IHOBE 200 Gomendio, hondakin gutxiago izateko -...

200 Gomendio,hondakin gutxiagoizateko

Hondakin gutxiago, irabazi handiagoak

... ETA ORDUANETENGABEKO INGURUGIRO

HOBEKUNTZAKOPROGRAMARI HASIERA

EMAN GENION

EUSKO JAURLARITZAGOBIERNO VASCO

DEPARTAMENTO DE ORDENACION DEL TERRITORIO,VIVIENDA Y MEDIO AMBIENTE

LURRALDE ANTOLAMENDU, ETXEBIZITZAETA INGURUGIRO SAILA

I H O B EIngurugiro Iharduketarako Sozietate Publikoa

I N G U R U G I R O A R E N H O B E K U N T Z APRAKTIKOEN PROGRAMA

© Departamento de Comercioe Industria del Reino Unido

Departamento de MedioAmbiente del Reino Unido

IHOBE, S.A.

Argitalpena / Edición: IHOBE, S.A.

Inprimaketa / Impresión:Imprenta Berekintza, S.L.

Ingeleseko itzulpena /Traducción inglés: Chris Pellow

Euskarazko itzulpena /Traducción al euskera:Elhuyar - Zetiaz

Lege Gordailua / Depósito Legal:BI-2036-99

Paper birziklatua / Papel reciclado 100%

1999ko Urria / Octubre 1999

2. argitarapena, Uztaila2.ª edición, Julio

Europako Batasuneko “Ingurugiro Ekintzako V. Esparru Programak”, EuropakoEstatu eta Eskualdeek sustatu beharreko helburu, tresna eta ekintza nagusiakezarri ditu, giza jardueraren ingurugiro-inpaktuak murriztu eta garapenjasangarria lortzearren.

Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu, Etxebizitza eta Ingurugiro Sailakhelburu hori Autonomia Erkidegora ekarri du eta horretarako ekintza-esparruadiseinatu du; “Industria Garbia” izenekoa, hain zuzen. Bertan industrijarduerako arlo bakoitzean lortu beharreko helburuak ezartzen dira. Helburuhauek euskal enpresek negutegi efektuarekin, ozono-geruza hondatzearekin,airearen eskualde-kalitatearekin, hondakin-sorkuntzarekin (arriskutsu, geldo edohiri-hondakintzat har daitezkeenekin), ur-isurketekin, emisio atmosferikoekin,zarata eta bibrazioekin eta, azkenik, baliabide naturalen ustiaketarekin zerikusiaduten eta sortzen diren inpaktu nagusiak murrizteari buruzkoak dira.

Enpresan erantzukizun partekatuaren bidea enpresako politikan ingurugiroasartuta hasten da, eta batez ere, bere jarduera guztietan ingurugiro-kudeaketaezarrita.

Eskerrak eman nahi nizkieke Erresuma Batuko Merkataritza eta Industria Sailarieta Ingurugiro Sailari, gure Herriko enpresentzat oso interesgarria eta baliagarriairuditzen zaigun dokumentu hau argitaratzeko baimena eman digutelako.

Aurkezpena

F.J. Ormazabal

Lurralde Antolamendu,Etxebizitza eta IngurugiroSailburua

Zer dira hondakinak? .......................................................................................................................................................................................... 1 or.

Zure hondakinak minimizatzeko arrazoiak ............................................................................... Gomen. 1-13Zenbat kostatzen dira hondakinak? Zero hondakinerantz. Non zaude orain?

Abiaraztea ................................................................................................................................................................................................................................................. Gomen. 14-31Hondakin eta emisioen inbentarioa egitea. Hondakinen kostuenkalkulua urratsez urrats.

Zure Produkzio Garbiko Planaren Egitura ........................................................................................ Gomen. 32-53Hondakin eta emisioak murrizteko helburuak finkatu. Hobetzeko, nola neurtu? Pertsonei parte harraraztea. Arazoak konpontzeko teknikak eta erremintak.

Eraginkortasun falta ikustezinak.................................................................................................................................... Gomen. 54-68Produktu-zarrastelkeria. Hondakin ezezagunak

Lehengaien eta hondakinen kudeaketa .............................................................................................. Gomen. 69-81Hondakinen kudeaketa. Birziklapena eta berriz erabiltzea. Materialen zehaztapena eta eskaera

Materialaren manipulazioa ............................................................................................................................................................. Gomen. 82-105Materiala hartzea. Materialen biltegiratzea. Materialen horniketa eta banaketa. Ontziz aldatu edomanipulatzean materiala alferrik galtzea

Prozesuaren Kontrola eta Gestioa ........................................................................................................................... Gomen. 106-120Prozesuaren ahalmena. Prozesuaren kudeaketa. Martxan jartzeagatikoeta produkzio-aldaketagatiko zarrastelkeriak eta hondakinak

Prozesuetako galerak murriztea – industrietako adibideak – ............................................................................................................................................................................. Gomen. 121-200Galdaketa. Mekanizazioa. Metalaren transformazioa. Muntaketa. Plastiko-injekzioa. Elikadura-industria. Produktu kimiko, pintura eta tintaren fabrikazioa. Arte grafikoak. Paper-prozesaketa eta transformazioa. Ekipo eta instalazioak garbitzea. Farmaziako eta higieneko produktuak.

.................................................................................... 36 or.

.................................................................................... 37 or.

I. Eranskina. Hondakinen sinonimoak

II. Eranskina. Autoebaluazioa: Produkzio garbiaren eta etengabeko ingu-rugiro-hobekuntzaren aldeko apustua egin al duzu?

Aurkibidea

Hondakinak minimizatu irabaziak lortzeko

Produkzio garbiko gomendio praktikoak

Ondorioa

Eranskinak

Hondakinak minimizatuta enpresako emaitza-kontua hobetu egiten da.Hondakinen murrizketa zuzenean islatzen da azken balantzean, kostuetan egindakobeste hobekuntza batzuk ez bezala. Askotan lehengaiek fakturazioko % 30-60ahartzen dutenez gero, haiek hobeto erabilita irabazietan eduki dezaketen eraginaikusgarria izan daiteke.

Hondakinen minimizazioa hilabete batzuetan amortizatzen da. Hondakinakminimizatzeko proiektuekin inbertitu den kapitala hilabetetan, eta ez urtetan, berres-kura daiteke. Euskal Autonomia Erkidegoan egindako zenbait proiektu pilotutan, hon-dakinak minimizatzeko proposamen gehienetan inbertitutako kapitala urtebeterenbarruan berreskuratu zuten eta horietako askotan praktikan gauzatzeak enpresari osoahalegin txikia eskatu zion edo ez zion ahaleginik eskatu.

2


2

3

ENPRESEK BADAKITE HONDAKINAK DEUSEZTATZEA

ZENBAT KOSTATZEN DEN

EDUKITZEAONAR AL

DEZAKEGU?

EZ EDUKITZEA ONAR AL DEZAKEGU?

… KAPITAL-INBERTSIO HANDIA EGIN BEHAR DELA

USTE DA

ko edozein programa osatzen duten alderdiak. Berez azken produktuaren kalitate-az gehiegizko kontzentrazioak hondakin-kopurua igoaraz dezake, ikuskapenetanpieza gehiago ontzat hartzen ez direlako. Hondakinen minimizazioa kalitateahobetzearekin batera doa, zeren prozesuko kontrola hobetuta akatsik ez sortzeanahi izaten baita.

Enplegatuek zero hondakin lortzen laguntzen dute. Enplegatu guztiak daudekalitatea hobetzearen eta sortutako hondakin-kopurua murriztearen alde.Ingurugiroaz gero eta kezka handiagoa izateak hondakin gutxiago sortzeko erakaurkitzeko gogoa pìzten du: gogo hori sustatu eta areagotzea hondakin-kudeake-ta egokiaren zati da.

