I. URRATSA Animaliei laguntzen
55
Animaliei laguntzen ANIMALIA ORNODUNAK Material hau Zubia Editoriala, S. L.ren eta Santillana Educación, S. L.ren Hezkuntza Argitalpenetarako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Teresa Grence Ruizen zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da. Gidaliburu honen prestatze- eta argitaratze-lanean honako talde honek esku hartu du: TESTUA Vicente Camacho Díaz Merche Rodríguez-Piñero Laura Cánevas Sánchez (informazio-dosierra) EDIZIOA Ainhoa Basterretxea Vicente Camacho Díaz PROIEKTUAREN ZUZENDARITZA Joseba Santxo Maite López-Sáez I. URRATSA
Transcript of I. URRATSA Animaliei laguntzen
Animaliei laguntzenANIMALIA ORNODUNAK
Material hau Zubia Editoriala, S. L.ren eta Santillana Educación, S. L.ren Hezkuntza Argitalpenetarako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Teresa Grence Ruizen zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.
Gidaliburu honen prestatze- eta argitaratze-lanean honako talde honek esku hartu du:
TESTUAVicente Camacho DíazMerche Rodríguez-Piñero Laura Cánevas Sánchez (informazio-dosierra)
EDIZIOAAinhoa Basterretxea Vicente Camacho Díaz
PROIEKTUAREN ZUZENDARITZAJoseba SantxoMaite López-Sáez
I. URRATSA
Proiektukako lana Lehen Hezkuntzan
Ikerketa ugarik agerian jarri dute hobeto ikasten dugula ikasi nahi dugunean. Motibazioak funtsezko eginkizuna du ikaskuntza-proze-suetan, eta, horrenbestez, bai eta irakaskuntza-metodoak aukera-tzerakoan ere.
Proiektukako lanean oinarritutako metodologiak piztu egiten du ikertzeko eta jakiteko gogoa. Talde kooperatiboetan proiektuak egi-tea eginez ikasteko modu bat da, bai eta ikaskuntza esanguratsua lortzeko ezinbesteko estrategia bat ere. Horren harira sortu zen, hain zuzen ere, .
Sail honek lan-proiektu batzuk eskaintzen ditu, diziplinarteko izaera dutenak, Lehen Hezkuntzako maila guztietarako. Lan-proiektu ho-rietan, ikasleak bilakatzen dira beren ikaskuntzaren protagonistak. Proiektu bakoitzean, ikerketa-ataza batzuk proposatzen dira, ikas-leak bultzatzen dituztenak egoera errealak edo egiantzekoak azter-tzera eta ideia, ezagutza, prozedura eta jarduketez baliatzera izae-ra kolektiboko helburu bat edo emaitza bat lortzeko.
Metodologia honetan, emaitzak garrantzitsuak dira, baina ikerketa--prozesuak eta lan kooperatiboa orobat dira aberasgarriak gaita-sunak garatzeko. Ikasleek esperimentazioaren bidez ikasten dute, bai eta kasuak aztertuz, eztabaidaren bidez, ideiak kontrastatuz, irtenbideak bilatuz eta eskulanak eginez ere. Orobat sustatzen dira informazioaren analisi kritikoa eta laburbiltzeko gaitasuna, norba-nakoaren eta taldearen erantzukizuna, eta pertsonen arteko harre-manetarako trebetasunak.
-ekin lan egitea oso modu eraginkor eta gogo-pizgarria da ikasteko eta irakasteko.
3
6 unibertsoa: materialak eta baliabideak
8 Proiektu baten egitura
12 Lan kooperatiboa
14 Lan kooperatiboko teknika batzuk
16 Taldearen koadernoa
Animaliei laguntzen
23 Proiektuaren aurkezpena
24 Tenporalizazioa
24 Kontzeptu-mapa
26 Animaliei laguntzen proiektuaren webgunea
29 Aniztasunaren trataera proiektuan
30 Familien parte-hartzea
Aurkibidea
4
ANIMALIEI LAGUNTZEN Programazio didaktikoa
32 Programazioaren taulak
38 Proiektuaren ekarpena, oinarrizko gaitasunak garatzeko
40 Proiektuan lantzen diren askotariko adimenak
ANIMALIEI LAGUNTZEN Garapen didaktikoa
44 Abiapuntua
46 Animaliak izaki bizidunak dira
48 Nolakoak dira animaliak?
50 Zer jaten dute animaliek?
52 Nola jaiotzen dira animaliak?
54 Animaliak sailkatzen
56 Non bizi dira animaliak?
58 Gurekin bizi diren animaliak
60 Animaliak arriskuan
62 Animalien istorioak kontatzen
64 Proiektuaren amaiera
ANIMALIEI LAGUNTZEN Ebaluazioa
69 Ebaluazioa proiektuan
70 Proiektuaren errubrika
71 Porfolioaren errubrika
72 Ikaskuntza kooperatiboaren errubrika
73 Amaierako lanaren errubrika
77 Informazio-dosierra
5
unibertsoa: materialak eta baliabideak
WEBGUNEA ETA GUZTI
BALIABIDEAKIkur hauek adierazten
dute non aurki dezakezun
behar duzun informazioa
edota materialak:
BANAKAegitekoak
Materialen zorroaWegunea
Gainera, karpeta edo porfolio
bat eduki behar duzu lan
bereziak gordetzeko.Zure porfolioan gorde
behar dituzun lanak
I. URRATSALEHEN HEZKUNTZA
Animaliei laguntzen ANIMALIA ORNODUNAK
Proiektuaren webgunea Espezifikoki informazioa bilatzeko diseinatutako gune bat.
Proiektua garatzeko beharrezkoak diren eduki guztiak ditu.
Hainbat motatako multimedia baliabideak ditu: dokumentuak, bideoak, irudi eta mapa interaktiboak, aurkezpenak, irudi-galeriak, entzungaiak, animazioak…
IKASLEENTZAT
Lan-koadernoa eta materialen zorroa
Fitxa bereizitan antolatua.
Orri trokelatuak, erraz artxibatzeko.
Koadernaketa kiribilduna.
Materialen zorroan hainbat material daude: irudiak, mapak, idazteko euskarriak, eskemak, kontzeptu-mapak, eranskailuak...
JARDUERA MOTAK
Koaderno honetan lau jarduera mota proposatzen dira:
BALIABIDEAK
Ikur hauek adierazten dute non aurki dezakezun behar duzun informazioa edota materialak:
IKASTALDE OSOAK egitekoak
TALDETXOTAN egitekoak
BIKOTEKA egitekoak
BANAKA egitekoak
Materialen zorroa
Wegunea
Gainera, karpeta edo porfolio bat eduki behar duzu lan bereziak gordetzeko.
Zure porfolioan gorde behar dituzun lanak
I. URRATSALEHEN HEZKUNTZA
Webgunerako sarbide-kodeaproiektuak.santillana.com
WEBGUNEA ETA GUZTI
Baratzebat nahidizut egin LANDAREAK
Elkarrekin bizitzenGURE AUZOA
WEBGUNEAETA GUZTI
JARDUERA MOTAK
Koaderno honetan lau jarduera mota proposatzen dira:
BALIABIDEAK
Ikur hauek adierazten dute non aurki dezakezun behar duzun informazioa edota materialak:
IKASTALDE OSOAK egitekoak
TALDETXOTAN egitekoak
BIKOTEKA egitekoak
BANAKA egitekoak
Materialen zorroa
Wegunea
Gainera, karpeta edo porfolio bat eduki behar duzu lan bereziak gordetzeko.
Zure porfolioan gorde behar dituzun lanak
I. URRATSALEHEN HEZKUNTZA
Webgunerako sarbide-kodeaproiektuak.santillana.com
WEBGUNEAETA GUZTI
Ibaian gora eta behera IBAIAK PAISAIAN
II. URRATSALEHEN HEZKUNTZA
JARDUERA MOTAK
Koaderno honetan lau jarduera mota proposatzen dira:
BALIABIDEAK
Ikur hauek adierazten dute non aurki dezakezun behar duzun informazioa edota materialak:
IKASTALDE OSOAK egitekoak
TALDETXOTAN egitekoak
BIKOTEKA egitekoak
BANAKA egitekoak
Materialen zorroa
Webgunea
Gainera, karpeta edo porfolio bat eduki behar duzu lan bereziak gordetzeko.
Zure porfolioan gorde behar dituzun lanak
proiektuak.santillana.com Webgunerako sarbide-kodea
Sasoian nago!OSASUNA
WEBGUNEA ETA GUZTI
II. URRATSALEHEN HEZKUNTZA
JARDUERA MOTAK
Koaderno honetan lau jarduera mota proposatzen dira:
BALIABIDEAK
Ikur hauek adierazten dute non aurki dezakezun behar duzun informazioa edota materialak:
IKASTALDE OSOAK egitekoak
TALDETXOTAN egitekoak
BIKOTEKA egitekoak
BANAKA egitekoak
Materialen zorroa
Webgunea
Gainera, karpeta edo porfolio bat eduki behar duzu lan bereziak gordetzeko.
Zure porfolioan gorde behar dituzun lanak
proiektuak.santillana.com Webgunerako sarbide-kodea
Amerika
Afrika
Asia
Ozeania
Europa
Hego Poloa
Ipar Poloa
36. O
RR
IALD
ER
AK
O
© 2018 Zubia E
ditoriala, S.L. / S
antillana Educación, S
.L. 07/8
© 2018 Zubia E
ditoriala, S.L. / S
antillana Educación, S
.L.
32. ORRIALDERAKO
ARRAINAK ANFIBIOAK NARRASTIAK UGAZTUNAK HEGAZTIAK
Zerez daukate estalita gorputza?
Nola joaten dira batetik bestera?
Nondik sortzen dira?
Marraztu edo itsatsi argazki bat.
ANIMALIA ORNODUNEN TALDEAK
06/8
6
JARDUERA MOTAKKoaderno honetan
lau jarduera mota proposatzen dira:
BALIABIDEAKIkur hauek adierazten
dute non aurki dezakezun
behar duzun informazioa
edota materialak:
IKASTALDE OSOAK
egitekoakTALDETXOTAN
egitekoakBIKOTEKA egitekoak
BANAKA egitekoak
Materialen zorroa
Gainera, karpeta edo porfolio
bat eduki behar duzu lan
Zure porfolioan gorde
Webgunerako sarbide-kodea
proiektuak.santillana.com
IRAKASLEENTZAT
Garapen didaktikoa eta informazio-dosierra
Programazio didaktikoa.
Proposamen eta iradokizun metodologikoak.
Ebaluazio-errubrikak.
Dosier bat, irakasleentzako dokumentuak eta baliabideak dituena.
Animaliei laguntzenANIMALIA ORNODUNAK
1. Cuaderno de trabajo con sobre de materiales para el alumnado.
2. Portal web con recursos multimedia para la búsqueda de información: proyectos.santillana.com
3. Desarrollo didáctico y dosier informativo para el profesorado.
4. Blog para la formación docente y el intercambio de experiencias.
EL UNIVERSO SANTILLANA PROYECTOS
14
3
2
El profesorado dispone, además, de un Manual de formación docente con secciones de neuroeducación, metodología de trabajo por proyectos, aprendizaje cooperativo y evaluación formativa.
Los proyectos Santillana para Educación Primaria están organizados en tres niveles:
Ani
mal
iei l
agun
tzen
sA
NIM
ALI
A O
RN
OD
UN
AK
NIVEL II
3.º Y 4.º1.º ( TERCER TRIMESTRE )
Y 2.º
NIVEL I
1.º
INICIACIÓN NIVEL III
5.º Y 6.º
GARAPEN DIDAKTIKOA ETA INFORMAZIO DOSIERRA
I. URRATSALEHEN HEZKUNTZA N
IVEL
I
880824_Dosier_Nuestros-amigos-animales_N1_ZUB
II. URRATSALEHEN HEZKUNTZA
Sasoian nago!OSASUNA
GARAPEN DIDAKTIKOA ETA INFORMAZIO DOSIERRA
1. Cuaderno de trabajo con sobre de materiales para el alumnado.
2. Portal web con recursos multimedia para la búsqueda de información: proyectos.santillana.com
3. Desarrollo didáctico y dosier informativo para el profesorado.
4. Blog para la formación docente y el intercambio de experiencias.
EL UNIVERSO SANTILLANA PROYECTOS
14
3
2
El profesorado dispone, además, de un Manual de formación docente con secciones de neuroeducación, metodología de trabajo por proyectos, aprendizaje cooperativo y evaluación formativa.
Los proyectos Santillana para Educación Primaria están organizados en tres niveles:
Saso
ian
nago
!O
SA
SU
NA
NIVEL II
3.º Y 4.º1.º ( TERCER TRIMESTRE )
Y 2.º
NIVEL I
1.º
INICIACIÓN NIVEL III
5.º Y 6.º
II. U
RR
ATSA
880879_Dosier_Me_siento_bien_N2_ZUB
II. URRATSALEHEN HEZKUNTZA
GARAPEN DIDAKTIKOA ETA INFORMAZIO DOSIERRA
Ibaian gora eta beheraIBAIAK PAISAIAN
1. Cuaderno de trabajo con sobre de materiales para el alumnado.
2. Portal web con recursos multimedia para la búsqueda de información: proyectos.santillana.com
3. Desarrollo didáctico y dosier informativo para el profesorado.
4. Blog para la formación docente y el intercambio de experiencias.
EL UNIVERSO SANTILLANA PROYECTOS
14
3
2
El profesorado dispone, además, de un Manual de formación docente con secciones de neuroeducación, metodología de trabajo por proyectos, aprendizaje cooperativo y evaluación formativa.
Los proyectos Santillana para Educación Primaria están organizados en tres niveles:
Ibai
an g
ora
eta
behe
raIB
AIA
K P
AIS
AIA
NII.
URR
ATSA
NIVEL II
3.º Y 4.º1.º ( TERCER TRIMESTRE )
Y 2.º
NIVEL I
1.º
INICIACIÓN NIVEL III
5.º Y 6.º
880868_Dosier_Navegando_N2_ZUB
Erantzunak, formatu digitalean
Proiektuaren webguneaAtariko informazio guztia eskuratzeaz gain, irakasleek badute gune bat beren ikasle taldeekin informazioa trukatzeko.
TREBAKUNTZA ETA KOMUNITATEA
Irakasleak trebatzeko eskuliburuaAtal hauek ditu:
Neurohezkuntzaren hastapenak.
Proiektukako lana.
Ikaskuntza kooperatiboa.
Trebakuntzaren ebaluazioa.
bloga Proiektuak lantzeko beste proposamen batzuk.
Irakaskuntza-metodologia berriekin lotutako artikuluak.
Irakasleen artean esperientziak trukatzeko gunea.
Irakasleak trebatzekoeskuliburuaNeurohezkuntzaren hastapenakMARIO SERRANO Y ANNA JUBETE
Proiektukako lanaMAR MARTÍN MURGA
Ikaskuntza kooperatiboaM.ª JOSÉ DÍAZ-AGUADO
Trebakuntzaren ebaluazioa PATRICIA COMPAÑÓ
7
1Proiektu baten egitura ABIAPUNTUA
Santillana proiektuek hiru fase edo etapa dituzte: hasierako fasea, abiapuntua deritzona; erdiko fasea, ikerketa-atazak dituena (hori da proiektuko etapa nagusia eta luzeena), eta, azkenik, amaierako fasea, hots, proiektuaren amaiera (azken fase horretan, ikasitakoa aplikatzen da, eta amaierako lana jendaurrean aurkezten da).
Zer jakin behar dugu?
Curriculumeko edukiak zehazten dira; alegia, proiektua garatzean landu behar diren curriculumeko edukiak.Material bizia eta irekia denez, garrantzitsua da atal hau osatzea, eta, horretarako, kontuan hartu behar dira ikasleen interesak (Zer beste gairi buruz jakin nahi dugu?).
Nola antolatuko gara?
Lan-taldeak antolatzea eta, horretaz gainera, proiektua nola garatu planifikatzea.
Zer dakigu?
Proposatzen diren jardueren helburua, hain zuzen ere, ikasleek proiektuan lantzen den gaiari buruz aurretik zer dakiten jakitea da.
Hasierako gertakaria edo egoera abiarazlea
Proposamen erakargarri eta motibatzailea, ikaslearengan jakin-mina eta ezagutza-gatazka eragingo dituena.
