HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein...

203
0 Marcelo Zelaieta etorbidea 75 AA3 eraikina, 28. bulegoa 31014 Iruñea Euskal Herria ( +34 948 146 172 7 +34 948 123 743 :[email protected] HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA

Transcript of HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein...

Page 1: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

0

Marcelo Zelaieta etorbidea 75 AA3 eraikina, 28. bulegoa

31014 Iruñea Euskal Herria

( +34 948 146 172 7 +34 948 123 743

:[email protected]

HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA

Page 2: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

1

Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa

HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA

Abokatu Euskaldunen Sindikatua n AEK (Alfabetatze Euskalduntze

Koordinakundea) n ARGIA (Komunikazio Biziagoa S.L.) n ARTEZ n BERRIA

(Euskerazko Komunikazio Taldea S.A.) n Bostak Bat kultur elkartea n EMUN

kooperatiba elkartea n ELKARLANEAN argitaletxea n Euskararen Gizarte

Erakundeen Kontseilua n Euskal Soziolinguistika Institutua (SEI Elkartea) n

Goiherriko Euskal Eskola n Hik Hasi n IKA (Ikas eta Ari) n KARMEL aldizkaria

n OEE (Osasungoa Euskalduntzeko Erakundea) n OINARRIAK n Sortzen-

Ikasbatuaz

Page 3: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

2

Izenburua: Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa Mota: Bosgarren txosten berezitua. Egilea: Hizkuntz Eskubideen Behatokia Legezko Gordailua: NA – 190/2004 © HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA Marcelo Zelaieta 75. AA3 eraikina, 28. bulegoa. 31014 Iruñea Euskal Herria 2004ko urtarrila.

Txosten honetan agertzen diren datuez, ondorioez zein informazioaz,

orokorrean, baliatu nahi izanez gero, arren, aipatu iturria:

Hizkuntz Eskubideen Behatokia, “Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntz Eskubideen Behatokia, “Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo

Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa”, txosten Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa”, txosten

berezitua argitaratu gabea. Eberezitua argitaratu gabea. E uskal Herria, 2004uskal Herria, 2004 ..

Page 4: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

3

Aurkibidea

0. Sarrera 1. Espainiako estatuak Ituna berresteko egindako agiriaren inguruko oharrak 2. Euskararen egoera Espainiako estatuan. Ikuspegi orokorra

2.1. Hizkuntz ordezkapenaren prozesu historikoa eta egungo berreskuratze-egoera.

2.1.1. Euskara, Euskal Herriko jatorrizko hizkuntza

2.1.2. Hizkuntz ordezkapen-prozesuaren inguruko ohar historikoak

2.1.3. Deskribapen demolinguistiko laburra: euskararen susperraldiaren hasiera

2.2. Esparru juridikoa. Alderdi orokorrak

3. Itunak euskaran izan duen aplikazioaren ebaluazioa. Konpondu beharreko arazo nagusiak

3.1. Espainiako estatuak egindako txostenaren lehenengo zatia. Iruzkin laburra

3.1.1. Ituna aplikatzeko agiriak eta bestelako xedapen juridikoak

3.1.2. Hizkuntzen babes eta garapenean laguntzen duten erakundeak

3.1.3. Ituna hobeto ezagutzeko hartutako neurriak

3.1.4. Ministroen Batzordeak emandako gomendioak martxan jartzeko eta

gomendio horiek ezagutzeko interesa dutenei informazioa emateko hartu diren

neurriak

3.2. Itunako 7. puntuaren aplikazioa: oinarri eta helburuak. II. zatia

3.3. Espainiako estatuak aukeratutako atalen aplikazioa. III. zatia

3.3.1. 8. artikulua. Irakaskuntza

3.3.2. 9. artikulua. Justizia

3.3.3. 10. artikulua. Administrazio-agintaritza eta zerbitzu publikoak

3.3.4. 11. artikulua. Hedabideak

3.3.5. 12. artikulua. Kultur jarduera eta zerbitzuak

3.3.6. 13. artikulua. Ekonomia eta gizarte-bizitza

3.3.7. 14. artikulua. Mugaz haraindiko trukeak

4. Gomendioak

4.1. Gomendio orokorrak

4.2. Gomendio bereziak

5. Txostenean parte hartu duten erakundeak 6. Eranskina. Dokumentu bidezko frogak

Page 5: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

4

Page 6: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

5

0. Sarrera

Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna sinatu duten lehenengo hamaiken

artean dago Espainiako estatua. 1992ko azaroaren 5ean sinatu zuen, baina bederatzi urte geroago,

2001eko apirilaren 9an, berretsi zuen, eta urte hartako abuztuaren 1ean jarri zen indarrean.

Itunaren 15. artikuluko (IV. zatia, Ituna indarrean jartzearen ingurukoa) 1. paragrafoak

agintzen du Ituna indarrean jarri eta hurrengo urtean Espainiako estatuak txosten bat helarazi behar

diola Europako Kontseiluko idazkari nagusiari. Txosten hori Ministroen Batzordeak erabakitzen

duen moduan egin beharko da, eta ondorengoa adierazi beharko du: Estatuak onartu dituen

Itunaren III. zatiko erabakiak ezartzeko aurrera eraman duen politika, II. zatiarekin bat datorrena.

Espainiako estatuak 2002ko irailaren 23an aurkeztu zuen bere txostena.

16. artikuluko (IV. zatia) 2. paragrafoak ezartzen du Estatuan legez sortutako erakunde eta

elkarteek txostena aztertuko duen Adituen Lantaldeari oharrak egiteko eskubidea dutela. Ohar

horiek Estatuak beregain hartutako III. zatiko konpromisoen ingurukoak izango dira. Bestalde,

Estatuak II. zatiaren arabera aurrera eraman duen politikaren gaineko adierazpenak ere aurkez

ditzakete.

Hori kontuan hartuta, agiri honetako 5. atalean azaltzen diren gobernuz kanpoko

erakundeek ondorengo orrietako informazioa helarazi nahi diote Adituen Lantaldeari, Ministroen

Batzordeari bidaliko dion txostena egiterako orduan kontuan har dezan.

Page 7: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

6

Page 8: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

7

1. Espainiako estatuak Ituna berresteko egindako agiriaren inguruko oharrak

1.- Errespetu osoz adierazi nahi dugu Espainiako estatuak bere Adierazpenean ez dituela betetzen,

edo behar bezala behintzat ez dituela betetzen Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako

Itunako 2. artikuluaren 2. paragrafoko eta 3. artikuluaren 1. paragrafoko betebeharrak.

2.- Itunako 2. artikuluaren arabera, Ituna izenpetzen dutenek beren lurraldean mintzatzen diren

erregio zein gutxiengoen hizkuntza guztietan II. zatiko erabakiak aplikatzeko konpromisoa hartzen

dute, erregio zein gutxiengoen hizkuntzak definitzen dituen 1. artikuluko definizioarekin bat baldin

badatoz hizkuntza horiek. Itunaren inguruko argibideak ematen dituen txostenaren 40. artikuluaren

arabera, estatuek ez daukate eskubiderik beraien lurretan hitz egiten diren erregio eta gutxiengoen

hizkuntzei 2. artikuluak emandako estatusa bermatu edo ukatzeko. Estatuen egiteko bakarra da

erabakitzea Itunaren arabera beraien lurraldeko zatiren batean edo jende-multzoren baten artean

erabiltzen diren mintzamoldeak erregio zein gutxiengoen hizkuntzak diren ala ez diren.

3.- Espainiako estatuaren Adierazpenak ez du horrelakorik egiten. Itunaren arabera Estatuan hitz

egiten diren erregio zein gutxiengoen hizkuntzak zeintzuk diren zehaztu beharrean, autonomia-

estatutuetara jotzen du eta horietan ofizialtzat jotako hizkuntzak edo tradizioz hitz egiten diren

lurraldeetan babes eta laguntza jaso dutenak hartzen ditu erregio zein gutxiengoen hizkuntzatzat.

Ondorioz, ez dakigu zehazki zeintzuk diren hizkuntza horiek, eta definizio horren arabera, Estatuko

zenbait hizkuntza ez dira erregio zein gutxiengoen hizkuntzatzat jotzen. Esate baterako, arabiera

eta tamazight hizkuntza; biak ere autonomia-erkidego bilakatu diren zenbait kolonietan hitz egiten

diren jatorrizko hizkuntzak.

4.- Era berean, Espainiako estatuak ondo zehaztu gabe adierazten du bere Adierazpeneko

laugarren paragrafoan, bigarren paragrafoko hizkuntzei, alegia, autonomia-estatutuetan ofizialtzat

jotzen ez diren baina babes eta laguntza jasotzen duten horiei, II. zatiko xedapen guztiak aplikatuko

zaizkiela ahal den neurrian eta 7. artikuluan ezarritako helburu eta oinarrien arabera. Ez du

betetzen Itunean ezarrita dagoena. Hau da, 3. artikuluak eskatzen dituen zehaztasun eta

zorroztasunari Espainiako estatuak zehaztasunik gabeko zalantzazko hitz lausoekin erantzuten die,

eta ez du arauko 3. artikuluan agindutakoa betetzen.

5.- Zergatik gertatzen da hori? Autonomia-estatutuak direlako hizkuntza ofizialak edo zaindu eta

babestu beharrekoak zeintzuk diren zehazten dutenak; eta horrek ondorioak ekartzen ditu.

Nafarroako Foru Komunitatean dagoen euskararen arazoa ikusi besterik ez dago.

Page 9: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

8

6.- Lehen esan dugun moduan, Adierazpenak dio autonomia-estatutuetan ofizialtzat jotako

hizkuntzei Aitorpenaren hirugarren paragrafoko xedapenak aplikatuko zaizkiela. Horrez gainera,

laugarren paragrafoak adierazten du tradizioz hitz egiten diren lurraldeetan babes eta laguntza

jasotzen duten hizkuntzei aplikatuko zaizkiela 7. artikuluan ezarritako helburu eta oinarrien arabera

aplika daitezkeen xedapen guztiak.

7.- Bada, honela dio Nafarroako Foru Eraentza Berrezarri eta Hobetzeari buruzko 13/1982 Lege

Organikoak (NFEBHLO), Nafarroako Foru Komunitatea zuzentzeko arau nagusiak, 9. artikuluan:

“Gaztelera da Nafarroako hizkuntza ofiziala”. “Euskarak ere hizkuntza ofizialaren maila izanen du

Nafarroako eskualde euskaldunetan”. “Foru lege batek eskualde horiek zehaztu, euskararen

erabilera ofiziala arautu eta Estatuko legeria orokorra abiapuntutzat harturik, hizkuntza horren

irakaskuntza antolatuko du (“El castellano es la lengua oficial de Navarra”. “El vascuence tendrá

también carácter de lengua oficial en las zonas vascoparlantes de Navarra”. “Una ley foral

determinará dichas zonas, regulará el uso oficial del vascuence y, en el marco de la legislación

general del Estado, ordenará la enseñanza de esta lengua”). Bitxia da, baina Legearen

gaztelaniazko bertsioan ez da behin ere euskera edo euskara aipatzen, beti vascuence baizik. Hori

ez da garrantzirik gabeko huskeria, izan ere nahiz eta Real Academia Españolak bere hiztegian

euskera eta vascuence sinonimotzat eman, Euskararen Legea (Ley del Vascuence) onetsi aurreko

Parlamentuko eztabaidan gai sutsuenetakoa izan baitzen hizkuntzaren izenarena. Unión del Pueblo

Navarro alderdiak defendatzen zuena zen lege-proiektuaren testuan 36 aldiz azaltzen zela euskera

hitza; horrela deitzen zaiola Euskal Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizialari, baina Nafarroako

Foru Komunitatean vascuence izaten jarraituko zuela.

8.- Horri dagokionez, ez dugu ahaztu behar Espainiako Konstituzioak, maila goreneko araua denak,

ondorengoa adierazten duela 3.2 artikuluan: “Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira

haiei dagozkien Erkidego Autonomoetan berauen Estatutuei dagozkien eran”. Beraz, zalantzazkoa

da erkidegoko hizkuntzen ofizialtasuna lurraldeko eremu batera mugatu ahal izatea erkidego-

mailako lege batek, Konstituzioak ez baitu horretarako aukerarik ematen.

9.- Gainera, kontuan hartu beharrekoa da Espainiako estatuak bere txosteneko atariko atalaren 2.

atalak adierazten duena ere:

Erregio zein Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Itunean ezarritakoaren arabera, eta

Espainiako Konstituzioak nahiz autonomia-estatutuek emandako babes-mailarekin bat

etorriz, Espainiak Ituna Berresteko Agiriak bi mintzaira edo hizkuntza mota bereizten ditu,

hain zuzen ere, Berresteko Agirian bi paragrafotan datozenak:

Page 10: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

9

1.- Tokian tokiko lurraldean, eta dagokion auton omia-estatutuaren arabera gaztelania edo

espainierarekin batera hizkuntza ofizialkideak direnak. Ondorengoak, hain zuzen ere: (...) -

Nafarroako Foru Eraentza Berrezarri eta Hobetzeari buruzko Lege Organikoa: euskara (...)

2.- Ofizialkideak ez diren hizkuntzak, baina tokian tokiko autonomia-estatutuetan zaindu eta

babestu beharrekotzat jotzen direnak” (bablea edo asturiera, Aragoiko mintzairak eta

aranera direla adierazten du).

10.- Beraz, Espainiako estatuak argi eta garbi adierazten du lehenengo paragrafoko hizkuntzentzat

hartu beharreko neurriak direla Nafarroan euskararentzat hartu beharrekoak, eta horrenbestez,

Nafarroa osoan hartu beharrekoak.

11.- Baina benetan gertatu dena da LORAFNA delakoaren 9. artikuluarekin bat datorren

Euskararen 18/1986 Foru Legea idatzi zela, eta bertan Foru Komunitaterako hiru hizkuntz eremu

bereizi zirela: eremu euskalduna, eremu mistoa eta eremu ez euskalduna (zona vascófona, zona

mixta, zona no vascófona). Lehenik eta behin, legelariak terminologian egindako aldaketa

nabarmendu nahi dugu, izan ere LORAFNA delakoan zona vascoparlante terminoa erabili baitzen.

Hitz egin dezaketen bakarrak herritarrak direnez, euskal hiztunak dauden eremua izango litzateke

vascoparlantea. Eremu euskalduna kontzeptua askoz ere anbiguoagoa da, historikoki euskara

erabili izan den eremua har baitaiteke vascofonotzat, eta toponimoek utzitako aztarnak kontuan

hartuta, esan baitaiteke Nafarroako Foru Komunitate osoa dela vascofono delakoa.

12.- Ez dugu ahaztu behar hasiera batean Nafarroako Parlamentuak euskara Nafarroa osoan ofizial

egiten zuen Ebazpena eman zuela 1980ko azaroaren 3an: “Euskara eta gaztelania izango dira

Nafarroako hizkuntza ofizialak”.

13.- Euskararen 18/1986 Foru Legeak eraginda, Nafarroa hiru eremutan banatuta gelditu da.

Eremu euskaldunean euskara ofiziala da, eremu mistoan herritarrek administrazioari euskaraz

nahiz gaztelaniaz egiteko eskubidea daukate (17. artikulua) eta euskara pixkanaka eta modu

egokian joango da irakaskuntzan sartzen, ikastetxeetan euskarazko lerroak jarriz, eskatzen duten

guztientzat (25.1 artikulua). Azkenik, eremu ez euskaldunean administrazioari euskaraz egiteko

eskubidea dute herritarrek baina administrazioak interesdunei gaztelaniazko itzulpena eskatu ahal

die (18. artikulua). Eremu horretan euskararen irakaskuntzari laguntza emango zaiola ere aipatzen

da, eta, hala badagokio, aginte publikoek guztiz edo zati batean finantzatuko dutela irakaskuntza

hori (26. artikulua).

14.- Zatiketa hori ikusita, zalantzan jartzen dugu Espainiako estatuak Adierazpena Nafarroan

aplikatu izana. Gure ustez, Espainiako estatuak Ituna Berresteko Agirian egindako Adierazpenaren

arabera, eta LORAFNA delakoak euskara ofizialtzat jotzen duenez, Espainiako Adierazpenaren

Page 11: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

10

lehenengo paragrafoko hizkuntzei aplikatzen zaizkien xedapen guztiak aplikatu beharko litzaizkioke

Nafarroan euskarari.

Page 12: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

11

2. Euskararen egoera Espainiako estatuan. Ikuspegi orokorra

2.1. Hizkuntz ordezkapenaren prozesu historikoa eta egungo berreskuratze-egoera.

2.1.1. Euskara, Euskal Herriko jatorrizko hizkuntza

15.- Euskara edo euskal hizkuntzaren berezitasun morfologiko eta lexikoek, hizkuntza

erromanikoez inguratuta, irla moduan dagoen hizkuntza izateak, eta bere jatorri misteriotsuak beti

piztu izan du jakin-mina eta interesa Europa osoko ilustratuen artean, XVII. mendetik aurrera

bereziki. Orduz geroztik hainbat teoria sortu dira bere jatorria argitzeko, eta beste zenbait

hizkuntzekin ahaidetu dute1. Hala ere, gaur egun oraindik ere misterioa da euskararen

ahaidetasuna2. Hipotesi nagusia da jatorriz hizkuntza preindoeuroparra dela, bere hedadura

geografikoa asko murriztu dela, eta orain dela 2.000 edo 2.500 urte antzinako euskara hitz egiten

zen lekuan hitz egiten dela gaur egun ere3.

16.- Tradizioz, euskara ez da hizkuntza idatzi moduan erabili izan. Jose Maria Lacarra

historialariak4 adierazi zuen zaila eta ezohikoa dela arrotz zaien hizkuntza batean idazten duten eta

testuetan noizean behin bertako hizkuntzako hitz bat edo beste tartekatzen duten herrien

historiografia egitea. Izan ere, mendetan ez baitute euskaldunek euskaraz idatzi. Koldo Mitxelena

eta José Mª Jimeno Jurío ikerlarien ustez, hizkuntzaren beraren ezaugarriak dira euskaraz hain

berandu idazten hasi izanaren arrazoia (hizkuntza ez erromanikoa izatea, fonetika berezia duena;

baskoiek ez zeukaten sistema grafikorik beren hizkuntza adierazteko). Hizkuntza idatziz ez

erabiltzea ez zen euskararekin bakarrik gertatu. Penintsulan, Europako mendebaldean eta beste

hainbat lekutan izan ziren adierazpen idatzirik izan ez duten hizkuntza prerromanikoak, arrazoi bat

1 Jimeno Jurío, Jose Mª (1997). Navarra. Historia del euskera. Tafalla: Txalaparta, 29 eta 30 or. 2 Mitxelena, Koldo (1988). Sobre la historia de la lengua vasca I. Anejos del Anuario de Filología Vasca “Julio Urquijo” 10. Donostia, 73. or. 3 Ibidem , 43. or. 4 Lacarra, Jose Mª (1975). Historia del Reino de Navarra en la Edad Media. Iruñea: Caja de Ahorros de Navarra.

Page 13: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

12

edo beste dela latinaren edo beste hizkuntzen indarraren eraginez desagertu direnak, euskararekin

gertatu ez den moduan5.

17.- Dakigula, behintzat, nahiz eta guretik hainbat herri eta kultura pasatu, euskarak bizirik iraun du.

Latinarekin batera bizi izan zen. Pirinioetako alde batean eta bestean erromantzeak sorrarazi zituen

hizkuntza hori administrazio sekularrak nahiz elizak ofizialki bere egin zuten; eta erromantzeek ere

administrazioaren babesa jaso zuten. Nahiz eta orain dela hogei urte arte euskara ez den bere

lurralde historikoetan hizkuntza ofizialtzat onartu6 —oraindik ez da ofiziala bere lurralde historiko

guztietan, ezta gehienetan ere— hizkuntzak bizirik dirau. Bizirik iraute hori ez da gertatu

hegoaldeko haranetan hain orografia nahaspilatua ez duen euskararen lurraldearen egiturari esker.

Euskal lurraldea nahita isolatua geratzeagatik ere ez, garai bateko Vasconiatik bide garrantzitsuak

pasatzen baitziren eta horrek erromanizazioa —ez, ordea, latinizazioa— leku guztietara iristea

ahalbidetu baitzuen. Euskara idatziz erabili ez izana izan liteke latinaz babesteko arrazoia; izan ere

iberoa, ahoz zein idatziz erabilia, eta beraz, hizkuntza jasoa zena, bere lurraldean desagertu eta

hizkuntza erromanikoak hartu baitzuen haren lekua. Hala ere, badirudi hau dela euskarak bizirik

irautearen arrazoi logiko eta benetakoa: euskara erabat nagusi zela lurralde haietan, herri-hizkera

euskara zela, alegia. José Mª Jimeno Jurío historialariaren ustez, baliteke mendi aldeko Vasconia

inoiz latinizatua ez egon izatea, eta hirigune garrantzitsuenak ere inoiz guztiz latinizatu gabe egotea

(hiriak izaten dira inperioaren hizkuntza hedatzen dutenak), elebitasunak edo akulturizazio

linguistikoak gizarteko sektore oso zehatz batzuei bakarrik eragin baitzien. Baserri-giroko jendeak,

garai hartan gehiengoa zenak, ahoz komunikatzeko euskara bakarrik erabiltzen jarraitu zuela dirudi,

bai erromanizazio-garaian eta baita geroago ere7.

18.- Beraz, euskara da hizkuntza hau gaur egun erabiltzen den lurralde guztietako berezko

hizkuntza. Euskal hizkuntzako espazioaren errealitate horri tradizioz Euskal Herria deitu izan diote

euskal hiztunek euskaraz, eta hizkuntza erromantzeez, berriz, Pays des Basques8, Pays Basque

edo País Vasco.

5 Jimeno Jurío, Jose Mª. Op. cit., 31 eta 32. or. 6 Euzkadiko Gobernuaren erabakiz euskara ofiziala izan zen 1936-1937 denbora-tarte laburra kontatu gabe. 7 Jimeno Jurío, Jose Mª. Op. cit., 37. or. 8 Pays des Basques erabili zuen Ioannes Leiçarragak 1571n, Itun Berriaren bere itzulpenean, Nafarroako erregina zen Joana Albreti liburua eskaintzeko frantsesez idatzi zituen lerroetan [Leiçarraga, Ioannes (1571/1990) Iesus Christ gure iaunaren testamentu berria . Bilbo: Euskaltzaindia, 247. or.] Berdin egin zuen Wilhelm von Humboldt-ek alemanez.

Page 14: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

13

19.- Euskaraz hitz egiten zen lurraldeei tradizioz Euskal Herria (euskaldunen herria) deitu izan zaie

euskaraz. Halaxe egin zuten, esate baterako, Ioannes Leiçarragak 1571n9 edo Pedro Daguerre

Azpilicueta “Axular”ek 1643an10. Azken horrek, gainera, euskal lurraldeen izenak ere aipa tu zituen:

Nafarroa Garaia, Nafarroa Beherea, Zuberoa, Lapurdi, Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba.

20.- Axularrek 1643an adierazitako lurralde historiko horietaz guztietaz ari gara agiri honetan

Euskal Herria aipatzen dugunean. Euskal Herria hitza darabilgu berezko hizkuntza euskara duten

eta Pirinioetako alde banatako administrazioen menpe dauden lurraldeak izendatzeko: Espainiako

estatuan dauzkagu, alde batetik Nafarroa —administratiboki Nafarroako Foru Komunitatea dena—

eta bestetik Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa —administratiboki Euskal Autonomia Erkidegoa (EAE)

osatzen dutenak —. Bestalde, Frantziako estatuaren menpe daude Lapurdi, Nafarroa Beherea eta

Zuberoa. Ez daukate instituzio administratibo propiorik, eta administratiboki Akitania eskualdeko

Pirinio Atlantikoen departamenduaren barruan daude sartuta.

1. mapa: Euskal Herria, euskal hizkuntzaren lurralde historikoak

2.1.2. Hizkuntz ordezkapen-prozesuaren inguruko ohar historikoak

9 “...batbederac daqui heuscal herrian quasi etche batetic bercera-ere minçatzeco maneran cer differentia eta diversitatea den” [Leiçarraga, Ioannes. Op. cit., 254. or]. 10 “Badaquit halaber ecin heda naitequeyela euscaraco minçatce molde guztietara. Ceren anhitz moldez eta differentqui minçatcen baitira euscal herrian. Naffarroa garayan, Naffarroa beherean, Çuberoan, Lappurdin, Bizcayan, Guipuzcoan, Alaba-herrian, eta bertce anhitz leccutan”. [Axular. (1643/1988) Guero. Bilbo: Euskaltzaindia, 17. or.].

Page 15: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

14

21.- Aurreko puntuan ikusi dugun moduan, euskara da gaur egun hizkuntza hau erabiltzen den

lurralde guztietako berezko hizkuntza, nahiz eta euskararen gaur egungo egoera ordezkapen-

prozesu historiko luze baten ondorio izan.

22.- Dauzkagun lekukotasun historiko bakanen arabera, 1866an Euskal Herrian 902.000 pertsona

bizi ziren, eta horien erdiak baino gehiagok, 471.000 inguruk, euskaraz hitz egiten zuten11. Gaur

egun, 130 urte geroago, euskal hiztunak ez dira Euskal Herri osoko biztanleen laurdena izatera ere

iristen:% 22,5 dira12:

23.- Hizkuntz ordezkapenak ez du eragin bera izan lurralde guztietan. Guztien artetik Nafarroa,

euskal hizkuntzaren lurralderik zabalena, izan da “eraso bortitzenak pairatu eta deserrotze

handiena izan duena. Hain gogorrak izan dira eraso eta deserrotze horiek, non lurraldeko zati handi

batean jendeak ahaztu ere egin baitu garai batean han euskara erabiltzen zela eta euskarak kultura

eta historia aldetik daukan garrantzia ere ez baitute aintzat hartzen”13. Nafarroan, Aro Modernoan

“euskal hiztun kopururik handiena izan duen euskal lurralde historikoan”, euskarak jasandako

galera demografikoak 14 zenbaki hauek erakusten dizkigu:

Euskarak Nafarroan izan duen bilakaera demografikoaren taula15

1587 1778 1863 1936 1986 1991 1996

97.000 121.000 90.344 60.724 50.953 51.147 55.930

Euskal hiztunak

Nafarroan

64,7 % 53,1 % 30 % 17 % 10,15 % 10,22 % 10,9 %

11 Udalbiltza (2002). Euskal Herria datuen talaiatik . Euskal Herria: Udalbiltza, 180. or. 12 Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua, Institut Culturel Basque (1997). Euskal Herriko soziolinguistika-inkesta. Euskararen Jarraipena II. Euskal Herriari buruzko liburukia, 19. or. 13 Jimeno Jurío, Jose Mª. Op. cit., 19 eta 20. or. 14 Mikelarena Peña, Fernando. (2003). “La evolución demográfica de la población vascoparlante en Navarra entre 1553 y 1936”. Fontes Lingua Vasconum, 92. 183-197or. 15 Iturria: 1587 eta 1778 urteetako datuenak, Mikelarena (2003, 192. or.); 1863 eta 1936koenak, Erize, Xabier [(1999) Vascohablantes y castellanohablantes en la historia del euskera de Navarra. Iruñea: Nafarroako Gobernua, 88. or]. 1986ko datuak 1986ko Nafarroako udal-erroldatik ateratakoak dira, eta 1996koak, Nafarroako Gobernuarenak [(1999) Nafarroako Populazioaren Estatistika. 1996. Populazioaren banaketa euskararen ezagutzari buruz . Iruñea: Nafarroako Gobernua, Nafarroako Estatistika Institutua, Hizkuntza Politikako Zuzendaritza Nagusia].