Non zaude orain? Zero hondakineranzko piramidea. Piramide honetako zein puntutan dago zureenpresa? Oinarrian hondakinak arazotzat hartzen ez dituzten enpresak daude.Erpinean berriz, beren prozesuetako etapa guztietan hondakinak zorrotz deuseztatudituztenak daude.

Enpresa gehienak erdibideko punturen batean daude. Hondakinak arazo dira, bainaoraindik ez dira ohartu horiek murriztuta izango lituzketen onurez. Enpresa askourtebete edo bi urteren buruan helduko dira gailurrera, dauden planta eta ekipa-menduetako irabaziak lortuz.

Zure enpresa piramideko zein puntutan dagoen jakiteko, ikus zureAutoebaluazioa egiteko gidaliburuak duen 2. eranskina.

4


12

13

Zero hondakina

Teknologiako aldaketak baino ez ditzake hondakin guztiak erabat deuseztatu

Gure prozesuak optimizatzen eta kostuetan murrizketa handiak lortzen ari gara

Hondakin-kopurua murrizten ari da gure lan egiteko era aldatu ahala

Gure hondakinak identifikatu ditugu eta kontrolatzen ari gara

Hondakin-kopurua murrizteko plana egiten ari gara

Hondakinek lege aldetik eta kostu aldetik arazoak dituzte

Hondakinek arazoak deuseztatzeko baino ez dituzte

Hondakinek ez dute inolako arazorik

Kiloak eta litroak konparatuta ezin da balantzea koadratu. Fluxugra-ma masen balantzea egiteko abiapuntua da, baina hori ezin da koadratu sarrerakkilogramo edo metrotan eta irteerak produktu-unitateetan neurtzen badira. Koadratzeko era bakarra guztientzat neurketa-unitate komuna erabiltzeada.

Masen balantzea noiz koadratzen da? Helburua lehenbizi prozesura sartzenden guztizko masa neurtzea da. Gero balio duten produktuen eta hondakin eza-gunen masa neurtzen da, eta azkenik kenketa egiten da. Ezagutzen den sarrerareneta ezaguna den irteeraren arteko kendura da guztizko galera. Gero banakakohondakinen korronte guztiak neur daitezke, pisu-sobera barne hartuz, eta galeraguztien zergatia bilatzen saiatu behar da. Masa-balantzea zuzen dagoela kontside-ratzen da, kuantifikatu gabeko galerak lorpen-kopuruaren % 1 baino txikiagoakdirenean, nahiz eta doitasun-maila hori beti lortzerik egon ez.

Zero hondakina da oinarrizko irizpidea. Kontabilitate finantzarioko sistemekaskotan beren barne-kudeaketan material-galeretarako hornidurak izaten dituzteezkutuan. Horrek materiala normal erabiltzen denean askotan hondakinak estal-tzeko ezkutuko hornidura dagoela esan nahi du. Hori kontabilitate-helburuakbetetzeko onargarria izan daiteke, baina egiazko kostuak ezkutatu egiten ditu.Masa-balantzeen kalkuluek zero hondakineko oinarritik hasi behar dute.

Hondakin eta emisioen inbentarioa egin ezazu. Masa-balantzeen kalkuluek bar-ne hartu behar dituzte inbentarioko galdu-irabaziak. Beraz, bi inbentario arteko den-boraldia erabili behar du bere balioespenen oinarritzat. Gogoan izan:

■ Material-kontsumoa = erosketak + hasierako inbentarioa – amaierako inbentarioa

■ Produkzioa = (salmentak – itzulketak) + (amaitutako salgaien azken inbentarioa –hasierako inbentarioa)

Masa-balantze zehatza izateko garrantzitsua da inbentario zehatza izatea; inbenta-rioko akatsek masa-balantzeko kalkuluak desitxuratu egin ditzakete.

Zer dago zure hondakin-korronteetan? Hondakin-korronteek masa-balantzeangaldutako lehengai gehienak izaten dituzte, baina zenbat? Beharbada ura, garbiketa--disolbatzaileak, enbalajeak eta beste zenbait hondakin ere izango dituzte.Beharbada hondakin-fluxuen laginketa eta denbora-kontrola egin beharko dira,korronte bakoitzaren konposizioa kalkulatzeko.

Hondakin hezeak kontabilizatzeagatiko akatsak. Ura erabiltzen duen edozeinprozesuk zailtasunak sortzen ditu hondakinak kuantifikatzeko. Lehenik eta behin,produktuetako ur-kontsumoa (etxebizitzetan edo garbiketan erabilitakotik bereizita)gaizki adierazi ohi da erregistroan. Gainera, hezetasun-edukia prozesaketan aldatuegin daiteke. Askotan egoera horretan errazagoa izaten da hezetasunik gabekosarrera eta irteeretan oinarritutako balantzea egitea.

Erreakzio kimikoetako errendimendu-galerei erantzuna eman. Prozesuan erre-akzio kimikoak baldin badaude, garrantzitsua da masa-balantzeari nola eragiten dio-ten jakitea. Polimerizazio-erreakzioek gero prozesuan “galdu” egiten den uraaskatzen dute. Lehengaien errendimenduko galeren kalkuluak erreakzioagatiko gale-ra hauetara doitu.

6

17

18

19

20

21

22

23


Hondakinen kostuen kalkulua urratsez urratsAgian etapaka egin nahiko duzu, ondoren adierazten den eran.

Zure hondakinen guztizko kostua zenbatekoa da? Kalkula ezazu HondakinenGuztizko Kostua:

Hondakinen Guztizko Kostua = Masa Balantzeko Errendimenduaren Kostua + LehenErrendimenduaren Kostua + Hondakinekin zerikusia duen beste zenbait kostu

Hondakinaren guztizko kostua askotan deuseztatze-kostuak baino 5-20 aldiz han-diagoa izaten da. Hondakinen kostua zuzeneko eskulana baino handiagoa izan dai-teke! Haietako zein kostu dira enpresek ongien ezagutu eta kontrolatzendituztenak?!

Masa Balantzeko Errendimenduaren Kostua. Hondakinen kostuen lehen neurke-ta ona Masa Balantzeko Errendimenduaren Kostua da. Masa BalantzekoErrendimendutik (portzentaiatan emandakotik) (ikus 24. gomendioa) eta materialenurteko kostutik abiatuta kalkulatzen da:

Masa Balantzeko Errendimenduaren Kostua = (100 – Masa Balantzeko Errendimendua) xMaterialen urteko kostua / 100

Masa Balantzeko Errendimenduaren Kostuaren Finketa. Kostu hau findu daite-ke prezioan alde handia dagoenean lehengai-mota bakoitzeko galeren kostua apar-te kalkulatuz; adibidez, inprimatzeko prozesuan tinta-galerak eta paper-galerakaparte kalkulatuz:

Masa Balantzeko Errendimenduaren Guztizko Kostua = Paperaren Masa BalantzekoErrendimenduaren Kostua + Tintaren Masa Balantzeko Errendimenduaren Kostua

Lehen Errendimenduaren Kostua. Hurrengo urratsa prozesuan galtzen den puntu-raino prozesatutako materialaren kostua sartzea da. Lehen Errendimenduaren KostuaLehen Errendimendutik (portzentaiatan emandakotik) (ikus 25. gomendioa) eta proze-sua burutzeko urteko kostutik abiatuta kalkulatzen da:

Lehen Errendimenduaren Kostua = (100 – Lehen Errendimendua) x Prozesua burutzeko urteko kostua / 100

Hondakinekin zerikusia duten kostuak gehi itzazu. Azken urratsa hondakinekinzerikusia duten beste kostu batzuk gehitzea da. Barne har itzazu prozesuko galerak,inbentarioko galerak, kalitate-galerak, alferrik galdutako ahalmenaren kostuak, garbiketa-materiala, edukiontziak eta hondakinak erabiltzeko ekipamenduak, deu-seztatzeko eta garraiatzeko gastuak eta jarduera hauek berekin duten eskulanarenkostuak. Halaber, informazio-baldintzak betetzeko kostuak, lege-kostuak eta eran-tzukizun-aseguruaren kostuak ere gehitu egin behar dituzu.

