Revista cuatrimestral da Asociación de Acto-

res e Actrices de Galicia Presidente: Vicente

Montoto; Secretario: José Luís López «Sacha»; Voca-

lías: Antonio Durán «Morris», Camila Bossa (Audiovi-

sual); Migrello Branco (Ensino); Alberto Rolán (Servizos); Berta Ojea (Documenta-

ción); Artur Trillo, Rosa Álvarez (Teatro). w w w. a a d t e g . o rg

Colaboran neste número

c a rmen V. Vaiña, C. Campoy, Rubén Garc í a ,

A n d rea Olmedo, Sherezade Bardají,

José Prieto, o Retornado, Manolo Basoa,

Fátima Rodríguez, X. Marín.

Coa colaboración do I G A E M

Dirixe Comba Campoy

Deseño gráfico Fausto Isorna

Imprime Imagraf

Depósito legal C-2483-2000

24V E R Á N2 0 0 7

Cada quen fala dafeira como lle vai

nela. Eis unha desasverdades «de senso

común», do único sensoque se aceita como

asisado. Unha verdadedesas tan cómodas porque

non implican a ninguéndirectamente e ao mesmotempo queiman a todos. Ao

final, como quen non quere acousa, vaise minando o estadode ánimo colectivo. Como quenbota a pedra e despois agocha a

man, é un xeito de laiarse, así, enconxunto, e sen pillar os dedos. Pois

por esta vez, xa que, segundo ocalendario, chegou o verán, nós imos

falar ben da feira. Das feiras, mostras efestivais. De todo o que vai adiante,

apesar dos problemas económicos,apesar do esforzo poucas veces

recoñecido, apesar dos ánimos en picado. E, de paso, sacamos a cabeza

de debaixo das sabas, e despois a punta do pé, para deixar que

algunha raioliña nos desentumeza. Si, amigas, ainda que non o

pareza, chegou o verán!

vamosdefeirataménnestenúmero:soniagómez

teatrodossentidosadeusásalayago

Subvencionado por:

2

sumario Xaquín Marín

En portada: Vamos de feira Desta volta, mais ben é un temiña. Non por sacarlle importancia á cues-tión, senón por relaxar un pouco. Descansamos de debates peliagudose mosqueados, limitámonos a dar un paseo polo mapa galego de mos-tras, feiras e festivais. Porque é moito o traballiño que hai detrás desteseventos. Colectivos e persoas, teimudos teatre i ros tomados por tolosnas súas vilas, que turran por consolidar proxectos que se crían inviábeisno seu inicio. Inciativas recentes que veñen de eclosionar con enerx í a ,traendo unha bafarada de aire fresco a cidades e vilas que se mantiñanculturalmente ermas. E de paso, como quen non quere a cousa, falamosda Feira cos seus principais artífices nos últimos anos. E botamos de no-vo un ollo fóra. Para que despois nos chamen aburridas...

03 Reportaxe: Festivais por Carmen V. Valiña

04 Ana Vallés Entrevistada por Comba Campoy

05 Porto Alegre em Cenapor Comba Campoy

05 A Feira das Artes Escénicas de Galiza por Rubén García

06 Víctor L. Carbajales Entrevistado por Comba Campoy

09 Sonia Gomez Entrevistada por Andrea Olmedo Teatro? Danza?

Performance? A esta muller as etiquetas quédanlle peque-

nas. Meter á propia nai no teu espectáculo e levala de xira,

ofrecer experiencias dun día a descoñecidos... A súa propos-

ta non colle en dicionarios.

13 O Teatro dos Sentidos e as Cidades Invisibles

por Sherezade Bardají Outra crónica desde Catalunya, ta-

mén en carne propia. Unha invitación a soñar.

13 Dramaturgo non é (necesariamente) un insulto

por José Prieto Despois da súa presentación en sociedade,

chega a primeira lección deste curso de estratexia dramática

por fascículos. Tomade nota.

13 Estigmas do Retornadopolo R e t o rnado Estamos contentas na escaramuza de

acoller nas nosas páxinas a expresión de preocupacións estéti-

cas, políticas ou vitais deste pequeno mundo. Eis a testemuña

dun que decidiu re g resar a ese mundo, inda sendo pequeno.

14 O teatro en Ferrolterra por Manolo Basoa A p roveitando a entrada dun novo

g a s e i ro na ría, ocorréusenos botar un ollo á movida teatral da

póla máis septemptrional da órbita galaica.

15 Obituario: Sala Yago por Fátima Rodríguez A ubicación inicial para este

a rtigo era a nosa sección «Salas e Bares», mais caímos na con-

ta de que estábamos diante dunha necrolóxica. Deixemos para

aquela sección artigos máis vitalistas.

Un plan ambicioso O «Plan galego das artes escénicas» presentado po-la Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, que á hora de peche deste número de escara-muza principiará o proceso de debate nunha serie de mesas nas que a AAAG participará ac-tivamente, é un plan ambicioso. Fala de nós, dos e das profesionais do teatro, pero fala taméndas artes escénicas no ensino a todos os niveis, do teatro amador, do teatro na acción socio-

cultural. E compromete á Administración cunha serie de iniciativas que, aínda faltas de concreción ecompromisos orzamentarios, representan un esforzo, a nivel de proposta, moi positivo.

Nos aspectos do Plan directamente vencellados á actividade profesional, este ten a virtude de asu-mir compromisos cuantificados, así como medidas decisivas de cara ao futuro.

Nun prazo de seis anos o plan comprométese a triplicar o orzamento destinado a produción e dis-tribución do 2005, que foi de 650.000 euros, acadando un orzamento, cun incremento do 20 % anual,duns 2.000.000 de euros ao final dese período.

Duplicar nos próximos anos as dotacións económicas para a Rede Galega de Teatros e Auditorios éoutra das decisións que anuncia o Plan.

E moi importantes son os compromisos para promover un convenio colectivo e a estabilidade labo-ral, o que coincide plenamente cos esforzos e reivindicacións históricas da nosa Asociación, así comoinstitucionalizar a formación permanente dos profesionais das artes escénicas. E, todo hai que dicilo,non agardamos para a posta en marcha do Plan para lanzar a nosa proposta de convenio colectivo, quexa está cubrindo as etapas necesarias para principiar a negociación.

A mellora do apoio económico ao asociacionismo profesional, ou a dotacións de locais para o de-senvolvemento da actividade asociativa, aínda que falto de concreción, é de grande interese.

O Plan fala igualmente de potenciar o diálogo e interlocución entre as asociacións representativasdo sector e a administración. O resultado das mesas de debate do mesmo Plan Galego das Artes Escé-nicas, e de como os redactores do borrador da Lei da Axencia de Industrias Culturais recollan as apor-tacións do sector, permitirá confirmar se esa potenciación do diálogo e a interlocución que se anunciaresponde ás nosas expectativas de ser tidos en conta en todo aquilo que afecta á nosa actividade, ouse é «máis do mesmo».

Falta algunha concreción relativa ao CDG e o seu futuro, sabendo como sabemos, e así o expresa oproxecto de Lei da Axencia de Industrias Culturais, que os centros de produción institucionais serán in-dependentes organicamente da Axencia.

Tamén se bota en falta no Plan, ao falar da refundación que se abre en Ribadavia, unha referenciaa que ese renacer do teatro galego consolídase coa creación dun importante sector profesional, quedende hai 30 anos ata a actualidade cambiou o panorama teatral de Galicia, cun compromiso absolu-to e colectivamente asumido pola defensa da nosa lingua e da cultura galega e universal. A resistencianas instancias oficiais a recoñecer o papel desenvolvido todos estes anos pola actividade teatral profe-sional chama certamente a atención.

E feliz verán a todos e todas. ■ Vicente Montoto Presidente da Asociación de Actores e Actrices de Galicia

E D I T O R I A L

w w w. a a a g . e s

Campo do Cruceiro do Gaio, 7, piso 1º - 15705

Tel/fax: 981 593 829 | info@aaag.es | www.aaag.es

3

Por Carmen V. Valiña

Tratábase de analizar o estado e a necesidade ou non dos festi-

vais. De verdade é preciso que se xunten durante uns días un

conxunto de artistas que re p resenten unha serie de obras? É esa

a definición consensuada de festival? Na e s c a r a m u z a non que-

riamos quedarnos en impresións persoais, así que diriximos as

nosas consultas cara aos festivais de teatro que se celebran ac-

tualmente na comunidade. Acepta-

ron someterse aos nosos cuestiona-

rios, ávidos de saber, re p re s e n t e n t e s

de festivais de distinta temática e

p rocedencia: desde os c l á s i c o s de Ri-

badavia, Cee ou Carballiño, aos de

tendencia máis cómica de Cangas e

o Manicómicos da Coruña, xunto ao

seu curmán máis novo e específico,

Cabaré3; o MITEU de Ourense, cen-

trado no teatro universitario, o de Tí-

t e res de Redondela ou o de danza na

rúa, En pé de Pedra; para chegar aos

máis innovadores, como o festival de

t e a t ro alternativo de Vigo e Zona Al-

t e rnativa de Compostela. Aquí van

os resultados do diagnóstico.

I m p o rtancia dos festivais e inxeren-

cias na súa programación | En primei-

ro lugar, queda claro tralas pre g u n t a s

que os festivais son considerados po-

los propios festivaleiros como unha peza importante do sistema teatral.

A razón aducida as máis das veces é que permiten amosar tendencias

e espectáculos que están normalmente fóra dos circuitos, que posibili-

tan facer diagnóstico do que se está a facer teatralmente en Galicia e

que permiten crear un público que acode logo de xeito máis ou menos

continuado ás re p resentacións. Moitos org a n i z a d o res coinciden, iso si,

en que de pouco vale reunir durante uns días un conxunto de obras se

non existe o resto do ano unha programación re g u l a r. Hai motivacións

máis concretas: por exemplo, o Festival Alternativo de Te a t ro e Danza

de Vigo permite, segundo o seu re s-

ponsábel de comunicación, Robert o

Taboada, «amosar nun espazo de

tempo moi curto o que está a suce-

der coas artes contemporáneas e

achegar creacións sen cabida nas

p rogramacións». No caso de Caba-

ré3, Nelson Quinteiro dinos que serve para manifestar a existencia dun

x é n e ro, o cabaret galego, que «hai xente que pensa que non existe».

P e ro, pese a eses puntos de partida favorábeis, non todo é un ca-

miño de rosas na configuración dun festival. Nin moito menos. Un dos

puntos spbre o que quixemos preguntar directamente, foi polas posí-

beis inxerencias que o apoio económico das institucións, vital para moi-

tos festivais, puidese ter sobre a súa programación. O pleno foi case to-

tal: ese apoio non supuxo ningún tipo de presión e, ademais, nunca as

admitirían. Unha excepción: no festival de Ribadavia recoñecen que a

súa actitude crítica durante o ano do Nunca Máis derivou en que a

Xunta retirara a subvención en vísperas da inauguración. Outra cousa

é falar do uso electoralista do evento. Así, Roberto Taboada considera

que un dos principais obstáculos para tirar adiante co ALT constitúeno

os problemas derivados dos cambios políticos que se poidan ir pro d u-

c i n d o .

Con inxerencias da Administración ou non, o certo é que a cuestión

económica é unha das principais dificultades coas que se enfrontan os

que levan adiante un festival. Vallés sinala que «o orzamento que temos

é ridículo». Aínda así, as institucións teñen un peso moi importante na

maior parte dos festivais que hoxe en día se levan a cabo, posto que a

maior parte do orzamento procede do seu apoio. Os concellos xogan un

papel moi relevante neste sentido, ademais das subvencións que pro c e-

den directamente dos organismos autonómicos. Certas empresas locais

fan ás veces achegas importantes, coma Frigoríficos do Morrazo no ca-

so do certame de Cangas. As universidades e as deputacións teñen ta-

mén un papel destacado en certos casos.

Polo de agora, as iniciativas impulsadas dende os propios org a n i z a-

d o res para conseguir cartos non parecen estar demasiado desenvolvidas:

a venda de entradas e camisetas convírtese, na maior parte dos casos, na

única vía de financiamento propia. Un dos casos máis avanzados neste

sentido é o de Zona Alternativa, que cobre o 50% dos seus gastos coa

recadación pola venda de entradas e de abonos, ingresos do ambigú da

sala, outras pequenas colaboracións e a achega da propia Sala Nasa.

Outras dificultades que se encontran para desenvolver os festivais,

menos frecuentes, foron apuntadas por outros programadores: Che

Mariño, directora da mostra de Cangas, incide na carencia de infraes-

truturas; Artur Trillo dinos respecto ao festival de Cee que o peor é

«ter a sensación de que cada ano empezas de cero», a mesma coa

que se atopan Jouse García, do festival do Carballiño e Fernando Da-

costa, do MITEU. No caso do Festival de Títeres de Redondela, as

maiores dificultades son de tipo técnico, segundo Tatán, un dos seus

responsábeis.

Así é todo, non todo son queixas. Nelson Quinteiro sinala que «de

momento todo foron facilidades, tanto no trato co persoal dos con-

celllos coma nos prazos de facturación e cobros. Coa repercusión me-

diática tamén estamos moi a gusto». E iso que falamos dun festival de

carácter itinerante, que require da implicación do concello no que se

desenvolva cada ano... E de cabaré, un xénero tradicionalmente incó-

modo e irreverente. Será que algo está cambiando?

Dificultades aparte, todos coinciden en que paga a pena o esfor-

zo de botar un tempo prolongado preparando os festivais. E é que hai

que ter en conta que organizalos non é cousa dun día, senón que con-

leva meses de duro traballo e un orzamento elevado que, como sina-

lamos, en moitos casos obriga a depender das institucións para que o

evento se poida levar a cabo (aínda que iso non sexa sinónimo de in-

xerencia). Botamos unha ollada rápida a tempos de preparación e cus-

tos: sete meses e 60.000 euros no Festival de Cangas; tamén sete me-

ses e 70.000 euros no MITEU; once meses e 18.000 euros no do Car-

balliño; tres meses e 50.000 euros se nos fixamos en Manicómicos…

Poden parecer cantidades e días de traballo excesivos se temos en

conta que a media de duración dos festivais é dunha semana, con cer-

tas excepcións, como o MITEU (2-3 semanas) ou Zona Alternativa, que

se prolonga durante cinco.

