Ibaia kanalizatuta Ibaia kanalizatu gabe

IBAI TARTE BATEN AZTERKETA

INGURUMEN ETA LURRALDEANTOLAMENDU SAILA

DEPARTAMENTO DE MEDIOAMBIENTE YORDENACIÓN DEL TERRITORIO

LH

3.

zik

loa

Esk

ola

ko A

gen

da

21

� Guztiok dakigun moduan, gure ibai eta errekek aldaketa ugari izan dituzteazken urteotan. Kanalizazio lanak egin ditugu, eta horren ondorioz, landare-dia eta animalia askoren bizitokiak suntsitu.

Taldetan banatuta ibai edo erreka tarte desberdinak aztertuko ditugu.

Aztergunea:....................................................................................................................................................(Esan zein ibai tarte aztertu duzun)

- Nola doa ibaia?Horma artean Aske

- Horma artean badoa, nolakoa da?Harrizkoa Hormigoizkoa

- Landarerik ba al dago ibai edo erreka bazterrean?Bai, asko dago Bai, baina gutxi dago Ez dago

- Landarerik badago, zein motatakoak dira? zuhaitzak zuhaixkak sastrakak belarkarak

- Landarerik ez badago edo gutxi badaude, zer uste duzu gertatu dela?................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

- Erreka edo ibaia horma artean joateak, animalia eta landareei eragiten al die?Zergatik? ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................- Nolakoa izango litzateke tarte honetako landaretza kanalizatu gabe egon izanbalitz?................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

1

IBAI TARTE BATEN AZTERKETA

INGURUMEN ETA LURRALDEANTOLAMENDU SAILA

DEPARTAMENTO DE MEDIOAMBIENTE YORDENACIÓN DEL TERRITORIO

LH

3.

zik

loa

Esk

ola

ko A

gen

da

21

� Irteera honen helburua ibaiko, nahiz ibaiertzeko landareak, animaliak, etahauen arrastoak behatzea da. Bitartean, ibaian zerbait aipatzeko modukorikikusten baduzu ere aipa dezakezu.

Gako dikotomikoa erabiliz, erantzun:- Ikusi al duzu gakoan azaltzen den landare edo animaliarik? Eta animalienarrastorik? Horrela bada, X batez marka itzazu:

Azeria Igaraba Trikua Basurdea Orkatza

Erbia Katagorria(aurreko hanka)

Katagorria(atzeko hanka)

Azkonarra Bisoi europarra

Igela Zapaburuak Zapateroa Burduntzia Arrabioa

Karramarroa Loina Amuarraina Barbo arrunta Ur-arratoia

Uroiloa Martin arrantzalea Ur zozoa Sasi-txori arrunta Txantxangorria

Txepetxa Hontza Insignis pinua Fallopia Japonica Panpako belarra

Platanondoa Haritza Sasi akazia Sahatsa Pagoa

Hurritza Lizarra Intsusa Haltza

2

IBAI TARTE BATEN AZTERKETA

INGURUMEN ETA LURRALDEANTOLAMENDU SAILA

DEPARTAMENTO DE MEDIOAMBIENTE YORDENACIÓN DEL TERRITORIO

LH

3.

zik

loa

Esk

ola

ko A

gen

da

21GELAN EGITEKO (taldeka egiteko lana)

� Ibaiko naiz ibaiertzeko landare eta animalia espezieak orekan bizi dira, etadenontzat nahikoa jaki egon dadin beharrezkoa da oreka hori ez apurtzea.Animalia batek bestea jaten du eta azken hau, aldi berean, beste batenjanaria izan ohi da. Prozesu honi elika-katea edo kate trofikoa deritzo..

- Aurkitu dituzuen animalia eta landareen zerrenda egin ondoren, osa ezazue,taldeka, ondorengo elika-katea edo katea trofikoa adibideari jarraituz.

- Osatu duzuen katea trofikotik aukera ezazue zuentzat ezezaguna den landa-re eta animalia espezie bana, eta horiei buruzko informazioa bildu. Ondoren,gelako guztion artean, erreka horren biodibertsitatearen txostena osa dezake-zue (lau edo bost orrikoa).- Animalia bakoitza hainbat jakiz elikatzen denez, ibaietan nahiz ibaiertzeankatea trofiko asko eta elkarren artean oso desberdinak egoten dira. Egiazta ezazuhori. Horretarako, zure lana gelakideek egin dutenarekin konpara dezakezu.

jaten du

jaten du

jaten du

jaten du

txoria

trikua

Azeria

zizarea

hostoak

3

� Landare eta animalia guztiak dira garrantzitsuak, eta denek dute beren

lekua, baina ezin dute eta ez dute edozein tokitan hazi behar.