Zure Produkzio Garbiko PlanarenEgituraHondakin eta emisioak murrizteko helburuak finkatuHondakinak ezinbestekoak ez dira. Hondakinak minimizatzeko helburuak finka-tzen hasten zarenean debeka itzazu esaldi batzuk; hauek adibidez:Hondakinak, ezinbestekoak!, Hondakin naturalak!, Hondakinengatiko ordainketa!,

Ordaindutako hondakinak!Hondakinak hondakin dira. Murriztuta irabaziek gora egingo dute!

8

27

28

29

30

31

32


Kostuak isilpean ez gorde. Jendeak askotan ez ditu aintzat hartzen darabiltzanmaterialak; izan ere, horren berri ez baitzaie eman. Diru-aurrezkiez hitz egitea port-zentaiak aipatzea baino zentzuzkoagoa da.

Erremintak. Lana egiteko pertsonalari erreminta egokia eman. Gaizki diseinatutakoerremintek hondakin gehiago sorraraz dezakete eta pertsonen motibazioa jaitsiaraziegin dezakete.

Sintonizatu, entzun eta ikasi. Talde-lanaren eta kausa/efektu saioen bidez jendea-ren gaitasun eta eskarmentuaren berri izan ezazu. Jendeari entzuteak motibazio--eragina izan dezake haiengan eta zuk ere benetan zer gertatzen ari den jakingoduzu.

Eskuordetzea ekintza sustatzea da. Oraindik orain hondakin-taldeko bilerankausa/efektu diagrama batzuk erabili ziren zuzendari-talde bati hondakinen kausakidentifikatzen laguntzeko. “Kausa gehienak gure kontroletik kanpo daude!”, esanzuen batek eta adibidea azaldu zuen. “Ez nator bat. Kausa hori kontrola dezake-gu” erantzun zuen beste batek. Banan-banan aztertuta, kausa guztiak areto har-tako zuzendari baten edo batzuen kontrolpean zeudela egiaztatu zen.Talde-lanaren bidez arazo guztiei ekiteko aukera zutela ikusi zuten. Hori da bote-rea ekintzan eskuordetzea.

10

42

43

44

45

HONDAKINEK EDOZEIN DEPRIMITZEN DUTE


Prozesua egiten ari denari buruzko analisi estatistikoarekin, prozesua arrastoak lor-tzen hasiko da. Langileekin hitz egin eta arretaz begiratuta funtsezko informazioa lor-tuko duzu. Saiakuntzak eginez eta une horretako produkzioan probak eginez,prozesutik bertatik zuzenean konponbideak lortuko dituzu.

Erabakitzeko gaitasuna, ikuspegi praktikoa (baina zientifikoa) eta pertsonalaren trebakuntza egoki konbinatuta, arazorik latzenentzako konponbidea izango duzu.

Taguchi: saiakuntza-diseinuak. Saiakuntza tradizionalen moldaketa sinplifikatugisa, Taguchi-ren metodoak benetako produkzio-prozesuetan erabil daitezke, eta osobaliagarriak dira prozesuen baldintzak optimizatu eta kontrola hobetzeko.

Taguchi-ren galera funtzioa. Taguchi-k produktuak perdoiekin ekoiztea ez zela askizioen ideia proposatu zuen. Gizartearentzako (kontsumitzaile, enpresa eta ingurugi-roarentzako) erabateko galera, bariazioa puntu optimoaren inguruan murriztuz mini-mizatzen da. Kontzeptu honek argi eta garbi lotzen ditu hondakinen minimizazioaeta prozesuaren kontrol-hobekuntza.

12

52

53


ARAZO ZAILEI NOLA AURRE EGIN

BEREERRENDIMENDUANEURTUKO DUT

ERANTZUKIZUNAKGEURE GAIN HARTU

BEHAR DITUGU

INFORMATUTA EDUKI BEHARGINTUZKETE

ETA NIK HISTORIALA

EGIAZTATUKO DUT

EZ ZAITEZESTATISTIKEZ FIDA

EZ, NIK NEUKAURKITUKO

DUT

-arau gisa onar ditzakete, bezeroen erreklamaziorik izan ez dadin eta ontziak gehie-gi bete ez daitezen.

Enbalajeen tara egiaztatzea. Enbalaje-etiketetan adierazitako tara oker egon dai-teke, eta ondorioz, betetzeko makinak gaizki doituta egon daitezke. Adibidez: 18 kgipintzen zuen bidoiaren tara berez 17,55 kg-koa zen eta bidoi bakoitzera 0,45 kggehiago botatzen zen.

Hondakin ezezagunak

Zenbat produktu geratzen da hondakin-edukiontzietan? Lehengaiak hondakin--edukiontzira bide askotatik joan daitezke: garbiketagatik, zipriztinak daudelako,soberakin txikiak izan direlako, lehengaia poltsa edo bidoitan utzi delako... Hori guz-tia neurtu edo kalkulatu egin behar litzateke.

Zenbat saltzen da txatar gisa? Ba al dakizu? Txatar-biltzaileek hondakinak doanjaso ditzakete, garraio-gastuak estaltzeko gai horiek berriz prozesatu eta saldu eginditzaketelako. Material-kopurua erregistratzeko, ez alde batek eta ez besteak inolakosustagarririk ez duenez gero, materialak zure fabrika inork erregistratu gabe utzdezake.

Kalibra itzazu zure maila-neurgailuak. Maila-neurgailuena ohiko neurketa--teknika da, baina doitasun txikikoa. Enpresa batean maila-neurgailuagatiko aka-tsengatik produktu bati % 8 ur gutxiago eransten zitzaion. Horren kostua handiazen.

Zenbat joaten da hustubidera? Piezak garbitzeko ura erabiltzen den edozein pro-zesutan, hustubidetik lehengaia galduko da, eta gainera poluzioa eragin dezake.Poluitzaileak organikoak badira eta in situ tratatzen badira, efluenteetan dagoenlehengai-kopurua isurketetako Oxigeno Eskari Kimikoa/Oxigeno Eskari Biologikoa(OEK/OEB) delakoan oinarrituz kalkula daiteke. Bestela Ur Partzuergoek OEK etaOEBen balioespenak izan ditzakete.

14

61

62

63

64

65


ZENBAT SALTZEN DA TXATARRA GISA?

Kolore desberdineko deposituak erabiltzea sistema eraginkorra da hondakinak etamaterialak bereizteko, helburua jatorrian birziklatzea delarik. Sistema hau industriaaskotan erabil daiteke.

Bereizten duzunean, kontuan izan metalak dituzten hondakinen salmenta--prezioak. Metal-egitura duten gaiak (kartutxo-iragazkiak, adibidez) gainerakohondakinetatik bereizi egin behar dira metalezko txatar moduan saltzeko. Askoz ere errazagoa da hondakinak produkzio-gunean bereiztea, gero bereizteabaino.

Birziklapena eta berriz erabiltzea

Soberakinak berriz erabiltzeko kudeatu. Zer egin daiteke produkzio-txandarenamaieran sobera geratzen diren pieza-sortekin? Produkzio-hondakin horiek berrizerabiltzeko gordetzea berebiziko amesgaizto logistikoa izan daiteke! Soberako piezakbezeroari saldu ezin badizkiozu, eman iezazkiozu doan eta horrela gutxienez deu-seztatzeko gastua aurreztuko duzu.

Hori egiterik ez badago, soberakoentzat izakin-erregistro egokia sor ezazu eta produk-zioa analiza ezazu, errepikatzen diren produktuez jarraibideak argi eta garbi izateko.Berehala berriz erabiltzen saia zaitez.