F E ST¡VA !S

❚ Reportaxe elaborada a partir das respos-

tas de Roberto Taboada (ALT de Vi g o ) ,

Eduardo Cunha Tatam (FIT de Redondela),

Artur Trillo (Festival de Cee); Rubén García

(MIT de Ribadavia), Che Mariño (Mostra de

Teatro Cómico de Cangas), Jouse García

(Festival de Teatro Galego do Carballiño),

F e rnando Dacosta (MITEU de Oure n s e ) ,

Nélson Quinteiro (Cabare3, itinerante), Ana

Vallés (En pé de pedra), Carlos Sante (Ma-

nicómicos) e Xesús Ron (Zona Alternativa).

Xuntamos unha chea de obras

nun lugar, concentrámolas nun

día e poñémoslles o rótulo.

É isto un festival? Como cremos

que non, decidimos adentrarnos

nas profundidades destes eventos

do sistema teatral galego,

grandes descoñecidos pese á veteranía

e aos folgos de moitos deles.

Tratamos de falar coas persoas que

están detrás de todos eles para

que a análise fose o máis achegada

á realidade posible. Imos aló

Vaide

«Os festivais son unha das patas que teñen que sustentar a mesa da

creación, exhibición e divulgación escénica no noso país, así coma

asumir certo papel de interlocutor entre os creadores, institucións

e público, ser un espazo para a reflexión.» Roberto Taboada

4

E, pese a tantos meses de traba-

llo, os programadores son os primei-

ros en recoñecer que aínda quedan

melloras que facer. Así que invintá-

molos a pedir por esas boquiñas. Re-

cibimos peticións moi diversas, pero

a máis repetida, de novo, foi a nece-

sidade dunha maior implicación por

parte das institucións, referida sobretodo ao orzamento.

Lugares diversos e nacementos dispares | No panorama dos festivais

galegos conviven iniciativas recentemente saídas do forno con outras

xa consolidadas; escenarios habituais das artes escénicas con outros

novidosos, nos que o público dificilmente podería encontrarse cunha

representación. Lugares diversos e nacementos dispares caracterizan a

nosa xeografía festivaleira.

E n t re os pioneiros, o de Can-

gas, nado no ano 1983. Xurdiu co-

mo unha iniciativa da Asociación

Cultural Xiria, que xunto co gru p o

de teatro afeccionado Mua (hoxe

Te a t ro de Ningures) decidiu org a n i-

zar unhas xornadas de teatro que

hoxe en día se caracterizan polo

seu carácter cómico e festivo. Ao

ano seguinte, e co re f e rente do

g rupo Abrente moi perto, nace un

dos re f e rentes da escena teatral

galega, o Festival de Ribadavia,

concibido coma unha mostra selec-

tiva anual dos espectáculos máis

relevantes e innovadores da tem-

porada en Galiza e no Estado. En

1988 ve a luz a Mostra de Te a t ro deC e e, que este ano afronta a súa

edición número 20 (cómo pasa o

E se diversas son as configu-

racións e datas de nacemento

dos nosos festivais, non menos

dispares son os lugares onde se

levan a cabo, aínda que os esce-

narios tradicionais para os espec-

táculos teatrais sigan tendo

grande importancia. Por iso, cen-

trarémonos nos máis atípicos: o MITEU achega as representacións aos

pubs e cafetarías de Ourense, os buses urbanos de Vigo aparecen de-

corados coas proclamas escénicas do Festival Alternativo de Teatro eDanza, un instituto e a alameda acollen a Mostra de Teatro de Cee e

a rúa tamén se converteu para moitos certames no seu campo de tra-

ballo habitual. En Pé de Pedra é un dos que a emprega de xeito maio-

ritario e que, ademais, desenvolveu toda unha teorización acerca do

seu significado: «o subtítulo de ‘Danza para paseantes’ reflite o seu in-

terese orixinal por sacar a danza

á rúa, fóra das catro paredes dun

teatro. Queremos revitalizar a ci-

dade, convertela nunha festa.

Redescubrir espazos para o pase-

ante. Facer do espectador un su-

xeito activo do festival».

Daquela, que? | Ata aquí expuxe-

mos o que hai, pero faltaría facer

unhas breves conclusións sobre

o estado actual dos festivais tea-

trais en Galicia. As claves queda-

ron apuntadas e os testemuños

dos implicados son moito máis

clarificadas que o que aquí pui-

déramos dicir, así que tomare-

mos, como peche e como refle-

xión acerca do que debería ser o

sistema dos festivais galegos, o

que respecto destes cert a m e s

nos dicía Xesús Ron: «non esta-

ría de máis debuxar un mapa dos

festivais que existen en Galiza,

intentar trazar unha xeografía

festivaleira onde cada un ocupe

o seu lugar. Os festivais deben

colaborar entre si e estar vence-

llados a outras iniciativas máis

estábeis, servir de ponte entre

administracións, empresas, artis-

tas e espectadores, entre a socie-

dade civil e os artistas. Pero en

Galiza aínda non temos un gran

festival de artes escénicas de pro-

xección estatal e internacional. É

unha carencia e unha necesidade

para o desenvolvemento do noso

teatro». ■

tempo…). Poñelo en marcha foi ta-

mén idea dunha compañía, neste

caso de Talía. A M o s t r a cultiva re-

p resentacións de todo tipo (pro f e-

sionais, afeccionadas, infantís, para

adultos…).

Entramos nos 90: dende 1996, o

MITEU achega teatro universitario e

de grupos internacionais a Ourense.

Un ano antes nacía en Pé de Pedraen Compostela, cun concepto reno-

vador da escena respecto ao que ata

aquel momento existía. O festival

anual de danza que entende o pro-

pio marco da cidade como un ele-

mento máis do espectáculo.

No século XXI o nacemento dos festivais non se detivo, senón

que se manifestou con inusitada vitalidade: en pleno paso entre sé-

culos, no 2000, aparecen o Festival Internacional de Títeres de Re-d o n d e l a, coa idea de facer chegar a esta localidade todo tipo de

manifestacións titiriteiras ao longo de sete días de actividade, e Z o-na Altern a t i v a, a part i res dun encontro entre a Sala NASA e o Te a-

t ro Galán. En 2002 xorde o Festival Alternativo de Te a t ro e Danzade Vi g o coa idea de renovar a escena mediante a creación con-

temporánea, levando a danza e as perf o rmances ao encontro dos

transeúntes que non pisan as salas de teatro. No 2004, Nove-Dous

Te a t ro e Arteficción organiza o Festival do Carballiño, que se re c u-

pera tras catro anos sen celebrarse. O mesmo ano ve a luz M a n i-c ó m i c o s, que aparece como unha iniciativa dos membros da aso-

ciación cultural do mesmo nome ante a carencia de festivais de ar-

tes escénicas que achegasen a artistas importantes da escena in-

t e rnacional. O benxamín da familia é o Festival Galego de Caba-r é, que chega coa súa irre v e rencia no 2006 cunha nova idea do

que debe ser un espectáculo teatral: o baseado na fórmula de ga-

la ou maratón.

E N P O R T A D A

Z o n aA l t e r n a t i v aéunha mostra de teatro de creación que se caracteriza por ofrecer un-

ha visión actual e comprometida das artes escénicas contemporáne-

as, confrontando propostas locais, nacionais e internacionais que en-

caran a creación desde unha perspectiva distinta e alternativa para

modificar e ampliar os seus horizontes. Traballos caracterizados pola

innovación, a radicalidade e a investigación de novas linguaxes escé-

nicas, formatos case inéditos nos escenarios e circuítos galegos. A Al-

ternativa e a Zona foron unha porta de acceso a Galiza de autores e

compañías como Rodrigo García-La Carnicería Teatro, Marcel.lí Antú-

nez, Olga Mesa, Andrés Corchero-Raravis, Fernando Renjifo-La Repú-

blica, Carmen Werner, Mal Pelo, Francesc Bravo, Willy Dorner, Roger

Bernat-General Elèctrica, Titzina Teatro, Angélica Liddell-Atra Bilis, Fá-

tima Miranda, Elena Córdoba, Carlos Marquerie, El Canto de la Cabra,

Hnos. Oligor...

Aínda que a SGAE segue sen recoñecer o feito cultural galego e as

entidades financeiras seguen demasiado ocupadas en regurxitar o seu

inmenso beneficio económico, é evidente que a situación da cultura

galega mellorou moito despois de 2005. Pero para a Alternativa xa era

demasiado tarde. Restrinxida a unha Zona un pouco máis marxinal, ten

agora un apoio moito maior por parte das administracións públicas

(cero apoio por parte de empresas ou entidades privadas), sen que is-

to significase ningún tipo de inxerencia ou intento de modificar os con-

tidos do festival. Antes ao contrario, a liña de programación é cada vez

máis radical en canto á natureza dos traballos que se presentan.

Para nós a Zona Alternativa é unha iniciativa de alto interese para

o medio cultural galego, porque actúa en realidade como unha zona de

protección medioambiental para as artes escénicas, protexe a biodi-

versidade artística, é un factor de democratización da oferta cultural e

un proxecto que cumpre cos obxectivos de Investigación, Desenvolve-

mento e Innovación Cultural. ❚ X.Ron, Zona Alternativa

«Parece que hai que ir chorar ás portas dos organismos de cara a

acadar cartos para organizar un festival que, aínda por riba de levar

os logotipos institucionais, dá prestixio internacional á cidade.

En vez de achegarse e facilitar as cousas, parece como se non lles

importara demasiado a súa celebración.» Carlos Sante

«Nos anos 90 nunha reunión certo Director Xeral de Cultura

díxonos que non era rendible investir culturalmente en Cee (!)

...e quedou tan pancho». Artur Trillo

5

Indo á orixe etimolóxica da

palabra, festival ven de fes-

ta, de celebración. En pé de

pedra mantén iso. Porque

ás veces fanse determina-

das programacións ás que

se lles pon o nome de festival,

pero non deixan de ser unha

programacíón nun tempo deli-

mitado, á que se lle pon o nome

de festival. Pero non teñen nin o

carácter de evento, de acontece-

mento público, de encontro...

Que eu considero fundamental.

Hai lugares onde lle chaman

festival á única semana do ano

na que se programa teatro, e iso

de pouco serve para crear un há-

bito no público... En Compostela

non é o caso, eu penso que ago-

ra mesmo hai unha oferta sufi-

ciente como para que teña senti-

do que se organice un festival de

tres días como En pé de Pedra.

Chegastes a xuntar 16000 es-

pectadores en tres días. Cres

que ese público despois mer-

ca unha entrada para ver un

espectáculo nunha sala?

S e m p re que se crea un intere s e

isto re v i rte nas artes escénicas.

Nós partimos de ter corenta e

pico espectadores nas funcións

da primeira edición, no 95, aos

E N P O R T A D A

Por Comba Campoy

xente que re s e rva hoteis, que

bota o día en Santiago... É un

público máis especializado que

inclúe tamén pro g r a m a d o re s

d o u t ros festivais. Propostas que

se ven en En pé de pedra x i r a n

despois por distintos festivais da

Península, ou sexa que ademais

é unha plataform a .

O festival nace como unha ex-

tensión dos obxectivos da Ga-

lán, que era difundir a cre a-

ción escénica contemporánea.

Agora que a sala pechou,

cambiou a súa razón de ser?

Eses eran os obxectivos cos que

se creou a sala, que foron va-

riando. Tamén o festival foi va-

riando. Tratábase de sacar a dan-

za á rúa precisamente para bus-

car un público non habituado. A

partir daí foise desenvolvendo, e

o festival foi medrando en ob-

xectivos e en todo o demáis. O

principal era sacalo fóra das pa-

redes do teatro, levalo ás rúas da

cidade. Pero agora a cousa cam-

biou porque o festival acadou

unha grande repercusión fóra de

Santiago. Queda un pouco mal

dicilo, pero creo que é un dos

mellores festivais que hai no Es-

tado, e polo que din as propias

compañías, en Europa. É dicir,

16000 das últimas edicións. A

mín paréceme que se foi cre a n-

do un público para a danza,

non é casual que agora cando

hai estreas ou pro g r a m a c i ó n s

de danza aquí hai un público,

un público ademáis que non é

novo, que xa ten re f e rencias, é

asiduo. Non se trata só, ade-

mais, de crear cantidade de pú-

blico, senón calidade. Iso dícen-

nolo muitas das compañías que

veñen: «que público tan ben

f o rmado, non?». É un público

con criterio. Nós estamos moi

contentos porque temos por un

lado o público da cidade, o que

podemos chamar p a s e a n t e , q u e

queda a ver as funcións e iso es-

tá moi ben, porque o que lles

o f recemos é danza contempo-

ránea e non a oferta típica de

t e a t ro de rúa, con petardos e

ruído... Senón que é unha pro-

gramación rigorosa de danza

contemporánea, que en princi-

pio podería botar para atrás ao

público non iniciado... E por ou-

t ro lado, temos un público que

cada vez máis está vindo expre-

samente a Compostela para ver

o festival, é dicir, un turismo cul-

tural importantísimo. Moita

que o obxectivo inicial xa está

superado.

Fostes quen de consolidar es-

te evento de carácter anual, e

pola contra non foi posíbel

manter a programación da sa-

la Galán.

Non ten nada que ver unha cou-

sa coa outra. Unha cousa é un

festival e outra unha programa-

ción continuada, estábel durante

todo o ano. Aquí o que entran

son unhas determinadas políti-

cas e intereses políticos claros. O

festival interésalles moito aos po-

líticos: é a rúa, son miles

de espectadores...

