa

Atal honetan azpimarratu behar da ijitoen komunitateak uko egin ziola eztabaidan

“etorkitzat” hartzeari, eta Errenteriako auzotartzat jotzen zutela beraien burua, urte

asko baitaramatzate bertan bizitzen. Talde horretan kokatzen dituzten politika

publikoak kritikatu zituzten, eta zehazki, beraien gizarte-erakundea etorkinen

elkarteekin berdintzea ibilbideak, programak eta aurrekontu-esleipenak ebaluatzeko

orduan.

“Nosotras no somos extranjeras, no migramos llevamos aquí muchísimo tiempo” (GD5)

Lan- eta ekonomia-eremuko diskriminazioari dagokionez, emakume ijitoek

ez dute sentitzen desberdintasun-harremana dutenik gizonekin komunitate


79 79 79

barruan; uste dute kokapen ona dutela taldean, eta aurreiritzi eta estereotipotzat

hartu zuten emakume ijitoa “matxistatzat” jotzea.

“Ya quisieran las mujeres de la comunidad no gitana estar igual de consideradas que

nosotras” (GD5)

Lanari eta enpleguari dagokienez, bertaratu zirenen iritziz akatsa bat da —

ezagutza-akatsa— emakume ijitoa lan batera bideratzea soldata batengatik, eta

ordu batzuetarako. Garrantzitsua iruditu zitzaien kultura arteko ikuspegia kontuan

izatea politika publikoak sustatzeko orduan.

“Las mujeres gitanas funcionan mejor con negocios autónomos, tiendas peluquerías, son

independientes, tienen carácter y eso de trabajar por un salario no les va. Habría un gran

porcentaje de éxito si se promovieran políticas públicas tomando en cuenta las diferencias

culturales” (GD5)

Emakume ijitoaren parte-hartzeari dagokionez, azaldu zen zirkulu itxi batean

bizi dela, bere komunitatean, eta protagonistaren rola duela, baina eremu

horretatik kanpo ez duela gizarte-agerpenik, ikusgarritasunik. Hala ere, beraien

gizarte-erakundeetatik eta erakunde-programetatik egindako lanaren bidez, beste

espazio batzuetan parte hartzen hasi da emakume ijitoa, eta, besteak beste,

Errenteriako Berdintasun Batzordea nabarmentzen da.

Beste espazio batzuetan (hezkuntzan eta kulturan, adibidez), oso parte-

hartze txikia dute, eta Kamelamos Adiquerar elkartearen jardueretara soilik

mugatzen da. Ez dute eskolako guraso-elkarteetan parte hartzen. Eskolara

betebeharra delako hurbiltzen dira, Lanbideko ikastaroen bidez, edo irakasleak hala

eskatuta, beraien seme-alabei buruzko gai jakin bat dela eta.

“Funcionan diferente al resto de la sociedad, funcionan siempre como grupo,

individualmente no funcionan, da igual que se esté hablando de la mujer que se esté

hablando de un hombre, porque ocurre exactamente lo mismo”(GD5)

Taldeko partaideen arteko eztabaidan genero-aldea nabarmen geratu zen

arren, emakume batzuen eta besteen arteko begiradak, nabarmentzekoa da

emakume ijitoek eta bertakoek onartu zutela komunitate “matriarkala” osatzen

dutela.

“La mujer gitana tiene mucho carácter, si ellas cambian parece que no pero se activa poco a

poco el mecanismo del cambio y cambia todo su entorno”, “… es como aquí, la mujer del

caserío fue la que siempre decidió. La mujer vasca manda...”, “... los gitanos, como los

vascos, también tenemos un matriarcado” (GD5)


80 80 80


81 81 81

9

Erlijio-aniztasuna eta immigrazioa

Gaur egun, globalizazioaren testuinguruan, aniztasunak, gizarte modernoen paisaia

osatzen duen gertaera masibotzat, jende guztiarentzako bizikidetza-balio

demokratikoak zehazteko oinarrizko erronketako bat izaten jarraitzen du, eta

bizikidetza errealak beste erlijio eta kultura batzuk errespetatu behar ditu.

Kultura-aniztasuna aberasgarria da gizartearentzat, ezagutza, truke eta

hazkuntza pertsonalari bide ematen baitie; kultura-aniztasun horretan, erlijio-

aniztasuna sartzen da, erlijio-praktikatzat ez ezik, bere baitan kultura-balioa den

elementutzat ere hartuta.

Azken urteotan, Europako Kontseiluaren Parlamentu-batzarraren arabera,

“musulmanen kontrako etsaitasunak hazkunde handia izan du Europan, baina ez da

«islamofobiatzat» definitu behar, ulertzera eman baitezake Islamak kritikatik kanpo

geratu beharko lukeela, edo hura kritikatzen dutenen arrazoiak arrazaren edo

erlijioaren aurreiritziak direla ezinbestean”10.

Estereotipoak osatzeko modu ohikoena erlijio- eta kultura-aldean oinarritzen

da. Erlijio- edo kultura-talde jakin baten ohitura edo ezaugarriekin lotutako

gehiegizko sineste batek talde horiek baztertzen dituen edo onarpenik ematen ez

dien baloraziora eraman dezake. Halako iritziek beste erlijio eta kultura batzuk

egiaz ezagutu gabe baztertzea eragin dezakete.

Errenterian kultura- eta erlijio-aniztasuna adierazten den moduari buruzko

lagin bat Errenteria-Oarsoaldeako Immigranteen Diagnostikoa (2005) lanean

jasotako datuak dira, eta hau nabarmentzen da elkarrizketatutako jendeari buruz:

“badirudi argi dagoela erlijio.-askatasuna garrantzitsua dela, eta denek adierazi

10 Europako Kontseilua: “La convivencia. Combinar la diversidad y la libertad en la Europa

del siglo XXI”. Informe del Grupo de Personas Eminentes del Consejo de Europa


82 82 82

zutela badela erlijio-askatasuna; iritzi hori bat dator azterketa honetan

jasotakoekin...”

Aipatutako diagnostikoan jasotako datuen arabera, erkidegoz kanpoko

kolektiboaren ezaugarri bat hau da: “gehiengo batek (% 73,61) erlijioren bat

praktikatzen du, eta, aldi berean, erlijio-aniztasuna dago. Elkarrizketatuta

jendearen artean, zazpi erlijio praktikatzen dira. Gehiengoaren erlijioa katolikoa da,

% 41,86k erlijio hori praktikatzen baitu, eta bigarren eta hirugarren lekuan Islama

eta erlijio ortodoxoa daude, % 18,6 eta % 6,98 lagunek praktikatzen dituztenak.

Gero, badira erlijio edo dotrina hauetakoren bat praktikatzen dutenak ere:

protestantismoa, budismoa, Barnileke, ateismoa. Inkesta egindakoen kopuru handi

batek (% 22), berriz, ez duela erlijiorik praktikatzen adierazi du”.

Erlijio-gertaera, eta haren adierazpen den aniztasuna, euskal gizartearen

ezaugarrietako bat da oro har, eta Errenteriakoa, zehazki. Aniztasun horrek gizarte

irekia eta partaide guztiak onartzen dituena eraikitzearen alde jokatzeko lan

egiteko, horiek nola adierazten diren eta zer iritzi agertzen dituzten ikusteko,

etenaldi bat egin behar da, baita aurrera egiten duten ekimenak ikusteko ere.

Azken batean, komunitatearen arlo guztietara zabaldu behar da parte hartzea, eta

nabarmendu behar da, gainera, gai horiek erlijio desberdinei ez ezik, Errenteriako

herritar guztiei ere badagozkiela.

Espainian gutxiengo erlijiosoen gurtza-lekuak11 5.549 dira; guztizkoaren

% 19,5. Parrokia katolikoak, berriz, 22.851.

Euskal Autonomia Erkidegoan gutxiengo erlijiosoen 219 gurtza-leku daude,

eta horietatik 95 eliza ebanjelikoarenak dira; 12, ortodoxoenak, eta 54,

musulmanenak. Gipuzkoan, 67 gurtza-gune fisiko dituzte gutxiengo erlijiosoek, eta

Errenterian 6 daude: hiru Eliza Ebanjelikoarenak dira, bat Eliza Ortodoxoarena eta

bat Islamarena. Eliza Katoliko Apostoliko Erromatarrak 10 parrokia, gurtza-zentro

bat eta 9 komunitate erlijioso ditu udalerrian.

Gutxiengo erlijiosoen gurtza-lekuak honela banatzen dira: bi Iztieta-

Ondartxo auzoan, eta gainerakoak Beraun, Galtzaraborda, Erdigunea eta Agustinak

auzoetan. Zentro horien artean, Al Mouhsenin meskitak erakartzen du auzotarren

arreta, Oarsoaldea eta Donostialdea eremuko komunitate kristauak duen gurtza-

gune bakarra ere bai baita.

“para los musulmanes es importante ir a la mezquita, acá solo podemos el viernes” (GD4)

11 Directorio de lugares de culto del Observatorio del Pluralismo Religioso en España. 2012ko

ekaina


83 83 83

“hay que abrir otras mezquitas porque no entramos ya en ésta; vamos tener que rezar en la

puerta” (GD4)

Gutxiengo erlijiosoen gurtza-lekuen banaketa

Izena Erlijioa Auzoa

Errenteriako Al Mouhsenin

meskita komunitate

musulmana

Musulmanak

Oiartzun, 11, behera

Iztieta – Ondartxo auzoa

Errenteriako Eliza

Ebanjeliko Baptista

Ebanjelikoak Donostia, 19, behea

Iztieta – Ondartxo auzoa

Filadelfiako Eliza

Ebanjelikoa

Ebanjelikoak Parke kalea, z/g

Galtzaborda auzoa

Filadelfiako Eliza

Ebanjelikoa

Ebanjelikoak Isidoro Ansorena, 5

Beraun auzoa

Espainiako Eliza

Ortodoxoa

Ebanjelikoak Santa Klara, 8

Erdialdea

Jehovaren Lekuko

Kristauen Erresumaren

Aretoa

Jehovaren lekukoak Markola, 6

Agustinak auzoa

Gurtza-askatasuna

Erlijio-aniztasunari buruzko eztabaidan komunitate musulmaneko, Eliza

Ebanjelikoko eta Eliza Katolikoko kideek parte hartu zuten, eta onartu zuten

askatasunez eta presiorik gabe praktikatu dezaketela beraien erlijio-gurtza. Eta

gurtza-askatasunerako oztoporik ez izatea funtsezkoa da protagonisten iritziz.

Gurea oso gizarte sekularizatua izatearekin lotzen da, eta horrek nabarmentzen du

erlijio-gertaera bizi dutenek ez dutela gero eta sekularizatuagoa den gizartearekin

aurrez aurre ikusten.

