Ihesi Ihes txikia ere betea da - argia.eus fileduzu Iharteko monasterioa. Hiriburutik abiatuz gero,...

e r d i k o k a i e r akultura eta aisia

Ihesi

��

��

��

��

��

��

� � ��

��

� � � � � � �

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

!��

��

��

��

� ��

��

��

��"��

��#��

��

��

��

��

!��

��

$��

��

� � � � � � � ��

��

��

��

"��

��

" ��

%��

��

��

!��

� � � � �

��

#��

� ��

�

�

��$��

��

!��

!��

��

��

��

��

&��

��

��!��

��

%��

��

��

��

%� ��

� ��&��

��

��

�&!'��

��

��

"��

'��

��

"��

��%��

��

��

��

��

!��

!��

��

� � � � � �

��

��

!��

"(��(��

��

$��

��

!��

��

��

��

" ��"��

��

�� %��

�� (�)��

��

�(��

��(��#��(��)�

!��#��#��

$��

%��"��

��

� � � � � ��

��

#��

� ��

��

��

��

��

��

�

��

��

��

*��+��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

� ��(��

#��(* � ��

��

��

��

��

��

��

��

��

��%��

��

� ��

��

��

��

��

��

��

!��

��

��

��

��

��

��

��

��

��+��&��

!��

� ��

� � � � � �

��

�

��

� � � � � � � � � � � � � �

��

��

"��

��

��

��

��

��

��

� ��

��

�" '

��%!�#!�,-�**�

Ihes txikia ere betea da

Bi Nafarroan eta bana gainerako sei euskal lurraldeetan. Ondorengo orriotan udahonetarako proposamenak dakartzagu, egun pasa egiteko, edo ordu batzuk igarotzeko, edo

egun berean bat baino gehiago bisitatzeko� Guk osagaiak ipiniko ditugu, zeuk prestatujakia nahi eran. Euskal Herriko txoko ezkutuak dira, turismo gidetan hain erraz aurkituko

ez dituzun horietakoak. Baina ihesaldia eskatzen dutenak.

duzu Iharteko monasterioa. Hiriburutikabiatuz gero, Arazuri pasa eta OrorbianIrurtzunera doan bidea (NA-7010)hartu behar duzu, handik bederatzikilometrora, Ollarango sarrera bainolehen, Lete herrirako bidea hartu etaherri multzoa bistaratzen dugunerakoezkerrean Iharteko monasterioa agerikozaizu, Nafarroako erromanikoarenbiluztasuna aurrez aurre. XII. mendea-ren bigarren erdikoa da eliza, Iharte,1024an, Antso Nagusiaren garaian sar-tzen da historian, eta 1837ko desamor-tizaziora arte Iratxeko monasterioarenmenpean egon zen. Mojak ziren Ihartebizitoki izan zutenak. Eraikina erroma-nikoa, baina absidea hornitzen dutenpinturak gotikoak dira, XIV. mendeko-ak, ez dituzu erraz ikusiko, eliza oso

gutxitan zabaltzen baitute.Leteko Ihartek asebete ez bazaitu, hurbil

duzu Ollarango Arteta. UlibarrenarenMuseo Etnografikoa bertatik bertara duzu,hori beti dago zabalik. Ezkaratzean zuralantzen ari da Uli, laurogeiak ez ditu betekoaspaldi Ollaranen laketu zen Ulibarrenak.Alimaleko ondareak janzten du ArtetakoMuseoa. Eskultore, artisau, etnografo, filo-sofo, ni ezeren gainetik kulturaren langileanauzu. Ulik beste ihesi bat merezi du. n

erdi

ko

kai

era

Ihesi: Euskal Herria ezagutuzkultura eta aisia

24 ! 2009KO UZTAILAREN 12A

OSTARTEAK Iharteko monasterioarenzeruan, urre-bidean da elizaren ondoko gal-soroa, Lete herrian, ezponda batean artaldebat, txurrak dira. Elizaren atarian eseritaemakume gazte bat, kolonbiarra, jadaniklaurogeiak beteko ez dituen agure batenondoan: Andiatik etorri zen artzain hura, etxehorretan laketu zen, sasiek aspaldi janztendute bizitoki izandako eraikina.