Iragazki/ponpen edukia eta deposituen garbiketa-hondakinak berriz erabildaitezke. Pintura-fabrikazioan soberakinak berreskuratzeko sistema ezarri ondoren5-20 kg produktu berreskura daitezke kargako eta aldi berean ponpak garbitzekodisolbatzaile-kopurua ere murriztu egiten da.

Pasaraz ezazu formulazioko disolbatzaile-kopuru jakin bat prozesu amaierako iragaz-ki/ponpa multzotik eta bestela galdu egingo litzatekeen produktua berreskura ezazuhurrengo karga diluitzen erabiltzeko.

Birziklapen eta tratamenduko bide onenekin bateragarriak diren produktuberriak formula itzazu. Produktua zaharkituta gera ez dadin, arazoa lehen etape-tan planteatu behar da, hau da, produktu berriak formulatzen direnean. Ideala pro-duktu berri bakoitza material bateragarriak kontsumi ditzakeen produktuarekinbateragarria izan dadin formulatzea izango litzateke.

Material zaharkitua irabaziak lortzeko aukera da. Pintura fabrikatzeko enpresagehienek bere produkzioaren % 1-2 bota egin behar izaten dute produkzioan berrizerabili ezin den material zaharkitua delako. Enpresa multinazional batek beste enpre-sa filial bat sortu zuen hondakinak hartu eta produktu berri bihur zitzan. Enpresa filialhorrek hondakinen kudeaketako arazoa konpondu eta kostuak estaltzeaz gain iraba-zi handiak izan zituen.

Ez ezazu produktu bukatu asko metatu. Izakinek behar bezalako errotazioaizan ezean galerak izan daitezke produktua iraungitzeagatik. FIFO (first in – firstout, sartzen lehena da lehenbizi irteten dena) sistemak, produktua adinaren ara-bera kudeatzeko aukera ematen du, izakin zaharrak ahalik eta gutxiena izanik.

Materialen zehaztapena eta eskaera

Ez ezazu behar baino material gehiago eskatu. Egiten ari diren eragiketetanbehar den materiala baino gehiago eskatzeko joera egon ohi da erosketa-sailetan;

16

73

74

75

76

77

78

79


Ez itzazu hornitzaileak egin behar dituen kalitate-probak egin. Horren ordezegin kalitate-ikuskaritzak hornitzaileari. Hornitzaileek produktu akastunak murriztuedo deuseztatzea lortzea hobea, errazagoa eta merkeagoa da, erosketa guztiak ikus-katu eta egiaztatzen ibili beharra baino.

Hornitzaileek ematen dizkizuten kopuruak zuzen daudela egiazta ezazu.Eskaera gehienak baskulatik pasatu ondoren sartzen dira lantegira. Graneleko mate-rial solido eta likidoei dagokienez, ekarritako pisua eta fakturan adierazitakoa erkat-zea komeni da. Horrek material-deskargen eraginkortasuna eta hornitzaileakbidalitako karga zehatza den ala ez kontrolatzeko aukera emango dizu.

Pisa ezazu lagina. Produktu bat baino gehiago edota produktu ontziratuak eroste-an, pisa ezazu lagin bat. Hori eginda, hornitzailearen ontziratze-sistemak dituenkontrol-akatsei antzeman ahal izango diezu. Hainbat edukiontzi aztertuz, zure for-mulazioen kalitatean eragin dezake.

Materialen biltegiratzeaEz ezazu errotazio txikia duten likidoak gordetzeko depositu berritan inber-titu. Denboraldi batez, material-beharrak aldatu egin daitezke, erosketa- eta biltegi-ratze-politika aldatu gabe. Horren ondorioz, mugimendu txikia duten materiallikidoak graneleko depositutan gorde daitezke, bolumen handiagoko artikuluakbidoitan erosten diren bitartean.

Arazoa dagoen ala ez jakiteko, egin ezazu material likidoen zerrenda kontsumoarenarabera ordenatuz eta konpara itzazu bidoitan ontziratutako eta gehien mugitzendiren 10 produktuak, biltegiratze-depositutan gordetako eta gutxien mugitzen diren10 produktuekin. 22.000 pta./tona (130 euro/tona) aurrez zenezake, hondakin gisabazter utzitako bidoien aurrezkiaz gain eta hori guztia depositu gehiagotan inbertitubeharrik gabe.

Barnean likidoak mugitzeko, erabil itzazu ontzi handi mugigarriak bidoienordez. Asko erabiltzen den bitarteko produktua graneleko ontzietan gorde beharre-an bidoitan gordetzearen kostu gehigarria handi samarra izan daiteke. Bidoi-honda-kinak ere bost aldiz handiagoak izan ohi dira. Pintura-planta batean kalkulatutakoaurrezki potentziala 24 milioi/urtekoa (145.000 euro/urtekoa) izan zen.

Erabil itzazu bidoiak lantegian beste zerbaitetarako. Erabilitako bidoiak agianezin dira bezeroei produktuak bidaltzeko erabili, baina guztiz egokiak izan daitezkeenpresan bertan erabiltzeko, adibidez, bitarteko produktuak gordetzeko. Hori bidoiberriak erostea baino askoz aukera merkeagoa da.

Gorde itzazu biribildutako bobinak noranzko egokian. Paper-bobinak bobina-ketaren noranzkoan ipini behar dira makinetan. Bobinetan noranzkoa jartzeak, bira-keta-eragiketak murrizten direnez, manipulatzean eta gordetzean gerta daitezkeenakatsak gutxiago egiten dira.

Materialen horniketa eta banaketaHustu itzazu behar bezala ontzi, pote eta edukiontziak. Askotan ekipamenduegokia eskura izatea da kontua, ontziak astintzeko ekipamendua izatea adibidez.Pisa ezazu edukiontzi hutsen lagin bat eta kalkula ezazu urtean zenbat erabiltzendiren. Pintura-planta handi batean urtero 200 tona lehengai gelditzen zen edu-kiontzietan. Horren kostua 36 milioi pezetakoa (215.000 eurokoa) zen!

18

83

84

85

86

87

88

89

90


gisa gal daitekeen produktuz betetzen da. Arazo hori konpontzeko goitik betetzea(hori da aukerarik onena) edo lotunean balbula gehiago jartzea da bidea.

Azter ezazu ontziz aldatzeko bideetan ihesik badagoen. Bihurguneetan etalotuneetan produktua erori egiten da uhal garraiatzaileetatik. Azter eta pisa itza-zu gune eta txanda bakoitzean sortutako hondakinak. Gero, har itzazu behardiren neurriak!.

Orga mekanikoek kalte handiak eragin ditzakete. Orga mekanikoek kaltehandiak eragin ditzakete, dela nahigabeko kolpeengatik, dela produk-tuak manipulatzean. Manipulatzeko tresna egokiak (hala nola gomazko hortzak) dituela egiazta ezazu. Meta ezazu materiala orga jasotzaileen ibilbideeta-tik kanpo eta treba itzazu langileak kalteak ahalik eta txikienak izan daitezen.

Garbitzeko takoak ala gasa? Garbitzeko takoak edo gas egokia erabilita, pro-duktua erraz eta merke berreskura daiteke tutuak garbitzean. Tako bidezko garbi-keta produktua tutuetan metatzea galarazten duen oso bide erraza eta merkeada; gainera, hondakinak murrizten ditu.

Ponpaketa edo grabitatez ontziz aldatzea, horixe da kontua. Geometriakaukera hori emanez gero, grabitate bidezko ontziz aldatzea material likidoen pon-paketa baino askoz hobea da. Ponpa bidezko ontziz aldatzeak hondakinak sortzenditu, tutuko gorako ebakiduran materiala gelditzen baita.