“Errenteria en estos momentos es una sociedad totalmente secularizada y esa misma

situación permite una diversidad bastante normalizada”. (EO1)


84 84 84

“A la gente no le afecta ni mucho ni poco que haya otras prácticas religiosas. Ya llevamos

muchos años en los que en el mismo pueblo ha habido una presencia de católicos,

evangelistas, testigos de Jehová, la mezquita… la vida de prácticas religiosas diferentes lleva

normalizada más de 20 años, donde cada una tiene su espacio.” (EO1)

Premisa horretatik abiatuz, ikusten da lan-eremuan, besteak beste, gai hori

ez dela kontuan izaten komunitate musulmanaren praktikei dagokienez.

“... para el Islam lo más importante es el viernes, pero acá no se puede. En algunos lugares

sí dejan terminar de trabajar antes y las horas las recuperan el domingo u otro día” (GD4)

Musulmanen kasuan, gurtza herrialde musulmanetan praktikatzen zen

moduekin dauden aldeak erantsi behar dira. Onartzen da urteen poderioz gauzak

hobetu egin direla, erlijio-praktikei dagokienez, Euskadin, baina asko hirietako

bizitzaren mendebaldeko antolaketak mugatzen dituzte.

“En Marruecos la mezquita llama a rezar cinco veces al día con parlantes, acá llama una vez

y adentro, no con parlantes a la calle, para respetar las costumbres de aquí, pero en

Marruecos pasa lo mismo, si hay iglesias no tocan las campanas.” (GD4)

Errenteriako meskita duela 11 urtetik dago; Filadelfiako Eliza Ebanjelikoa,

berriz, duela 20 urtetik, eta ijitoen komunitatearekin hertsiki lotua dago.

“Somos todos gitanos, algún payo hay, puede venir cualquiera pero es de gitanos.” (GD4)

Erlijio-adierazpenek erakundeen nahiz gizartearen aldetik jasotzen duten

tratamenduari dagokionez, ez zuten zalantzarik izan azpimarratzeko Eliza

Katolikoak pribilegiozko tratamendua duela estatuaren aldetik.

“Hay grupos más favorecidos, la iglesia católica tiene apoyo del gobierno, subvenciones y

aportes, en cambio, la nuestra (mezquita) no. Se mantiene con donaciones de la misma

gente, no tiene ningún apoyo.” (GD4)

“Nosotros nos sustentamos con las aportaciones de los mismos feligreses y no tenemos

ningún tipo de ayuda” (GD4)

“Nos sentimos un poco discriminados respecto de otras iglesias. El gobierno sí tiene más

interés de sostener la Iglesia Católica porque es mayoritaria.” (GD4)


85 85 85

Gizarte-aurreiritziak

Parte-hartzaileen iritziz, agnostikoen eta ez-sinestunen aldetik datoz aurreiritziak,

bazterketa eta deskalifikazioa, eta horrek bizikidetza-arazoak ere sor ditzakete.

Nabarmentzen dute erlijioren bat praktikatzen dutenen artean bizikidetza eta

errespetua direla araua. Eztabaidan, parte-hartzaileek bakean eta harmonian

bizitzeko modutzat aldarrikatu zuten erlijio-sinesmena, eta jendeak Jainkoarekin

eta bere ekintzekin duen harremana ebaluatzen duela.

“Con la gente de otra religión no hay problemas, con los otros sí puede haber algún

problema de convivencia.” (GD4)

Zailtasun horrek, gainera, komunitate barneko dimentsioa du komunitate

musulmanaren kasuan, eta horretan laguntzen du fededunen komunitateak.

“En el mundo de la mezquita no es fácil el comienzo, sobre todo para las personas que han

venido en el duro trago de la patera y el doloroso paso por Marruecos, no les ha sido fácil ir a

la mezquita y encontrarse con un argelino o marroquí, rezar juntos y estar en el mismo

espacio, porque llevan un experiencia anterior, unas heridas muy profundas en las que no les

es fácil distinguir entre las personas que abusaron de ellas y las personas que son de ese

país.”

“Está la persona que viene y que tiene un modo de vivir lo religioso, que necesita un tiempo

para vivir lo religioso desde su identidad y encontrarse con gente de su religión, que se

reúne de otra manera. No puede ser el planteamiento ‘viene y que se integre a lo que hay’.”

(EO1)

Errenteriako bizilagunek gurtzei begiratzen dieten moduari dagokienez,

meskitaren ordezkariek eztabaidan adierazi zuten bertako biztanleek behatu eta

epaitu egiten dituztela sentitzen dutela, Islama “lur honetakoa ez den” erlijiotzat

hartzen dutela, eta ezagutu gabe, kokapen horretatik, kultura arabiarra eta

islamismoa eztabaidatzen dituela, kontzeptuak nahasiz. Beraien ustez, gainerako

gizarteak aurreiritziz beteta begiratzen dio Islamari, eta horren kausa ezagutza eza

eta komunikabideek etengabe zabaltzen duten mezu estereotipatua direla adierazi

dute.

“Un musulmán practicante con barba, para la gente es un terrorista.” (GD4)

“Somos ratones de laboratorio, quieren saber algo, pasa algo, ahí van a la mezquita.” (GD7)


86 86 86

“Traemos muchas cosas con nosotros, tenemos idioma, tenemos que tener nuestra

carnicería porque la carne tiene que estar sacrificada de una determinada manera, no es

como los latinos que hasta comparten la religión.” (GD4)

Aurreiritziz betetako begirada horrek modu berezian eragiten die zapia

daramaten emakumeei, begirada horrek kaltetuta ikusten baitira.

“El velo siempre dicen es machismo, nadie le obliga a usar a la mujer.” (GD4)

“Una mujer (musulmana) va conociendo amigas de aquí y enseguida le dicen ‘quita el velo,

estás más linda’, siempre hay eso de señalar.” (GD4)

Lan-arloko diskriminazioa ere eragiten du aurreiritzi horrek.

“Un hombre con barba puede trabajar, una mujer con velo no.” (GD4)

“Yo conozco a muy poca gente, mujeres marroquíes. Las chicas, sin trabajar, sin trabajar…

su hermano tiene pastelería y la otra tiene locutorio, y no trabajan. Con pañuelo no pueden

trabajar, es así, aquí… Tengo mi hermana, la más pequeña que yo, tiene pañuelo. Y yo

pienso en ponérmelo, pero ahora no puedo aquí. Es muy difícil, no puedo trabajar con

pañuelo. Pero si yo tengo papeles, pues poner pañuelo enseguida” (Maroko)

“Yo tengo una cuñada y cuando me dice <¡jo! me voy a trabajar y tal>, no, no se lo digo así,

directamente: <igual no te admiten por el pañuelo>, pero dice: <¡ah!, eso son tonterías, eso

lo dices tú>, pero yo sé que no la admitirían en ningún sitio con el pañuelo. Y pasa… hay

muchas mujeres, hay muchas. Ayer, por ejemplo, una me viene aquí también, andaban en

una situación muy difícil para ellos, un matrimonio con un niño y no les dan trabajo en

ningún sitio, por lo que hablábamos antes del aspecto. Y ella, pues, por el pañuelo, por la

forma de vestir, es una mujer… pues, bueno, vamos a decir de pueblo: no se arregla, va con

su pañuelo y la ropa pues… según lo que pilla, se lo pone y no encuentran trabajo y ahora

están viviendo pues de ayudas y eso; y les gustaría trabajar, a los dos, tanto al marido como

la mujer y no encuentran, no les admiten” (Maroko)

“Y para decir, que para aceptar a esta persona para trabajar aquí tiene que quitar el velo,

ella prefiere volver a su país y vivir con su velo. Las musulmanas, muy difícil. Estaba el año

pasado, un año aquí y no ha encontrado trabajo; llamando por periódico, anuncios y es más

difícil, pero ella fue a Valencia y está trabajando ahí, no tiene problema… Para trabajar,

cuando llamas: <¿de dónde eres?> Para el alquiler también <¿de Marruecos? ¡ah! no, no

queremos>” (Maroko)

Ebanjelikoen iritziz, beraien eliza, hori adierazteko modua, ez da

kanpokotzat hartzen, ez dute sentitzen praktika horrengatik behatzen dituztenik,

ezta epaitzen dituztenik ere, baizik eta etniagatik diskriminatzen dituztela.


87 87 87

Eztabaidako parte-hartzaileak, gurtza desberdinetakoak, bat etorri ziren

adieraztean gizarte-inguruneak kultura-maila txikikotzat, gizarte-trebetasun

gutxikotzat hartzen dituztela sinestunak, eta haien harremanetan mendekotasun

heteropatriarkalen ildoak errepikatzen direla, eta modu nabarmenagoan

musulmanen kasuan.

Topaketa-eremuak

Eztabaidaren esperientziaren ondoren, taldeak lehentasunezkotzat jo zuen

kultura arteko eta erlijio arteko truke- eta bizikidetza-espazioak izatea, gizonen eta

emakumeen taldeak bereizita, elkar ezagutzea eta elkarren kultura ezagutzea

sustatzeko. Halaber, herrietako agendetan erlijio-aniztasunari leku egitea ere

proposatu zen, eta espazio horiek eragiteko eta Errenteriako gizarte-, politika- eta

ekonomia-bizitzako alderdi guztietan ahotsa izan ahal izateko espazio izan behar

dutela.

“Sería muy positivo esos espacios, donde se junten mujeres de todo tipo, que haya

intercambio cultural.” (GD5)

Ildo horretan ikusi zuten esperientzia bakarra izan zen agintari politikoekin

egindako bilerak. Kolektibo jakin bati, eta gertaera jakin bati buruzkoak izan ziren,

eta parte hartu zutenen iritziz, amaitu gabe utzi zen gaia.

“Hubo un encuentro con las instituciones, con el tema de lo que pasó en Iztieta, pero

después se calmó y no se hizo nada y fue contra los musulmanes.” (GD4)

Erlijio-arteko eremuari dagokionez, otoitz-egiteko urteko topaketaren bat

lantzearen egokitasuna nabarmendu zen.

“Las distintas expresiones religiosas que existen en el pueblo tendrían que tener un

encuentro anual de tipo oracional. La oración es común a todas las religiones, entonces sería

promover un encuentro, compartir una oración para visualizar lo que nos une, porque

siempre se muestra la diferencia.” (EO1)


88 88 88


89 89 89

10

Gatazka espazio publikoan

Bizikidetza, baterako existentzia eta etsaitasuna.

Kapitulu honetan, gatazkarekin erlazionatutako gaiak eta horrek herritarren

segurtasunean dituen ondorioak landuko ditugu. Atal honen helburua da

Errenteriako udal-bizitzako arloen diagnostikoa egitea, eta lan horretan ezin da

kanpoan utzi egindako hainbat elkarrizketetan agertu den gai bat: herritarren

segurtasunarekin erlazionatutako arazoak, eta immigranteen kolektiboekin lotzea.

