1. HERRI ETA HIZKUNTZEN EKOLOGIA, EUSKARATIKAmaia Antero 2008ko azaroa 1

2. SarreraSarreraHizkuntza jarrerakHizkuntzen Teoria SozialaHizkuntza Ekologia Helburu NagusiaHelburu NagusiaEuskaraEgoera minorizatuan dagoen hizkuntza batekiko jarreretan zergatik eta nola eragin aztertzea 2 3. Zergatik eragin jarreretan? Zergatik eragin jarreretan? Hizkuntza asimilatzaileak jakitea beharrezkotzat jotzen delako orohar, baina ez ordea, euskara bezalako hizkuntza gutxituak. Hizkuntza-ohiturak erraz aldatzen direlako erdal hiztunen battartean sartzen denean. Gutxiagotasun konplexutik geure hizkuntza gutxietsi egitendugulako hainbat egoera eta funtziotarako. 3 4. Zergatik eragin jarreretan?Zergatik eragin jarreretan? Bere hizkuntzarekiko aurreiritzi negatiboakdituzten hiztunak daudelako. Hizkuntza ikasi edota erabiltzeko intereshandirik ez duen haur eta gaztetxo askodagoelako. Hizkuntza hori gizarteko hainbat esparrutanerabiltzeko arazoak daudelako. Hizkuntza horren aurkako diskurtsoasimilatzaileak daudelako.4 5. Zertarako balio du jarrerak lantzeak?Zertarako balio du jarrerak lantzeak? Hizkuntzen ikasketa prozesua eraginkortzeko. Egoera soziolinguistiko desberdinak ulertzenlaguntzeko. Bizikidetzan aurrera egiteko. 5 6. SarreraSarreraHizkuntza jarrerakHizkuntzen Teoria SozialaHelburu Espezifikoak Helburu EspezifikoakHizkuntza EkologiaEuskara Hizkuntza aniztasunak gizakion eta bizitzarengarapenerako duen garrantziaz jabetzea Egoera soziolinguistikoen historiaulertzea Hizkuntza aukeratzeko eskubideaguztiona dela ulertzea6 7. JarrerakZer da jarrera? Zer da jarrera?Uste, sinismen eta portaeren tartean kokatzen den joeraebaluatzailea datestuinguru sozial batean eraikitzen ditugujarrerak eta testuinguru honek berebizikoeragina du eraikitze prozesu honetan 8. Hizkuntza Jarrerak Zer da hizkuntza jarrera?Zer da hizkuntza jarrera? Hizkuntzari zein hizkuntzaren erabilerasozialari buruzko jarreraren adierazpena (Moreno Fernndez)Testuingurueragileak: Familia Eskola Adina 9. Hizkuntza JarrerakHizkuntza Gutxituak Hizkuntza GutxituakHizkuntza hauen erabilera-eremuakmugatuta daudeHonek hiztunen aurreiritzieta jarreretan negatiboki eragiten du 10. Hizkuntza JarrerakHelburua HelburuaHizkuntza jarrerak positibizatzeaAbiapuntua Abiapuntua Egoera honetara ekarri gaituzten gertaera historikoak ekartzea: Geure ikasleek ezagutu egin behar dute zein den euskararen egoerasoziala eta ulertu egin behar dutehau zergatik gertatzen den 11. Hizkuntza JarrerakZer lortu behar dugu? Zer lortu behar dugu?Hizkuntzekiko balorazioa berdintasuna etainterdependentziaren paradigmetatik egiteaIkasleek euskararen ikasketa prozesuaren aurreanjarrera positiboa izateaIkasleek positiboki baloratzea euskararen erabileragizarteko esparru desberdinetan 12. Hizkuntza JarrerakZer lortu behar dugu? Zer lortu behar dugu?Ikasleek euskaraz transmititzen den kulturabaloratzea (pentsamendua, artea, literatura,zientzia,) Ikasleak euren euskalduntasunaz harro sentitzea Ikasleek jarreretatik portaeretarako