Zer egingo dugu?
Atal horretan, ikerketari zentzua eta batasuna emango dizkion amaierako lana iragarriko da. Lan horretan, eskuratutako gaitasunak baliatuko dituzte ikasleek.
1
2
38
2
IKERKETA-ATAZAK
3
PROIEKTUAREN AMAIERA
Amaierako lana eta jendaurreko aurkezpena
Ideia eta proposamen batzuk ematen dira, amaierako produktua egiteko eta familiei eta eskola-komunitateko gainerakoei aurkez-teko eta haien artean zabaltzeko.
Zer ikasi dut?
Atal horren helburua ikasleek proiektuan zehar eskuratutako ezagutzak ebaluatzea da, hain zuzen ere. Hori dela eta, orrialde horietan proposatzen diren jarduera guztiak bakarka egiteko dira.
Amaierako balorazioa
NIRE LANA. Galdera-sorta bat planteatzen da. Galdera horien bidez, ikasleek bakarka egin duten lanari buruz, bai eta proiektuan eskuratu dituzten ikaskuntza berriei buruz ere, hausnartu beharko dute.
NIRE TALDEAREN LANA. Taldekide bakoitzak bere taldeak nola funtzionatu duen baloratzeko errubrika. Hobetzeko proposamenak zehaztea da helburua.
Proiektu bakoitza zenbait ikerketa-atazatan dago egituratuta, eta horien bitartez heltzen zaie landu behar den gaiaren alderdi batzuei zein besteei. Atazak lan-fitxatan antolatuta daude. Atazen kopurua, bai eta atazen luzera ere, alda daiteke.Ataza horiek aurkezten diren ordenari jarraituz landu daitezke, edo egokitzat jotzen den bezala. Halaber, irakasle taldeak diseinatutako atazak txerta daitezke.Ataza gehienetan, ikasleei erdibideko produktu bat (idatzizko testu bat, horma-irudi bat, eskulan bat, eskema bat…) egitea proposatzen zaie, ikasitakoa aplikatzeko.Ataza bakoitzean, jarduera espezifiko bat proposatu ohi da porfolioan artxibatzeko; hori onuragarria da, oso onuragarria izan ere, ikasleak beren aurrerapausoez jabe daitezen. Ataza bakoitza amaitzean, bakarka edo taldean egindako lanari buruzko autoebaluazio-errubrika labur bat dago.
9
Lan kooperatiboa
Lan kooperatiboa ikaskuntza inklusiboko eredu batean dago oinarrituta. Eredu horrek aukera ematen du aniztasunari benetan erantzuteko, eta ikasleek beren gaitasun kognitibo, sozial, emozional eta pertsonal guztiak baliatzea sustatzen du.
Talde baten barruan ikaskuntza kooperatiboa gertatzen da baldin eta interdependentzia positiboa gertatzen bada kideen artean eta norberaren lorpenak taldearen lorpenen pareko badira. Hortaz, talde bat kooperatiboa dela esango dugu, baldin eta baldintza hauek betetzen badira (Pujolás, 2008):
1 Helburu komun bat, denentzat berbera.
2 Berdintasun-estatusa kide guztien artean.
3 Interdependentzia positiboko harremana kideen artean.
4 Kooperazio-jarrerak eta elkarri laguntzeko eta exijitzeko jarrerak.
5 Lotura afektibo bat, kideak lorpenak elkarrekin ospatzera daramatzana.
Lan kooperatiboa ez da ikasgelan lantzeko aukera metodologiko bat soilik: prestakuntzaren alderdi garrantzitsu bat ere bada. Metodologia hori ez dago curriculum-helburu batzuk lortzera soilik bideratuta: pertsonak beren osotasunean prestatzea du helburu. Hori dela eta, bitarteko aparta da curriculumean ezarritako oinarrizko gaitasun guztiak garatzeko.
Grupo de trabajo versus equipo cooperativoLANTALDEA TALDE KOOPERATIBOA
Homogeneotasunerako joera. Heterogeneotasuna bilatzen da.
Ausaz osatzen da. Irakasleak osaeran parte hartzen du.
Iraupen laburrekoa da. Iraupen luzekoa da.
Lider bat egon ohi da, besteen gainetik; besteek ez parte hartzea gerta daiteke.
Ez dago liderrik, eta kide guztiak maila berean daude.
Ez dago kontrolik bakoitzak atazetan egiten duen ekarpenaz.
Ikasle bakoitzak erantzukizun bat hartzen du ataza bakoitzean.
Irakasleak egiten du ebaluazioa. Taldearen eta taldekideen autoebaluazioa, irakaslearen ebaluazioaz gain.
Ez dago aurretiko trebakuntzarik; jakintzat ematen da taldekideek badakitela batera
lan egiten.
Taldekideek trebakuntza bat egiten dute, talde bilakatu ahal izateko.
Lan kooperatiboa
12
Zein dira modu kooperatiboan lan egiteko baldintzak?
IKASLEA PROTAGONISTA DA
Bere aurrerapausoez jabetzen da. Badaki zein diren abiapuntua eta helburuak. Jabetzen da taldea onuragarria dela bere ikaskuntzarako.
IRAKASLEA BITARTEKARIA DA
Atazak planifikatzen ditu, eta behar denean esku hartzen du. Proposamen irekiak egiten ditu. Bakarkako lana eta taldeko lana bideratzen ditu.
TALDEA LAN-UNITATEA DA
Adostutako atazak egiten ditu. Kide guztien ikaskuntza sustatzen du. Norberak arrakasta izateko, taldeak arrakasta izan behar du.
IKASGELA AGERTOKIA DA
Altzariak talde-lana errazteko moduan jartzen dira. Kooperazioaren emaitzak erakusteko euskarria da.
Talde kooperatibo batek ongi funtzionatzeko dekalogoaTalde kooperatibo batek ongi funtziona dezan, denbora egokiro aprobetxa dadin eta ikaskuntza eraginkorra izan dadin, kide guztiek jakin eta bete behar dituzte arauak:
I Materialak eta lan-eremuak errespetatzea.
II Hitza eskatzea hitz egin aurretik.
III Gehiengoak hartzen dituen erabakiak onartzea.
IV Taldekideei laguntzea.
V Laguntza eskatzea, behar denean.
VI Kide bakar baten laguntzari uko ez egitea.
VII Bakoitzari eman zaizkion atazak egitea.
VIII Taldeko lan eta jarduera guztietan parte hartzea.
IX Isilik lan egitea, eta, behar denean, ahapeka hitz egitea.
X Arau hauek betetzea, eta besteei arau hauek betearaztea.
PROPOSAMENA. Aproposa izan daiteke ikasleek kartel bat egitea arau horiekin, eta kartela ikasgelan zintzilikatzea, uneoro begien bistan egon dadin.
13
Hemen deskribatzen diren teknikak Spencer Kaganek egin eta zabaldu ditu, eta sinpleak eta errazak dira binaka edo lauko taldetan egiteko. Egileak berak teknika hauek ikasgelan erabiltzea iradokitzen du, lelo honekin: «Ikas itzazu gaur, aplika itzazu bihar, eta erabil itzazu bizitza osoan».
Orri birakaria
Taldeari lan bat emango zaio, hala nola hitz zerrenda bat egitea edo testu bat idaztea. Une batez hausnartu ondoren, kideetako batek bere ekarpena idatziko du lau ataletan zatitutako orri batean (orri birakarian), eta, gero, sinatu egingo du; beste kideak begira egongo dira, eta, behar izanez gero, laguntza, animoak edo zuzenketak emango dizkiote.
Orria kidez kide joango da, ordulariaren orratzen noranzkoan, eta kide guztiek idatziko dute beren ekarpena eta parte hartuko dute planteatutako jarduera ebazten. Interesgarria izan daiteke ikasle bakoitzak kolore desberdin batekin idaztea.
Arkatzak erdira
Taldeak zenbat kide dituen, hainbat partetan banatuko da ataza bat edo lan bat, eta zer ordenaren arabera egingo den erabakiko da. Taldeko kide bakoitzak atazaren atal bat irakurriko du, eta atal hori ebazteko modu bat proposatuko du; kideekin adostu beharko du ebazteko modua. Tarte
horretan, denen arkatzak mahaiaren erdian egongo dira, adierazteko hitz egiteko eta entzuteko garaia dela, eta ez idazteko garaia.
Zer estrategia erabili adostu ondoren, taldeko kideek arkatzak hartuko dituzte, eta atala beren koadernoan ebatziko dute.
Horren ondoren, berriro jarriko dituzte arkatzak mahaiaren erdian, eta hori bera egingo dute atazako gainerako atalekin.
1, 2, 4 teknika
Irakasleak egiten duen galdera bat edo ikerketan sortzen den galdera bat abiapuntutzat hartuta, taldeko kide bakoitzak bakarka hausnartuko du erantzunari buruz. Gero, binaka jarri, eta kideari emango diote erantzunaren berri. Amaitzeko, bikote bakoitzak taldekide guztiei jakinaraziko die bere erantzuna. Hartara, denen artean aurkituko dute planteatutako galderaren erantzun egokiena.
Lan kooperatiboko teknika batzuk
14
Hitzen jolasa
Teknika honetan, talde bakoitzari lantzen ari diren gaiari buruzko gako-hitz batzuk emango zaizkio, laburpen bat edo kontzeptuen mapa bat egiteko. Taldekide bakoitzak hitzetako baten esanahia azalduko du, edo esaldi bat idatziko du edo marrazki bat egingo du hitz horri buruz. Banan-banan, egindako lana taldekideei erakutsiko diete, iruzkintzeko, zuzentzeko eta osatzeko; hartara, talde-lan izatera pasatuko da. Hori bera egingo dute hitz guztiekin.
Hurrengo pausoa mahai gainean ekarpen guztiak ordenatzea da, irizpide logiko bati jarraituz, delako eskema, laburpena edo kontzeptuen mapa osatzeko. Irakasleak lanaren azken bertsioa gainbegiratuko du, taldeak garbira pasatu eta horma-irudi bat egin, orriak grapatu edo taldekideetako bakoitzarentzat kopia bat egin aurretik.
Erantzun katea
Teknika hori oso baliagarria da landutako edukiak berrikusteko. Tarte bat utziko da, talde bakoitzak galdera bat idatzi dezan gaiari buruz; galderak funtsezko alderdi bati buruzko izan behar du. Halaber, galdera horren erantzuna idatziko du, irakasleak gainbegira dezan. Gero, aurrez ezarritako ordena bati jarraituz,
talde bateko bozeramaileak bere galdera egingo dio hurrengo taldeari, eta talde horrek galderari erantzun beharko dio. Galderari zuzen erantzuten badio, dinamika bera errepikatuko da, harik eta azken taldeak lehen taldeari galdera egiten dion arte; horrela, galdera-katea itxiko da. Erantzun okerra ematen duen taldeak txanda galduko du, eta txanda hurrengo taldera pasatuko da.
Teknika horretan, zenbait aldaketa egin daitezke: zenbait bira egin daitezke, zenbait galderarekin; aukera eman daiteke edozein taldek erantzun dezan (erantzun aurretik, koordinatzaileek eskua altxatu beharko dute); ordena alda daiteke, erantzuna zuzena ez bada, etab.
Zenbaki berdinak batera
Talde bakoitzak 1etik 4ra arteko zenbaki bat emango dio taldekide bakoitzari. Taldeei ataza bat eman, eta denbora bat utziko zaie, talde bakoitzak ataza nola egin erabaki, ataza egin eta denek egiten dakitela ziurtatzeko.
Denbora pasatu eta gero, irakasleak 1etik 4ra arteko zenbaki bat hartuko du, ausaz. Zenbaki hori duten ikasleek beste ikaskide guztien aurrean ebatzi beharko dute ataza. Ataza ongi egiten dutenek nolabaiteko aitorpena jasoko dute: goraipamen bat, txaloak, puntu positibo bat taldearentzat, etab.
15
Taldearen koadernoa oso tresna baliagarria da ikaskuntza kooperatiboan, ikasleei hobeto antolatzen laguntzeko. Tresna horrek aukera ematen du lantaldeen garapena ikusteko eta ebaluatzeko, eta taldekideen autoerregulazioa sustatzen du, hala taldekoa nola banakakoa.
Talde bakoitza arduratuko da bere koadernoa prestatzeaz. Koadernoa eraztun-karpeta bat izan daiteke, edo artxibategi bat, taldekide guztiek erabiliko dutena. Txantiloiak eta orriak gehitzen joango dira bertan.
A Taldearen osaeraren eta eginkizun-banaketaren txantiloia.
Beharrezkoa da taldeari izen bat ematea eta taldekide guztiak identifikatzea. Aproposa izan daiteke, halaber, taldekide bakoitzaren zaletasun eta trebetasun nagusiak zein diren idaztea.
Fitxa horretan, taldekide bakoitzak zer eginkizun egingo dituen ere jasoko da. Talde bakoitzak, normalean, lau taldekide izango ditu: idazkaria, bozeramailea, koordinatzailea eta gainbegiralea. Eginkizun horiek txandaka alda daitezke.
Taldeak taldekide gehiago izanez gero, beste eginkizun batzuk ezar daitezke: laguntzailea, materialaren arduraduna, moderatzailea...
B Taldearen plana.
Txantiloi horretan, proiektuaren helburuak eta lan-egutegia zehaztuko dira. Era berean, lana banatuko da, eta taldekide bakoitzak zer konpromiso hartzen dituen idatziko da.
C Saioen egunkaria.
Erregistro bat da; irakasleak esango du zer maiztasunekin egin beharko den –lan-saio bakoitzean edo ikerketa-ataza bakoitzean egin daiteke–. Bertan, taldeak egin dituen jarduera nagusiak eta eskuratu dituen ezagutzak jasoko dira, eta, halaber, zer gauza egin diren ongi eta zer alderdi hobetu behar diren baloratuko da.
Erregistro horretan orobat adieraz daiteke taldean zer eztabaida egon diren, gatazkak nola konpondu diren, zer akordio egin diren, zer programazio ezarri den hurrengo saioetarako…
D Taldearen plana berrikusteko orria.
Proiektua amaitu ondoren, ebaluaziorako beste elementu batzuk erabiltzeaz gain, talde bakoitzeko kideek beren taldeak nola funtzionatu duen aztertuko dute, eta ikusiko dute ea planteatutako helburuak bete diren eta ea denek bete dituzten beren konpromisoak eta behar bezala bete dituzten beren karguak.
Taldearen koadernoa16
TALDEAREN OSAERA
TALDEKIDEAK ZALETASUN ETA TREBETASUNAK
KARGUAK IKASLEA EGINKIZUNAK
Koordinatzailea
Idazkaria
Gainbegiralea
Bozeramailea
IKASTETXEAREN IZENA: IKASTURTEA:
TALDEAREN IZENA: MAILA: TALDEA:
© 2018 Zubia E
ditoriala, S.L. / S
antillana Educación, S
. L.
17
TALDEAREN PLANA
Taldearen plana, zk.: Epealdia:
IZENA ETA KARGUA KONPROMISO PERTSONALA SIN.
TALDEAREN HELBURUAK: ZER LORTU NAHI DUGU?
1. Ikaskuntzan aurrera egitea
2. Elkarri laguntzea
LANEKO EGUTEGIA
1. saioa
2. saioa
© 2018 Zubia E
ditoriala, S.L. / S
antillana Educación, S
. L.
IKASTETXEAREN IZENA: IKASTURTEA:
TALDEAREN IZENA: MAILA: TALDEA:
18
SAIOEN EGUNKARIA
Saioaren data:
ZER HOBETU NAHI DUGU?
BESTE KONTU BATZUK
Taldeko idazkariaren sinadura
BALORAZIOA
ZER EGIN DUGU? ZER IKASI DUGU?
IKASTETXEAREN IZENA: IKASTURTEA:
TALDEAREN IZENA: MAILA: TALDEA:
© 2018 Zubia E
ditoriala, S.L. / S
antillana Educación, S
. L.
19
TALDEAREN PLANAREN BERRIKUSPENA
Taldearen planaren berrikuspena, zk.: Epealdia:
ONGI EGIN AL DITUGU GURE EGINKIZUNAK?
