IKERLAN:enpresari teknologia

transferituzJoxerra Aizpurua Sarasola

Arrasate herri dinamikoadela edonork baiezta dezake.

Herri honetan garatu denmugimendu kooperatiboak

berebiziko garrantzia izan du;Euskal Herrian ezezik baita

atzerriko zenbait herrialdetanere. Ikerlan, dinamika horren

fruitu berezia da.

iraungo duen. Pedro Etxabek (Iker-laneko marketing-zuzendariak) guremagnetofonoan utzitako informa-zioak ordu t’erdiko kaseta okupatzenbazuen ere, oso zaila izan zaigu orri-

alde gutxi hauetara berak emandakoinformazio trinkoa laburbiltzea.Beharbada, hori ikerketa-zentruenberri eman dugun guztietan gertatuzaigu. Badirudi zentru hauek filoso-fia eta arrazionaltasun-maila batezartzen diotela industriari eta estra-tegek alderdi politikoetan betetzenduten bezain paper garrantzitsua be-tetzen dutela industrian.

HISTORIA

Ikerlan hiru indar desberdinen el-karketaz sortu zen 1974. urtean. Aldebatetik Kooperatiben mugimenduazegoen; geroago Ikerlanen oinarriz-ko kapitala jarriko zutenak. Bestalde,Lankide Aurrezkia; geroago Ikerlankokatua dagoeneko etxea eraiko zue-na. Azkenik, sei bat urte ikerketanziharduen lantalde bat zegoen; geroa-

LKARRIZKETA bat egi-teko magnetofonoari era-giten zaionean, askotan ezda jakiten grabazioak or-E

dulaurdena, ordubete edo bi ordu

IKERLAN

Pedro Etxabe

izeneko irudi juridikoa sortu zue-nean. Irudi honen bidez entitateakproiektu batzuk aurkezten ditu EuskoJaurlaritzan eta honek entitate horrenaurrekontuen %40-%50 estaltzen du.Proiektu hauei “jeneriko” deitzenzaie eta hauen helburua zentruaklantzen dituen arlo teknologikoetanaurreratzea eta esperientzia hartzeada. Sistema hau ez zen asmakizunaizan, jadanik Europako zenbaitherrialdetan ezarria zegoen eta.

Bost urterako sinatu zen lehenhitzarmena. Beraz 1987. urteanberritu egin behar izan zen.

Orain arte erakundearen antola-keta azaldu da. Ondoren, historia tek-nologikoa arakatuko da.

Historia, Ikerlanek duen helbu-ruak markatu du. Helburua “tekno-logia berriak eta berauen erabilpena

go Ikerlanen motorea izango zena.Ezer egin aurretik inguruan zer

zegoen aztertu zen, hau da, ikerketa-zentrurik ba al zegoen eta zein mota-takoa zen. Aldi berean, ingurukoenpresek zein arazo edo premia tek-nologiko zuten ikusi zen. Azterketaegin ondoren, hiru izan ziren auke-ratutako lan-eremuak: makina-erre-mintarena, elektronikarena eta etxe-ko tresna elektrikoena. Hasierakolantaldea sei lagunez osatuta zegoen.Gehienak Arrasateko Eskola Politek-nikoko irakasleak ziren eta bertanjarraitu zuten Ikerlanen etxea eraikiarte. Hori 1977. urtean gertatu zen.Etxea Lankide Aurrezkiak eraikizuen eta hauxe izan zen erakundehonek Ikerlan proiektuari egin zionekarpena.

Hasierako urte haietan, pertsona-talde hark aukeratutako teknolo-gietan formatzeari garrantzi handiaeman zion. Beraz, urteko aurrekon-tua betetzeko enpresa asoziatuen la-guntza ezinbestekoa zen. Hauek gu-txi gorabehera %85 ordaintzen zuten.Beste %15 enpresetako zerbitzuenbidez estaltzen zen.