Page 16: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

15

Page 17: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

16

Euskarak Nafarroan izan duen bilakaera demografikoaren grafikoa

0

10

20

30

40

50

60

70

1587 1778 1863 1936 1986 1991 1996

2. mapa: Euskararen nagusitasunak Nafarroako eremu geografikoan izandako

atzerakada historikoa erakusten duten lerroak16

16 Erize, Xabier (1999) op. cit.

Page 18: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

17

24.- Euskal hiztunen portzentajea jaitsi egin da lurralde historiko denetan, baina batez ere Bizkaian

eta Gipuzkoan, Estatutik gaztelaniazko hiztunak ziren langile ugari jaso baitzituzten euskarak

legezko estatusik eta administrazioaren babesik ez zuen garaian, derrigorrezko irakaskuntza

gaztelaniaz besterik egin ezin zitekeenean, euskara bizitza publikotik baztertuta zegoenean.

2.1.3. Deskribapen demolinguistiko laburra: euskararen susperraldiaren hasiera

25.- Euskal hiztunen komunitateak euskara berreskuratzeko proiektu kolektibo bat abiarazi zuen

1970eko hamarkadaren hasieran. Belaunaldien arteko transmisioan gertatu zen euskal hiztunen

galera historikoa gelditzen hasi zen, batez ere ikastolak eta gaueskolak bezalako proiektuei esker

(sortu zirenean legez kanpokoak ziren). Ikastoletan belaunaldi berriak euskaraz eskolatuz eta

gaueskoletan helduek hizkuntza berreskuratuz, hiztun-komunitatean pixkanaka-pixkanaka

euskararen suspertze demografikoa hasi zen.

26.- Espainiako estatuko lurraldeei dagokienez, 1980ko hamarkadan euskarari berezko

hizkuntzaren estatusa eta ofizialtasuna aitortzeak aldaketa kualitatiboa ekarri zion euskararen

egoerari. Garapen juridikoak babes orokorra eskaini dio euskarari EAEko lurralde osoan.

Nafarroan, ordea, ez. Eta horrek bere ondorioak izan ditu berreskurapen-prozesuaren erritmoan:

hizkuntz gaitasunaren progresioa nabarmenagoa izan da EAEn, alegia, 1979. urtean erkidego

osorako ofizial izatearen estatusa eman zitzaion lurraldean.

27.- Egoera demolinguistikoaren eskema ondorengo taulan ikus daiteke:

Euskal Herriko egoera demolinguistikoaren taula (1996) 17

Euskal hiztunak Elebidun pasiboak

Erdaldunak

Espainiako estatua % % %

Euskal Autonomia Erkidegoa. EAE 25,3 16,2 58,5 Nafarroako Foru Komunitatea 10,9 7,4 81,7

Frantziako estatua

Lapurdi, Behenafarroa, Zuberoa 26,4 9,3 64,2 Euskal Herria 22,5 14,5 63

28.- Espainiako lurraldeei dagokienez, bilakaera demolinguistikoak erakusten du euskara

suspertzen ari dela belaunaldi berrietan, horixe baita euskal hiztunen proportziorik handiena daukan

17 EAEko eta Nafarroako datuak 1996ko erroldetatik hartu ditugu, hain zuzen ere www.euskadi.net/euskera web orritik eta Nafarroako Gobernutik (1999, op. cit.). Frantziako estatuko datuak ere 1996koak dira eta Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Institut Culturel Basquetik hartu ditugu (1997, op. cit.).

Euskal hiztunak : euskara ondo ulertu eta zuzen hitz egiten dutenak. Elebidun pasiboak: euskara ulertzen dute, zertxobait behintzat, baina ez dute zuzen hitz egiten

Page 19: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

18

adin-tartea. Euskal Autonomia Erkidegoko hiru lurraldeetan nabarmena da euskararen suspertzea.

Nafarroako Foru Komunitatearen lurralde osoan ez dago aukerarik euskarazko irakaskuntza

publikorako, eta suspertzea ez da hain nabarmena. Ondorengo taulak erakusten ditu 16-24 adin-

tarteko euskal hiztunen proportzioak:

EAE eta NFK-ko euskal hiztunen proportzioa erakusten duen taula. 16-24 adin-tartea18

Autonomia erkidegoa Euskal hiztunak 16 - 24 urte

Araba % 16

Bizkaia % 24 Euskadiko Autonomia

Erkidegoa Gipuzkoa % 54

Nafarroako Foru Komunitatea Nafarroa % 11

Ehuneko horiek gainontzeko adin-tarteekin alderatuta, grafikoki ikus daiteke euskara

suspertzen ari dela.

Euskal hiztunen grafikoa adin-taldeka. EAE eta Nafarroa

0

10

20

30

40

50

60

16-14 25-34 35-49 50-64 >65

Araba

Bizkaia

Gipuzkoa

Nafarroa

2.2. Esparru juridikoa. Alderdi orokorrak

29.- 1978an onetsitako Espainiako Konstituzioaren 3.1. artikuluak agintzen du gaztelania dela

Estatuko hizkuntza ofiziala (beraz, Estatuko hizkuntza ofizial bakar egiten du gaztelania), eta horrez

gain adierazten du espainiar guztiek daukatela gaztelania ezagutzeko betebeharra eta erabiltzeko

eskubidea.

30.- Estatu kontzeptua hainbat esanahirekin erabiltzen du legelariak. Alde batetik, lurraldea

adierazteko darabil, eta bestetik, instituzioaren kontzeptu juridiko gisa. Gaztelaniaren ofizialtasunari

18 Udalbiltza. (2002) op.cit., 185. or. 1996ko inkesta soziolinguistikoko datuetan oinarrituta (Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua, Institut Culturel Basque, op. cit).

Page 20: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

19

dagokionez, Estatu kontzeptuak bi zentzu horiek hartzen ditu bere baitan. Batetik, gaztelania

Estatuaren lurralde osoan dela ofiziala adierazten du argi eta garbi, hori dela Espainiako lurraldean

hitz egiten den hizkuntza bakarra. Baina bestetik, bigarren esanahia ere adierazten du, gaztelania

Espainiako instituzioen hizkuntza ere dela, alegia. Horrela, bada, Estatuko administrazioek

gaztelania ezarri zuten lan-hizkuntzatzat Konstituzioa garatzeko sortutako arauen bidez (ikusi,

adibidez, Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren eta Administrazio Prozedura Erkidearen

Legea. Honela dio 36. artikuluak: “Estatuko administrazio orokorraren prozedurak gaztelaniaz

izapidetuko dira”).

31.- Konstituzioaren 3.2. artikuluaren arabera, “Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango

dira haiei dagozkien autonomia-erkidegoetan berauen Estatutuei dagozkien eran”.

32.- Beraz, tokian tokiko estatutuak ezarritakoaren arabera izango dira ofizialak gainerako

hizkuntzak autonomia-erkidegoetan.

33.- Horren harian, euskarari dagokionez adierazi behar dugu Penintsulako aldean Euskal Herria

zatitzen duten bi autonomia-erkidegoetan euskara ofiziala dela, baina batean eta bestean

desberdina dela ofizialtasun hori.

34.- Ondorengoa agintzen du Euskal Herria osatzen duten zazpi probintzietako hiru bere baitan

hartzen dituen Euskal Autonomia Erkidegoko Autonomia Estatutuak (3/1979 Lege Organikoa,

abenduaren 18koa) 6. artikuluan:

“1. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango

du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera, eta guztiek dute bi hizkuntzok ezagutzeko eta

erabiltzeko eskubide.

2. Komunitate Autonomoko Erakunde amankomunek Euskal Herriko egoera

soziolinguistikoaren ñabardurak kontuan izanik, bi hizkuntzen erabilpena bermatuko dute,

berorien ofizialtasuna erregulatuz, eta berorien ezagutza segurtatzeko behar diren neurriak

eta medioak erabaki eta baliaraziko dituzte.

3. Hizkuntza dela-eta, ez da inor gutxietsiko”.

35.- Nafarroako Foru Komunitateak, berriz, honela dio Nafarroarentzat bakarrik balio duen

Nafarroako Foru Eraentza Birrezarri eta Hobetzeari buruzko abuztuaren 10eko 13/1982 Lege

Organikoaren (NFEBHLO) 9. artikuluan:

“1. Gaztelera da Nafarroako hizkuntza ofiziala.

Page 21: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

20

2. Euskarak ere hizkuntza ofizialaren maila izanen du Nafarroako eskualde euskaldunetan.

Foru lege batek eskualde horiek zehaztu, euskararen erabilera ofiziala arautu eta Estatuko

legeria orokorra abiapuntutzat harturik, hizkuntza horren irakaskuntza antolatuko du”.

Page 22: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

21

Page 23: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

22

3. Itunak euskaran izan duen aplikazioaren ebaluazioa. Konpondu beharreko arazo nagusiak

3.1. Espainiako estatuak egindako txostenaren lehenengo zatia. Iruzkin laburra

3.1.1. Ituna aplikatzeko agiriak eta bestelako xedapen juridikoak

36.- Espainiako estatuaren txostenari egiten diogu hemen erreferentzia. Txostenak dio Estatuan

gaur egun indarrean dauden legeak egokiak direla Itunak agintzen duen babes-mailari erantzuteko.

Aurrerago aipatzen du babes-erregimen ugari aplika daitezkeela, eskumenak banatuta baitaude.

37.- Azken hori egia da, bai. Baina gure ustez, Itunak agintzen duen babes -mailari egoki

erantzuteko, Estatuan gaur egun indarrean dauden legeak nahikoak ote diren jakiteko, arau horiek

guztiak aztertu behar dira eta bakoitza bere eskumen-esparruan nola aplikatu den ikusi, horrek

esango baitigu, benetan, ezarritako babes-maila egokia den ala ez. Gure ustez, behintzat, gaur

egungo babes-maila ez da nahikoa geroxeago aipatuko ditugun esparruetan. Ez dugu ahaztu behar

Espainiako estatuan Estatu kontzeptu zabalak aginte publiko guztiak hartzen dituela bere baitan,

autonomia-erkidegoak barne.

3.1.2. Hizkuntzen babes eta garapenean laguntzen duten erakundeak

38.- Garrantzitsua iruditzen zaigu Euskal Herrian euskara bultzatu eta normalizatzeko asmoz

lanean dabiltzan mota guztietako erakundeak atal honetan aipatzea (gobernu-erakundeak nahiz

gobernuz kanpokoak).

39.- Txosten honetako 5. atalean bildu ditugu txostena egiten parte hartu duten erakundeak.

Zerrendari begirada bat emanda ikus daiteke zein zabala den gure hizkuntzaren aldeko gizarte-

mugimendua.

Page 24: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

23

3.1.3. Ituna hobeto ezagutzeko hartutako neurriak

40.- Gure ustez, Espainiako estatuak bere agirian adierazitakoa ez da ganorazkoa, eta beraz, ez

zaigu iruditzen txostena arrazoi nahikoa denik gai honen inguruan hartu beharreko neurriak hartu

ez izana justifikatzeko.

41.- Pentsatzen dugu hartu beharreko neurrien gabezia argi ikusten dela Nafarroako Foru

Komunitatean, eta iruditzen zaigu behar-beharrezkoa dela erregio zein gutxiengoen hizkuntzak

dituzten erkidegoetako aginte-erakunde guztiek Ituna behar bezala ezagutzea.

42.- Nafarroarekin jarraituz, herri-administrazioetan euskararen erabilera arautzeko egin zituzten

lehendabiziko dekretuetan Ituna aipatzen zen (martxoaren 21eko 70/1994 Foru Dekretuan, eta

uztailaren 4ko 135/1994 Foru Dekretuan), baina ez ordea ondorengoetan (abenduaren 11ko

372/2000 Foru Dekretuan eta hori baliogabetu zuen otsailaren 10eko 29/2003 Foru Dekretuan,

Nafarroako Administrazio Publikoetan Euskararen Erabilera arautzen duenean). Azken horietan ez

zaio inongo erreferentziarik egiten Espainiako estatuak sinatu eta berretsitako Erregio zein

Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Itunari.

3.1.4. Ministroen Batzordeak emandako gomendioak martxan jartzeko eta gomendio horiek ezagutzeko interesa dutenei informazioa emateko hartu diren neurriak

43.- Aurreko puntuan adierazitakoa berresten dugu puntu honetan.

3.2. Itunako 7. puntuaren aplikazioa: oinarri eta helburuak. II. zatia

44.- Espainiako estatuak Itunako 7. artikuluan adierazitako oinarri eta helburuak betetzen ote dituen

jakiteko, kontuan izan behar dira bi gauza: Estatuaren eskumen-banaketa eta ezarrita dagoen

autonomia-sist ema. Bi horiek direla-eta, hainbat aginte-erakunderi dagokie aipatutako oinarri eta

helburuetaz arduratzea.

45.- Horri dagokionez, eta kontuan izanda Espainiako estatuak hautatutako aukeretako bakoitzaren

aplikazioa nola dagoen aztertuko dugula hurrengo kapituluan, atal honetan generikoki aipatuko

ditugu garrantzizko zenbait gai:

Page 25: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

24

46.- 1.- Gutxiengoen hizkuntza bakoitzeko eremu geografikoa errespetatzeko oinarri eta

helburua. Printzipio horren arabera, egiten diren administrazio-zatiketek ez diete oztopo edo

zailtasunik jarri behar erregio eta gutxiengoen hizkuntzei.

47.- Lehen adierazi dugun bezala, hizkuntzari dagokionez, Nafarroako Foru Komunitateak

eremukako zatiketa egin du, eta hizkuntza berreskuratzeko eskubidea eskatzen duen erkidegoaren

zati garrantzitsu bati ez dio eskubide hori aitortzen. Gainera, eremu mistoan eskubideak murriztu

egiten dizkie herritarrei, eta, azken batean, administrazio-zatiketa egiten du eremukako zatiketa

horrekin. Hori dena Itunaren helburu eta oinarrien aurkakoa dela iruditzen zaigu, eta pentsatzen

dugu euskal hizkuntzaren sustapena eta garapena ez gertatzea edo oztopatzea duela helburu.

Foru Komunitateko euskal hiztunak diskriminatzeko neurria da, eta hizkuntzak sustatu eta

normalizatzeko gizartean beharrezkoa den baketik urruntzen gaituena.

48.- Gainera, neurri hori gehiegizkoa da, justifika ezina eta diskriminatzailea. Neurri horren arabera,

administrazio-eremu misto bat ezarri da, hizkuntzaren ofizialtasuna onartu gabe zenbait eskubide

aitortzen dituena. Eremu horretan daude, gainera, bertan nahiz eremu euskaldunean bizi diren

herritarrei eskaintzen zaizkien Komunitate-mailako administrazio-zerbitzu guztiak (periferiako eta

Komunitateko administrazioa, osasun-zerbitzuak, justizia, unibertsitate-hezkuntza...).

50.- 3.- Erregio eta tokiko aginte-erakundeen jokabideari dagokionez, nabaria da teorian

ezarritakoaren eta praktikan egiten dutenaren arteko desberdintasuna.

49.- 2. - Aginte-erakunde zentralen jarduera

hizkuntz normalkuntzan. Espainiako estatuak

hatuatu dituen aukera zehatzen aplikazioan

ikusiko dugun moduan, aginte zentralaren

menpeko administrazio periferikoaren jarduera

erabat eskasa da, eta ez du batere laguntzen

normalizazio-prozesuan. Hizkuntzak justizia-

administraiozan duen egoerak eta administrazio

periferikoetan neurririk ez hartzeak eragiten dute

azken batean 7. artikuluan adierazitako oinarri

eta helburuak benetan ez betetzea.

3. mapa 3: Nafarroako hizkuntz eremuen banaketa 18/1986 Foru Legea

Page 26: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

25

3.3. Espainiako estatuak aukeratutako atalen aplikazioa. III. zatia

3.3.1. 8. artikulua. Irakaskuntza

a) Aukeratutako paragrafo eta atalak

1. paragrafoa, a(i), b(i), c(i), d(i), e(iii), f(i), g, h, i atalak.

2. paragrafoa.

b) Paragrafo bakoitza aplikatzeko hartutako neurriak. Neurri horien inguruko oharrak.

51.- Lehenik eta behin, kontuan hartu behar dugu 8. artikulu horrek bereizketa egiten duela erregio

zein gutxiengoen hizkuntzak hitz egiten diren lurraldeen eta hizkuntza horiek tradizioz hitz egiten

diren lurraldeen artean.

52.- Bereizketa hori dela -eta, batean eta bestean neurri desberdinak hartuko direnez, hauxe jakin

beharko dugu lehendabizi: Espainiako estatuan zeintzuk diren erregio zein gutxiengoen hizkuntzak

tradizioz hitz egiten ez diren lurraldeak. Baina kontu hori argitu gabe dago, eta beraz, oraindik

zehaztu gabe dago zein hizkuntzari aplikatu behar zaizkion neurri batzuk eta zeini besteak.

53.- Hezkuntza-eskumenei dagokienez, Espainiako Konstituzioak argi esaten du Estatuari

dagokiola hezkuntzarako eskubidea garatzeko oinarrizko neurriak hartzea (149.1.30. artikulua), eta

autonomia-erkidegoei dagokiela neurri horiek garatzea.

54.- Gaur egun ezarrita dagoen lege-esparruaren arabera, eta Konstituzio Auzitegiarekin bat etorriz

(Konstituzio Auzitegiaren 337/1994 Epaia), hezkuntzarako oinarrizko eskubidea izateak ez du esan

nahi autonomia-erkidegoetan ofizialak diren hizkuntzetako bat aukeratzeko eskubidea dutenik

interesdunek ikasketak egiteko. Gainera, Konstituzioaren ikuspuntutik, hezkuntzarako eskubideak

gurasoei ez die aukerarik ematen beraiek aukeratzen duten ikastetxe publikoan seme-alaben

ikasketetarako hizkuntza aukeratzeko, baina, era berean, gaztelania ezagutzeko guztiok daukagun

betebeharrak ez du eskubiderik ematen hizkuntza ofizialkidea hezkuntza-hizkuntza moduan

baztertzeko.

55.- Hortik ondorioztatzen da autonomia-esparrura jo behar dela Itunako 8. artikulua betetzen ote

den jakiteko.

Euskal Autonomia Erkidegoa

Page 27: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

26

Eskolaurreko Hezkuntza, Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza

56.- Azaroaren 24ko 10/1982 Legeko (Euskeraren Erabilera Arauzkotzeko Oinarrizkoa) 5.

artikuluaren arabera, euskal herritar guztiek daukate ikasketak bi hizkuntza ofizialetan egiteko

eskubidea. Era berean, irakaskuntzan euskara nola erabiliko den zehazten du II. kapituluak.

57.- Euskal Eskola Publikoaren 1/1993 Legea ere, otsailaren 19koa, aipatu beharrekoa da, bertako

3. artikuluak adierazten baitu euskal eskola publikoaren helburuetako bat hau dela: ikasle guztiek,

derrigorrezko irakaskuntza-aldia bukatzean bi hizkuntza ofizialen ezagupen praktikoa izango dutela

bermatzea.

58.- Bestalde, beste hauek ere kontuan hartu behar dira: 2/1993 Legea, otsailaren 19koa, Euskal

Herriko Autonomi Elkarteko Unibertsitatekoez Kanpoko Irakaskuntzarako Irakasleen Kidegoei

buruzkoa; 47/1993 Dekretua, martxoaren 9koa, Irakaspostuetarako Hizkuntza Eskakizunak eta

Derrigortasun Egunak Zehazteko Irizpideak finkatzen dituena; eta 6/2000 Dekretua, urtarrilaren

18koa, Irakaspostuen Hizkuntz Eskakizunak eta Derrigorrezkotasun Datak Ezartzeko Irizpideak

Finkatzen Dituen Dekretua Bigarrenez Aldatzeko dena.

59.- Ezarrita dauden legeen arabera, ikasle guztiek daukate euskaraz nahiz gaztelaniaz ikasteko

eskubidea. Eta gainera, beharrezko neurriak hartuko dira derrigorrezko hezkuntza bukatzerakoan

ikasleek bi hizkuntza ofizialak maila berean erabili ahal izateko ahalmena lor dezaten.

60.- Betebehar hori dela-eta eratu zen gaur egun Euskal Autonomia Erkidegoan daukagun

hezkuntza-ereduen sistema.

61.- Sistema horren arabera, Euskal Autonomia Erkidegoan hiru hezkuntza-eredu daude:

A eredua: ikasketak gaztelaniaz egiten dira, eta euskara irakasgaietako bat da.

D eredua: ikasketak euskaraz egiten dira, eta gaztelania irakasgaietako bat da.

B eredua: irakasgai batzuk gaztelaniaz ikasten dira eta besteak euskaraz.

62.- Gaur egun, indarrean dagoen eredukako sistema zalantzan jarria dago, zenbait urtetako

esperientziaren emaitzek erakusten baitute A ereduak, eta zenbait kasutan B ereduak ere, ez

dutela bermatzen ikasleek derrigorrezko hezkuntza bukatzerakoan euskararen erabateko ezagutza

Page 28: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

27

lortzea. Hainbat guraso-elkarte, hezkuntza-sindikatu eta hezkuntza-arloko erakunde ari dira

hezkuntza-sistema aldatzeko eskatzen. Derrigorrezko Hezkuntza bukatzerakoan ikasle guztiak bi

hizkuntza ofizialak benetan maila berean erabiltzeko gaituko dituzten hezkuntza-ereduak nahi

dituzte.

63.- Horren harian, Eusko Jaurlaritzaren Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiak19 zera adierazten

du:

“A ereduan ikasten duten haur erdaldunek, bestalde, oso maila apala dute ulermen-mailan,

apalagoa idazteko eta hitz egiteko. Ez dute legeak finkatzen duen “nahikotasun”-mailarik

lortzen. B eredu “bigunean” ere hutsune nabarmenak agertzen dira: nahasketak fonologian,

lexikoan eta joskeran, hiztegi mugatua, esaldiak osatzeko zailtasuna eta abar” (58-59 or.).

64.- Arauei dagokienez, horrek esan nahi duena da gaur egun indarrean dagoen hezkuntza-

sistema aldatu beharra dagoela, eta gaur egungo legeek ezarritako eskubide eta betebeharrak

modu eraginkorrean bermatzeko moduko irakaskuntza-eredua hautatu behar dela.

Hezkuntza tekniko-profesionala

65.- 10/1982 Legeak, Euskeraren Erabilera Arauzkotzeko Oinarrizkoak, ikasle guztiei aitortzen die

hezkuntza-maila guztietako ikasketak euskaraz nahiz gaztelaniaz egiteko eskubidea.

66.- Era berean, Euskal Eskola Publikoaren 1/1993 Legeak 5.b artikuluan adierazten du eskola

publikoari dagokiola, alde batetik, hizkuntz ereduen plangintza egitea, gurasoek eta ikasleek eredua

aukeratzeko duten eskubidea gauzatu ahal izan dezaten; eta bestetik, aukeratzeko askatasun hori

bermatuko duten administrazio bideak garatzea.

67.- Aurrerago, honakoa dio 12. artikuluak: “Euskal eskola publikoan, ikasle guztiek hezkuntzaren maila guztietan euskaraz nahiz gazteleraz ikasteko duten eskubidea bermatuko da“.

68.- Horri dagokionez adierazi behar dugu, bai heziketa teknikoan eta bai lanbide-heziketan, guztiz

ezberdina den errealitatea daukagula. Izan ere, B eta D ereduetan ikasten duten ikasleek

Derrigorrezko Hezkuntza bukatzen dutenean ez baitaukate askatasunik ondorengo ikasketetan

hizkuntz eredua aukeratzeko.

19 Euskararen Aholku Batzordeak 1998ko ekainaren 24ko Batzorde Osoaren bileran eta Gobernu Kontseiluak 1998ko uztailaren 28an aho batez onetsitakoa.

Page 29: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

28

69.- Derrigorrezko Hezkuntzaren ondorengo ikasketak A eta D ereduetan egin daitezke, baina D

ereduaren eskaintza eta, beraz, euskarazko hezkuntza jasotzeko eskubidea, oso urriak dira.

70.- Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak 2002-2003 ikasturteko

matrikulazioaz dauzkan datuak begiratzen baditugu, segituan ikusiko dugu nolako alde handiak

dauden ereduen artean. Euskarazko Lanbide Heziketaren eskaintza urriak eragiten du

desberdintasun hori:

Lanbide Heziketako matrikulazioen taula, hizkuntz ereduen araberakoa. EAE20

Hezkuntza- -eredua

Erdi mailako Heziketa zikloa

Goi mailako Heziketa zikloa

A eredua 9.190 15.776 D eredua 2.056 3.246

71.- Gainera, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuaren 2002ko azaroaren 8ko Aginduak

(2002ko azaroaren 14ko Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkari Ofizialean argitaratu zen) ez du

irakasle elebidunentzako plazarik aurreikusten irakasgai hauetarako: ostalaritzako zerbitzuak, arte

grafikoetako produkzioa, laborategia, bero- eta fluido-ekipoak instalatzea eta mantentze-lanak,

estetika, komunikazio-prozesuak eta hedabideak, merkataritzako antolamendua eta kudeaketa,

eraikuntza zibila, irudi pertsonaleko aholkularitza eta prozesuak, etab. Agindu horren bidez

hautapen-probetarako deia egin zen Euskal Autonomia Erkidegoko Maisu-Maistren Kidegoan,

Lanbide-Heziketako Irakasle Teknikoen Kidegoan, Bigarren Mailako Irakaskuntzako Irakasleen

Kidegoan, Hizkuntza Eskola Ofizialetako Irakasleen Kidegoan eta Musika eta Arte Eszenikoko

Irakasleen Kidegoan sartzeko.

72.- Horrek adierazten du ez dela betetzen 8. artikuluaren 1. paragrafoko d(i) atala.

Unibertsitate-esparrua

73.- Unibertsitateko esparruari dagokionez, euskal unibertsitate publikoa den Euskal Herriko

Unibertsitatearen gaur egungo estatutuek xedatzen dute unibertsitate hori elebiduna dela. Gaur

egun, Hizkuntza Normalkuntzarako Bigarren Plangintza garatzen ari da.

74.- Egungo datuen arabera, ordea, nahiz eta Estatutuek ikasketak euskaraz egiteko eskubidea

aitortu, euskarazko irakaskuntzaren eskaintza % 55ekoa da unibertsitateko lehen eta bigarren

20 Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren datatuak. 2002-2003 ikasturtea.

Page 30: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

29

zikloetan. Eta hirugarren ziklo edo doktoregoko ikasketetan, %7 besterik ez da euskaraz

eskaintzen21.

Helduen Hezkuntza

75.- Lehen esan dugun bezala, Euskeraren Erabilera Arauzkotzeko Legeak hezkuntza-maila

guztietan euskaraz ikasteko eskubidea ezartzen badu ere, egia esan arau hori ez da betetzen

Helduen Hezkuntzan. Gainera, nabarmena da txostenean horren inguruko aipamenik ez dela

egiten. Helduen Hezkuntzako irakaspostuen % 29ri besterik ez zaie eskatzen euskaraz jakitea

(231/2002 Dekretua, urriaren 8koa, Euskal Autonomia Erkidegoko Haur eta Lehen Hezkuntzako,

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako, Zereginen Ikaskuntzarako Ataletako eta Helduen Heziketako

herri ikastetxeetako maisu-maistrentzako lanpostuen zerrendak onartzen dituena).