Egindako landa-lanak bizikidetza eta baterako existentzia bereizteko

eskatzen duen esparru teoriko batetik abiatzeko aukera ematen digu. Carlos

Jiménez irakasleak koordinatutako “Convivencia social e intercultural en territorios

de alta diversidad” lanean adierazitakoaren ildotik, baterako existentzia elkar ez

erasotzean, itxuraz gatazkarik ez egotean, gauza bat eta bestea “isiltzean” oinarritu

ohi da; azken batean, ezkutuko ez-gatazka batean. Bizikidetza-harremanaren

ezaugarria, berriz, elkarreraginak zehazten du, bestearen onarpenean oinarritutako

bi noranzkokoak. Proiektu honen azterketa-helburu izan diren ataletatik erraz

ondorioztatzen da Errenterian (Euskadiko udalerri gehienetan gertatzen den

moduan) batera existitzeko harremanak nagusitzen direla, bizikidetzaren aurrean.

Bestalde, hirugarren harreman-maila bat gehitzen diegu aurreko bi ereduei:

etsaitasunarena. Maila horretan kanporatzen dira, oro har, immigranteen

kolektiboekiko etsaitasun jarrerak, edo immigranteen kolektibo jakinekikoak.

Etsaitasun-jarrera horiek, gainera, hainbat modutan adieraz daitezke: ahozko

indarkeria, indarkeria fisikoa, iritzi-artikuluak, adierazpena, etab.

Hiru harreman-mailak aurkeztuta, baterako existentziaren eta

etsaitasunaren mailetan kokatuko da orain landuko dugun atala, eta batetik bestera

egingo dugu, gertaera jakin batzuen arabera.


90 90 90

Gatazka-mota. Helburua.

Azterketa honetan egindakoaren moduko landa-lana egitearen bertuteetako bat da

gizarte-eragileen, auzo-elkarteen, erakunde-arduradunen... iritziak egiaztatzea.

Hortik zehaztu dezakegu zer elementuk osatzen duten Errenteriako immigrante-

kolektiboari dagokion gatazka.

Lehen alderdi batek espazio publikoarekin du zerikusia. Espazio publikoko

gatazka lorategiak, kirol-jokalekuak, aisia-lekuak... hartuz adierazten den

udalerrietan ez bezala, Errenteriako iritzi nagusia da espazio-gatazka hori Iztieta

auzoan dagoela, eta, neurri txikiagoan, Igantzin.

Iztietan gertatzen dena gero gehiago zabalduko dugun arren, lehen

elementu hori zehazteko aipatu behar da Iztietari buruz aipatu dugun kasuan

bezala, espazio publikoko gatazka herritarrei produktu edo zerbitzu jakin batzuk

ematen dizkien hirugarren sektoreko negozioak izatearekin lotuta dagoela. Zerbitzu

horien buru immigranteak dira, eta zenbait immigrante biltzen dira haien inguruan.

Gatazka hori definitu dezakeen bigarren elementu bat erlijio-elementu jakin

batzuekin erlazionatuta dago, zehazki, hain zuzen ere Iztieta auzoan dagoen

meskitarekin. Baina, puntu horretan, eztabaida-taldearen iritzia ez da argia.

Zenbait pertsonak bereizi egiten dute erlijio-elementua gatazkatik.

“La problemática que tenemos es con un colectivo en concreto, no con todo el colectivo, hay

que ser claros y decir que la mezquita lleva muchos años en este pueblo y nunca ha habido

problemas.” (EPMPC)

“No hay un componente religioso en la estigmatización”

Hala ere, diskurtsoari erreparatuta ikusten da musulmana, magrebtarra,

arabiarra eta aljeriarra substantiboak sinonimotzat erabiltzen direla. Beraz, hitz

egitean, erlijio batekoa izatea eta gatazka bereizten badituzte ere, alderdi hori erraz

igarotzen da lehenago aipatutako batera existitzeko mailatik etsaitasunaren

mailara.

Nork sortzen du/dute gatazka? Subjektua.

Aipatu berri ditugun arloetan gatazka sortzen duen subjektuaren edo eragilearen

gaia lantzeko orduan, badirudi egindako elkarrizketatan ondorioztatzen dela ardura

hori immigrante magrebtarren kolektiboari egozteko joera argia dagoela. Ezin dira

zehatzago zehaztu termino geografikoetan magrebtarren jatorria osatuko luketen


91 91 91

nazionalitate batzuk, diskurtsoek ez baitute ñabardura horretara jotzen, eta bereizi

gabe erabiltzen baitira magrebtarra, arabiarra edo mairua terminoak.

Eragilea edo eragileak zehazteko pixka bat aurrera eginez gero, ikusi zen

elkarrizketatutako jende gehienak magrebtar gazteen kolektiboa aipatzen zuela:

“Hay un problema real con los menores. Sí hemos tenido problemas acá y en otros

municipios y se mantuvieron reuniones con diputación que es la que tiene la competencia.”

(EPMPC).

“Hubo un brote de incidentes que disparó todas las estadísticas y estaban originados en su

gran mayoría por chavales inmigrantes. Desde ese punto de vista sí fue un momento de que

las alarmas se encendieron.” (EPMPC).

Gazteen kolektibo horri buruz aritzean, orokortzeak eta jarreren

zehaztasunik eza, jende-kopuruaren zehaztasunik eza... nabarmentzen dira

diskurtsoan. Eta zehaztasun handiagoez aritzean, oso gertaera zehatzak aipatzen

dira.

“en las últimas fiestas patronales hubo un tipo de música muy concreto Bora –Bora y

alrededor de este tipo de baile se originaron incidentes concretos que sí estaban relacionado

con esto: el aumento de robos en esa zona, en ese día concreto y la presencia de jóvenes

latinos” (EPMPC).

Gai horri erreparatzen dioten auzotarrek aipatzen duten gatazka sortu duen

eragilea edo kausa bat ere ez da ikusten; laburbilduz: "hona etorri ziren, eta

arazoak hasi". Horri dagokionez, fenomenoari buruzko azalpen interesgarria

ematen duen kontakizuna nabarmendu nahi dugu, ikuspegi historikoa duena:

“Hace muchos años se puso de moda, que había inmigración temporal relacionada con

barcos cubanos. Venían al puerto de Pasajes eran bastantes y en el pueblo se los trataba

muy bien, había problemas, eran inmigrantes pero diferentes a los que tenemos ahora

(EPMPC).

“aquí el colectivo que más afecta es un colectivo muy determinado. No sé si se puede hablar

de estigmatización porque es un solo colectivo que se concentra en ese barrio donde se

enfoca todo: los magrebí.” (EPMPC).

“No se llega a decir ni a señalar una acusación concreta, subyace ahí. No se dice estamos en

contra de los magrebíes porque son delincuentes, se dice ‘estamos en contra de la

delincuencia’. Hay delincuentes que son magrebíes”. (EPMPC).


92 92 92

Kolektibo horrekiko gatazkaren pertzepzioa datuek zer puntutaraino

arrazoitzen duten aztertzeko modu on bat da estatistikekin egiaztatzea.

Errenteriako delituen ezaugarriak aztertuta ikusten da kasuen % 99 kasu

gehienetan bertako biztanleriari egindako lapurretak eta ebasketak direla. Gai horri

buruzko azterketa batzuek erakusten dutenez, adin txikiko arau-hauslea

delinkuentzia–gizarte-bazterketa–drogak trinomioarekin lotu da, eta Viaderolek

adierazten duenez (2004), egokitu gabea–kalea–drogak–delitua ardatzean zehaztu

da.

Hori bai, bilakaera bat ikusten da gizarte-pertzepzioan: egun, adin txikiko

arau-hausle immigrantera jo da, immigrazio-fenomenoa hazi eta gure gizartean

gurasorik gabeko adin txikikoak izatean. Delinkuentzia beldur pertsonaltzat hartzen

du iritzi publikoak, arazo errealtzat baino. Iritzi eta ekintza horiek taldean

adierazten direnean, iritzi-giro bat sortzen da, eta delinkuentziari buruzko ideologia

bat sortzeari bide ematen dio horrek, "iritzi-korronte" jakin batzuez elikatuari. Eta

horri guztiari delinkuentziaren eta immigrazioaren arteko lotura eransten badiogu,

klase politikoak, poliziak eta eragile juridikoak "betetako profeziari" lagunduko

diote, “gizarte-bakearen” mesedetan.

Julio Bordasen iritziz12, immigranteak, oro har, aurreiritziz betetako “sen

onaren” arabera, “errudun” ez bihurtzeko eraginkorrena da gaizkileak nor diren eta

haien profil soziodemografikoa zein den azaltzea, eta adina, generoa eta jatorrizko

herrialdea argitzea, baita haien ekonomia-, kultura eta giro-baldintzak ere. Horri

dagokionez, garrantzitsua da gazte etorkin arau-hausleei buruzko azterketak

nabarmentzea; adibidez, Cesar San Juanek zuzendua: “Evaluación de la

intervención educativa y análisis de la reincidencia en la Justicia de Menores en la

CAPV”13. Txosten horrek 2003 eta 2007 epea hartzen du kontuan, eta berrerortze-

tasa —alegia, Justiziak lehen delituzko ekintzaren ostean emandako neurria bete

ondoren berriro ere delituren bat egitea— % 28,1ekoa dela adierazten du. Baina

bigarren azterketan, 2006-2009 epeari dagokionean, % 17,7ra jaisten da ehuneko

hori. Arau-hauste penala egiten duten adin txikikoen profilari dagokionez, eta 2003-

2007 epeari dagokion azterketako datuen arabera, % 74 autonomia-erkidegoan

jaioak dira, eta % 17,6, atzerritarrak. Gainerakoak beste autonomia-erkidego

batzuetakoak dira.

12 Julio Bordas Martínez. Aspectos sociodemográficos que contribuyen a explicar la conducta criminal. IV. FOESSA txostena, 2008. 13 Evaluación de la intervención educativa y análisis de la reincidencia en la Justicia de Menores en la CAPV. César San Juan Guillén eta Estefanía Ocáriz Passevant. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia. Gasteiz, 2009


93 93 93

Erakundeen esku-hartzea

Herritarren segurtasunaren arloko udal-sailei dagokienez, elkarrizketatutako

auzotarrek adierazitakoaren kontra egiten duen iritzia nabarmentzen da.