- Espezie mehatxatuak: desagertzen ari diren espezieak dira.

- Espezie inbaditzaileak: batzuk ederrak dira, baina denak arriskutsuak; izan

ere, biodibertsitateari kalte egiten diotenak dira.

- Ikusi dituzun landareen artean egongo dira aipatzea merezi dutenak: Fallopia

japonica, Panpako belarra. Zergatik dira aipagarriak? ................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

- Ikusi al duzu aipamena merezi duen beste landarerik? ..................................................

..............................................................................................................................................................................

- Eta animaliarik?........................................................................................................................................

- Zure erantzuna baiezkoa bada, zergatik?. ............................................................................

..............................................................................................................................................................................

- Zenbat espezie desberdin ikusi dituzu? (animaliak eta landareak)............................

..............................................................................................................................................................................

- Zein da ugariena? (gako dikotomikoa erabil ezazu) ............................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

IBAI TARTE BATEN AZTERKETA

INGURUMEN ETA LURRALDEANTOLAMENDU SAILA

DEPARTAMENTO DE MEDIOAMBIENTE YORDENACIÓN DEL TERRITORIO

LH

3.

zik

loa

Esk

ola

ko A

gen

da

21

4

IBAI TARTE BATEN AZTERKETA

INGURUMEN ETA LURRALDEANTOLAMENDU SAILA

DEPARTAMENTO DE MEDIOAMBIENTE YORDENACIÓN DEL TERRITORIO

LH

3.

zik

loa

Esk

ola

ko A

gen

da

21� Orain espezie kopuruaren kalkulua egin ezazu. Horrela, bioaniztasun indize

sinplea kalkulatuko duzu. Kalkulua egiteko ikusi dituzun espezieei inbaditzaileak

kenduz kalkulatu behar duzu. Kontuan izan inbaditzaileek balio bat eduki

behar dutela. Guk 2 balorea emango diogu bakoitzari, inbaditzaileek betetzen

duten lekuan ez baita bertakoa den landarerik eta animaliarik egongo. (indize

hau kalkulatzeko zuhaitzak, zuhaixkak eta animaliak izango ditugu kontuan).

[Txostena egiteko baliagarria izango duzu hemen ateratako datua].

aurkitutako espezieak – Inbaditzaileak = bioaniztasun indize sinplea

..............................................................................................................................................................................

� Ibai tarte desberdinak aztertu dituzue taldeka: kanalizatutako ibai tartea

eta kanalizatu gabekoa. Zure gelakideek atera dituzten datuekin konpara

itzazu zeureak eta erantzun:

- Landare eta animala espezie berak aurkitu al dituzue? ..................................................

..............................................................................................................................................................................

- Ezezkoa bada, zergatik?......................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

� Garbi dago kanalizatuta dagoen ibai tarte batean kanalizatu gabe dagoene-

an baino askoz espezie gutxiago dagoela.

- Zerbait egin al dezakegu arazo hori konpontzeko? ............................................................

..............................................................................................................................................................................

- Zer eskatuko zenioke Udalari arazoari aurre egiteko? ......................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

5

IBAI TARTE BATEN AZTERKETA

INGURUMEN ETA LURRALDEANTOLAMENDU SAILA

DEPARTAMENTO DE MEDIOAMBIENTE YORDENACIÓN DEL TERRITORIO

LH

3.

zik

loa

Esk

ola

ko A

gen

da

21 LANDARE INBADITZAILEAK AZPEITIKO IBAIERTZETAN

FALLOPIA JAPONICA eta BUDDLEJA DAVIDII(Azpeitiko diagnostikoaren txostenetik aterata)

Urola ibaian bereziki,

Gipuzkoako beste ibai nagu-

sietan bezala, ibaiertzetan

landare arrotz bat nagusitu

da azken hamarkadetan, eta

gaur egun azalera handia

estaltzen du: Fallopia japonica

(ikus eranskina).

Azken urte hauetan

Reynoutria Japonica edo Fallopia

j. (Houtt.) nagusitu da gure

ibaiertzetan. Espezie hau oso

kolonizatzaile gogorra da,

jatorriz Japoniako laba-kola-

da berriak kolonizatzen

dituena. 1825. urtean Britainia

Handian sartu zen, landare

ornamental gisa, eta geroz-

tik, asko hedatu da landu

gabeko lurretan, eta batez

ere ibaiertz eta kanaletan.