Até que ponto ese apoio

pode resultar perverso, pode

chegar a devaluar os obxecti-

vos ou o espírito do Festi-

val...

Iso tamén é cuestión dos

criterios que ti mar-

ques desde a direc-

ción do festival...

Sempre se considera

que recibir unha sub-

vención significa venderse. E é

todo o contrario. Para algo exis-

ten un Ministerio, unha Conse-

llaría, unhas concellalías de Cul-

tura... Nós temos dereito a eses

PROGRAMADORADEENPÉDEPEDRA

A N AVAL L É Scartos públicos... En calquera ca-

so, os políticos sempre van que-

rer tirar un rendimento electoral

das actividades culturais, con iso

contamos.

Que dificuldades tedes atopado

para levar adiante o Festival?

Monetarias, por suposto. O orza-

mento que te-

mos é ridí-

c u l o

p a r a

o que é o festival. E xa non é só

a cantidade, senón a maneira de

facelo, a maneira de xustificalo,

cando se fan os pagamentos...

Por exemplo, agora mesmo esta-

mos a unha semana da 12ª edi-

ción, e aínda non temos un can.

Levamos meses traballando así.

Esta é a situación na que esta-

mos: o festival está hiperconsoli-

dado, e hai interese en mantelo,

pero xa vés...

Respecto ao futuro...

Non son optimista, segui-

mos tendo que limitar-

nos. As posibilidades de

desenvolvelo nas condi-

cións normais non se dan

producido. Estamos tratan-

do de manter co orzamen-

to reducido unha óptima

calidade, optando á mellor

programación... E buscando

sempre que o festival evolu-

cione, porque non tería

sentido facer un festival

igual todos os anos: as

mesmas compañías, da

mesma maneira, etc. Iso

non nos interesa, sería como

deixar morrer algo que está

vivo.

Cres que, xunto ao modelo

dos festivais de iniciativa in-

dependente teñen razón de

ser festivais promovidos en-

teiramente polas institu-

cións?

As institucións poden organizar

o que eles crean conveniente. O

que creo é que nunca deben me-

ter man en iniciativas privadas,

que dependen de equipos artísti-

cos e técnicos que nunca son

institucionais e precisamente por

iso teñen o seu selo característi-

co. Desde o momento no que

unha institución se mete a facer

algo que xa estaba facendo un

colectivo independente, isto mo-

rre. E disto teño moitos exem-

plos en todo o Estado. Creo que

se debe apoiar, pero non limitán-

dose a dar algo, senón xerando

movemento cultural desde a ba-

se... A Feira de teatro, por outro

lado, tena que organizar a insti-

tución. ■

6

BOTANDO UN OLLO F O R A

1 Selección da programación

Deixámonos levar, sen moito esforzo, polas

novas tendencias no que a programación,

feiras e festivais se refire, e ollamos ao ou-

tro lado do Atlántico. Noutra ocasión to-

cará cruzar o Miño, mais sendo os festivais

o tema que nos ocupa, tiñamos en Porto

Alegre unha cita obrigada. A escaramuza estivo alí

no 2005, convidada pola organización para partici-

par nunha palestra sobre publicacións de artes es-

cénicas, unha das moitas actividades paralelas á

mostra de espectáculos deseñadas polo equipo or-

ganizador do Festival.

Como nos explican na súa web, «o Porto Alegre

Em Cena sempre se destacou pelo ineditismo e ou-

sadia de sua programação e inestimável contri-

buição às artes cênicas gaúchas. Trazendo à cidade

alguns dos grupos mais importantes dentro do tea-

tro, música e dança, não só do Brasil, mas de todo

o mundo, o festival já é hoje ponto de referência

cultural e artística de nossa cidade. Colocando à

disposição do público, anualmente, em torno de

meia centena de espetáculos em apenas duas se-

manas, a preços populares, em praças públicas, te-

atros e shoppings centers espalhados pela cidade, o

Em Cena tem uma média de 100 mil espectadores

a cada edição. Durante um mês, a cidade vira pal-

co e mesa de debates para artistas e profissionais

de teatro que estarão conversando, interpretando,

atuando, instigando, diversificando linguagens, ex-

pandindo horizontes, semeando mudanças, discu-

tindo propostas e, acima de tudo, encantando o

E N P O R T A D A

PORTOALEGREEMCENA

público gaúcho. E o Porto Alegre em Cena tomou

para si a tarefa de anualmente ser o festival brasi-

leiro que apresenta o melhor da produção teatral

contemporânea nacional e internacional, em sua

plenitude e diversidade de estilos, contemplando a

platéia com espetáculos inéditos no Brasil». E é que

o POA em cena xuntou con acerto as facetas artís-

tica e comercial, traendo á cidade unha grande va-

riedade de propostas escénicas, fomentando o diá-

logo entre público e profesionais, e facilitando a pe-

netración dos espectáculos do outro lado do océa-

no no contexto teatral suramericano. En moitos

sentidos, un exemplo a seguir por programadores

ou mostras galegas, e, sobretodo, unha cita a ter

en conta se, como se di, queremos ollar máis cara

á Lusofonía.

Falamos con Luciano Alabarse, veterano direc-

tor de escena gaúcho (como se chama aos oriúndos

do Estado de Río Grande do Sul), e coordenador do

festival desde o seu nacemento, en 1994.

Começamos pela origem do Festival...

O Porto Alegre em Cena tem como ponto de ori-

gem um pedido do Sindicato dos Artistas e Técni-

cos de Porto Alegre ao então Prefeito Tarso Genro

para que a cidade tivesse um festival internacional

de artes cênicas. Eu, naquela época, era o Coorde-

nador de Artes Cênicas da Secretaria Municipal da

Cultura e fui chamado para pensar e organizar o

festival desde a primeira e heróica edição, quando

tive menos de dois meses para preparar a progra-

mação da primeira edição.

Com que problemas se tem atopado para sacar

adiante o Festival, desde a sua primeira

edição?

Hoje, com a participação dos maiores nomes das

artes cênicas do mundo, o festival tem um prestígio

já consolidado. Quanto maior é um festival de tea-

tro, maior é o seu custo e sua logística. Hoje trabal-

hamos o ano inteiro para realizar, sempre no mês

de setembro, o festival. Os problemas começam na

curadoria1, pois recebemos mais de quatrocentas

inscrições de grupos de todos os continentes, que

querem participar. Aí tenho de viajar muito mais do

que gosto, porque prefiro ver os espetáculos ao vi-

vo para ter a exata dimensão artística da progra-

mação selecionada.

Contam com muitos apoios economicos?

Desde a primeira edição, o festival é uma realização

da Prefeitura Municipal de Porto Alegre. Contamos

com patrocinadores importantes como a Petrobrás

e a Braskem, além do apoio de instituições bancá-

rias como a Caixa Econômica Federal.

Contam com uma equipe de trabalho estável

para a organização do Festival, em muitos ca-

sos pessoas que tambem trabalham no mundo

teatral.

Tenho um orgulho enorme de participar da equipe

que pensa e realiza o Porto Alegre em Cena. A

maioria dos envolvidos são artistas do teatro local,

o que facilita o diálogo com os grupos convidados.

Não queremos um festival de gente fora dessa ór-

bita de importância máxima, sejam veteranos ou

iniciantes. E, hoje, a cidade já sabe disso.

Como ve o futuro do Festival. Seguirá Luciano

Alabarse á sua fronte?

Pelo menos até a edição de 2008, a 15ª edição, es-

tarei à frente do festival, seguindo os meus critérios

artísticos e minha vontade de levar o Em Cena mui-

to além das fronteiras da minha cidade. Depois,

não sei. É melhor não pensar muito no futuro, dei-

xar a vida acontecer e ir decidindo ano a ano o mel-

hor para o festival. ■

Quales som as claves para conquerir apoios

privados para este tipo de eventos culturais?

Um evento consolidado e rigoroso como é o nosso

atrai a participação das grandes empresas que que-

rem associar sua marca a um momento realmente

importante da vida de Porto Alegre. A seriedade do

festival e sua ressonância na cidade é o mais im-

portante para garantir esses patrocínios.

Que significa o POA em Cena para a cidade e

para as artes teatrais de Porto Alegre?

Desde o início o festival se consolidou como espaço

de troca entre os artistas locais e os artistas do

mundo inteiro. Uma coisa é ler sobre o trabalho do

Peter Brook, outra coisa é assistir sua obra. Brook já

veio quatro vezes ao festival. Esse raciocínio se apli-

ca a todos os grandes mestres do teatro contem-

porâneo.

Quais som os principais criterios para definir a

programação?

Qualidade. Qualidade. Qualidade. Um bom festival

de teatro é aquele que não tem preconceito de gê-

nero, mas apenas rigor em sua escolha, misturando

nomes consagrados da cena internacional com gru-

pos emergentes e artistas praticamente desconhe-

cidos da mídia. Dessa mistura surge a atração do

festival. Hoje em dia, mesmo que não sejam con-

hecidos do público, todos sabem que quem partici-

pa do festival tem qualidade suficiente para aguçar

a curiosidade da platéia.

Referencia nas artesescénicas do Mercosur,este evento reúne cada

mes de setembro aartistas, programadores,

críticos e público dacidade e de todo o mundo.

Por Comba Campoy

FESTIVALCONMAÍUSCULAS

NABEIRALUSÓFONA

7

Antes de comezar a miña

reflexión do por que da

Feira, non podo deixar

de agradecer ao IGAEM

a confianza posta de

novo en min para levala

a termo. Non vou volver sobre as

causas que motivaron que des-

pois de dirixila nove anos se me

apartara dela, pois penso que de

todos é sabido que os motivos

non se atopaban nunha mala

xestión pola miña parte, senon

que se basearon no capricho e

influencias de tres señores que,

non sei a quen hai que darlle as

grazas, xa non pululan polo noso

mundo do teatro.

Así que de novo aquí estou,

con moitas ganas de seguir pele-

xando polo noso teatro, inten-

tando darlle unha nova orienta-

ción, e sendo crítico coa realida-

de das Feiras. Se botamos unha

ollada aos catorce anos que leva-

mos realizandoa, os resultados

son máis ben negativos en canto

que podemos comprobar que

para as nosas compañías, as Fei-

ras de pouco valeron. Se foron

creadas para abrir mercados e

vender espectáculos, pódense

zo de libre circulación de ideas,

artistas, creacións e iniciativas,

implicada na dialéctica da comu-

nidade que a produce, sufraga e

disfruta.

Ten que ser un punto de en-

contro e de irradación da imaxe

de Galiza e da cultura teatral ga-

lega no mundo, e unha ferra-

menta imprescindible de trans-

formación social.

Que sexa un enclave de refe-

rencia e tradición nacional, unha

cita obrigada para crear, acoller,

integrar e espallar o noso teatro.

Programadores | Hai que facer

unha selección seria e rigorosa

dos asistentes-convidados á Feira

para evitar que vaian “de relax”

e despois non asistan aos espec-

táculos e non programen.

Para isto, propoño solicitar-

lles a programación anual que

fan e ver cantos espectáculos ga-

legos mercaron da Feira. Dúas

feiras sen mercar ningún é moti-

vo suficente para non convidar

máis a un programador.

desbandada, pero citarei algun-

has para a reflexión:

A calidade da programación

ten moito que ver con que o pú-

blico veña ou non o teatro.

As malas pro g r a m a c i ó n s

son feitas por pro g r a m a d o re s

inadecuados, moitas veces polí-

ticos que, coxunturalmente,

vense forzados a pro g r a m a r. És-

te é un problema que xera ou-

t ros: descoñecemento de pro-

O importante para unha ins-

titución é a dignidade do traba-

llo escénico que se presenta.

Obxetivos xerais | ❚ Abrir merc a-

dos máis aló da súa área de in-

fluencia. ❚ Atraer produtos dou-

tras realidades culturais tanto

próximas como lonxanas. Te m o s

unhas culturas esquecidas máis

p e rto de nós, con linguas irm á s

como son os paises da área lu-

sófona: Brasil, Portugal, Angola,

postas, recurso ao máis facil,

e t c .

Unha boa programación de-

beríase ligar a un conxunto de

obxectivos claros respecto a que

tipo de cidadáns deberiamos ser

capaces de atraer.

Ao público hai que mimalo,

establecer relacións dire c t a s ,

contínuas e as veces persoais. Te-

mos que apropiarnos de tácticas

empresariais de captación de pú-

blico: distribución de localidades,

abrir canles de información e di-

fusión, etc.

O principal inimigo do teatro

é unha butaca baleira, xa que re-

p e rcute na fortaleza de cada pro-

xecto. O público ten que ser o ob-

xectivo número un. Non hai nada

pior que ver sair dun teatro a xen-

te coa sensación de que foi enga-

nada ou que lle tomaron o pelo.

Durante a Feira, hai que esta-

blecer un control rigoroso de

asistencia, para evitar a picares-

ca. Todos sabemos os escaqueos

que hai, e non se pode aprovei-

tar a Feira para coller vacacións.

Éste é un dos grandes proble-

mas, pois en moitos espectácu-

los das feiras pódese ver a pouca

asistencia de programadores-dis-

tribuidores, cousa que non se

debe consentir de ningunha ma-

neira, e ten que ser motivo sufi-

cente para non volver convidar.

De pouco vale ter un listado

de asistentes engordado, se é

irreal, e perxudica ás compañías

participantes que arriscan o seu

futuro. Por iso é importante fa-

cer unha ratio para coñecer o ín-

dice de contratación.

Público | É un feito a perda

xeralizada do poder de convoca-

toria da manifestación artística. É

difícil determinar as causas da

Sei que pode ser un risco, pe-

ro nesta vida hai que arriscar, e

se conquerimos abrir mercados

para o noso teatro con Brasil,

Cabo Verde, Mozambique e Por-

tugal, eu daríame por satisfeito.