Iruñetik hogei kilometrora, Nafarroakoerromaniko minimalistaren adierazgarria

Erromanikoa bere apalean

Lete (Nafarroa)

Patxi LarrionArgazkia: Josu Santesteban

Ihartekomonasterioa,Nafarroakoerromanikoarenbiluztasuna aurrezaurre.

erdiko k

aieraIhesi: Euskal Herria ezagutuz kultura eta aisia

25"2009KO UZTAILAREN 12A

Pistako uren jauzi miresgarria

Larraine (Zuberoa)

Textua eta argazkia:Allande Sokarros

EUSKAL HERRIAN eta hemendikkanpo ere, jende askok ezagu-tzen du Holtzarteko zaldainaedo zubixka. Holtzarteko baso-an lan egiten zuten egurginek�haietatik asko italiarrak� altxa-tutako eraikin honek, Oladübi-ko arroila gainean 180 metrotikgora igaroarazten gaitu. Ahaztuezineko zirrara une bat!

Larraineko aldaparenbehealdean kokatua den Loji-bar ostatu inguruetatik abiatuz,bisitari tropelak egin ohi duenibilbidea hartuko dugu hasierabatean eta hiru ordu laurdenenburu Holtzarteko zaldaineratiritsiko gara.

Alabaina, jende nahiko gutxikegiten duena egitea aholkatukodizuegu, egun berean zirraraaukera bi edukitzeko xedean.Hala, zaldaina pasa eta gero,Holtzarteko oihanean ondomarkatua den xendatik goraegingo dugu. Hogei bat minutu-ren buru lurbide batekin topoegitean, honetan eskuin alderat hartuko dugueta beste horrenbeste denboraren buruanzurez eginiko zubi batera helduko gara. Hor-

txe, goialdetik datorren errekaoso politaren eskuinaldetik goraegingo dugu, lehenik zuhaitzenartean eta aski laster larre geroeta zabalago batean, bidezidorrabadelarik beti.

Horrela, zurezko zubitik ordubat baino gehixeagoren buru,sekulako emozioa bizituko duguPistako ur-jauzi miresgarria bat-batean begi aitzinean edukita.Pista hitzak �ur-jauzia� esannahi du zuberera zaharrez,�turrusta� gehiago baliatua dela-rik gaur egun. Anartean, guztizmiresgarria da ur-jauzi, pista,turrusta hau, 40 bat metrokoaltueratik jauzi egiten duelarik urzuri indartsuak.

Paradisu antzeko leku hone-tan denbora bat geratu nahi due-nak aukera hori izango du, Bor-tükariak mendi elkarteakberreraikitako artzain txabolazaharrak aterpea eskainiko bai-tio. Azkenik, jakin ezazu urteoro, ekainaren hirugarren larun-

bateko eguerdi aldean, hortik pasatzen baldinbazara, Pista peko jai egunean �bazkari xumebat� ongi etorria izango zarela. n

Pistako turrusta miresgarria. 40 metroko altueratikegiten du jauzi ur zuri indartsuak.



erdi

ko

kai

era

bezala, ondoren errekaren gainetik iga-rotzen den zubia zeharkatu, eta zuzenjarraitu... Erreka harro lehorretik goraegin kilometro pare bat, eta bertanzaude. Heltzen zarenean begiratu urru-netik eta patxadaz begien aurrean ager-tuko zaizunari, ez eduki barrura sartze-ko presarik.

Pertsonalki umetan buru-hezurerraldoia iruditu zitzaidan, baina tira,beharbada pirata filmen bat ikusikonuen bezperan. Ez ahazteko modukoirudia behintzat bada.

Errekaren arroa lehor, eta kobazuloalozorroan egoten da normalean, bainaeuri zaparrada handien ostean, edo elu-rra azkarregi urtzean, kolpera lehertzenomen da. Abisurik eman gabe isurtzendu ura, aho, belarri, sudur eta begietatik.

Barrura sartzea baldin bada zure asmoa, kon-tuz! Urte sasoi lehor bat aprobetxatu bisita egi-teko, eta lasai, kobazuloak freskatuko zaitu eta.

Barruan ez dago metalezko pasabiderik,ez duzu izango argi fluoreszenterik, mega-fonoetatik inork ez dizu ezer esango, baka-rrik eta ilunpean egongo zara. Eraman lin-terna, segapotoaren argiak ez baitizubalioko. Eta seguruenik ez zarenez espeleo-logoa, Erpurutxoren ipuinaz gogoratu!Hortik aurrerakoa zure esku. n

SINESTEZINA da. Gasteiztik hamar kilometro-tara, hiriburuko mendebaldeko irteera horie-tako batean, N-1 errepidearen ertzean, estre-saren arteria eta zainen parean, hortxe dagoLos Goros. Martiodatik hiru bat kilometrota-ra dagoen Oto Goien herritik gora, Badaiamendizerraren magalean aurkituko duzu, etabegi ninietan grabatuta geratuko zaizu.