Hedapen hau hain handia

izan da eta hain arazo larriak sortu ditu, gaur Reynoutria naturan sartzea legez

kanpokoa dela.

6

IBAI TARTE BATEN AZTERKETA

INGURUMEN ETA LURRALDEANTOLAMENDU SAILA

DEPARTAMENTO DE MEDIOAMBIENTE YORDENACIÓN DEL TERRITORIO

LH

3.

zik

loa

Esk

ola

ko A

gen

da

21

Reynoutria landare iraunkorra da, esparru zabalak estali ditzakeena. Nahiko

berandu loratzen da, eta listor, erle zein euliak erabiltzen ditu polinizatze-

ko. Dena den, bere ugalketa modu nagusia asexuala da, errizometatik zutoin

berriak oso azkar zabaltzen baitira. Gainera, lurra mugitzean sortzen

diran errizoma-puskak oso azkar itsasten dira, ibaian beherantzako koloni-

zazioa bultzatuz. Oso landare lehiakorra da, itzal ilunaren ondorioz, beste

espezie gehienak kanporatzen dituena. Nahiz eta zenbait animaliak babes-

lekutzat aprobetxatu, orokorrean ibaiertzetako dibertsitatea asko murriz-

ten du.

Urolan hedadura handia estaltzen duenez, ezinezkoa dirudi landare hau

bertatik desagerraraztea. Hala ere, zenbait lekutan deusezta daiteke, eta

gutxienez saiatu beharko genuke gehiago heda ez dadin. Beste herrialdeetan

ondoko teknikak erabiltzen dira kontrolatzeko: lurpetik sustraiak eta errizo-

mak atera (garestia, baina eremu txikitan baliagarria), moztu eta zati guz-

tiak erre (ez da oso eraginkorra), eta herbizida selektiboak erabili (garesti

eta arriskutsua). Azepitiko kasuan, Reynoutria gutxi duten errekastoetan, lan-

dare hauek errotik atera beharko lirateke. Populazio hedatuagoak dauden

lekuetan (Urolan batez ere) ibaiertzeko basoa errekuperatzea izango litza-

teke epe luzera eraginkorrena, argi geratzen baita zuhaitzen itzalpean ez

dela ongi moldatzen. Leku hauetan, gainera, maiz moztu beharko lirateke

Reynoutria-ren landareak, beti ere hondakinak bilduz eta erre edo idortuz.

Buddleja davidii landare arrotz hau ere ugaria da Azpeitian, baina landare

hau ez da soilik ibaiertzetan ageri, erraztasun handia baitu lur irauliak eta

ezpondak ere kolonizatzeko, eta orokorrean bide-bazter hezeetan ageri da.

7

IBAI TARTE BATEN AZTERKETA

INGURUMEN ETA LURRALDEANTOLAMENDU SAILA

DEPARTAMENTO DE MEDIOAMBIENTE YORDENACIÓN DEL TERRITORIO

LH

3.

zik

loa

Esk

ola

ko A

gen

da

21 REYNOUTRIA JAPONICA KONTROLATZEKO EKIMENAK

AZPEITIAN ETA AZKOITIAN

Egun, bere kontrolerako ekimenak daude martxan Gipuzkoako arro guztietan,

barnean, Azpeitian eta Azkoitian. Aranzadi Zientzia Elkarteko kideak dabiltza

Gipuzkoako Foru Aldundiaren bitartez Reynoutriaren kontrolean.

Azpeitia eta Azkoitian, Reynoutria japonicaren kontrolerako azterketa eta saiakera

bat egin du Gipuzkoako Foru Aldundiak Aranzadi Z.E.ren laguntzaz 2008ko ekital-

dian.

Hau, eraginkortasuna ikusi eta etorkizunean arLo guztietara zabaltzeko asmoz

egin da.

Bertan, lehenik Fallopia japonica moztu egin zen, ondoren, birsortzen hastean jirin-

ga batez, glifosatoa sartu zitzaielarik zurtoinean. Honekin, birsortzea ekidin zitekeen

ikertu nahi da.

2009an ikusiko da ea eraginkorra den eta nola aplikatu behar den.

(Mari Azpiroz, Aranzadi Z.E., aipamen pertsonala)

8