Ikerlan bost urtean aritu zen nor-tasun juridikorik gabe funtzionatzen,enpresa bezala funtzionatzeko posi-bilitateak zituela ikusi arte.

Aro preautonomikoan izan zirenlehen harremanak orduko Adminis-trazio Publikoarekin. Harremanhauek 1982. urtean gauzatu zirenEusko Jaurlaritzak “entitate babestu”

industriari transferitzea” da. Horrenondorioz, 1976.urtean egindakolehen lana, Robot Industrial batenkontrolerako behar zen mikroproze-satzailea izan zen. Beraz, bi lan eginziren batera, hots, mikroprozesatzai-lea eta robota. 1979. urtean CAD/CAM delakoa jorratzen hasi zen eta1984. urtean zabalkunde teknologi-koaren alorrari hasiera eman zi-tzaion. Azken alor honetan hiru diralandutako gaiak: mikroelektronika,robotika eta CAD/CAM. Horretara-ko egun bat, bi edo hiruko ikastaroakematen dira. Ikastaro hauen helburuaohizko lan-proiektuen bidez iritsiezin daitezkeen enpresetara iristeada. Azken urte hauetan mikroelektro-nika baztertu egin da ikastaro haue-tan, Bilboko Injineru-Eskolak heldudio gai horri eta.

1986.urtean, Espainia EuropakoEkonomi Elkartera sartzearekin, bes-te urrats bat emateko aukera aurkeztuzen, hots, Europako proiektuetanparte hartzekoa. EEEra sartu etaberehala ESPRIT izeneko proiektuanparte hartzen hasi ziren. Osogarrantzitsua izan zen Ikerlanentzatproiektu honetan parte hartzea, ordu-rarte landutako proiektu baten jarrai-pena izan zelako. Proiektu honenberri Elhuyar. Zientzia eta Teknika-ren 20. alean ematen da, hain zuzenere.

Enpresentzat zuzendutako pro-iektuak dira gaur egun laneko esparruzabalena batetzen dutenak. Berrehun

Erreguladoreak

Robot industrial bat lanean

A) ELEKTRONIKA

1) Tresnagintza industriala• Datuak hartzeko sistema• Seinalearen prozesaketa digitala• Irudiaren prozesaketa digitala: Ikusmena• Sentsoreak• Ikuskaritza automatizatua• Irudien ezagutza• Gainazalen analisia eta ikuskaritza

2) Mikroinformatika• Mikroprozesadoreetan oinarritutako produktu etaekipamenduen diseinua• Lan anitza, prozesamendu anitza eta denboraerreala• Prozesamendu-egitura espezifikoak

3) Komunikazioak• Sare lokalak: ETHERNET, MAP• Komunikazio-sistema banatuak: IKERNET,IKERBUS

4) Adimen artifiziala (AA)• AA-ren posibilitateen analisia industrian• AA-tekniken aplikazioa diagnostikoan, planifikazioaneta simulazioan• Sistema adituen garapena

5) Automatika industriala• Prozesu industrialen kontrola• Erreguladore-diseinua• Prozesu jarraien modelizazio eta simulazioa• Kontrol-sistemetarako CAD• Kontrol banatuzko sistemak• Sistemen injinerutza• Sistemen automatizazioa: Garraio Automatikoa

6) Entseiu eta zerbitzuak• Ingurugiro-entseiuak: bibrazioa, tenperatura,hezetasuna• Interferentzia elektromagnetikoak

7) Prototipoen lanketa• Prototipoen diseinu eta eraikuntza

B) CAD/CAM

1) Produkzio-sistemen diseinu eta gestioa• Dauden produkzio-sistemen analisia• Produkzio-sistemen egituraketa• Talde-teknologia: produktu/prozesu bikotearenegituraketa• Ordenadorez lagundutako talde-teknologia.Kodeketa, Sailkapena, Prozesu-orrialdeak, Taldeak• Prekanban• Produkzio-sistemen simulazioa• Produkzio-sistemen diseinua