urratsaematea: euskara erabiltzea bai ikastolan eta baitaeremu informaletan ere 13. Guk ez dugu eskatzen baztertzeko,eta are gutxiago mozteko, beste lorerik, gurea bizirik uzteko baizik.Ondasun kolektibo diren animalia eta landareek ere,beren balioa babestua eta bultzatua duten zibilizazio honetan gehiegi eskatzea ote da hori?Ba, horixe da eskatzen duguna J.M.Barandiaran13 14. Nola ikasten dugu hizkuntza?SarreraIbilbide osoakHizkuntza jarrerak Ibilbide osoakHizkuntzen Teoria SozialaHizkuntza EkologiaEuskaraAB eta BA ibilbideakMotibazioEzagutza ErabileraKulturalaKulturalaKulturala B ibilbideaA ibilbidea Berezko BerezkoBerezkoMotibazioa Ezagutza Erabilera 14 15. Zergatik daude hizkuntzak gatazkan?Sarrera JarrerakHizkuntza jarrerakJarrerakHizkuntzen Teoria SozialaHizkuntza EkologiaEuskaraEgozentrismo linguistikoa Ekologismo linguistikoa Gizateria hizkuntza komunitateMunduko hizkuntza naturalendesberdinez osatua egotea arazo bat daaniztasuna bermatu nahi du.berez. Bigarren hizkuntza bat finkatzea Irtenbidea: guztientzako komuna etabeharrezkotzat jotzen du elkarren artekobakarra izango den hizkuntza/kultura batkomunikazio-tresna moduan, bainabultzatzea. esparruak ondo mugatuta.15 16. Hiztuna Hizkuntzarentzat Hiztuna HizkuntzarentzatEuskaldun osoa izatea Konpetentzia Kontzientzia Koherentzia 16 17. Nola galtzen da hizkuntza bat?Sarrera0Hizkuntza jarrerak1 + AutokonfiantzaHizkuntzen Teoria Soziala 2 NORMALKUNTZAHizkuntza Ekologia + ElebakartasunEuskara territoriala 3+ Funtzioakberreskuratu 4+ Babes legalaHAUSTURA TENTSIOA5+ Hizkuntza komunitatearen - Diskriminazioa legala konpaktazioa -Hizkuntza komunitateadesegituratuGALERA- Gutxitagotasun konplexua- Alde bakarreko elebitasunsoziala - Funtzio-defizita 17 18. Nola berreskuratzen da?SarreraHaustura TentsioaHaustura TentsioaHizkuntza jarrerakHizkuntzen Teoria SozialaHizkuntza EkologiaEuskaraESPAZIO SINBOLIKOAREN NUKLEARIZAZIOAAB BA 18 19. Hizkuntza EkologiaSarrera Aniztasun biologikoaHizkuntzen Teoria SozialaAniztasun biologikoaHizkuntza EkologiaEuskaraZertarako da beharrezkoa? Epe luzean bizirik irauteko. Egoera ezberdinei aurre egiteko.Uniformitateak egokitzeko gaitasun eza, zurruntasuna eta izakizein sistemen galera. 20 20. Hizkuntza EkologiaSarreraAniztasuna biologikoaHizkuntzen Teoria SozialaAniztasun biologikoaHizkuntza EkologiaEuskaraEkosistema sendoenakdira ekosistema anitzenak. Gizakiok mila urtetan iraun dugu bizirik ingurune (fisiko eta kultural) ezberdinetara egokitzeko izan dugun gaitasunari esker. Hizkuntza eta kultura aniztasunak gizakiok ingurune eta egoera ezberdinetara egokitzeko dugun gaitasuna biderkatu egiten du.21 21. Hizkuntza EkologiaSarreraAniztasun biokulturalaHizkuntzen Teoria Soziala Aniztasun biokulturalaHizkuntza EkologiaEuskaraAniztasun biologikoa eta aniztasun linguistiko-kulturala bizianiztasunaren atalak dira, osotasun baten parte.Biak daude krisian eta bat egiten dute krisiaren jatorri edoeragileetan: faktore ekonomikoak, politikoak eta sozialak.Biologikoki zein etnolinguistikoki aberatsak diren inguruneenbanaketa geografikoa aztertuz gero, garbi ikusten daaniztasun etnolinguistikoaren eta aniztasunbiologikoaren arteko korrelazioa. 