Hodi eta deposituetan itsatsita geratzen den materiala, disolbatzaile bateragarriazbustita berreskura daiteke.

Lotura malguak luzeegiak izan ohi dira. Tutu malguak behar baino luzeagoakizaten dira. 25 mm-ko barne-diametroa duen ohizko mahukak, beteta dagoenean5 metroko 3 kg produktu izan ditzake. Zergatik erabili 5 metro tutua 2 metronahikoa direnean? 2 kg aurrez daitezke erabilerako.

Depositu higigarriak behar bezala hustu daitezke; itxiak ordea ez.Saiakuntzek, tresna egokiak erabiliz gero, depositu higigarritik depositu itxitik bai-no produktu gehiago berreskura daitekeela erakutsi dute. Materiala makinara(errotara edota betetze-makinara) eraman ahal izatea da beste abantaila bat,tutueria eta garbitasunari dagokienez.

Berariazko tutueri tarteek inbertsioa konpentsatzen dute. Tutueria arruntakplantako ingeniariarentzat amesgaiztoa izan ohi dira; produktuz aldatzen denbakoitzean garbitu egin behar izaten dira eta hori gastua da, denbora, disolba-tzaile eta hondakinetan. Berariazko tutuerian egindako inbertsioak, betetze-buruajartzeko adibidez, laster amortizatzen dira.

Berreskura itzazu bezeroek itzulitako edukiontzietako hondarrak. Produktubatzuk (hala nola oreak eta likatasun handiko beste produktu batzuk) bezeroekitzulitako edukiontzietatik berreskura daitezke, aurregarbiketa egiteko gero pro-dukzioan erabiliko den diluzio-disolbatzailea erabiliz.

20

97

98

99

100

101

102

103

104


■ arazorik ez dagoela esatea;

■ kontrola hobetzeko huts egin duen saio-andana;

■ prozesua zientzia baino gehiago artetzat hartu izan da.

Egoera hori bada, prozesua nola kontrolatu ulertzeko egindako hobekuntza guz-tiek onurak izango dituzte. Erabil ezazu Prozesuaren Kontrol Estatistikoa etaTaguchi edo beste diseinu esperimental batzuk kausa eta ondorioa ulertzeko,sarreren aldagarritasun murrizteko eta kontrola hobetzeko (Ikus 106 eta 52/53gomendioak)

Zein da zure prozesu-ahalmena? Hondakin gutxiko produkzioa izateko oinarrizkobaldintza, beti prozesu-ahalmenaren barruan aritzea da. Baina egin behar den lehe-na ahalmen hori nolakoa den jakitea da.

Prozesuaren ohizko aldagarritasuna beharrezko perdoiaren barruan sartzen dene-an da gai prozesu hori. Prozesuaren ahalmenaren Cpk indizea prozesuaren desbi-dazio tipikoa zati perdoiaren heina bider sei da. Cpk 1 baino txikiagoa bada,prozesua gai da. Cpk 1 baino handiagoa izateak, prozesua ez dela gai adieraztendu eta, ondorioz, hondakin gehiegi dagoela edo lanak berriz egin behar direlaesan nahi du.

Zuzenketa gehiegi, arazo bila behar izan gabe eta onartutako ezina:Prozesuaren Kontrol Estatistikoa da konponbidea. Prozesu asko kontrolatzekoarazo nagusia horren berezko aldagarritasun “normala” izan ohi da. Desbidaziobakoitzaren aurrean erreakzionatzeak prozesua gehiegi zuzentzea eragin dezake etahorren ondorio diren gorabehera eta ezegonkortasunak ere bai. Bestalde, prozesua-ren aldagarritasun normalak prozesuaren baldintzetako aldaketak ezkuta ditzake.Horietaz jabetu ezean, aldagarritasuna are handiagoa izan daiteke.

Prozesuaren Kontrol Estatistikoak prozesua kontrolpean funtzionatzen ari den etaegokitu beharrik baduen erabakitzen lagun diezazuke.

Prozesuaren kudeaketaArrazoizkoa al da horrela egitea? Ekipamendu desegokiak lortezinak direnzehaztasun-mailatan lan egitera behar ditzake langileak. Askotan erabiltzen denhorren adibidea honakoa litzateke: doi-doi neurtzen duen balantzarekin beharrez-ko pisu minimoaren azpitik edota kilogramotarako kalibratutako balantzan gra-motan lan egitea bezalakoa litzateke. Horrelakoetan estal ezazu behar ez deneskala-zatia, erabil ez dezaten, edota pisu txikiagotarako egokiak diren balantzakeman iezazkiezu.

Geratzeko kontrol-orriek martxan jartzeko arazoak saihesten dituzte. Kontrol-orriak pilotuek hegaldia baino lehen egiten dituzten kontrolak bezalakoak dira etageratzen denean, martxan ari denean eta hasierako doiketan ere erabil daitezke.Geratzeko kontrol-orriak oso baliagarriak izan daitezke, zeren prozesu bat garbi etahurrengoa martxan jartzeko prest geratu dela segurtatzeko lagun baitezakete; horrelamantenimendua berriz martxan jarri baino lehen (eta ez gero) egingo da eta, ondorioz,martxan jartzean hondakinak murriztu egingo dira.

Ikus-adibideak bistazko ikuskapenetarako. Kalitate-ikuskapenak produktua ikusi-ta egiaztatzea barne duenean, onargarria den produktuaren eta onargarria ez denproduktuaren adibideak edo argazkiak eman behar dira eta araua betetzen delaegiaztatu egin behar da. Ikus-adibide egokirik gabe, ikuskariek onargarriak diren

22

108

109

110

111

112


Bobinak makinan ipintzea. Hutsik geratzen diren ardatzetan bobinak ipini eta ezitxaron dabilen bobina amaitu arte. Prozedura horrekin aldaketa-denbora murriztuegiten da eta, ondorioz, hondakinak ere gutxiago izaten dira.

Aldez aurreko doikuntzen erregistroak eduki. Injekziozko moldeaketa-fabrikabatean kontrol-sistemak makina-doikuntzak inprimatu egiten zituen, baina ekoiz-ten ari zen produktuarekin edo ekoizpena zuzen ala oker egiten ari izatearekin ezzituen erlazionatzen. Eskuzko erregistro-sistema ezarrita makinen funtzionamenduerabat ona berehala inplementatu zen.

Doikuntza-tresnak horni itzazu. Gailetak ekoizteko lerro batean, lau luzeradesberdineko paketeak egiten ziren, baina paketeen tamainak doitzeko eta onartzeko zilindroa neurtzea zaila zen. Askoz ere errazagoa, eta errepikaga-rriagoa, da neurri bat baino gehiagoko altzairuzko doikuntza-kalibreak ematea.

SMEDek galerak murriztu eta aldaketak bizkortu egiten ditu. Prestakuntzakprodukzio-lerrotik kanpora egin daitezkeenean hondakin gutxiago izaten da etaprodukzio-denborako galerak ere txikiagoak izaten dira. Automobilgile batek SMED(Single Minute Exchange of Die – Trokel Aldaketa Minutu Bakarrean) inplementatuzuenean automobil-panelen estanpazio-prentsetako prestazioak hobetu egin ziren.Teknika horietako asko edozein prozesutan aplika daitezke. Ideia horien sortzaile-ak, Shigeo Shingo-k liburu bat idatzi du haiei buruz: Revolution in manufacturing(Single Minute Exchange of Die) (Productivity Press (USA))

Abiatzeek eta geratzeek galerak sortzen dituzte. Jateko geratu eta geroberriz abiatzen den bakoitzean galerak sortzen dira. Mokadua hartzeko denborakmailakatzea etengabeko eragiketarako teknika da eta hondakin gutxiago sortzenda horrela. Aldika elikatuta ere, hondakinak sortzen dituzten geldialdiak eratzendira. Palet-aldagailuez, adibidez, automatikoki elikatzeak, geldialdi horiek deusez-tatzen laguntzen du.