Ibilbidea nahiko sinplea da: Oto Goienetikmendira doan bidea hartu eta ganaduarentza-ko itxitura pasa behar duzu beste askotan

Bakarrik, ilunpean

Oto Goien (Araba)

Oihane PereaArgazkia: Alex Larretxi

Los Gorosekoleizean ez dagometalezkopasabiderik, ez etaargi fluoreszenterikere. Baina begininietan grabatutageratuko zaizu.



erdi

ko

kai

era

Uliaren bizkar ozeanikoa

Donostia (Gipuzkoa)

DONOSTIAKO PARAJE ederrenetako bateanmurgilduko gara, askorentzat ezezagunadena: Ulia mendiaren itsasbazter bakartia.

Nafarroako etorbideko gasolindegianabiatuta, pintura arrasto zuri-gorriek alda-pa gora gidatuko gaituzte, tranbiaren bidezaharreraino; ondoren, basoa zeharkatuta,Kunbako Zuloa senaiaren gaineko begira-

tokiraino. Zidorreanaurrera, iraganekolehen arrastoak azal-duko zaizkigu: ospehandia izan zuenKutraiako iturri orainlehorra eta XIX.mendeko galtzada,Uliako bideak egune-ro garbitzen dituenJosetxo Mayor jubila-tuak nahigabekoarkeologian deskubri-tu zuena. Hark eginakdira xendan maiztopatuko dituguneskaileratxoak.

Aldapa batean,arrasto zuri-gorriakutzi eta i tsasorantzjoko dugu, Talaiako

haitzetarantz, bi bota txiki irudikatzendituzten marka horiak jarraituz. Baleakzelatatzeko erabili ziren harkaitz hauetanikusiko ditugu ibilbideko lehenengo eskul-tura naturalak: haizeak eta euriak zizelka-tutako gangak, leihoak, arkuak� Hareha-rrien museoan sartuko gara hemendikaurrera, bailara txiki baina sakonetan eta

Ander IzagirreArgazkia: Dani Blanco

itsasorantz burua ateratzeko aukera ema-ten diguten labarretan.

Zenbat donostiarrek ezagutzen duteMurgitako badia? Inguru horretan estraper-loan aritzen ziren baserritarrak bezainbakarti ibiliko gara gu ere. Eta aurrerago,XIX. mendeko Donostia txikiaren egarriakasetzeko eraiki zituzten ubideak eta tunelakzeharkatuko ditugu.

Bi itsasargik adieraziko digute txangoarenamaiera: La Platakoa, amildegi zorabiagarribaten gainean kokaturik dagoen gaztelubaten gisan, eta Senoko Zulokoa, umilagoa,badiaren aho estuan gordeta. Pasai SanPedron zein Donibanen, txakolinarekin etapintxoekin arindu ditzakegu bideko nekeak.Hiru orduko bidea, asko jota. n


Ulia mendiaren itsasbazter bakartia, askorentzatezezaguna.



erdi

ko

kai

era

Lizarraga (Nafarroa)

Gontzal AgoteArgazkiak: Josu Santesteban

San Adrian, Sakana gaineko balkoia

INGURUAN IZATEN diren ekaitz beldurga-rrietatik babesten omen gaitu San Adria-nek. Esaerak dioenez, �San Adrian, txikia

baina ausarta�. Lizarragako patroia dasantua; haren izena daraman baselizaraigotzen dira herritarrak ekainaren hasie-ran, San Adrianen irudia hartu eta herrirajaisten dute. Bederatziurrena egin ostean,ekainaren 20an santuaren eguna ospatukodute, baselizara igoz eta egun osoko erro-meria eginez.

San Adrian talaia paregabea da, Sakanaeta haren inguru guztiak ikusteko toki ezinhobea, baita Urbasa eta Andiarako sarbideeta topagune ere. Balkoi eder horretaraailegatzea erraza da oso, txangorik labu-rrenenean 40 bat minutu besterik ez dirabeharko ai legatzeko. Dena den, badaaukera txangoa luzeago egiteko, Etxarritikedo Lizarragatik abiatuta, esaterako.