Só pido á profesión un voto de

confianza, pois nos meus miolos

teño o convencimento que este

pode ser o camiño a seguir.

Directrices da Feira das Artes es-

cénicas de Galiza | A Feira ten

que abranguer diversas discipli-

nas escénicas que garantan a

innovación e a difusión art í s t i c a .

Contribuíndo á dinamización da

industria das artes escénicas e a

sua promoción, facilitando a

contratación e a posible circ u l a-

ción das compañías galegas po-

los circuitos de exhibición gale-

gos e estranxeiros; pois o noso

t e a t ro ten que poder viaxar e

competir cos das outras comu-

nidades; co mundo

hispano–americano e os paises

l u s ó f o n o s .

A Feira ten que ser un espa-

Medios de comunicación | Información contí-

nua nos medios de comunicación das compañías partici-

pantes e dos obxetivos da Feira. Empregando todas as

canles: TV, Radio, Prensa escrita, Internet.

Acreditación:

❚ Cumplimentar formulario de acreditación

❚ Presentar identificación personal para retirala acre-

ditación.

❚ Medio de comunicación.

❚ Sección ❚ Programa.

❚ Enderezo profisional.

❚ Teléfono ❚ Fax ❚ E.mail

❚ Asi como os programadores se lles solicita a progra-

mación anual e número de compañías galegas que pro-

gramen, aos medios hai que solicitarlles e ver os traballos

que sobre a Feira realizaron.

E N P O R T A D A

Por Rubén García

AFEIRADASARTES

ESCÉNICASDEGALIZA

Cabo Ve rde… Cuns espectácu-

los de grande nivel e descoñeci-

dos en Galiza. ❚ A Feira ten que

ter unha vocación clara de cre a r

m e rcado, polo que ten que pri-

mar a calidade e a novidade. ❚

Os pro g r a m a d o res e xestore s

culturais profesionais que asis-

ten, teñen que ter capacidade e

responsabilidade para pro g r a-

m a r. ❚ Ten que ser un Foro de

I n t e rcambio e Cooperación.

Que potencie o mercado e axu-

de as compañías a achegarse a

novas prazas. ❚ Este merc a d o

ten que funcionar, e por iso xus-

tifícase que as empresas acodan

a Feira investindo cartos e esfor-

zos que posteriormente re c u p e-

rarán en forma de contratos. Ás

compañías non deben valorar a

re p resentación na Feira como

un bolo máis, senon como unha

posible opción de saída a novos

m e rcados. Hai que arr i s c a r, pre-

sentar propostas innovadoras

s e m p re dende o rigor e a digni-

dade, pois hai que considerar o

t e a t ro como un produto que es-

tá no mercado e que se ofrece a

unha clientela potencial. Hai

que propor un nivel de re n d a b i-

lidade: cultural, social e econó-

mica. ❚ A Feira ten que ser unha

ponte para a intern a c i o n a l i z a-

ción do sector do espectáculo

de raigame galega coa part i c i-

pación e presenza doutros pai-

ses. ❚ Un Foro anual para o con-

tacto, o intercambio e a difu-

sión entre os profesionais do

noso teatro .

Punto de encontro | Lugar de en-

contro entre os profesionais que

participan: Compañías, Progra-

madores, Distribuidores, Prensa

e Empresas de Servizos para o

espectáculo.

Que sexa un lugar de inter-

cambio cara o desenvovemento

e a mellora do traballo de uns e

outros, que sirva de: Espazo de

encontro, Sala de presentacións,

Sala de prensa, Buzón de progra-

madores, Sala de debates. ■

contar cos dedos das mans as

compañías galegas que saíron e

venderon a traves da Feira.

Non me vale o de que os es-

pectáculos sexan malos, que o

idioma é un obstáculo… Porque

en catorce edicións houbo es-

pectáculos malos, regulares, bos

e moi bos. E eu que asisto a moi-

tas Feiras, vexo espectáculos,

malos, regulares, bos e moi bos,

pero ningún galego, e isto ca-

bréame e téñoo dito publica-

mente en varios foros. É por iso

que, cando me convidaron a le-

var a nosa Feira de novo, puxen

unhas condicións que mais abai-

xo expoño, de maior esixencia

cos pro g r a m a d o re s - d i s t r i b u i d o-

res convidados, máis protagonis-

mo ao público, máis presenza da

prensa, e o obxectivo de abrir

uns mercados novos para o noso

teatro nos paises da área lúsofo-

na, máis próximos de nós que as

comunidades do Estado.

8

Deixei a Feira ao día se-

guinte de rematar a edi-

ción do ano pasado, e

desde entón desvincu-

leime, ainda que sigo

vencellado ao Igaem, a

c a rgo da programación do Salón

Te a t ro. Non podo profundizar so-

b re o rumbo que vai coller agora

a Feira; non sei se vai supoñer

unha ruptura co anterior ou vai

continuar na mesma liña.

O que sí che podo dicir é que

cando collín a Feira eu tiña un

proxecto para 3-4 anos. O pri-

meiro ano non foi unha feira

rupturista...

Collíchela no 2004...

Sí, eu fixen as edicións XII, XIII e

XIV. E o primeiro ano houbo moi-

ta xente que me machacou por-

que non me diferenciaba do que

se levaba facendo até ese mo-

mento, pero eu entendín que,

así como había cousas que había

que cambiar, tamén había outras

que estaban funcionando ben,

que se podían manter perfecta-

mente, e de feito continuaron.

Fixéronse algúns cambios, como

por exemplo o de abrir a Feira a

determinados programadores e

a compañías de fóra, e sobreto-

do abrila á danza. Despois, á

parte de facer a programación,

que é o gordo da Feira, a exibi-

ción de espectáculos, propuxen

unha serie de actividades parale-

las. Mesas de diálogo, unha ex-

posición... E no que si que me

quería diferenciar, porque a miña

maneira de traballar é en equi-

po, era en que quería un equipo

medianamente estábel de traba-

llo. E necesitaba un director téc-

nico, para min era fundamental

poderlles ofrecer ás compañías

as mellores condicións técnicas.

E o director técnico foi Miguel

Soto, a persoa que traballou co-

migo máis cercanamente drante

eses tres anos. Empezaba a tra-

ballar comigo cinco meses antes

do inicio da Feira. De feito, á ho-

ra de deseñar o programa, can-

do eu facía a selección de com-

pañías, a grella facíamola os

dous xuntos, para así ubicar ca-

da espectáculo no espazo tecni-

camente máis conveniente. E o

mesmo respecto aos horarios..

Por outra banda, eu quería unha

persoa de confianza que fose co-

ordenadora de todo, que foi Na-

talia Balseiro e que traballou co-

migo os dous primeiros anos, o

terceiro xa non puido. Ela está

agora no Centro Coreográfico, e

era a miña man dereita, de feito

moitas das decisións artísticas to-

mábamolas entre os dous. Os

tres formábamos o equipo forte,

despois estaba o persoal do Iga-

em, para asuntos de comunica-

ción e administrativos. O segun-

do ano quixen ampliar o equipo

cun axudante de dirección técni-

ca, que era necesario, e foi Car-

me Va rela, que máis tarde sería

xefa de produción no CDG; e ta-

mén se contratou unha persoa

para todas aquelas actividades

paralelas. Dicíache que o primei-

ro ano non foi rupturista, pero

d e n t ro do meu proxecto estaba

c l a ro que o segundo si que o tiña

que ser. Foi cando se montou na

sede da Fundación To rrente Ba-

llester o M e rc a d o , e outras activi-

dades paralelas, e iso levábao Ro-

b e rto Taboada, que actualmente

o rganiza o FestivALT en Vigo. Es-

tas cinco persoas conform a ro n

un equipo moito máis estábel.

O terceiro ano eu considero

que tampouco foi unha feira mi-

ña. Houbo problemas coa Aso-

ciación de Compañías, Natalia e

Roberto xa non traballaron comi-

go, Carme Varela xa estaba coa

produción do CDG... Era unha si-

tuación un pouco anómala, e

máis ou menos fixen unha Feira

para sair do paso. Había un go-

berno novo, un proxecto distin-

to, e finalmente decidiuse conti-

nuar co meu proxecto provisio-

nalmente, pero contando con

que se ía cambiar. E iso condicio-

na moito para traballar. Sabes

que ao día seguinte rematas e a

motivación xa non é a mesma.

E non puideches culminar o

teu proxecto...

A miña idea era darlle o relevo

no cuarto ano a outra persoa,

que estivésemos xuntos durante

esa edición e promocionar a esa

persoa... Facer un pase de pa-

peis, dunha forma práctica. Ben,

ese era un proxecto que eu pre-

sentara co anterior goberno e é

lexítimo que os novos responsá-

beis tivesen outro...

Cal era a filosofía da túa pro-

posta?

Nós o que fixemos, sobretodo o

segundo ano, foi asinar varios

convenios de colaboración con

outras comunidades para inter-

cambiar compañías. Por exem-

plo, o que asinamos coa Fira de

Por Comba Campoy

Formado como xestor cultural e con experiencia naprogramación teatral, dirixiu as tres edicións pasadas da Feira de

Teatro de Galiza. As circunstancias nasque foi cesado o seu predecesor (Rubén

García, quen agora regresa ao cargo)enturbiaron a súa chegada. Lamenta que asumir

un posto de responsabilidade nas institucións culturaisimplique necesariamente devir diana das críticas máis

lacerantes e menos construtivas. Deixa o seu posto no Salón Teatro para dedicarse a outros proxectos e desconectar

(confesa que durante os vindeiros meses fará unha cura de desintoxicación a base de prensa deportiva). Así é todo,

amósase satisfeito do seu paso pola Feira. Agora, sixelamente, toca emprender outros proxectos.

«Actuar diante

de cento cincuenta

programadores obrígate

a asumir uns riscos e

xustifica que teñas que

rebaixar o caché»

9

Tárrega, a través do cal catro

compañías galegas puidero n

participar na edición do 2005.

Unha sorte de intercambio...

Nós tiñamos a idea de que o

mercado interno estaba cuberto,

ben pola Feira, ben por outros

mecanismos de distribución; que

as compañías aquí xa tiñan fun-

cións, e que a Feira tiña que es-

tar máis enfocada para fóra, ser-

vir para establecer acordos de

exportación. Pero exportar impli-

caba tamén importar; as compa-

ñías queixáronse de que abrimos

demasiado a compañías de fóra,

sen pensar que iso conlevaba

unha contraprestación, que era

que as compañías galegas tamén

saísen. Cal foi o problema? Que

as compañías que non entraron

na selección protestaron. Non di-

go todas, pero moitas das que

non foron as cinco elexidas si

protestaron.

Cales eran os criterios de se-

lección?

D e t e rminábaos a Comunidade

coa que asinábamos o convenio.

Eu fun a Baleares e decidín que

compañías baleares viñan para

aquí, e os de baleares viñeron á

Feira e decidiron que compañía

de aquí ía ir alá.

E os criterios para entrar na

Feira...

Estritamente de calidade. O pri-

meiro e o segundo ano tíveno

que facer só, porque non fun ca-

paz de montar unha comisión de

selección. O terceiro ano xa hou-

bo unha comisión de cinco per-

soas, que vían todo, teoricamen-

te. Como mínimo, dúas persoas

da comisión tiñan que ter visto o

espectáculo. Aqueles que podía-

mos, os espectáculos que non ti-

ñan funcións era imposíbel. E

discutíase en termos de calidade,

desde o nivel do texto ao nivel

actoral, a posta en escena, a di-

rección, a escenografía, a produ-

ción en xeral...

Pero sempre con vistas a es-

coller espectáculos que pui-

desen ser exportábeis...

Con vistas a ter os mellores es-

pectáculos, os de mellor calida-

de, e para todos os pro g r a m a-

d o res. Sabiamos que ao mellor

de todos só catro ou cinco po-

dían ser exportados É verd a d e

que quixemos dar un impulso á

danza. O primeiro ano moitas

compañías de teatro criticáro n-

me porque o feito de incluír

danza lles restaba dous ou tre s

postos... Por outro lado, desde

que traballo en xestión cultural

tá ben o feito de que durante

unha semana poden ver 25 es-

pectáculos. Ainda que sospeito

que moitos deles, dos que levan

máis anos, sen a Feira farían a

mesma programación. Pódelles

sorprender unha cousa nova que

vexan, pero ao final van optar

polas compañías de sempre.

E durante os días da Feira hai

unha serie de programadores

que exercen de líderes de opi-

nión, que determinan a selec-

ción dos seus compañeiros...

Sen dúvida, pero iso téñoo visto

en todas as feiras. Dúas ou tres

persoas marcan as seleccións.

Cara a onde ten que ir a Fei-

ra? Non me gustaría que desa-

p a recese porque é un pro x e c t o

no que eu investín moitos

anos... Pero é certo que ten que

evolucionar cara a outro lado.

Un festival cunha componente

máis comercial podería ser unha

boa fórmula. Un dos pro b l e m a s

fundamentais é a excesiva pro-

que algunha compañía das de

s e m p re quedou fóra. Ese ano

f o ron catro ou cinco montaxes

de danza, e catro ou cinco

compañías que ninguén coñe-

cía e non foron ben acollidas.

Foi moi duro para eles, non só

para min.

Fálase moitas veces da necesi-

dade de repensar a Feira, de

se, por exemplo, debería tirar

cara a unha maior especializa-

ción da programación.

Desde o primeiro ano que collín

a Feira, e collina con ganas, xa

tiña claro que o concepto f e i r a

é un modelo un pouco caduco.

Non só en Galiza, porque desde

que nos metimos na Coord e n a-

dora de Feiras do Estado e co-

mo membro da directiva eu visi-

tei moitas. Para min a difere n z a

cun festival é que a feira é un-

ha plataforma comercial, onde

o público son profesionais; e o

festival é máis un evento para a

cidade, para a sociedade. Pero

nos últimos tempos empezan a

a p a recer festivais que tamén ti-

ran dun público pro f e s i o n a l .