Kargua Ongi egin dut. Izan ere: Hau hobetu behar dut:
GURE KONPROMISOAK BETE DITUGU?
Izena Konpromiso pertsonala HB O OO
BETE AL DITUGU TALDEAREN HELBURUAK?
Bai Ez Iruzkinak
1. Ikaskuntzan aurrera egitea
2. Elkarri laguntzea
© 2018 Zubia E
ditoriala, S.L. / S
antillana Educación, S
. L.
IKASTETXEAREN IZENA: IKASTURTEA:
TALDEAREN IZENA: MAILA: TALDEA:
20
Animaliei laguntzenANIMALIA ORNODUNAK
• Proiektuaren aurkezpena• Programazioa• Garapen didaktikoa• Ebaluazioa• Informazio-dosierra
Proiektuaren aurkezpena
Animaliei laguntzen proiektua Natura Zientzien arloan sartzen da, izaki bizidunei buruzko edukien blokean. Proiektuaren gai nagusia animalia ornodunak dira; hain zuzen ere, adin horretako haurrengan interes handien pizten duten izaki bizidunak. Gai horrekin zuzenean lotutako curriculum-edukiekin batera, ingurumen-hezkuntzaren alderdi batzuk ere lantzen dira: izan ere, besteak beste, natura-ingurunea balioesten da, ingurumen-arazoak aztertzen dira, eta ingurumena zaintzen aktiboki parte hartzea sustatzen da.
Proiektua bederatzi ikerketa-atazatan egituratuta dago. Ikerketa-atazek sekuentzia logiko bati jarraitzen diote edukiak garatzeko. Irakasleak ez dio zertan jarraitu atazen ordenari, eta egoki irizten dion modura alda dezake atazen ordena. Hori dela eta, atazak ez daude zenbakituta, ikasleek zenbakitu ditzaten, ikasgelan ezartzen den lan-ordenaren arabera. Proiektua, halaber, material irekia da, eta aukera ematen die irakasleei beraiek diseinatutako atazak txertatzeko.
Ataza bakoitzak lan-sekuentzia oso bat garatzen du. Bertan, zenbait ikerketa-jarduera planteatzen dira, taldekatze-irizpide hauek dituztenak:
Ikasle guztiekin egiteko. Binaka egiteko.
Taldean egiteko. Banaka egiteko.
Ahozko adierazpenak berebiziko garrantzia du proiektuaren garapenean. Binaka, taldean edo denen artean izan, jarduera gehienetan beharrezkoa da elkarrizketa egitea edo aurrez eztabaida egitea, eta erabakiak denen artean eta modu adostuan hartzea. Lan-koadernoak euskarri gisa balioko du: ikasleek han utziko dituzte beren ikaskuntzaren ebidentziak, ahozko lan eta ikerketa-lan handia egin ondoren.
Ikerketa-jarduerez gain, proiektuko jardueretan lan berezi bat proposatzen da porfolioan artxibatzeko, bai eta autoebaluazio-errubrika sinple bat ere; bertan, ikasleei beren lanari buruz edo beren taldeak egindako lanari buruz hausnartzeko eskatzen zaie.
Materialaren azkeneko orrialdeetan, eranskin bat dago, erabiliko diren ebakigarriak jasotzen dituena. Halaber, materialen zorro bat dago, ikasle bakoitzaren porfolioan artxiba daitezkeen lanetarako eranskailu, irudi eta euskarriak dituena.
23
TENPORALIZAZIOA
Animaliei laguntzen proiektua, hasiera batean, gutxi gorabehera sei eskola-astetan egiteko planteatuta dago, hain zuzen ere. Hala eta guztiz ere, ez da zehatz-mehatz esaten arloak garatzeko zenbat lan-saio behar diren. Izan ere, kontuan hartu behar da hainbat faktorek izan dezaketela eragina tenporizazioan. Faktore horien artean, hauek daude:
Materiala zer ikasturtetan eta zer hiruhilekotan lantzen den, eta ikasleen maila zein den.
Proiekturako zenbat saio baliatzen diren astean. Gutxienez, eskolako ordutegian Natura Zientziei dagozkien saioak erabiliko dira; dena den, Gizarte Zientzietako saioak ere erabiltzea proposatzen dugu. Horretaz gainera, ataza asko diziplinartekoak direnez, arlo instrumentalei dagokien denboraren parte bat erabil daiteke.
Zer ataza aukeratzen diren, ez baita ezinbestekoa denak garatzea, edo ea irakasleak beste ataza batzuk txertatzen dituen.
Edukiak zer-nolako sakontasunarekin lantzen diren.
Ea proiektuan proposatzen diren tarteko produktu, lan plastiko eta eskulan guztiak egiten diren.
Ea zenbat denbora erabiltzen den hasierako gertakaria garatzeko eta amaierako produktua prestatzeko eta jendaurrean aurkezteko (amaierako produktua lantzeak denbora gehiago edo gutxiago har dezake).
Ea proiektuaren gaiarekin lotutako jarduera osagarriak planteatzen diren; alegia, Hizkuntza, Matematika, Gizarte Zientziak eta Arte Hezkuntza arloetako jarduera osagarriak (ikaskuntza-leihoak).
Halaber, proiektua ikasturteko garai jakin batean egitea programa daiteke –hiruhileko baten azken asteetan, esate baterako–. Kasu horretan, modu trinkoan landu daiteke proiektua, ia eskola-ordu guztiak proiekturako baliatuz.
KONTZEPTU-MAPA
Kontzeptuen mapak modu antolatuan erakusten du zein diren Animaliei laguntzen proiektuaren eduki nagusiak. Mapa hori, tamaina handian inprimatu eta ikasgelan jarriz gero, gida baliagarria izan daiteke ikasleentzat beren lanerako.
Beste aukera bat izan daiteke ikerketa-ataza bakoitza amaitu ondoren ikasleek horman zintzilikatutako orri zuri handi batean jasotzea landutako kontzeptuak. Hartara, atazaz ataza, proiektuko kontzeptuen mapa eraikiko da.
24
25
AN
IMA
LIA
OR
NO
DU
NA
K
NO
N B
IZI D
IRA
?N
OLA
SA
ILK
ATZE
N
DIT
UG
U?
ZER
JA
TEN
DU
TE?
NO
LA J
AIO
TZEN
D
IRA
?N
OLA
KOA
K D
IRA
?
EZA
UG
AR
RI
FIS
IKO
AK
Gor
putz
ata
lak
Nol
a jo
aten
di
ren
leku
ba
teti
k be
ster
a
Nol
a es
talt
zen
dute
n go
rput
za
BIB
IPA
RO
AK
OB
IPA
RO
AK
HA
RA
GIJ
ALE
AK
BEL
AR
JALE
AK
OR
OJA
LEA
K
ELIK
AK
ATE
A
UG
AZT
UN
AK
HEG
AZT
IAK
AR
RA
INA
K
NA
RR
AS
TIA
K
AN
FIB
IOA
K
NA
TUR
AN
Ani
mal
ia
basa
tiak
GU
REK
IN
Etx
eko
anim
alia
k
DES
AG
ERTZ
EKO
A
RR
ISK
UA
N
DA
UD
EN
AN
IMA
LIA
K
NO
LA B
AB
ESTE
N
DIT
UG
U?
25
Webgunea
eskaintzaren oinarrizko elementuetako bat webgunea da. Webgunea gune digital bat da, berariaz sortua ikasleek proiektu bakoitzean egin behar dituzten ikerketetarako beharrezkoak diren informazioa eta edukiak bilatzeko eta aukeratzeko.
Webgunean, multimedia-baliabide ugari eskaintzen dira. Baliabideak hainbat formatutakoak dira: bideoak, irudi interaktiboak, aurkezpenak, entzungaiak, irudi-galeriak, mapa interaktiboak, etab. Baliabide horiek gaiaren arabera multzokatuta daude.
I. urratseko proiektuetan, berariaz adin horretarako garatutako baliabideak aurkituko dituzte neska-mutilek webgunean, koadernoan planteatzen diren galdera guztiei erantzuteko beharrezkoa den informazio guztiarekin, hain zuzen ere. II. eta III. urratseko proiektuetan, berriz, webgunean orobat ageri dira aurrez aukeratutako webgune jakin batzuen estekak. Webgune horien bidez, ikasleek beren ikerketa osatu ahalko dute.
Ikasleen lan-koadernoan, ikono bat ageri da, baldin eta webgunean informazioa bilatzea beharrezkoa bada jarduera bat ebazteko. Hala eta guztiz ere, irakasleek edo ikasleek berek beste informazio-iturri eta -bide batzuk proposa edo erabil ditzakete.
Animaliei laguntzen proiektuaren webgunean, baliabideak zazpi ataletan multzokatuta daude:
1. Animaliak izaki bizidunak dira
2. Honelakoak dira animaliak
3. Elikadura eta ugalketa
4. Animalia motak
5. Animalien habitata
6. Artea eta jolasak
7. Irakurgaiak
Ikerketak egiteko ezinbestekoak diren baliabideez gain, webgunean informazio-baliabide osagarriak daude, bai eta ipuinak, irakurgaiak, jolasak eta abar ere.
Proiektua haurrentzat denez, ikus-entzunezko elementuak nagusi dira. Era berean, testuak ‒hala haurrentzako ipuinak eta kontakizunak nola informazio-testuak‒ Lehen Hezkuntzako 1. eta 2. mailako neska-mutilen irakurmenera egokituta daude, luzerari eta hiztegiari dagokienez.
26
WEBGUNEKO EDUKIAK
WEB
GU
NEA
IKA
SLE
AR
EN K
OA
DER
NO
A
ATA
LAB
ALI
AB
IDEA
REN
IZEN
BU
RU
AB
ALI
AB
IDE
MO
TAIK
ERK
ETA
-ATA
ZAO
RR
IALD
EA
1. A
NIM
ALI
AK
IZA
KI B
IZID
UN
AK
DIR
A
Izak
i biz
idun
en e
zaug
arria
kA
urke
zpen
aA
nim
alia
k iz
aki b
izid
unak
dira
19. o
r.
Elik
akat
eak
Aur
kezp
ena
Zer
jate
n du
te a
nim
alie
k?26
. or.
Bab
estu
tako
ani
mal
iak
Irud
i int
erak
tibo
aA
nim
alia
k ar
risku
an40
. or.
Des
ager
tuta
ko a
nim
alia
kA
urke
zpen
a
2. H
ON
ELA
KOA
K D
IRA
AN
IMA
LIA
K
Ani
mal
ia o
rnod
unak
eta
orn
ogab
eak
Aur
kezp
ena
Ani
mal
iak
izak
i biz
idun
ak d
ira20
. or.
Ani
mal
ien
gorp
utza
Irud
i int
erak
tibo
aN
olak
oak
dira
ani
mal
iak?
21. o
r.
Ani
mal
ien
hots
akIr
udi i
nter
akti
boa
Nol
akoa
k di
ra a
nim
alia
k?23
. or.
Ani
mal
ien
arra
stoa
kA
urke
zpen
aN
olak
oak
dira
ani
mal
iak?
24. o
r.
Ani
mal
iak
mod
u as
kota
n le
kual
datz
en d
ira.
Gal
eria
3. E
LIK
AD
UR
A E
TA U
GA
LKET
A
Ani
mal
ien
ugal
keta
Bid
eoa
Nol
a ja
iotz
en d
ira a
nim
alia
k?27
. or.
Ani
mal
ien
elik
adur
aA
urke
zpen
aZe
r ja
ten
dute
ani
mal
iek?
25. o
r.
Ani
mal
iak
eta
haie
n ku
mea
kG
aler
iaN
ola
jaio
tzen
dira
ani
mal
iak?
28. o
r.
Ani
mal
iak,
elik
adur
aren
ara
bera
Gal
eria
4. A
NIM
ALI
A M
OTA
K
Ani
mal
ia o
rnod
unak
A
urke
zpen
aA
nim
alia
k sa
ilkat
zen
29. o
r.
Heg
azti
akB
ideo
aA
nim
alia
k sa
ilkat
zen
30. o
r.
Uga
ztun
akB
ideo
aA
nim
alia
k sa
ilkat
zen
30. o
r.
Arr
aina
kB
ideo
aA
nim
alia
k sa
ilkat
zen
31. o
r.
Anf
ibio
ak e
ta n
arra
stia
kG
aler
ia
5. A
NIM
ALI
EN H
AB
ITA
TA
A z
er h
onda
men
dia!
Bid
eoa
Abi
apun
tua
9. o
r.
Leho
rrea
n bi
zi d
iren
anim
alia
kB
ideo
aN
on b
izi d
ira a
nim
alia
k?33
. or.
Ure
tan
bizi
dire
n an
imal
iak
Bid
eoa
Non
biz
i dira
ani
mal
iak?
33. o
r.
Ani
mal
iak
mun
duan
Aur
kezp
ena
Non
biz
i dira
ani
mal
iak?
36. o
r.
Etx
eko
anim
alia
kG
aler
iaG
urek
in b
izi d
iren
anim
alia
k 37
. or.
WEB
GU
NEA
IKA
SLE
AR
EN K
OA
DER
NO
A
27
ATA
LAB
ALI
AB
IDEA
REN
IZEN
BU
RU
AB
ALI
AB
IDE
MO
TAIK
ERK
ETA
-ATA
ZAO
RR
IALD
EA
6. A
RTE
A E
TA J
OLA
SA
K
Ani
mal
ien
hitz
apas
aPD
F la
min
aA
nim
alia
k sa
ilkat
zen
32. o
r.
Ani
mal
iak
mar
gola
neta
nG
aler
iaA
nim
alie
n is
torio
ak k
onta
tzen
42. o
r.
Ani
mal
ien
inau
teria
Ent
zung
aia
Ani
mal
ien
isto
rioak
kon
tatz
en42
. or.
Ani
mal
iak
papi
rofl
exia
zPD
F la
min
aPr
oiek
tuar
en a
mai
era
47. o
r.
Zer
anim
alia
da?
Joko
a
Nol
akoa
da
anim
alia
?Jo
koa
7. IR
AK
UR
GA
IAK
Arr
abio
a et
a su
gand
ilaKo
ntak
izun
aA
nim
alia
k sa
ilkat
zen
30. o
r.
Nei
aren
am
etsa
Kont
akiz
una
Gur
ekin
biz
i dire
n an
imal
iak
38. o
r.
Kant
uede
r oila
rra
Ale
gia
Ani
mal
ien
isto
rioak
kon
tatz
en41
. or.
Trik
ua e
ta u
ntxi
aA
legi
a
Aha
teak
eta
dor
toka
A
legi
a
Ani
mal
iak
Igar
kizu
nak
Eta
bele
ak z
ozoa
riO
lerk
ia
28
Aniztasunaren trataera proiektuanAurreko mendean sortutako parte-hartzezko metodologia aktibo direlakoek ikasleen ikaskuntza-prozesua ulertzeko beste modu bat dakarte berekin. Hori dela eta, irakasle taldeak berrikuntza metodologiko horietako bat aukeratzen duenean, hala nola proiektukako lana, erabaki jakin batzuk hartzen ditu, zerikusia dutenak irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuarekin eta ebaluazioarekin eta bat datozenak hezkuntza ulertzeko beste modu batekin.
Ikaskuntza ikasle bakoitzaren ezaugarrien mende dago, eta ezaugarri horiek, hein handi batean behintzat, ikasle bakoitzak familian, gizartean eta eskolan izan dituen bizipenen bidez taxutzen dira. Horretaz gainera, ikasteko modua eta erritmoa aldatu egiten da ikasle batetik bestera, norberaren gaitasunen eta interesen arabera, hain zuzen. Alegia, ikaskuntzak beti partikularrak eta pertsonalak diren prozesuen emaitza dira.
Proiektuetan oinarritutako ikaskuntzak planteamendu pedagogiko jakin bat du oinarritzat, dibertsitatea benetan kontuan hartzen duena; izan ere, hezkuntza inklusiboa eta arreta pertsonalizatua sustatzen ditu. Hortaz, esan dezakegu, ikerketan oinarritutako metodologia aktiboa den aldetik, proiektukako lanak motibazioa handitzen duela, ikasle bakoitzaren berezitasunei erantzuten diela eta ikasle bakoitzaren erritmoa eta premiak kontuan hartzen dituela. Ikuspegi horren arabera, horrela gara dezakegu material didaktiko honen potentzial guztia, betiere taldeak behar duen erritmoa erreferentziatzat hartuta.