Herritarren segurtasunaren erantzuleen arabera, Errenteriak, Gipuzkoako beste

hiriek bezala, ez du hiria segurua ez den hiri bihurtzen duen delinkuentzia- edo

marjinazio-arazorik. Auzotar gehienen iritzia da hiria segurua eta lasaia dela, eta

auzo eta sektore jakin batzuk nabarmentzen dituzte ez-segurutzat eta

gatazkatsutzat. Eremu horietan, immigrazioarekin lotzen dira gatazkak, arazoak eta

segurtasunik eza, eta, zehazki, jatorri magrebtarreko biztanleriarekin.

Herritarren Babesa Sailaren arduradunek adierazten dute herria

"immigranteen hiritzat" ikusten dela; auzotarren artean, berriz, kontrako

pertzepzioa dago immigrazioak bizikidetzari modu negatiboan eragiten diola uste

dutenen eta hala dela uste ez dutenen artean. Iztieta auzoa eta jatorri

magrebtarreko biztanleria dira begirada guztien jomuga, eta, horrenbestez,

beharrezkoa da bizikidetza-programak sustatzea.

Auzoetan, auzotarrek ez diete sinesgarritasunik ematen estatistikei, haien

ustez lapurreten eta ebasketen biktimek ez dutelako salaketarik aurkezten,

iruditzen baitzaie ez dela kontuan hartuko, askotariko faktoreengatik, eta

erakundeen esku-hartzea eskatzen dute. Erakundeek kultura arteko bitartekaritzari

bide eman beharko liekete, baliabideak jarriz, gatazkak prebenitzeko eta ebazteko,

baita kaleko jendea (hezitzaileak) eta udaltzaingoa prestatu ere.

“se está incidiendo en ello en los cursos de formación, más que nada en tema de género,

más que en inmigración.” (EPMPC)

Horrek guztiak pentsarazten du alde bat dagoena erakundeen eta auzotarren

artean, eta udalak egoera horiei erantzuteko orduan ageri den konfiantzarik eza

islatzen du. Hori kontuan izan beharreko elementu garrantzitsu bat da, gai horri

buruzko edozein azterketak, gai horri aurre egiteari dagokionez, erakundeen esku-

hartzea behar baitu, kasu honetan udalarena.

“En Galtzaraborda ya tenemos problemas concretos, por cosas muy concretas como puede

ser el trapicheo, y el respeto a las normas de cosas que se dan por supuesta y que para esta

gente no es así” (Eztabaida-taldea)

“No hay mediación intercultural en estos temas, porque quien ha liderado todo es el

ayuntamiento y estamos esperando a que el ayuntamiento adopte alguna resolución”

(Eztabaida-taldea)


94 94 94

“En Galtzaraborda tenemos problemas con los gitanos y me da igual qué gitanos, porque

hagas lo que hagas, por más que pongas toda la voluntad del mundo acabas de ellos hasta el

gorro y no puede ser, es insufrible.” (GD6)

Iztieta, begirada guztien jomuga.

3.417 lagun bizi dira Iztieta auzoan, herritarren % 8,6. Auzo horretan, 344

atzerritar bizi dira, munduko 36 lekutakoak, eta auzoko biztanleriaren % 10,67

dira.

IZTIETA –ONDARTXO: Biztanleria jatorriaren arabera

ALEMANIA 4

ANGOLA 1

ALJERIA 9

ARGENTINA 10

BELGIKA 1

BOLIVIA 8

BRASIL 14

BULGARIA 1

KAMERUN 1

TXILE 5

TXINA 11

KOLONBIA 25

KUBA 6

EKUADOR 37

ESPAINIA 3073

AEB 1

FRANTZIA 8

BRITAINIA HANDIA 1

EKUATORE GINEA 5

HONDURAS 14

HUNGARIA 1

INDIA 4

ITALIA 4

MAROKO 76

MEXIKO 3

MONGOLIA 9


95 95 95

NIKARAGUA 17

NIGERIA 7

PARAGUAI 1

PERU 7

PORTUGAL 33

DOMINIKAR ERREPUBLIKA 6

ERRUMANIA 2

SENEGAL 5

URUGUAI 6

VENEZUELA 1

Guztira 3417

Mikel Zabaletaren iritziz, “1950eko eta 1960ko hamarkadetan sortutako

auzoa da, biztanle-nahaste garrantzitsua duena. Penintsulako hainbat lekutako

immigrazioa oso garrantzitsua izan zen arren, nagusia ez esatearren, herrialdeko

jendea ere bazen, eta haien agerpena ere kontuan hartzekoa da. Guztiak batzen

zituen elementuak adina eta langile-baldintza ziren nagusiki. 1970eko eta 1980ko

hamarkadetan nire belaunaldiko jendeak ezagututako Iztieta bikote gazteek eta

haien seme-alabek osatutako auzoa zen, haur askoko auzo gaztea. Esan beharra

dago, halaber, fama txarra zuela auzoak garai hartan. Ez da ahaztu behar han

zeudela orduko “prostituzio leku” bakarrak, eta “Iztietako lagun-talde” zeritzon

garaia ere izan zela. Urte haietan, kalte handia egin zion auzoari heroinak, horrek

zekarren guztiarekin. Orduan ere hitz egiten zen “herritarren segurtasunik ezaz”,

beraien dosia lortzeko diru azkarra bilatzen zuten “heroinazaleek” egindako

lapurreta eta ebasketak zirela eta14.

Auzoaren ikuspegi berari eusten zaio oraindik ere. Hala ere, 2009ko

uztaileko gertaerek arrastoa utzi zuten kolektiboaren inkontzientean, eta gizarte-

gatazka, delitua, prostituzioa, marjinalitatea eta immigrazioa hiriko guztizko

biztanleriaren % 0,87 horrengan pilatzen da. Iztietan bizi diren immigranteengan.

“hay actuaciones policiales en Iztieta y por las circunstancias que ocurren en ese barrio,

pero prostitución siempre hubo en el barrio y mucho más de la que puede haber ahora, que

dentro de la prostitución es de lo más discreto que puede haber” (EPMPC)

14 Mikel Zabaleta, Iztieta Anatomía de un conflicto Oarso 12


96 96 96

“en Iztieta existe un conflicto muy gordo y muy grande, sobre todo con la gente marroquí,

entonces siendo realista es un problema y no hacemos nada negando” (GD6)

“En Iztieta la gente está cansada de que le roben la compra del auto, no todos son iguales

pero es esa gente (marroquíes), molestan, te tocan el timbre” (GD6)

Estatistikoki, atzerritarren pilaketa hirikoa (% 7,31) eta probintziakoa

(% 6,5) baino handiagoa da Iztieta auzoan. Aniztasun hori nabarmena da kalean,

eta aldaketak beste modu batera jasotzen dira. Zenbait jenderentzat leku

ezezagun, ulertezin bihurtzen da.

“Lo de Iztieta fue un cambio grande. Conocí Iztieta cuando no había Mezquita, había

carnicería, pequeños comercios ocupados por gente de aquí desde hace 20 años y cuando

esos negocios se han ido cerrando y ocupando por otro tipo de gente que venía de afuera

con otro tipo de tiendas, otro tipo de carnicerías y con otros usos de esos locales ha creado

eso de que se nos está cambiando el barrio y queremos el barrio como estaba” (GD2)

“El choque en Iztieta es que en determinados días viene gente que no es del barrio y en un

80 por ciento son extranjeras”. (GD6)

“Un día bajas y te encuentras gente de otros países todos juntos ahí están en la calle y los

ves. Están todos en un local y enseguida pensamos qué están haciendo ahí, no se

relacionan, se crean pequeños guetos” (GD6)

“En Iztieta el hecho fue grave, la respuesta fue preocupante y la difusión exagerada y así

quedó, no hubo respuesta y está latente.” (EO2)

“En 14 años nunca hubo problemas, acá el brote fue con los chavales y si se llevan la

mezquita no hay nada y los índices de delincuencia de Iztieta son como en todos los barrios

y es menor incluso que otros de la zona.” (EPMPC)

Lehenago aipatu dugun harremanen hiru ataletan, Iztieta auzoa da, agian,

immigranteen kontrako iritzi gehien jasotzen dituen auzoa. Bestalde, udalak hartu

beharreko neurriekiko konfiantza faltari buruz lehenago egindako behaketari

dagokionez, sentipen hori are argiago adierazten da Iztietaren egoera jakina

aztertzean.

El único conflicto que tenemos en el que está presente la inmigración es Iztieta. Cuando

surgió el conflicto en Iztieta, vino un mediador del Gobierno Vasco que estuvo haciendo no

se qué. Ése lo cogieron los políticos directamente porque no hay departamento que lo pueda

agarrar” (EPMPC)


97 97 97

Denen artean Iztieta auzoko gatazkari buruzko azterketa bat egin nahi bada,

argi definitu behar da zer jarrerak merezi duten auzotarren gaitzespena. Eta,

horretarako, auzoko arauen kontrako jarduerak (gizabidea) eta zigor penala merezi

duten delitu-ekintzak bereizi behar dira. Dena den, garrantzitsua da kolektiborik eta

pertsonarik ez erlazionatzea gatazkarekin, ezaugarri moduan. Manel Delgado15

irakaslearen hitzetan, indarkeria ezin dugu hartu talde jakin batzuei aplikatzeko

“substantibotzat”, baizik eta praktika jakin batzuei lotzen zaien “adjektibotzat”,

zeinak testuinguru soziokultural desberdinetako balio eta logika jakinetan

oinarritzen baitira.

Indarkeriazko praktikak sakon aztertu nahi izanez gero, azpiko balioei

buruzko diskurtsoa prestatu behar da, eta eztabaida sortu gazte-talde horien

artean. Hori da gizartearen esku-hartze on batek landu beharko lukeena.

Horrenbestez, ez da haien gizarteratze-praktikak estigmatizatu behar, baizik eta

haien elkarreragin- eta bizikidetza-espazio eta -egoerak baliatu eta sustatu, balioen

ikuspegitik lantzeko, haiekin eta haietatik.

15 Manel Delgado. La violencia com recurs i com a discurs. 1999. Bartzelona, Secretaria General de la Joventut.


98 98 98


99 99 99

11

Ondorioak eta jarduera-ildoak

Gogoeta orokorrak

Errenteriako immigrazioari buruzko diagnostikoaren azterketa honetarako egindako

elkarrizketen eta eztabaida-taldeen azterketaren emaitzaren bidez, herriko

bizilagunen artean, baterako espazio eta arloetan bizikidetzaren noranzko biko

prozesua gauzatzeko moduari buruz ia ehun lagunek duten iritzia jaso ahal izan

zen. Landutako arloak hauek izan ziren: gizarte-zerbitzuak, hezkuntza, kultura,

gazteria, kirola, euskara, emakumearen egoera, erlijio-praktikak eta herritarren

babesa.