Por exemplo, o festival de Va l l a-

dolid, que é un dos máis impor-

tantes neste momento, verás

que hai acreditados uns tre s-

centos pro g r a m a d o res. Cre o

interésame promocionar os no-

vos cre a d o res. Así que tenta-

mos mirar con outros ollos as

p roducións de xente nova. Iso

suscitou moitas queixas de par-

te das compañías de toda a vi-

d a . Eu, os dous primeiros anos

s o b retodo, valoraba moitísimo

que unha compañía fixese o es-

f o rzo de montar o espectáculo

sen subvención. Sempre valore i

moito a iniciativa de xente nova

e sen diñeiro, e que se atre v í a n

a facer determinadas cousas.

Iso tampouco foi ben visto. So-

b retodo o terc e i ro ano, que se

fixo unha aposta un pouco máis

dura, con espectáculos de xen-

te nova, que viñan de ámbitos

que non eran estritamente o te-

a t ro, de Belas Artes, e estaban

na fronteira entre a perf o rm a n-

ce e o teatro, e que foron ade-

mais destruídos por parte da

p rofesión, que dicía que aquelo

non era o que tiña que estar na

Feira. Ese, o 2006, foi o ano

máis duro, polas críticas re c i b i-

das, porque tamén foi o ano no

que a Feira de Galiza debería

camiñar cara aí. Porque re a l-

mente, e podo dicilo, isto con-

v e rteuse en semana de re u n i ó n

de pro g r a m a d o res. E tamén é

un dos obxectivos da Feira que

os pro g r a m a d o res se xunten

durante unha semana, e que

p ro g r a m a d o res, distribuidore s ,

e x i b i d o res, falen dos seus pro-

blemas. Pero ten habido unha

c e rta deixadez por parte dos

p ro g r a m a d o res, que veñen aquí

para ver aos colegas... Non to-

dos, estou xeralizando. Pero é

que ademais, gran parte da

p rogramación da Feira xa está

p rogramada. Eles xa saben o

que van pro g r a m a r.

Os galegos polo menos...

Claro, se unha compañía como

Sarabela non ven á Feira pouco

habían variar as súas vendas.

Porque xa ten un mercado, xa

hai xente que vai apostar por

eles sen ver o espectáculo, entón

non hai ningunha variación.

Eu recoñezo que para os pro-

g r a m a d o res dos concellos pe-

quenos, que o teñen máis difícil

para viaxar e ver espectáculos,

polas circunstancias do seu tra-

ballo... Os da Rede B si que apro-

veitan a Feira, para eles si que es-

dución que hai en Galiza, e que

todo o mundo quere estar na

F e i r a .

Nunca pensastes en ampliar a

duración...

Se ti queres concentrar aquí aos

programadores non podes pre-

tender que boten máis dunha

semana fóra do seu centro de

traballo. Non lles podes pedir

que veñan, por exemplo, catro

fins de semana seguidos, porque

non poden dispor dese tempo,

sobretodo os programadores dos

concellos pequenos. Outra difi-

culdade eran as datas, eu propu-

xen cambialas xa o primeiro ano,

e para esta edición vaise facer.

Dinme conta de que no primeiro

semestre os programadores xa

non teñen cartos, e normale-

mente xa teñen a programación

do seguinte semestre máis ou

menos pechada, co cal os resul-

tados sempre son para o ano se-

guinte. De feito o primeiro que

lle propuxen ao novo xerente do

Igaem foi o cambio de datas, pe-

ro o ano pasado non foi posíbel

porque as compañías pensaban

que a feira ía ser no primeiro se-

mestre e tiñan os seus plans de

produción organizados en fun-

ción diso. Eu creo que é total-

E N P O R T A D A

«[Na edición do 2006] Había un goberno novo, un proxecto distinto, e finalmente decidiuse continuar co meu

proxecto provisionalmente, pero contando con que se ía cambiar.E iso condiciona moito para traballar. Sabes que ao día seguinte

rematas e a motivación xa non é a mesma».

mente acertado cambiar a Feira

para outubro, e que os resulta-

dos poden ser distintos. Os pro-

gramadores xa contan con orza-

mentos novos, poden programar

para todo o ano. Ainda que os

resultados da Feira tamén de-

penden da produción que haxa

cada ano. Penso que a produ-

ción do ano pasado foi bastante

mediocre, non houbo ningún es-

pectáculo que destacase, como

no 2005, onde houbo un par de

espectáculos moi bos e nos que,

por fin, as compañías galegas se

a n i m a ron con producións de

gran formato... Penso que o ano

pasado houbo un baixón na cali-

dade.

Despois a min moitas com-

pañías me recriminaron que que-

daran fóra por traermos espectá-

culos de fóra. Pero eu sempre

defendín, que os espectácuos

que eu traio nunca son de for-

mato moito máis grande que os

que se poden facer aquí, para

evitar que se dea unha compe-

tencia desigual. Podía ter traído

cousas con moitísmo máis caché

e moitísimo máis orzamento que

lle pasasen por riba a todas as

galegas... Pero cando realmente

a compañía que ven de fóra

arrasa, entón hai que pararse a

«Sempre valorei moito a iniciativa de xente nova e sen diñeiro, e que se atrevían a facer determinadas cousas.

Iso tampouco foi ben visto.»

10

pensar, facer un pouco de auto-

crítica. Tamén é certo que eu es-

collía vinte compañías galegas

de oitenta propostas, e cinco

compañías de fóra de duascen-

tas propostas... Efectivamente,

seleccionaba o mellor que vía,

pero coas mesmas condicións de

formato e de orzamento...

Volvendo aos comport a m e n-

tos dos pro g r a m a d o res. Cal é,

segundo a túa experiencia, a

d i f e renza entre o perfil habi-

tual do programador dun con-

cello galego e os foráneos?

A profesionalidade, ou se cadra

é mellor dicir a especialización.

Os programadores de fóra que

veñen son exclusivamente pro-

gramadores de teatro. Igual que

algúns programadores galegos.

Pero en moitos casos os progra-

madores son técnicos de cultura

que valen para todo. Entón non

se poden especializar en teatro,

nin programar só teatro, que é

algo que moitas compañías lles

recriminan. Dise moito «ese pro-

gramador non programa nada»;

pero é que igual esta persoa só

ten seis millóns de pesetas para

todo o ano, dos cais só pode re-

servar un millón para a progra-

mación de teatro. Os orzamen-

tos de cultura en moitos conce-

llos son lamentábeis. Moitas re-

criminacións das compañías: que

se o programador non está aten-

to a isto, que non está no seu

posto de traballo... Ao mellor

esa persoa está facendo dúas mil

cousas a un tempo, e non se po-

de ocupar de recibir a unha com-

pañía ou de ter o teatro máis

acondicionado por falta de tem-

po e de diñeiro.

Iso por defender aos progra-

madores. Tamén é certo que hai

moitísima deixadez. Hai xente

que ten ao seu cargo teatros e

auditorios que están caendo, e

miran para outro lado. Cando

acompaño ao CDG nas súas xi-

ras vexo en que condicións están

os teatros. Chegar a un sítio e

que os de carga e descarga se-

xan os de protección civil, que se

tión cultural. Despois hai comu-

nidades que están coma nós.

En Andalucía, ademáis, están

conseguindo ter os teatros en

condicións. Por parte da Junta

están facendo un esforzo moi

importante. O Igaem está empe-

zando a facelo. Desde o ano pa-

sado hai subvencións para o

equipamento de espazos escéni-

cos. Outra cousa é como se ten

que facer ese seguimento. De

nada vale dar cartos para equi-

par un teatro se despois volve

pasar o mesmo, que ninguén no

teatro sabe cambiar unha lente,

ou o que é un dímer. Pero creo

que se están dando bos pasos

nese sentido. Agora falta o paso

de formar.

En canto á grande preocupa-

ción dos últimos tempos, a

creación de público, que pa-

pel pode xogar a Feira?

Nunca estivo entre os seus ob-

xectivos. É a diferenza entre fes-

tivais e feiras. Ademais, nós non

podíamos ter máis público do

que tíñamos, porque tíñamos

tres espazos escénicos onde o

máis grande era a Sala Yago que

tiña 200 butacas. A Galán tiña

100 e a Nasa 150. Só cos pro-

gramadores enchíamos. Non po-

díamos ofertar eses espectáculos

puidese expresar a súa opinión

a través doutros mecanismos,

para que os pro g r a m a d o res pui-

desen tomalo como re f e re n c i a .

Iso tamén foi mal visto por al-

gunha compañía, porque impli-

caba expoñerse a unha vota-

c i ó n .

A impresión que me está dan-

do ao falar contigo, é de con-

fusión de obxectivos. Por un-

ha banda van os dos progra-

madores e por outra os das

compañías...

A Feira é un proxecto moi difícil.

Eu estoulle moi agradecido ao

Igaem porque profesionalmente

crecín moito grazas a dirixir a Fei-

ra. Viña de Ferrol, de programar

durante catro anos, nunhas con-

dicións malísimas porque non ti-

ñamos teatro, aínda non abrira o

Jofre... Traballar na Feira permi-

tiume traballar con xente moi

boa, e ter liberdade para progra-

mar. Pero é verdade que é unha

responsabilidade moi desagrade-

cida. Nunca vas ter contentos a

todos: os programadores recri-

mínanche que a Feira é mala,

«como imos programar isto?»; e

as compañías sempre teñen al-

gunha queixa. Aínda que estean

seleccionadas, non lles gusta o

espazo nin o horario que lles to-

cou... Eu penso que por parte

das compañías principalmente

falta autocrítica. Estou un pouco

canso de que as compañías criti-

quen a Administración, o Igaem,

o CDG, a Feira... Hai un debate

sobre todo, principalmente nos

bares, pero nunca hai un debate

sobre a creación. Non se está fa-

lando de que é o que estamos

facendo, e por que cada vez hai

menos público. Mentres non se

dea esa autocrítica...

E creo que respecto á Feira

hai un problema de deixadez

por parte das compañías, que

non entenden ben o que é. Non

entendían que lles pagásemos

un 75% do caché. Para eles era

un bolo máis. Pro p ú ñ a m o s l l e s

que, á parte da súa re p re s e n t a-

ción, tivesen unha persoa pre-

sente na Feira durante toda a

semana, xunto dos pro g r a m a-

d o res, e non querían: «Eu veño

facer o meu bolo, ti págasme e

eu marcho». Iso é non saber o

á cidade, era meterse en proble-

mas.

Pero para os programadores

podería servir como baremo

ver o comportamento do pú-

blico diante dos espectáculos,

podía ser interesante que

compartisen butaca con es-

pectadores da rúa...

Faciamolo no Salón Te a t ro e no

Te a t ro Principal, nos outros es-

pazos era imposíbel. De feito era

unha reivindicación de moitas

compañías, porque para elas su-

puña moita presión ter só pro-

g r a m a d o res na platea. Pedían-

nos que deixásemos entrar a ou-

t ro tipo de público. Pero tam-

pouco podías deixar fóra aos

p rofesionais. Por iso non nos

p ropuxemos difundir máis a Fei-

ra. Estábamos limitados para

medrar a nivel público.

Eu sei o que é a soidade do

p rogramador; non saber se es-

tás facendo ben ou mal as cou-

sas, se acertas contratando esta

compañía ou non, e poder con-

sensuar co público sempre é in-

t e resante. No segundo ano

[2005] creamos uns premios: un

do xurado e outro do público. A

idea era que en anos seguintes,

á parte do premio, o público

hai un accidente te deixan tira-

do... As condicións de traballo

son moi malas.

Falta máis profesionalización

entre os programadores, e so-

bretodo faltan proxectos cultu-

rais nos concellos. Eu coñezo

bastante ben as realidades cata-

lana e andaluza e vexo como es-

tán formados os técnicos. E aquí

fáltanos moita formación. A

maioría é xente que ven da ani-

mación socio cultural, manexan

conceptos de hai case trinta

anos. En Catalunya empezouse a

falar de xestión cultural hai trinta

anos, e aquí hai dez anos, como

moito. E hai moitos vicios adqui-

ridos dos antigos animadores so-

cioculturais que non son quen

de reconvertirse en xestores, que

son dous conceptos próximos

mais totalmente distintos. Desde

a Deputación da Coruña xa le-

van dous ou tres anos cun plan

de formación, Interea, que polas

últimas noticias que teño está

medio parado; bastantes progra-

madores da provincia estiveron

facendo eses cursos. Eu formei-

me fóra, fixen un máster de xes-

tión cultural en Madrid. En An-

dalucía cónstame que hai máis

formación, e en Catalunya, que

foi onde naceu todo isto da xes-

E N P O R T A D A

«...Se unha compañía como Sarabela non ven á Feira poucohabían variar as súas vendas. Porque xa ten un mercado, xa haixente que vai apostar por eles sen ver o espectáculo, entón non

hai ningunha variación.»

que é a Feira. Actuar diante de

cento cincuenta pro g r a m a d o-

res, potenciais merc a d o res do

espectáculo, obrígate a asumir

uns riscos e xustifica que teñas

que rebaixar o caché. Pero non

valoraban o esforzo que supuña

traer a todos aqueles pro g r a m a-

d o res.

E a proxección internacional

tal vez non é un dos obxecti-

vos primordiais das compañí-

as galegas...

É unha decisión deles. Creo que

hai compañías que están ao nivel

de compañías de fóra, e podían

saír perfectamente de Galiza.