Prozesuetako galerak murriztea– industrietako adibideak –

Galdaketa Ekoiztutako metala maximiza ezazu. Horrela galdategietan birziklatu beharrekokopuruak minimizatu egiten dira. Proportzio egokiek urtu behar den bolumena jais-ten laguntzen dute eta ondorioz energia-kostuak murriztu egiten dira. Aluminioarengaldaketan galdaldi bakoitzean material-galera dago oxido gisa eta kendu egin beharda urtutako pieza ahulagoa izan ez dadin.

Hondarrezko galdaketaHondar-erabilpena minimiza ezazu. Metal likidoarekiko harea-proportzioa jaitsi ezazu honako hauen bidez:

■ Piezen ingurura moldaturiko forma duten kaxak erabilita.

■ Ahal bada kaxen izkinak blokea itzazu kaxa betetzeko honda gutxiago behar izandadin.

24

116

117

118

119

120

121

122


Erreminta anitzeko blokeek ordezkatzeko denbora murrizten dute. Pieza bate-tik bestera aldatu behar denean, behar diren erreminta guztiak bereziki diseinaturikoerreminta anitzeko blokean ordenaturik eduki itzazu. Horrela aldaketa-denborak etaabioko galerak murriztu egingo dira.

Metalaren transformazioaOsagaiak elkar itzazu txapa- edo zumitz-ebaketa optimizatzeko. Zenbait osa-gai txapa berean elkartzea txapa-hondakinak murrizteko bide eraginkorra da. Piezaestandarrak pieza bereziekin elkar itzazu ahalik eta ebakin gutxien izan dadin.

Material luzeak ebakitzea optimiza ezazu. Materiala hainbat luzeratan ebakibehar denean, jatorrizko materialaren atalak erabiltzea optimiza ezazu eta ebakinakbildu eta kudea itzazu hondakinak murrizteko. Teinkaketan doitasunik gabe ebaki-tzeak edo diametroa gaizki kontrolatzeak luzera handiegia sor dezakete eta bidebatez hondakinak ere bai.

Material lagungarriak kontrolatzea. Metalurgian pintura, ontziratzeko materialaeta beste zenbait material lagungarri libre banatzen dira eta ez gara horietaz gehie-gi arduratzen. Galerak handiak eta garestiak izan daitezke.

Estaldura metalikoen lodiera kontrola ezazu. Osagaien pisu-igoera zaindu ezazu.Pisua neurtu eta kontrolatu egin behar da estaldura elektrolitikoetan erabilitakometalen hondakinak murrizteko.

Garbiketa-ura kontrola ezazu. Anodizazio eta estaldura elektrolitikoetako eragike-tetan aurretiazko garbiketarako ura berriz erabil daiteke edo ingurune-lurrunketazkontzentratu egin daiteke bainuko deposituan berriz erabiltzeko.

MuntaketaMaterial-zerrendako zehaztasuna funtsezkoa da. Multzoak muntatzeko eragike-tetan material-zerrendako zehaztasuna funtsezkoa da, eta ez eskaeretan eta proze-suan eraginkortasuna lortzeko bakarrik, hondakinak minimizatzeko ere bai baizik.Material-zerrendak akatsak baldin baditu, piezak errefusatzea, osagaiak desorekatzeaedo piezak falta direlako berriz egin beharra gerta daiteke.

26

131

132

133

134

135

136

137


AUKERA PAREGABEA

5000 BOLANTEDESBERDIN SALDU

BEHAR DIRAINBENTARIOEK

IRAUTEN DUTENEAN!

MATERIAL-ZERRENDAREN BERTSIO-ALDAKETA

700 kg olio garesti erabilita purgatzen zuen produktu-aldaketa zegoen bakoitzean,olio-mota batek beste mota poluitu egiten zuela uste zutelako. Berez lerroan 3-4kg “poluitzaile” besterik ez zeuden eta ez zen inolako arazorik sortzen. Purgaketaalde batera utzita urtean 24 milioi pezeta (145.000 euro) aurreztu ziren.

Hautazko osagaiak gehiago kosta daitezke. Nahasteko eragiketetan batzuetanhautazko osagaiak erabil daitezke, eskueran egotearen arabera. Nahaste-eragiketabatean produkzio-kostuan materialaren arabera gorabehera handiak detektatu ziren.Izan ere, langileek ez zekiten pentsatu ere egin gabe prestatzen zituzten aldaerekprezioan zein eragin zuten.

Lerroa garbitzea. Fabrika batean betetzeko lerroak garbituta, produkzio-lotea alda-tzen zen bakoitzean 12 kg xarabe berreskuratu ziren autopurgaketa zuen lerro mo-tzean. Ondorioz, urtean milioi bat pezeta (5.800 euro) aurreztu zen.

Saltsen gerra. Azkar kontsumitzeko jakiak prestatzen zituen fabrika batean etenga-be ari ziren saltsa gehiegi sortzen. Saltsa horiek epea pasata alferrik galdu eta botaegin behar izaten ziren. Arrazoia sukaldarien eta teknikarien arteko hitzezko gerrazen eta arazoa amnistia eman zenean argitu zen. Orduan sukaldariek laneko ohizkopraktikak eta egiazko saltsa-produkzioa azaldu zituzten.

Prozesuko giltzak berriz eman iezazkiezu. Kasu batzuetan kudeatzaileek proze-suko kontrol-panelak itxi eta giltzak eraman egiten dituzte, prozesua kontrolatzekolangileengan konfiantza eduki ordez. Doikuntzaren bat egin behar baldin bada, lan-gileak prestaturik egon behar du eta egiteko gauza izan behar du.

Gauzak ez dira zinta garraiatzaileetatik “berez” erortzen. Zinta garraiatzaileak,kargatzeko sistemak eta mantenimendu-sistemak gaizki diseinatuta egoten direlakoerortzen dira gauzak.

28

146

147

148

149

150


SALTSEN GERRA

400 GRAMO BESTERIKEZ NITUELA BEHAR

ESAN NIZUN KILOGRAMOESAN ZENIDAN

Karga bakoitzeko ontzi-aldaketen kopurua murritz ezazu. Pintura eta tinta pro-duzitzen denean, kargaren tamaina amaitutako partidaren tamaina baino txikiagoaizaten da. Izan ere, lote handiak zenbait ehoketa-oinarri txikiz osaturikoak izaten diraeta bakoitzak depositu bat baino gehiago erabil dezake. Partida bakoitzeko erabilita-ko depositu mugikorren kopurua murrizteak, produkzio-galerak eta disolbatzaile ziki-na sortzea ere murriztu egiten du.

Ehoketa-hondakinak hondakin baliotsuak dira. Ehoketan galdutako kilo bat pro-duktuk, betetzeko fasean galdutako kilo produktuak halako bi balio dezake.Horregatik ehoketa-sailak hondakin-ehizan dabiltzanentzat eragiketa-eremu emanko-rrak dira.

Prozesuko tarteko etapen errendimendua egiazta ezazu. Prozesu kimiko askoetapa anitzeko erreakzioak izaten dira. Egiazta ezazu prozesu osoan zehar produk-zioaren eta loteen tamainaren artean dagoen erlazioa. Horrela eraginkortasunarenhobekuntza esanguratsua izan daiteke eta korronteko behe alderanzko sendotasunaere bai. Bide batez hondakinak ere asko murritz daitezke.

Errotak garbitzen direnean disolbente-hondakinak murriztu. Egindako probe-tan ikusi denez, errota garbitzeko era onena ehoketa-amaieran produktu-partidako(gero produktura pasatzen) erabiliko den disolbatzaileko gutxienez hiru bolumen/sis-temaz garbitzea da. Horrela errota bolumen bat/sistemaz aurretiazko garbiketarenpremian uzteko behar bezain garbi geratzen da. Disolbatzaile eta produktu gehienamaterial-kargara joaten da, eta hondakinetan gutxiago geratzen da.

