by IBAIZABAL

by

STEAM HEZKUNTZA IKASGELETARA ERAMATEKO BEHIN BETIKO PROPOSAMENA

IBAIZABAL

3

AURKIBIDEA

GO STEAM by Ibaizabal UNIBERTSOA 2

GO STEAM plataforma 4

Kanalak 5

Proiektuak 5

Tresna kutxa 9

Materialak 10

PENTSAMENDU KONPUTAZIONALAGO KUBO! 12

PROGRAMAZIOA ETA ROBOTIKALEGO WeDo 2.0 14

LEGO Spike 15

LEGO Mindstorms 16

DISEINU GRAFIKOA3Dn inprimatzea 17

PROGRAMAZIOA, ROBOTIKA ETA ELEKTRONIKAElectroLab 18

ZIENTZIAKCienciaBlog 20

BERRIA!

BERRIA!

GO STEAM proiektuen oinarria talde lana, komunikazio gaitasunak, enpatia eta abar garatzea da. Horregatik, STEAM akronimoari beste balio batzuk erantsi nahi izan dizkio Ibaizabalek; zehazki, soft skill edo trebetasun bigunak eta egiten jakitearen eta izaten jakitearen konpetentzia ardatzak. Trebetasun horiek aukera emango diete umeei arlo guztietan herritar arduratsu izateko: arlo sozialean, lanean, arlo pertsonalean…

SEGURTASUNA/ SOZIABILITATEA / SENTSIBILITATEA

MOTIBAZIOA / MOLDAGARRITASUNA / MAMIA

ANIZTASUNA / ASERTIBITATEA / ARINTASUNA

ELKARLANA / ENPATIA / ESPRESIBITATEA

TOLERANTZIA / TALENTUA / TEMPOA

STEAM HEZKUNTZA BALIO ERANTSIAREKIN

2 3

Lanerako online espazioa, proiektu berritzaileak eta dinamikoak biltzen dituena.

Teknologia eta konpetentzia digitala erabat txertatzea irakaskuntza-ikaskuntza prozesuan.

Hezkidetzaren eta aniztasunari arreta eskaintzearen aldeko apustua, Agenda 2030 eta Garapen Iraunkorrerako Helburuak (GIH) erdigunean jarrita.

Hezkuntza etapa guztietarako erabilgarri.

120 proiektutik gora robotikari, programazioari, 3Dn inprimatzeari, elektronikari eta abarri buruz, ikuspegi sozialetik eta humanistatik.

Arreta pertsonalizatuko zerbitzua ikastetxeari.

Lagun egiten jarraitzea.

Arazoak konpontzea eta zalantzak argitzea.

Moduluka eta etapaka antolatutako prestakuntza, ikastetxearen STEAM proiektuari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Adituek diseinatua eta eskainia.

Cardenal Cisneros Unibertsitate zentroak ziurtatua.

Sektore digitaleko eta STEAM sektoreko erakunde entzutetsuek bermatua.

Lau maila daude, eta honako hauek balioztatzen dituzte: ikuspegi didaktikoa, ezarpena eta lidergoa, ekipamendua eta instalazioak, hedapena, parte hartzea eta lankidetza, eta ikastetxe bakoitzaren prestakuntza.

Plaka entregatzea eta komunikazio kanpaina.

Proiektua abian jartzeko prozesuan lagun egitea du helburua.

Ikastetxearen beharrak eta interesak aztertzea.

GO STEAM PLATAFORMA

STEAM PRESTAKUNTZA

INFORMAZIO GEHIAGO HEMEN: CERTIFICACIONES@GRUPOEDELVIVES.COM

STEAM ESPEZIALIZAZIOA

STEAM ZIURTAPENA

STEAM COACHINGA

STEAM HEZKUNTZA IKASGELETARA ERAMATEKO PROPOSAMEN DINAMIKOENA ETA OSATUENA DA GO STEAM. IKASKUNTZAKO INGURUNE HONETAN, STEAM DIZIPLINETAN OINARRITUTAKO 120 PROIEKTU ESKAINTZEN DIRA ETAPA GUZTIETARAKO, HASI HAUR HEZKUNTZATIK ETA DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZARA ARTE. PLATAFORMATIK LANDU AHAL IZANGO DITUZU PROIEKTU HORIEK. IBAIZABALEK LAGUN EGINGO DIZU PROPOSAMEN HAU EZARTZEKO ETA GARATZEKO PROZESUAN ETA IRAKASLE TALDEA ESPEZIALIZATZEKO BIDEAN. GAINERA, ZUEN IKASTETXEARENTZAKO STEAM ZIURTAPENA ESKURATU AHAL IZANGO DUZU