Depende moito do proxecto em-

presarial que teña cada compa-

ñía. A algunhas non lles interesa,

e eu enténdoo, facer unha ver-

sión en castelán para facer dous

bolos en Murcia. Ou conseguen

unha xira en condicións, ou non

interesa... Eu estou convencido

de que unha saída é Portugal. De

«Falta máis profesionalización entre os programadores, e sobretodo faltan proxectos culturais nos concellos. Aquí

fáltanos moita formación. (...) E hai moitos vicios adquiridos dos antigos animadores socioculturais que non son

quen de reconvertirse en xestores».

11

E N P O R T A D A

feito, na Feira do ano pasado

chegouse a un acordo co Institu-

to Camões para que trouxesen

unha compañía portuguesa, e na

programación do Salón Teatro

tamén estamos traendo espectá-

culos portugueses, por outro

convenio co mesmo Instituto. A

intención daquí en diante é posi-

bilitar que as compañías galegas

viaxen a festivais e teatros de

Portugal. E penso que na Feira

deste ano tamén se vai mirar

moito cara a Lusofonía, véxoo

positivo. Tamén son un pouco

escéptico, porque moitos pro-

gramadores son reacios aos es-

pectáculos en portugués: «o

meu público non vai entender».

Pero é que ademais de en Portu-

gal, no Brasil e en Cabo Verde

estánse facendo cousas moi sor-

p rendentes. Temos moito que

aprender.

Explícanos o teu proxecto ac-

tual como programador do

Salón Teatro.

Eu deixo de traballar o 30 de xu-

ño. É algo normal entre os xesto-

res culturais. Presentas un pro x e c-

to, apróvancho, lévalo a cabo e

cando rematas emprendes outro

n o u t ro sitio. Ademais, eu son un

xestor un pouco atípico, porq u e

non quero ser funcionario, quero

ter a liberdade de poder estar ho-

xe aquí e mañá onde queira, con

quen queira, dentro dos que me

chamen, claro. Hai momentos

que se acaban e tamén hai que

descansar un pouco.

Este ano estiven coa progra-

mación do Salón Teatro. O noso

obxectivo non era conseguir

moito público o primeiro ano,

senón situarnos dentro dos espa-

zos escénicos de Santiago como

un espazo máis, de programa-

ción de calidade e estábel; e creo

que o conseguimos. Estou pe-

chando o ano e programamos

case 140 días; case 240 de en-

saios e montaxes, asi que con-

tando co descanso estival isto

significa un 70% de actividade

da sala, e rondando un 50% de

ocupación. Para o primeiro ano

os obxectivos están máis que

cumpridos.

E cales foron os criterios de

programación?

Estritamente de calidade. Tendo

en conta que somos o teatro da

Consellaría, tíñamos un orz a-

mento que nos permitía traer

cousas que outros teatros non

podían asumir. Entón intentamos

seleccionar moito o tipo de es-

pectáculos que traíamos con ese

criterio, intentando tamén ser

s i n g u l a res, difere n c i a rnos dos

outros espazos da cidade, buscar

o noso propio camiño sen pisar

as programacións dos outros es-

pazos. Coa desaparición da Ga-

lán, nós empezamos a incluír

bastante danza. E despois inten-

tar ser re f e rencia en Galiza

dunha programación que non

vai a outros espazos. Este primei-

ro ano foi un intento, estamos

contentos. Eu marcho agora pe-

ro deixei meio deseñado o pro-

xecto para o ano que vén. Cristi-

na Domínguez e eu estábamos

p e rfectamente coordenados, e

aceitei levar o Salón Teatro can-

do deixei a Feira, propúxomo ela,

porque os nosos criterios estéti-

cos eran moi semellantes. Así

que imaxino que continuará na

mesma liña deste ano, coa axu-

da doutro programador. Pero a

idea de programar no Salón foi

súa. Ela é a responsábel de todo

o que houbo aquí este ano, so-

bretodo para ben.

Como ves o proxecto do

CDG?

Ben. A min paréceme que era

unha das únicas maneiras viábeis

para facelo. O CDG estivo moi

pechado, durante moitos anos,

estaba moi apartado da profi-

sión. Eu penso que Cristina, en

cambio, non é nada individualis-

ta; ela quere ter aí un consello

re c t o r, está montando o seu

equipo... As producións deste

ano creo que funcionaron, para

o que ela quería, e creo que as

do ano que vén tamén poden

funcionar. Hai un esforzo en dis-

tribuír, en chegar a máis sitios,

con máis días de función en ca-

da praza... Espero que o ano que

vén os espectáculos do Centro

teñan máis estabilidade nas cida-

des. Eu creo que se están facen-

do ben as cousas. Moita xente

descalificou o seu proxecto des-

de o principio, e deberían deixar-

lle un pouco de tempo. É lexíti-

mo deixar traballar un par de

temporadas con tranquilidade e

con apoio. E no Igaem tamén

acaban de facer unha restrutura-

ción da Rede e creo que non é

xusto que se empece a cuestio-

nar xa ese cambio, que se fixo co

consenso de toda a profesión.

Vamos ver o que pasa, e dentro

de dous ou tres anos xa mirare-

mos se vai ou non vai. ■

12

O catálogo de posibilidades expándese, é infinito.

Cal foi a primeira das experiencias? ❚ Femenino o La

chica de la película. Mesturo ficción, realidade, realida-

de… Trátase de personaxe, e da Reconstrución do ob-

xecto desexo.

Que é o que propos con Experiencias…? ❚ O título

indica máis toda a complexidade entre o cliente, o des-

coñecido e eu... A realidade mesturada coa ficción. Sa-

írse de un mesmo. Inventar e entrenar as posibilades

contemporáneas no día a día.

Como se desenvolven estas performances? ❚ O

proceso para construír a túa performance persoal co-

menza de maneira simple. Escollemos unha experiencia

adaptada ao descoñecido, e realizo un cuestionario vía

internet, tamén propoño conversas vía telefónica. Un-

ha cita co notario, ensaios, e realizamos a experiencia.

Que achega de novo esta serie de traballos? ❚ Nes-

te percorrido facendo espectáculos escénicos, Expe-

riencias... permite traballar cun cliente que é á vez pú-

blico e co-autor.

Mantés un discurso común ao longo dos teus tra-

ballos. Onde estás como creadora? ❚ Basicamente,

traballando. Sacando material con pico e pá, ás veces,

e outras de xeito máis lúdico. Hai que estar esperta...

Que ten por dicir —por berrar— Sonia Gómez? ❚

Imaxino que outras partes da biografía que estou pou-

co a pouco escribindo.

Cal é a conexión de Egomotion, a primeira trilo-

xía, con Natural2? ❚ Ah! Que divertido, nunca o pen-

sara. Pero contéstoche co título dunha canción de Julio

Iglesias: De niña a mujer…

Mesturas as disciplinas en cada traballo... ❚ É máis

divertido e san para min traballar con xente cercana e

intercambiar vivencias a través das distintas disciplinas.

En realidade son bastante zoupona, por exemplo coa

tecnoloxía. Pero por outro lado dáme pena perder a

posibilidade de facer cousas que imaxino polo simple

feito de non saber facelas, así é que chamo a outros

colaboradores para que me boten unha man.

Estudas danza no Institut del Teatre de Barcelona

e tamén te formas no Performing Arts Research

and Training Studios. Cando te propós apostar por

outras disciplinas? ❚ Durante cinco anos de estudos

practiquei todas as técnicas de danza contemporánea

do momento con moito aínco e sen obter grandes re-

sultados. Despois din uns cantos saltos e mantí-

venme esperta e hai catro anos empecei a

pensar e a escribir.

Algunhas das túas obras son máis pezas de gale-

ría de arte. Precisas reinventar cada día o teu es-

pazo escénico? ❚ Por suposto. Sobretodo gosto de ver

o público perto e de vez en cando falarlles todo o ti a

ti da peza que o cliente, espectador, estea disposto a

compartir.

Falas te ti, das túas experiencias e da túa vida. No

último traballo incorporas o masculino. Era xa ne-

cesario? ❚ Si. O masculino. En realidade é unha das ba-

ses das pezas escénicas. A curiosidade polo home e as

súas debilidades.

«Las Vicente matan

a los hombres»? ❚ Isto dicíao a miña avoa sobre as mu-

l l e res da nosa familia. É unha frase que escoitei moito

na infancia, período no que case non tíñamos contacto

con homes… Un acto de La casa de Bern a rda Alba, p e-

ro todas en bragas princesa…

Túa nai en Egomotion é unha revelación. Cal é o

seguinte proxecto de «Las Vicente»? ❚ Hai unha

idea moi vaga de facer un espectáculo novo, non me

adianto. Desde o anterior traballo, Egomotion, decidi-

mos que traballaríamos xuntas. No proceso de creación

da peza, as viaxes e pasar tanto tempo xuntas foi unha

experiencia francamente interesante.

Unha imaxe, unha imaxe unha imaxe… Cando ve-

mos os teus traballos hai algo hiperreal. Existe un

proceso de metamorfose? ❚ Un pouco, pero facendo

ver que non, jejeje, pero BERRANDO para conseguilo.

«Me gustan tus huesos, tu alma y tu cerebro». Un

obxecto de desexo, un suxeito que desexa ou vi-

ceversa, ou todo a un tempo? ❚ Todo a un tempo e

con faíscas.

Vimos a primeira parte de Natural II na NASA, can-

do volves? ❚ Perdón, non teño as coordenadas. Envia-

rei noticias sobre Experiencias con desconocidos.

Un día nunha hora concreta vostede poderá en-

trar na vida doutra persoa que vostede descoñe-

ce. Non é unha persoa calquera, é unha ar-

tista que vai traballar para vostede cun-

has regras que ela propón e que voste-

de segue e improvisa tendo en conta as si-

tuacións. Bondage, disiplina, dominación

e submisión ao vivo. Alguén se resiste? ■

E N T R E V I S T A

Traballaches con General Elèctrica, La Carnicería

Teatro e La Fura dels Baus, escollécheste a ti mes-

ma… ❚ Resposta autobiográfica (coma os espectácu-

los): Sempre me gustou moito facer as cousas soa.

Cal é o papel das tecnoloxías nos teus espectácu-

los? ❚ Hai situacións de ficción que só se poden crear

con imaxes xa rexistradas.

A tecnoloxía é unha compañeira na ficción. É en

Natural 2 onde queda máis clara a multiplicidade

de lecturas das túas propostas? ❚ Pode ser. En N2

quería que pasase algo grande ou pequeno cada tres

minutos e tiña moitas ganas de explotar en escena bai-

lando e establecer unha relación directa co público de

vez en cando, como saltándome o guión e volvendo a

el. Natural 2 estreouse no Festival Escena Contemporá-

nea, alí estábamos en Arco, rodeados de xente que pa-

saba e pasaba sen parar. Pode ser.

Searchingfore x p e r i e n c i a sa l t e r n a t i v a sc o nd e s c o ñ e c i d o s Unha muller encapsulada nun

corpo atlético. Un arrabato de poder do

feminino/humano. Unha lectora que

crea conversas adaptadas ao perfil do

usuario. Unha moza que provoca situacións

pintorescas. «La chica de la película». Unha

elegant gogó. Sonia, de La Sénia, máis súa nai

degustan os produtos típicos da rexión e

falan de intimidades e de Sophie Calle. Un día

de shopping ben chic ben específico por

Barcelona co propio obxecto de desexo.

Chegamos a crer que non habería

candidatos, pero o proxecto «Experiencias

con Desconocidos», a segunda parte da

triloxía «Natural2» está en marcha. Sitúa a

Sonia Gómez, blogger de P.U.T.A por un teatro

amateur, coma unha artista que electriza as

posiblidades contemporáneas do día a día.

Sonia Gómez presentou na Galiza unha serie de performances dentro de Natural2. Bondage,

disciplina, dominación e submisión ao vivo.

Por Andrea Olmedo

13

Ocronista da cidade recíbenos.

Está sentado na súa mesa

chea de libros, no medio da

nada. Leva un sombre i ro ,

chaleque, e escribe nun folio

que parece interminable. Mí-

rame e segue coa súa tarefa, a curiosi-

dade faime mirar a folla que di «leva

os zapatos vermellos e sorrí»; dirixo a

vista aos meus zapatos, vermellos, e

sen poder evitalo sorrío máis. «Sorrí

máis», sigo sorrindo; «sorrí máis máis máis». Indícame sen palabras, só coa picardía

dos seus ollos, que podo sentar ao seu lado, e así empeza a nosa viaxe. O teatro dos

sentidos proponlle ao público transformarse en viaxeiro para ser o protagonista da

súa propia experiencia creativa viaxando por un labirinto.