Alde horretatik, esan daiteke ez dela jatorri desberdineko auzotarren arteko

harreman normalizatuak eragozten dituen gatazkarik, baina garbi geratzen da

bertako biztanleriaren eta atzerritarren arteko bizitza elkarrekiko existentzia dela

bizikidetza baino areago. Bizikidetza gizartetzat jende guztiarentzako balio berak

dituen gizartea hartzen da, eta baterako existentziatzat talde desberdinen arteko

bizikidetasun moduko bat. Itxurazko “normaltasun” horrek inkomunikazio- eta

bereizketa-egoerak sor ditzake batzuetan, eztabaida-taldeetan nabarmendu zenez.

Izan ere, Marokoko eta Errumaniako ijitoei buruzko aurreiritzi eta estereotipoetan

oinarritutako iritziak agertu ziren.

Nabarmendu beharreko beste datu bat da auzotarrek zer erabilera ematen

dioten “immigrante” hitzari, Europar Batasunaz kanpoko atzerritarrentzat erabiltzen

baitute. Mendebaldeko Europako atzerritarrak ez ditu kategoria horretan sartzen

gizartearen imajinarioak. Bada, halaber, Espainiako beste puntu batekoa

izateagatik bere burua immigrantetzat hartzen duenik. “Soy de afuera, soy de

Cáceres”, bertan hiru hamarkada baino gehiago daramatzan arren.

Talde horren barruan, Errenteriako egungo kultura-aniztasunaren

testuingurua interpretatzeko bi modu identifikatu ahal izan ziren.


100 100 100

Batetik, beraien migrazio-prozesuak bestelakoak izan zirela eta egungoekin

ezin direla alderatu interpretatzen dutenak, beraien bizitza leku honetan bizi dutela

argudiatuz: “vinimos, trabajamos, invertimos aquí”. Ikuspegi hori Europar

Batasunaz kanpoko pertsonek bertan bizi-proiekturik garatzen ez duten ideiarekin

osatzen da: “todo lo que ganan lo mandan a su países, no dejan nada”. Bestetik,

immigranteekiko enpatia sentitzen dutenak daude, beraiek bizi izandako migrazio-

ibilbide bera ikusten baitute haiengan: “veníamos sin nada, porque nos traía un

cuñado o un amigo y lo que ganábamos lo mandábamos a nuestras familias y,

apenas podíamos, nos íbamos al pueblo.”

Iztieta eta Galtzaraborda auzoetako egoerak bereziki aztertzea merezi du,

gatazken erreferente baitira kultura-aniztasunaz hitz egiten denean, eta auzotar

batzuentzat tentsio-puntu handietara iristen ari da kaleetako egoera, eta denboran

zehar auzoan izandako “baterako existentzia” normalizatua zailtzen du horrek.

Auzo horietan bizi den jendearentzat, jendearen jatorriarekin eta etniekin

identifikatzen dira gatazkak: “ijitoak”, “errumaniarrak”, “marokoarrak”,

“magrebtarrak”, “musulmanak”, “aljeriarrak”, etab. Bi talderen estigmatizazioa

nagusitzen da: “ijitoena” eta “marokoarrena”. Halaber, eztabaida horretatik

ondorioztatzen da kultura-aniztasunari buruz sentsibilizatu behar direla herritarrak,

oztopoak baitaude onartzeko sistema demokratikoa eta bizikidetza jende-talde

jakin bat orokortzen eta estigmatizatzen duten diskurtsoak errepikatzera: “me da

igual que los gitanos o rumanos sean del barrio, estamos hasta …”

Atzerritarren eta bertakoen arteko integrazioa erakunde-erantzukizuna bada

ere, egia da hori inoiz ez dela lortuko bertako komunitateak eta hura osatzen

dutenek irmotasunez parte hartzen ez badute; alegia, administrazioak, gizarte-

eragileek eta herritarrek”16. Horrenbestez, osoko politika bat garatu behar dela

nabaritzen da, kultura-, etnia-, erlijio- eta gizarte-aniztasuna eta herritarren

eskubide politiko, sozial eta ekonomikoak bizikidetzarako parametrotzat hartuko

dituena.

Diagnostiko honen esparruan, zehaztu behar da Errenterian Errumaniako

ijitoen talde bat dagoela. Gizartetik baztertuta dago, eta bertako ijitoenaz bestelako

egoeran bizi da, kalean eta baldintza ezegonkorretan (kokalekuetan). Azterketa

honetarako ez zen haiekin hitz egin, elkarrizketak egiteko eta eztabaida-taldeetan

parte hartzeko erabilitako bideak ez baitira biztanleria horrengana iristen. Azterketa

honetan, ez da biztanleria horren egoera txertatu, hein batean, haien berezitasun

16 ZARAUZKO UDALA. Plan Local de Inmigración de Zarautz


101 101 101

eta mugengatik, baina bistakoa da bertako biztanleriaren parte direla, eta udalak

politika batzuk egin behar dituela haientzat.

Laburbilduz, kategoriak eta baita espazioak ere bereizten dituen “etorkina

versus herritarra” paradigma bera, erronka handia da, hain juxtu, paradigma hori

gainditzera bideratuta egon behar duen udal-politika sustatu nahi badugu. Eremu

pribatua eta publikoa bereizi egiten dira eta azken hau nabarmentzen da gatazkarik

gabeko eremu gisa. Horrela ondorioztatzen da, gatazka, desberdintasunaren eta

aniztasunaren ondorio dela. Hortxe eragin behar dute, hain juxtu, erakundeen

politikek, lehen aipatu paradigma hori berformulatuko duen eta bizilagun

kontsideratzen direnen eta ez direnen arteko mugak gainditzen lagunduko duen

diskurtso argi eta irmoa eginez.

Balio zibikoekin konpromisoa duen udal ororen jardunean kultura zibiko hori

islatu behar den neurrian, Errenteriako errealitatera egokitu behar du Errenteriako

Udalaren jardunak eta “aniztasunaren aldeko politika zibikoa” jarri martxan.

JARDUERA-ILDO NAGUSIAK

Goialdean aipatu planteamendu teorikoa kontuan hartuz, ikerketa honen emaitzak

helburu orokor eta jarduerarako printzipio orokor batzuk formulatuz eta hainbat

helburu estrategiko zehaztuz jaso ditugu. Finean, horiek izango dira “ohiko”

integrazio-planetan neurri edo proposamen gisa jasotzen direnak eta ikerketak jaso

dituen arloen arabera bereiziko ditugu.

HELBURU OROKORRAK

Puntu honetan Richard Zapata-Barrero irakasleak kultur-arteko estrategien

diseinuan laguntzeko Red de Cuidades Interculturales-entzat (RECI) landutako

eskuliburuan jasotako hainbat proposamen hartuko ditugun kontuan.

Aniztasunaren kultura sustatzea. Ez da kultur-aniztasuna sustatu behar dena:

erronka aniztasunaren kultura sustatzea da. Alegia, aniztasuna bera Errenteriako

Udalak garatuko duen kultura publikoa eta zibikoa bihurtzea. Aniztasuna erabiltzea

udalerriaren garapena eta kohesioa lortzeko baliabide publiko gisa.

Udalerriaren garapena elkarren egitasmo gisa. Aniztasuna osatzen dutenek

elementurik partekatzen ez badute ez du zentzurik kultur-artekotasunaz hitz

egiteak, kultur-arteko ereduaren ezinbesteko osagaia baita elementuen arteko

harremana. 2025 Plan Estrategikoa tresna eraginkorra izan daiteke herrian


102 102 102

inplikazio-prozesu hori planifikatzeko, elkarbizitzaren inguruko politika publiko bat

artikulatzeko beharrezko den harreman hori eraikitzeko erreferente gisa.

Norberaren eta elkarren-aitortza, aniztasunaren politika aktibo bat eginez.

Etorkinen etorreraren ondorioz, aniztasunaren adierazpide berriak daude,

identiteekin lotuta daudenak: erlijioarekin, hizkuntzarekin, jatorriarekin eta

nazionalitatearekin. Aniztasunaren adierazpi berri horiek, dagoeneko badiren horiei

gehitzen zaizkie, eta horiek guztiek osatzen dute gaur egun Errenteria den gizarte

anitzaren testuinguru hori.

Aniztasuna egokitzeko prozesuan, aniztasunaren adierazpide horiek guztiak

berdintasunez izan behar dute aitortuak eta elkar errespetatu behar dute. Baina

aniztasunaren dinamikek bere bidea egin dezaten uzten badugu, bizitza paraleloen

testuinguru batera joango gara. Horien arteko harremanean oinarritutako politika

zibiko baten beharra dago, beraz.

Aniztasunaren kultura, epe ertaineko helburu gisa. Zapata-Barrero

irakaslearen planteamenduekin jarraituz, lehen aipatzen genuen politika zibiko hori

gutxikako prozesua da. Batetik, beharrezkoak dira sozializazio-prozesuak, berdinen

arteko errespetua sustatu eta elkar ezagutuz, aurreiritziak gainditzeko.

Bestetik, elkarren aitortzaren ondoren, aniztasuna presente ez zegoen

adierazpen sozialen dekonstrukzioa dator, ez aniztasuna sustatuko duen kultura

eraikitzeko, aniztasunaren kultura eraikitzeko baizik.

Azkenik, aniztasunaren kultura hori, gizarte-gatazken potentzialen politika

erregulatzailea ere bada. “Zenbat eta aniztasuna handiago, orduan eta gatazkarako

aukera gehiago” maiz planteatzen den ekuazioa, parametro horretatik baino ezin da

gainditu. Errenteriako Udalari dagokio, bere bizilagunen artean pedagogia egitea,

ongi azalduz aniztasunak duen gatazkarako potentziala posible dela erregulatzea

aniztasunaren kultura deitu duguna txertatuko duen kultura zibiko baten bidez.

HELBURU ESTRATEGIKOAK

Aniztasuna prozesu historiko gisa

Errenteria Gipuzkoako hirugarren hiria da biztanleriari dagokionez, eta 40.000

bizilagun inguru ditu, ehun jatorri ingurukoak. Horrek aniztasuna modu orekatu eta

bidezkoan kudeatzera behartzen du, bizikidetza bermatzeko, baita espazio

publikoan eta udalaren eskumeneko eremuetan gatazkak prebenitzea eta ebaztea

ere.


103 103 103

Udalerriaren ezaugarrietako bat azken 10 urteetan izandako migrazio-

mugimendua da. Errenteria Espainiako beste komunitate batzuetako milaka

langileren eta haien familien helmuga izan zen XX. mendearen bigarren erdialdean.

XXI. mendean, berriz, neurri txikiagoan bada ere, Hego Amerikako eta Afrikako

askotariko langileen jomuga da, eta demografia-osaera hori presente dago

herritarren bizitzan.