UNIBERTSOA

GO STEAM PLATAFORMA

UNIVERSO

STEAM ESPEZIALIZAZIOA

STEA

M Z

IURT

APEN

A

STEAM PRESTA

KU

NTZA

by IBAIZABAL

GO STEAMJARRI ZURE IKASTETXEA

UNIBERTSOAREN ORBITAN

STEAM COACHINGA

UNIBERTSOAby IBAIZABAL

4 5

LANDU KONPETENTZIA DIGITALA % 100eko SEGURTASUNA DUEN INGURUNEAN

EZAGUTU DENA BILTZEN DUEN PLATAFORMA

KANALAK

IKASKUNTZA DINAMIKORAKO INGURUNEA

LOTURA DUTEN MATERIALAK

PROIEKTUAK

ONLINE ETA HAINBAT GAILUTARAKO

Plataformak modu naturalean txertatzen ditu teknologia eta konpetentzia digitala irakaskuntza-ikaskuntza prozesuan.

Gaitasun bigunak eta XXI. mendeko konpetentziak eskuratzen laguntzen du.

Maker kultura aplikatzen du ikasleak mundua hobetzeko eta eraldatzeko gai izango diren herritar eta profesional bihurtzeko helburuarekin.

Plataformak 8 kanal ditu, behar diren edukien eta materialen arabera. Nahi duzun bezala konbina ditzakezu, zure ikastetxearen ezaugarrien arabera.

Kanal bakoitza proiektuka dago antolatuta; gehienetan etapaka eta mailaka multzokatuta.

KUBOINFANTIL Y PRIMARIAPensamiento computacional

LEGO SpikePRIMARIA Y SECUNDARIAProgramación y robótica

ELECTROLABSECUNDARIAProgramación, robótica y electrónica

LEGO WeDo 2.0PRIMARIA Programación y robótica

IMPRESIÓN 3DPRIMARIA Y SECUNDARIADiseño e impresión 3D

LEGO WeDo 2.0 y ScratchPRIMARIA Programación y robótica

CIENCIABLOGPRIMARIA Y SECUNDARIACiencias

LEGO MindstormsSECUNDARIAProgramación y robótica

MALGUTASUNA: ZEUK AUKERATU

HH LMH DBH

15 proiektu 12 proiektu

30 proiektu

12 proiektu

6 proiektu 6 proiektu

12 proiektu 4 proiektu

4 proiektu

12 proiektu

15 proiektu

120 PROIEKTU BAINO GEHIAGO ERABILGARRI

KUBO

LEGO WeDo 2.0

LEGO WeDo 2.0 eta Scratch

LEGO Spike

IMPRESIÓN 3D

LEGO Mindstorms EV3

ELECTROLAB

CIENCIABLOG

PLATAFORMA

Kanal batzuek ikasgelarako beste material batzuk ere eskaintzen dituzte proiektuak garatzeko. LEGO kutxak, tapizak, koadernoak…

BEHAR DUZUN GUZTIA EMANGO DIZUGU

FUNTSEZKO ALDERDIAK HONELA ANTOLATZEN DA PLATAFORMA

Askotariko baliabideak, mota askotako proiektuak eta dinamizatzeko tresnak: plataforma honek ez du parekorik, eta aukera ematen du elementu fisikoak baliabide digitalekin konbinatzeko.

1 KANALAK

STEAM hezkuntza lantzeko zenbait proposamen. Kanal bat aukera dezakezu, edo bestela, kanal bateko baino gehiagotako proiektuak konbinatu.

2 PROIEKTUAK

Plataformak gaurkotasunezko edukiz hornitutako ehun proiektutik gora ditu, eta etengabe berrikusten eta eguneratzen ditugu. Gainera, zeure proiektuak ere sor ditzakezu hezkuntza etapa guztietarako.

3 TRESNA KUTXA

Askotariko baliabideak aurkituko dituzu plataformaren atal honetan.