Bestalde, metodologia honek aukera ematen du curriculuma malgutzeko eta edukiak aukeratzeko, ikasleek beren gaitasunak ahalik eta gehien gara ditzaten eta denek izan dezaten ikaskuntza esanguratsua.
29
Familien parte-hartzea Proiektukako lana onura askoko estrategia metodologiko bat da: ikasleen jakin-mina pizten du, ikasleak ikastera motibatzen ditu, ikasleen autonomia garatzen du, aztertzeko eta erabakiak hartzeko gaitasunak hobetzen ditu, aukera ematen du errealitatearen ikuspegi kritiko bat izateko, ikasleen gizarte-trebetasunak sendotzen ditu, eta, ikusi berri dugun bezala, aniztasunaren arreta hobea dakar berekin.
Onura horiek indartu egin daitezke beste hezkuntza-eragile batzuen parte-hartzearekin. Familiek (guraso, neba-arreba eta aitona-amonek) proiektua garatzen eta amaierako lana egiten eta aurkezten laguntzeak are balio handiagoa ematen dio proiektuari, zalantzarik gabe.
Oinarrizko elkarlana ikasleei informazioa bilatzen eta aukeratzen laguntzean datza, bai eta ikasleekin hitz egitean, ideiak kontrastatzean eta ikuspegiak partekatzean ere, planteatzen diren atazak egiteko. Baina familien elkarlanak ez du zertan mugatu ikasleei eskola-ordutegitik kanpo laguntza ematera. Gurasoek ikasgelan esku har dezakete; ikastetxe batzuetan jada hori egiten dute. Familiako kideek azalpenak edo hitzaldiak eman ditzakete ikasgelan, gidariak izan daitezke ikasleak lantokira bisita egitera joaten bazaizkie, talde atazaren bat egiteko koordinazio-lanak egin ditzakete… Horrela, familiak proiektua aberastuko du bere ezagutzekin eta trebetasun pertsonal eta profesionalekin.
Familiaren eta eskolaren arteko harreman horrek ikaskuntza sustatzen duten bizipen pertsonalak eta emozionalak ematen dizkie ikasleei.
Hortaz, familiek proiektukako lanean elkarlanean aritzea gomendagarria ez ezik ezinbestekoa ere bada metodologia honen potentzialtasuna ahalik eta gehien garatzeko eta, aldi berean, familiaren eta eskolaren arteko harremana sustatzeko.
30
ANIMALIEI LAGUNTZEN
Proiektuaren programazioa
ANIMALIEI LAGUNTZEN
ETAPAKO CURRICULUM-EDUKIAK N
ATU
RA
ZIE
NTZ
IAK
GIZ
AR
TE Z
IEN
TZIA
KEU
SK
AR
A E
TA L
ITER
ATU
RA
MA
TEM
ATI
KA
AR
TE H
EZK
UN
TZA
1. EDUKIEN MULTZOA
Jard
uera
zie
ntif
ikoa
n ha
stea
. M
etod
olog
ia z
ient
ifik
ora
hurb
ilduz
, zie
ntzi
aren
be
rezk
o es
trat
egie
n et
a pr
ozed
uren
ber
ri ja
kite
a.E
sper
imen
tazi
orak
o et
a ik
erke
tara
ko t
resn
ak e
ta
mat
eria
lak
ezag
utze
a et
a er
abilt
zea.
Tr
esna
dig
ital
ak e
ta In
tern
et
info
rmaz
ioa
bila
tzek
o et
a ha
utat
zeko
era
bilt
zea.
His
toria
ko a
urki
kunt
zak
eta
asm
akiz
unak
giz
adia
ren
ongi
zate
rako
zer
-nol
ako
erag
ina
izan
dut
en
ezag
utze
a.
2. EDUKIEN MULTZOA
Mun
dua
eta
hare
n ko
ntse
rbaz
ioa
azte
rtze
a.U
nibe
rtso
a, L
urra
ren
adie
razp
ena,
orie
ntaz
ioa
espa
zioa
n, k
lima
eta
klim
a-al
dake
ta...
eza
gutz
ea.
Giz
akia
k in
guru
nean
due
n er
agin
a et
a in
guru
men
-on
dorio
ak a
zter
tzea
.
1. EDUKIEN MULTZOA
Har
rem
an in
terp
erts
onal
etan
, he
dabi
deet
an, l
iter
atur
an e
ta
hezk
untz
an s
arri-
sarr
i age
rtu
ohi
dire
n m
oduk
o ah
ozko
tes
tuak
so
rtze
a.A
hozk
o in
tera
kzio
-ego
eret
an
nagu
si d
iren
oina
rriz
ko a
raua
k ai
ntza
t ha
rtze
a: h
itz
egit
eko
txan
da, g
aiar
i lot
urik
hit
z eg
itek
o m
ekan
ism
oak…
Kom
unik
azio
-ego
eret
an m
odu
proa
ktib
oan
eta
konf
iant
za o
soz
akti
boki
par
te h
artz
eare
n al
deko
in
tere
sa iz
atea
.
5. EDUKIEN MULTZOA
Obj
ektu
, fen
omen
o et
a eg
oera
eza
gune
i bu
ruzk
o in
form
azio
a bi
ltze
a, m
atem
atik
oki
trat
atze
a et
a ga
iner
akoe
i ko
mun
ikat
zea,
tek
nika
gr
afik
oak
erab
iliiz
: in
kest
a, b
ehak
eta
eta
neur
keta
.D
atu
esta
tist
ikoa
k eg
uner
oko
bizi
tzan
ag
eri d
iren
info
rmaz
ioek
in
erla
zion
atze
a.Zo
rizko
joko
ak
(par
txis
a, a
urki
a et
a in
fren
tzua
...)
erab
iltze
a au
sazk
o fe
nom
enoe
tara
hu
rbilt
zeko
.
4.-5. EDUKIEN MULTZOA
Err
efer
ente
pla
stik
o et
a m
usik
alak
ha
utem
atea
, ule
rtze
a et
a in
terp
reta
tzea
.A
rte-
adie
razp
en
plas
tiko
eta
bis
uala
k ek
oizt
ea, e
rres
peta
tzea
et
a so
rtze
a.Ir
udia
k so
rtze
a et
a m
anip
ulat
zea,
ar
gazk
igin
tza,
col
lage
a,
kom
ikia
k, k
arte
lak
eta
antz
eko
balia
bide
ak
erab
ilita
, ide
iak
eta
sent
imen
duak
ad
iera
ztek
o
4.EDUKIEN MULTZOAD
enbo
rare
n ar
rast
oaz
eta
gerr
taer
a hi
stor
ikoe
n ga
rran
tzia
z ja
betz
ea.
Ond
are
natu
rala
, his
torik
oa,
kult
ural
a et
a ar
tist
ikoa
ba
lioes
tea
eta
erre
spet
atze
a.
2.-3. EDUKIE MULTZOAK
Idat
zizk
o ko
mun
ikaz
ioa
lant
zea.
Eza
gutz
ak, b
izip
enak
eta
beh
arra
k ad
iera
ztek
o te
stua
k so
rtze
a,
idaz
keta
-ara
uez
eta
oina
rrriz
ko
estr
ateg
iez
balia
tuz.
Irak
urriz
ko u
lerm
ena
lant
zeko
es
trat
egia
k ga
ratz
ea.
Mot
a ez
berd
inet
ako
entz
un
arik
eten
ent
zum
ena
eta
uler
men
a la
ntze
a.
3.EDUKIEN MULTZOA
Izak
i biz
idun
en, e
kosi
stem
en,
haie
n ez
auga
rrie
n et
a ha
ien
arte
ko e
zagu
tza
jorr
atze
a,
ingu
rune
a ba
best
eko
eta
zain
tzek
o ja
rrer
ak s
usta
tuz.
Iz
aki b
izid
unen
art
eko
erla
zioa
: giz
akia
k, la
ndar
eak
eta
anim
alia
k. O
ndor
ioak
or
eka
ekol
ogik
oan.
Ani
mal
ien
eta
land
aree
n be
hake
ta z
uzen
a et
a ze
hark
akoa
egi
teko
ja
rrai
bide
ak.
Izak
i biz
idun
ak
erre
spet
atze
ko e
ta z
aint
zeko
oh
itur
ak.
4.-5. EDUKIEN MULTZOALi
tera
tura
goz
amen
-itur
ritza
t ha
rtze
a.H
izku
ntza
z et
a hi
zkun
tza-
balia
bide
ez g
ozat
zea
liter
atur
aren
bi
tart
ez.
Hiz
kunt
zari
eta
hare
n er
abile
rari
buru
zko
gogo
eta
egit
ea.
Hiz
kunt
zare
n ar
auak
er
resp
etat
zear
en a
ldek
o ja
rrer
a iz
atea
.
2.-3. EDUKIEN MULTZOA
Hau
tem
ate
audi
tiba
et
a ul
erku
ntza
m
usik
ala.
Mus
ika-
espr
esio
a,
-inte
rpre
tazi
oa e
ta
-sor
men
a.A
hots
aren
, go
rput
zare
n, o
bjek
tuen
et
a na
tura
ko s
oinu
en
soin
u-au
kera
k ar
akat
zea.
Abe
ndua
ren
22ko
236
/201
5 D
ekre
tua.
Zen
baki
ak c
urric
ulum
eko
eduk
iare
n bl
okee
i dag
ozki
e.
32
ANIMALIEI LAGUNTZEN
EDUKIEN ZEHAZTAPENAED
UK
I KO
MU
NA
KN
ATU
RA
ZIE
NTZ
IAK
GIZ
AR
TE Z
IEN
TZIA
KEU
SK
AR
AM
ATE
MA
TIK
AK
AR
TE H
EZK
UN
TZA
Info
rmaz
ioa
bila
tzea
eta
au
kera
tzea
IKTa
k er
abili
z. B
alia
bide
gra
fiko
ak
(esk
emak
) er
abilt
zea
info
rmaz
ioa
anto
latz
eko.
Lan
ak t
alde
an e
gite
a. E
stra
tegi
ak e
rabi
ltze
a ta
ldea
ren
kohe
sioa
su
stat
zeko
. L
an k
oope
rati
bora
ko
tekn
ikak
era
bilt
zea.
Lan
a ba
natz
ea e
ta
konp
rom
isoa
k ha
rtze
a. D
enbo
ra p
lani
fika
tzea
he
lbur
u ba
t be
tetz
eko.
Eki
ntza
iletz
a: p
roie
ktu
bat
plan
ifik
atze
a et
a eg
itea
. Ik
asit
akoa
z ha
usna
rtze
a. N
orbe
rare
n la
na e
ta
tald
eare
na b
alor
atze
a. E
stra
tegi
ak g
arat
zea
gata
zkak
mod
u ba
kets
uan
konp
ontz
eko.
Arr
azoi
keta
rako
es
trat
egia
k ga
ratz
ea e
ta
erab
iltze
a.
Izak
i biz
idun
ak e
ta b
izig
abea
k.
Iden
tifi
katz
ea e
ta b
erei
ztea
. A
nim
alia
k et
a la
ndar
eak.
Id
enti
fika
tzea
eta
ber
eizt
ea.
Ani
mal
iei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzea
, et
a an
imal
iak
iden
tifi
katz
ea e
ta iz
enda
tzea
. A
nim
alie
n go
rput
z at
alak
. A
nim
alie
k ba
teti
k be
ster
a jo
atek
o di
tuzt
en m
odua
k. A
nim
alie
n sa
ilkap
ena,
eza
ugar
ri fi
siko
en a
rabe
ra.
Ani
mal
ien
sailk
apen
a,
elik
adur
aren
ara
bera
: be
larja
leak
, har
agija
leak
eta
or
ojal
eak.
Elik
akat
ea.
Ani
mal
ien
sailk
apen
a, u
galt
zeko
m
odua
ren
arab
era:
obi
paro
ak
eta
bibi
paro
ak.
Ani
mal
ien
kum
eak.
Ani
mal
ia o
rnod
unak
eta
or
noga
beak
. A
nim
alia
orn
odun
kla
seak
edo
m
otak
: uga
ztun
ak, h
egaz
tiak
, an
fibi
oak,
nar
rast
iak
eta
arra
inak
. A
nim
alia
k et
a ha
ien
habi
tata
. G
izak
iek
anim
alie
kin
ditu
zten
ha
rrem
anak
. A
nim
alia
bas
atia
k et
a et
xeko
an
imal
iak.
Des
ager
tzek
o ar
risku
an d
aude
n an
imal
iak.
Ani
mal
ien
bizi
a ba
best
ea.
Nat
ura-
ingu
rune
a:
anim
alie
n ha
bita
tak.
Giz
a ja
rdue
rek
natu
ran
ditu
zten
ond
orio
ak.
Ingu
rum
ena
zain
tzea
et
a ba
best
ea.
Lur
reko
kon
tine
nte
bako
itze
ko a
nim
alia
be
reiz
garr
iak.
Mas
kota
k. E
txal
deko
ani
mal
iak.
Ani
mal
ia-j
ator
riko
pr
oduk
tuak
.
Ani
mal
ien
izen
ak.
Hit
zen
eta
esa
mol
deen
es
anah
ia.
Def
iniz
ioak
idaz
tea.
Ani
mal
iak
desk
riba
tzea
. T
estu
bat
ekin
ani
mal
ia
bat
iden
tifi
katz
ea.
Sor
men
a. A
nim
alie
i bu
ruzk
o as
mak
izun
ak
asm
atze
a. F
itxa
zie
ntif
ikoa
k id
azte
a. Z
erre
ndak
egi
tea
eta
idaz
tea.
G
onbi
dape
nak
idaz
tea.
Esz
enak
aho
z et
a id
atzi
z de
skri
batz
ea.
Jol
as b
at e
gite
a an
imal
ia o
rnod
unen
iz
enek
in.
Zen
bait
tes
tu
irak
urtz
ea, i
nfor
maz
io-
itur
ri g
isa.
Tes
tuak
sor
tzea
hi
tzez
ko e
ta h
itzi
k ga
beko
hiz
kunt
za
erab
iliz,
info
rmaz
ioa
kom
unik
atze
ko.
Ani
mal
ien
mun
duar
ekin
lo
tuta
ko a
legi
ak e
ta
ipui
nak
ezag
utze
a.
Bi s
arre
rako
tau
lak
egit
ea a
nim
alie
i bu
ruzk
o da
tuek
in.
Dat
uak
jaso
tzea
eta
in
terp
reta
tzea
.
Irud
iak
inte
rpre
tatz
ea.
Err
ealit
atea
mar
razk
ien
bide
z ad
iera
ztea
. A
rgaz
kiet
an a
nim
alie
n ez
auga
rria
k id
enti
fika
tzea
. M
argo
lane
tan
anim
alia
k id
enti
fika
tzea
. M
aket
ak e
raik
itze
a. G
ertu
ko in
guru
neko
ho
tsak
: ani
mal
ien
hots
ak.
Mus
ika-
obra
k en
tzut
ea
eta
desk
ribat
zea.
Aho
tsar
ekin
zer
egi
n de
zake
gun
espl
orat
zea.
33
ULE
RM
EN-J
OM
UG
AK
EDU
KIA
KEB
ALU
AZI
O-I
RIZ
PID
EAK
AD
IER
AZL
EAK
Zer
info
rmaz
io b
ehar
dut
? N
on a
urki
dez
aket
? Ze
r tre
sna
erab
ili b
ehar
ditu
t? N
ola
egin
beh
ar d
ut la
n ta
ldea
n? Z
er
ataz
a eg
in b
ehar
ditu
t?
Zenb
at d
enbo
ran?
Nol
a jo
katu
beh
ar d
ut t
alde
kide
ekin
? Z
er ik
asi d
ut?
Zert
arak
o ba
lio d
it?
Info
rmaz
ioa
bila
tzea
eta
au
kera
tzea
IKTa
k er
abili
z. B
alia
bide
gra
fiko
ak (e
skem
ak)
erab
iltze
a in
form
azio
a an
tola
tzek
o. L
anak
tal
dean
egi
tea.