Egungo errealitatearen azterketak, migrazio-fluxuen inflexio-puntu bati

buruz jardutera garamatza. Oro har, jendea itzultzen ari dela ikusten da,

Gobernuak zehaztutako bide formaletatik kanpo. Itzulera lasaia da, pixkanakakoa,

eta geografia-hurbiltasunak joan-etorriko prozesuei bide ematen die. Hala ere,

jendea itzultzen ari den arren, immigranteak etortzen ere ari dira, bai Espainiatik

kanpoko lurretatik, bai beste autonomia-erkidego batzuetatik. Espainia eta zehazki

Euskadi immigrazioaren lurralde hartzailetzat finkatu diren arren, egoera horrek ez

du saihesten iriste hori denbora zehar errepikatzen diren arazo batzuez inguratuta

egotea.

Aniztasuna kudeatzeko tresnak

Immigrante kontzeptua autoerreferentziala da Europako Batasunatik kanpoko

jendearentzat, “etorkina naiz, Honduraskoa naiz”, eta Espainiako beste leku

batzuetakoentzat: “ni ere etorkina naiz, Cacereskoa naiz”. Auzotarrei dagokienez,

“immigrante” hitzak erkidegoz kanpoko jendea definitzen du, inolako zalantzarik

gabe. Biztanleria-talde batentzat, “immigrante” hitzak euskaldunak ez direnak

hartzen ditu, eta horrek gatazkaz aske ez dauden definizioak eragiten ditu kasu

batzuetan, eta, horrenbestez, kontuan izan behar da Errenteriako aniztasuna

kudeatzeko orduan.

Bizikidetza kulturaniztuneko politika publikoak diseinatzeko, eta Gipuzkoako

beste udalerri batzuek izandako esperientziei begira, komeni da Aniztasun Arloa

definitzea, udalaren zerbitzu guztietan kultura-artekotasunaren aldagaia

txertatzeko. Horretarako, baliabideak esleitu behar dira, eta udal-organigrama

egokitu. Diagnostiko honetarako erreferentetzat hartutako Gipuzkoako Udalek

zeregin hori betetzen duen immigrazio eta aniztasun teknikaria dute.

Kultura-aniztasuna kudeatzeko udal-politiketarako aukeratzen den irudia

aukeratzen dela, komeni da jarduera-ildo orokorrak definitzea, eta lau arlotan

bereizi ditugu: harrera, sentsibilizazioa, parte-hartzea eta prestakuntza.


104 104 104

a) HARRERA

a.1. Udalak harrera antolatu behar du

Hirira iristean, harrera-fasean beharrezkoa den informazio emateko bide formal eta

informalak daudela ikusten da. Bide informalak immigranteen kolektiboetatik iritsi

ohi dira, sareak sortzen baitituzte, eskuarki, nazionalitatearen edo jatorrizko

eremuaren araberakoak. Baina bide formalek beti ez dute informazio fidagarria

ematen, eta, batzuetan, gehiegikeriak egiten dira etxebizitza bilatzeko edo erroldan

izena emateko prezioak zehazteko orduan.

Muchos compatriotas en vez de ayuda, casi los extorsionan, alquilan habitaciones no

empadronan, no les mencionan las ayudas sociales. Los cauces de acogida que estamos

intentando son incipientes. La gente no conoce los derechos, posibilidades y accesos a los

servicios. (ETINM3)

Iritsi berri den biztanleak izaera publikoko oso erreferente argia izan behar

du, erroldan izena ematearekin, osasunerako, eskolatzeko, euskara ikasteko,

prestakuntza-ikastaroak egiteko sarrerarekin eta beste hainbat alderdirekin

zerikusia duena. Garrantzitsuena da udalak erreferentziazkoa eta kalitatezkoa

izango den harrera-zerbitzua sustatzea, beste bide informalen batzuen bidez

izan daitekeen eskaera erakartzeko.

a.2. Erroldatzea Harrera Zerbitzuaren abiapuntu gisa

Erroldan izena ematea funtsezko elementu bat da atzerritarrentzat (gizartean

errotuta egotean lortzen den baimena) eta gizarte-zerbitzuei begira (diru-sarrerak

bermatzeko errentarako sarrera) eskubide jakin batzuk eskuratzeko. Erroldan izena

ematea udalaren eskumena soilik denez, estatuak arautzen duen arren, jarduerak

erroldan izan ematea erraztu behar du, horri buruzko estatuko legeen mugetan.

Es cierto que llegan muy mal, con mucho desconocimiento con muchos problemas

El tema del padrón, el empadronamiento es importantísimo, porque el arraigo lo

tienen lejos. No pueden comprobar el empadronamiento continuado. (ETINM4)

a.3. Erroldatzea erraztu gizarte-bazterketa ekiditeko

Horri dagokionez, eta Arartekoaren 2011ko urriaren 17ko 5/2011 Gomendio

Orokorrarekin bat etorriz, gogora ekarri behar da Udalek errondan sartu behar

dituztela etxebizitza eraginkorra udalerrian dutenak, bizi diren etxebizitzaren

okupazioaren legezko titulua izan ala ez, edo dituen bizigarritasun-baldintzak

dituela, edo udalerriaren hirigintza-plangintza gidatzen duen araua edozein izanik


105 105 105

ere; izan ere, udalerrian bizi den jendearen erregistro bat da, eta nahikoa da

egoera hori zuzenbidean baliozkoa den edozein frogaren bidez egiaztatzea.

Etxerik gabeko jendea egotea edo erroldan izena emateko zailtasunak dituen

jendea egotea Errenteriako bizilagun batzuen arazoa izan daiteke, eta, bestea

beste, etorkin ugarirena. Horren harira, gogora ekarri behar da egungo legediak,

erroldan izena emateari dagokionez, infraetxeak ere kontuan hartzen dituela

baliozko etxetzat (esaterako, txabolak, karabanak, kobak, etab.), baita sabairik ez

izatea ere; "alegiazko erroldatze" deritzona da, eta udaleko gizarte-zerbitzuen

kontrola eta gainbegiratu soilik behar dute.

El padrón es la puerta de entrada, cuando se empadronan ya tienen un recorrido

hecho. Una persona que vive en un sitio y no la quieren empadronar tiene que

buscar empadronarse. Cuando llega el empadronamiento ya tiene un status, puede

acceder a la asistencia sanitaria (veremos qué pasa) y acceso a los servicios

sociales y todo pasa por el padrón y el padrón tiene dificultades (ETINM3).

Aipatu dugun Arartekoaren gomendioarekin jarraikiz, adierazi behar da

erroldan izen ematea eskubide batzuekin lotuta dagoela (osasun edo gizarte-

babeserako eskubidea, esaterako), eta horrek bide ematen diola ahultasun-egoeran

dagoen jendeak bazterketa-prozesu larriagoak saihesteari. Era berean, erroldan

izena emateak erraztu egingo die udalerrian bizi eta etxerik ez dutenei, eta gizarte-

eta lan-loturak zehazteko edo berrezartzeko lekurik ez dutenei, gizarteratzeko

bidean lagunduko dieten gizarte-babeserako programetan txertatzea.

Egoera horretan, infraetxeen kasurako, jarduera-protokolo bat zehaztea

gomendatzen da, eta udalaren gizarte-zerbitzuek esku hartzea. Horretarako,

alegiazko erroldatzea baliatuko da. Erroldan baja emango den kasu guztietarako,

audientzia-izapide bat zehaztuko da, pertsona horri baja emango zaiola

jakinarazteko. Horrez gainera, erroldan izena zer datatan eman zuen automatikoki

egiaztatu ezin den kasuan, eskaeraren aurkezpen-data egiaztatzea gomendatzen

da. Horri dagokionez, pertsona horrek udalaren gizarte-zerbitzuetan informazioren

bat jaso duela adierazten duen ziurtagiriren bat eman beharko litzateke. Errolda bi

urtean behin berritzen den kasuetan, aurretiaz eman izapide horren berri kasu

horrek eragiten dienei, eta errolda berritzeko sistema malguren bat zehaztu.

a.4. Baliabideen gida osatu

Harrera Planak arlo horren ardura duten langileen prestakuntza jaso beharko luke,

arlo hauei dagokiena: Atzerritarren Legea, migrazio-prozesuak, familia-bateratzea,

gurasorik gabeko adin txikiko atzerritarrak, etab. Horrek egoki diren gizarte- eta


106 106 106

kultura-zerbitzu eta -baliabideetarako sarrera erraztuko du. Horren adibide bat izan

daiteke zenbait hizkuntzatara itzulitako baliabide-gida bat, herritar bat

udalerrian autonomiaz mugitzeko beharrezkoa den informazio guztia

jasoko duena: banketxeak, osasuna, eskola eta hizkuntza-ereduak, gurtza-lekuak,

merkatuak, enplegua eta energia-zerbitzua. Baita larrialdietarako laguntza-

zenbakiak ere. Alegia, baliabideen zerrenda izateaz gainera, kudeaketei buruzko

informazioa emango duen gida.

a.5. Hizkuntza-aniztasuna

Gizarte-zerbitzuak dira, kasu askotan, etorkinek erakundeekin duten lehen

harremanaren gunea, eta, horrenbestez, garrantzitsua da arlo horrek zenbait

zerbitzu izatea Errenteriako errealitate soziolinguistikoari buruzko informazioa

emateko, baita eskoletara bideratu daitekeen itzulpen-zerbitzua izatea ere,

bizilagun berriei informazio zehatza eta beraien beharretara egokitua ematea

bermatzeko.

a.6. Kale-hezitzaileak

Osoko harrera-plan hori diseinatzeko, kale-hezitzaileen lana ere kontuan izan

beharko litzateke. Auzoetan, gazte eta nerabe atzerritarrak aisia-taldeetan sartzea

sustatu beharko lukete, eta, gainera, udalerrira iritsi berri direnek izan ditzaketen

zailtasunen berri eman dezakete.

Kale-hezitzaileek egiten duten prebentzio-lana funtsezkoa da. Antenen

modura funtzionatzen dute: informazioa jasotzen dute eta modu egokian

bideratuta, bizilagunen arteko harremanean, maila indibidualean, gerta daitezkeen

hainbat arazo ez “sozializatzea” lor dezakete, arazo horiek eraikin edo auzo osoaren

arazo bihur daitezen ekidinez.

Komenigarria litzateke kale-hezitzaile horien lana etorkinen taldeetara ez

mugatzea, eta Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin koordinatuta lan egitea.

B) SENTSIBILIZAZIOA

Lehenago aipatu den moduan, etorkinen herria da Errenteria. Horrenbestez, bide

luzea egin du udalerri honek integrazioaren bidean, eta batzuentzat berriak izan

daitezkeen arren, beste batzuek beren garaian gainditu behar izan zituzten hainbat

arazo: pobrezia, bazterketa, gehiegizko baldintzak lanean, kultura- eta hizkuntza-

aldeak, estereotipoak, etab.