4 IRAKASLEAREN ETA IKASLEAREN BERTSIOAK

Plataforma irakaslearen nahiz ikaslearen profilerako dago erabilgarri; funtzionalitate desberdinak dituzte, baina elkarri lotuta daude.

6 7

Ikasleekin landu nahi duzun proiektua hautatu, eta zure ikasgelari esleitu ahal izango diozu.

Proiektuak bertsio Editorialean landu ahal izango dituzu, aldatu gabe; edo bestela, Pertsonalizatu aukera erabil dezakezu proiektu bakoitza egokitzeko, edukietan, zereginetan, faseen antolaketan eta abarrean egoki iruditzen zaizkizun aldaketak eginda.

Proiektuak faseka planteatzen dira, edukiaren arabera, metodo zientifikoaren faseei jarraituz, edo adibidez, Design for change delakoaren faseei jarraituz. Une oro egin ahal izango diozu jarraipena zure ikasleek proiektu bakoitzean egiten ari diren aurrerabideari.

PROIEKTUAK PERTSONALIZATU ETA SORTU EGIN

DITZAKEZU

Proiektuaren fase bakoitzean mota askotako jarduerak aurkituko dituzu (interaktiboak, informazioa bilatzekoak, txostenak egitekoak, mapa mentalak, zirriborroen diseinuak, programazioa…). Gainera, irakaslearen bertsioan, honako hauek aurkituko dituzu jarduera bakoitzaren ondoren: oharrak erantzunekin batera, iradokizun metodologikoak, ohartarazpenak eta abar.

Badira beste aukera batzuk ere; besteak beste, jarduera bakoitza modu isolatuan proiektatzeko aukera, sakelako telefonoa aurkezpena kontrolatzeko moduan sinkronizatzekoa, denborak tenporizadore batekin kudeatzekoa, hitz egiteko txandak esleitzekoa eta abar.

Era berean, ikasleekin komunikatu, eta haien zereginak programatu ahal izango dituzu, zerbait egiteko edo entregatzeko epeak ezarriz, edo fase oso baten bisualizazioaren plangintza eginda.

HAS GAITEZEN! AUKERATU ZURE PROIEKTUA JARDUEREN AUKERA ZABALA

AURKEZPENAK DINAMIZATZEN DITUZTEN FUNTZIONALITATEAK

KOMUNIKAZIOAK AXOLA DU

PERTSONALIZATZEA EDO EZ: HORRA HOR AUZIA

FASEKA PLANTEATUTAKO PROIEKTUAK

IKASGELAREN ANTOLAKETA, ETA KOMUNIKAZIOA

IKASLEEKIN

PLATAFORMA

PLATAFORMA

8

Gainera, ikasleekin mezu pribatuak trukatu ditzakezu, zalantzak argitzeko eta zereginetan jarraibide espezifikoak emateko:

Proiektu bakoitzak, amaieran, ebaluazio diana bat du, autoebaluazio moduan (ikaslearentzat), eta heteroebaluazio moduan (irakasleak ikasleari). Bi bertsioak alderatzeko aukera ere badago.

TRESNA KUTXA

IRAKASLEAREN ETA IKASLEAREN BERTSIOAK

Espazio honetatik, lehendik dauden proiektuak garatzeko eta proiektu berriak sortzeko baliabide aukera zabala dago erabilgarri. Honako hauek aurkituko dituzue: softwareak, simulagailuak, muntaketarako eskuliburuak, bideo bidezko tutoretzak, proposamen didaktikoak, dokumentu didaktikoak, inprimatzeko baliabideak, .stl fitxategiak eta abar. Bilatzailea lagungarria da une bakoitzean behar duzuena erraz hautatzeko.

Irakasleak nahiz haren ikasleek profila dute plataforman, eta elkarri lotuta daude, proiektuak errazago garatzeko.

Ikasleak zeregin edo gertaera berrien jakinarazpenak jasoko ditu esleitutako zeregin gisa, irakaslearekin komunikazioa eta abar.