A través do papel o historiador indícanos que debemos continuar e aparece dian-

te un coche verde cos cristais cubertos, a porta ábrese, o interior está cheo de ma-

pas, postais... O coche móvese, pero non vexo ao condutor, só escoito a radio e ob-

servo o espazo. De repente nótome observada por unha mirada sutil e sedutora re-

flexada no retrovisor. O actor en realidade é un habitante, unha personaxe que non

o conta todo e niso reside a súa riqueza. Dá credibilidade ao traballo coa verdade

sempre presente, está cheo de matices, ten unha historia propia (o subtexto do ac-

tor) e móstrase tremendamente xeneroso e humilde ofrecendo a posibilidade de via-

xar polo seu espazo. O condutor convídame a caramelos e ábreme a porta do coche;

e na saída vexo ao lonxe una arañeira de fíos que invade o espazo. Achégome e cru-

zo entre os fíos ata chegar ao final, onde hai unha muller con roupas brancas que se-

gue tecendo máis e máis. Eses fíos son os que unen ás persoas, que constrúen as no-

sas relacións día a día, momento a momento. O habitante de cada espazo escolle os

elementos axeitados para cada momento, lembrando sempre que cada obxecto ten

memoria e nos vai contar historias. Por isto só elixe aquelo que realmente lle resulta

imprescindible. A muller dos fíos móstranos os camiños que podemos coller, e men-

tres o percorro doume conta de como todos están xogando coa miña curiosidade, fa-

cendo así que non perda a expectativa polo labirinto. Xa estou na entrada do Polvo-

rí, onde empezamos a crear este labirinto coas cidades invisibles de Italo Calvino.

outro lugar. Os habitantes constrúen

as cámaras a partir da experimenta-

ción física, saír da cabeza, falar con to-

do o corpo. O corpo non esquece, so-

bretodo se lle deixamos recordar. O

novo espazo que está cheo de caixas

brancas e teas brancas que cubren o

teito e as paredes, incrible. Xogo con

ela e ela comigo, agóchase, xogamos

moi seriamente como se fósemos ne-

nas e de repente aparecen nas miñas

mans uns zapatos pequenos, emociónome, doume conta de que «a cidade que bus-

co foise co tempo». Subo nunha caixa e fanme pechar os ollos, móvenme para atrás

e cando os abro teño unas escaleiras diante que me levan a una cámara escura. Un-

ha gran cama que ocupa todo o espazo é o seu habitante. Encántame. Él arróupa-

me, cóidame, cóntame un conto e xoga cos meus soños. Non sei se soño esperta ou

esperto mentres soño, creando así un equilibrio perfecto entre a instalación plástica

e a acción teatral. Saio da súa cámara e atopo un corredor lonxe coa luz e a escuri-

dade esculpidas, vou avanzando até chegar á outra cámara e cando abro as cortinas

contemplo un mar de palabras. Polo chan, polas paredes, no chapeu da muller que

habita ese espazo. Amósame cómo as cidades están feitas por nós mesmos e o si-

lencio. O silencio que o invade todo porque está cheo e que o son só ten valor can-

do é máis elocuente que o silencio. Cando saio do Polvorí sinto a mesma voz do mu-

ro indícadome que mire a través dun tixolo. Vexo a cidade de Barcelona e una mu-

ller sentada nunha cadeira morada mirado para ela, déitome, son eu. É o meu espa-

zo neste labirinto. Pasei tantas horas habitando este espazo, observando un lugar,

que me transporto conmovida e amósoo. Teño a teteira o meu lado para invitar aos

viaxeiros a que ulan os aromas, que perciban sensacións, recordos. Escoito os pasos,

é o meu primeiro viaxeiro, ofrézolle o coxín e senta ao meu lado. Escoito, sen cortar

os seus pensamentos, mirando xuntos unha Barcelona tan incrible, converténdonos

así nun só, comprendendo que as cidades somos nós mesmos e deixando a historia

aberta. Menos é máis.

Todo iso empeza hai uns cantos anos en Colombia. Un neno chamado Enrique

Vargas miraba o río desde a xanela da súa habitación, e soñaba con chegar até a au-

A primera vez que cheguei era un día de moita choiva en Barcelona. Collín o

autobús, cando baixei empezaron os lóstregos e os tronos, non levaba paraugas e

nunca visitara esa parte da cidade. Camiñaba sen atopar a ninguén e empezaba a

estar enchoupada. Por fin unha enorme casa de pedra, o Polvorí, no cumio da mon-

taña de Montjuic. Parecíame incrible que eses espazos aínda foran posibles. Chamei

ao timbre, pero non podía cruzar a porta porque a auga rodeaba o lugar. Volvín pa-

ra atrás co meu corpo empapado pero sentindo que atopara un sitio moi especial,

m á x i c o .

Una voz que está lonxe enriba dun muro, pero parece que me murmura na ore-

lla, anúnciame que cheguei ás portas da cidade e que debo cruzalas. Avanzo até a

seguinte porta, unha tea branca, onde unha caixa se aburre no chan, e de golpe...

Pum! Abriuse, saíndo dela una rapaciña que me invita a entrar con ela e cruzar para

ga voando. Para ir ao río deslizábase pola súa fiestra e cruzaba unha selva de café.

Nas pólas daquelas plantas deixaba xogos, contos... Creando así os primeiros labirin-

tos para os nenos que pasaran por alí. Anos despois este neno descobre nos recor-

dos daquelas follas da infancia unha linguaxe nova para contar, vivir, para abrir a ima-

xinación, a creatividade, e como non os sentidos...

Nada é o que parece, só o esencial é invisible aos ollos. ■

■ www.teatrodelossentidos.com

OTEATRODOSSENTIDOSeascidadesinvisibles

C R Ó N I C A

Por Sherezade Bardají

14

1. No tren/ hora meiga: Vou no

tren, póñame un café, con leite,

si, grande. Intento tomar notas

enriba da barra do coche-bar. As

notas do retornado. Viaxamos

rumbo a Ghalisia… Escoita, és

aquel tipo que está diante dunha

folla chea de anotacións, estás a

piques de pasar de fase, xa o ves,

despois destas montañas e dos

lagos entrarás en Ghalisia, esta-

rás de volta, é claro. Quero dicir,

segues tendo que viaxar, cami-

ñar ata onde sexa preciso para

que sigan pasando cousas, pero

cando as cousas rematan retor-

nas, rachou o meigallo, tes unha

casa que está ao norte, á esquer-

da, ningún problema, meu, un

lugar onde remata todo.

—Que escrebes?

—…

—En que estarás pensando

meu, tantas notas!

2. Edificio institucional/ int.día: Estamos sentados diante do

Había unha ver un dra-

maturgo galego que es-

cribiu unha peza de te-

atro en galego. A peza

foi dirixida por un direc-

tor galego, interpretada

por actrices e actores galegos,

iluminada por iluminadores gale-

gos, escenografiada por escenó-

grafos galegos, musicada por

músicos galegos e producida e

subvencionada por produtores e

subvencionadores galegos.

A peza foi promocionada por

promocionadores galegos e di-

fundida por medios de difusión

galegos.

A peza foi estreada nun tea-

tro galego cheo de público (na

súa maioría) galego.

reloce (?). Pero xa digo, non o di-

go, consigo, conseguimos non

quedar no páramo das confron-

tacións, recelos, frustracións, bu-

racos negros, simas abisais, e

tras un bo anaco, moita concen-

tración, declaracións mutuas de

mimo e coidado, o poli bo e nós

comenzamos a comunicarn o s ,

chegamos á entelequia, isto é in-

crible, realmente inaudito, de ve-

ras, estamos a facer historia, mi-

ra, os pelos erizados, comunicá-

monos, mesmo co poli malo,

que en realidade non é tan ma-

lo, representa o seu papel, qué

carallo, coma nós, diante do seu

ser humano, pero el quérenos,

coma nós o necesitamos, coma

nós o amamos, non minto, xuro

que é verdade, é certo que non

minto, son moi emotivo iso sí, é

o que pasa, a miña nai dicía que

demasiado, pero coma escarpias

digo, é un feito, completamente

de punta, será posible? Porque é

excitante falar en prata, sen me-

do, ese milagre, conseguir con-

fluir coas nosas historias respec-

tivas nun mesmo punto que di

que si, que é verdade, que a bo-

tella estivo pechada durante du-

cias de anos e que por fin foi

desrollada, isto é o bo, estamos

dacordo, claro que sí, mais que

bo, necesario, diría eu, impres-

dutores galegos e representada

en moitos teatros e auditorios da

xeografía española cheos de pú-

blico (na súa maioría) español.

A peza xirou durante varios

anos con bastante éxito entre o

público e aceptable éxito entre a

crítica.

E por fin, un día, un domin-

go ás oito e media, nun teatro

asturiano, a peza foi representa-

da por última vez, e tódolos

componentes da equipa artística

e da equipa artística comezaron

novos proxectos.

E así remata este conto que

non funciona porque non ten

conflito, e polo tanto resulta pla-

no, aburrido, soso, ñoño e ca-

rente de interese dramático. Que

Ghalisia saíu á superficie, rema-

tou a idade media, a idade dos

submundos, e un novo aire bule,

desbocado e libre, osixenado,

desenfadado e enchido de para-

doxas que buscan desinhibirse,

soltar o pelo, mesmo contradicir-

se, será posible aprehendelo?,

eu que sei, facer «cuéntame lo

que pasó» sin que Galiza, a dos

mil nomes, pareza os mundos de

Yupie?, que os caciques na fic-

ción de época aparezan falando

en castellano para credibilidade

da historia?, que se represente a

Valle Inclán na súa versión orixi-

nal? Dramatizar as nosas incri-

bles, portentosas polémicas, no

canto de buscar o noso ideal de

estilo noutras latitudes? que os

mozos ao namorarse falen en

galego, digo namorarse, espon-

taneamente e sen proclamas?,

Que sei eu, tantas cousas…

Agardo que triunfe ese aire, creo

que eles tamén, con matices, iso

sí, benditos matices que nos

multipliquen, non nos ceguen,

falo comigo agora, moi baixiño,

coma se rezase, espero que sexa

verdade, que remate dunha vez

o secuestro da arte nas mans da

política, os desaires, as feridas no

tempo, e que algún día, dunha

santa vez, a cultura por fin non

sexa patrimonio de ninguén.■

A peza foi criticada e/ou co-

mentada por críticos e/ou co-

mentadores galegos e distribui-

da por distribuidores galegos.

A peza foi programada por

programadores galegos e moitos

teatros e auditorios galegos che-

os de público (na súa maioría)

galego.

A peza foi seleccionada para

ser representada na Feira de tea-

tro de Galicia, onde foi vista por

programadores asturianos, cán-

tabros, castelán-leoneses, caste-

lán-manchegos, canarios, cata-

láns, vascos, extremeños, anda-

luces, rioxanos, valencians, mur-

cianos, madrileños, aragoneses e

baleares.

A peza foi traducida por tra-

O P I N I Ó N

Dramaturgo non é (necesariamente)

un insulto

Por José Prieto

Estigmas do Retornado

Por O Retornado

podemos facer? Coloquémoslle

un conflito.

Por exemplo, se de partida

rescribimos a primeira frase e co-

mezamos o conto dicindo que

«Había unha vez un dramaturgo

galego que escribiu unha peza

de teatro en galego que era moi

mala, moi mala, moi mala...» a

historia cambiaría radicalmente,

pero pode que nos interese maís

colocar o conflito noutro punto

da narración. Velaiquí algúns

exemplos dos múltiples exem-

plos posibles.

A peza non está mal pero o

director é malo e o elenco regu-

lar. A equipa artística é boa pero

falla a parte técnica. O proxecto

semella interesante pero non hai

p rodutor nin subvencionador

que produza ou subvencione.

Hai produtor pero non hai pro-

moción. Hai produtor pero non

hai difusión. Hai produtor pero

non hai distribución. Hai produ-

tor pero non hai público. Hai pú-

blico, e ao público gústalle, pero

á crítica non. Á crítica gústalle

pero ao público non. Os progra-

madores, polas razóns que sexa,

non a programan. A peza non é

seleccionada para participar na

Feira de teatro de Galicia. A peza

é representada na Feira de teatro

de Galicia pero na Feira non hai

programadores vascos, nin ara-

goneses, nin canarios, nin de

ningún sitio. A peza só ten dez

funcións durante todo un ano, o

elenco ten que buscar outras op-

cións de supervivencia, comezan

as disensións internas... etcétera,

etcétera, etcétera, etcétera... ate

o infinito e máis alá...

En fin, que cada quen colo-

que o conflito onde lle pareza

máis oportuno, porque, como

adoito decirlle ás veces aos meus

alumnos, o que para a vida real é

unha putada, resulta que ao fin

é o que funciona dramaticamen-

te. E nós, os teatreiriños e entor-

nos varios, andamos sobrados de

elementos dramáticos. Non se

chora, é o que hai. ■

tarde e achegará o seu para que

a reunión constitúa un encontro

operativo, pero nestes primeiros

momentos temo o pior, vaime

soltar, deus, vainos soltar o que

xa sabemos, que existe un siste-

ma de subvencións (e o seu co-

rrespondente sistema de pun-

tuación para que lle dean a par-

te que corresponde a quen co-

rresponde, accidentes os xustos),

que son menos de cincuenta os

que programan e hai que coñe-

celos, xa, que… Non, non, non,

un momento, perdoa, non que-

remos cartos, non vimos por iso;

iso é o que di C. que está comi-

go, hostia, a estratexia gústame,

non sei se tería collóns para sus-

cribila ata os restos, pero agora

mesmo é verdade, nós trouxe-

mos o noso —baleiramos os pe-

tos— estamos co cu ao aire- pe-

ro co material creativo preparado

e listo, articulado, nese sentido

non queremos nada, xa temos

en pé o chiringuito, a nave está

recibimos ( para calcular as posi-

bilidades de permanecer a flote,

medir o risco, dominar o medo),

é dicir, necesitamos que nos pre-

cisedes a información que as ins-

titucións puxeron en órbita, que-

remos saber se é verdade real-

mente que a porta está aberta

(?); ou se pola contra o medio te-

atral, por exemplo, si, iso é, vou-

no dicir, non, non, mellor non,

ainda non, non o digas, non o

digas!, pero é o que estou pen-

sando; ou se pola contra o me-

dio teatral realmente é o que se-

mella: unha fortaleza infranque-

able na que resulta case imposi-

ble introducirse en termos de

axudas a produción, ainda que

agora non queremos iso, xa di-

go, percorridos en termos de dis-

tribución si, iso si queremos, in-

tercambios, colaboración, recep-

tores, cómplices se os houbese,

mesmo institucionais, onde es-

tán? Enfin: Se o material creativo

se ve sometido a unha política

mais proteccionista que a da in-

dustria americana ou se pola

contra hai ouro en todo o que

en porto e a piques de iniciar a

marcha, quero dicir, só quere-

mos saber se é certo o sinal que

tipo que «corta o bacallao», o

que nos recibíu o outro día non

está, chegará uns minutos mais

cindible: Temos o privilexio, ami-

gos, de vivir nun momento da

historia onde todo é posible,

Unhasdecaloutrasdearea

C o n t oq u en o nfunciona p o rq u en o nt e nc o n f l i t o

15

era que cada Concello de Ferrol-

terra organizara un mes de tea-

tro coa participación dos Grupos

da Comarca. Segundo aquela

idea, cada concello contrataría

unha actuación a cada un dos

grupos afeccionados de Ferrolte-

rra, de xeito que cada grupo fa-

ría un mínimo de oito actua-

cións. Desta maneira fomentarí-

ase a montaxe de obras tea-

trais.evitando que pase o habi-

tual: grupos que montan unha

obra e despois non fan mais que

dúas ou tres actuacións; unhas

por intercambios, nas que non

lles da nin para os gastos de

montaxe, e algunha, poucas, po-

los Circuítos da Deputación. A

posibilidade de representar máis

veces unha obra é o mellor xeito

de compensar os esforzos de en-

saiar durante 7 ou 8 meses a

xentes que fan teatro por afec-

ción e que despois de vir do seu

traballo de 8 horas, adican o seu

tempo libre a practicar esta Arte

da que os que facemos teatro

nos sentimos tan orgullosos. ❚

Manuel Basoa Vizoso, actor, dirixe a numero-

sos grupos de teatro de Ferrolterra.

no que Luís G. Ramos está a fa-

cer moi boa labor, creando inclu-

so dous ou tres grupos de Teatro,

a Asociación de Veciños de Li-

modre, a Asociación de Veciños

de Meirás, a Asociación de Veci-

ños do Ensanche, a Sociedade

Amigos da Paisaxe Galega de O

Seixo e moitas mais que non qui-

xera esquecer, dada a súa impor-

tancia para o desenvolvemento

do teatro na comarca.