107 107 107

b.1. Bizilagun guztiei zuzendutako sentsibilizazioa

Egungo testuinguruan, beharrezkoa da gaur bertoko deritzegunak etorkinen

errealitateari buruz sentsibilizatzea, etorkinak erabat integratu daitezen.

Etorkinekiko sentsibilitate eta enpatia handiagoak nabarmen hobetuko luke

etorkinen bizi-kalitatea. Horrenbestez, irudi gizatiar eta hurbilagoa agertu behar

zaie etorkinei, aurreiritzi eta estereotipoak gainditzen lagunduko duena.

b.2. Udalak kudeatutako espazio eta zerbitzuen arteko

harremana sustatu

Kulturaren, hezkuntzaren, gazteriaren eta kirolen arloetan baterako espazioak

izatearen garrantzia ere nabarmentzen da, elkar ezagutzeko, eta, horretarako,

etorkinen parte-hartzea sustatu behar da.

“Hay que trabajar en redes, eso es clave para aumentar la sensibilización y redes de

convivencia, pasar de la coexistencia a la convivencia donde la gente pueda relacionarse

entre todos en forma natural” (ETINM2)

“El ayuntamiento debe liderar las acciones junto con las asociaciones que puedan haber.

Tiene que ser el que las reúne a todas y hacerlas interactuar, dinamizar, hacer que se

puedan llevar a delante proyectos, para eliminar las dificultades y recelos que puedan existir”

(ETINM1)

Bestalde, oso tresna boteretsua da parte hartzea: gizarte- eta kultura-

taldeen arteko komunikazioari bide ematen dio, eta haien arteko loturak sortu,

bizikidetza-prozesuei ekiteko edo gatazkak sormenaren bidez ebazteko oinarriak

finkatuz. Parte-hartzeak taldeen, gizarte-elkarteen eta erakundeen arteko

komunikazio-bideak ezartzen dituenez, elkarren ezagutza, elkarrizketa, lankidetza,

elkartasuna, baterako ardura eta komunitate bateko kide izatearen sentimendua

sustatzen ditu (Jose Antonio Rubio García; Convivencia Intercultural)

b.3. Udala, aldeen ahalduntzearen eragile gisa

Erakundeek duten funtzioari erreparatuz, eta aniztasuna kudeatzeko ardatz

estrategikotzat zehaztu ditugun ardatzei jarraikiz, uste dugu udala “erakunde

neutraltzat” aurkeztu behar dela, informazioa emateko unean mesfidantzak

saihestuz, eta, gero, hortik sustatu, herritarren artean, hainbat arlo: erroldatzeko

eskubide eta erroldatzearen garrantzia, gehiegikeriak saihesteko; etxeko

langileentzat lan-baldintza duinak bermatuko dituen informazioa ematea sustatu,

bereziki eraginez arauz kontrako administrazio-egoeran dauden emakume

atzerritarrengan.


108 108 108

b.4. Erlojio-aniztasunaren inguruko eztabaida publikoa

sustatu

Berdintasun-printzipioetan eta elkarren ezagutzan oinarritutako bizikidetza

sustatzeko, espazio publikoan aniztasunari eta erlijioei buruzko eztabaida sustatzea

proposatzen da, erlijio-aniztasunaren kudeaketa publikoan adituak direnekin, eta

horren hezkuntzan, osasunean, lan-merkatuan, emakumeen eskubideetan... zer

eragin duen aztertzea.

b.5. Euskararen ezagutza sustatu integratzeko oinarrizko

elementu gisa

Horri jarraikiz, eta udalerriko errealitatea soziolinguistikoari erantzuteko,

“Hizkuntzen mapa” proiektua garatzen jarraitzea gomendatzen da, eta

Mintzapraktika eta Mintzalagunak moduko programak abian jartzea17. Haien

helburua da jendea borondatez elkartzea euskara hitz egiteko, ibilaldi bat eman edo

kafe bat hartzen zuten bitartean.

b.6. Elkarren aitortza eta elkarren ezagutza erraztuko duten

dinamikak sustatu

Dagoeneko aipatu da aniztasunaren aldeko udal-politikak elkarren ezagutza

sustatuko duten ekimenak behar dituela. Ildo horri jarraitzen dio “Bizilagunak”

proiektuak18 ere. Eskolako irakasleekin landu daiteke; Errenteriako familia batzuek

ezagutzen dute jada, 2012ko edizioan parte hartu zutelako.

Zubiak eraiki behar dira elkarteekin, komunikazio-bide oparoak izateko, eta

etorkinentzako soilik diren programak eta jarduerak ez egiteko, baita gazteentzako

aisia-eskaintzan kultura-aniztasuna islatuko duten jarduerak sustatzeko ere.

17 Euskaraz bizitzeko eta euskara sustatzeko programak, borondatez aurkezten den jendeari

esker aurrera ematen direnak, udalek koordinatuta.

18 “Gipuzkoa Solidarioa” sentsibilizazio-proiektuak familia atzerritarrak eta bertakoak biltzen

ditu, elkar ezagutzeko eta elkartrukeetarako.


109 109 109

C) PARTE-HARTZEA

c.1. Elkarbizitzaren eta Parte-hartze Sozialaren Mahaia sortu

Eztabaida-taldeetan, bereziki egiaztatze-taldeetan, behartzat nabarmentzen da

topaketak, proposamenak trukatzea sustatuko dituen espazio bat sortzea, eta

gizarte-eragileek eta herritarrek oro har parte hartzea haietan, baita elkarteek ere.

“Bizikidetzarako eta parte-hartze sozialerako mahaia" izena hartu dezake gune

horrek, eta udalak sustatu beharko luke, azpiegiturak bermatzeko. Hala ere,

erakunde ireki eta horizontala izan beharko luke.

c.2. Dagoeneko badiren elkarteetan parte-hartzea sustatu

Halaber, komeni da etorkinen integrazioa eta parte-hartzea sustatzea

bertako herritarrek osatutako erakunde eta espazioetan, etorkinen elkarteak

osatzea sustatzeko, eta itunak egiteko sektore guztien artean, kontuan izanik parte

hartzea eragitea, ardurak hartzea dela; horrek kolektiboen arteko elkarreragina eta

komunikazioa eskatzen du, eta, horrenbestez, kolektibo moduan jokatzeko

gaitasuna, gizartea aldatu ahal izateko.

c.3. Udal-programazioan kultur-aniztasuna kontuan hartu

Kultura-agenda definitzeko, askotariko kultura-programa egonkorraren alde

egitea gomendatzen da, beste kultura- eta arte-proposamen batzuei bide emateko,

tokiko sormena elikatzeko eta beste kulturak ezagutzeko aukera emateko.

Jarduera-ildo berekoak dira kulturen arteko trukerako edo erlijioen arteko

bizikidetzarako espazioak sortzeari buruz taldeetan agertutako proposamenak;

esaterako, otoitz-egun ekumenikoa egitea. Baita Kabia esperientziaren espiritua

ere, Arkitektura Kolektiboak eta Errenteriako Udalak sustatutako espazio sortzaile,

berritzaile eta parte-hartzailea da, eta balorazio ona izan du herritarren artean, eta

interesa piztu du.

c.4. Emakumeen parte-hartzea bereziki sustatu

Emakume etorkinen, bertako emakumeen eta emakume ijitoen parte-hartze eta

hausnarketarako espazioak sortzea ere beharrezkotzat jotzen da, harrera-gizarteak

etorkinak ahultzen dituen prozesuak ikus eta salatu ditzan. Errenteriako eragile

sozial, politiko eta ekonomikoen parte-hartzea sustatu beharko lirateke espazio

horietan. Emakume etorkinen kasuan, gai espezifikoetarako espazio

kulturaniztunak sortzea gomendatzen da; gai bat izan daiteke emakume

atzerritarrei emakume eta atzerritar diren heinean estresa eragiten dieten

eragileak.


110 110 110

c.5. Eskola parte-hartzeko kulturaren sustatzaile gisa

Eskola integrazio-puntu bikaina da, eta hala adierazi du azterketa honetan parte

hartu duen jendearen gehiengoak. Horrenbestez, lehentasuna izango da eskola, eta

haren prestakuntza-maila guztiak, gizartearekin lotzea, proposamenak eginez eta

eskuragarri dauden baliabideak kudeatuz. Udalerriko arloetara lotu behar dira,

topaketarako eta parte hartzeko espazio normalizatuak sortzeko.

c.6. Gatazkak ekiditeko parte-hartzeko dinamikak

Gatazkatsutzat jo diren puntuei dagokienez, Errenterian neurriak hartzea

proposatzen da. 2012an ekimen batzuk jarri ziren abian; adibidez, zurrumurruen

aurkako lantegia. Bartzelonako Udalak sortutako esperientzia bat da (Xarxa

antirrumors), eta apirilean eta ekainean egin zuen SOS Arrazakeria Gipuzkoa

elkarteak. Interesgarria litzateke halako ekimenak egiten jarraitzea, udalaren parte

hartzea garrantzitsua baita gizarte-kohesioaren prozesuen gidaritzat, baita

proposatzen den jarduerari kaudimena emateko ere.

D) PRESTAKUNTZA

d.1. Prestakuntza zeharkako ikuspegiarekin

Kultura-artekotasunari dagokionez, beharrezkoa ikusten da irakasleen,

funtzionarioen eta arlo guztietako eragile politikoen prestakuntza hobeto bideratzea

eta sustatzea. Horrenbestez, garrantzitsua da udaleko langileek beraien

jardueretan, dagokien arloan (Gizarte Zerbitzuak, Erregistroa eta Errolda) kultura-

artekotasuna txertatzeaz gainera, gai batzuei buruzko prestakuntza izatea,

erabiltzaileei informazioa emateko eta haien beharrak ulertu ahal izateko. Adibidez:

Atzerritarren Legea, migrazio-prozesuak, familia-bateratzea, gutxiengo izatea,

atzerritar izatea, etab. Puntu honetan, garrantzitsua da nabarmentzea ez dela

jatorriaren kontra jo behar, ezta kulturen esentzialismoan erori behar ere.

Immigrazioarekin lotutako arazo gehienen jatorria atzerritarren legearen

gogortasunetik, lanik ezagatik eratortzen dira, eta harremanak eta laneratze egokia

zailtzen dituzten estigmatizazio eta aurreiritzietatik, besteak beste.

d.2. Udal-langile jakinen prestakuntza espezifikoa

Udal langileen kasuan, prestakuntza espezifikoa eman behar zaie lanbide-talde

batzuei, haien lanaren ezaugarriak direla eta, kultura-artekotasunari, bizikidetzari

eta gatazkak ebazteari buruzko ezagutzak eguneratu eta zabaltzeko beharra

dutenei: udaltzaingoari, gizarte-hezitzaileei eta gizarte-langileei.