BEREHALAKO ERANTZUNAK

EBALUAZIORAKO TRESNAK

GO STEAM PLATAFORMAREN BERTSIOAK IRAKASLEA IKASLEA

Kanalak aukeratzea X X

Proiektuen bankua X X

Proiektuak pertsonalizatzea X

Jarduera interaktiboak eta zereginak X X

Taldea sortzea X

Proiektu berriak sortzea X

Jarduera eta zeregin berriak sortzea X

Lan pertsonalizatuak bidaltzea X X

Ikasleen jarraipena X

Tresna kutxa X X

Proiektuen gomendatzailea X

Material osagarrietarako sarbidea X

Ebaluazioa X X

PLATAFORMA

10 11

PROBATU NAHI AL DUZU PLATAFORMA?Erregistra zaitez gosteamedelvives.com gunean, eta sartu pasahitz hau: GS_PROFE_DEMO

Horiez gain, lanerako koadernoak eta inprimatutako beste material batzuk ere eskaintzen dizkizugu, proiektu hauetan erabilgarri: 3Dn inprimatzea, GO KUBO!, LEGO WeDo 2.0 eta LEGO Mindstorms.

MATERIALAK EDELVIVES BERMEA

ASEGURUAKBERRITZEAK

3D-N INPRIMATZEKO ZERBITZUALAGUNTZA

GO STEAM plataforman, irakasle gisa, aukera izango duzu MATERIALAK botoia sakatuta, proiektuarekin lotutako produktuen eskaintza osoa ikusteko.

Proiektu batzuk garatzeko, ikasgelarako materialak eskura ditzakezu. Koadernoak, tapizak, robotak eta abar emango dizkizugu.

DENA IKASGELARAKO

LAN KOADERNOAK

KONTSULTATU PLATAFORMAN

GO STEAM PLATAFORMASTEAM PROIEKTUEI AHALIK ETA ETEKIN HANDIENA ATERATZEKO BEHAR DUZUN GUZTIA

GO STEAM PLATAFORMAKO

EDUKIAK

GAZTELANIAZ

12 13

PENTSAMENDU KONPUTAZIONALA HAUR HEZKUNTZA

GO KUBO!Kubo hezkuntzako robot bat da, haurrek pantailak erabili beharrik gabe programatzen ikas dezaten. Esperientzia praktikoen bidez, eta haurren errealitatetik gertu dauden esperientzien bidez, pentsamendu konputazionala garatu, eta programazioari aplikatuko diote.Ikusi taulan ikasgelan Kuborekin lan egiteko erabilgarri dauden proiektuak.

KUBO CODING KUTXA Robota, TagTile® fitxak eta tapiz bat ditu.

GO KUBO! KUTXA Curriculumeko edukiekin lotutako egoerak erakusten dituzten tapizak ditu, eta Kubo horietako batetik bestera ibiliko da, jarraibideak betez. Programaziorako laminak ere badaude.

LAN KOADERNOAK

HAUR HEZKUNTZA LEHEN HEZKUNTZA*

3 URTE 4 URTE 5 URTE 1. MAILA 2. MAILA

Ikastetxera iritsi gara Herrian zehar Ospitalea ezagutzen Kubo quiere ser cocinero

Kubo hace la compra

Etxalde bat bisitatzen Kiroldegira joan gara Abentura parkea Kubo visita una reserva natural

Kubo sale a comer fuera

Azokan erosketak egiten

Goazen antzokira! Museo bat bisitatzen Kubo en la ciudad Kubo conoce su origen

Gaztelu sorgindua ezagutzen

Basoa ezagutzen Sabana ezagutzen Kubo celebra su cumpleaños

Kubo descubre el parque astronómico

Etxea esploratzen Jolas parkean dibertitzen

Eguzki sistema arakatzen

Kubo cuida el mediambiente

Kubo visita una reserva natural

Kubo se va de campamento

Kubo visita las pirámides

LOTURA DUTEN MATERIALAK

IKASGELARAKO MATERIALAK

HH (3, 4 ETA 5 URTE) TAPIZAK ETA LAMINAKTAGTILE® SISTEMA, BARRUAN TXIPA DUTEN FITXAK DIRA, ETA KUBORI ZER MUGIMENDU EGIN BEHAR DITUEN ADIERAZTEN DIOTE.

Lanerako koadernoak paperean eta euskaraz.

* Lehen Hezkuntzako edukiak GO STEAM plataforman eta paperean gaztelaniaz

14 15

ROBOTIKA ETA PROGRAMAZIOA

* Euskaraz paperean** Scratch-en ere programatu daitezke

* Lego Spike-rekin eta Python-ekin

LEGO WeDo 2.0 kutxa.