Zergatik purgatzen dituzu ponpak? Ponpak purgatuta produktua galtzen da,zeren langileek produktu arteko poluzioa izateko arriskurik ez baitute izan nahi.Arazo hau konpontzeko iradokizunetako batzuk honako hauek dira: ponpak pro-duktu-sorta bateragarriekin erabiltzea; ponpak azkar eta ongi garbitu eta lehortzenutzita kolore-poluzioa saihestea; aparteko edukiontzi batean kopuru txiki-txikia pur-gatu eta poluzioa nabaria baldin bada baino ez deuseztatu.

Arte grafikoak

Azter ezazu tinta-hondakinak nola sortzen diren. Askotan tinta inprimategietanalferrik galtzen da burutzen ari den lanerako gehiegi nahasten delako. Horrelakoetanbi aukera daude: beste kolore batera moldatzeko gordetzea edo botatzea. Botatzekobidea kalitateagatik, biltegiratzeko lekurik ezagatik eta aprobetxatzeko sistema ego-kirik ez dagoelako hartzen da. Aztertu arretaz soberakina zergatik sortzen den.Kontsulta egiozu zure tinta-hornitzaileari erabilpena optimizatzeko. Kontuan har itza-zu nahaste-sistema modernoak.

Balioespen-metodoak azter itzazu. Betiere egiazta ezazu zure balioespen--prozedurak balioetsia egiazko produkzioarekin erkatzeko atzeraelikadurako zirkuituaduela. Gehiegizko kalkulua eginda hondakinak sortzen dira, eta gutxiegizko kalkuluaeginda produktu eskasia. Atzeraelikadurarik gabe, gehiegizko desbidazioek berezdute handiagotzeko joera. Hori tintarekin eta oinarriarekin gertatzen da.

Zuzenketak minimiza itzazu. Tinta doitasun handirik gabe fabrikatzen deneanzuzenketak egin behar izaten dira. Zuzenketen bidez sorta handiagoak produzitzendira. Sorta handienek soberakinak sortzen dituzte. Soberakinek hondakinak sortzendituzte!

30

159

160

161

162

163

164

165

166


Egiazta ezazu orri-kontadoreen doitasuna aldika ikuskapenak eginez. Orri--kontadoreak beti ez dira beharrezko. Berez askotan segurtasunagatik aparteko paper--orriak kontatzeko prestaturik egoten dira. Aldika ikuskapenak egiteak arazoa lasteridentifikatzen eta hondakinak murrizteko zuzenketa-neurriak hartzen lagun dezake.

Loturak egiteko ez ezazu prozesua geratu. Azkar lotzeko gailuak erabilita, pro-duktua zehaztapenen barruan mantentzen da eta material gutxiago alferrik galtzenda geratu eta eskuz eginda baino. Prozesua geratu gabe eskuz lotzeko teknologiakere badira.

Ijezketa malabarismoa da. Ijetziaren edozein geruzatako loturak akatsa sortzen du.Elikatzeko bobinen tamainak kontuz kalibratzeak akatsak murrizten ditu eta daudengeruzetako loturagunean berdinduz ongi dauden tarte jarraituen proportzioa igo egi-ten da.

Altxatzea. Pleguak altxatzeko prozesuan bobina-aldaketa bakoitzak beste batzuen zati bat alferrik galtzea eragiten du. Geraldiak ahalik eta gutxienak izan dai-tezen, langileek neurri batean amaituta dagoen bobina amaituta dagoenarekin bate-ra alda dezakete. Bobina-luzerak estandarizatzeak denak batera aldatzen direla esannahi du, geraldi-kopurua eta hondakinak murriztuz.

Arrabolen lerrokadura. Transferentzia-arrabolak egoki lerrokatuta egotea funtsezkoa da paper jarraituko elikatze-makinetan. Egiazta ezazu lerrokadura zehatz--mehatz eta aldika ikuskatzen dela.

Bobinak amaieraraino askatu. Paper jarraitua hausteko arriskuagatik gerta lite-ke bobinak erabat askatzeko kontuz ibiltzea. Mandrilean geratzen diren hiru zen-timetro paper bobinaren % 1 izan daiteke. Errepikatu hori hiru edo lau prozesutaneta horregatik % 3-4ko galerak izango dituzu. Balaztak ikuskatu edo aldatu, abia-dura-kontrola hobetu eta adierazpen grafikorako sistema ezarri, langileak oraindikmandrilean zenbat dagoen jakin dezan.

Ahalik eta bobina handienak erabili. Ahalik eta tamaina handieneko bo-binakerabilita, denbora eta aldaketan sortzen diren hondakinak aurrezten dira. Papera transformatzeko planta batean makinan tutu bati kokalekua aldatutaprozesu guztian bobinaren tamaina % 12 handiagotzeko aukera egon zen.

Kontrola ezazu inprimaketa-kalitatea funtzionatzen ari den bitartean.Inprimatzen ari denean sortzen diren akatsak oharkabean pasatzen dira kontuz kon-trolatzen ez badira. Arazoa beti inprimaketa-garaiko kuantifikazioa izan da.Inprimaketan langilean oinarrituta egiten den kalitate-kontrola neurri ona izan da ondo-ko galderari erantzuteko: “nola ari da inprimatzen?” Erantzuna honakoa izan daiteke:“perdoiaz gainetik % 4an ari gara eta seguru asko beste bobina bat beharko dugu”.Edo beste hau: “lana ondo doa eta tiradatik bi bobina ken ditzakegu”.

Iztukatu-nahasteko kopuruak kontuz planifika itzazu. Papera iztukatzen arizarenean, zehatz-mehatz kalkulatu behar den iztukatu-nahastearen kopurua, lanaamaitutakoan soberakinik egon ez dadin. Nahaste estandarreko hiru tamainak egonbeharko lukete gutxienez eta serieak azkenean ahalik eta nahaste gutxiena geradadin planifikatu behar dira. Paper-transformazioko planta batean teknika hori apli-katu zuten eta urtean 7,2 milioi pta. (43.200 euro) aurreztu zituzten.

Paperezko bobinak kaltetu egin daitezke. Bobinaren kanpoko azala oso errazkaltetzen da babesik ez baldin badu. Bobinaren kanpoko azalean zirkunferentzia

32

173

174

175

176

177

178

179

180

181

182


Distilazio-plantari errendimendu handiena nola atera. Distilazio-plantan ahaliketa etekin handiena ateratzeko modua, ezer baino lehen disolbatzaile-kontsumoamurriztea eta kontrolak ezartzea da; azken batean, agian distilazio-plantaren premia-rik ez duzula ikusiko duzu.

Denek dakite garbiketa-prozedura onenak zeintzuk diren. Egia ote? Eta dato-rren astean lanean hasi behar duenarekin, edo gauzak beren erara egiten ohitutadauden enplegatuekin, zer gertatzen da? Ezarri ondoren, garbiketa-prozedura guz-tiek argi eta garbi dokumentaturik egon behar dute, eta enplegatu berriek, berenprestaketako zati gisa, erabiltzen trebatu egin behar dira.

Garbiketan trapuaren ordez papera erabili. Paperak trapuak baino gehiago zur-gatzen du eta horregatik hondakin gutxiago sortzen da zurgatutako kilogramobakoitzeko. Hondakinak deuseztatzeko gastuetako aurrezkiak aparteko paper--kontsumoa konpentsa dezake.