76.- Horrekin lotuta, Hizkuntz Eskubideen Behatokiak22 Bizkaiko herritar baten kexa jaso zuen:

Urrutiko Oinarrizko Hezkuntzako Euskal Ikastetxean matrikulatu nahi zuen Derrigorrezko Bigarren

Hezkuntza euskaraz egiteko, baina ezin izan zuen, gaztelaniaz besterik ez baitute eskaintzen

(38/2001 kexa).

77.- Horrek esan nahi du ez dela betetzen 8. artikuluaren 1. paragrafoko f(i) atala.

Etengabeko Prestakuntza

78.- Aurkeztutako txostenak ez dio ezer Etengabeko Prestakuntzari buruz. Kontua da etengabeko

lanbide-prestakuntza Hobetuz izeneko fundazioaren esku dagoela EAEn (euskal administrazioak,

sindikatuek eta patronalak osatzen dute fundazioa). Hobetuzek eskaintzen dituen ikastaro guztiak

gaztelaniaz bakarrik dira, ikastaro zehatzen bat eta euskara ikasteko ikastaroak kenduta.

Etengabeko prestakuntza euskaraz egiteko bermerik ezak adierazten du agerikoa dela ez dela

betetzen 8. artikuluaren 1. paragrafoko f(i) atala.

21 Euskal Unibertsitatea-2021 kongresua. Egiten ari garen Euskal Unibertsitatea kongresuko aktak. Bilbo, 2001eko irailaren 27 eta 28a. 22 Euskal Herri osoko herritarren hizkuntz eskubideak defendatzen dituen fundazioa. Bere legezkotasunaren inguruko erreferentziak ikusteko, joan txosten honetako 5. atalera. Hizkuntz Eskubideen Behatokiak urtero egiten du hizkuntz eskubideen egoerari buruzko txostena. Txostenak egiteko, oinarritzat hartzen ditu hizkuntz eskubideen urraketa adierazten duten kasu zehatzak, herritarrek behar bezala dokumentatuta helarazitakoak. 2001 urteari dagokion txostena eta txostena egiteko oinarritzat hartu zituen kasu zehatzak helbide honetan eskura daitezke: http://www.behatokia.org/graf/txostenak-d.cfm?hizkuntza=0. 2002ko txostenaren euskarazko bertsio osoa http://www.behatokia.org/txostenak/Hizkuntz%20eskubideen%20egoera%20Euskal%20Herrian,%202002an.PDF helbidean dago. Laster jarriko dute 2002ko txostenaren gaztelaniazko bertsio laburtua web orrian.

Page 31: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

30

Nafarroako Foru Komunitatea

Eskolaurreko Hezkuntza, Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza

79.- Abenduaren 15eko Euskararen 18/1986 Foru Legearen arabera, herritarrek eskubidea daukate

hainbat hezkuntza-mailatan euskaraz eta gaztelaniaz ikasteko, eta horretarako, Nafarroako

Gobernuak, alde batetik euskara irakaskuntza-planetan nola sartuko den arautuko du, eta bestetik,

ikastetxe bakoitzean nola aplikatuko den zehaztuko du (19. eta 20. artikuluak).

80.- Lege horren garapenerako egin zen 159/1988 Foru Dekretuak, maiatzaren 19koak, Nafarroako

unibertsitateaz kanpoko hezkuntzan euskararen erabilpena arautzen du, eta Euskal Autonomia

Erkidegoko hizkuntz ereduen sistemaren antzeko bat ezartzen du, baina aldagai gehiagorekin:

A ereduan ikasketak gaztelaniaz egiten dira, eta euskara irakasgaietako bat da.

D ereduan ikasketak euskaraz egiten dira, eta gaztelania irakasgaietako bat da.

B ereduan irakasgai batzuk gaztelaniaz ikasten dira eta besteak euskaraz.

Dekretuak ezartzen dituen eredu horiez gain, bada beste eredu bat euskararen

irakaskuntza irakasgai gisa ere kontuan hartzen ez duena: G eredua:

G ereduan gaztelaniaz ikasten da eta euskara ez da irakasgaien artean sartzen.

81.- Euskararen Legeak ezarritako eremuen arabera aplikatzen da hezkuntzan hizkuntz ereduen

sistema hori. Hau da, Legeak berak zehazten du eremu bakoitzari dagokion hezkuntza-eredua (24,

25 eta 26. artikuluak):

Eremu euskaldunean: Euskararen Legeak ikasketak egiteko hizkuntza aukeratzeko

eskubidea aitortzen die herritarrei. Horrez gain, ikasleek derrigorrezko hezkuntza

bukatzerakoan bi hizkuntzen ezagutza-maila egokia izan behar dutela ezartzen du.

159/1988 Dekretuak xedatu zuen euskara derrigor irakatsi behar dela (A eredua), eta

euskarazko irakaskuntza (B eta D ereduak) borondatezkoa izango dela (6. artikulua).

Eremu mistoan: Euskararen Legeak agintzen du euskara pixkanaka eta modu egokian

joango dela irakaskuntzan sartzen, ikastetxeetan euskarazko lerroak jarriz, eskatzen duten

guztientzat. 159/1988 Dekretuak, berriz, zera ezarri zuen: euskara irakastea (A eredua) eta

euskarazko irakaskuntza (B eta D ereduak) borondatezkoak izango direla, eta

Page 32: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

31

administrazioak, horiek baimendu ditzakeela taldea osatzeko gutxieneko ikasle-kopurua

biltzen bada (9. eta 10. artikuluak).

Eremu ez euskaldunean: Euskararen Legearen arabera, euskararen irakaskuntzari

laguntza emango zaio, eta, hala badagokio, aginte publikoek guztiz edo zati batean

finantzatuko dute irakaskuntza hori. 159/1988 Dekretuak zera ezarri zuen: euskara

irakastea (A eredua) borondatezkoa izango dela, eta administrazioak irakaskuntza hori

baimendu dezakeela taldea osatzeko gutxieneko ikasle-kopurua biltzen bada (14.

artikulua).

Dekretua aplikatu zenetik, euskara irakasgaitzat duen eredua (A eredua) hazi egin da, “eremu ez

euskaldunean” batez ere (gogoan izan eremu horretan irakaskuntza publikoak ez duela eskaintzen

euskara irakas -hizkuntzatzat duen eredurik, D eredurik, alegia23). D eredua sendotu egin da, eta

irakaskuntza-eredu nagusia da eremu euskaldunean. Euskara irakasgaitzat ere ez duen G ereduak,

berriz, nabarmen egin du behera Nafarroa osoan. Irakas-hizkuntzatzat bi hizkuntzak dituen eredu

mistoa (B eredua) ez da existitzen hezkuntzako lehenengo urteetan. Ondorengo taulak erakusten

du Nafarroan Haur Hezkuntzak eta Lehen Hezkuntzak izandako bilakaera, ehunekotan:

Nafarroan irakaskuntza-ereduek izandako bilakaera erakusten duen taula24

Eredua 88-89 92-93 96-97 00-01 1988 - 2001

A 5,48 9,58 17,2 26,67 + 21,19

D 13,34 16,92 22,1 25,25 + 11,91

G 81,18 73,5 60,6 48,07 - 33,11

Eremu mistoko ikastetxe publikoetan dagoen arazoa. Ikasle-ratioa

82.- Abuztuaren 30eko 848/1988 Foru Dekretuaren araberako ikasle -ratioak kontuan hartuta egiten

da eremu mistoko hezkuntza-ereduen eskaintza. Horrela, eremu mistoan eskariaren arabera

jartzen dira D ereduko ikasgelak. Horrek esan nahi duena da D ereduko ikasgela jartzeko baimena

lortzeko, gutxieneko ikasle-kopuru batek egin behar duela eskaera. Gaur egun, hiriburuko (Iruñea)

23 Euskarazko irakaskuntzaren ordez euskararen irakaskuntza publikoa besterik eskaintzen ez duen eremu horretan, ikastolak ere badaude. Ikastolak ikasleen gurasoek sortutakoak dira, kooperatiba moduan gehienetan, eta euskara daukate irakas-hizkuntzatzat. Eremu ez euskalduneko herri hauetan dauzkate ikastolak: Cortesen, Lodosan, Zangozan, Sartagudan, Tafallan, Tuteran eta Bianan. 24 Iturria: Iñigo, Andres (2001) Euskeraren egungo egoera Nafarroan. Euskera (separata), 46. liburukia (2. aldia), Bilbo, 337 - 345. or.

Page 33: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

32

20 haurrek eta landa-inguruko 15ek eskatu dute D eredua. Ezarritako ikasle-ratioa betetzen ez

bada, haur horiek ezingo dute D ereduan ikasi beraien ikastetxean.

83.- Jaiotza-tasan 2000. urtera arte etengabeko beherakada izan den arren, ezarritako ratioa ez da

aldatu 1986tik.

84.- Esate baterako, Iruñeko San Joan auzoan 18 umek eskatu zuten D eredua 2002. urtean, eta

ez zitzaien ikasgelarik eman; eta Arrotxapea auzoan, berriz, D ereduko 48 ikasletik 25ek bakarrik

daukate ikasgela25. Eremu euskaldunean, aldiz, ez dago gutxieneko ratiorik A ereduko ikasgelak

jartzeko, eta ume bat edo birentzat ikasgelak jarri izan dira.

85.- Horrek esan nahi du ez direla betetzen 8. artikuluaren 1. paragrafoko a(i) eta b(i) atalak.

Hizkuntzak irakasteko eta ikasteko ereduak arautuko dituen dekretu-proiektua

86.- Nafarroako Gobernuak dekretu bat idatzi du, oraingo A, B, D eta G ereduei I eta J ereduak

gehitzen dizkiena. Dekretu hori onetsi gabe dago oraindik.

I ereduan gaztelania eta Europar Batasuneko hizkuntzetako bat erabiltzen dira

curriculumean hizkuntzazkoak ez diren irakasgaiak ikasteko. Irakasgaien % 30 gutxienez

irakatsi behar dira Batasuneko hizkuntzan.

J eredua aurrekoaren antzekoa da. Hauxe da desberdintasuna: euskara irakasgai bezala

ikasten dela.

22

Ikastolak ez dira aintzat hartzen eremu ez euskaldunean

88.- Ikastolen mugimendua XX. mendeko lehenengo hamarkadetan hasi zen, euskararen

suspertze-prozesuaren hasieraren adierazle nagusi gisa. Ikasketak euskaraz egitea nahi duten

ikasleen gurasoek sortu eta sustatutako eskola-eredua da, eta lurralde hauetako berezko ondare-

hizkuntza suspertzeko gizarte-mugimenduaren barruko elementu bezala ulertu behar da.

89.- Ikastolak, sortu zirenetik izan dira jazarriak; frankismoaren garaian guztiz debekatu zituzten.

Baina hala ere lortu dute hezkuntza-sisteman erabat finkatzea. Horren adierazgarri da euskal

Page 34: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

33

lurralde historiko gehienetan gaur egun legez onartuta daudela, nahiz eta lege-onarpen hori

desberdina izan erkidego batetik bestera, eta erkidego bereko eremu batetik bestera, Nafarroan

gertatzen den bezala.

90.- Aipamen berezia merezi dute puntu honetan eremu ez euskalduneko ikastolek, lurralde

horretan historikoki hitz egin izan den ondare-hizkuntza seme-alabek berreskura dezatela nahi

duten gurasoek sustatzen baitituzte.

91.- Cortes, Lodosa, Zangoza, Sartaguda, Tafalla, Tutera eta Bianako ikastoletan 392 ume ikasten

ari diren arren, eremu horretako ikastolak gaur egun ez dira inolaz ere aintzat hartzen.

92.- Herritarren laguntzari esker eta ikastolek legezkotzat jotzeko eta Nafarroako Administrazioaren

laguntza jasotzeko daukaten eskubidea onartua izan dadin lanean jarraitzen duten gurasoen lan eta

adoreari esker diraute bizirik ikastetxe horiek.

93.- Kasu honetan, argi dago irakaskuntzan ez direla betetzen Itunako 2. artikuluaren 2.

paragrafoari eta 3. artikuluaren 1. paragrafoari dagokionez Espainiak Ituna berresteko

agirian ezarritakoa. 8. artikuluaren 1. paragrafoko a(i) eta b(i) atalak ere ez dira betetzen.

Hezkuntza tekniko-profesionala

94.- Une honetan Nafarroan ez dago, benetan, prestakuntzazko ikasketak euskaraz egiteko

aukerarik. D eredua daukaten Bigarren Hezkuntzako Nafarroako ikastetxe guztietan egindako

galdeketaren emaitzak aurkeztu zituen jendaurrean Sortzen-Ikasbatuaz erakundeak 2002ko

ekainean (ikusi 1. eranskina), eta jendaurrean adierazi zuen euskarazko prestakuntza-zikloen

eskaintza handiagoa izateko eskaera dagoela. Eskaera horri erantzuteko eskatu dio Nafarroako

Gobernuari, eta horrekin batera bidali dizkio euskarazko eskaintza handitzeko beharra adierazten

duten eskaera-aurreikuspenaren datuak.

95.- Beraz, euskarazko lanbide-prestakuntzari dagokionez, ez da betetzen 8. artikuluaren 1.

paragrafoko d(i) atalean adierazitakoa.

Unibertsitate-esparrua

96.- Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (NUP) Estatutuak onetsi zituen Nafarroako Gobernuak

1995ean (martxoaren 13ko 68/1995 Foru Dekretuaren bidez. Web orri honetan ikus daiteke

25 Euskarazko irakaskuntza defendatzeko lanean ari den Sortzen-Ikasbatuaz erakundeak emandako datuak.

Page 35: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

34

gaztelaniazko testua osorik: http://unavarra.es/pdf/estat.pdf). 2002. urtearen bukaera aldera,

NUPek Estatutu berriak idazteko prozesuari ekin, eta 2003ko martxoaren 7ko Klaustroan onetsi

zituen. Estatutu berriek aldatu egin dute euskarak NUPen zeukan estatusa. Esate baterako,

Estatutu zaharretako 6. artikuluaren edukia bertan behera gelditu da. Hauxe zioen artikulu horrek:

“Gaztelania eta euskara dira Nafarroako Unibertsitate Publikoak bere egiten dituen hizkuntzak eta

beraz, unibertsitario guztiek dute biak jakin eta erabiltzeko eskubidea”. Horren ordez, Estatutu

berriek honela diote 118. artikuluan:

“1.- Gaztelania eta euskara Nafarroako hizkuntzak dira, eta, beraz, unibertsitateko kide

guztiek dute biak jakin eta erabiltzeko eskubidea, hurrengo artikuluak ezarritako moduan.2.

2. Unibertsitate Publikoan euskara administrazioan nola erabiliko den erabakitzeko

erreferentziatzat hartuko dira organo eskudunek lege indardunei jarraikiz ematen dituzten

hizkuntza jarraibideak”.

97.- Bestalde, Estatutu zaharretan, ikasleen eskubideak zehazten dituen 90. artikuluko h atalean

adierazten zen ikasleen eskubidea dela “irakaskuntza euskaraz eta gaztelaniaz jasotzea indarrean

diren legeekin bat etorriz”. Baina eskubide hori ezabatu egin da Estatutu berrietan ikasleen

eskubideak zehazten dituen 97. artikuluan.

98.- V. tituluan, “Euskara unibertsitatean” izenekoan, arautzen da euskarari buruzkoa. Estatutu

zaharretako 102. artikulua, hizkuntza dela-eta inor ezin dela diskriminatu agintzen zuena, desagertu

egin da Estatutu berrietan. Zera zioen 102. artikulu horrek: “Unibertsitateko Komunitateko partaide

guztiek dute gaztelania eta euskara erabiltzeko eskubidea, eta Unibertsitatearen esparruan inor ez

da berezitua izango bi hizkuntzetako edozein erabiltzeagatik”.

99.- NUPen Estatutu berriek hainbat eskubide aitortzen dizkiete unibertsitateko kide guztiei 119.1.

artikuluan. Merezi du Estatutu berriek (119.1 artikulua) eta zaharrek (103.1 artikulua) diotena

erkatzea, berrietan hiritarren eskubideak nola murriztu diren agerian jartzeko:

Erakundearen legezkotasunaren inguruko erreferentziak ikusteko, joan txosten honetako 5. atalera.

Page 36: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

35

Estatutu zaharretako 103.1 artikulua Estatutu berrietako 119.1 artikulua

a) Unibertsitatearen gobernu erakundeekin

Unibertsitateak bere egiten dituen

hizkuntzetan harremanak izatea.

b) Unibertsitatetako bileretan Unibertsitateak

bere egiten dituen hizkuntzetan hitz

egitea.

c) Beren ikerketa lanak Unibertsitateak bere

egiten dituen hizkuntzetan aurkeztu eta

argitara ematea.

d) Unibertsitateak euskaraz eskaintzen

dituen ikasgaietan irakaskuntzak euskaraz

jaso eta eskaintzea, eta lanak, azterketak

edo frogak egitea.

a) Unibertsitatearen gobernu organo eta

administrazio zerbitzuetara zuzentzean,

Foru Erkidegoko bi hizkuntzetako

edozeinetan hitz egitea.

b) Unibertsitateko bileretan Nafarroak dituen

bi hizkuntzetako edozeinetan hitz egitea.

c) Unibertsitateak euskaraz eskaintzen dituen

irakasgaietan irakaskuntzak euskaraz jaso

eta eskaintzea, bai eta lanak, azterketak

edo probak euskaraz egitea ere, Legeak

ezartzen duen moduan.

Unibertsitateko kide guztiei aitortzen zaizkien eskubideen inguruko 119. artikuluko 2. atalak

(Estatutu berriak) hauxe dio:

“Unibertsitateko organo guztiak, beren eskumen esparruetan, behartuta daude eskubide

horiek bermatzen. Horretarako, Unibertsitateak behar diren baliabideak jarriko ditu”.

100.- Gainera, Estatutu berrietako 120. artikuluko 1. eta 2. paragrafoek ezartzen dute NUPeko

Gobernu Kontseiluak, Hizkuntza Plangintzako Batzordeak proposatuta, irakaskuntza-jardueretan

euskara erabiltzeko plangintza onetsiko duela, eta Unibertsitatea euskarazko irakaskuntza-

jarduerak garatzeaz arduratuko dela eskaintzari eta gizarteko beharrei jarraituz (120. artikuluko 1.

eta 2. paragrafoak). Estatutu zaharretako artikulu horretan “normalkuntza” eta “garapena sustatuko

du” bezalako esamoldeak azaltzen ziren. Berrietan, ordea, horrelakoak desagerrarazi edo aldatu,

eta hain loteslea ez den beste hau jarri dute adibidez: “garatzeaz arduratuko da”. Estatutu

zaharretan jartzen zuen Unibertsitateak plangintza bat egin eta neurriak hartuko zituela bere

jardueretan euskararen erailera normaltzeko, eta horrez gain euskarazko irakaskuntzaren garapena

bultzatuko zuela gizartearen eskaera eta beharrizanen arabera (104. artikulua, 1. eta 2.

paragrafoak).

Page 37: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

36

101.- NUPeko ikasleen % 18,87k euskara-maila ona daukate, eta euskaraz nahiko ongi dakitela

esaten dutenen kopurua ere kontuan hartzen badugu, % 25era igotzen da portzentajea. Euskal

hiztunen kopurua urtetik urtera gorantz doa. Ikasleen % 24k adierazi du irakasgairen bat euskaraz

jasotzeko nahia26.

Euskarazko eskaintza

102.- NUPeko Klaustroak 1995eko otsailean prestatu zuen Hizkuntza Normalkuntzako Plana, baina

zuzendaritza-taldea aldatu eta Antonio Pérez Prados jauna errektore izendatu zutenean, horrek

Plana gelditu eta ez zion Unibertsitateko Gizarte Kontseiluari bidali.

103.- Errektore jaunak zenbait neurri iragankor proposatu zituen 1998an, eta horiek dira gaur egun

NUPen euskarazko irakaskuntza arautzen dutenak. Neurri horietako bat da euskaraz gehienez ere

18 kreditu egin daitezkeela (Maisutza espezialitatean izan ezik).

104.- Hori dela-eta, euskarazko ikasketen eskaintza oso urria egiten du NUPek, nahiz eta ikasle

euskal hiztunen artean lautik batek irakasgaiak euskaraz jasotzeko nahia adierazi duen eta kopuru

hori urtetik urtera gorantz joango dela aurreikusten den. NUPek gelditu egin du Hizkuntza

Normalkuntzako bere Plana eta euskarazko irakasgaien eskaintza murriztu du.

NUPek eskainitako kredituak27:

Urteko kredituak 1998 / 1999 1999 / 2000 2000 / 2001

Magisterioan 414 414 414

Irakasgai solteak ± 90 190 59

Euskaraz eskainiak 504 604 473

NUPek kredituak guztira ± 4.900 ± 4.900 ± 4.900

% 10,29 12,33 9,65

105.- NUPek 14 titulu eskaintzen ditu. Bakar batean egin daitezke kreditu guztiak euskaraz:

Maisutzan. Maisutzako diplomatura horri dagozkio NUPek eskaintzen dituen euskarazko kreditu

guztien % 87,5. Beste titulazioetako irakasgaietan eta aukera librekoetan euskarazko 59 kreditu

26 NUPeko Hizkuntza Normalkuntzako Batzordeak 1999-2000 ikasturtean argitaratutako datuak; iturri honetatik hartuak: Lopez-Mugartza, Juan Karlos; 2001, “Nafarroako euskal hezkuntza eta euskal unibertsitatea Nafarroako Unibertsitate Publikoan”. Euskal Unibertsitatea-2021 kongresuan aurkeztutako txostena da. Ikusi 21. oin-oharra. 27 Lopez-Mugartza, Juan Karlos, 2001, op. cit.

Page 38: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

37

besterik ez daude. Gainera, oztopoak jartzen zaizkio urtetik urtera nabarmen gorantz doan joerari,

eta zailtasun handiak daude taldeak osatzeko eskatzen dituzten baldintzak betetzeko. Orotara,

NUPek eskaintzen dituen kredituetatik % 9,65 besterik ez dira euskaraz ematen28.

106.- Bestalde, aurreko ikasturtean Nafarroako 1.200 unibertsitario joan ziren auzoko

unibertsit atera, alegia, Euskal Herriko Unibertsitatera, ikasketak egitera. Ez dakigu horietatik

zenbatek erabaki zuten Nafarroako Unibertsitatera ez joatea bertan ezin zituztelako ikasketak

euskaraz egin, baina pentsatzekoa da arrazoi horrek kasu askotan izango zuela zerikusia.

107.- Herritarrek Nafarroako Unibertsitateari idatzitako 33 kexa jaso zituen 2002. urtean Hizkuntz

Eskubideen Behatokiak. Herritarrek 33 idatzietan adierazitako kexak izan ziren agiriak gaztelania

hutsez jaso zituztela, informazioa gaztelania hutsez jaso zutela, edo askoz orokorragoa den kontua:

NUPek ez dituela errespetatzen unibertsitateko ikasketak euskaraz egin nahi dituzten ikasleen

eskubideak. NUPen hizkuntz eskubideen urraketaren inguruko kexa piloa ikusita, eta modu

baketsuan egindako eskaera horiei politikoki eman zitzaien erantzun larria kontuan hartuta,

Hizkuntz Eskubideen Behatokiak Report on Violations of Freedom of Speech at the Navarre Public

University izeneko txostena egin eta Nazio Batuen Erakundeko Giza Eskubideen Batzordearen

barruko Gutxiengoen Lantaldeari helarazi zion, 2002ko maiatzean Ginebran egindako lan-saioetan

aurkeztuz. Informazio zehatzagoa eta frogagiriak 2. eranskinean daude.

108.- NUPek antolatutako udako ikastaro ugarietako bakar bat ere ez dela euskaraz ematen

adierazten duten kexak jaso ditu Hizkuntz Eskubideen Behatokiak bai 2002. urtean eta bai

2003.ean ere (ikusi 2. eranskina, 536/2002 kexa-agiriari dagokiona).

109.- Gaur egungo egoeraren ondorioz, Estatuak unibertsitate-arlorako hartutako neurriak ez

dira betetzen; bestela esanda, ez da betetzen 8. artikuluko 1. paragrafoaren e (iii) atala.

Helduen Hezkuntza.

110.- Nafarroako Foru Komunitatean Nafarroako Gobernuak ez du eskatzen baldintza bezala

euskara jakitea helduen etengabeko prestakuntzako irakasle postu bakar batean ere. Horrekin

pentsa daiteke ez dagoela eskaintza publikorik helduen irakaskuntza edo etengabeko hezkuntza

zati batean edo osorik euskaraz egiteko. Beraz, ez da betetzen 8. artikuluaren 1. paragrafoko f(i)

atalean esandakoa.

Hizkuntza eta kulturaren irakaskuntza

28 Ibidem .

Page 39: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

38

111.- Historia eta kultura irakasteko orduan ideologia kontrolatzeko neurriak hartzen ditu 2001.

urteaz geroztik Nafarroako Gobernuak, euskaraz irakasten duten ikastetxeetan, bai publikoetan (D

eredua), bai pribatuetan (ikastolak ). Kontrol ideologikoa helburu izanik, Nafarroako Gobernuak

2001eko apirilean 595.000 euroko aurrekontu-partida sortu zuen gaztelaniazko testu-liburuak

euskarara itzultzeko (partida hori Nafarroan euskara sustatzeko sortutako beste edozein partida

baino handiagoa da), eta Nafarroako lehendakariak berak, Miguel Sanz jaunak, gaztelaniatik

euskaratutako liburu horiek erabiltzera derrigortu zituen ikastetxeak. Testu-liburu horietan ez dago

Euskal Herriaren inongo erreferentziarik. Ez da Euskal Herriaren eremu geografikoaren

erreferentziarik azaltzen, eta euskal kultura eta hizkuntzaren erreferentzia historikorik ere ez da

inon agertzen.

112.- Euskara adierazpidetzat duten historia eta kulturaren irakaskuntzan egiten den esku-hartze

eta kontrol horiek ez dute betetzen 8. artikuluaren 1. paragrafoko g atala.

Irakasleen hasierako eta etengabeko prestakuntza

113.- Nafarroako Gobernuaren politika murriztailea irakasleak beraien borondatez euskalduntzeko

egitarauetan ere nabaritu da, egitarau horiek etenda gelditu baitira. Hori horrela izanik, ez da

betetzen 8. artikuluaren 1. paragrafoko h atala.

3.3.2. 9.artikulua. Justizia.

a) Aukeratutako paragrafo eta atalak:

1. paragrafoa, a(i), a(ii), a(iii), a(iv), b(i), b(ii), b(iii) c(i), c(ii), c(iii) eta d atalak.

2. paragrafoa, a atala.

3. paragrafoa.

b) Paragrafo bakoitza aplikatzeko hartutako neurriak.

1. paragrafoa:

Euskararen erabilera gaur egun justizia-administrazioan.

Esparru juridiko aplikagarria:

Page 40: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

39

114.- Espainiako Konstituzioko 149.1 artikuluaren arabera, Estatuak du eskumen osoa justiziako

gai hauetan :

149.1.5. Justizia-administrazioa.

149.1.6. ... legegintza prozesala...

149.1.18. administrazio publikoen araubide juridikoaren oinarriak, eta bertako

funtzionarioen estatutu-araubidea...

115.- Horrekin bat etorriz, zera dio Botere Judizialaren 6/1985 Lege Organikoak, uztailaren 1ekoak,

hizkuntza ofizialen ezagutza eta erabilerari buruz 231. artikuluan:

1.- Ekintza judizial guztietan, Epaitegi eta Auzitegietako epaile, magistratu, fiskal, idazkari

eta gainontzeko funtzionarioek gaztelania erabiliko dute, Estatuko hizkuntza ofiziala, alegia.

