Imanol t. nafar lapurtera

13
Imanol NAFAR-LAPURTERA

description

TESTUA: ESKOLIERTSA GAZTIA. HIRU TRUKU (Abestia. Entzuteko bajatu.)

Transcript of Imanol t. nafar lapurtera

Page 1: Imanol t.  nafar lapurtera

Imanol

NAFAR-LAPURTERA

Page 2: Imanol t.  nafar lapurtera

• Euskal Herriaren

iparraldean gehien

erabiltzen den euskalkia

da. Lapurdin eta Nafarroa

Beheran, Goi Nafarroako

Luzabide, Urbazuri

herrietan hitz egiten da

batez ere

EUSKALKIAREN EREMUA.

Page 3: Imanol t.  nafar lapurtera

• SARATLDEKOA: Isasbasterrean

hasi eta ahase, eta sempere hartzen

ditu

• SORTALDEKOA: Nafarroa behera

eta Lapurdiko ekialdea

• TARTEKOAK: AMIKUZTARRA:

Domintxaine Behorreta, Loitzune

EUSKALKIA

Page 4: Imanol t.  nafar lapurtera

EZAUGARRIRIK GARRANTZITZUENAK

• I bokalak eragindako bustidura:

(in,it,il) olioa, gaztaina, botoila…

X erabiltzen da TX ORDEZ:

Txampaina, xampaina

IZENORDE PERTZONALAK:

Nehor, nehori, nehurun

ÑO SARRITAN ERABILIA:

Begiño…

OIN-EN ERABILERA

Botoin

Page 5: Imanol t.  nafar lapurtera

SARTALDEKOA

• 1Zuberoan hasi eta Uztaritzeko eskualdetan u,a,e

• Burua-buruina, duen-duinen…

• 2NOR-NORI-an ai-au bihurtzen da

• Zaitut-zautut

• 3 ST KONTZONANTEAK INDARTU ETA RTZ

DESAGERTU

• 4 NERONI-NIHAUR BIHURTU

• 5 ÑO ERABILERA SARRIA irriño

• 6 AFALDU, BAZKALDU… NOR ERARA afaldu NIZ

Page 6: Imanol t.  nafar lapurtera

SORTALDEKOA

• 1 –ENTZAT ENDAKO

• 2 NOR-NORI-NORK NOR-NORK BIHURTU erran nau

• 3 i BOKALA A,E, O REKIN ELKARTZEAN Ysartzen da

• I BOKALA N (Ñ BIHURTU) ETA L (LL) BIHURTU hilda-hilla

Page 7: Imanol t.  nafar lapurtera

NAFAR –LAPURTERA LEXIKOA• honako hitz hauek dira euskalkiaren bereizgarri, den-denak erabiltzen ez badira ere

haren eremu osoan: altxagarri 'orantza, legamia', auzapez 'alkatea', azantz / harrabots

'hotsa, zarata', babazuza 'kazkabarra', biziki 'oso', buruil 'iraila', elkor 'gor' adierarekin,

fitsik 'ezer', gako 'giltza' adierarekin, guri 'bigun' adierarekin, kalapita 'iskanbila', ortzantz

'trumoia', otto 'osaba', pairatu 'eraman, jasan', parada 'aukera, beta', pittika 'antxumea',

sehi 'zerbitzaria', urririk 'doan', urtzintz 'usina', xingar 'urdaiazpikoa...

Page 8: Imanol t.  nafar lapurtera

NAFAR LAPURTERA MOTAK

• Lapurtera klasikoa: XVII. mendean Materrek, Joanes Etxeberri Ziburukoak eta Pedr

Axularrek, beste askoren artean, erabili zuten euskara, Donibane eta Sara herrietako

euskaran oinarritua, Joanes Leizarragak aurreko mendean erabili zuenetik arras

ezberdina; euskara batuarenaitzindari eta oinarrietako bat.

• Gaur egungo nafar-lapurtera.

Page 9: Imanol t.  nafar lapurtera

AXULAR

• Axular[1] edo Pedro Agerre Axular[1] —jaiotzako izen-deiturak Pedro Agerre Azpilkueta zituen,[1] baina bere jaiotetxeari hartutako Axular izenaz da ezagunagoa— (Urdazubi, 1556 -Sara, 1644ko apirilaren 8a), apaiza izan zen, eta inoizko euskal idazle handienetakoa da, eta hark idatzitako Gero liburua dugu euskal literaturako lan nagusietakoa, euskara batua zehazteko balio ere izan duena, liburuan erabilitako lapurtera klasikoan oinarrituz.

Page 10: Imanol t.  nafar lapurtera

GUERO

• Euskal literaturaren historian lehen

prosazko liburu original argitaratua da.

Joanne Leizarragaren itzulpena eta

2004an aurkitu ziren Lazarragaren testu

laburrak alde batera utzirik, Gero dugu

euskarazko lehen liburu mardula.

Euskal idazle klasikoek, Iparraldekoek

nahiz Hegoaldekoek, euskal maisulan

gisan goraipatu zuten, eta denbora

luzez euskara jasoaren eredu izan da.

XIX. mendean Pedro Antonio Añibarrok,

liburua ia osorik Bizkaiko euskarara

itzuli zuen; beraz, Axularren ospeak

bizkaierazko literaturan ere eragina

izan zuen.

Page 11: Imanol t.  nafar lapurtera

TRANSKRIPZIOA

• Maitatua sobera, nintzelarik haurra,

• Ez nakien nik zer zen amaren beharra ;

• Bortu batean orai naiz bakar bakarra,

• Amaz oroit'orduko heldu zaut nigarra !

• 2

• Hegalñoak azkartzen sendituz geroztik

• Baitoazi xoriak ohantze gozotik ;

• Halaber joan ninduzun amaren altzotik,

• Ahantzia bainute herrian engoitik !

• 3

• Bainan ama gaixoak ez nu ez ahantzi.

• Maiz daut Eskual-Herritik igortzen

goraintzi ;

• Hautsi nion bihotza nuenean utzi,

• Neretzat baizik ez da halere han bizi.

• 4

• Nik ere bero daukat bihotzean garra :

• Jinkoak piztu zauntan eskualdun

pindarra,

• Ama baitut oraino minetan indarra,

• Ama, gau ilhunean argidun izarra !!!

Page 12: Imanol t.  nafar lapurtera

Eskoliertsa gaztia

• Donibanek eta Ziburukerdi erdian zubia.Jaun errientak haren gainianegiten baitu guardia,eian nundik ikusiren duenmaiteñoaren begia.

Zaia gorri ederrikDonostiako aldetik,eskoliertsa batek omen dumoda berrian josirik,moda berrian josirik eta jaun errientak eginik.

Eskoliertsa gaztia,begi ederren jabia,jaun errientari presta zakozubazkal ondoan kafia;gero harek emanen dirautzuganbaran letzionia.

• Eskoliertsa gaztia,otoi emazu guardia,jaun errientak ixur ez dezanzure altzorat ankria,tonaturik geldi ez dadienzure dabantail xuria.

Eskoliertsa eritu,Jainkoak duela laudatu:mandataria barberaganasegeretuan joan duzu,berehala jin dadiela etabehar duela xangratu.

Page 13: Imanol t.  nafar lapurtera

•AMAIERA