Disolbatzaile zikinak oraindik ere garbi dezake. Disolbatzaile zikinaren itxuraduenak oraindik ere gaitasun handia du garbitzeko. Berez disolbatzailea oraindikere eraginkorra izan daiteke solidoan % 15eraino garbitzeko, ongi iragazten badabatez ere. Hondakintzat jotako disolbatzaile zikinak normalean % 5-8 solido-edukiizaten du. Horrek bere garbiketa-ahalmenaren erdia alferrik galtzen dela esan nahidu. Bestela esan, disolbatzailetik behar dena halako bi erabiltzen da.

Depositu mugikorretako irakuzketa-bolumena ahalik eta gehiena murriztu.Depositu mugikorrak lehenbizi disolbatzaile zikinaz garbitzen dira eta gero disolba-tzaile garbiaz argitzen dira. Erabilitako disolbatzailearen depositua beteta dagoenean,disolbatzailea nahikoa garbi baldin badago ere hustu egiten da. Berez azken irakuz-ketako disolbatzaile nahiko garbia disolbatzaile zikinari eransten zaio. Disolbatzailezikinaren produkzioa murrizteko giltzarria irakuzketa hori ahalik eta gehiena murriz-tea da.

34

190

191

192

193

194


DISOLBATZAILE ZIKINAK ERE GARBITZEN DU

Gidaliburu honetan eskainitako gomendio askok sinpleak edo begi-bistakoak direlaemango du, baina hori ez da garrantzitsua. Egiazko helburua produkzio garbikoaukerak bilatzera eta zure enpresan dirua aurreztera bultzatzea da.

Aurkeztutako ideia batzuek egoera horietan aplika daitezkeen metodoak zientifikoa-go ikertu eta ikustea eskatzen dute. Metodo horietako batzuk gauzatzen ariko zara,baina guztiak egiazta itzazu, agian beste aukera batzuk aurkituko dituzu eta.

IHOBE-LINEk 900-150864 zenbakian doako informazio eguneratua emango dizu pro-dukzio garbiaz, hondakinez, ingurugiro-legeriaz, etengabeko ingurugiro-hobekuntzazeta arauez. Halaber, eska ezazu IHOBE, S.A.ren “Argitalpen Katalogo” eguneratua.

Produkzio Garbia: hondakin-kopurua murriztu eta etekinak lortu

36

Ondorioa

Autoebaluazioa: Produkzio garbiaren etaetengabeko ingurugiro-hobekuntzarenaldeko apustua egin al duzu?

Eranskin hau irakurri ahala, kontuan har ezazu urrats bakoitzaren hasieran egitendiren baieztapenekin bat zatozen ala ez. Horrek hondakinak minimizatzeko zure estra-tegiaren abiapuntua zein izango den erabakitzen lagunduko dizu. Zure erakundekozenbait pertsona ustez puntu desberdinetan daudela ere aurki dezakezu.

Hondakinak eta emisioak ez dira arazo

Hondakinak eta emisioak nire enpresan ez dira arazo ............................................................ Egia/Gezurra

Ingurugiro-arduradunik ez dugu ....................................................................................................................................... Egia/Gezurra

Hondakin eta emisioez ez da eztabaidarik izaten Zuzendaritzan................................................................................................................................................................................... Egia/Gezurra

Hondakinak ez zaizkigu asko kostatzen................................................................................................................ Egia/Gezurra

Aukera hauetako edozeinetan Egia erantzun baldin baduzu, hondakinak ez duzugarrantzitsutzat jotzen, baina jakin beharra duzu Euskal Herriko enpresa gehienekjarrera hori alde batera utzi dutela arauak eta hondakinak deuseztatzeko daudengero eta kostu handiagoak medio.

Puntu honetan geratuta baldin bazaude, baliteke zure lehiakideak produkzio garbiaz edo hondakinak minimizatuz kostuak jaisten aritzea, eta, lehiakorragoak iza-nik, merkatuan duzun lekuari mehatxu egin diezaiokete.

Hondakinak kudeaketa egokiko arazoa baino ez dira

Gure kezka nagusia hondakinen kudeaketa-kostuak dira......................................................................................................................................................................... Egia/Gezurra

Gure kezka ahalik eta kudeaketa-era sinpleena aurkitzea da............................................................................................................................................................................. Egia/Gezurra

Hauek bidezko kezkak dira, baina hondakinei buruz zure kezka bakarrak baldin badi-ra, 1. urratsean zaude. Hondakinek lehentasun handirik ez dute, guztizko kostuetannabari ez direlako. Kudeaketa-kostuei buruzko kezka onartzekoa da, baina plantea-menduan huts egin dezake; hondakinen kostuak kudeaketa-kostuak baino askozhandiagoak dira. Hondakinen guztizko kostuen analisia egiten saia zaitez.

38

2. Eranskina

Hasiera

1. urratsa

Hondakin-kopurua minimizatu egiten da lan egiteko eraaldatu ahala

Ideia onenetako batzuk langileenak izaten dira ................................................................................... Egia/Gezurra

Hondakinak murrizteko prozesuak eta prozedurak aldatzen ari gara ...................................................................................................................................... Egia/Gezurra

Hondakinak murrizteko lanean ari diren zenbait sailetakoren taldeak ditugu ............................................................................................................................. Egia/Gezurra

Etapa honetan zure prozesuak eraginkorrago bihurtzen ari dira, produkzioa handia-gotzeko edo kostuak murrizteko lehengaiak, eskulana eta ahalmena aurreztuz.Hondakinen eboluzioak onera egingo du eta ingurugirorako emisioak murriztu egin-go dira. Hobekuntzen atzeraelikadura gauzatuko da, motibazioa areagotuz.Arrakastak lortu ahala, erronka handiena diren helburuak gero eta eskuragarriagoizango dira.

Gure prozesuak optimizatzen eta kostu-murrizketa handiak lortzen ari gara

Orain gure prozesuak ulertzen ditugu, saiakuntza eta esperimentuei esker ............................................................................................................................. Egia/Gezurra

Prozesuaren estatistika-kontrola erabiltzen dugu prozesu-kontrola hobetzeko ....................................................................................................................................................... Egia/Gezurra

Prozesuko etapa guztiez arduratzen gara ........................................................................................................ Egia/Gezurra

Etapa honetan kostuetan aurrezki handiak egiten dira, prozesuaz gero eta berrizehatzagoak izan ahala. Komunikazioak hobetu egiten dira eta nabarmendu egitenda hondakin-iturri handienetakoa enpresako prozesuen interfazeetan dagoela.Eskaera-soberakina edo produkzioko desorekak deuseztatu egiten dira.

Prozesu-hobekuntza, hondakinak minimizatze eta kostu-aurrezkien arteko konexioakdefinitu egiten dira eta produkzio garbiranzko bultzadaren logika nabarmentzen da.

Teknologi aldaketak baino ez ditzake hondakinak erabat ezabatu

Jatorrian minimizatzeko aukera guztiak baliatu dira .................................................................................................................................................................................................................. Egia/Gezurra

Prozesu guztiak analizatu eta hobekuntzak egin dira ............................................................................................................................................................ Egia/Gezurra

Hondakinak gehiago minimizatzeko teknologian edo diseinuan aldaketak egin beharko lirateke ..................................................................................... Egia/Gezurra

Bejondeizuela! Zure hondakinak ahalik eta gehiena minimizatu dira zure oraingoteknologiari esker. Onura ekonomiko garrantzitsuak izan dituzu etapa honetan etahondakinak kontrolpean dituzu, aldi berean poluzioa prebenitzen duzularik.

Azken etapara igarotzeak agian produktu edo prozesuetan funtsezko aldaketakegitea eskatuko du. Prozesuetako teknologia aldatzea ziklotan gauzatzen da, mer-katuek eta teknologiek eboluzionatu ahala. Aldaketa hori noiz egin jakitea eraba-

40

7. urratsa

5. urratsa

6. urratsa

OHARRAK

42

IHOBE 200 Gomendio, hondakin gutxiago izateko -...

Documents

Transcript of IHOBE 200 Gomendio, hondakin gutxiago izateko -...