2.- Epaitegi eta Auzitegietako epaile, magistratu, fiskal, idazkari eta gainontzeko

funtzionarioek autonomia-erkidegoko berezko hizkuntza ere erabil dezakete, hizkuntza hori

ez jakiteagatik defentsa-gabezia izango duela pentsatzen duen alderdiren bat aurka ez

badago.

3.- Alderdiek, horiek ordezkatu eta gidatzen dituztenek nahiz lekuko eta perituek ere

autonomia-erkidegoko berezko hizkuntza erabil dezakete ekintza judizialak egingo diren

lurraldean, bai ahoz eta bai idatziz.

4.- Autonomia-erkidegoko hizkuntza ofizialean egindako ekintza judizialek eta aurkeztutako

agiriek balio eta eraginkortasun osoa izango dute gaztelaniara itzuli behar izan gabe.

Autonomia-erkidegoko erakunde judizialen jurisdikziotik kanpo izan behar dituztenean

ondorioak itzuliko dira ofizioz. Ez dira itzuliko, ordea, ondorioak hizkuntza ofizial bera duten

autonomia-erkidegoan izan behar dituztenean. Defentsa-gabezia alegatzen duen alderdiak

eskatzen badu, eta legeek hala badiote, orduan ere itzuli egingo dira.

5.- Ahozko jardueretan, epaileak edo epaimahaiak interprete izenda dezake erabiliko den

hizkuntza ezagutzen duen edozein pertsona, pertsona horrek zin egin edo hitz eman eta

gero.

116.- Era berean, prozedura kriminalari dagokionez, Prozedura Kriminaleko apirilaren 30eko 2/1992

Legeak zera dio lekukoez 440. artikuluan: lekukoak ez badu gaztelaniaz ulertzen edo ez badaki

hizkuntza horretan hitz egiten, interpretari bat izendatuko da, eta interpretariak zin egingo du bere

lana behar bezala eta fideltasunez egingo duela.

Page 41: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

40

117.- Beraz, indarrean dauden legeen arabera, esan dezakegu Espainiako estatuak ez dituela

bermatzen 9. artikuluaren 1. paragrafoko a(i), b(i) eta c(i) ataletan ezarritakoak. Hau da,

Estatuak ez du ziurtatzen alderdiren batek eskatuz gero erakunde judizialek prozedura

erregio zein gutxiengoen hizkuntzan eramango dutela aurrera.

118.- Hori ziurtatzea ezinezkoa dela diogu, Botere Judizialaren Lege Organikoko 231.1 artikuluak

xedatzen duelako gaztelania izango dela ekintza judizialetako hizkuntza eta epaileek erkidegoko

berezko hizkuntza ere erabil “dezaketela”, hizkuntza hori ez jakiteagatik defentsa-gabezia izango

duela pentsatzen duen alderdiren bat aurka ez badago.

119.- Hau da, epaile eta magistratuen esku dago autonomia-erkidegoko berezko hizkuntza ofiziala

erabiltzeko ahalmena, eta ez prozedura gutxiengoaren hizkuntzan aurrera eramateko eskatzen

duen alderdiaren esku. Eta gainera, aukeratzeko ahalmen hori epaile eta magistratuek bi

hizkuntzak dakizkitenean bakarrik erabil daiteke.

120.- Horrek ezin du bestela izan, Estatuko legeek ez baitie baldintzatzat jartzen epaile eta

magistratuei gaztelania ez den bestelako hizkuntza ofizialik jakitea beraien jurisdikzio-egitekoak

gaztelaniaz gain beste hizkuntza ofizialen bat daukaten autonomia-erkidegoetan egiteko.

121.- Beraien hizkuntzan epaituak izan nahi duten herritarrek horretarako gaituta dauden

auzitegietara joateko aukera izatea ere ez dute aurreikusten legeek.

122.- Bestela esanda, gerta liteke hizkuntza ofizialkidea ezagutzen duen epaile edo magistratu bat

egotea baina bera dagoen auzitegira ez joatea herritarrik bere hizkuntzan epaitua izateko

eskubidea erabili nahi duenik, eta alderantziz, hizkuntza ezagutzen ez duen epaile batek eskubide

hori erabili nahi duten herritarrak ezagutzea eta herritarrek eskubidea behar bezala ezin erabili

izatea epaileak hizkuntza ezagutzen ez duelako.

123.- Euskal Herriari dagokionez (Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Komunitatea),

nabari-nabaria da epaile eta magistratuek ez dakitela gaztelania ez den beste hizkuntza ofizialik.

124.- Esate baterako, euskal hiztunen kopurua % 90etik gorakoa den esparru judizialetan ez dago

euskaraz (hizkuntza ofiziala) dakien epaile edo magistraturik, eta ezinezkoa da alderdietako batek

eskatzen badu prozedura erregio zein gutxiengoaren hizkuntzan aurrera eramango dela ziurtatzea.

125.- Hori dela-eta, etengabekoak dira euskarak teorian gaztelaniak duen ofizialtasun-maila bera

izanik, euskal hiztunek jasan behar izaten duten hizkuntz diskriminazioaren salaketak.

Page 42: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

41

126.- Esate baterako, Abokatu Euskaldunen Sindikatuak 29 txosten bat egin zuen 2002an Hizkuntz

Eskubideen Behatokiarekin batera, adin txikikoen jurisdikzio penalean euskarak duen egoerari

buruz. Txostenean argi ikusten da jurisdikzio horretan ez direla betetzen Erregio zein Gutxiengoen

Hizkuntzen Europako Itunetik aukeratutako atalak30.

127.- Izan ere, gauzak gaur egun dauden moduan, ohikoena da prozedura judizialetan interpretari

bat izendatzea, eta horrek auzian euskaraz jardun nahi duten alderdien (akusatuak, salatzaileak,

auzi-jartzaileak, auzipetuak, defentsaren edo akusazioaren abokatuak, edo lekukoak) adierazpenak

ahozko bistan bakarrik itzultzea, auzia erabaki behar duten epaile eta magistratuek ez baitute

hizkuntza ezagutzen. Aldiz, prozedura bat bera ere ez dago gaztelaniatik euskarara itzuli beharrik,

herritar guztiek baitaukate gaztelaniaz jakiteko betebeharra.

128.- Horregatik, abokatuen eta hizkuntz eskubideen aldeko zenbait elkartek egoera hori salatu

dute, eta babes judizial eraginkorra izateko eskubidearen urraketa gertatzen dela eta diskriminatuak

ez izateko eskubidea bete dadila eskatzen duen Babes Errekurtso bat ere jarri dute Konstituzio

Auzitegian (2310/97-A Babes Errekurtsoa, Gipuzkoako Probintzia Auzitegiak 1997ko apirilaren

23an emandako Autoan oinarrituz J.M.B eta J.M.E.k egindakoa). Babes Errekurtsoan adierazi dute

eskubide horiek urratu egiten direla aldeetako batek adierazpenak hizkuntza ofizialetako batean

(euskaraz) egin nahi dituenean, epaia eman behar duenak ez duelako hizkuntza hori jakin beharrik

eta interpretarien bidez banatzen duelako justizia; eta, aldiz, beste alderdiari (gaztelaniazko

hiztunari) justizia zuzenean ematen zaiolako, nahiz eta bi hizkuntzek ofizialtasun-maila bera izan,

gaztelania goragoko mailako hizkuntza izan gabe, alegia. Horrelakoak ez dira noizean behin

gertatzen, justiziak sistematikoki horrela jokatzen baitu.

129.- Konstituzio Auzitegiak 1997ko urriaren 1ean egindako Probidentziaren bidez Errekurtsoari

eman zion erantzuna izan zen ahozko epaiketan adierazpenak euskaraz egin ahal izateko eskaera

egiten duten errekurtso-egileei eta haien letratu defendatzaileei juridikoki eta logikoki ematen zaien

erantzuna direla hartzen diren itzulpen-neurriak.

130.- Izan ere, gaur egun indarrean dauden legeen arabera, lehen esan dugun bezala, lanpostuak

lehiaketa bidez betetzeko, Botere Judizialaren Lege Organikoak merezimendu gisa besterik ez du

aintzat hartzen hizkuntza ofizialkideak jakitea.

29 Justiziaren arloan euskararen normalkuntzaren alde lan egiten duen abokatu euskal hiztunen elkartea. Erakundearen legezkotasunaren inguruko erreferentziak ikusteko, joan txosten honetako 5. atalera.

Page 43: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

42

131.- Ministerio fiskalari dagokionez, arautegian ez dio ezer hizkuntza ofizialkideak jakitearen

inguruan. Eta hemen ere nabaria da gaztelania ez den beste hizkuntza ofizialkideen ezagutzarik

eza.

132.- Justizia-administrazioko langileei dagokienez, gogoan izan behar dugu justizia-administrazioa

Estatu-mailakoa dela, eta beraz, bertako langileak ere administrazio nazionaleko langileak direla.

Gaur egun, bertako funtzionarioek ez daukate hizkuntza ofizialkideak ezagutzeko obligaziorik, eta

hizkuntza horiek jakitea merezimendu gisa besterik ez zaie baloratzen.

133.- Euskal Autonomia Erkidegoaren esparruan, Euskal Autonomia Erkidegoa ados jarri zen

Gobernu Zentralarekin Gobernu Zentralak Gobernu autonomikoari justizia-arloko eskumenak eman

ziezazkion (60/1996 Errege Dekretua). Eskumenen esku-aldatze horren ondoren, justizia-

administrazioko funtzionarioei (baina ez epaile, magistratu, fiskal eta idazkari judizialei) eragiten

dien Dekretu bat eman zuen Eusko Jaurlaritzak: 117/2001 Dekretua, ekainaren 26koa. Bertan,

euskararen normalkuntzarako zenbait neurri agertzen dira. Bai Dekretu horren aurka eta bai

Dekretuaren nahiz abenduaren 26ko 309/2000 Dekretuaren ondorioz egindako Normalkuntza

Planaren aurka errekurtsoa jarri du Gobernu Zentralak Konstituzio Auzitegian.

134.- Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jakin du Justizia Administrazioak ez zituela onartu auzi

batean euskaraz soilik idatzitako zenbait testu, nahiz eta euskara hizkuntza ofiziala izan. Auzi

hartan Administrazioarekiko Auzien Donostiako 1. Epaitegiko epaile-magistratuak Ebazpen bat egin

zuen eskatzaileari eskatzeko agiriak gaztelaniaz ere aurkez zitzala. Euskara hutsez aurkeztea

akatsa zela zioen Ebazpenak, eta eskatzaileari ohartarazten zion akatsa konpontzen ez bazuen

jarduerak artxibatuko zituela (356/2003 kexa-espedientea. 987/2002 kexa ere euskara hutsez

egindako agiriak ez onartuak izateagatik egin zuten).

135.- Nafarroako Foru Komunitatean ez da batere eskumenik eskualdatu, eta hizkuntz

normalkuntzarako neurririk ere ez da hartu.

136.- Iruñeko (Nafarroa) Probintzia Auzitegiko idazkariak akusatu baten abokatuari gastuen behin-

behineko tasazioa bidali zion 2003ko urtarrilean: 14.260,13 €. Zenbateko horretan sartu zituen

epaiketako interpretazio- eta itzulpen-gastuak nahiz aldi bereko interpretaziorako azpiegitura

teknikoaren gastuak. Akusatua nafarra zen, euskal hiztuna. Epaileak eta fiskalek ez zioten ulertzen

eta berak ere ez zituen ulertzen haien galderak (55/2003 kexa).

30 Txostena interneteko helbide honetan eskura daiteke: http://www.behatokia.org/graf/txostenak-d.cfm?hizkuntza=0

Page 44: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

43

137.- Beraz, esan dezakegu Espainiako estatuak ez dituela bermatzen 9. artikuluaren 1.

paragrafoko a eta c(iii) ataletan ezarritakoak.

3. paragrafoa:

138.- Ez dago botere judizialaren xedapenik paragrafo horretako edukien inguruan.

139.- Horri dagokionez esan behar dugu Espainiako estatuaren txosteneko C atalean

(administrazio publikoek hartutako bestelako neurriak aipatzen dituen horretan) ez dela ezer esaten

Euskal Autonomia Erkidegoaz eta Nafarroako Foru Komunitateaz.

3.3.3. 10. artikulua. Administrazio-agintaritza eta zerbitzu publikoak.

a) Aukeratutako paragrafo eta atalak.

1. paragrafoa, a(i), b eta c atalak.

2. paragrafoa, a, b, c, d, e, f eta g atalak.

3. paragrafoa, a eta b atalak.

4. paragrafoa, a, b eta c atalak.

5. paragrafoa.

b) Paragrafo bakoitza aplikatzeko hartutako neurriak.

140.- Konstituzio Auzitegiaren arabera, hizkuntza bat ofiziala da, bere errealitatea nahiz gizarte-

fenomeno gisa daukan indarra edozein izanda ere, aginte-publikoek aginte publikoetan, haien

artean eta subjektu pribatuekin komunikatzeko erabiltzen duten balio osoko eta eragin juridikodun

tresna normaltzat onesten dutenean (Konstituzio Auzitegiaren 82/1986 Epaia).

141.- Hortik ondorioztatzen da Konstituzioak 1978an ezarritako sistema juridikoaren arabera

autonomia-erkidegoetako aginte publikoek hizkuntza bat ofizialtzat jotzen badute Konstituzioak

emandako ahalmena erabiliz, hizkuntza hori subjektu pribatuen eta botere publikoen artean

komunikatzeko tresna normal bihurtzen dela.

142.- Horrez gain, Konstituzio Epaitegiaren arabera, hizkuntza ofizialkideak erabilgarriak dira

lurralde zehatzetan, eta beraz, autonomia-erkidegoan dauden instituzio guztietan dira erabilgarriak,

Estatu-mailako aginte publikoak izan ala erkidego-mailakoak izan.

Page 45: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

44

143.- Hori dela-eta, aginte publiko guztiek ofizialkidetasun bikoitzaren printzipiora egokitu beharra

dute, eta hori gertatzeko, beharrezkoak diren mota guztietako neurriak hartu behar dira.

144.- Beraz, esan bezala, autonomia-erkidegoei dagokie hizkuntzen ofizialtasunaren gaineko

eskumena, hau da, Konstituzio Auzitegiko jergan hizkuntzen “ofizialtasunari datxekion edukia”

esaten dena. Bestela esanda, autonomia-erkidegoei dagokie, alde batetik, ofizialtasunaren ondorio

juridikoen legezko araubidea zehartzea, kasu honetan euskararen ofizialtasunarena; eta bestetik,

hizkuntz normalkuntzaren helburuak lortzeko beharrezkoak diren plangintza-neurriak zehaztea.

Baina, behin ofizialtasunari datxekion esparrua zehaztuta, eskumena duten instituzioei dagokie

gaztelania ez den beste hizkuntza ofizialaren erabateko eraginkortasuna eta baliotasuna antolatu

eta lortzea.

145.- Zentzu horretan, adierazgarria da Estatuak, aurkeztu duen txostenean, 30/1992 Legea

(azaroaren 26koa, Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren eta Administrazio Prozedura

Erkidearen Legea) aldatu zuen 4/1999 Legea, urtarrilaren 13koa, besterik ez duela aipatzen hartu

dituen neurriei erreferentzia egiteko. Esaten du Lege horrek adierazten duela herritarrek eskubidea

dutela erkidegoko hizkuntza ofiziala erabiltzeko, eta horrez gain, horretarako administrazio-

prozedurak ezartzen dituela.

146.- Adierazgarriena da arau hori eta seinaleen eta instituzioen irudiaren inguruko arau bat edo

beste kenduta, ez duela aipatzen ofizialtasunari datxekion edukitik eratorritako ondorioak

bermatzeko Estatu zentralak hartzen dituen neurrien inguruko araurik.

147.- Horrekin dute zerikusia Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jasotzen dituen kexa askok: kexa

horiek adierazten dute ezinezkoa dela EAEn dauden Estatuko aginte zentralekin ahozko edo

idatzizko harremanak euskaraz izatea, edo koofizialtasunaren ondorioak ez direla betetzen (esate

baterako, aginte zentralak agiriak gaztelania hutsez bidaltzen dizkiela herritarrei)31.

Administrazio zentralak sortutako arauak eta hartutako neurriak

1.- Administrazio publikoak erregio-hizkuntza erabiltzeko arau orokorrak

148.- 1990eko uztailaren 20ko Agindua, Estatuaren administrazio periferikoan funtzionarioen

lanpostuak betetzeko autonomia-erkidegoetako berezko hizkuntzak jakitearen inguruko arauak

ezartzen dituena.

31 Ikusi Hizkuntz Eskubideen Behatokiak egindako txostena.

Page 46: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

45

149.- Agindu horren arabera, Estatuko administrazio periferikoan erkidegoko berezko hizkuntza

ofizialak daukan ezartze-maila adierazten duen txosten bana egin behar du urtero gobernu

zentraleko ordezkaritza bakoitzak. Txosten horiek ministro-sailek aztertzen dituzte, lanpostuetan

hizkuntza aldetik bete beharreko zehaztapenak erabakitzeko.

150.- Agindu hori ez da behin ere betetzen, eta Aginduko 3. arauaren azkeneko atalean ezarritakoa

ere ez.

151.- Esandakoaren adibidea da Auzitegi Nazionaleko Administrazioarekiko Auzietako Salako

laugarren sekzioak 2002ko urriaren 2an emandako Epaia. Epai horrek baliorik gabe utzi zuen

2001eko urtarrilaren 12ko Agindua, Doneztebeko (Nafarroa) Gizarte Segurantzako Institutu

Nazionaleko Prestazioen Bulegoko eremu-zuzendari plaza betetzekoa, euskaraz jakitea

merezimendutzat ez zelako hartu (ikusi 3. eranskina).

2.- Erregio-hizkuntzaren erabilera administrazio-prozeduretan.

152.- Aurretik adierazi dugun bezala, 30/1992 Legeak (azaroaren 26koa, Herri Administrazioen

Araubide Juridikoaren eta Administrazio Prozedura Erkidearen ingurukoa) dioena alde batera utzita,

administrazio periferikoak sistematikoki ez du aukerarik ematen erregio-hizkuntzak administrazio-

prozeduretan erabiltzeko, ez baitu jartzen eskubide hori erabili ahal izateko beharrezko neurri eta

tresnarik.

153.- Estatuak ez du ezer aurkeztu Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren eta Administrazio

Prozedura Erkidearen Legetik eratorritakoa aplikatzen dela adierazten duenik.

154.- Estatu-mailako administrazioek euskarazko agiriak ez dituztela onartzen adierazten duten

hainbat kexa jaso ditu Hizkuntz Eskubideen Behatokiak. Horren adibide ditugu bi hauek: (1)

Administrazioarekiko Auzien Donostiako 1. Epaitegiko epaile-magistratuak Ebazpen bat egin zuen

eskatzaileari eskatzeko agiriak gaztelaniaz ere aurkez zitzala. Euskara hutsez aurkeztea akatsa

zela zioen Ebazpenak, eta eskatzaileari ohartarazten zion akatsa konpontzen ez bazuen jarduerak

artxibatuko zituela (356/2003 kexa-espedientea). (2) Posta eta Telegrafoak erakundeak ez zituen

onartu euskaraz aurkeztutako agiriak (229/2002 kexa). (kusi 4. eranskineko agiriak, kexa horien

ingurukoak).

3.- Inprimaki eta ereduen erabilera.

155.- Egia esan, bada 1465/1999 Errege Dekretu bat, irailaren 1ekoa, instituzioen irudia zaintzeko

irizpideak ezarri eta Estatuko administrazio orokorraren agiri eta inprimakien ekoizpena arautzen

Page 47: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

46

duena. Baina Hizkuntz Eskubideen Behatokiak kexa pila bat jaso ditu adierazten dutenak

autonomia-erkidegoetan kokatuta dauden administrazio zentraleko erakundeek edo erkidego

horietan bizi diren herritarrei zuzendutako erakundeek ez dutela Dekretua betetzen inprimaki eta

agiriak egiterako orduan (ikusi 5. eranskineko agiriak).

156.- Hizkuntz Eskubideen Behatokiak dagokien administrazioei bidali dizkie kexen jakinarazpenak,

eta administrazio horiek erantzun diote arrazoi hauek dauzkatela gaztelania hutsa erabiltzeko:

Madriletik iristen diren agiriak direla; edo Estatu osoko herritarrei zuzendutakoak; edo gaztelania

dela herritar guztiek jakin beharreko hizkuntza, Estatuko hizkuntza ofiziala; edota Estatu osoko

herritarrei zuzendutako agirietan ez dagoela hizkuntza ofizialkiderik erabili beharrik.

157.- Adibidez, honela erantzun zion, gaztelaniaz, 2003ko otsailaren 13an, Barne Ministerioaren

menpeko Trafikoko zuzendari orokorrak Hizkuntz Eskubideen Behatokiak bidalitako kexa-

jakinarazpenari (kexa hori herritar batek bidali zion aurretik Behatokiari. Zera adierazten zuen:

Trafiko Zuzendaritzak gaztelania hutsezko agiri bat bidali ziola): “Agiri hori Madrilgo Zerbitzu Zentral

hauetatik bidaltzen da gida-baimenetan azaltzen diren helbideetara, eta horregatik bidaltzen da

gaztelania hutsez, Estatuko hizkuntza ofizialean; hau da, espainiar guztiek jakiteko betebeharra

daukaten hizkuntzan” (ikusi 6. eranskineko agiria, 1019/2002 kexari dagokiona).

158.- Trafikoko Gipuzkoako zuzendariak, berriz, Behatokiaren jakinarazpen hori bera jaso zuenean,

honela erantzun zion 2003ko urtarrilaren 16an gaztelaniaz bidalitako eskutitzean: “... eskutitza

zenez, menperatzen dudan hizkuntzan besterik ezin nuen idatzi; eta gainera, Espainiako

Konstituzioaren 3.1. artikuluaren arabera, ‘gaztelania da Espainiako Estatuaren hizkuntza ofiziala.

Espainiar guztiek jakin behar dute eta erabiltzeko eskubidea dute’ ” (letra lodiak jatorrizko

testukoak dira. Ikusi 7. eranskineko agiria, 739/2002 kexari dagokiona).

159.- Osasun eta Kontsumo Ministerioak ere erantzun dio Behatokiak jasotako kexaren

jakinarazpenari, gaztelaniaz: “...1465/1999 Errege Dekretuaren arabera (III. kapitulua, 6. artikulua),

eta EAEko Autonomia Estatutua, Hobekuntza Legea eta autonomia-erkidego zehatz batzuetako

hizkuntzen ofizialkidetasun-printzipioa kontuan hartuz, kanpainaren garapen-esparruak Autonomia

Erkidegoa edo hizkuntza ofizialkidea daukan lurraldea soilik hartuko balu bakarrik izango litzateke

derrigorrezkoa hizkuntza ofizialkidea erabiltzea publizitate-paneletan” (ikusi 8. eranskineko agiria,

1008/2002 kexari dagokiona).

160.- Estatistikako Institutu Nazionalak (EIN) sistematikoki gaztelania hutsez bidaltzen ditu derrigor

bete beharreko galde-sortak eta dagozkion agiriak. Behatokiak jasotako kexen jakinarazpenetan,

Behatokiak irailaren 17ko 1465/1999 Errege Dekretuaren 5. artikuluari egin dio erreferentzia, eta

hauxe da EINek gaztelaniaz eman dion erantzuna: “(Errege Dekretuak) ez dio eragiten, beraz, Datu

Page 48: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

47

Bilketa Zuzendariordetzak zuzenean jasotzen dituen galde-sortei, galde-sorta horiek ez baitira,

inolaz ere, Euskal Herrira mugatzen, baizik eta Espainia osora. Horregatik, gure ustez, galdeketen

inprimakiak hasiera batean gaztelania hutsez bidal daitezke” (ikusi 9. eranskineko agiria,

665/2002, 690/2002, 906/2002 eta 927/2002 kexei dagokiena).

161.- Zerga Administrazioko Estatu Agentziak gaztelania hutsezko agiriak bidali zizkion Arantzako

Udalari (Nafarroako eremu euskalduneko udalerria da) 2003. urtearen hasieran. Arantzako Udalak,

orduan, agiri horiek euskaraz ere jasotzeko eskabidea egitea erabaki zuen. Zerga Administrazioko

Estatu Agentziak, hori ikusita, administrazioarekiko auzi-errekurtsoa jarri du Arantzako Udalaren

erabakiaren aurka (ikusi 10. eranskineko agiria, 135/2003 kexari dagokiona).

162.- Hizkuntz Eskubideen Behatokiak 2002ko urtarrilaren 10ean eskutitz bat bidali zion Euskal

Autonomia Erkidegoan Espainiako Gobernuaren ordezkaria den Enrique Villar Montero jaunari,

berarekin bilera bat egin nahi zuela adierazteko. Behatokiak bileran adierazi nahi zion Villar jaunari

Estatuko administrazioak sistematikoki zapaldu egiten dituela bere jardueretan Euskal Autonomia

Erkidegoko herritarren hizkuntz eskubideak. Honela erantzun zuen Gobernuaren ordezkariak,

gaztelaniaz: “(...) iraingarria da zure baieztapena, alegia, sistematikoki hizkuntz eskubideak

zapaltzen direla. Izatekotan, alderantziz gertatuko litzateke; hau da, Autonomia Erkidegoko beste

hizkuntza ofizialean, gaztelanian, hain zuzen ere. Gaztelaniak, hainbat talde eta erakundek

zenbaitetan ematen diotena baino babes handiagoa eta tratu hobea jaso beharko luke ”. (ikusi 11.

eranskineko agiria).

4.- Erregistroetako inskripzioak.

163.- Merkataritzako Erregistroaren Erregelamenduaren gaineko uztailaren 19ko 1784/1996 Errege

Dekretuaren arabera, idazpenak gaztelaniaz idatzi behar dira.

164.- 1947ko otsailaren 14ko Dekretuaren (Hipoteka Erregelamendua) 37. artikuluaren arabera,

berriz, “latinez eta Espainiako dialektoez edo antzinako letrez sortutako agiriak, edo

erregistratzailearentzat ulertezinak direnak, itzulpenarekin edo ulertzeko moduko kopiarekin batera

aurkeztu behar dira” . Ez dago aukerarik inskripzioak hizkuntza ofizialkideetan egiteko.

165.- Horren adibide bat dugu Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jasotako kexa hau: herritar bat

Bilboko Erregistro Zibilera joan zen bere ume jaio berria erregistratzera, eta ezin izan zuen

inskripzioa euskaraz egin, erregistro-liburua gaztelania hutsez zegoelako (ikusi 12. eranskineko

agiria, 870/2002 kexari dagokiona).

Page 49: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

48

5.- Hizkuntzen erabilera agiri ofizialetan.

166.- Ez da ezer aipatzen Estatuaren jardunbideaz.

6.- Xedapenak eta jardunbideak hizkuntza ofizialkideetan argitaratzea.

167.- Legeak autonomia-erkidegoetako hizkuntza ofizialkideetan argitaratzeari buruzko apirilaren

14ko 489/1997 Errege Dekretuaren arabera, legeak Estatuko Aldizkari Ofizialean (BOE)

argitaratuko dira gaztelaniaz, eta beste hizkuntza ofizialkideetan argitaratu ahal izango dira, organo

eskudunek hala erabakitzen badute.