LEGO Education WeDo 2.0 programaziorako softwarea.

Lanerako koadernoak paperean eta euskaraz.

Proposamen didaktikoa paperean eta euskaraz.

LEGO SPIKE™ Prime kutxa.

LEGO Education SPIKE™ Prime hezkuntzako softwarea.

LEHEN HEZKUNTZA

1. MAILA 2. MAILA 3. MAILA 4. MAILA 5. MAILA 6. MAILA

El caracol brillante El superhéroe Speedy autoa

*

Hegorik gabeko tximeleta

*

Txirriskila

*

Nagia

*

El explorador espacial

Inventos y descubrimientos

Misioa Ilargira

*

Garabia

*

Zubi mugikorra

*

Saskiramakina

*

El limpiador marino

Seguridad vial Komodoko dragoia

*

Zaldiko-maldikoa

*

Kontuz, elur jausi arriskua!

*

Apo lasterkaria

*

Mensajes cifrados

**

Plantas y polinizadores

**

El vehículo explorador

**

El camión de reciclaje

**

Distancia de seguridad

**

Cada vez más rápidos

**

La rana y los humedales

**

Gorilas en movimiento

**

Prevención de riesgos

**

Animales adaptados al medio

**

Estructuras robustas

**

Rodeados de máquinas

**

LEHEN HEZKUNTZA DBH

5. MAILA 6. MAILA 1. MAILA 2., 3. eta 4. MAILAK

El bailarín de break dance

Robots de competición El brazo robótico Automatízalo

*

Vehículo de reparto Un espacio seguro Robot en acción Misión a Marte

*

El Dr. Piezas La silla mecánica

LEGO SpikeAnimatu ikasleak haiek bizi diren mundua hobetzera LEGO Spikerekin robotak eraikiz eta programatuz.Robot hauek eraiki eta programatu ahal izango dituzu.

LEGO WeDo 2.0Animatu ikasleak Lego Education eta Scratch erabiliz robotak eraikitzera eta programatzera. Hala, XXI. mendeko herritarren trebetasunak garatuko dituzte.Kontsultatu taula eraiki eta programatu ahal izango dituzun robotak aurkitzeko.

LMH eta DBHLMH ROBOTIKA ETA PROGRAMAZIOA

LOTURA DUTEN MATERIALAKLOTURA DUTEN MATERIALAK

16 17

DBH

DBH 1 DBH 2

Robot baso zaina DJ mahaia

DBH 3 DBH 4

Txartelen irakurgailua Hegaldien simulagailua

LEGO Mindstorms EV3Zure ikasleek curriculumeko edukiak bizi garen mundua hobetzea ahalbidetzen duten roboten eraikuntzan eta programazioan aplikatuko dituzte.Robot hauek eraiki eta programatu ahal izango dituzu.

3D-N INPRIMATZEAZure ikasleekin, sortu gehiago egiteko eta gutxiago kontsumitzeko gogoa duten makeren komunitate bat.Hauek dira garatu ahal izango dituzun proiektuak.

LEHEN HEZKUNTZA DBH

3. MAILA 4. MAILA 5. MAILA 6. MAILA 1. MAILA 2. MAILA 3. MAILA 4. MAILA

Planeta garbiagoa

Jarraitu irakurtzen

Puxtarri urdina

Ikasi jokoen bidez

Matematikak 3Dn

Pieza ahokagarriak

Euskarriak Minirrobota

Jasangarrita-sunerantz

Jostailuak denontzat

Txori bidaiaria Energia berrizta-garriak

Arte naturala Munduko jaiak

Janari osasungarria

Ausartu zaitez asmatzera

DBH 1ERAKO TAPIZEKIN

DBH LMH eta DBHROBOTIKA ETA PROGRAMAZIOA

DISEINU GRAFIKOA

LEGO Mindstorms EV3 kutxa.

LEGO Mindstorms EV3 softwarea.

Lanerako koadernoak paperean eta euskaraz.

Proposamen didaktikoa euskaraz, Edelvives Digital webgunean lizentzia digitalaren bitartez.

Lanerako koadernoak paperean eta euskaraz.

Proposamen didaktikoa paperean eta euskaraz.