Est
rate
giak
era
bilt
zea
tald
eare
n ko
hesi
oa s
usta
tzek
o. L
an k
oope
rati
bora
ko t
ekni
kak
erab
iltze
a. L
ana
bana
tzea
eta
kon
prom
isoa
k ha
rtze
a. D
enbo
ra p
lani
fika
tzea
hel
buru
ba
t be
tetz
eko.
Eki
ntza
iletz
a: p
roie
ktu
bat
plan
ifik
atze
a et
a eg
itea
. Ik
asit
akoa
z ha
usna
rtze
a. N
orbe
rare
n la
na e
ta t
alde
aren
a ba
lora
tzea
. E
stra
tegi
ak g
arat
zea
gata
zkak
m
odu
bake
tsua
n ko
npon
tzek
o. A
rraz
oike
tara
ko e
stra
tegi
ak
gara
tzea
eta
era
bilt
zea.
Ea
bila
tzen
due
n in
form
azio
zeh
atza
eta
es
angu
rats
ua a
urre
z de
skrib
atut
ako
gert
akar
iez,
zen
bait
itur
ri er
abili
z.
Info
rmaz
io z
ehat
z et
a es
angu
rats
ua b
ilatz
en,
auke
ratz
en e
ta a
ntol
atze
n du
.
Ea
erab
iltze
n di
tuen
IKTa
k in
form
azio
a es
kura
tzek
o, ik
aste
ko e
ta e
duki
ak a
dier
azte
ko.
IKTa
k er
abilt
zen
ditu
lana
k eg
itek
o,
term
inol
ogia
ego
kia
erab
iliz.
Ea
egit
en d
itue
n la
nak
eta
aurk
ezpe
nak
bana
ka
eta
tald
ean,
eta
ea
erak
uste
n du
en b
akar
ka
nahi
z el
karla
nean
lan
egit
eko
gait
asun
a.
Lan
ak e
ta a
urke
zpen
ak e
gite
n di
tu, b
anak
a et
a ta
ldea
n.
Ea
balio
este
n du
en t
alde
-lana
, eta
ea
erak
uste
n di
tuen
mod
u ar
dura
tsua
n el
karla
nean
arit
zeko
et
a pa
rte
hart
zeko
joka
bide
ak.
Tal
de-ja
rdue
reta
n pa
rte
hart
zen
du, j
okab
ide
ardu
rats
u, e
raik
itza
ile e
ta s
olid
ario
arek
in.
Ea
balio
este
n du
en z
ein
garr
antz
itsu
a de
n bi
ziki
detz
a ba
kets
ua e
ta t
oler
ante
a. B
izik
idet
za b
aket
su e
ta t
oler
ante
a ze
inen
ga
rran
tzit
sua
den
balio
este
n du
.
Ea
part
e ha
rtze
n du
en m
odu
erag
inko
r et
a er
aiki
tzai
lean
biz
itza
soz
iale
an, g
ataz
kak
konp
ontz
eko
estr
ateg
iak
sort
uz.
Gat
azka
k ko
npon
tzek
o es
trat
egia
k ga
ratz
en
ditu
.
Ber
e ge
rtuk
o in
guru
nean
ont
zat
jotz
en d
iren
joka
bide
ak e
rabi
ltze
n di
tu.
Ea
gara
tzen
dit
uen
sorm
ena
eta
ekin
tzai
le-
sena
. B
ere
buru
arek
iko
konf
iant
za, n
orbe
rare
n ek
imen
a, ja
kin-
min
a et
a in
tere
sa e
raku
sten
dit
u.
Aut
onom
ia e
raku
sten
du
ataz
ak p
lani
fika
tzea
n et
a eg
itea
n.
Ea
gara
tzen
dit
uen
elka
rlane
an e
ta t
alde
an la
n eg
itek
o jo
kabi
deak
. T
alde
an d
agoe
nean
, elk
arla
nean
lan
egit
en d
u,
eta
best
een
idei
ak b
alio
este
n di
tu.
Ea
lan
egit
en d
uen
tres
nak
zain
duz
eta
mat
eria
lak
mod
u eg
okia
n er
abili
z. L
aner
ako
mat
eria
len
erab
ilera
- eta
seg
urta
sun-
arau
ak e
zagu
tzen
eta
err
espe
tatz
en d
itu.
Lan
ak m
odu
orde
natu
, arg
i eta
gar
bian
au
rkez
ten
ditu
.
IKER
KET
A-A
TAZA
. AN
IMA
LIA
K IZ
AK
I BIZ
IDU
NA
K D
IRA
Zer
da
izak
i biz
idun
bat
? Zer
k be
reiz
ten
du iz
aki b
izig
abe
bate
ngan
dik?
Zei
n di
ra iz
aki b
izid
unen
oin
arriz
ko
prem
iak?
Zer
tan
dira
des
berd
inak
ani
mal
iak
eta
land
area
k? Z
erk
bere
izte
n du
ani
mal
ia o
rnod
un
bat
orno
gabe
bat
enga
ndik
?
Izak
i biz
idun
ak e
ta b
izig
abea
k.
Ani
mal
iak
eta
land
area
k.
Ani
mal
ia o
rnod
unak
eta
or
noga
beak
.
Ea
erre
para
tzen
die
n iz
aki b
izid
unei
, eta
ea
gald
erak
egi
ten
ditu
en in
form
azio
es
angu
rats
ua e
skur
atze
ko.
Zen
bait
biz
i mot
ari e
rrep
arat
zen
die
eta
horie
k de
skrib
atze
n di
tu, e
ta iz
aki b
izid
unen
eta
bi
ziga
been
art
eko
alde
ak id
enti
fika
tzen
dit
u.
Ea
egit
en d
itue
n ga
lder
a eg
okia
k be
hake
ta
bati
bur
uzko
info
rmaz
io e
skur
atze
ko, e
skur
a di
tuen
ele
men
tuak
era
biliz
eta
dat
uak
jaso
z.
Izak
i biz
idun
en o
inar
rizko
eza
ugar
riak
azal
tzen
di
tu.
Ea
iden
tifi
katz
en d
itue
n an
imal
iak
eta
sailk
atze
n di
tuen
oin
arriz
ko ir
izpi
de b
atzu
en
arab
era,
hai
nbat
bit
arte
kore
n bi
dez
esku
ratu
ko
info
rmaz
ioa
aplik
atuz
.
Ani
mal
iak
iden
tifi
katz
en e
ta iz
enda
tzen
dit
u.
Ani
mal
ia o
rnod
unak
eta
orn
ogab
eak
bere
izte
n di
tu.
ANIMALIEI LAGUNTZEN
PROIEKTUAREN PROGRAMAZIOA
34
IKER
KET
A-A
TAZA
. NO
LAK
OA
K D
IRA
AN
IMA
LIA
K?
Nol
akoa
da
anim
alie
n go
rput
za?
Nol
a jo
aten
dira
ani
mal
iak
bate
tik
best
era?
Zer
gor
putz
ata
l era
bilt
zen
ditu
zte
anim
alie
k ba
teti
k be
ster
a jo
atek
o? N
olak
oak
dira
ani
mal
ien
arra
stoa
k?
Ani
mal
iei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzea
, eta
ani
mal
iak
iden
tifi
katz
ea e
ta iz
enda
tzea
. A
nim
alie
n go
rput
z at
alak
. A
nim
alie
k ba
teti
k be
ster
a jo
atek
o di
tuzt
en m
odua
k. A
nim
alia
k sa
ilkat
zea,
eza
ugar
ri fi
siko
en a
rabe
ra.
Ea
erre
para
tzen
die
n an
imal
iei,
eta
egit
en
ditu
en g
alde
rak
info
rmaz
io e
sang
urat
sua
esku
ratz
eko.
Ani
mal
ia o
rnod
unei
zuz
enea
n et
a ze
hark
a er
repa
ratz
en d
ie, e
ta h
aien
eza
ugar
ri f
isik
oak
desk
riba
tzen
dit
u.
Ea
egit
en d
itue
n ga
lder
a eg
okia
k be
hake
ta
bati
bur
uzko
info
rmaz
io e
skur
atze
ko, e
skur
a di
tuen
ele
men
tuak
era
biliz
eta
dat
uak
jaso
z.
Ani
mal
ia o
rnod
unei
bur
uzko
fit
xak
osat
zen
ditu
, zer
eza
ugar
ri f
isik
o di
tuzt
en e
ta b
atet
ik
best
era
nola
joat
en d
iren
adi
eraz
iz.
Orn
odun
en a
rras
toak
eza
gutz
en d
itu,
eta
ar
rast
oak
utzi
dit
uen
anim
alia
reki
n lo
tzen
dit
u.
Ea
iden
tifi
katz
en d
itue
n an
imal
iak
eta
sailk
atze
n di
tuen
oin
arriz
ko ir
izpi
de b
atzu
en
arab
era,
hai
nbat
bit
arte
kore
n bi
dez
esku
ratu
ko
info
rmaz
ioa
aplik
atuz
.
Ani
mal
ia o
rnod
unak
iden
tifi
katz
en, i
zend
atze
n et
a sa
ilkat
zen
ditu
, eza
ugar
ri b
ehag
arri
en
arab
era.
Ani
mal
ia o
rnod
un a
dier
azga
rri b
atzu
en
gorp
utz
atal
ak e
zagu
tzen
dit
u, e
ta b
adak
i go
rput
z at
al b
akoi
tzak
zer
fun
tzio
due
n.
IKER
KET
A-A
TAZA
. ZE
R J
ATE
N D
UTE
AN
IMA
LIE
K?
Nol
a sa
ilkat
zen
dira
ani
mal
iak
elik
adur
aren
ara
bera
? Z
er ja
ten
dute
ani
mal
ia h
arag
ijale
ek?
Eta
bel
arja
leek
? E
ta a
nim
alia
or
ojal
eek?
Zer
da
elik
akat
e ba
t? N
ola
adie
razt
en d
a?
Ani
mal
iei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzea
, eta
ani
mal
iak
iden
tifi
katz
ea e
ta iz
enda
tzea
. A
nim
alie
n sa
ilkap
ena,
el
ikad
urar
en a
rabe
ra: b
elar
jale
ak,
hara
gija
leak
eta
oro
jale
ak.
Elik
akat
ea.
Ea
erre
para
tzen
die
n an
imal
iei,
eta
egite
n di
tuen
ga
lder
ak in
form
azio
esa
ngur
atsu
a es
kura
tzek
o. A
nim
alia
orn
odun
ei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzen
die
, eta
elik
adur
arek
in lo
tuta
ko
joka
bide
ak d
eskr
ibat
zen
ditu
.
Ea
egit
en d
itue
n ga
lder
a eg
okia
k be
hake
ta
bati
bur
uzko
info
rmaz
io e
skur
atze
ko, e
skur
a di
tuen
ele
men
tuak
era
biliz
eta
dat
uak
jaso
z.
Ani
mal
ia o
rnod
unen
oin
arri
zko
elik
akat
e ba
t in
terp
reta
tzen
eta
aza
ltze
n du
.
Ea
iden
tifi
katz
en d
itue
n an
imal
iak
eta
sailk
atze
n di
tuen
oin
arriz
ko ir
izpi
de b
atzu
en
arab
era,
hai
nbat
bit
arte
kore
n bi
dez
esku
ratu
ko
info
rmaz
ioa
aplik
atuz
.
Ani
mal
ia o
rnod
unak
sai
lkat
zen
ditu
el
ikad
urar
en a
rabe
ra.
IKER
KET
A-A
TAZA
. NO
LA J
AIO
TZE
N D
IRA
AN
IMA
LIA
K?
Nol
a sa
ilka
daite
zke
anim
alia
k,
ugal
tzek
o m
odua
ren
arab
era?
Nol
a ja
iotz
en d
a an
imal
ia b
ibip
aro
bat?
Eta
obi
paro
bat
? Z
er iz
en e
mat
en z
aizk
ie a
nim
alie
n ku
mee
i?
Ani
mal
iei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzea
, eta
ani
mal
iak
iden
tifi
katz
ea e
ta iz
enda
tzea
. A
nim
alie
n sa
ilkap
ena,
uga
ltze
ko
mod
uare
n ar
aber
a: o
bipa
roak
eta
bi
bipa
roak
. A
nim
alie
n ku
mea
k.
Ea
erre
para
tzen
die
n an
imal
iei,
eta
egite
n di
tuen
ga
lder
ak in
form
azio
esa
ngur
atsu
a es
kura
tzek
o. A
nim
alia
orn
odun
ei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzen
die
, eta
nol
a ug
altz
en e
ta
jaio
tzen
dire
n az
altz
en d
u.
Ea
iden
tifi
katz
en d
itue
n an
imal
iak
eta
sailk
atze
n di
tuen
oin
arriz
ko ir
izpi
de b
atzu
en
arab
era,
hai
nbat
bit
arte
kore
n bi
dez
esku
ratu
ko
info
rmaz
ioa
aplik
atuz
.
Ani
mal
ia o
rnod
unak
sai
lkat
zen
ditu
uga
ltze
ko
mod
uare
n ar
aber
a.
Ani
mal
ia o
rnod
unak
eta
hai
en k
umea
k id
enti
fika
tzen
dit
u, e
ta e
goki
ro iz
enda
tzen
dit
u.
35
ULE
RM
EN-J
OM
UG
AK
EDU
KIA
KEB
ALU
AZI
O-I
RIZ
PID
EAK
AD
IER
AZL
EAK
IKER
KET
A-A
TAZA
. AN
IMA
LIA
K S
AIL
KA
TZE
N
Zer
da
anim
alia
orn
odun
bat
? Ze
r an
imal
ia o
rnod
un t
alde
edo
kla
se
daud
e? Z
er e
zaug
arri
ri e
rrep
arat
uta
bere
iz
deza
kegu
orn
odun
kla
se b
akoi
tza?
Ani
mal
iei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzea
, eta
ani
mal
iak
iden
tifi
katz
ea e
ta iz
enda
tzea
. A
nim
alia
orn
odun
ak e
ta
orno
gabe
ak.
Ani
mal
ia o
rnod
unen
sai
lkap
ena:
ug
aztu
nak,
heg
azti
ak, a
nfib
ioak
, na
rras
tiak
eta
arr
aina
k.
Ea
erre
para
tzen
die
n an
imal
iei,
eta
egit
en
ditu
en g
alde
rak
info
rmaz
io e
sang
urat
sua
esku
ratz
eko.
Ani
mal
ia o
rnod
unen
eza
ugar
ri f
isik
oak
eta
joka
bide
ak d
eskr
ibat
zen
ditu
, eta
dag
okie
n ta
ldea
reki
n ed
o kl
asea
reki
n lo
tzen
dit
u.
Ea
egit
en d
itue
n ga
lder
a eg
okia
k be
hake
ta
bati
bur
uzko
info
rmaz
io e
skur
atze
ko, e
skur
a di
tuen
ele
men
tuak
era
biliz
eta
dat
uak
jaso
z.
Bad
aki z
er e
zaug
arri
k be
reiz
ten
dute
n id
enti
fika
tzen
den
ani
mal
ia o
rnod
un t
alde
edo
kl
ase
bako
itza
.
Ea
iden
tifi
katz
en d
itue
n an
imal
iak
eta
sailk
atze
n di
tuen
oin
arriz
ko ir
izpi
de b
atzu
ekin
, ha
inba
t bi
tart
ekor
en b
idez
esk
urat
uko
info
rmaz
ioa
aplik
atuz
.
Ani
mal
ia o
rnod
unak
sai
lkat
zen
ditu
, zer
dir
en:
ugaz
tuna
k, h
egaz
tiak
, nar
rast
iak,
arr
aina
k ed
o an
fibi
oak.
IKER
KET
A-A
TAZA
. NO
N B
IZI D
IRA
AN
IMA
LIA
K?
Zer
hab
itat
du
anim
alia
bak
oitz
ak?
Zein
dira
ani
mal
iak
bizi
dire
n ha
bita
t na
gusi
ak?
Ani
mal
ien
zer e
zaug
arrik
esa
ten
digu
te n
on b
izi d
iren?
Ani
mal
iei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzea
, eta
ani
mal
iak
iden
tifi
katz
ea e
ta iz
enda
tzea
. A
nim
alia
k et
a ha
ien
habi
tata
.