Lizarragako portura igo behar da lehen-dabizi . Bi aldetik ai legatzen ahal da,

San Adrian talaia paregabea da, Sakana eta haren inguru guztiak ikusteko toki ezin hobea, baita Urbasa eta Andiarakosarbide eta topagune ere.

erdiko k



Ergoienatik, portutik gora, edo Lizarra-tik, Urbasa eta Andia artean doan errepi-detik. Lizarragako tunelaren ondoanaparkaleku txiki bat dago; hesia pasatuta,pista bat abiatuko da eta handik aurreraez dago galbiderik. Handik gutxira, pistakBakaikutik etortzen den galtzada erroma-tar rarekin bat eginen du. Zertxobaitaurrerago dagoen pagadian sartu gabe,galtzada utzi eta eskuinera eginez, bereha-la aurkituko dugu baseliza txikia.

Handik ikusten den paisaia zoragarriada: Sakana bailara, Aizkorri, Aralar men-dilerroa, eta ondo-ondoan, ia eskura,Beriain mendi harroa.

Ibilbide ezin errazagoa, familia osoakegiteko modukoa, apenas 100 metrokodesnibela duena. San Adrianetik txangoanahi adina luzatzen ahal da, mendilerroa-ren ertzetik: Baitzako gaina egin edopixka bat urrunago dagoen Santa Marina-ko baselizaraino ailegatu. n



erdi

ko

kai

era

Akamarre (Lapurdi)

Ahuzki peko harpe misteriotsuaren ilunetikilki eta Gixunen Aturrira aurtikitzen den jun-taraino, euskaraz Erreitia izena daraman�baina nehork ez dit horrelakorik segurtatu�Biduze ibaiaren oinez segitzea ukigarria da.Bizitza baten sortzea, garapena eta azkentzeairudikatzen du, harri lehorretan, eiherrazazpildu haranetan eta hirietan barna. Ostiba-rre eta Amikuze zoratzen dabil, Larzabale,Izura, Jatsu, Donapaule, Aiziritze, Gabadi,Labetze, Ilarre, Bizkai, Erriberri eta Arankuzeharkatzen ditu, Akamarren jada erreka ire-kia bihurtzen dela. Bidaxune eta Gixunekoportuak dauzka lehia hurbil.

Akamarreko portua ikusgarria da. Eliza-ren maldako bidetik jaisten da eta hor dago

Itxaro BordaArgazkiak: Gaizka Iroz

Bidouze, barnealdeko portua

lehen, marea goraz balia, Baionatik zetozengabarren arrima lekua. Ardoa eta bihiakgarraiatzen ziren denboran, egurrez etaAmikuzeko oihanetan haziriko urde oparo-en haragiz kargaturik itzultzen ziren gerolapurdum ohiraino. Euskal Herri barneal-dearekiko komertzio aberatsa imajina deza-kegu oraindik Port Bidouze deituaren kaienhegitik ameslari gabiltzanean. Antzinakodenboretan euskal hiztunak baziren Aka-marren, halaber Portugaletik etorri judutarleinu osoak, Bidaxuneko israeldar hilerrianikus daitekeenez.

Akamarretik Gixunerainoko arto landenerdian sugetzen doa Biduze handia, borobil-ka, nagitasunez hantua, txoriek hegaletanitsas usaina dakarkigutela.

Port Bidouze abandonatuak ezagutua iza-tea merezi du. n

Akamarreko elizaezkerrean.Eskuinean, Port Bidouze; Euskal Herribarnealdearekikokomertzio aberatsaimajina dezakeguoraindik bertan.

erdiko k



Iban GortazarArgazkia: Judit Fernandez

Arratia oinpean, lamiak gogoan

Dima (Bizkaia)

AREATZATIK EDO DIMATIK abiatuta Arra-tia harana beste haran txiki bitan banatzenduen mendilerro txikia aurkituko dugu.Ilunbe eta Urrekoatxa gainak ditugu ber-tan, haien azpian irekitzen den haran ber-deei so, azken mendeetako gertakarientestigantza miresgarriak eman dezakeena-ren lasaitasun eta sendotasunarekin. Area-tzatik igoz gero, biderik errazena N-240anAxpe-Goikoa jatetxera bidea ematen

digun kartela jarraituz egingo dugu,oinez ala kotxez. Behin jatetxeaeskumatara utzi eta gero, Lamindaoauzoan sartzen gara, aspalditik kon-daira eta istorio oparoen gordeleku,izena bera ere ustez lamien batzar-leku izateagatik ezarria. Baina mito-logiatik at ere bertako harritzar etazuhaitzek badute zer kontatu, hasigerrate karlistetan izandako gerta-kari garrantzitsu bezain odoltsuen-gatik, eta gerora ere, XX. mendeanizandako anekdota ugariengatik.