168.- Baina kontua da Espainiako estatuak berak egindako ikerketaren arabera, ez dela arau bat

bera ere euskaratu.

10.- Funtzionario eta langile publikoen hizkuntz prestakuntza eta hizkuntz gaitasuna.

169.- Administrazio zentral eta periferikoko funtzionario eta langileei dagokienez, Espainiako

estatuaren txostenak ez du aipatzen arau edo xedapen-garapenik haien hizkuntz prestakuntza eta

hizkuntz gaitasunari buruz, eta, beraz, horrek berretsi egiten ditu Hizkuntz Eskubideen Behatokiak

jasotzen dituen kexak, hau da, Estatuaren administrazioko langileek ez dietela harrerarik egiten

administrazioarekin euskaraz aritu nahi duten herritarrei.

170.- Euskal Senatari Abertzaleak Legebiltzar Taldeko senataria den Ricardo Gatzagaetxebarria

Bastida jaunak egindako galderari erantzunez, datu hauek eman zituen Espainiako Gobernuak

2002ko abenduaren 16an (ikusi 13. eranskineko agiria): Estatuko administrazioak 1.405 lanpostu

dauzka Nafarroan. Horietatik guztietatik bati besterik ez zitzaion eskatu derrigorrezko baldintza

moduan euskaraz jakitea (Trafikoko Nafarroako Zuzendaritzako itzultzaile-lanpostuari). Espainiako

Gobernuak emandako erantzunaren arabera, euskara merezimendu gisa baloratzen da

jendaurreko lanpostuak betetzerako garaian.

171.- Baina, egia esan behar bada, kontratakoa gertatzen da. Esate baterako, Langile Abertzaleen

Batzordea (LAB) sindikatuak errekurtsoa jarri zuen Doneztebeko (Nafarroa) Gizarte Segurantzako

Institutu Nazionaleko lanpostu bat betetzeko hautaprobetan euskara jakitea ez zelako baloratu

(197/2002 kexa). LABek jarritako apelazio-errekurtsoa dela-eta, Auzitegi Nazionalak agindu hau

eman zuen 2002ko urriaren 2ko Epaian: deialdia aldatu, eta Foru Komunitateko hizkuntza

ofizialkidea merezimendu espezifikotzat balora zedila (Auzitegi Nazionala. Administrazioarekiko

Auzietako Sala. Laugarren sekzioa. Apelazio-zenbakia: 04/126/2002) (ikusi 3. eranskineko agiria).

Page 50: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

49

172.- Espainiako Gobernuak berak emandako informazioarekin jarraituz, Nafarroan lanean ari ziren

Estatuko 40 funtzionariok (% 2,85ek) egin zituzten euskal hizkuntzan gaitzeko ikastaroak 1999-

2000 ikasturtean. 2000-2001 ikasturtean, ordea, 24k bakarrik (% 1,71k). Estatuko administrazioak

ikastaroetako denboraren % 50a langileen konturakoa izango zela erabaki zuenean gertatu zen

euskal hizkuntzan gaitzen ari zen langile-kopuruaren beherakada.

173.- Euskal Autonomia Erkidegoko datuak, horiek ere Espainiako Gobernuak emandakoak,

honakoak dira: 4.568 lanpostu dauzka Estatuko administrazioak, eta horietako 101etan (% 2,21)

eskatzen da euskaraz jakitea. 2000-2001 ikasturtean 117 langilek (% 2,56) egin zituzten euskara

ikasteko ikastaroak, eta langileek eurek jarri behar izan zuten ikasketa-denboraren zati bat.

11.- Patronimikoen erabilera hizkuntza ofizialkideetan.

174.- Ez da ezer aipatzen Estatuaren jokabideaz.

175.- Herritar batek Hizkuntz Eskubideen Behatokiari bidalitako kasu batek adierazten du Trafikoko

Zuzendaritza Nagusiak gaztelaniazko grafiarekin idatzi zituela bere izen-abizenak, euskal grafian

ofizialak izan arren (bere nortasun-agirian euskaraz agertzen ziren). Herritarrak erreklamazioa egin

zuenean, Trafikoko Zuzendaritza Nagusiak jaiotza-agiria eskatu zion (993/2002 kexa). Horren

antzeko kexa da Espetxeetako Zuzendaritza Nagusiarekin gertatutako kasua (104/2003 kexa) (ikusi

14. eranskineko agiriak).

176.- Adierazitako guztia kontuan hartuta, esan dezakegu Espainiako estatuak ez dituela

betetzen 10. artikuluaren 1. paragrafoko a(i), b(i) eta c atalak.

Autonomia-erkidegoetako administrazioek sortutako arauak

Euskal Autonomia Erkidegoa

177.- Autonomia Estatutuak ezarritako ofizialkidetasunarekin bat etorriz, azaroaren 24ko 10/1982

Legearen (Euskeraren Erabilera Arauzkotzeko Oinarrizkoa) II. tituluko I. kapituluak zehazten du

euskararen erabilera Euskal Autonomia Erkidegoaren lurralde-eremuko administraz io publikoan.

1.- Administrazio publikoak erregio-hizkuntza erabiltzeko arau orokorrak:

178.- Aipatutako bi arau horien arabera, herritar guztiek daukate eskubidea euskara nahiz

gaztelania erabiltzeko administrazio publikoarekin dituzten harremanetan. Eta, eskubide horren

erabilera pixkanaka bermatzeko, hartu beharreko neurriak hartuko dira.

Page 51: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

50

179.- Hori lortzearren, Euskal Autonomia Erkidegoak hainbat arau sortu ditu administrazioetako

hizkuntz normalkuntzaren prozesua aurrera eramateko. Prozesu hori, zenbait gorabeherekin, baina

aurrera doa, eta ez du merezi orain horretan sakontzea.

180.- Normalkuntza-prozesua helburu izanik sortutako arauak honakoak dira:

6/1989 Legea, uztailaren 6koa, Euskal Funtzio Publikoari buruzkoa: V. idazpurua hizkuntz

normalkuntzari dagokio.

250/1986 Dekretua, azaroaren 25ekoa, Euskal Herriko Autonomi Elkarteko Herri

Administrazioetan Euskararen Erabilera eta Normalizazioa arautzen duena.

224/1989 Dekretua, urriaren 17koa, Euskal Autonomi Elkarteko Herri Administrazioetan

Euskararen Erabilera Normaltzeko Plangintza arautzen duena.

264/1990 Dekretua, urriaren 9koa, Lanpostuei Izendatutako Hizkuntza Eskakizunen

Derrigorrezkotasuna Zehazteko Erizpideak finkatzen dituena.

238/1993 Dekretua, abuztuaren 3koa, Euskal Administrazio Publikoetan Euskararen

Erabilpenaren Normalkuntzarako Prozesua Ezartzeko Zenbait Neurri ezartzen dituena.

517/1995 Dekretua, abenduaren 19koa, Euskal Herriko Autonomi Elkarteko Herri

Administrazioen Hizkuntza Normalkuntza Prozesuaren Jarraipenerako Zenbait Neurri

ezartzen dituena.

181.- Arau horiek xedatzen dute, Euskeraren Erabilera Arauzkotzeko Oinarrizko Legea behar

bezala bete dadin, beharrezkoa dela erakunde bakoitzean euskararen erabilera normaltzeko

dagokion plana gauzatzea eta lanpostu bakoitzari dagokion hizkuntz eskakizuna jartzea.

182.- Gaur egun, apirilaren 15eko 86/1997 Dekretuak arautzen du normalkuntza-prozesua. Esparru

hauetan da aplikagarria Dekretua: Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean eta

bere erakunde autonomoetan, Herri Kontuen Euskal Epaitegian, Lan Harremanen Kontseiluan,

foru- eta toki -administrazioetan eta haien erakunde autonomoetan, lurralde historikoetako batzar

nagusietan, eta Euskal Herriko Unibertsitateko administrazioan eta zerbitzuetan diharduten

langileen artean.

Page 52: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

51

183.- Dekretu horren arabera, jarduera-esparrutik kanpo gelditzen dira Ertzaintza (euskal polizia

autonomoa) eta osasun-etxeak, egitura eta eginkizun bereziak dituztelako.

Osasuna. Zerbitzuaren egoera

184.- 1978ko Espainiako Konstituzioaren 148.21 artikuluaren arabera, autonomia-erkidegoek

Osasun arloko eskumenak izango dituzte, besteak beste.

185.- Euskal Autonomia Erkidegoan, ekainaren 26ko 8/1997 Legeak, Euskadiko Antolamendu

Sanitarioarenak, Osakidetza - Euskal Osasun Zerbitzua erakunde publikoa sortu zuen 20.

artikuluaren bidez. Juridikoki zuzenbide pribatuko erakundea da, eta osasun-arloan eskumena duen

Administrazio Orokorreko Sailari atxikia dago.

186.- Lege horren aurretik, erakunde autonomoa zen; orain, berriz, zuzenbide pribatuko erakunde

publikoa.

187.- Hizkuntz erregimenari dagokionez, zuzenbide pribatuko sozietate publikoek eta erakunde

publikoek arau espezifikoak izaten dituzte, legez, normalkuntza-prozesuak abiarazteko. Alabaina,

erakunde autonomoak Administrazio Orokorrarekin homologatuta egoten dira eta, beraz,

normalkuntzari dagokionez, Administrazio Orokorraren arau berak izaten dituzte. Halaxe ezartzen

du apirilaren 15eko 86/1997 Dekretuak 2. artikuluan eta 4. xedapen gehigarrian. Xedapen

gehigarriak honela dio: “(...) nahita nahiez euskara eta gaztelaniaren erabilera bermatu beharko

dute herritarrekin harreman zuzenak dituzten zerbitzuetan”.

188.- Era berean, lehenengo xedapen gehigarriak zera agintzen du: “Hezkuntzari, Osasunari eta

Ertzaintzari dagozkion arloak nolakoak diren eta beren eginkizunetan dituzten berezitasunak

aintzakotzat hartuta, hizkuntza normalkuntza-prozesua arautzeko arau bereziak izango dira arlo

horietan”.

189.- Zentzu horretan, ekainaren 26ko 8/1997 Legeak, Euskadiko Antolamendu Sanitarioarenak,

ondorengoa adierazten du 28.5 artikuluan:

“Euskadiko Autonomi Elkarteko administrazio publikoetan eskaeraren erabilera

normalizatzeko arautegian xedatutakoarekin bat etorriz, Osakidetza - Euskal Osasun

Zerbitzua Ente Publikoak plan berezia ezarriko du, hizkunt z politikari buruz Autonomi

Elkarteko organo eskumendunak xedatzen dituen norabideen arabera; plan horretan

zehaztuko dira entearen pertsonalarentzat aplikagarri diren hizkuntz helburuak eta

helburuok ondo betetzeko hartu beharreko neurriak.

Page 53: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

52

Aurreko atalean aipatutako plan hori elaboratuta ez dagoen bitartean, Osakidetza - Euskal

Osasun Zerbitzua Ente Publikoak hautapenerako eta lanpostuak betetzeko burutzen dituen

prozesuetan, funtzio publikoko legerian aurrikusitako arauak, alegia, euskaraz jakitea

merezimendutzat hartzeari buruzkoak, aplikatuko dira”.

190.- Hauxe dio 10/1982 Legeak, Euskeraren Erabilera Arauzkotzeko Oinarrizkoak:

14.1 artikulua: “(...) herri-agintariek Euskal Herriko Autonomia Elkarteko Herri Arduralaritzari

atxikitako lanariak arian-arian euskalduntzeko xedezko neurriak hartuko dituzte”.

14.2 artikulua: “Herri-agintariek erabakiko dute zein lantokitarako izango den beharrezko bi

hizkuntzak jakitea”.

14.3 artikulua: “Euskal Herriko Autonomia Elkartearen lur-eremuango Arduralaritzako

gainerako lantokietara sartzeko egin daitezen baztertze-indarrezko azterketetan, beste

merezimenduen artean hizkuntza ofizialen jakintzamaila hartuko da kontutan”.

Bestela esanda, euskaraz jakitea merezimendu gisa baloratu behar da euskara derrigorrezko

baldintza ez den plaza guztietan.

191.- Uztailaren 6ko 6/1989 Legeak, Euskal Funtzio Publikoarenak, hauxe ezartzen du V.

idazpuruan: “Euskera eta gaztelera dira euskal Administrazio Publikoetako hizkuntza ofizialak, eta

bi hizkuntzok erabiltzea bermatu beharko dute Administrazio horiek bere barneko zein kanpoko

harremanetan”. Horretarako, Euskal Funtzio Publikoaren Legeak lanpostuei hizkuntz eskakizuna

jartzearen sistema ezartzen du. Sistema hori administrazio osoarentzat orokorra bada, ezinezkoa

da hizkuntz eskakizunetan oinarritu gabe arautzea langileen sistema.

192.- Gauza bera ondorioztatzen da Euskal Funtzio Publikoaren Legeko 2.3 artikuluak

xedatutakotik: “Lege hau ezarriz, arau bereziak eman ahal izango dira, legea, osasun, irakaskuntza

eta ikerlaritza-langileen berezitasunei egokitu ahal izateko”.

193.- Ondorioz, Osakidetza - Euskal Osasun Zerbitzuaren hizkuntz normalkuntzako sistemak

hizkuntz eskakizunetan oinarritu beharko du.

194.- Hori bai, 1997ko Dekretuari kasu eginez, arlo horiek nolakoak diren eta beraien eginkizunetan

dituzten berezitasunak aintzakotzat hartuta, hizkuntz normalkuntzako prozesua arautzeko arau

bereziak izango dituzte.

Page 54: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

53

195.- Beraz, badirudi arloren batek arau espezifikoak edukitzeko arrazoiak arloaren nolakotasuna

eta bere eginkizunetan dituen berezitasunak direla. Zeintzuk dira, bada, eginkizun berezi horiek?

Eta zer eragin izan behar dute hizkuntz normalkuntza arautzeko prozesuan?

196.- Galdera horiei erantzuteko, ekainaren 26ko 8/1997 Legea, Euskadiko Antolamendu

Sanitarioarena, hartu behar da kontuan; zioen adierazpenean xedatzen duena, hain zuzen ere:

“(...) Behin eta berriro esaten du [legeak] osasunaren babes legaletik datozen eskubide

instrumental eta osagarriak garantizatu behar direla, hots, pertsonaren intimitate eta

duintasuna, baimena ematea behar besteko informazioa hartu eta gero, edo zerbitzu

sanitarioak aukeratzeko ahalbide zabala dagoela onartzea. Bestetik, legeak azpimarratzen

duenez, sistema sanitarioarekiko herritarren zeregina handia ez ezik, demokratikoa eta

parte hartzekoa ere izan behar da.

Sistema lehen baino areago jartzen da herritarrei begira, antolamenduan egin diren

aldaketek erakusten dutenez (...) Euskadiko Osasun Plana da herritarren protagonismo

berrira heltzeko tresna nagusia, helburuak finkatzen dituelako. Izan ere, planak

prebentzioaren eta osasun-sustapenaren arloan jarduteko orientabide nagusiak eman

behar ditu, eta, halaber, Administrazio Sanitarioko estrategien esparrua ere sortu behar du,

herritarren beharrizanei erantzun diezaion eta beharrizan horiek artatzeko behar beste

baliabide izan dezan”.

197.- Horrela, bada, argi ikusten dugu osasun-sistema herritarrei laguntzeko tresna dela; erraz

egiazta daiteke hori bere antolamenduaren eta funtzionatzeko moduaren oinarriak jasotzen dituen

8. artikuluan:

“a) Pertsona sistemaren oinarrizko helburutzat hartzea...”.

edo 10. artikuluan:

“2. Herritarrak estaldura publikoko zerbitzu sanitarioetara heltzeko prozedurak benetako

berdintasun printzipioa garantizatuko du...”

198.- Herritarrei laguntzeko tresna izanik, Administrazioak erantzukizun handiagoa du,

zalantzarik gabe, herritarren hizkuntz eskubideak bermatzeko garaian. Herritarrek eskubidea

badute administrazioekin harremanak hizkuntza ofizial batean edo bestean izateko, laguntza-

Page 55: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

54

funtzioa ezingo da benetan bete ez bada bermatzen herritarrek borondatez egindako hizkuntz

aukera, edota hori bermatzeko adinako hizkuntz gaitasunaren jabe diren behar adina langile ez

badaude. Hizkuntz aukera bermatzen ez badugu, ezin dugu esan pertsona hartzen dugula

sistemaren oinarri, benetako berdintasuna ziurtatzen dugula, eta herritarren intimitatea eta

duintasuna babesten ditugula.

199.- Hori kontuan izanik, gauza da Osakidetza - Euskal Osasun Zerbitzuak oraindik ez duela

plangintzarik onetsi —beste administrazioek, ordea, bai— eta, beraz, oraindik ez duela neurririk

hartu euskarazko zerbitzuak eskaintzeko.

200.- Hori dela-eta, herritarrek ez dutenez euskarazko mediku-zerbitzurik jasotzen, askok eta askok

kexak bidali dizkiete Hizkuntz Eskubideen Behatokiar i. Bereziki larria dena da larrialdietako

zerbitzuetan ez egotea euskaraz dakien osasun-langilerik, edo osasun-etxeetan mediku-zerbitzu

publikorik euskaraz ezin jaso izatea, edo ikastoletara euskaraz ulertzen ez duten erizainak bidaltzea

euskal hiztunei zuzendutako prebentzio eta osasun-informazioko kanpaina publikoak egitera (ikusi

15. eranskineko agiria, 3/2002, 22/2002, 30/2002, 238/2002, 369/2002, 488/2002, 829/2002,

842/2002 eta 909/2002 kexei dagokiena).

201.- Agiriak, jakinarazpenak, txanda-emateak, etab. gaztelania hutsez jaso izanagatik egindakoak

dira kexetako asko (ikusi 16. eranskineko agiriak, 419/2002, 425/2002, 394/2002 eta 588/2002

kexei dagozkienak).

202.- Behatokiak 93/2001 kexa jaso zuen 2001ean32, Osakidetza - Euskal Osasun Zerbitzuak 1.800

lanpostu betetzeko egindako enplegu publikorako eskaintzaren ingurukoa. Izan ere, lanpostu

horietako bakar baterako ere ez zen baldintzatzat jarri euskaraz jakitea. Denetan merezimendu

bezala baloratu zuten, eta besteak beste, gehienez ere puntuazio osoaren % 5,6 lor zitekeen

euskaraz jakiteagatik (6/1985 Legeak, Euskal Funtzio Publikoarenak, aurreikusten du euskaraz

jakitea, derrigorrezko baldintza ez denean, gutxienez puntuazio osoaren % 5ekin eta gehienez %

20rekin baloratuko dela). Hizkuntz Eskubideen Behatokiak eta Udalerri Euskaldunen

Mankomunitateak (UEMA)33 epaitegietan deialdi horren aurkako errekurtsoak jarri dituzte, baina,

oraingoz, epaileek ez dituzte balioetsi.

2.- Erregio-hizkuntzaren erabilera administrazio-prozeduretan.

32 Ikusi Hizkuntz Eskubideen Behatokiak egindako txostena. 33 Gehiengo euskal hiztuna duten udalerrien elkartea. Administratiboki euskaraz funtzionatzen dute udalerri horiek. Erakundearen legezkotasunaren inguruko erreferentziak ikusteko, joan txosten honetako 5. atalera.

Page 56: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

55

203.- 10/1982 Legea, Euskeraren Erabilera Arauzkotzeko Oinarrizkoa, 6. artikulua.

204.- Artikulu horren arabera, pertsona batek baino gehiagok esku-hartzen duten prozeduretan,

pertsona horiek adostasunez aukeratzen duten hizkuntza erabili behar dute aginte publikoek.

Adostasunik ez badago, espedientea irekiarazi duen pertsonak aukeratzen duen hizkuntza erabiliko

da, baina besteek eskubidea izango dute informazioa beraiek nahi duten hizkuntzan jasotzeko.

205.- Legeak hori adierazten badu ere, gero, praktikan, ez da askotan betetzen, eta betetzekotan

ere, atzerapen handiarekin. Hizkuntz Eskubideen Behatokiak arazo horri dagozkion kexa ugari

jaso ditu.

206.- Adibide esanguratsua da Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailarekin

gertatutakoa: elkarte bateko kideek, interes publikoko elkarte bihurtu ahal izateko beharrezko

agiriak bidali zizkion euskaraz, eta Sail horretako funtzionarioak eskatu zien gaztelaniaz bidaltzeko;

berak ez omen zuen euskaraz ulertzen, eta agiriak gaztelaniaz ez bidaltzekotan prozedura asko

luzatuko omen zen (40/2001 kexa).

207.- Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jasotako beste kexa-mordo bat Eusko Jaurlaritzako

Herrizaingo Sailari dagokio. Kexa-egileek adierazten dute Ertzaintzan ezin izan dutela euskaraz

deklarazio edo salaketarik egin, edo egin ahal izatekotan, luzamendutan ibili edo denbora luzean

zain egon ondoren egin dutela (ikusi 17. eranskineko agirian azaltzen diren kasuak).

3.- Inprimaki eta ereduen erabilera

208.- Euskararen erabilera arautzeko 10/1982 Legearen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoko

aginte publikoek erabili beharreko inprimaki eta eredu ofizialek bi hizkuntzetan idatzita egon behar

dute.

209.- Toki-administrazio eta Erkidego-mailako administrazio gehienek araua betetzen badute ere,

oraindik badaude ezarritakoa betetzen ez duten kasuak.

210.- Hizkuntz Eskubideen Behatokira bidalitako kexa batek adierazten du Euskal Autonomia

Erkidegoko herritar batek bi hizkuntza ofizialetan idatzitako ziurtagiri bat eskatu zuela familia-

epaitegian, eta administrazioak erantzun ziola ziurtagiriaren eredua gaztelania hutsez egina

zegoela (998/2002).

4.- Erregistroetako inskripzioak.

Page 57: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

56

211.- Euskararen erabilera arautzeko 10/1982 Legearen arabera, Autonomia Erkidegoaren

menpeko erregistro publikoetako inskripzioak agiria idatzita dagoen hizkuntzan egingo dira (arau

hori ez da aplikagarria administrazio zentralaren menpeko erregistroetan).

5.- Erregio-hizkuntzen erabilera agiri publikoetan.

212.- Espainiak egindako txostenean ez da horren inguruko aipamenik egiten.

213.- Hizkuntz Eskubideen Behatokira bidalitako zenbait kexek esaten dute Eusko Legebiltzarrak

gaztelania hutsez egiten dituela txosten publikoak (ikusi 18. eranskineko agiriak, 806/2002 eta

807/2002 kexei dagozkienak).

6.- Xedapenak eta jardunbideak hizkuntza ofizialkideetan argitaratzea.

214.- Azaroaren 24ko 10/1982 Legearen (Euskeraren Erabilera Arauzkotzeko Oinarrizkoa) 8.

artikuluak agintzen du xedapenak eta jardunbideak bi hizkuntza ofizialetan argitaratu behar direla.

215.- Hala ere, eguneroko bizitzan herritarrek kexa ugari bidaltzen dizkiote Hizkuntz Eskubideen

Behatokiari, Erkidego-mailako administrazioek, eskualde-mailakoek eta tokikoek ofizialkidetasuna

ez dutela betetzen salatzeko.

216.- Hizkuntz Eskubideen Behatokira iritsitako kexa batek dio Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta

Herri Administrazio Sailak gaztelania hutsez argitaratu zituela lehiaketa publiko batean parte

hartzeko baldintzen orriak (ikusi 19. eranskineko agiria, 985/2002 kexari dagokiona).

217.- Herritarrek helarazitako kexa-mordo batek adierazten du Eusko Jaurlaritzak agiriak gaztelania

hutsez bidali dizkiela (ikusi, esate baterako, 20. eranskineko agiriak, 916/2002, 67/2003,

808/2002, 809/2002 eta 810/2002 kexei dagozkienak), edo Euskal Autonomia Erkidegoko

udaletxeek ez dizkietela agiriak bi hizkuntza ofizialkideetan bidali (ikusi, adibidez, 21. eranskineko

agiriak, 204/2002 eta 508/2002 kexei dagozkienak), edota Euskal Herriko Unibertsitateak agiriak

gaztelania hutsez bidali dizkiela (ikusi, adibide moduan, 22. eranskineko agiriak, 510/2002,

511/2002 eta 291/2003 kexei dagozkienak).

7.- Hizkuntza ofizialkideen erabilera eskualde-mailako biltzarretako eztabaidetan.

218.- Eusko Legebiltzarraren Erregelamenduko 1. artikuluaren arabera, hizkuntza ofizialkide bat

edo bestea erabil daiteke.

Page 58: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

57

8.- Hizkuntza ofizialkideen erabilera tokian tokiko biltzarretan.

219.- Toki-erakundeen antolamendu, funtzionamendu eta erregimen juridikoaren gaineko

azaroaren 28ko 2568/1986 Errege Dekretuaren arabera, erkidegoko hizkuntza ofizialkidea erabil

daiteke.

9.- Toponimoen erabilera erregio-hizkuntzetan.

220.- Langraiz Okako saihesbide berrian, Arabako Foru Aldundiak toponimoa gaztelania hutsez

jarri du bideko errotuluetan: Nanclares de la Oca (ikusi 23. eranskineko agiria, 31/2003 kexari

dagokiona).

10.- Funtzionario eta langile publikoen hizkuntz prestakuntza eta hizkuntz gaitasuna.

221.- Osakidetzan sortu diren arazoak nabarmendu behar ditugu. Osakidetzan normalkuntza-

prozesurik ez dagoenez, ezin dira konpondu bertan gertatzen diren arazo larriak. Osasun-arloko

langileak gaitzeko prozesurik ez dagoenez, ez da betetzen legeetan ezarritakoa.

Nafarroako Foru Komunitatea.

222.- Oro har, esan behar dugu Espainiako estatuak aurkeztutako txostenak ez dituela ia aipatu ere

egiten gaur egun Nafarroako Foru Komunitatean indarrean dauden legeak, izan ere, lege horien

zenbait alderdi besterik ez baititu jasotzen.

223.- Gure ustez, hori horrela egin du nekez azal daitekeelako Nafarroako Foru Komunitatean

euskarak gaur egun duen egoera eta arautze juridikoa.

224.- Txosten honen hasieran adierazi dugun bezala, Nafarroako Foru Komunitatean euskarak

duen zailtasunetako bat euskara lurraldeka banatzeak eragiten du. Izan ere, eremu euskaldunean

ofizialkideak dira euskara eta gaztelania, eremu mistoan euskal hiztunek zenbait eskubide dauzkate

(geroago ikusiko dugunez, eskubide horiek praktikan gutxituak gelditzen dira Nafarroan dauzkaten

lege murriztaileen erruz), eta eremu ez euskaldunean euskara ez da inolaz ere aintzat hartzen.

225.- Gure ustez, arrazoi hauengatik ez du ia aipatu ere egiten Estatuak bere txostenean

Nafarroako kasua eta bertako benetako egoera: (1) Nafarroako legeen bidez egiten den

hizkuntzaren lurraldekako zatiketa Espainiako Konstituzioaren 3. artikuluaren interpretazio

eztabaidagarria eta Estatuko kasu bakarra delako eta, (2) Euskararen Legearen bidez ezarritako

Page 59: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

58

eskubide eskasak oraindik eskasagoak izateko helburuarekin, legezko arauak aldatzeko politika

erabiltzen ari delako Nafarroako Gobernua azken urteotan.

1.-Administrazio publikoak erregio-hizkuntza erabiltzeko arau orokorrak.