Ea
egit
en d
itue
n ga
lder
a eg
okia
k be
hake
ta
bati
bur
uzko
info
rmaz
io e
skur
atze
ko, e
skur
a di
tuen
ele
men
tuak
era
biliz
eta
dat
uak
jaso
z
Ani
mal
ia o
rnod
unen
eza
ugar
ri f
isik
oei e
ta
joka
bide
ei e
rrep
arat
u, h
orie
k de
skri
batu
eta
bi
zi d
iren
ingu
rune
arek
in lo
tzen
dit
u.
Ea
iden
tifi
katz
en d
itue
n an
imal
iak
eta
sailk
atze
n di
tuen
oin
arriz
ko ir
izpi
de b
atzu
ekin
, ha
inba
t bi
tart
ekor
en b
idez
esk
urat
uko
info
rmaz
ioa
aplik
atuz
.
Ingu
rune
edo
hab
itat
jaki
n ba
tean
biz
i dir
en
anim
alia
orn
odun
ak id
enti
fika
tzen
dit
u.
Nat
ura-
ingu
rune
a: a
nim
alie
n ha
bita
tak.
Lur
reko
kon
tine
nte
bako
itze
ko
anim
alia
ber
eizg
arri
ak.
Giz
a ja
rdue
rek
natu
ran
ditu
zten
on
dori
oak.
Ingu
rum
ena
zain
tzea
eta
ba
best
ea.
Ea
iden
tifi
katz
en d
itue
n na
tura
-ingu
rune
ko
elem
entu
nag
usia
k. A
nim
alia
orn
odun
ak b
izi d
iren
habi
tat
nagu
sien
el
emen
tu b
erei
zgar
riak
desk
ribat
zen
ditu
.
Ani
mal
ia o
rnod
unen
zen
bait
esp
ezie
dag
okie
n ko
ntin
ente
an ja
rtze
n di
tu.
Ea
gara
tzen
dit
uen
jarr
era
posi
tibo
ak
ingu
rum
en-a
razo
en a
urre
an, e
ta b
alio
este
n du
en n
atur
a-in
guru
nea
eta
bera
u za
intz
eare
n ga
rran
tzia
.
Bad
aki g
iza
jard
uere
k ze
r er
agin
pos
itib
o et
a ne
gati
bo d
ituz
ten
natu
ra-in
guru
nean
.
Jab
etze
n da
nat
ura-
ingu
rune
a za
intz
ea
beha
rrez
koa
dela
ani
mal
ien
bizi
a ba
best
eko.
IKER
KET
A-A
TAZA
. GU
RE
KIN
BIZ
I DIR
EN
AN
IMA
LIA
K
Zer
ald
e da
ude
anim
alia
bas
atie
n et
a et
xeko
ani
mal
ien
arte
an?
Zer
em
aten
dig
ute
etxa
ldek
o an
imal
iek?
Zer
zai
ntza
beh
ar d
itu
mas
kota
ba
tek?
Ani
mal
iei z
uzen
ean
eta
zeha
rka
erre
para
tzea
, eta
ani
mal
iak
iden
tifi
katz
ea e
ta iz
enda
tzea
. A
nim
alia
bas
atia
k et
a et
xeko
an
imal
iak.
Mas
kota
k. E
txal
deko
ani
mal
iak.
Ea
erre
para
tzen
die
n an
imal
iei,
eta
egit
en
ditu
en g
alde
rak
info
rmaz
io e
sang
urat
sua
esku
ratz
eko.
Ani
mal
ia b
asat
ien
eta
etxe
ko a
nim
alie
n ar
teko
al
deak
iden
tifi
katz
en d
itu.
Etx
eko
anim
alie
n et
a pe
rtso
nen
arte
ko
harr
eman
a ul
ertz
en d
u.
ANIMALIEI LAGUNTZEN
PROIEKTUAREN PROGRAMAZIOA
36
Ea
iden
tifi
katz
en d
itue
n an
imal
iak
eta
sailk
atze
n di
tuen
oin
arriz
ko ir
izpi
de b
atzu
ekin
, ha
inba
t bi
tart
ekor
en b
idez
esk
urat
uko
info
rmaz
ioa
aplik
atuz
..
Mas
kota
k et
a et
xald
eko
anim
alia
k be
reiz
ten
ditu
.
Oro
har
, ani
mal
iak
eta,
zeh
azki
, mas
kota
k za
intz
eko
eta
erre
spet
atze
ko ja
rdun
bide
eg
okia
k id
enti
fika
tzen
dit
u.
Ea
ezag
utze
n di
tuen
nat
ura-
ingu
rune
a ba
best
eko
neur
riak,
eta
bal
ioes
ten
duen
neu
rri
horie
k ha
rtze
a ze
inen
gar
rant
zits
ua d
en.
Ani
mal
iak
zain
tzek
o oh
itur
ak e
raku
sten
eta
ga
ratz
en d
itu.
Giz
akie
k an
imal
ieki
n di
tuzt
en
harr
eman
ak.
Ani
mal
ia-ja
torr
iko
prod
uktu
ak.
Ea
iden
tifi
katz
en d
uen
natu
ra-in
guru
near
en
funt
sezk
o ba
liabi
deak
zei
n di
ren
eta
pert
sone
n bi
ziar
ekin
zer
lotu
ra d
uten
.
Per
tson
ek e
txek
o an
imal
iak
zert
arak
o er
abilt
zen
ditu
zten
aza
ltze
n du
.
Ani
mal
ia-ja
torr
iko
prod
uktu
ak id
enti
fika
tzen
di
tu.
IKER
KET
A-A
TAZA
. AN
IMA
LIA
K A
RR
ISK
UA
N
Nol
a er
agin
die
zaie
kete
ani
mal
iei
giza
kiar
en ja
rdue
rek?
Zer
esa
n na
hi d
u an
imal
ia b
at
desa
gert
zeko
arr
isku
an e
gote
ak?
Nol
a ba
bes
ditz
akeg
u an
imal
iak?
Des
ager
tzek
o ar
risku
an d
aude
n an
imal
iak.
Ani
mal
ien
bizi
a ba
best
ea.
Ea
iden
tifi
katz
en d
uen
natu
ra-in
guru
near
en
funt
sezk
o ba
liabi
deak
zei
n di
ren
eta
pert
sone
n bi
ziar
ekin
zer
lotu
ra d
uten
..
Jar
rera
kon
tzie
ntea
k di
tu, i
ndib
idua
lak
eta
kole
ktib
oak,
ingu
rum
en-a
razo
jaki
n ba
tzue
n au
rrea
n.
Ani
mal
iak
zain
tzek
o oh
itur
ak e
raku
sten
eta
ga
ratz
en d
itu.
Giz
akie
k an
imal
ieki
n di
tuzt
en
harr
eman
ak.
Ingu
rum
ena
zain
tzea
eta
ba
best
ea.
Ea
gara
tzen
dit
uen
jarr
era
posi
tibo
ak
ingu
rum
en-a
razo
en a
urre
an, e
ta e
a ba
lioes
ten
duen
nat
ura-
ingu
rune
a et
a be
rau
zain
tzea
ren
garr
antz
ia.
Bad
aki g
iza
jard
uere
k ze
r er
agin
pos
itib
o et
a ne
gati
bo d
ituz
ten
natu
ra-in
guru
nean
.
Jab
etze
n da
nat
ura-
ingu
rune
a za
intz
ea
beha
rrez
koa
dela
ani
mal
ien
bizi
a ba
best
eko.
IKER
KET
A-A
TAZA
. AN
IMA
LIE
N IS
TOR
IOA
K K
ON
TATZ
EN
Zer
art
elan
etan
ikus
dit
zake
gu
anim
alia
k pr
otag
onis
ta g
isa?
Zer
da
aleg
ia b
at?
Ani
mal
ien
mun
duar
ekin
lotu
tako
al
egia
k et
a ip
uina
k ez
agut
zea.
Mar
gola
neta
n an
imal
iak
iden
tifi
katz
ea.
Mus
ika-
obra
k en
tzut
ea e
ta
desk
ribat
zea.
Ea
hart
zen
duen
ain
tzat
ipui
nen
eta
aleg
ien
balio
a, g
ozat
zeko
eta
nor
k be
re b
urua
ab
eras
teko
itur
ri ba
itira
.
Bad
akiz
ki p
rota
goni
sta
gisa
ani
mal
ia
orno
duna
k di
tuzt
en a
legi
ak e
ta ip
uina
k.
Ea
jabe
tzen
den
his
toria
n ze
har
anim
alie
n bi
zia
pint
urak
o ga
i nag
usie
tako
bat
izan
del
a. A
nim
alia
orn
odun
ak h
aute
mat
en d
itu
hain
bat
gara
itak
o ar
tela
neta
n, e
ta ir
udik
atze
n di
ren
ingu
rune
a et
a es
pezi
eak
iden
tifi
katz
en d
itu.
Ea
jabe
tzen
den
soi
nuar
en e
ta m
usik
aren
ad
iera
zpen
-inda
rraz
, mod
u ak
tibo
an e
ntzu
nez.
Mus
ika
balio
este
n du
ohi
ko a
dier
azpe
n- e
ta
kom
unik
azio
-mod
u gi
sa.
37
ANIMALIEI LAGUNTZEN
PROIEKTUAREN EKARPENA, OINARRIZKO GAITASUNAK GARATZEKO
HIZ
KU
NTZ
A- E
TA L
ITER
ATU
RA
- KO
MU
NIK
AZI
OR
AKO
GA
ITA
SU
NA
Tald
ekid
een
arte
ko k
omun
ikaz
ioa,
info
rmaz
ioa
kanp
o-it
urrie
i esk
atze
a, in
form
azio
a ira
kurr
i eta
ha
utat
zea,
zen
bait
mot
atak
o te
stua
k id
azte
a, e
ta o
ndor
ioak
edo
em
aitz
ak a
hoz
aurk
ezte
a.
MA
TEM
ATI
KA
RA
KO G
AIT
AS
UN
AE
lem
entu
ak e
spaz
ioan
aur
kitz
eare
kin
eta
jart
zear
ekin
lotu
tako
jard
uera
k eg
itea
, dat
uak
azte
rtze
a,
erre
gist
ratz
ea e
ta h
aiek
in la
n eg
itea
eta
pro
blem
ak e
bazt
eko
arra
zoim
en lo
giko
a er
abilt
zea.
ZIE
NTZ
IAR
AKO
GA
ITA
SU
NA
Erre
alit
atea
azt
ertz
eak
eta
anim
alie
i zuz
enea
n et
a ze
hark
a er
repa
ratu
z on
dorio
ak a
tera
tzea
k au
kera
em
aten
du
met
odo
zien
tifik
oa la
ntze
n ha
stek
o. H
alab
er, s
en e
kolo
giko
ak e
ta a
nim
alie
n bi
ziar
ekik
o et
a in
guru
men
arek
iko
joka
bide
ard
urat
suak
zie
ntzi
arak
o ga
itas
una
gara
tzen
lagu
ntze
n du
.
TEK
NO
LOG
IAR
AKO
GA
ITA
SU
NA
Ani
mal
ien
habi
tate
n m
aket
ak s
ortz
ea e
ta p
roie
ktua
n ze
har
esku
lana
k eg
itea
, hor
iek
sort
zeko
be
harr
ezko
a de
n tr
esne
ria e
rabi
liz.
GIZ
AR
TER
AKO
ETA
HER
RIT
AR
TAS
UN
ERA
KO
GA
ITA
SU
NA
Ani
mal
ien
eta
giza
kiar
en a
rtek
o ha
rrem
ana
eta
ingu
rum
en a
razo
ak a
zter
tuz,
ikas
leen
kon
tzie
ntzi
a ek
olog
ikoa
abe
rast
uko
da. H
orre
z ga
in, a
nim
alie
n ha
inba
t is
torio
eta
mar
gola
n az
tert
uz ik
asle
ek
onda
re n
atur
ala,
his
torik
oa, k
ultu
rala
eta
art
isti
koa
balio
este
n et
a er
resp
etat
zen
ikas
iko
dute
.
AR
TER
AKO
GA
ITA
SU
NA
Gai
tasu
n ho
ri su
stat
zen
da a
nim
alie
kin
lotu
tako
art
e-el
emen
tuei
err
epar
atuz
, bai
eta
sor
men
a ga
ratu
z er
e, m
arra
zkia
k et
a ko
npos
izio
pla
stik
oak
egit
eko.
MU
GIM
END
UR
AKO
GA
ITA
SU
NA
Ani
mal
ien
leku
alda
tze
mug
imen
duar
ekin
zer
ikus
ia d
uten
zen
bait
arik
eta
buru
tuz,
ikas
leak
m
ugim
endu
rako
gai
tasu
nare
n ga
rran
tzia
z ja
betu
ko d
ira.
HIT
ZEZ,
HIT
ZIK
GA
BE
ET
A E
RA
DIG
ITA
LEA
N
KOM
UN
IKA
TZEK
O G
AIT
AS
UN
A
Gai
tasu
n ho
rrek
fun
tsez
ko p
rota
goni
smoa
du
proi
ektu
an, I
KTa
k ba
itira
info
rmaz
ioa
bila
tzek
o et
a ha
utat
zeko
bal
iabi
de n
agus
iak.
Hal
aber
, zen
bait
eus
karr
i dig
ital
era
bilt
zen
dira
, eta
hor
i lag
unga
rria
iz
ango
da
abile
zia
digi
tala
k in
dart
zeko
.
IKA
STE
N E
TA P
ENTS
ATZ
EN
IKA
STE
KO G
AIT
AS
UN
AIn
form
azio
-itur
ri ug
ari a
uker
atu
eta
erab
iltze
a, e
raba
kiak
mod
u ad
ostu
an h
artz
ea e
ta e
skem
ak e
ta
kont
zept
uen
map
ak e
gite
a be
rezi
ki la
gung
arria
da
ikas
ten
eta
pent
satz
en ik
aste
ko.
ELK
AR
BIZ
ITZA
RA
KO G
AIT
AS
UN
AIk
erke
ta-a
taza
k ta
ldea
n eg
itea
k au
kera
em
aten
die
ikas
leei
per
tson
arte
ko k
omun
ikaz
ioar
ekin
eta
ta
lde-
lana
reki
n lo
tuta
ko t
rebe
tasu
neta
n au
rrer
a eg
itek
o. A
nim
alie
n ha
bita
tak
eta
ingu
rum
en-
araz
oak
azte
rtze
ak ik
asle
en k
ontz
ient
zia
ekol
ogik
oa s
usta
tzen
du.
EKIM
ENER
AKO
ETA
EK
INTZ
AIL
E-S
ENA
G
AR
ATZ
EKO
GA
ITA
SU
NA
Den
bora
ren
anto
lake
ta, l
anar
en b
anak
eta,
hau
tatz
eko
ahal
men
a, ir
itzi
per
tson
alak
adi
eraz
tea,
sen
kr
itik
oa e
ta p
ropo
sam
enak
egi
tean
ase
rtib
otas
una
izat
ea, e
ta t
alde
aren
bar
ruan
lide
rgoa
iz
atea
reki
n lo
tuta
ko a
bile
ziak
.
IZA
TEN
IKA
STE
KO G
AIT
AS
UN
AE
rrea
litat
eare
kiko
eza
gutz
a kr
itik
oa la
ntze
ko ja
rdue
rak
eta
ataz
en a
mai
eran
dau
den
auto
ebal
uazi
o ar
iket
ak ik
asle
en s
en k
ritik
oa g
arat
zen
lagu
nduk
o du
te.
38
OIN
AR
RIZ
KO G
AIT
AS
UN
AK
Hiz
kunt
za-
eta
lite
ratu
ra-
kom
unik
azio
rako
ga
itas
una
Mat
emat
ikar
ako
ga
itas
una
Zien
tzia
rako
ga
itasu
naTe
knol
ogia
rako
ga
itas
una
Giz
arte
rako
et
a he
rrit
ar-
tasu
nera
ko
gait
asun
a
Art
erak
o ga
itas
una
Mug
imen
-du
rako
ga
itas
una
Hit
zez,
hit
zik
gabe
eta
era
di
gita
lean
ko
mun
ikat
zeko
ga
itas
una
Ikas
ten
eta
pent
satz
en
ikas
teko
ga
itas
una
Elk
arbi
zitz
arak
o ga
itas
una
Ekim
ener
ako
eta
ekin
tzai
le-s
ena
gara
tzek
o
gait
asun
a
Izat
en
ikas
teko
ga
itas
una
ANIMALIEI LAGUNTZEN PROIEKTUA
AB
IAPU
NTU
A
IKERKETA-ATAZAK
Ani
mal
iak
izak
i bi
zidu
nak
dira
Nol
akoa
k di
ra
anim
alia
k?