LOTURA DUTEN MATERIALAK

LOTURA DUTEN MATERIALAK

INPRIMATZE ZERBITZUAK

ESKATU AHALA INPRIMATZEN DITUGU ZURE PROIEKTUAK!

18 19

PROGRAMAZIOA, ROBOTIKA ETA ELEKTRONIKA DBH

ELECTROLAB Prototipoen maletaGerturatu DBHko zure ikasleak asmakizunen mundura, robotikaren eta elektronikaren eskutik. Elkarrekin ezagutuko dituzue ElectroLab maletak eskaintzen dituen aplikazio ugariak ArduinoBlocks-ekin eginiko programazioaren bidez, eta aukera emango dizuete irudimena garatzeko eta inguratzen gaituen mundua hobetzeko.

Hauek dira diseinatu ahal izango dituzun proiektuak:

SORTZAILEAK:

BERRIA

DBH

1. MAILA 2. MAILA 3. MAILA 4. MAILA

Escuchar antes de cruzar Cuidado al volante Domótica eficiente Banner luminoso

Inteligencia artificial emocional

¡Luces, medidas y acción! Más claro, no más alto Zapping domótico

Música «electrónica» Crear ambiente Un arcoíris digital Tomemos medidas

06. Power supplyElikatze bananak

07. Efefktu supersonikoakHCSR-04Neopixel 8 led

IntroPower ON

Kargatzeko LEDLogotipoak

00. MikrokontroladoreaArduino Nano

01. Sarrera analogikoaLDR argiaren sentsorea

TMP 36Mikrofonoa

Potentziometroa

02. Sarrera digitalakLed integratua duten sakagailuak

Tilt

03. Irteera digitalakLed display 8x8

RGB LED diodoaBurrunbagailua

04. DisplayLCD 1602 i2C

11. SentsoreakDHT22 sentsoreak (hezetasuna eta tenperatura)Azelerometroa ADXL345

10. Data loggerSD txartelaren irakurgailuaRTC (erloju memoria)

09. MotorrakMotorra pausoz pausoServo 9g 0 -180º

08. SeinaleaWifi ESP8266-01Bluetooth HC-05Igorlea – Hartzailea IR

05. PrototipoaBreadboard plaka 400 ppArduino konexio tirak

KableakUSB konektorea eta osagaiakKableakKrokodiloak

Prototipoen maleta.

ArduinoBlocks softwarea.

LOTURA DUTEN MATERIALAK

Prototipoen maleta Asmatzaileen Akademiak sortu du. Gazteenen zaletasunak ondo ezagutzen dituen ikerlari talde gazte eta esperientziadunak, eta Grupo Edelvivesekin batera, DBHko geletan lan egiteko proposamen osatua garatu dute.

20

ZIENTZIAK

CienciaBlogSustatu zientzia ikasleen artean metodo zientifikoaren bidez, eta pentsamendu kritikoa, ikertzeko gaitasuna eta lankidetzarako gaitasuna garatuko dituzte esperimentu interesgarrien bidez.Lehen Hezkuntzako azken mailetako eta DBHko maila guztietako zientzia edukiak lantzeko proiektuak.Proiektuak edukien gai multzo handitan daude antolatuta. Ezagut itzazu!

LMH eta DBH

EDUKIAK PROIEKTUAK

MATERIA

Los cambios Los métodos de separación

ELECTRICIDAD

Electrostática Circuitos

MAGNETISMO

Los imanes La Tierra como imán

ELECTROMAGNETISMO

Oersted y su ley Faraday y su ley

LUZ

Propiedades de la luz Lentes

SONIDO

El sonido como onda Propiedades del sonido

FUERZAS

Tipos de fuerzas La ley de Hooke

REACCIONES QUÍ QUÍMICAS

Tipos de reacciones Factores que afectan a las reacciones

BERRIA

LEGO® EDUCATION CODING EXPRESS

IKASGELARAKO1,40 X 1,25METROKOALFONBRA

BILTZEN DU

IGO ZAITEZ TRENERA!

Haur Hezkuntzarako robotikako proposamena

I B A I Z A B A L

by IBAIZABAL

by

STEAM HEZKUNTZA IKASGELETARA ERAMATEKO BEHIN BETIKO PROPOSAMENA

IBAIZABAL