2) Robotika• Robot-egituren kalkulua eta diseinua• Hardware-Softwarea robot industrialenkontrol-sistemetarako• Programazio-solftwarea eta roboten simulazioa ordenadorean

LANEKO EREMUA• Robot-kontrolen eredu dinamikoak• Bideragarritasun teknikoaren azterketak robotak dauden aplikazioetan

3) Analisia• Egituren kalkulaketa elementu finituen metodoaren bidez• Diseinu-optimizazioa• Analisi modal esperimentala• Tentsioen neurketa. Estentsometria

4) CAD• Soluzio espezifikoak bi dimentsioko diseinu-arloan• Diseinu-problemen ebazpena hiru dimentsiotan• Elkarketa CAM sistemekin

5) CAM• Aplikazio espezifikoen garapena ordenadorezlagundutako programazioan, zenbakizkokontrolerako• Interface-en garapena (lagundutakoprogramazio-sistemen eta zenbakizko kontrolekomakinaren arteko postprozesadoreak)• Teknologiaren sorrera eta integrazioa fabrikaziomalguko sistemetan• Beharren analisia eta zenbakizko kontrolekomakinen, erreminteriaren eta lagundutakoprogramazio-sistemen prestazioen ebaluazioa

6) Bulego teknikoa. Prototipoen lanketa• Prototipoen diseinu eta eraketa

C) ENERGIA

• Energia alternatiboak* Eguzkitiko energia* Haize-energia* Energi metaketa

• Sistema energetikoak

* Sistemen ereduztapena* Gestio energetikoa* Ekipamenduak eta prozesuak

• Tresnagintza eta neurketa

* Datuak hartzeko ekipamenduen prestaketa etadefinizioa

TRESNERIA

* Ordenadoreak (HP-9000/840, VAX 11/750, Explorer, ...)* Mikroprozesadoreen garapeneko sistemak (8, 16 eta32 bitekoak)* Zirkuitu inprimatuen diseinurako CAEE sistema “DAISY”* CCD eta matrize-kamerak (Ikusmen artifiziala)* Terminal grafikoak (Tektronix, HP)* Rofin-Sinar laser ekipamendua (2 kW)* Fabrikaziorako zelula malgua* Robot industrialak (Fagor, Asea, Unimate)* Entseinu klimatikoen ganbara* Azterketa eta entseiu dinamikoen sistema

baino gehiago garatu izan dira eta Etxabekesan zigunez, proiektu guztiak“baldintzatuak” dira, hau da, proiektu ba-koitzean Ikerlanekoekin batera enpresakoteknikariek lan egin behar dute. Horrela lanegitearen helburua, teknikaria proiektuagaratzen den aldi berean teknologiazjabetzea da. Bestela, Ikerlanen helburuanekez beteko litzateke, hots, teknologiaenpresari transferitzea. Proiektu-motariburuz ugaritasuna da erabil daitekeen hitzegokiena. Makina erremintentzako nahizbeste makina-motentzako zenbakizkokontrolak, robot industrialak, txanponakhautatzeko makina, telekamera, etab., pro-iektu-ugaritasunaren adierazle dira. Iker-keta aplikatua da, beraz, Ikerlanen lan-eremua. Gu ez gara zientziaren mugan jar-tzen. Oinarrizko ikerketa unibertsitatean

egiten da eta guk hor aurreratutakoa en-presari transferitzen diogu dio Etxabek.

BALIABIDEAK

Aurrekontuen atalera iritsi ginenean,zenbakiek nahikoa argi adierazten zutenarestian aipatutako lanarlo bakoitzak zein-nolako indarra duen. Hona hemen 1988.urteko finantzaketaren banaketa:

Proiektu jenerikoak 245.000.000 pta.Proiektu konkretueta zerbitzuak 291.000.000 pta.Bazkideen kuotak 39.000.000 pta.Beste batzuk 11.000.000 pta.GUZTIRA 586.000.000 pta.

Inbertsioak 82.000.000 pta.