Zer j
aten
dut
e an
imal
iek?
Nol
a ja
iotz
en d
ira
anim
alia
k?
Ani
mal
iak
sailk
atze
n
Non
biz
i dira
ani
mal
iak?
Gur
ekin
biz
i dire
n an
imal
iak
Ani
mal
iak
arris
kuan
Ani
mal
ien
isto
rioak
ko
ntat
zen
PRO
IEK
TUA
RE
N A
MA
IER
A
39
ANIMALIEI LAGUNTZEN
PROIEKTUAN LANTZEN DIREN ASKOTARIKO ADIMENAKA
SKO
TAR
IKO
AD
IMEN
AK
LOTU
TAKO
JA
RD
UER
AK
HIZ
KU
NTZ
AR
AKO
AD
IMEN
AIk
erke
ta b
aten
em
aitz
ak a
urke
ztea
, tes
tuak
inte
rpre
tatz
ea, a
nim
alie
i bur
uzko
fit
xak
osat
zea,
as
mak
izun
ak a
smat
zea,
aho
zko
aurk
ezpe
n ba
t eg
itea
, ezt
abai
da b
atea
n es
ku h
artz
ea, n
orbe
rare
n gu
stua
k et
a za
leta
suna
k ad
iera
ztea
…
PER
TSO
NA
RTE
KO A
DIM
ENA
Akt
ibok
i par
te h
artz
ea t
alde
koo
pera
tibo
bat
ean,
nor
k be
re g
ain
eran
tzuk
izun
kol
ekti
boak
ha
rtze
a, g
ataz
kak
egok
iro k
onpo
ntze
a, la
gunt
za e
mat
ea e
ta e
skat
zea…
AD
IMEN
INTR
APE
RTS
ON
ALA
Nor
bera
ren
lana
pla
nifi
katz
ea, i
kasi
tako
a au
rret
iko
ezag
utze
kin
lotz
ea, d
enbo
ra e
goki
ro
kude
atze
a, z
ehat
za e
ta z
orro
tza
izat
ea n
orbe
rare
n la
nare
kin,
lorp
enak
bal
ioes
tea,
hut
segi
teak
on
artz
ea…
NA
TUR
AR
EKIK
O A
DIM
ENA
Irud
i bat
i err
epar
atuz
ani
mal
ia b
aten
eza
ugar
riak
azte
rtze
a, a
nim
alia
k be
ren
habi
tata
reki
n er
lazi
onat
zea,
ingu
rum
en-a
razo
ez ja
betz
ea e
ta k
onpo
nbid
eak
prop
osat
zea,
ingu
rum
enar
ekik
o et
a be
rtan
biz
i dire
n an
imal
ieki
ko e
rres
petu
zko
joka
bide
ak g
arat
zea…
AD
IMEN
LO
GIK
O-M
ATE
MA
TIKO
AS
ekue
ntzi
a ba
t or
dena
tzea
; kon
para
keta
k eg
itea
; ego
era
bat
arra
zoit
zea;
dat
uak
konp
arat
zea,
sa
ilkat
zea
eta
taul
a ba
tean
jaso
tzea
…
AD
IMEN
ES
PAZI
ALA
Err
ealit
atea
mar
razk
ien
bide
z ad
iera
ztea
, iru
diak
auk
erat
zea,
ani
mal
iak
prot
agon
ista
tzat
har
tuta
m
aket
ak e
gite
a…
GO
RPU
TZA
REK
IKO
AD
IMEN
AH
ainb
at m
ater
ial e
rabi
ltze
a, e
skul
anak
egi
tea,
eba
kiga
rria
k et
a er
ansk
ailu
ak e
rabi
ltze
a…
AD
IMEN
MU
SIK
ALA
Ani
mal
ien
hots
ak e
zagu
tzea
, mus
ika-
konp
osiz
io b
at e
ntzu
tea
eta
inte
rpre
tatz
ea…
40
AS
KOTA
RIK
O A
DIM
ENA
K
Hiz
kunt
zara
ko
adim
ena
Pert
sona
rtek
o ad
imen
aA
dim
en
intr
aper
tson
ala
Nat
urar
ekik
o ad
imen
aA
dim
en lo
giko
-m
atem
atik
oaA
dim
en
espa
zial
aG
orpu
tzar
ekik
o ad
imen
aA
dim
en
mus
ikal
a
ANIMALIEI LAGUNTZEN PROIEKTUA
AB
IAPU
NTU
A
IKERKETA-ATAZAK
Ani
mal
iak
izak
i bi
zidu
nak
dira
Nol
akoa
k di
ra
anim
alia
k?
Zer j
aten
dut
e an
imal
iek?
Nol
a ja
iotz
en d
ira
anim
alia
k?
Ani
mal
iak
sailk
atze
n
Non
biz
i dira
an
imal
iak?
Gur
ekin
biz
i dire
n an
imal
iak
Ani
mal
iak
arris
kuan
Ani
mal
ien
isto
rioak
ko
ntat
zen
PRO
IEK
TUA
RE
N A
MA
IER
A
41
ANIMALIEI LAGUNTZEN
Garapen didaktikoa
ABIAPUNTUA
HASIERAKO GERTAKARIA
Itsasontzi bat hondoratu da
8. orrialdeko eszena da proiektuari hasiera ematen dion elementu motibatzailea. Eszenari erreparatu eta berau aztertu ondoren, ikasleek hipotesi bat egin beharko dute, irudikatutako egoera azaltzeko.
Bigarren jardueran (9. orrialdean), itsasontziaren istripuaren ondorio «katastrofiko» bat planteatzen da (animalia batzuk ezin dira Ipar Poloan bizi). Galdetu zer ezaugarri dituen ingurune horrek (hotza, janari eskasia), ikasleek errazago identifika ditzaten erreskatatu behar diren animaliak.
Planteatzen den erronkari aurre egiteko eta animalia bakoitza bere habitatera itzultzeko, ingurune bakoitzaren (etxaldearen, oihanaren, sabanaren...)antzeko analisi bat egin daiteke.
Hasteko beste modu batzuk
Irudia aurkezteko beste aukera bat ikasgelara zoologo bat gonbidatzea da (edo
bere burua zoologotzat aurkezten duen norbait) ikertzaile talde hipotetiko baten izenean ikasleei laguntza eska diezaien Ipar Poloan gelditu
diren animaliak sailkatzeko eta animalia bakoitzarentzat bizileku egokia aurkitzeko.
Gonbidatuak esan dezake hondoratutako itsasontzia espedizio zientifiko bat zela eta planetako animalia-
espezie bakoitzeko bi kide bildu nahi zituela aztertzeko eta babesten laguntzeko.
Une hori aukera interesgarria izan daiteke ikasleek animalien munduari buruz dituzten galderak egiteko adituari.
8. orrialdeko irudian, Ipar Poloko uretan hondoratu den itsasontzi bat ageri da; itsasontziak garraiatzen zituen animalietako batzuek ihes egin dute, eta sakabanatuta daude. Hitz egin irudiari buruz, eta aipatu izenburuak (A zer hondamendia!) zer esan nahi duen, eta zer lotura duen irudikatzen den egoerarekin. Beharrezkoa izanez gero, nabarmendu eszenako xehetasunak (itsasontzia, ingurunea, animalien dibertsitatea…), ikasleek zer gertatu den asma dezaten.
Ikasleek ageri diren habitatak deskriba ditzakete (etxaldea, oihana, sabana eta basamortua), eta habitat horiei buruz dakiten beste edozein datu esan.
Ipar Poloko eszena berregin ondoren, landu ikasgela osoarekin habitat hori: Beste zer animalia aurki ditzakegu ingurune horretan? Nola lortzen dute bertan bizitzea?
A zer hondamendia!
8.-16. OR.
44
AURRETIKO EZAGUTZAK
Zer dakigu animaliei buruz?
Lehen jardueran (13. or.), animalien habitataren oinarri-oinarrizko sailkapen bat ematen da (lehorreko eta uretako animaliak bereizten dira). Sailkapen hori osa daiteke, besteak beste, itsasoan eta ibaian bizi diren animaliak bereiziz, edo aurreko orrialdeetan ageri diren lehorreko habitat desberdinetan bizi diren animaliak bereiziz.
13. orrialdeko azken jardueran, ikasleei animalien ugalketaz galdetzen zaie. Antzeko galdera bat egin daiteke amaren sabeletik jaiotzen diren animaliez.
Nahi izanez gero, esan ikasleei 14. orrialdean proposatzen diren marrazkiak orri aparte batean egiteko. Horrela, ikaskideekin kontrastatu ondoren, fitxan egingo dituzte, gainerakoen ekarpenekin aberastuz.
ZAILTASUNEN AURREIKUSPENA
Gerta daiteke ikasleek zailtasunak izatea animalien isatsak zertarako balio duen ulertzeko eta azaltzeko. Baliatu abagunea esateko espeziearen arabera isatsak hainbat erabilera izan ditzakeela: esaterako, arrainek igeri egiteko erabiltzen dute; lehorreko animalia batzuek orekari eusteko erabiltzen dute, eta beste batzuek, hala nola tximinoek, zuhaitzei heltzeko erabiltzen dute.
Zientziarako gaitasunaIkasleek Zer jakin behar dugu? (15. or.) atala ikusi aurretik, interesgarria izango litzateke
galdetzea ea haien ustez zer den garrantzitsua jakitea animaliak hobeto ezagutzeko eta bizileku bat aurkitzen
laguntzeko. Ideia-jasa bat egin daiteke, eta proposamenak arbelean idatzi.
Gero, ideia horiek koadernoan ageri diren helburuekin konpara daitezke, eta
sortu diren alderdiekin zerrenda osatu.
OHARRAK
45
Ulermen-jomugak
Zer da izaki bizidun bat? Zerk bereizten du izaki bizigabe batengandik?
Zein dira izaki bizidunen oinarrizko premiak?
Zertan dira desberdinak animaliak eta landareak?
Zerk bereizten du animalia ornodun bat ornogabe batengandik?
Ikerketa-sekuentzia
Ataza horren lehen helburua ikasleek izaki bizidunak eta izaki bizigabeak bereiztea da. Hobeto ulertzeko, irudiko elementu pareak konpara daitezke; esate baterako, harkaitza eta igela, eta zurezko bankua eta zuhaitza. Hori egin ondoren, webguneko baliabidea ikus daiteke (baliabidean, izaki bizidunen ezaugarriak azaltzen dira), eta, amaitzeko, idatziz erantzun Zer da izaki bizidun bat? galderari.
Taldeka animalien eta landareen desberdintasunak eta antzekotasunak aipatu ondoren, interesgarria izan daiteke bateratze-lana egitea: talde bakoitzeko bozeramaileak animalien eta landareen artean zer antzekotasun eta desberdintasun aurkitu dituzten azalduko du.
Atariko alderdiak landu ondoren, 20. orrialdeko azken jardueran animalia ornodunaren kontzeptua aurkezten da; hori izango da ikasleek egingo dituzten atazen oinarria. Kontzeptu horri buruz ikertzeko, ikasleek Animalia ornodunak eta ornogabeak baliabidea kontsulta dezakete. Amaitzeko, materialen zorroko fitxa osatuko dute.
IKERKETA-ATAZA
ANIMALIAK IZAKI BIZIDUNAK DIRA
IZAKI BIZIDUNAK
izaki bizidun izaki bizigabe
animalia landare
ornodun ornogabe
GAKO-HITZAK
19.-20. OR.
Izaki bizidunen ezaugarriak. Aurkezpena (1. atala).
Animalia ornodunak eta ornogabeak. Aurkezpena (2. atala).
WEBGUNEKO BALIABIDEAK ATAZARAKO
ZAILTASUNEN AURREIKUSPENA
Adin horretako haurrentzat zaila izan daiteke izaki bizidun baten eta izaki bizigabe baten arteko aldea ulertzea. Hori ulertzen laguntzeko, eraman ikasgelara zenbait objektu edo mineral naturalen bat. Galdetu ea objektu hori elikatzen den, hazten den, ugaltzen den…
46
OHARRAK
EUSKARAIzenak
Animalia gogokoen izenak esateak aukera ematen du izenak lantzeko.PROPOSAMENA. Egin arbelean animalien munduarekin lotutako hitzen zerrenda bat (izenak, adjektiboak eta aditzak). Horren ondoren, ikasleek izenak zein diren esan beharko dute.
IKASKUNTZA-LEIHOAK
Hizkuntzarako adimena
Ataza honetan, ikasleei eskatzen zaie ikaskideei azaltzeko zein den eta no-lakoa den beren animalia gogokoena. Jarduera osatzeko, testu bat idatz dezakete orri aparte batean animalia horri buruz: istoriotxo bat asma de-zakete, beren animalia gogokoena
protagonista hartuta.
MATEMATIKAKSimetria
Neska-mutilek animaliak fitxan marraztu eta gero, animalia ornodun guztiekin lotutako kontzeptu matematiko bat landu dezakezu: simetria.PROPOSAMENA. Erakutsi animalia baten argazkia, non animalia aurrez ikusten baita, eta egin marra bat, gorputza erditik zatitzen duena. Gero, eskatu ikasleei bi erdiei erreparatzeko eta esateko ea antzekoak, desberdinak edo berdinak diren. Egin hori bera beste animalia batzuekin; ikaskide bati ere errepara diezaiokete, eta analisi bera egin. Azaldu simetria animalia ornodun guztien ezaugarri komun bat dela. Izan ere, animalia ornodunak simetrikoak dira bizkarrezurra ardatz hartuz gero.
Materialen zorroko materialetan ez dago lekurik ikaslearen izena eta data jartzeko. Hori dela eta, datu horiek fitxaren atzealdean idatzi beharko dira, batez ere fitxa portfolioan artxibatu behar bada.
PORFOLIOA
47
ANIMALIEN GORPUTZA
hego hanka isats
moko mutur hegal
ile ezkata luma
LEKUALDATZEKO MODUAK
hegan igerian oinez herrestan
IKERKETA-ATAZA
NOLAKOAK DIRA ANIMALIAK?
GAKO-HITZAK
21.-24. OR.
Animalien gorputza Irudi interaktiboa (2. atala).
Animalien hotsak Irudi interaktiboa (2. atala).
Animaliak modu askotan lekualdatzen dira Irudi-galeria (2. atala).
Animalien arrastoak Aurkezpena (2. atala).
WEBGUNEKO BALIABIDEAK ATAZARAKO
Ulermen-jomugak
Nolakoa da animalien gorputza?
Nola lekualdatzen dira animaliak?
Zer gorputz atal erabiltzen dituzte animaliek batetik bestera joateko?
Nolakoak dira animalien arrastoak?
Ikerketa-sekuentzia
Ataza honetan, animalien ezaugarri fisikoak aztertzen dira. Etxean maskotaren bat dutenek ikaskideei esan diezaiekete zer maskota duten eta maskotak nolako gorputza duen. Gero, taldeka, horretaz hitz egin eta taula bat osa dezakete, maskotetako batzuen artean dauden antzekotasunekin eta aldeekin.
Animalien lekualdatzeko moduari buruzko ikerketa osatzeko (22. or.), interesgarria izan daiteke bateratze-lana egitea, taldeka edo denen artean, ikasleek ezagutzen dituzten animaliez: nola joaten diren batetik bestera eta zer gorputz atal erabiltzen dituzten horretarako. Neska-mutilek beren artean zuzendu ahalko dituzte hutsegiteak eta zehaztasun faltak.
Animalia batzuek egiten dituzten hotsek aukera ematen digute haien espeziea zein den jakiteko (23. or.). Animalien hotsak baliabidean erreproduzitzen diren animalien hotsek aukera ematen dute, jolas moduan, animalien hotsak entzunez animaliak identifikatzeko.
48
IKASKUNTZA-LEIHOAK
GIZARTE ZIENTZIAKIngurune fisikoa
Animalien bizilekuak zer ezaugarri dituen, horren araberakoa da animalien gorputzaren morfologia. Animalien ilearen, lumen eta ezkaten onurez (edo halakorik ez izatearen ondorioez) hausnartzeak aukera ematen die ikasleei klimaren eta izaki bizidunen arteko harremanaz jabetzeko, bai eta animaliek berora, hotzera, hezeta-sunera eta abarrera egokitzeko dituzten estrategietako batzuk balioesteko ere.