226.- Erregio-hizkuntza administrazioan erabiltzeko aplika daitezkeen arauen artetik, abenduaren

15eko 18/1986 Foru Araua, Euskarari dagokiona, da lehendabizi aipatu beharrekoa.

227.- Lege horren arabera, eremu euskaldunean herritar guztiek daukate eskubidea, alde batetik,

euskara nahiz gaztelania erabiltzeko administrazio publikoarekin dituzten harremanetan eta,

bestetik, administrazioaren aldetik euskarazko harrera jasotzekoa (10. artikulua). Hori horrela izan

dadin, hartu beharreko neurriak hartuko dira, eta pertsona batek baino gehiagok esku-hartzen

duten prozeduretan esku-hartzaileek adostasunez erabakitako hizkuntza erabiliko da.

228.- Eremu mistoari dagokionez, herritarrek administrazioari euskaraz nahiz gaztelaniaz egiteko

eskubidea daukate; ez daukate, beraz, euskarazko harremanik izateko eskubiderik, administrazioak

ez baitauka euskaraz erantzuteko obligaziorik (17. artikulua).

229.- Azkenik, eremu ez euskaldunean, administrazioari euskaraz egiteko eskubidea dute

herritarrek baina administrazioak interesdunei gaztelaniazko itzulpena eskatu ahal die (18.

artikulua).

230.- 18/1986 Foru Arauaren ondoren, zenbait dekretu egin dira Lege hori garatzeko. Horien artean

daude Espainiako estatuak bere agirian jaso dituenak. Alabaina, argi utzi nahi dugu Nafarroako

administrazio publikoetan euskararen erabilera arautzen duen uztailaren 4ko 135/1994 Foru

Dekretua indargabetuta gelditu zela abenduaren 11ko 372/2000 Foru Dekretuaren bidez.

Euskararen erabilera sustatzeko lanean diharduten agente guztiek eta Nafarroako gizartearen

gehiengoak guztiz gaitzetsi zuten Dekretu berria eta bere aurkako errekurtsoa jarri zen

auzitegietan. Azkenean, erabat deuseztzat jo zuen Nafarroako Auzitegi Nagusiak, 2002ko

ekainaren 26an emandako Epaiaren bidez. Baina hala ere, Dekretu hori exekutatzen jarraitzen du

Nafarroako Gobernuak. Alde batetik, Nafarroako Auzitegi Nagusiaren Epaiari errekurtsoa jarri dio,

eta horrela Epaia irmoa izatea saihestu du; eta bestetik, baliogabetutako dekretuaren berdin-

berdina den beste dekretu berri bat indarrean jartzeko izapideak hasi ditu. Hauxe da 2003. urte

hasieran onetsi zuen Dekretu berri hori: 29/2003 Foru Dekretua, otsailaren 10ekoa, Nafarroako

Administrazio Publikoetan Euskararen Erabilera arautzen duena. Dekretu berri horren aurka ere

errekurtsoa jarri dute Nafarroako hainbat gizarte-agente eta toki-administrazioko erakundek.

Page 60: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

59

2.- Erregio-hizkuntzaren erabilera administrazio-prozeduretan.

231.- Eremu euskaldunari dagokionez, 29/2003 Foru Dekretuak 8. artikuluan dio berez egintza

administratiboak diren administrazio-jarduerak eremu bereko beste pertsona fisiko edo juridiko

batzuei jakinarazi behar bazaizkie, gaztelaniaz eta euskaraz idatzi beharko direla, ez badute

behintzat interesdunak diren guztiek hizkuntza bat bakarra erabiltzea espresuki eskatzen.

232.- Eremu mistoan, berriz, 16. artikuluaren arabera, eremu mistoko pertsonentzako egiten diren

komunikazio eta jakinarazpenak (xedapenak, ohartarazpenak, argitalpenak, iragarkiak...)

gaztelaniaz eginen dira. Eremu mistotik eremu euskaldunerako komunikazioak gaztelaniaz egingo

dira, non eta interesdunek espresuki euskara erabiltzea hautatzen ez duten, orduan ele bitan

egingo baitira.

233.- Azkenik, eremu ez euskalduneko Administrazioak interesdunei eskatuko die euskaraz

aurkezten dituzten agirien gaztelaniazko itzulpena ere aurkez dezatela aldi berean.

234.- Nafarroako Gobernuaren administrazio-jardunbideari buruzko kexa ugari bidali dizkie

hiritarrek Hizkuntz Eskubideen Behatokiari. Adibidez, kexetako batzuk Lehendakaritza, Justizia eta

Barne Departamentuari zuzenduta daude, Nafarroako Gobernuak herritarrei gaztelaniazko agiriak

eskatzen dizkielako (ikusi 24. eranskineko agiriak, 228/2002 eta 260/2002 kexei dagozkienak).

Hezkuntza eta Kultur Departamentuari zuzendutako kexak ere badaude. Mota horretako kexa

gehienek adierazten dute agiriak gaztelania hutsez bidaltzen dituela Sail horrek, baina ez eremu

misto eta ez euskaldunera bakarrik, baita eremu euskaldunera ere (ikusi 25. eranskineko agiria,

59/2003 kexari dagokiona).

3.- Inprimaki eta ereduen erabilera.

235.- Aipatutako Dekretuko 8.3. artikuluaren arabera, eremu euskaldunean organo eskudunek

gaztelaniaz, euskaraz edo ele bitan idatzitako inprimaki, eredu edo formularioak eduki ahalko

dituzte interesdunek egin beharreko jardueretarako.

236.- Eremu mistoan, barne inprimakietan eta paperetan idazpuruak gaztelaniaz idatziko dira.

Inprimakiak kanpoko jendeak erabiltzeko badira, gaztelaniaz eta ele bitan idatzitako formulario

bereiziak izanen dira, interesdunek horietako bat hautatzeko. Hala dio Dekretuko 13. artikuluak.

237.- Eremu ez euskaldunean, azkenik, jarduera, inprimaki, zigilu, agiri, jakinarazpen, komunikazio,

seinale, errotulazio, argitalpen eta publizitate oro gaztelaniaz izanen da 17.2 artikuluaren arabera.

Page 61: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

60

238.- Hizkuntz Eskubideen Behatokiak puntu horri dagozkion kexa asko jaso ditu. Esate baterako:

kexetako batzuk Nafarroako Gobernuaren Lehendakaritza, Justizia eta Herrizaingo Sailari

zuzenduta daude, gaztelania hutsezko inprimakiak dauzkalako herritarrentzat (ikusi adibide

moduan 26. eranskineko agiria, 498/2002 kexari dagokiona).

239.- Beste kexa batzuk Nafarroako Gobernuaren Ekonomia eta Ogasun Departamentuari

zuzenduta daude, gaztelania hutsezko inprimaki eta agiriak erabiltzen dituelako (ikusi adibide gisa

27. eranskineko agiriak, 218/2002, 219/2002 eta 689/2002 kexei dagozkienak).

240.- Kexetako batek adierazten du Nafarroako Estatistika Institutuak eremu euskalduneko

herritarrei gaztelania hutsez bidali ziela derrigor bete beharreko galde-sorta bat (ikusi 28.

eranskineko agiria, 1014/2002 kexari dagokiona).

241.- Badira beste kexa batzuk Nafarroako Gobernuaren Gizarte Ongizate, Kirol eta Gazteri

Departamentuari dagozkienak. Horietan adierazten da gizarte-laguntzak eskatzeko inprimakiak

gaztelania hutsez bidaltzen dizkiela Sail horrek Nafarroako hiru hizkuntz eremuetako herritarrei

(ikusi 29. eranskineko agiria, 180/2003 eta 236/2003 kexei dagokiena).

242.- Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza eta Kultur Departamentuari dagozkion kexak ere

badaude, gaztelania hutsezko inprimakiak erabiltzen dituelako (ikusi 30. eranskineko agiria,

260/2003 kexari dagokiona).

243.- Hainbat kexa jaso dira Nafarroako Gobernuaren zerbitzu publikoetan gaztelania hutsezko

errotuluak daudela salatzen dutenak (ikusi 31. eranskina, 697/2002, 698/2002 kexei eta beste kasu

batzuei dagokiena).

244.- Toki-erakundeei dagokienez, herritarren 2002ko kexa gehienak Iruñeko Udalari jarritakoak

dira. Kexa horietako gehienek salatzen dute Udalak ez duela betetzen Iruñeko Udalaren esparruan

euskararen erabilpena eta sustapena arautzen dituen Ordenantza, 1997ko irailaren 12an Udalak

egindako Osoko Bilkuran onetsitakoa (1997ko urriaren 10eko NAO, 122. zk.). Iruñeko Udalak

sistematikoki ez du betetzen Udal Ordenantza, nahiz eta Nafarroako Administrazio Auzitegiaren34

hainbat Epaien bidez behin eta berriz agintzen zaion Udalari Ordenantzan ezarritako elebitasuna

bete dezala. Nafarroako administrazio publikoekin dauzkaten harremanetan herritarrei dagozkien

eskubideak defendatzeaz arduratzen den arartekoak ere (Gobernuaren menpekoa ez den instituzio

34 Nafarroako Administrazio Auzitegiko Bigarren Sekzioak 01-2134 gora jotzeko errekurtsoaren erantzun gisa emandako 5825 Ebazpena; Nafarroako Administrazio Auzitegiko Bigarren Sekzioak 01-2132 gora jotzeko errekurtsoaren erantzun gisa emandako 5827 Ebazpena; Nafarroako Administrazio Auzitegiko Bigarren Sekzioak 01-2065 gora jotzeko errekurtsoaren erantzun gisa emandako 5828 Ebazpena.

Page 62: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

61

publikoa da) gomendatu dio Iruñeko Udalari herritarrek euskarazko zerbitzu publikoa jasotzeko

daukaten eskubidea ziurtatzeko hartu beharreko neurriak har ditzala.

245.- Herritarren kexek agerian uzten dute Udalaren irudi instituzionalean, nahiz inprimaki eta

jakinarazpenetan gaztelania besterik ez dela erabiltzen (ikusi 32. eranskineko agiri grafikoa,

655/2002 kexari dagokiona), euskara eta gaztelaniazko agiri elebidunik ez dela egiten (718/2002),

eta udal-informazioa gaztelania hutsez ematen dela (ikusi 33. eranskineko agiriak, 800/2002,

850/2002 eta 852/2002 kexei dagozkienak).

4.- Erregistroetako inskripzioak.

246.- Euskararen Legeak 13. artikuluan esaten du eremu euskalduneko erregistro publikoetan

agiria idatzita dagoen hizkuntza ofizialean egin behar direla idazpenak, eta, edonola ere,

gaztelaniaz ere bai.

247.- Lege horrek ez dio ezer eremu mistoko eta eremu ez euskalduneko inskripzioen inguruan.

5.- Erregio-hizkuntzen erabilera agiri publikoetan.

248.- Espainiako estatuak egindako txostenean ez da agiri publikoen inguruko aipamenik egiten.

6.- Xedapenak eta jardunbideak hizkuntza ofizialkideetan argitaratzea.

249.- Aipatutako Dekretuaren arabera, eremu euskalduneko erakundeek sortutako jardunbide eta

xedapenak ele bietan argitaratu behar dira.

250.- Eremu mistoan, xedapenak, ohartarazpenak, argitalpenak, iragarkiak eta mota guztietako

publizitatea gaztelaniaz egin behar dira.

251.- Gauza bera egin behar da eremu ez euskaldunean.

252.- Argitalpenak direla-eta hartutako konpromisoak ez direla betetzen adierazten duten hainbat

kasu bildu ditu Hizkuntz Eskubideen Behatokiak. Ondorengoa, esate baterako: Eremu

euskaldunean kokatuta dagoen Baztango Udalak akta eta jakinarazpenak gaztelania hutsez egiten

ditu (ikusi 34. eranskineko agiria, 302/2003 kexari dagokiona).

Page 63: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

62

253.- Eremu euskalduneko zenbait udalek, Arantzako Udalak, esate baterako, Nafarroako

Gobernuari eskatu diote bidali beharreko xedapenak euskaraz ere bidaltzeko, Gobernu horrek

gaztelania hutsez bidaltzen baitizkie. Nafarroako Gobernuak, hala ere, 29/2003 Foru Dekretuari

eusten dio euskara ofiziala den udalerrietara gaztelania hutsezko agiri ofizialak bidaltzeko (ikusi 35.

eranskineko agiria).

254.- Eremu euskalduneko ikastetxeek, horien artean Baztan Udalerrian dagoen Iruritako eskola

publikoak, gaztelania hutsez jasotzen dituzte Nafarroako Gobernuaren komunikazio guztiak (ikusi

36. eranskineko agiria).

255.- Nafarroako Gobernuak, gainera, ez ditu onartzen eta bueltan bidaltzen ditu eremu

euskalduneko udalerrietatik jasotzen dituen euskarazko agiriak, eta agiriak gaztelaniaz bidaltzeko

eskatzen die udalerri horiei (ikusi 37. eranskineko agiria).

7.- Hizkuntza ofizialkideen erabilera eskualde-mailako biltzarretan.

256.- Ez daukagu zeresanik gai horren inguruan.

8.- Hizkuntza ofizialkideen erabilera tokian tokiko biltzarretan.

257.- Toki-erakundeen antolamendu, funtzionamendu eta erregimen juridikoaren gaineko

azaroaren 28ko 2568/1986 Errege Dekretuaren arabera, komunitateko hizkuntza ofizialkidea erabil

daiteke.

9.- Toponimoen erabilera erregio-hizkuntzetan.

258.- Nafarroako Auzitegi Nagusiak ez du betetzen 16/1989 Foru Dekretua, urtarrilaren 19koa,

Nafarroako Eremu Euskalduneko Toponimoen Izendapen Ofiziala zehazten duena (1989ko

urtarrilaren 30eko Nafarroako Aldizkari Ofiziala, 13. zk.)(ikusi, adibide gisa, 10. eranskineko agiria,

135/2003 kexari dagokiona).

259.- Esanguratsuak dira Nafarroako Gobernuaren Herrilan, Garraio eta Komunikazio

Departamentuak bide-seinaleetan aplikatutako neurriak direla-eta herritarrek jarritako kexak. Izan

ere, Herrilan, Garraio eta Komunikazio Departamentuak gaztelania hutsezko seinalek jarri baititu

Nafarroa osoan; ez eremu misto eta ez euskaldunean bakarrik, baita eremu euskaldunean ere.

Zenbait seinaletan, izena bi hizkuntza ofizialetan duten toponimoak gaztelaniaz bakarrik errotulatu

ditu: Pamplona, Aoiz, Huarte, Estella edo San Sebastián jarri du, esate baterako, euskaraz

dagokien izen ofiziala alde batera utzita (Iruña, Agoitz, Uharte, Lizarra eta Donostia, hurrenez

Page 64: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

63

hurren) (ikusi, adibide moduan, 38. eranskineko agiri grafikoak, 652/2002, 688/2002, 211/2003 eta

258/2003 kexei dagozkienak).

260.- Iruñeko Udala, aipatu dugun Udal Ordenantza sistematikoki ez betetzeko bere grinan, hiriaren

euskarazko toponimo ofiziala alde batera uztera ere iritsi da (gaztelaniazko izen ofiziala Pamplona

da, eta euskarazkoa Iruña)35 (ikusi 32. eranskineko agiri grafikoa, 655/2002 kexari dagokiona) eta

gaur egun hiriko errotuluetan gaztelania hutsa erabiltzen du, duela hamar urte baino gehiagotik

gaurdaino Nafarroako hiriburuko kaleetan errotulu elebidunak jartzea ohikoa bazen ere (ikusi 39.

eranskineko agiri grafikoa, 696/2002 kexari dagokiona). Errekurtsoak jarri ziren errotuluak

gaztelania hutsez ipintzeko administrazio-erabakien aurka, eta Nafarroako Administrazio Auzitegiak

onetsi egin zituen36.

10.- Funtzionario eta langile publikoen hizkuntz prestakuntza eta hizkuntz gaitasuna.

261.- Langile publikoen gaitasun eta prestakuntzari dagokienez, 29/2003 Foru Dekretuak aurretik

zegoen egoera aldarazi du eta, beraz, gaur egun, praktikan, funtzionarioen hizkuntz gaitasuna ia

ezabatuta dago, eremu euskaldunean izan ezik.

262.- Egungo sistemaren arabera, eremu euskalduneko zenbait lanpostutan euskaraz jakitea

derrigorrezkoa izango da. Gainontzeko lanpostu guztietan, merezimendu bezala konta daiteke.

Euskararen Foru Legean ezarritako helburuak gaur egun ez betetzea eragiten du

administratzailearen ahalmen horrek.

263.- Eremu mistoari dagokionez, lanpostuak betetzeko ez dago eskatu beharrik derrigor euskaraz

jakitea. Administrazioek erabaki dezakete zein lanpostutan kontatuko den euskaraz jakitea

merezimendu gisa. Eremu mistoan, euskaraz jakiteagatik merezimendu gisa emango diren

puntuak, frantsesa, ingelesa edo alemana jakiteagatik emango direnak baino % 5 gehiago izan

35 338/1990 Foru Dekretua, abenduaren 20koa, Nafarroako Foru Komunitateko Hiriburuaren Izen Ofizialak Zein Diren erabakitzen duena (1991ko urtarrilaren 9ko NAO, 4. zk.). 36 “Nafarroako Administrazio Auzitegiak onetsi egiten du aipatzen ez den datan Udalak egindako

jardunbidearen aurka goian adierazitako gora jotzeko errekurtsoa. Jardunbide horren arabera, Santa Bizenta Maria, Sanduzelai, Miguel Servet eta Irigaray doktorea hiriko kaleen izenak gaztelania hutsez errotulatu ziren, eta Udalak kale horien izenak ele bitan, gaztelaniaz eta euskaraz, errotulatu beharko ditu”. 4227 Ebazpena, Nafarroako Administrazio Auzitegiko Hirugarren Sekzioak 02-1135 gora jotzeko errekurtsoari erantzutekoa. “Nafarroako Administrazio Auzitegiak aurreko oinarrian adierazitako moduan onesten du aipatzen ez den datan Udalak egindako jardunbidearen aurka goian adierazitako gora jotzeko errekurtsoa. Jardunbide horren arabera, Udalaren egoitza hauen izenak gaztelania hutsez errotulatu ziren: “Iruñeko Energia Agentzia”, “Kulturako Alorra” “Erraldoien Txokoa”, eta “’Joaquín Maya‘ Musika Eskola”. Udalak egoitza horien izenak ele bitan, gaztelaniaz eta euskaraz, errotulatu beharko ditu”. 4211 Ebazpena, Nafarroako Administrazio Auzitegiko Hirugarren Sekzioak 02-1136 gora jotzeko errekurtsoari erantzutekoa.

Page 65: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

64

daitezke, gehienez ere. Eremu euskaldunean, berriz, beste hizkuntza horiek jakiteagatik emango

diren puntuak baino % 10 gehiago, gehienez ere.

264.- Uztailaren 30eko 203/2001 Foru Dekretuaren bidez, Nafarroako Gobernuak gutxitu egin

zituen Nafarroako bi hizkuntza ofizialak jakitea derrigorrezkoa den lanpostuen kopurua (irakasleak

alde batera utzita). Dekretu horrek adierazten du Nafarroako Foru Komunitateko Administrazioaren

eta haren erakunde autonomoen plantillako zein lanpostu diren euskara jakin beharrekoak

(Hezkuntza eta Kultura Departamentuko irakasleenak kanpo direla) eta zer jakite-maila behar

duten, eta zehazten du zein lanpostutan hartu behar den euskara jakitea beste batzuen arteko

merezimendutzat (2001eko irailaren 10eko NAO, 110 zk.). Aurreko plantillan 234 lanpostutan zen

derrigorrezkoa Nafarroako bi hizkuntza ofizialak jakitea, eta oraingoan, berriz, 153tan. 13.000

inguru lanpostu publikoz osatutako plantillan 153 langile elebidun daude; hau da, langile guztien %

1, euskara-itzultzaileak barne.

265.- Iruñeko Udalak Iruñeko Udalaren esparruan euskararen erabilpena eta sustapena arautzen

dituen Ordenantzako 16. artikuluan aldaketa bat egitea erabaki zuen 2003ko abuztuaren 1ean.

Horrela, baldintzatzat euskaraz jakitea ez daukaten A eta B mailetako udal-lanpostuak betetzeko

(langile kualifikatuenen lanpostuak dira), hemendik aurrera aukerakoa izango da euskara

merezimendutzat kontatzea. Ordenantzan lehen jartzen zuenaren arabera, euskaraz jakitea

baldintzatzat ez zeukaten A eta B mailetako lanpostuetan euskara merezimendutzat baloratu behar

zen gutxienez. Aldaketa berriak adierazten duena da ingelesa, frantsesa eta alemana jakitea

baloratu egingo dela lanpostu guztietan, baina Iruñeko Udalak, nahi izanez gero, ez duela euskara

meritu gisa baloratu beharrik.

266.- Eremu ez euskaldunean ez da ezer egiten langile publikoek euskarazko gaitasuna lor

dezaten.

267.- Beraz, aurreko guztia kontuan hartuta, ikus daiteke Nafarroako aginte autonomikoak

eremu euskaldunean ere ez duela sistematikoki betetzen Itunean ezarritakoa; hau da,

askotan ez du Ituna betetzen. Nafarroako gainerako hizkuntz eremuetan, mistoan eta ez

euskaldunean, alegia, ez betetzea sistematikoa da.

3.3.4. 11. artikulua. Hedabideak.

a) Aukeratutako paragrafo eta atalak

1. paragrafoa, a(i), b(i), c(i), d, e(i), f(ii) eta g atalak.

2. paragrafoa.

Page 66: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

65

3. paragrafoa.

b) Hartutako neurriak. Oharrak

Erregio eta gutxiengoen hizkuntzen erabilera irrati eta telebistan

Euskal Autonomia Erkidegoa.

268.- Balorazio sakonik egin gabe, esan behar dugu Euskal Autonomia Erkidegoan betetzen direla

1. paragrafoan ezarritako gutxiengoak.

Nafarroako Foru Komunitatea.

269.- Nafarroako Foru Eraentza Birrezarri eta Hobetzeari buruzko Lege Organikoaren (LORAFNA)

arabera Nafarroari badagokio ere Irrati eta Telebistaren Estatutu Juridikoa arautzen duen Legeak

(Estatuaren eskumenekoa da) ezarritako eran legez garatu eta exekutatzea irrati eta telebistaren

erregimena, Nafarroako Administrazioak ez du ekimenik egin Erregio zein Gutxiengoen Hizkuntzen

Europako Itunean ezarritakoa betetzeko. Horrela, bada, prentsan, irratian eta telebistan euskara

erabiltzeagatik Nafarroako Gobernuaren Unibertsitate eta Hizkuntz Politikako Zuzendaritza

Nagusiak ematen dituen diru-laguntzak kenduta, ez da ezertxo ere egin euskarazko edonolako irrati

edo kanalen sorkuntza ziurtatu, sustatu edo errazteko. Euskaraz emititzen duten hedabideentzat

aipatutako laguntzak % 30 eta % 40 artean murriztu dira 2002. urtean, baina euskarari tartetxoren

bat egiten dioten gaztelaniazko hedabideentzako laguntzak, ordea, ugaritu egin dira (219/2002

Ebazpena, azaroaren 12koa, Nafarroako Prentsa, Irrati eta Telebistetan Euskara Erabiltzeko

Dirulaguntzetarako Deialdia onesten duena).

270.- Zentzu horretan, gogoan izan behar dugu Euskararen Legeak agintzen duela administrazioak

lagunduko diola euskarari poliki-poliki gizarte-hedabideetan, publiko nahiz pribatuetan, sartzen. Hori

dela-eta, Nafarroako Gobernuak planak egin behar ditu Nafarroako Foru Komunitateak kudeatzen

dituen irrati eta telebistetan nahiz bestelako hedabideetan euskara maiz edo gero eta gehiago

erabil dadin laguntza ekonomiko eta materiala emateko. Gobernuak zaindu behar ditu hedabide

horiek (27. artikulua).

271.- Derrigor aipatu beharrekoa da Iruñetik euskara hutsean emititzen duen irrati bakarrak,

Euskalerria Irratiak, jasan beharra duen egoera. 1986tik ari da emititzen, eta Nafarroako Gobernuak

behin eta berriz ukatu dio emititzeko baimena.

Page 67: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

66

272.- Horrez gain, euskara erabiltzen duten prentsa, irrati eta telebisten artean diru-laguntzak

banatzeko indarrean dauden arauen arabera, emititzeko baimena duten irratiek bakarrik jaso

ditzakete diru-laguntzak, eta, beraz, Euskalerria Irratiak ezin du Nafarroako Gobernuaren

laguntzarik jaso.

273.- Euskarazko hedabideak diskriminatzeko jarrera agerikoa da, telebistek, esate baterako, ez

baitute baimenik behar diru-laguntzak jaso ahal izateko. Modu horretara, Iruñetik —eremu mistoa—

emititzen duen euskara hutsezko telebistarik ez dagoenez, gaur egun gaztelaniaz emititzen duten

telebistek jaso ditzakete diru-laguntzak.

Gutxiengoen hizkuntzen erabilera prentsan.

Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Komunitatea.

274.- Guardia Zibilak Euskaldunon Egunkaria itxi zuen 2003ko otsailaren 20an Auzitegi

Nazionaleko Juan del Olmo epailearen aginduz. Andoainen (Gipuzkoa) zituen bulego nagusiak,

Iruña, Gasteiz eta Bilboko ordezkaritzak, eta argitalpen digitala itxi zituzten. Euskaldunon

Egunkaria, hitzez hitz “euskal hiztunen egunkaria” esan nahi duena, euskara hutsez egunero

argitaratzen zen argitalpen bakarra zen, eta espainiar estatuko nahiz Frantziako euskal hiztun

guztiei eguneroko berri orokorrak helarazten zizkien. Epaile horrek egunkari bat itxi zuen

horretarako arrazoitzat zuzendaritzak ustez delituzko ekintzak egin dituztela erabiliz eta inongo

frogarik izan gabe. Auzitegi Nazionaleko epailearen ekintzaren inguruan eztabaida handia sortu da,

Espainiako Konstituzioaren beraren arabera ere ez baitago argi instrukzioko epaile batek (ikerketa-

epailea) hedabide bat prebentzioz eta segurtasunaren izenean ixteko ahalmena izan ote dezakeen

epaiketa egin aurretik. Euskaldunon Egunkariaren itxierari Euskal Herriko nahiz nazioarteko

gobernuz kanpoko erakundeek emandako erantzunen inguruko informazio gehiago izateko, ikusi

40. eranskina.

Nafarroako Foru Komunitatea.

275.- Irrati eta telebistaren atalean adierazi dugun moduan, hemen ere esan behar dugu laguntza

bakarrak Nafarroako Gobernuaren Unibertsitate eta Hizkuntz Politikako Zuzendaritza Nagusiak

ematen dituen diru-laguntzak direla, gero eta txikiagoak, eta diru-laguntza horiek emateko gero eta

irizpide murriztaile eta diskriminatzaileagoak aplikatzen direla. Euskara hutsez lan egiten duten

hedabideentzako laguntzak % 30 eta % 40 artean murritzagoak dira gaur egun. Gainera, laguntzak

eskuratzeko argitaratu den azken deialdiko (219/2002 Ebazpena, azaroaren 12koa) baldintza-orriak

ez dira aurreko deialdietakoen berdinak, eta oraingo hauekin euskarazko hedabide nagusiek ezin

dituzte laguntzak eskatu.