Esan bezala, Lamindaoko biho-tzera iritsita aurkituko dugu bertakoeliza ederra, egur eta harri, txikia,liraina bere xalotasunean. Bi bideaukera genitzake edota gogotsu iza-nez gero biak, ez baitira sobera neke-tsuak (biak ala biak ondo adierazita-

koak). Ezkerretara, paseotxo bat eginezIlunbe tontortxora iritsiz; edota eskumata-ra, behin hilerria alboan utzita, Urrekoatxagainera. Lehen lamiak baziren, egun bele,sai eta arranoen itxuran ageri ohi zaizkigutontorrean. Bi gotorleku, bi behatoki, iraga-na usainduz gaur egungo Arratia edertobatean erakutsiko digutenak. n

Arratiako bailaraederto bateanerakutsiko diguteLamindao auzokobehatokiek.



erdi

ko

kai

era

Bidarte (Lapurdi)

udaleko arduradunekhondartza berriro hon-darrez betetzeko.

Itsaso bortitzak indarhandiz erakarriko zaitubertara murgilduz gero.Adi eta kontuz ibili,beraz, haurrekin joanezgero. Badute non jolas-tua inguruan. Berdegunezaindu batek eta oinez-koentzako bideak ingu-ratzen dute hondartza.Aparkaleku zabalakgertu dituzu eta etxerik

ez hondartza gainean. Arrainkia bazkalduedo freskagarri bat hartu nahi izanez gerobertan dituzu jatetxea eta tabernatxoa. Ezbeti, baina aldian behin zerbitzari euskaldu-nak ere topatuko dituzu.

Eseri eta begirada ezkerrera itzulita, Jaiz-kibelek seinalatuko dizu Gipuzkoako kos-taldearen hasiera-puntua, eskuinean, Lande-tako itsasertzaren marra sumatu ahal izangoduzularik.

Itsas ertzetik abiatuz gero, Getariarainoiritsi zaitezke, Bigarren Mundu Gerrakobunkerren hondakinak ikusiz edo kontrakonorabidea hartu Miarritze aldera joz.

Eta hondartzan ordu batzuk eman etaaspertu bazara, beti zer ikusia eskaintzenduen Miarritzera joan ahal izango zara; Ilba-rritzera itzuliko zaren segurantzian. n

Gaztelupeko hondartzaEUSKAL HERRIKO hon-dartzen artean bada batbereziki maite dudana.Seguruenik, ez da ezpolitena, ez handienaeta ez ikusgarriena izan-go, baina Bidarte etaMiarritze artean dagoenIlbarritzeko hondartzakbadu itzularaziko zai-tuen xarma ezkutua.

Labar ren gainekomuinoan, itsasargia bai-litzan, misteriotsu etaeder, ageri den izenbereko gaztelua izan liteke arrazoietakobat. Enbata sartzen delarik edo ekaitzakjotzen duen egunetan, Psycho filmekoetxearen antz izugarria �hitzaren bi zen-tzuetan� hartuko diozu. Gaztelua altxarazizuen Espée-ko baroiak eremu isolatu bateraiki nahi izan zuen, bera baino hogeiurte gazteagoa zen Bian Duhamel aktore-sarekin bizi zuen amodiozko istorioamundutik babesteko.

Gazteluaren aire misteriotsuak bat egitendu hondartzaren edertasunarekin eta itsasbarruko harkaitzen harrotasunarekin.Lotsagabe azaleratzen dira hondar artetik,duela hogei bat urte hondartza �sortu� etahondarrez �bete� zutenean galdu zutenaskatasuna berreskuratu nahiko balutebezala. Komeria ugari izan dituzte urteotan

Kike AmonarrizArgazkia: Gaizka Iroz

Ilbarritz hondartza. Ezkerrean, goiko aldean,Espée-ko baroiak altxarazi zuen gaztelua

ikus daiteke.

Ihesi Ihes txikia ere betea da - argia.eus fileduzu Iharteko monasterioa. Hiriburutik abiatuz gero,...

Documents

Transcript of Ihesi Ihes txikia ere betea da - argia.eus fileduzu Iharteko monasterioa. Hiriburutik abiatuz gero,...