111 111 111

d.3. Behar bereziak dituzten etorkin-taldeei zuzendutako

prestakuntza

Prestakuntza lan-merkatura sartzeko atea da. Immigranteek kontuan hartzen dute

aukera hori, baina batzuetan ez dute eskuragarri. Horrenbestez, beharrezkotzat

jotzen da gizarte-egoera ahulean dauden gazte eta emakumeen prestakuntza

soziolaborala sustatzea. Halaber, garrantzitsua da gizarteratzeko eta laneratzeko

programazioak kontuan izatea ijitoen berezitasuna.

d.4. Irakasleei zuzendutako prestakuntza

Udalaren eta eskolaren artean finkatu nahi den loturari dagokionez, komeni da

irakasleekin arrazakeriaren kontrako hezkuntza lantzea curriculumeko zehar-lerro

moduan. Horretarako, lantaldeak osatuko dira haiekin eta beste talde batzuekin,

eduki pedagogikoak lantzeko.


112 112 112

HARRERA PARTE-HARTZEA SENTSIBILIZAZIOA PRESTAKUNTZA GIZARTE ZERBITZUAK

HARRERA-PLANA Elkarbizitzarako eta Parte-hartze Sozialerako Mahaia: elkar-trukerako eta proposamenak egiteko cunea, non parte hartuko duten gizarte-eragileek, herritarrek eta elkarteek

Herritarren artean sustatu erroldatzeko eskubidea eta erroldatzeak duen garrantzia

Udaleko arloko langileei zuzendutako prestakuntza atzerritartasun legerari buruz, migrazio-prozesuak, kultur-aniztasuna eta aniztasunaren kudeaketa

Arloko langileak trebatu atzerritartasun legearen inguruan, migrazio-prozesuak, familia-berrelkartzeak, berrelkartutako gazteen arazoak Baliabideen Gida Erroldatze informatua Asmatutako erroldatzea Kale-hezitzaileen lana sustatu

Sozialki arrisku-egoeran dauden gazte eta emakumeen prestakuntza sustatu

HEZKUNTZA Eskolei itzulpen-lanak erraztu Eskola, ikasketa-maila guztietan, eta gizartea lotu, proposamenak eginez; dauden baliabideak kudeatuz; udal-arlo desberdinak modu transbertsalean inplikatuz; elkar ezagutu eta parte-hartzeko espazio normalizatuak sortuz.

Bizilagunak programa: irakasleekin eta beraiek eguegiak kontuan hartuz egiteko. Ikastetxeetatik guraso-elkarteekin lan egin.

Irakasleekin, modu transbertsalean, heziketa ez arrazista lantzeko modua aztertu eta kurrikulumean txertatu.Beraiekin eta arloko beste eragileekin lantaldeak osatu eta eduki pedagogikoak landu.

EUSKARA Egoera soziolinguistikoaren berri eman

Eskolatik kanpora, bestelako jarduerak sustatu eta koordinatu, bestelako baliabideen bidez: gaztelekuak, udaleko kultura eta gazteria, kirol-elkarteak, etab.

Mintzalaguna Egitasmoa sustatu, herritar bolondresen laguntzarekin

Bizilagun/herrikide berriei bideraturiko programa bereziatuak, hizkuntaren ikuspegiaz gainera, kultura-rekin lotutako alderdiak jasoko dituztenak (Mintzalaguna egitasmoa, AISA programa)

KULTURA, GAZTERIA, KIROLA.

Gazte eta nerabe etorkinak auzoetako aisialdi-taldeetan integratu

Kultur-programazio anitz eta egonkorra, bestelako kultur-jarduerak sustatu eta posible egiten dituena, herriko sormena sustatuko duena eta beste kulturen ezagutza erraztuko duena

Gazteei bideratutako aisialdi-eskaintzan kultur-aniztasuna islatuko duten jarduerak diseinatzea (rap-a, funky-a, graffiti-a, etab.)

EMAKUMEAK Sozio-kulturalki komeni diren zerbitzu eta baliabideetara sarbidea erraztu

Bertako emakumeek, etorkinek eta ijitoek elkarrekin parte-hartzeko eta hausnartzeko espazioak sustatu. Harrera-gizarteak eragindako ahultasun-egoerak eta giza-eskubideen aldeko lana ikusarazi. Emakumeen kultur-arteko espazioak sortu talde bakoitzarekin lotutako es-tereotipoak modu berezituan lantzeko eta emakumeen parte-hartzea sustatzeko bizitza sozial, politiko eta ekonomikoaren eragile gisa

Herritarrak informatu etxeko langileen baldintzak duinak direla bermatzeko, bereziki landuz modu irregularrean dauden etxeko langile atzerritarren egoera Generoan oinarritutako botere-harremanak ez bersortzeko eta ez mantentzeko programak sustatu, emakume etorkinen eta ijitoen berezitasun soziokulturalei erreparatuz

Lan-munduan txertatzeko programak sustatu, emakume ijitoen berezitasunak kontuan hartuz

ERLIJIO-ANIZTASUNA

Erlojioen arteko elkar-trukerako eta elkar-bizitzarako espazioak sustatu (adb.: Oroitz Egun Ekumenikoa)

Aniztasunaren, erlojioen eta elkarbizitzaren inguruko eztabaida publikoa sustatu, erlijio-aniztasunaren kudeaketa publikoan adituak diren pertsonekin. Arreta jarri gaiak hezkuntzan, osasunean, gizarte-zerbitzuetan, lan-merkatuen, emakumeen eskubideetan duen eraginari.

HERRITARREN SEGURTASUNA

Elkarbizitza hobetzera bideratuta-ko neurri eta ekintzak. Kultur-arteko bitartekaritza egiteko baliabideak. Zurrumurruen aurkako Sarea egonkortzeko tailerrekin jarraitu

Elkarteekin zubi egonkorrak sortu, komunikazioa posible egingo dutenak, etorkinen taldeei bakarrik bideraturiko ekimenak ekidinez

Udal-eragileak trebatu elkarbizitza programatan eta gatazken kudeaketan


113 113 113

Kontsultatutako bibliografia 1 Diagnóstico de las necesidades de la población inmigrada extracomunitaria en el

municipio de Errenteria, OARSOALDEA S.A. (2005) 2 Red Cien: El Impulso de la convivencia ciudadana e intercultural en los barrios

europeos. Marco conceptual y metodológico. Carlos Giménez 3 Plan local de inmigración de Zarautz. Zarauzko Udala 4 Salteko kasua: Iolanda Pineda; Salteko (Girona) alkate ohia. Pentsamendu

kritikoari buruzko jardunaldietako hitzaldia (2011). 5 Revista del Ministerio de Trabajo e Inmigración, 95. zk.: Europako Kontseilua: “La

convivencia. Combinar la diversidad y la libertad en la Europa del siglo XXI”. Informe del Grupo de Personas Eminentes del Consejo de Europa

6 “La variable ‘lugar de residencia’ de los menores infractores: Relevancia y propuestas para su análisis geográfico”. Estefanía Ocáriz, Laura Vozmediano & Isabel Germán. Kriminologiako Euskal Institutua, Euskal Herriko Unibertsitatea. International e-Journal of Criminal Science, 1. artikulua, 5. zk. (2011)

7 Compendio de casos de éxito en la implementación de planes locales de sensibilización en igualdad y trato no discriminatorio. Arrazakeriaren eta xenofobiaren Espainiako behatokia: Nicolás Marugán Zalba, Rosa Iturzaeta Manuel eta Antonio García Gómez (2010)

8 Ciudadanía, Multiculturalidad e Inmigración, José A. Zamora (biltzailea). Kapitulua: “Derechos humanos, inmigración integración: propuestas y reflexiones críticas desde el ámbito de la filosofía política y jurídica”. F. Javier Blázquez Ruiz (2003)

9 Interculturalidad. Graciela Malgesini eta Carlos Giménez, (2000) 10 Derechos Humanos, Inmigración y Discriminación: Retos de la integración social.

Javier Blázquez Ruiz. Nafarroako Unibertsitateko Publikoko Zuzenbide Publikoko Departamentuko Zuzenbidearen Filosofia irakasgaiko irakasle titularra.

11. Manual para la gestión municipal de la diversidad religiosa. Espainiako erlijio-aniztasunaren behatokia

12 www.observatorioreligion.es/ 13: Diálogos, 6. zk.. “La convivencia Intercultural desde la participación política y

social”. José Antonio Rubio García. (2006) 14 Ideas para el diagnóstico de Errenteria 2012. www.errennteria2025.net 15 Ikuspegi. Begirada, 46. zk. 16 Oarso 2012: Mikel Zabaleta, Iztieta: radiografía de un conflicto. 17 La convivencia intercultural desde la participación política y social, José Antonio Rubio García 18 Soziolinguistika Klusterra, Medición del uso del euskera en la calle (Euskal Herria y Errenteria), 2011114


114 114 114

19 EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2006 20 “El trasvase de las desigualdades de clase y etnia entre las mujeres: los servicios de proximidad” Parella, Sonia (2000). Papers, 60, 275-289, 21 “Inmigración interior e inmigración exterior” Solé, C. (2000). Papers, 60, 211 - 224. 22 Análise psicossocial e ética da desigualdade social (pp. 97-118). Petrópolis: Vozes. Sawaia, B. (2002). “O sofrimento etico-político como categoria de análise da dialéctica exclusão/inclusão”, en B. Sawaia (Org.). As artimanhas da exclusão 23 Consejo de Europa: “La convivencia. Combinar la diversidad y la libertad en la Europa del siglo XXI”. Informe del Grupo de Personas Eminentes del Consejo de Europa. 24 Directorio de lugares de culto del Observatorio del Pluralismo Religioso en España. Junio 2012 25 Julio Bordas Martínez. Aspectos sociodemográficos que contribuyen a explicar la conducta criminal. IV Informe FOESSA 2008. 26 Evaluación de la intervención educativa y análisis de la reincidencia en la Justicia de Menores en la CAPV. César San Juan Guillén y Estefanía Ocáriz Passevant. Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco. Vitoria- Gasteiz, 2009 27 Manel Delgado. La violencia com recurs i com a discurs. 1999. Barcelona, Secretaria General de la Joventut. 28 Manual para el diseño de políticas interculturales. Ricard Zapata-Barrero y Gemma Pinyol Jiménez (eds.) GRITIM-UPF Policy Series Januari 2013

Immigrazioa Errenterian Diagnostikoa eta esku hartzeko ... › app › uploads › sites › 2 ›...

Documents

Transcript of Immigrazioa Errenterian Diagnostikoa eta esku hartzeko ... › app › uploads › sites › 2 ›...