Page 68: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

67

276.- Euskaraz idatzitako egunkari bakarra zen Euskaldunon Egunkariak ez zuen diru-laguntzarik

jaso 2001. urtean, Nafarroari zuzenduta zegoen Nafarkaria izeneko gehigarri berezia argitaratzeko.

Laguntzarik ez jasotzeko arrazoia, egunkariaren egoitza Nafarroako Foru Komunitatetik kanpora

egotea. 2002. urtean ere ukatu egin zitzaion diru-laguntza. Zergatik? baldintzatzat jarri zelako 2001

baino lehenagotik etengabe funtzionatzen egotea. Euskaldunon Egunkariak urte hartan diru-

laguntzarik jaso ez zuenez, eten egin behar izan zuen Nafarroarako Nafarkaria gehigarriaren

argitalpena, eta, beraz, 2002. urtean ere laguntzarik gabe gelditu zen.

277.- Baldintza horiek ondorio bera izan zuten 2001. urteaz geroztik euskara hutsez argitaratzen

den Nabarra aldizkarian ere.

Erregio-hizkuntzen sustapena entzuteko eta ikusi -entzuteko lanetan.

278.- Euskal Autonomia Erkidegoari eta Nafarroako Foru Komunitateari dagokienez, ez du gai horri

buruzko ezer esaten Estatuak bere agirian.

3.3.5. 12. artikulua. Kultur jarduera eta zerbitzuak.

a) Aukeratutako paragrafo eta atalak

1. paragrafoa, a, b, c, d, e, f, g eta h atalak.

2. paragrafoa.

3. paragrafoa.

Euskal Autonomia Erkidegoa

279.- Ikusmen-urritasuna daukaten herritarren hizkuntz eskubideak zein egoeran zeuden ikusteko

ikerketa bat egin zuen 2002. urtean Hizkuntz Eskubideen Behatokiak. Urteko txostenean sartu zuen

ikerketa hori. Urritasun-mota hori daukaten herritarren kexa ugari jasoak zituen Behatokiak, eta

marjinazio bikoitza jasotzen dutenez —batetik, marjinazio fisikoa, ikusmen-urritasuna izateagatik;

eta bestetik, kultur marjinazioa, gutxiengoen hizkuntza bateko hiztunak izateagatik—, haien kultur

eta hizkuntz eskubideak babesteko arauak betetzerako orduan arreta berezia eta zehaztasuna

behar zirela ikusi zuen Behatokiak.

Page 69: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

68

280.- Urritasun fisikoak dituzten herritarrek, beste edozein herritarrek bezala, hizkuntz eskubideetan

normaltasunik eza eta eskubide horien zapalkuntza jasan behar izaten dute Administrazioarekin,

Justiziarekin, Osasunarekin, edo enpresa pribatuekin dituzten harremanetan. Baina horrez gain,

bestelako gabeziak ere badituzte: ez daukate euskaraz irakurtzeko aukerarik (ez dagoelako

euskaraz braillez idatzitako literatur fondo bibliografikorik), ezin dute beraien jatorrizko hizkuntza

ikasi edo hizkuntza horretan alfabetatu (ez dagoelako material didaktiko egokirik), eta ezinezkoa

zaie informazioa euskaraz jasotzea edo euskarazko informatika-teknologia berriez baliatzea

(euskaraz ez dagoelako braillez transkribatutako informazio orokorreko argitalpenik, eta ikusmen-

urritasuna duten pertsonentzat egokitutako informatika-aplikaziorik ere ez dagoelako).

281.- Ia mende oso bat joan da Braille frantziarrak ikusmen-urritasunak dituzten pertsonek irakurri

eta idatzi ahal izateko sistema asmatu eta martxan jarri zuenetik. Sistema horri esker, mundu osoko

itsu edo ikusmen-arazo larriak dituztenek beraien kabuz kultura eta informaziorako sarbide izatea

lortu zuten: irakurtzea lortu zuten. Europako estatu-hizkuntza guztietako eta erregio-hizkuntzatzat

har daitezkeen beste askotako hiztegi eta gramatikak argitaratzen hasi ziren, eta gaur egun literatur

fondo handia dago hizkuntza horietan. Fondo horren barruan sartzen dira bai idatzizko lanak eta bai

entzutezkoak. Baina ikusmen-urritasuna daukaten euskal hiztunen egoera bestelakoa da: braillez

idatzitako 20 bat liburu besterik ez dituzte beraien hizkuntzan. Kopuru hori oso txikia da ingelesez

dauden 4.000 tituluekin, gaztelaniaz nahiz frantsesez eskura ditzaketen beste milaka libururekin

edota katalanez ere irakur ditzaketen 2.000 argitalpenekin erkatzen baditugu. Egoeraren

larritasunaren eta paradoxaren erakusgarri da, esate baterako, katalanez hitz egiten duten itsuek

beraien hizkuntzan irakur dezaketela jatorriz euskaraz idatzi eta Literatur Sari Nazionala eskuratu

zuen Obabakoak eleberria, baina itsu euskal hiztunek ezin dutela euskaraz irakurri jatorriz euskaraz

idatzitako lan hori.

282.- Orain dela 20 urte hasi ziren Hego Euskal Herriko itsu asko euskarazko liburuak argitaratzeko

braille-inprenta eskatzen. Orduz geroztik, zenbait pauso eman dira: 1999ko udaberrian Elkar

argitaletxeak eta Espainiako Itsuen Erakunde Nazionalak (ONCE) itun bat sinatu zuten

argitaletxeak ONCEri euskarri informatikoan material bibliografikoa utzi (Elkar-ek bete zuen

konpromisoa), eta ONCEk materiala braillez inprimatu eta euskarazko fondo bibliografikoa osatzeko

(ONCEk oraindik ez du konpromisoa bete).

283.- ONCEk eta Eusko Jaurlaritzak lankidetza-itun bat sinatu zuten 2001ean, ikusmen-urritasuna

duten Euskal Autonomia Erkidegoko herritarrek laster testua ahots bihurtzen duen informatika-

tresna izan dezaten eta, horrela, herritar horiek teknologia berriez baliatu ahal daitezen.

284.- Nafarroako Foru Komunitatean ez da urratsik eman arlo honetan.

Page 70: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

69

285.- Aurrerapausoak egin badira ere, itsu euskal hiztunek oraindik ez daukate ziurtatuta beraien

hizkuntza eta kulturarako sarbidea izateko eskubidea, eta ezta kultura unibertsal eta informazio

orokorrerakoa ere. Eskubide horiek ziurtatzeko, ezinbestekoa da braillez idatzitako euskarazko

liburuen fondoa sortzea eta informazioa eskuratzeko bitartekoak jartzea.

286.- Hizkuntz Eskubideen Behatokiak ikusmen-urritasuna zeukan herritar batek bidalitako kexa

jaso zuen 2001ean. Kexa hori bera 2002. urtean iritsi zitzaion berriz Behatokiari, baina oraingoan

17 herritar itsuk sinatuta zetorren. Kexa orokorra zen, ez zegokion gertaera zehatz bati. Ikusmen-

urritasuna duten euskal hiztunek jasan beharra duten egoera larria agerian jartzeko kexa zen:

Itsu euskaldunek Behatokia ri

Ugari dira ikusmen arazoak ditugunen artean euskara erabiltzeko oztopoak . Nolabait laburbiltzeko, esan genezake gure hizkuntzan irakurtzeko aukerarik ez dugula, hizkuntza bera ikasteko ere makina bat gabezia jasaten ditugu. Eta ze esanik ez, euskeraz informazioa jasotzeko edota informatikak eskeintzen dituen aukerak baliatzeko.

Urteak dira egoera hau gainditzeko era guztietako harremanak hasi ditugula. Batez ere, ardura hori dagokien erakundeekin, hau da Eusko Jaurlaritza, euskaldun hiritar garen aldetik eta ONCE bere gurekiko ardura zuzenagatik.

Kontua da, gaurdaino inolako aurrerapenik ez dela eman euskal liburu fondorik ez dago irakurri ahal izateko moduan eta aipatutako beste arazoak ere bere horretan diraute.

Uste dugu egoera honek errotik suntsitzen dituela gure hizkuntz eskubideak, eta horregatik berau zuzentzeko erabakiak eta baliabideak jar ditzaten zuengana jotzen dugu helburu eta urratsak lehen bait lehen bideratzeko.

287.- Talde horren kexa ikusita, eta testuak braillez transkribatzeko sistema automatikoek daukaten

gastu txikiaz jabetuta, Hizkuntz Eskubideen Behatokiarentzat benetan zaila da ulertzea zergatik

dauden herritar horiek oinarrizko kultur eskubiderik gabe.

288.- ONCEri zuzendutako beste bi kexa bidali zizkieten herritar itsuek Behatokiari 2002. urtean.

Kexek adierazten dute ONCEk ez duela bete braillez idatzitako euskarazko bibliografia-fondoa

argitaratzeko hartu zuen lankidetzarako konpromisoa (921/2002 eta 961/2002 kexak).

Nafarroako Foru Komunitatea

289.- Lehen esan dugun bezala, Nafarroan ez da inongo neurririk hartu ikusmen-urritasunak

dituzten herritar euskal hiztunen egoera hobetzeko.

3.3.6. 13. artikulua. Ekonomia eta gizarte-bizitza.

Page 71: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

70

a) Aukeratutako paragrafo eta atalak

1. paragrafoa, a, b, c eta d atalak.

2. paragrafoa, a, b, c, d, eta e atalak.

1. paragrafoa.

290.- Espainiako estatuak adierazitakoari buruz lehenik eta behin esan behar dugu azterketa okerra

egin duela, azterketa horretan dioenez, hartutako neurriak hein handi batean herritarren

borondatean oinarrituta baitaude.

291.- Izan ere, Estatuak adierazitakoak ez bezala, 1. paragrafoak adierazi nahi duena da kendu

egin behar direla ekonomia eta gizartearen esparruan erregio eta gutxiengoen hizkuntzak

erabiltzeko eskubidea galarazten duten lege-, administrazio- eta kontratu-mailako oztopoak.

292.- Aurkeztutako txostenak ez du aipatzen lehenengo paragrafoko ataletako bakoitza betetzeko

zein neurri orokor hartu dituen Estatuak. Eskumena autonomia-erkidegoek daukatela esateak ere

ez du balio, ez baitugu ahaztu behar erregio-hizkuntzak sustatzea ez dela autonomia-erkidegoei

soilik dagokien lana.

293.- Atal honetan agerian jarri nahi dugu ez direla betetzen 1. paragrafoko neurriak. Zehatz

esateko, ez zaie aurre egiten erregio zein gutxiengoen hizkuntzak gizarte-jardueretan erabil ez

daitezen egiten diren ekintzei.

294.- Horren adierazgarri dugu Espetxeratuen Zaintzako Epaitegiak preso baten kexa atzera

botatzeko emandako autuaren aurka jarritako errekurtsoari erantzunez Madrilgo Probintzia

Auzitegiko Bosgarren Sekzioak 2002ko irailaren 17an emandako autua. Presoak telefonozko

elkarrizketa pribatua euskaraz izan nahi zuen, eta auzitegiak esan zuen preso horren elkarrizketak

kontrolatuak zeudenez eta interpretari-sistema egokirik ez zegoenez, murriztuta gelditzen zela bere

ama hizkuntzan hitz egiteko eskubidea (ez ordea eskubiderik gabe, kontrolatuta egoteak eragiten

baitzuen egoera hori). Honenbestez, bi aukera hauek besterik ez zitzaizkion gelditu: elkarrizketa

gaztelaniaz egitea edo beste baterako uztea.

295.- Adierazpen-askatasunerako eta pribatuan norberaren hizkuntza erabiltzeko eskubideen

urraketa hori ez da Erregio zein Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Itunaren aurkakoa bakarrik,

baita gizakien oinarrizko eskubideen aurkakoa ere.

Page 72: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

71

296.- Horren harian esan beharra daukagu Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte

Segurantza sailburuak berak Barne ministroari idatzi bat bidali ziola 2002ko urriaren 30ean,

horrelakorik berriro gerta ez dadin beharrezko neurriak har daitezela eskatzeko.

297.- Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) herritarren kexa ugari jaso ditu (ikusi 9. eranskineko

agiria, 665/2002, 690/2002, 906/2002 eta 927/2002 kexei dagokiena).

2. paragrafoa.

298.- Txostenak ez dio ezer Estatuak sinatutako atalei buruz eta atal horiek ezarri eta gauzatzeko

hartutako neurriei buruz.

299.- Euskal Autonomia Erkidegoan gertatutako kasu batek egiaztatzen du osasun-arloan ez dela

bermatzen gutxiengoen hizkuntza. Lizartzako (Gipuzkoa) herritar batek Osakidetza - Euskal

Osasun Zerbitzuari kexa bat bidali zion, erditze-ikastaroa ezin izan zuelako bere herrian euskaraz

egin. Osakidetzak hauxe erantzun zion: “Jaso dugu zure 2. kexa, eta adierazi nahi dizugu arazoari

konponbidea emateko, erditze-ikastaroa egiteko tokia alda diezazukegula. Nahi izanez gero, gure

eskualdeko beste osasun-etxe batean egin dezakezu ikastaroa, euskaraz hitz egin ahal izango

duzun emagin batekin. Bestalde, jakinarazten dizugu ikastaro horiek gaztelaniaz egiten direla

euskaraz ez dakien norbait baldin badago” (ikusi 41. eranskineko agiria. Azpimarratua gurea da).

300.- Nafarroan ere, osasun-zerbitzuak eta, orokorrean, gizarte-zerbitzuak euskaraz jasotzeko

ezintasuna adierazten duten kexa ugari dokumentatu dira. Ezintasun horren lekuko dira, esate

baterako, Nafarroako Gobernuaren Osasunbidea - Nafarroako Osasun Zerbitzuak osasun-

prebentzioko gizarte-programak zabaldu eta sustatzeko egiten dituen gaztelania hutsezko kanpaina

publikoak (Programa de Asistencia Dental Infantil eta Programa de Acción sobre el Tabaco

direlakoak, adibidez) edo bere zerbitzu publikoak hedatzeko erabiltzen duen gaztelania hutsezko

materiala (Sistema de Información Territorial de Navarra, esate baterako). Legionella, tabakismoa,

hortzetako higienea, haurren osasuna, eta abar barnean hartzen dituzten prebentzio-programa eta

zerbitzu publiko horiek denak Nafarroa osoko herritarrei zuzenduta daude, eta gaztelania hutsez

gauzatzen dira, hizkuntz eremuak kontuan hartu gabe. Txosten honetan jaso ditugu adibide gisako

zenbait agiri (ikusi 29. eta 42. eranskinetako agiriak, 692/2002, 19/2003 eta 280/2003 kexei

dagozkienak).

301.- Beraz, 13. artikuluan bildutako atalak ez dira betetzen gure ustez.

Page 73: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

72

3.3.7. 14. artikulua. Mugaz haraindiko trukeak.

a) Aukeratutako atalak.

a atala.

b atala.

b) Hartutako neurriak.

302.- Espainiako estatuak aurkeztutako txostenak adierazten duen bezala, Espainiako erreinuaren

eta Frantziako errepublikaren arteko itun bat dago, 1995eko martxoaren 10ean sinatutakoa, eta

horren garapenetik sortu da Euskadi – Nafarroa – Akitania hitzarmena. Baina egia esan, hitzarmen

horrek ez du balio izan ez hizkuntza berekoen arteko hartu-emanak gehitzeko, eta ezta

kultura, irakaskuntza, informazio, lanbide-prestakuntza eta etengabeko prestakuntzaren

inguruko lankidetza nabarmenik lortzeko ere. Erregio zein gutxiengoen hizkuntzen

onurarako lankidetzarik ere ez da lortu.

Page 74: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

73

Page 75: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

74

4. Gomendioak

Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna berresteko agirian Espainiako estatuak beregain

hartutako konpromisoen egoera adierazten du txosten honek. Bertan azaltzen den informazioa

agirien bidez egiaztatua dago, alegia, ehunka herritarrek Hizkuntz Eskubideen Behatokiari

bidalitako kasu zehatzekin. Txosten honek erakusten duen egoera berretsi egiten dute bertan parte

hartu duten erakunde guztiek ere, eta egoera horretan oinarrituz, ondorengo gomendio orokor nahiz

zehatzak egin nahi dituzte, Adituen Lantaldeak kontuan har ditzan.

4.1. Gomendio orokorrak

- Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna eta hori berresteko agirian Estatuak

beregain hartutako konpromisoak susta daitezela euskararen lurralde-eremuan: Euskal

Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean.

- Estatuko Administrazio Zentralak ofizialkidetasuna hobeto ziurta dezala, eta Euskal

Autonomia Erkidegoan nahiz Nafarroako Foru Erkidegoan euskararen ofizialtasuna

gaztelaniarena (Estatuko hizkuntza ofiziala) bezain erreala eta hura bezain eragingarria

izan dadila.

- Estatuko legeak berrikus daitezela (esate baterako, Botere Judizialaren Lege

Organikoa, edo 1784/1996 Errege Dekretua, uztailaren 19koa, Merkataritzako

Erregistroaren Erregelamenduarena), eta Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako

Ituna berresteko agirian Estatuak beregain hartutako konpromisoak bete ahal izateko

molda daitezela, konpromiso horien gauzatzea ahalbidetzeaz gain, Itunak adierazten dituen

administrazio-prozesuetan eta gainerako esparru guztietan konpromiso horiek betearazteko

obligazioa ezar dezaten.

Euskal Autonomia Erkidegoa - EAE

- Erkidegoko Administrazioak eta toki-administrazioek ofizialkidetasuna hobeto ziurta

dezatela, eta euskararen (berezko hizkuntza eta ofiziala) ofizialtasuna gaztelaniarena

bezain erreala eta hura bezain eragingarria izan dadila.

- Neurri gehiago har daitezela azaroaren 24ko 10/1982 Legea, Euskeraren Erabilera

Arauzkotzeko Oinarrizkoa benetan ezar dadin.

Page 76: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

75

Nafarroako Foru Komunitatea

- Nafarroako hizkuntz eremukako zatiketak (18/1986 Foru Legea, abenduaren 15ekoa,

Euskararena. 5. artikulua) eragindako administrazio-banaketa desager dadila, oztopoa

delako Nafarroako zatirik handienean, gizarte-mailan nahiz maila ofizialean, euskara

normaltasunez erabiltzeko, eta herritar euskal hiztunak ez daudelako berdintasunean

gaztelaniazko hiztunekin.

- Komunitateko Administrazioak eta toki-administrazioek ofizialkidetasuna hobeto ziurta

dezatela, eta euskararen (Nafarroa osoko berezko hizkuntza eta lurralde-zati batean

ofiziala) ofizialtasuna gaztelaniarena bezain erreala eta hura bezain eragingarria izan

dadila.

- Estatuak beregain hartutako konpromisoak Nafarroa osoan aplika daitezela.

- Hala ez egitekotan, II. zatiko xedapenak aplika daitezela Euskararen Foru Legearen

araberako eremu mistoan eta eremu ez euskaldunean.

4.2. Gomendio bereziak

8. artikulua. Irakaskuntza.

Euskal Autonomia Erkidegoa - EAE

q Eskolaurreko Hezkuntza, Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza

- Gaur egun indarrean dagoen hizkuntz eredukako sistema berrikus dadila eta,

horren ordez, EAEn indarrean dauden legeek aitortzen dituzten eskubide eta

betebeharrak benetan ziurtatuko dituen irakaskuntza-eredua ezar dadila.

q Hezkuntza tekniko-profesionala

- Hezkuntza tekniko-profesionala euskaraz egin ahal izateko bermeak jar daitezela.

q Unibertsitate-esparrua

Page 77: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

76

- Titulu ofizialak eskuratzea ahalbidetzen duten unibertsitateko eta goi-mailako

ikasketetan enbor-kredituen % 75 gutxienez euskaraz ikasi ahal izateko bermeak

jar daitezela.

q Helduen Hezkuntza edo Etengabeko Prestakuntza

- Helduen Hezkuntzan eta Etengabeko Prestakuntzan dena edo gehiena euskaraz

ikasteko lerroak berma daitezela.

Nafarroako Foru Komunitatea

q Eskolaurreko Hezkuntza, Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza

- Eremu ez euskalduneko irakaskuntza publikoan D eredua ezar dadila.

- Euskara sustatzeko eta euskararen aldeko ekintzetarako irizpideei kasu eginez,

gaur egun eremu mistoan D ereduko ikasgelak jartzeko ezarrita dauden ratioak

berrikus daitezela, ratio horiek oztopo baitira D ereduko ikasgelak jartzeko.

- Hori egiten ez bada, erakunde publikoek arreta berezia eskain diezaietela eremu

ez euskalduneko euskarazko irakaskuntzako ikastetxeei, ikastolei alegia.

q Hezkuntza tekniko-profesionala

- Hezkuntza tekniko-profesionala euskaraz egin ahal izateko bermeak jar daitezela

ikasketa horiek euskaraz egin nahi dituzten ikasle guztientzat, eta hori lortzeko,

gaur egungo hizkuntz eremukako zatiketak eragiten duen administrazio-banaketa

ezaba dadila.

q Unibertsitate-esparrua

- Titulu ofizialak eskuratzea ahalbidetzen duten unibertsitateko eta goi-mailako

ikasketetan enbor-kredituen % 50 gutxienez euskaraz ikasi ahal izateko bermeak

jar daitezela Nafarroako lurralde osoan, ikasketa horiek euskaraz egin nahi dituzten

ikasle guztientzat.

q Helduen hezkuntza edo etengabeko prestakuntza

- Helduen Hezkuntzan eta Etengabeko Prestakuntzan dena edo gehiena euskaraz

ikasteko lerroak berma daitezela.

q Gutxiengoen hizkuntza adierazpidetzat duten historia eta kultura irakats daitezela.

Page 78: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

77

- Euskara adierazpidetzat duten historia eta kultura irakatsiko direla, eta horiek

irakasteko testuliburuetan erakunde publikoek ez dutela parte hartuko berma

dadila.

q Gutxiengoen hizkuntzan lan egiten duten irakasleen prestakuntza edo birziklatzea.

- Euskaraz lan egiten duten Haur Hezkuntzako, Lehen eta Bigarren Hezkuntzako

nahiz Unibertsitate eta Helduen Hezkuntzako irakasleen prestakuntza eta

birziklatzea berma daitezela.

q Kontrolerako organoa

- Nafarroarako bereziki organo bat sor dadila, Estatuak beregain hartutako

konpromisoak hezkuntzaren arloan betetzen ote diren kontrola dezan.

9. artikulua. Justizia.

q Botere Judizialaren Lege Organikoa, 231. artikulua bereziki, Espainiako estatuak beregain

hartutako konpromisoetara egoki dadila.

Zehazki:

- Aldeetako batek eskatzen badu, ahozko prozedura penal, zibil, sozial edo

administratiboak euskaraz ulertu edo hitz egiteko gai diren epaileekin egingo direla

ziurta dadila.

- Aldeetako batek eskatzen badu, idatzizko prozedurak erregio zein

gutxiengoen hizkuntza ofizialean egingo direla ziurta dadila.

- Goian adierazitakoa bete dadin, justiziako funtzionarioek eta karrera

judizialeko kideek euskara modu eraginkorrean ikasteko derrigortasun- eta

lehentasun-neurriak har daitezela (euskaraz jakitea baldintzatzat jarri edo balora

dadila).

- Neurriak har daitezela Estatuko nahiz Europako Erkidegoko lege-testuak

eta estatuz gaindiko auzitegietako epaiak euskaraz izateko.

Page 79: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

78

10. artikulua. Administrazio-agintaritza eta zerbitzu publikoak.

q Estatuko administrazio-agintaritza:

- Euskara benetan eta behar bezala erabil dadila administrazioak herritarrekin

izaten dituen ahozko nahiz idatzizko harremanetan; administrazioaren inprimaki,

testu eta agirietan.

- EAEn eta Nafarroan dauden Estatuko administrazioetako lanpostuak betetzeko

baldintza sistematikotzat euskaraz jakitea jar dadila, edo behintzat euskaraz jakitea

balora dadila.

- Estatuko administrazioetako funtzionarioek beraien lan-ordutegian eta dohain

euskaraz ikastea eta langile horiek euskaraz lan egiteko gaitzea susta dadila,

horretarako lanaldi osoa edo lanaldiaren zati bat erabiliz.

Euskal Autonomia Erkidegoa - EAE

- Euskara benetan eta behar bezala erabil dadila Administrazioak herritarrekin dituen

ahozko nahiz idatzizko harremanetan: inprimaki, testu eta agirietan. Ahalegin

berezia egin dadila Osakidetza - Euskal Osasun Zerbitzuan eta Ertzaintza - Euskal

Polizia Autonomoan.

- Erkidegoko administrazioan plazak betetzeko garaian euskaraz jakitea

baldintzatzat jar dadila, bereziki herritarrekin harremanak izan beharreko lanpostu

estrategikoetan; eta horrela ez egitekotan, euskaraz jakitea meritu kualifikatutzat

har dadila (ahalegin berezia egin dadila Osakidetzan, Ertzaintzan eta erakunde

autonomiadunetan).

Nafarroako Foru Komunitatea

- Foru Komunitate osoan euskara benetan eta behar bezala erabil dadila

Administrazioak herritarrekin dituen ahozko nahiz idatzizko harremanetan:

inprimaki, testu eta agirietan. Hori lortu ahal izateko, legeak alda daitezela (hizkuntz

eremukako zatiketa desager dadila, euskara ofizial izan dadila Foru Komunitate

osoan eta ofizialtasuna garatzen duten legeak alda daitezela, zehazki 29/2003

Page 80: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

79

Foru Dekretua, otsailaren 10ekoa, Nafarroako Administrazio Publikoetan

Euskararen Erabilera arautzen duena).

- Komunitateko administrazioan plazak betetzeko garaian euskaraz jakitea

baldintzatzat jar dadila, bereziki herritarrekin harremanak izan beharreko lanpostu

estrategikoetan; eta horrela ez egitekotan, euskaraz jakitea meritu kualifikatutzat

har dadila. Hori lortu ahal izateko, legeak alda daitezela (hizkuntz eremukako

zatiketa desager dadila, euskara ofizial izan dadila Foru Komunitate osoan eta

ofizialtasuna garatzen duten legeak alda daitezela, zehazki lehen aipatutako

29/2003 Foru Dekretua).

q Toki-agintaritza

- Euskara benetan eta behar bezala erabil dadila Administrazioak herritarrekin dituen

ahozko nahiz idatzizko harremanetan: administrazioaren inprimaki, testu eta agirietan.

- Toki-administrazioetan plazak betetzeko garaian euskaraz jakitea baldintzatzat jar

dadila, bereziki herritarrekin harremanak izan beharreko lanpostu es trategikoetan; eta

horrela ez egitekotan, euskaraz jakitea meritu kualifikatutzat har dadila.

11. artikulua. Hedabideak.

q Estatuko administrazio-agintaritza

- Euskaldunon Egunkariaren aurka hasitako ekintza judizialak artxiba daitezela,

egunkaria guztiz lehengora dadila, eta erasandako eskubideei egindako kalteak ordain

daitezela.

- Espainiako Irrati Telebista eta irrati nahiz telebista pribatuak EAE eta Nafarroako

hizkuntz errealitatera eta euskararen ofizialtasunera egokitu daitezela, eta euskarazko

saioak behar bezala susta ditzatela.

Page 81: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

80

Nafarroako Foru Komunitatea

- Nafarroa osorako euskarazko telebista bat eratu, edo EAEko Euskal Irrati Telebista

publikoa Nafarroa osoan ikusi ahal izateko modua jar dadila.