Unha comarca con tradición tea-

tral | Na vila de Mugardos fíxose

teatro desde hai moitos anos.

Antes da guerra, na Pedreira, os

irmáns Romero, sobre todo An-

drés Romero, que dirixiu os rapa-

ces do Colexio Loyola. Tamén en

Redes aló polos anos 20 xa re-

presentaron pezas clásicas. Can-

do despois un mugardés, Agus-

tín Iserne foi vivir a Redes, orga-

nizou unha serie de representa-

cións teatrais. En Barallobre, Don

Elías, o crego, fixo así mesmo te-

atro polos anos cincuenta. En Li-

modre o Sr. Ardá e despois Suso

Bello e tantos outros que estarán

na memoria de moitos dos seus

veciños.

Non podemos esquecer a la-

bor do Real Coro Toxos e Froles

no que Amor Soto, Charlón,

colexios se poña en marcha al-

gún programa de Te a t ro para

que os rapaces integren a Art e

Teatral, Arte que na miña opi-

nión debía ser obrigatoria nas

escolas, pois daríalles as rapaces

unha soltura e expre s i v i d a d e

que se aprende no escenario,

diante do espectador.

Xornadas e festivais | Hai Socie-

dades Culturais, como Amigos

da Paisaxe Galega do Seixo, que

dende o ano 1990 organiza as

Xornadas de Teatro en Galego, e

nas que durante 5 ou 6 días gru-

pos de Teatro fan as delicias da

xente e enchen o local social. No

Seixo xa se facía teatro na déca-

da dos vinte do século pasado,

con obras que dirixía o pintor Be-

llo Piñeiro, alma e vida da Socie-

dade e fundador da mesma no

ano 1927. Outro lugar onde

dende hai dez anos se está a ce-

lebrar un Mes de Teatro é en

Santa Mariña do Vilar, onde a

Asociación de Mulleres Amistad

trae grupos de distintos lugares

de Galicia que representan du-

rante catro ou cinco días ao lon-

go dun mes. Outro dos labores

importantes é o Certame Ate-

nea, que organiza o Ateneo Fe-

rrolán, e no que boa parte dos

colexios de Ferrol e comarca re-

presentan obras teatrais, nalgún

caso creadas polos propios alum-

nos e case sempre dirixidos polos

seus mestres como Angeles Seo-

ane no Instituto Concepción

Arenal; Belén Roca no Instituto

de Formación Profesional Rodol-

fo Ucha; Carlos Basoa, en varios

colexios do Concello de Fene e

tantas outras mestras e mestres.

Os grupos | Hai moitas Socieda-

des que teñen un Grupo de Tea-

tro e unha das mais importantes

neste eido é a Sociedade Agari-

mo de Sillobre, na que Andrés

Pícallo leva toda a súa vida diri-

xindo actores, primeiro en Fene e

agora en Sillobre, así mesmo en

Magalofes fan teatro dentro da

Sociedade Cultural, a Asociación

de Mujeres Amistad, as Mulleres

de Esmelle, o Real Coro Toxos e

Froles, a Sociedade A Pombiña

de Pedroso, o Grupo de Bazán

Hermida e tantos outros fixeron

do Teatro a segunda actividade

de Real Coro.

E que dicir de Quintanilla,

Masdías, Comellas, Carvalho Ca-

lero? Xa mais recentemente, das

obras que escribe Fra Molinero e

dun debuxante que comezou a

facer a súa andaina no mundo

teatral, Siro López... Moitos ac-

tores e actrices saíron desta co-

marca: Luma Gómez, Elina Lua-

ces, Mabel Ribera, Roberto Cas-

teleiro «O Caladiño», Pepe Soto,

Mos, Paula Carballeira, María

Bouzas, Lino Braxe, Deibe, Iolan-

da Muíños, Xosé Luís Prieto, Car-

los Basoa, Bonome e tantos ou-

tros que poderíamos nomear.

Dende estas liñas quero cha-

mar a atención dos concellos da

comarca. para que se decidan a

organizar algún certame ou pro-

gramación de Teatro Afecciona-

do, como fai o Concello de Fe-

rrol cos seus Domingos a Escena.

Cando no 1995 o Ateneo Ferro-

lán retomou os Xoves Teatrais

nos que participaron 16 Grupos

de Adultos e cinco de rapaces,

recordo que unha das propostas

Por outra banda, hai na

C o m a rca varios Conce-

llos e Sociedades Cultu-

rais que organizan Xor-

nadas de Te a t ro ou Me-

ses de Te a t ro. Algúns

destes Concellos, hai uns anos

non tiñan ningunha tradición te-

atral, o que significa que están

tomando conciencia da impor-

tancia do teatro para a dinami-

zación cultural dos seus cida-

dáns. Mesmo tentan que nos

Actualmente o Teatro en Ferrolterra ten unha forzaconsiderable, pois debido a unha serie de feitosimportantes, como pode ser a recuperación dos

Xoves Teatrais por parte do Ateneo Ferrolán no ano1995 e que despois retomou a Concellería de

Cultura de Ferrol; a creación dunha EscolaMunicipal de Teatro no Concello de Narón (que

agora se transformou nunha Escola paraProfesionais do Teatro), os Sábados Teatrais de

Narón, e mesmo os Domingos a Escena do Concellode Ferrol, deron unha forza inusitada aos grupos deafeccionados que van coas súas montaxes a toda a

provincia, ben nos Circuítos da Deputación ou enprogramas da Xunta como “Galicia nos sentidos”

ou “Tempo de lecer” e mesmo en certames teatraisque se fan en moitos Concellos da nosa terra.

Por Manolo Basoa Vizoso

OTEATROEN

C R Ó N I C A

«No Seixo xa se facía teatro na década dos vinte do séculopasado, con obras que dirixía o pintor Bello Piñeiro»

morias, que ben poderían substituír un día o titiriteiro

en caso de necesidade; nenos que coleccionan o reper-

torio dalgunhas compañías e que se dan conta dunha

frase que se omite ou que antes non se dicía.

A Sala, ademais de dirixirse aos nenos co programa

de títeres, centrou a atención nos adolescentes co pro-

grama «Teatro para o ensino medio», dirixido a grupos

de educación secundaria. Así, pouco a pouco, foise cre-

ando un público que recollía todos os sectores de ida-

de, e ó que se lle ofertaban multitude de propostas es-

cénicas de diversas compañías e de culturas tan dispa-

res como a galega, a finesa, a cubana, a brasileira (e a

súa música), a belga (e o seu chocolate), a inglesa, etc.

E é que pola Sala pasaron compañías de todas as

partes do mundo con percepcións do teatro moi dife-

rentes. Isto foi, sen dúbida, unha das cousas que máis

Cando me propuxeron escribir un artigo sobre a

Sala Yago para escaramuza quixen contar to-

da a actividade que alí se fixo: teatro, títeres,

concertos, debates, cine en versión orixinal

subtitulada, cursos. Quixen falar de cifras, de

número de espectadores, de número de fun-

cións. Quixen expoñer o baleiro que pode supoñer o

peche deste espazo (sobre todo, no mundo dos títeres).

Pero non me saíu nada diso. Porque aprendín a traba-

llar na Sala Yago, porque alí fixen grandes amigos, e

porque me namorei na Sala Yago. Non me saíron cifras,

só estas poucas vivencias deslabazadas.

Agora, a día 20 de xuño, a dez días do peche da Sa-

la Yago, todos nos apoiamos con frases destas presen-

tacións de power-point que os amigos, ás veces tamén

os descoñecidos, envían por e-mail: a vida é un camiño

dade que se desenvolvía era intensa. Unha semana na

Sala Yago comezaba o luns pola mañá con «Títeres pa-

ra a escola» (programa dirixido a centros de educación

de infantil e primaria), función que se repetía o martes

á mañá; e o mércores e o xoves, tamén pola mañá, fun-

ción de «Teatro para o ensino medio» (programa de te-

atro dirixido a centros de ensinanza secundaria); xoves,

venres, sábado e domingo, teatro para público adulto,

e o domingo pola mañá, outra vez os títeres.

É certo que ó principio (todos son duros, seica), a

Sala non tiña público. A hora que pasaba despachando

na billeteira facíase eterna e os exercicios de visualiza-

ción positiva dirixindo a mirada cara a un viandante e

repetindo mentalmente: «ven e compra unha entrada,

ven e compra unha entrada», non funcionaban. Pero

pouco a pouco, a través da prensa, da páxina web, dos

e-mails que se enviaban cada semana coa programa-

ción, do traballo, do paso do tempo... A xente foinos

coñecendo. Agora xa temos o noso público, un públi-

co sen teatro. É certo que hai outros, o Salón Teatro, o

Teatro Principal, a Sala Nasa. Van poder seguir indo ao

teatro. Pero os nenos, onde van poder ir aos títeres?

Eles foron, sen dúbida, o noso público máis fiel e en-

tregado, levantándose impacientes cando a obra non

lles gustaba e meténdose de cheo na historia cos ollos

como pratos e a boca aberta cando a proposta conse-

guía enganchalos. Hai nenos que saben obras de me-

enriqueceu o

noso traballo,

p o rque ade-

mais de traer á

Sala unha pro-

posta escénica

d e t e rm i n a d a ,

traían unha

lingua, uns costumes, unha cultura, unha visión da vi-

da. É o que máis vou botar de menos, os cafés no Su-

so antes ou despois da función coa compañía... e as

miñas compañeiras e compañeiros. Eses cafés cheos de

risas e confesións cos que tantos amigos fixemos. Que-

do con eles, co que aprendín de todos eles. Non só no

ámbito da comunicación, tamén no da xestión e pro-

dución de espectáculos. Quedo coa axuda dos meus

compañeiros, tanto dos da Sala coma dos xornalistas

cos que me comunicaba case a diario, coas críticas que

fixeron que mellorara o meu traballo, con todo o que

aprendín dos que levaban moito tempo facendo o que

eu empezaba a desenvolver. Quedo coas risas nerviosas

cando as cousas non saían como queriamos, coas co-

pas despois dunha longa xornada que celebraban un

traballo por fin rematado. Quedo coa comunicación, co

teatro, coa vida.

Porque iso é, para min, a Sala Yago, un anaco de vi-

da que pecho planeando un corte de pelo radical e

convencéndome de que, efectivamente, o universo es-

tá todo conectado e de que as cousas pasan por algo.

Nos power-point teñen razón. Que outra cousa podo

pensar? ■ Fátima Rodríguez foi responsábel de comunicación da Sala Yago

até o seu peche.

O B I T U A R I O

TEATRO

COMUNICACIÓN

VIDA...

Asívivíneua

Por Fátima Rodríguez

cheo de etapas, este é

un ciclo que se pecha

pero ábrese outro no-

vo cheo de posibilida-

des, estamos nun

punto de inflexión pe-

ro todo vai ir ben, as

cousas non pasan

porque si, o mundo está todo conectado, hai unha ra-

zón para todo... E si, hai unha razón, que o edificio ten

uns propietarios que non nos queren aí. Todo iso da

enerxía e do mundo conectado está moi ben, pero o

día 30 temos que marchar, e a nós gústanos este sitio.

Este edificio grande e maxestuoso en pleno centro da

cidade, con ese aire señorial dos cines que reservaban

o dereito de admisión, dos cines con porteiro debida-

mente uniformado. A alfombra dourada con «Cine Ya-

go» en letras grandes e granates, as lámpadas, as vis-

tas desde as xanelas da sala de proxección, o sofá ver-

de do hall do primeiro piso ...

Empecei a traballar na Sala Yago a primeira semana

de outubro do 2002, un par de días antes de que co-

mezase o Festival Internacional de Títeres Galicreques.

Foi entón, con esa oportunidade de ver espectáculos de

títeres de tan diversos estilos, cando comecei a intere-

sarme polos monicreques. Recordo as ceas do Festival

como un momento case máxico, cinco idiomas distin-

tos nunha mesa e entendiámonos todos (aparente-

mente, pois vai ti saber os malentendidos que xurdiron

sen nós nos decatar). A música, o baile, as conversas,

as aprendizaxes: hai grandes historias que, ordenada-

mente, caben nunha maleta. Como todos os persona-

xes, os de trapo e os outros.

O Galicreques rematou e a Sala quedou un pouco

máis tranquila, aínda que non moito, xa que a activi-

salayago16