MATEMATIKAKIrudi lauak
Animalien gorputza aztertzeak eta marrazteak aukera ematen du irudi lauak lantzeko, hala nola laukizuzena, zirkulua, karratua eta triangelua.
PROPOSAMENA. Irudi lauak erabiliz, ikasleek animaliak marraztu beharko dituzte. Interneten adibide batzuk aurki daitezke, ikasleei eredu gisa balioko dietenak.
ZAILTASUNEN AURREIKUSPENA
Atazan esaten da animalien gorputza lumaz, ilez edo ezkataz estalita egon daitekeela. Hori sinplifikazio bat da; izan ere, animalia batzuek gorputza biluzik dute, hala nola igelek, izurdeek eta baleek, eta beste batzuek artilez estalia, hala nola ardiek. Agian beharrezkoa izan daiteke ikasleei azalpen hori ematea.
OHARRAK
Ikasleek egiten dituzten fitxak jolas didaktiko txiki bat egiteko erabil daitezke. Binaka, ikaskide batek bere marrazkiak beste ikaskideari deskribatu beharko dizkio, emandako informazioarekin azken horrek zer animalia den asma dezan.
PORFOLIOA Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna
Atazan landutako edukiek aukera ematen diete ikasleei animalia ornodunak bi
irizpideren arabera sailkatzeko: nola estaltzen duten gorputza eta nola joaten diren batetik
bestera.
Sailkapen hori grafikoki erakusteko bitarteko bat eskemak dira. Eskemak kategoria
bakoitzeko animalia jakin batzuen adibideekin osa daitezke.
49
ANIMALIEI LAGUNTZEN
EBALUAZIOA
saileko materialetan, ebaluazioa modu integralean ulertzen da, eta irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesu osoan garatzen da.
Ebaluazioa egiteko, askotariko tresnak proposatzen dira.
Ebaluazioa proiektuan
Iragarlea
Atzeraeraginezkoa Interaktiboa Proaktiboa
Trebakuntzarena Sumatiboa
EBALUAZIOA
PROIEKTUAREN HASIERAN
PROIEKTUAN ZEHAR
PROIEKTUAREN AMAIERAN
IKASLEAREN LAN-KOADERNOAN
Aurretiko ezagutzak ebaluatzeko jarduerak
Errubrikak ataza bakoitza amaitzean
Norberaren porfolioa
Amaierako autoebaluazioa, edukietara bideratua
Norberaren lana ebaluatzeko galdera sorta
Talde-lana ebaluatzeko errubrika
IRAKASLEEN MATERIALEAN
Ikasleek egiten dituzten porfolioko lanak ebaluatzeko errubrika
Amaierako lana ebaluatzeko errubrika
Taldeek egindako ikaskuntza kooperatiboa ebaluatzeko errubrika
Proiektuaren errubrika orokorra
53
ERR
UB
RIK
A
OR
OKO
RR
A
AH
ALE
GIN
APA
LAA
HA
LEG
IN E
RTA
INA
AH
ALE
GIN
HA
ND
IAA
HA
LEG
IN B
IKA
INA
BA
LOR
AZI
OA
REN
EH
UN
EKO
A1
23
4
IKA
STE
KO IN
TER
ES
A
ER
AK
US
TEN
DU
Ez
du m
otib
azio
han
dirik
pr
oiek
tuko
ata
zak
egit
eko.
Za
iltas
unak
dit
u ze
r ik
aste
n ar
i den
aza
ltze
ko.
Inte
resa
du,
eta
arr
eta
jart
zen
du, b
aina
ez
jard
uera
gu
ztie
tan.
Gai
da
ikas
itak
o ga
uza
batz
uk a
dier
azte
ko.
Inte
resa
du,
eta
arr
eta
jart
zen
du ja
rdue
ra g
uzti
ak e
gite
n di
tuen
bit
arte
an. G
ai d
a ik
asit
ako
gauz
a as
ko
adie
razt
eko.
Inte
res
eta
mot
ibaz
io h
andi
a du
pro
posa
tzen
dire
n ja
rdue
ra
guzt
ieki
ko. G
alde
ra o
nak
egit
en d
itu,
eta
idei
ak e
ta
ikus
punt
uak
prop
osat
zen
ditu
.
IKA
SK
IDE
EN
E
KA
RPE
NE
KIK
O
INTE
RE
SA
ER
AK
US
TEN
D
U
Ez
da e
goki
ro in
tegr
atze
n la
ntal
dean
. Bak
arka
arit
u oh
i da
.
Ikas
kide
en e
karp
en b
atzu
ekik
o in
tere
sa d
u, b
aina
ez
eten
gabe
. Bes
teei
ent
zute
a ko
stat
zen
zaio
.
Inte
resa
du,
eta
ikas
kide
en
ekar
pena
k en
tzun
ohi
dit
u.
Den
a de
n, e
z di
tu b
eti b
este
en
idei
ak ja
sotz
en e
do
labu
rbilt
zen.
Inte
resa
du,
eta
mod
u ak
tibo
an e
ntzu
ten
ditu
ik
aski
deen
pro
posa
men
ak.
Ikas
kide
en id
eia
garr
antz
itsu
enak
jaso
tzen
eta
la
burb
iltze
n di
tu.
IDE
IAK
PR
OPO
SAT
ZEN
D
ITU
BE
RE
EK
IME
NE
Z
Ez
du e
kim
enik
eta
ez
du
idei
arik
pro
posa
tzen
, edo
be
raria
z es
katz
en z
aion
ean
soili
k eg
iten
du
hori.
Bat
zuet
an, e
kim
ena
erak
uste
n du
eta
idei
a ba
tzuk
pr
opos
atze
n di
tu, b
atik
bat
ta
ldea
k ha
la e
skat
zen
dion
ean.
Eki
men
a du
, eta
mai
z pr
opos
atze
n di
tu id
eiak
.
Eki
men
han
dia
du, e
ta
prop
osam
enak
egi
ten
ditu
eg
okia
den
bak
oitz
ean.
PRO
POS
ATZE
N D
IRE
N
JAR
DU
ER
AK
EB
AZT
EN
D
ITU
Zailt
asun
ak d
itu
proi
ektu
ko
ataz
etan
pro
posa
tzen
dire
n ja
rdue
reta
ko a
sko
ebaz
teko
.
Ez
da b
eti g
ai a
taze
tan
prop
osat
zen
dire
n ja
rdue
rak
ebaz
teko
. Har
en e
rant
zuna
k ez
dira
bet
i ego
kiak
.
Prop
osat
zen
dire
n ja
rdue
ra
gehi
enak
eba
tzi o
hi d
itu.
H
aren
era
ntzu
nak
egok
iak
dira
.
Proi
ektu
ko a
taze
tan
prop
osat
zen
dire
n ja
rdue
ra
guzt
iak
ebaz
ten
ditu
. Har
en
eran
tzun
ak s
akon
ak d
ira, e
ta
xehe
tasu
nak
eta
adib
idea
k em
aten
dit
u.
BE
RE
IKA
SK
UN
TZA
K
AU
TOE
BA
LUAT
ZEN
DIT
U
Ez
du u
lert
zen
proi
ektu
an
prop
osat
zen
den
auto
ebal
uazi
o-m
ekan
ism
oa.
Proi
ektu
an p
ropo
satz
en d
en
auto
ebal
uazi
o-m
ekan
ism
oa
uler
tzen
du,
bai
na h
aren
an
alis
ia a
zale
koa
da.
Proi
ektu
an p
ropo
satz
en d
en
auto
ebal
uazi
o-m
ekan
ism
oa
uler
tzen
du.
Ber
e ik
asku
ntza
ri bu
ruzk
o ha
usna
rket
a eg
oki
batz
uk e
gite
n di
tu.
Proi
ektu
an p
ropo
satz
en d
en
auto
ebal
uazi
o-m
ekan
ism
oa
uler
tzen
du.
Gog
oeta
tsua
eta
kr
itik
oa d
a be
re
ikas
kunt
zare
kin.
AG
ER
IAN
JA
RTZ
EN
DU
E
ZAG
UTZ
A B
ER
RIA
K
BE
RE
GA
NAT
U D
ITU
ELA
Proi
ektu
a am
aitz
ean,
ez
agut
za-h
utsu
ne h
andi
ak
ditu
.
Proi
ektu
a am
aitz
ean,
la
ndut
ako
eduk
iei b
uruz
ko
oina
rriz
ko e
zagu
tzak
dit
u.
Proi
ektu
a am
aitz
ean,
la
ndut
ako
eduk
iak
aski
ong
i da
kizk
i.
Proi
ektu
a am
aitz
ean,
la
ndut
ako
eduk
iak
ongi
da
kizk
i, et
a ga
i da
eduk
iak
aplik
atze
ko.
ANIMALIEI LAGUNTZEN
PROIEKTUAREN ERRUBRIKA
54
POR
FOLI
OA
REN
ER
RU
BR
IKA
AH
ALE
GIN
APA
LAA
HA
LEG
IN E
RTA
INA
AH
ALE
GIN
HA
ND
IAA
HA
LEG
IN B
IKA
INA
BA
LOR
AZI
OA
REN
EH
UN
EKO
A1
23
4
LAN
EN
AU
RK
EZP
EN
A
ZAIN
TZE
N D
U
Porf
olio
an s
artu
tako
lan
asko
k ak
atsa
k di
tuzt
e (h
auts
ita
daud
e, z
imur
tuta
…).
Ez
daud
e tx
ukun
aur
kezt
uta.
Jar
duer
a as
ko e
z da
ude
osat
uta.
Lane
k ez
dut
e ak
atsi
k et
a zi
rrim
arra
rik, b
aina
ez
daud
e tx
ukun
aur
kezt
uta.
Ja
rdue
reta
ko b
atzu
k ez
dau
de
osat
uta.
Lan
gehi
enak
ego
kiro
eta
ga
rbi e
gin
dira
, eta
txu
kun
aurk
eztu
dira
.
Lan
guzt
iak
egok
iro e
gin
dira
, et
a os
o tx
ukun
aur
kezt
u.
KA
RPE
TAKO
LA
NA
K
EG
OK
IRO
AN
TOLA
TZE
N
DIT
U
Karp
etan
sar
tuta
ko la
nak
deso
rden
atut
a da
ude,
eta
ez
dute
dat
arik
eta
/edo
izen
ik.
Karp
etan
sar
tuta
ko la
nak
hobe
to a
ntol
a da
itez
ke, e
ta
lan
batz
uek
soili
k du
te d
ata.
Karp
etan
sar
tuta
ko la
nak
egit
e-da
tare
n ar
aber
a an
tola
tuta
dau
de. D
ena
den,
da
ta e
z da
den
etan
jarr
i.
Lan
guzt
ieta
n iz
ena
eta
egit
e-da
ta ja
rri d
itu,
eta
lan
guzt
iak
egok
iro a
ntol
atu
ditu
.
POR
FOLI
OKO
JA
RD
UE
RA
K B
EH
AR
B
EZA
LA E
GIT
EN
DIT
U
Jard
uere
tako
bat
zuk
ez d
aude
eg
inda
, bes
te b
atzu
k os
atu
gabe
edo
gai
zki e
gind
a da
ude,
et
a ez
dira
kon
tuan
har
tu
tald
eare
n ed
o ira
kasl
eare
n pr
opos
amen
ak.
Jard
uera
bat
zuk
ez d
ira b
ehar
be
zala
egi
n. T
alde
aren
edo
ira
kasl
eare
n pr
opos
amen
etak
o ba
tzuk
ha
rtu
dira
kon
tuan
.
Jard
uera
geh
iena
k be
har
beza
la e
gin
dira
. Tal
dear
en e
ta
iraka
slea
ren
prop
osam
enak
ko
ntua
n ha
rtu
dira
.
Jard
uera
guz
tiak
beh
ar b
ezal
a eg
in d
ira. T
alde
aren
eta
ira
kasl
eare
n pr
opos
amen
ak
kont
uan
hart
u di
ra.
POR
FOLI
OKO
LA
NE
TAN
IK
AS
ITA
KOA
APL
IKAT
ZEN
D
U
Porf
olio
ak e
z du
age
rian
uzte
n ik
asle
ak p
roie
ktua
ren
ataz
etan
land
utak
o ed
ukia
k be
rega
natu
dit
uela
.
Porf
olio
ak a
geria
n uz
ten
du
ikas
leak
pro
iekt
uare
n at
azet
an la
ndut
ako
eduk
ieta
ko b
atzu
k be
rega
natu
di
tuel
a.
Porf
olio
ak a
geria
n uz
ten
du
ikas
leak
pro
iekt
uare
n at
azet
an la
ndut
ako
eduk
i ge
hien
ak b
ereg
anat
u di
tuel
a.
Porf
olio
ak a
geria
n uz
ten
du
ikas
leak
mod
u sa
kon
eta
esan
gura
tsua
n be
rega
natu
di
tuel
a pr
oiek
tuar
en a
taze
tan
land
utak
o ed
uki g
uzti
ak.
BE
RE
IKA
SK
UN
TZA
RI
BU
RU
Z H
AU
SN
AR
TZE
N
DU
Ez
da g
ai e
gind
ako
lana
eg
okiro
bal
orat
zeko
. Ez
daki
ze
r za
iltas
un iz
an d
itue
n.
Ber
e ik
asku
ntza
ri et
a eg
inda
ko la
nari
buru
zko
balo
razi
oren
bat
egi
ten
du,
bain
a az
alet
ik e
ta a
rgud
io
gutx
i em
anez
. Ber
e za
iltas
unet
ako
batz
uk s
oilik
id
enti
fika
tzen
dit
u.
Ikas
kunt
zan
eman
dako
au
rrer
apau
soak
bal
orat
zen
ditu
egi
ndak
o la
nak
abia
punt
utza
t ha
rtut
a.
Jabe
tzen
da
bere
zai
ltas
unez
.
Hau
snar
keta
ego
kia
egit
en d
u be
re ik
asku
ntza
-pro
zesu
az,
eta
bere
lorp
en e
ta
zailt
asun
ez ja
betz
en d
ela
erak
uste
n du
. Hob
etze
ko
inte
resa
due
la a
dier
azte
n du
.
ANIMALIEI LAGUNTZEN
PORFOLIOAREN ERRUBRIKA
55
ANIMALIEI LAGUNTZEN
Informazio-dosierra
BasoaBasoak elkarrengandik gertu hazten diren zuhaitz askoz osatuta daude. Baso batzuk zuhaitz mota bakar batez osatuta daude, hala nola pinudiak, artadiak eta pagadiak. Beste baso batzuk askotariko zuhaitzez osatuta daude, hala nola ohian tropikalak.
Baso bat sortzeko, beharrezkoa da, besteak beste, behar adina hezetasun egotea eta lurra ona izatea.
BelardiaBelardiak belarrez estalitako eremu zabalak dira, ia zuhaitzik edo zuhaixkarik gabekoak. Urtaro lehorrak oso luzeak izateagatik basorik sortu ezin den lekuetan egoten dira.
Belarrak urtero hiltzen dira, baina haien haziak bertan gelditzen dira, eta hurrengo urtaro hezean ernatzen dira.
SastrakadiaSastrakadia batik bat zuhaixkaz osatuta dago. Lurra baso bat sortzeko pobreegia denean edo nahikoa hezetasun ez dagoenean agertzen da sastrakadia.
Batzuetan, moztu edo sute baten bidez suntsitu den baso bat egon den lekuetan hazten da sastrakadia. Denborarekin, edonola ere, sastrakadia berriro baso bilaka daiteke.
BasamortuaBasamortuan, oso hezetasun gutxi dago. Ia ez dago landarerik: ur gutxirekin iraun dezaketenak soilik, hala nola kaktusak (kaktusek zurtoin barruan gordetzen dute ura). Klima oso muturrekoa da, eta euri gutxi egiten du urtean zehar. Tenperatura oso altua izan daiteke egunean zehar eta oso baxua gauean.
ANIMALIEN LEHORREKO HABITAT NAGUSIAK
59
OHARRAK