1987ko datuekin konparatuz, %22koigoera egon da, baina enpresetatik proiektukonkretuen truke jasotako dirua %27,4 hazida. Inbertsioak bi iturri desberdinetik finan-tzatu dira. Zatirik garrantzitsuena Adminis-trazio Publikoak finantzatu du eta gainera-koa IKERLANek berak. Eusko Jaurlaritzak,proiektu jenerikoek behar dituzten in-bertsioak finantzatzen ditu. Madriletik erezati bat lortzen da.

IKERLANen hasierako lantalde hurabestetik, gaur egun ondoko hau bihurtu da:

* Goi-mailakotituludunak . . . . . . . . 46

* Erdi-mailakotituludunak . . . . . . . . 28

* Bekadunak (Goi-mailakotituludunak) . . . . . . . . 20

* Beste batzuk . . . . . . . 31GUZTIRA 125

Difusioa, ekintzagarrantzitsua da Ikerlanen

Errealitatean gerta daitekeena pantailan ikusten da

ORONAkoekin batera egindako San Jordi polikiroldegiko kupula

Herriko ikerketa-beharrak hobeto plani-fikatzeko eta esparru zabalagora iritsi ahalizateko.

Enpresekiko joera orain dagoenarenildo beretik joango da; hau da, gaur egune-ko laneko eremuetan jarraituko da laneaneta etorkizunerako garrantzitsu izan dai-tekeen beste zenbait ekintza ere bultzatukoda. Hortaz, telekomunikazioak lantzeaizango da IKERLANentzat etorkizunera-ko desafioetako bat. Horretarako bost urte-ko plangintza osatu da, hasieran pertsonal-arazoak egon daitezkeela jakinik; Bilbokoinjineru-eskolatik gutxienez hiru urte igaroarte ez bait dira promozioak irteten hasiko.

Proiektu europarrek beste alor garran-tzitsu bat osatuko dute. Proiektu hauen al-derdi ekonomikoak garrantzia izango badu

Datu hauek egun osoan lanean aritzendiren pertsonen kopurua adierazten dute.Hala ere, ordu batzuetan aritzen den zen-bait kolaboratzaile badago. Normalean,Arrasateko Eskola Politeknikoko irakasleeta ikaslez osatzen da lantalde hau.

ETORKIZUNA

Eusko Jaurlaritzak entitate babestua-ren ideia bultzatzen segituko duela ustedut. Europan mantentzen ari bait dira ere-du hau eta azken finean zerbitzu publikobat ematen ari garenez industria osoa dairabazle zioen Etxabek, etorkizuna nolaikusten zuen galdetu genionean.

Ikerketa-zentruen artean orain delaurte-pare bat sortu zen koordinaziorakoerakundea indartu egin beharko da Euskal ere, Pedro Etxabek beste alderdi bat azpi-

marratu nahi izen zuen: Ipar Euskal Herrikoenpresekiko erlazioa hain zuzen ere. Ikerlaneta Ipar Euskal Herriko zenbait enpresenarteko harremanak ez dira oraingoak. Halaere, Europako zenbait programak EuskalHerriko herrialde desberdinen arteko harre-manak ahalbidetzen dituenez, egoera hauaprobetxatu nahi da. COMETT izenekoprograma da hain zuzen horretarako bidea.Programa honen barruan Unibertsitatea etaEnpresaren arteko informazio-trukea bul-tzatu nahi da, herrialdez herrialde. EuskalHerriari dagokionez, Hego Euskal Herrikozenbait erakunde publiko nahizpribaturekin batera (Ikerlan tartean delarik)Ipar Euskal Herriko zenbait erakunde harre-manetan jarriko dira.

Ez bait dugu ahaztu behar EuskalHerrian gaudela zioen harrotasun handizPedro Etxabek.

Ezkerreko biak Europakobisitariak. EskuineanArroiabe, Ikerlanekoa

DANOBAT enpresarekin batera garatutako zelula malgua

Ikerlaneko BURDARI izeneko robotorga