22 22. Hizkuntza Ekologia Kultura eta Hizkuntza aniztasunaKultura eta Hizkuntza aniztasuna Aniztasuna ez da naturaren ezaugarria soilik. Homo Habilisaren garaitikgizakia etengabe egokitu da garai eta leku ezberdinetara (berezko ezagutzan,gizarte antolaketan, sinesmen, balore eta jokamoldeetan, komunikazio eraezberdinetan oinarrituz, ). Kultura eta hizkuntza izan dira historian zehar giza komunitateenidentitatearen oinarria: hizkuntza jakin bateko hiztun gisa pentsatzen dugu.Begibistakoak iruditzen zaizkigun erlijio, ohitura, balore eta munduarenikuspegiarekin bat egiten dugu. Giza komunitateek ezberdintasun hauetan oinarritzen dituzte eurenarteko harremanak. Gu/Besteak. 23 23. Hizkuntza EkologiaKultura eta Hizkuntza aniztasuna Kultura eta Hizkuntza aniztasunaSarreraHizkuntzen Teoria SozialaHizkuntza Ekologia Munduko biztanleen %96ak hizkuntzenEuskara10.000 hiztun baino %4 hitz egiten dugu gutxiago dituzten hizkuntzak: 3406 Munduko biztanleen % 4ak hizkuntzen%96 hitz egiten du.Hizkuntzen banaketa hiztunkopuruaren arabera17101436 1143660553 234 1101100110001100001>10000000 100 1.00010.000100.000 1.000.000Iturria: Sharing a world of difference, UNESCO- Terralingua - WWF, 200324 24. Hizkuntza EkologiaHizkuntzak: ondare kulturalaren memoriaHizkuntzak: ondare kulturalaren memoriaHizkuntzek gizakiak sortutako pentsamendu eta ideienunibertsoa gordetzen dute.Hizkuntza bakoitza giza esperientziaren adierazpen batda; hiztun komunitateak bere ingurunearekiko eraiki duenharremana, formulatu duen pentsamendua, sistemafilosofikoa eta ulermena.Hizkuntza bakoitza hiztun komunitatearen ondarekulturalaren memoria da, eta galduz gero giza pentsaeraezagutzeko eta ulertzeko, eta munduaren ikuspegia ulertzekoelementu ordezkaezin bat galtzen da. 25 25. Hizkuntza EkologiaHizkuntzak: kultur ondarearen memoria Hizkuntzak: kultur ondarearen memoriaKulturen eta hizkuntzen ideia aniztasuna ekosistemen aniztasunabezain beharrezkoa da gizateriaren zein planetaren biziraupenerako:aniztasunak biziraupenerako arazoen aurrean irtenbide aukerahandiagoa ematen digu. Gizateriaren ezagutzaren datu-basea handia izatea beharrezkoa da planteamenturen batek hutsegiten duenean beste nonbaitetik oinarrizko ikuspegi baliagarri bat jasotzeko. Eta datu-baserako oinarrizko sarbideak hizkuntzak dira. 26 26. Hizkuntza EkologiaSarrera Aniztasun biokulturalaHizkuntzen Teoria SozialaAniztasun biokulturalaHizkuntza EkologiaEuskaraHELBURU BATERATUA Hizkuntz aniztasunaren bidez, ingurune biologiko anitz eta berezienak mantentzea etamodu jasangarrian ustiatzea lortu daMende honetan zehar hizkuntzen erdia baino gehiago galtzen badugu Lurreanbizia mantentzeko aukerak gutxituko ditugu. Kulturak eta hizkuntzak bultzatu eta zaintzea eta ekosistemak zaindueta babestea helburu bera eta bakarra dira.27