- Nafarroako Gobernuak euskara erabiltzen duten hedabideei diru-laguntza publikoak

emateko egiten dituen deialdietan azaltzen diren baldintzak berrikus daitezela, eta

baldintzatzat euskararen sustapena nahiz euskararen aldeko ekintza positiboak jar

daitezela, bereziki euskara hutsean lan egiten duten idatzizko prentsa, irrati eta

telebistentzat.

12. artikulua. Kultur jarduera eta zerbitzuak

EAE eta Nafarroa

- Zinema, ikus-entzunezko eta informatikaren arloetan euskararen erabilera sustatu eta

arautzeko neurriak har daitezela.

- Ikusi, entzun edo ibiltzeko arazoak dituztenek, buruko gaixotasunak dituztenek edo

bestelako ezintasunak dituzten guztiek euskaraz alfabetatzeko, euskaraz ikasteko, euskara

erabiltzeko eta kulturalki euskaraz garatzeko neurriak har daitezela.

- Kultur sustapeneko euskarri guztietan euskara erabil dadila.

13. artikulua. Ekonomia eta gizarte-bizitza.

- Presoei ez debekatzea komunikazio pertsonaletan euskara erabiltzea.

- INE erakundeak enpresa, elkarte eta fundazioei bidaltzen dizkien derrigor bete beharreko

galde-sorta guztietan euskara erabil dadila.

- Patente eta Marken Legea eta etiketatzearen inguruko arauak Espainiako estatuan dagoen

errealitate eleaniztunera egokitu daitezela.

Page 82: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

81

EAE eta Nafarroa

- Jarduera ekonomikoetan nahiz gizarte-jardueretan euskararen erabilera sustatzeko neurriak

har daitezela.

- Kontsumitzaile eta erabiltzaile euskal hiztunen hizkuntz eskubideak onartuak izateko neurriak

har daitezela.

- Osasun-arloko informazioa hedatzeko euskarri informatiko guztietan euskara erabil dadila:

prebentzioa, osasun-arriskua, lehen laguntzak, osasun-azpiegitura eta abar gaitzat daukaten

kanpainetan.

14. artikulua. Mugaz haraindiko trukeak.

q Sinatuta dauden mugaz haraindiko itunetan (1995eko martxoaren 10eko Hitzarmena,

Mugaz Haraindiko Lankidetzarakoa, eta Euskadi – Nafarroa – Akitania Ituna) espresuki

sartzea Akitaniak, Nafarroak eta EAEk elkarrekin hizkuntz ondarearen aldeko ekintzak

egiteko neurriak.

Horren helburuak:

- Hizkuntz politikako gutxieneko komun batzuk ezartzea (euskararen ofizialtasuna euskararen

lurralde historiko osoan).

- Hizkuntz politika komun bat ezartzeko batzorde berezia sortzea.

Ohar berezia

q Euskaldunon Egunkaria ixtea zein larria den ikusita, eta horren aurretik euskal hizkuntza

eta kultura garatzearen alde lan egiten duten talde eta enpresekin gertatutakoak kontuan

hartuta, gure ustez Estatuak etsi egin behar du euskaren berreskurapenaren alde lanean

diharduten agente sozialak kriminalizatzeko ahaleginean.

Page 83: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

82

5. Txostena egin edota berretsi duten erakundeak

Izena ABOKATU EUSKALDUNEN SINDIKATUA Jarduera Euskara Justizia Administrazioan erabilpen normaleko hizkuntza izatea bilatzen

duen abokatuen sindikatua. Identifikazio Fiskalerako Kodea G-20655932 Izena AEK (Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea) Jarduera 100 zentro baino gehiago biltzen dituen euskararen irakaskuntzarako

koordinakundea. Identifikazio Fiskalerako Kodea G-20088548 Erreg. Zbk. Reg. Minist. De Interior: nº estatal 447728, nº provincial: 1425 Izena ARGIA (Komunikazio Biziagoa, S.A.L.) Jarduera Euskarazko informazio orokorreko astekaria. Identifikazio Fiskalerako Kodea A-20644928 Erreg. zuk. Gip. Erregistro Merkantila: 1724 liburukia, 191 orria, SS-15199. Izena ARTEZ Jarduera Euskararen normalizaziorako plangintzak, aholkularitza eta euskarriak

eskaintzen dituen enpresa. Identifikazio Fiskalerako Kodea F-95015897 Erregistro zbk. EAEko Kooperatiben Erreg. 97.0.007 zbk. Izena BERRIA (Euskarazko Komunikazio Taldea S.A.) Jarduera Euskarazko egunkaria. Identifikazio Fiskalerako Kodea A-20807749 Erregistro zbk. Gip. Erregistro Merkantila: 2029 liburukia, 0 liburua, 122 orria Izena BOSTAK BAT Kultur Elkartea Jarduera Identifikazio Fiskalerako Kodea G-9512489 Erregistro zbk. Jaso gabe Izena ELKARLANEAN argitaletxea Jarduera Argitaletxea Identifikazio Fiskalerako Kodea B-20606422 Erregistro zbk Gip. Erregistro Merkantila: 1666 liburukia, 152 orria, SS-

13518

Page 84: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

83

Izena EMUN kooperatiba elkartea Jarduera Enpresetan euskararen normalizaziorako planak garatzen dituen erakundea. Identifikazio Fiskalerako Kodea F-20579454 Erregistro zbk. EAEko Kooperatiben Erregistroa 97.0.067 zbk. Izena EUSKAL SOZIOLINIGUSTIKA ELKARTEA

INSTITUTUA SORTZEN ELKARTEA (SEI)

Jarduera Euskal Soziolinguistika Institutua Identifikazio Fiskalerako Kodea G-20666806 Erregistro zbk. EAEko Elkarteen Erregistroa G-08063-99 zbk. Izena EUSKSRAREN GIZARTE ERAKUNDEEN

KONTSEILUA

Jarduera Jatorri, izaera eta lan eremu desberdinetan diharduten erakundeek osatutako erakundea euskarak garapen osoa izateko ildoak bultzatzeko.

Identifikazio Fiskalerako Kodea G-20620217 Erregistro zbk. EAEko Elkarteen Erregistroa G-7267-98 zbk. Izena GOIHERRIKO EUSKAL ESKOLA Jarduera Euskararen ezagutza eta erabilera arlo guztietan sustatzeko kultur elkartea Identifikazio Fiskalerako Kodea G-20117743 Erregistro zbk. EAEko Elkarteen Erregistroa 625 zbk. Izena HIK HASI Jarduera Euskal heziketarako aldizkaria Identifikazio Fiskalerako Kodea G-20772513 Erregistro zbk. EAEko Elkarteen Erregistroa G-09737-2002 zbk. Izena HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA Jarduera Euskal Herriko herritarren hizkuntz eskubideez arduratzen den fundazioa.

Eskubide horiek Euskal Herri osoan bermatzera zuzentzen du bere jarduera. Identifikazio Fiskalerako Kodea G-31724339 Erregistro zbk. Nafarroako Gobernuaren Fundazioen Errolda 135 zbk. Izena IKAS ETA ARI – IKA Jarduera Helduen euskalduntze eta alfabetatzerako zentroen elkartea. Identifikazio Fiskalerako Kodea G-31261308 Erregistro zbk. Nafarroako Gobernuaren Elkarteen Errolda, 1990.eko

otsailaren 16a. Izena KARMEL Jarduera Euskal Herriko karmeldarren aldizkaria. Identifikazio Fiskalerako Kodea Q-48003585I

Page 85: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

84

Izena MAIZPIDE Jarduera Euskaltegi eta barnetegia Identifikazio Fiskalerako Kodea G-20161402 Erregistro zbk- HABE erakundearen Euskaltegien Erregistroa 270 zbk.. Izena OINARRIAK Jarduera Nafarroan euskararen normalizazioan diharduten erakundeen elkartea Identifikazio Fiskalerako Kodea G-31454598 Erregistro zbk. Nafarroako Gobernuaren Elkarteen Errolda 2310 zbk. Izena OSASUNGOA EUSKALDUNTZEKO ERAKUNDEA Jarduera Euskara osasun arloan sustatu eta bultzatzen duen elkartea. Identifikazio Fiskalerako Kodea G-20364428 Erregistro zbk. EAEko Elkarteen Erregistroa B-2003-90 zbk. Izena SORTZEN – IKASBATUAZ Jarduera Irakaskuntza publikoaren sektoreak biltzen dituen elkartea Identifikazio Fiskalerako Kodea G-31561509 Erregistro zbk. Nafarroako Gobernuaren Elkarteen Errolda 2699 zbk.

Erregistro Nazionala: 149010

Page 86: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

85

Page 87: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

86

Dokumentu bidezko frogen eranskina

Page 88: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

87

Page 89: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

88

Eranskina 1. dokumentua

2002-2003 ikasturtean lanbide heziketan ikasketak euskaraz eskatzeko

sortutako bigarren hezkuntzako batzordeak egindako inkestei

dagokien txostena

Sortzen-Ikasbatuaz, 2002ko udaberria

Aurten, 2001-2002 ikasturtean, Lanbide Heziketan euskarazko ikasketak eskatzeko

eratutako batzordeak Bigarren Hezkuntzako irakasle batzuok sortu dugu (aurreko urteetan Sortzen

elkarteak egindako lanari jarraipena emateko eta bere laguntzaz baliatuz). Gure helburua,

prestatutako inkesta batzuen bidez, ikasleek datorren urtean zer ikasi nahi duten jakitea izan da.

Urtarrilaren hasieran, Nafarroan Bigarren Hezkuntzako D eredua duten ikastetxe guztiei

(sare publikokoak zein ikastolak) prestatutako inkesta eta horien asmoa zein zen mezu

elektronikoaren bidez helarazi zitzaien. Mezu horretan, inkestak nolakoak ziren azaldu eta gure

batzordea laguntzeko prest zegoela esan zitzaien. Gainera, martxo aldean inkesten bidez haiek

jasotako datuak biltzeko eredua ere bidaliko geniela jakinarazi genien. Word dokumentua den

eredu horretan ikasketa mota bakoitzari dagozkion zenbakiak besterik ez zen jarri behar, gero guri

posta elektronikoz eredu hori helarazteko edo, telefonoz deituz, gu inkesten bila pasatu eta datuak

kudeatzeko.

Era honetako prozesuetan maiz gertatzen den moduan (baita ikastetxe ezberdin asko sartu

diren honetan ere) mezuak bidaltzeko, egin beharrezkoa ondo ulertarazteko eta emaitzak garaian

entregatzeko arazoak sortu dira. Hala ere, gure batzordetik parte hartu duten ikastetxe guztiei

eskerrak eman nahi genizkieke egin duten lanarengatik eta parte hartu ez dutenei, arrazoi

ezberdinengatik, datorren urtean lana hobeto eta zehatzagoa egiten saiatuko garela jakinarazi ere

bai ea horrela denok elkarrekin lan egitea lortzen dugun.

Hemen, aipamen berezia egin beharko genioke bai ikastetxe publikoetatik zein ikastoletatik

(NIE elkartea aipatu behar da) izan dugun harrerari. D ereduko ikastetxeak eta ikastolak elkarrekin

aritu dira lanean gai hau aurrera ateratzeko.

Page 90: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

89

Aurtengo 2001-2002 ikasturtean egindako inkesten txostena duzu honako hau. Inkesta

hauen bidez, datorren 2002-2003 ikasturtera begira aurtengo D ereduko 4. mailako eta Batxilergoko

2. mailako ikasleek zer ikasi nahi duten eta, batez ere, Lanbide Heziketari dagokionez, gehien

eskatzen dituzten erdi mailako eta goi mailako zikloak zeintzuk diren antzeman nahi da.

Txosten honetan agertzen diren datuak eta haien trataera aipatutako helburura (zein

ikasketa egin nahi duten) besterik ez dira mugatzen eta ez dute bestelako erabilpenik. Hala ere,

ikastetxez ikastetxe lortutako datuak eta emaitzak baditugu eskura, Administraziotik ziurtatu nahiko

balituzte. Era berean, ikastetxeek erabateko askatasuna izan dute datuak biltzeko, haiei iruditu

zaien eran.

Guk lortutako datuen bidez, honako hauek dira ikasleek hautatu nahi dituzten zikloak,

bakoitzari dagokion ikasle kopurua ondoan agertzen delarik. Lehen taulan, Erdi Mailako Zikloak

agertzen dira eta bigarrenean, berriz, Goi Mailakoak.

Gainera, lehen taulan Batxilergoa eta Lanbide Heziketa (Erdi Mailako Zikloa) hautatu

dutenen kopuruak eta bigarrenean Unibertsitatea eta Lanbide Heziketa (Goi Mailako Zikloa) hautatu

dutenenak agertzen dira, ehunekoak konparatu ahal izateko.

Page 91: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

90

Nafarroako ikastetxeetan egin daitezkeen ikasketak

(2001 / 2002 ikasturtea)

Erdi Mailako Heziketa Zikloa

1. Zer ikasiko duzu DBH bukatzean Batxilergoa 526 Lanbide Heziketa 210 Zalantza

2. Zein heziketa ziklo ikasi nahi duzu? Nekazaritzako ustiategi estentsiboak Nekazaritzako ustiategi intentsiboak

Lorezaintza Baso-lanak eta natur ingurunea zaintzea

Natur ingurunean gorputza eta kirol jarduerak gidatzea

14 26

...... Administrazio Kudeaketa 16 Arte grafikoetako aurre-inprimaketa

Inprimaketa Merkataritza

Eraikuntzako akaberak Ekipo eta instalazio elektrotekniakoak

Kontsumorako ekipo elektronikoak Mekanizazioa

10

2

15 10 26

Soldadura eta galdaragintza 2 Sukaldaritza

Jatetxe eta tabernako zerbitzuak Estetika pertsonala

Ile-apainketa Barazki kontserbazioa eta instalazioen mantentze-lanak

Arotz lanak eta altzariak neurrira egin eta instalatzea Karrozeria

Ibilgailuen elektromekanika

6 9 10

14 10 12

Makineria eta linea eroanbideen instalazio eta elektromekanikako mantentze-lanak

8 1

Hotz, girotze eta bero instalazioak jarri eta mantentzea 5 Laborategia 1

Planta kimikoko prozesuaren operazioak Erizaintzako zainketa lagungarria 7

Farmazia Jantzigintza Informatika 4

Irudia eta soinua 2

Page 92: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

91

Nafarroako institutuetan egin daitezkeen ikasketak

(2001 / 2002 ikasturtea)

Goi Mailako Heziketa Zikloa

1. Zer ikasiko duzu? Lanbide Heziketa 242 Unibertsitatea 304 Zalantza

2. Zein heziketa ziklo egin nahi duzu?

Nek. eta abeltz. enpresen kudeaketa eta antolaketa. Natura eta paisaia baliabideen kudeaketa eta antolaketa

Administrazioa eta Finantzak Arte grafikoen industrietako produkzioa Merkataritza kudeaketa eta marketinga

Eraikuntza proiektuen garapena eta aplikazioa Elektronika produktuen garapena

Instalazio Elektrotekniakoak Telekomunikazio eta informatika sistemak

Metalezko eraikuntzak

2 5 31 3 5 2 5 7 29 1

Mekanizazio prozesuak 11 Jatetxeak Estetika

Elikagaien industria Sistema informatikoen kudeaketa Aplikazio informatikoen garapena

Zurgintza eta altzarigintza Automozioa

Industria ekipoaren mantentze lanak Lanbideko arriskuei aurrea hartzea

2 1

4 26

13 15

Analisia eta kontrola Anatomia patologikoa eta zitologia

Osasun dokumentazioa Aho eta hortzen higienea

Diagnosi irudia Diagnosi klinikoen laborategia

Hortz protesiak Ingurumen osasuna

Gizarte eta kultura jardueren sustapena

5

8

8 2

Haur Hezkuntza (LH) 21 Gizarte integrazioa

Argazkilaritza artistikoa Diseinu grafikoa

Grabatua eta estanpazio teknika

8 17 7 3

Page 93: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

92

Inkesten datuei erantsi beharreko iruzkinak

Datu hauek ahalik eta zehatzen lortzen saiatu bada ere, gure ustez aipatu beharreko zenbait

gauza badaude. Gauza horiek denek benetako datuak, duda izpirik gabe, handiagoak izango direla

islatzen dute, arrazoi ezberdinak direla medio, bidean zenbaki batzuk azaldu gabe gelditu direlako.

Hauek dira, besteak beste, Lanbide Heziketa ikasle gehiagok ez aukeratzeko, oso

garrantzit suak iruditzen zaizkigun arrazoiak:

* Arrazoi ezberdinak tarteko, ezin izan dira ikastetxe guztietako datuak lortu (irakasleek ez dute

inkestak pasatzeko parte hartu nahi izan edo ezinezkoa suertatu zaie, inkestak gaizki bete dira,

txosten hau egiteko garaian oraindik datuak bidali gabe zeuden, ...).

• Ikastetxe batzuetan, inkestak pasatu direnean, edo ikasle guztiak ez zeuden edo denek ez

dute inkesta bete.

• Zalantzan dauden ikasleak ez ditu zenbaketan sartu, guk gure nahiarengatik datuak

handitu ditugula pentsa ez dadin. Hala ere, ikasle hauetariko askok, matrikula garaian,

Lanbide Heziketa aukeratuko dute eta ez dira gure taula horretan agertuko.

• Ikasleei, inkestan, bi aukera edo gehiago jartzeko eskatu zaie, nahiz eta gero aukeratutako

lehena besterik ez zaien kontuan hartu. Asmoa, Hezkuntza Sailak gure txosten hau

seriotzat hartuz gero, benetako ikerketa egitea izango litzateke, zenbat egongo diren

aukera bakoitzean jakiteko (matrikula ofizialean bi aukerako sistema hau erabiltzen dela

gogoratu behar da).

• Inkestetan, era berean, Batxilergoa edo Unibertsitateko ikasketak egin nahi bazituzten ere,

badaezpada Lanbide Heziketan izena emango ote zuten galdetzen zitzaien ikasleei. Datu

hauek ere ez dira erabili (lehen bezala, datuak handitu ditugula esan ez dezaten), baina ez

da oso arraroa pentsatzea hauetako batzuek Lanbide Heziketa egingo dutela. Lanbide

Heziketan ikasketak euskaraz jartzeko ikerketa serio egin nahi bada, datu hauek

erabiltzeko prest ditugu.

Page 94: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

93

• Ikastetxe gehienetan, inkestak urtarrilean edo otsailean pasatu dira eta, denok oso ondo

dakigunez, garai horretan ikasleek izaten duten itxaropena edo ikuspuntua eta gero

maiatzean, benetan aurre matrikula egin behar dutenean, izaten dutena erabat ezberdina

da askotan. Inkesta hauek aurre matrikularekin batera pasatuko balira (denbora arazoak

direla-eta, guri ezinezkoa izango litzaiguke inkesta horiek eta txostena prestatzea), Lanbide

Heziketako ikasketak egiteko kopuru handiagoa aterako litzateke, zalantzarik gabe.

• Ikasleek inkestak gelan eta izenarekin betetzen dituztenez, hauetako batzuk datu horiek

ikastetxean erabiliko ote diren (azken notak jartzeko, titulua emateko,...) beldur dira. Guri

atera zaizkigun ehunekoak hauek dira (argi dago, benetako matrikulan Lanbide

Heziketarako kopuruak handiagoak izango direla):

Erdi Maila % 28,5 / Batxilergoa % 71,5

Goi Maila % 44,3 / Unibertsitatea % 55,7

• Ikasle batzuek, orain euskaraz ikasteko aukerarik ez dagoela ikusirik, besterik gabe ez

diote kasurik egiten arazo honi eta ez dute haien nahia islatzen, azken finean gaztelaniaz

ikasi beharko duten etsipenak hartuta. Benetan aukera balego, agian zenbaitek beste era

batean jokatuko luke.

• Aurrekoarekin batera, urtero zenbait herritako (Bera, Leitza, Altsasu, Elizondo, Iruña,...

Lanbide Heziketara eta Nafarroa osotik Unibertsitatera joateko) ikasle batzuek, euskaraz

ikasi ahal izateko, gure herrialdetik kanpo atera behar izaten dutela salatu behar dugu,

hemen ezinezkoa delako. Nafarroan aukera egonez gero, zalantzarik gabe gehiagok

ikasiko luke gure herrialdean.

Aurreko arazo guztiak oso era errazean konpon litezkeela iruditzen zaigu: ikasleek aurre

matrikula egin behar dutenean, ikasketak euskaraz edo gaztelaniaz egin nahi dituzten aukeratzeko

gelaxka izanen balute, orduan, askoz lan eskasagoa eta errazagoa izanen genuke Lanbide

Heziketako ikasketak (baita Unibertsitatean ere) euskaraz benetan zenbatek egin nahi dituen

jakiteko.

Aurreko datu eta azalpen guztiak ikusita, hurrengo taulan agertzen diren ikasketak

(Erdi Mailako Zikloan zein Goi Mailako Zikloan) euskaraz ez jartzeko arrazoi bakarra ikasle

Page 95: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

94

euskaldunei euskaraz ikasi ahal izateko bidea oztopatzea eta zailtzea besterik ez dela deritzogu.

Lanbide Heziketa Zikloak ezartzeko Nafarroako Gobernuaren erabakia den 20 ikasle kopurua

izatea denetan betetzen dela edo betetzeko oso kopuru txikia falta dela ikusita (aldez aurretik

aipatu diren arrazoiak kontuan hartuta gehiagotan ere hurbiltzea posiblea litzateke), horiek datorren

ikasturtean euskaraz ezartzea eskatzen dugu:

ERDI MAILAKO ZIKLOA GOI MAILAKO ZILOA

20 ikasle edo gehiago dutelako 20 ikasle edo gehiago dutelako Natur ingurunean gorputza eta kirol jarduerak gida……. 26 Administrazioa eta Finantzak ................. 31 Mekanizazioa .................................................................. 26 Telekomunikazio Sistemak eta inf. ......... 29 Aplikazio informatikoen garapena ........... 26 Haur Hezkuntza (LH) ............................. 21

20 ikasle izatera erraz irits daitekeelako 20 ikasle izatera erraz irits daitekeelako Administrazio Kudeaketa ................................................ 16 Argazkilaritza artistikoa ........................... 17 Ekipo eta instalazio elektrotekniakoak ............................ 15 Industria ekipoaren mantentze lanak ...... 15 Baso-lanak eta natur ingurunea zaintzea …...…............. 14 Automozioa ............................................. 13 Arotz lanak eta altzariak neurrira egin eta instal. ............14 Mekanizazioaren produkzioa .................. 11 Ibilgailuen elektromekanika ............................................ 12 Kontsumorako ekipo elektronikoak ................................ 10 Karrozeria ....................................................................... 10 Arte grafikoetako aurre inprimaketa ............................. 10 Ile apainketa ................................................................... 10

Page 96: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

95

Page 97: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

96

Eranskina 2. dokumentua

Gaztelania hutsean igorritako dokumentazioaren igorpena (94/2002, 694/2002,...)

Espedientea: Erakundea: 94/2002 Nafarroako Unibertsitate Publikoa Nori bidalia: Errektore jaunari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Unibertsitate Publikotik ikasle batek gaztelania hutsean jasotzen ditu erakunde horrek igorritako agiri guztiak, nahiz eta ikasleak eskaerak eta betebeharreko agiriak beti euskaraz egin eta erantzuna euskaraz nahi duela adierazi.

Espedientea: Erakundea: 694/2002 Nafarroako Unibertsitate Publikoa – NUP Nori bidalia: Errektoreari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Unibertsitate Publikoak 2002-2003 ikasturteko matrikula egiteko postaz bidali dion informazioa gaztelania hutsean dago.

Page 98: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

97

NUPek ez du errespetatzen ikasleek unibertsitate mailako ikasketak euskaraz egiteko eskubidea

(441/2002, 442/2002, 468/2002, 492/2002,...).

Espedientea: Erakundea: 441/2002 Nafarroako Unibertsitate Publikoa Nori bidalia: Errektore jaunari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Unibertsitate Publikoak ez ditu herritar euskaldunen eskubideak errespetatzen.

Espedientea: Erakundea: 536/2002 Nafarroako Unibertsitate Publikoa – NUP Nori bidalia: Errektoreari, Nafarroako Kutxako zuzendari nagusiari, Iruñeko Udaleko Alkateari

eta Nafarroako Gobernuko Unibertsitate eta Hizkuntza Politikarako zuzendari nagusiari

Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Unibertsi tate Publikoak 2002ko udako antolatutako ikastaro guztietatik bakar bat ere ez da euskaraz eskaini eta ikastaroak iragartzeko argitaratu duen liburuxka gaztelania hutsean egin du. Horretaz gain, Nafarroako toponimia ofiziala ez du errespetatu (“Bértiz” dago idatzita eta “Bertiz” beharko luke).

Page 99: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

98

Eranskina 3. Dokumentua

Entzutegi Nazionalaren Administrazioarekiko Auzi Aretoaren 2003ko urriaren 2ko epaia. Aipatu

epaiak Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales erakundearen 2001eko urtarrilaren 12ko agindua

bertan behera utzi zuen, hain zuzen ere, Doneztebeko (Nafarroa) Prestazio Bulegorako arlo-

zuzendari lanpostuan euskararen ezagutza merezimendu gisa ez baloratzeagatik.

Page 100: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

99

Page 101: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

100

Eranskina 4. dokumentua

Donostiako 1 zenbakidun Administrazioarekiko Auzi-Epaitegiak argitaratutako ebazpena. Horren

arabera,dokumentazioa gaztelaniaz ere egon behar duela agintzen zaio auzia tarteratu duenari.

Euskara hutsez aurkezteak defektu-akatsa lekarkeela agertzen du, eta hortaz, konpondu ezean,

ekinbideak artxibatuko lirateke.

Page 102: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

101

Espedientea: Erakundea: 229/2002 Posta eta telegrafoak Nori bidalia: Bilboko 3. Guneko Lurralde Zuzendariari Bizkaia Arrazoia: Posta eta telegrafoak erakundeak erakunde publiko bati gaztelania hutsean bidalitako jakinarazpenean, euskara hutsezko dokumenturik onartzen ez dutela agertzen da.

Page 103: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

102

Eranskina 5. dokumentua

Hego Euskal Herriko Autonomia Erkidegoetako Espainiako Estatuko Administrazio Orokorraren

erakundeek edota Hego Euskal Herriko herritarrei igorritako inprimaki eta dokumentuak.

Espedientea: Erakundea: 1019/2002 Espainiako Estatuko Administrazioa. Ministerio del Interior. Dirección General de

Tráfico Nori bidalia: Zuzendariari Gipuzkoa Arrazoia: Trafiko Zuzendaritzak gida baimena berriztatzeko bidali dion jakinarazpena eta inprimakiak gaztelania hutsean daude.

Page 104: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

103

Espedientea: Erakundea: 33/2003 Instituto Nacional de la Seguridad Social - INSS Nori bidalia: Gizarte Segurantzarako Estatuko idazkariari Gipuzkoa Arrazoia: Tesorería General de la Seguridad Social erakunde publikoak Gipuzkoako herritar bati Informe de vida laboral izeneko dokumentua igorri dio gaztelania hutsean.

Page 105: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

104

Espedientea: Erakundea: 34/2003 Instituto Nacional de Empleo – INEM Nori bidalia: Gipuzkoako Zuzendaritzako arduradunari Gipuzkoa Arrazoia: INEM erakundeak bidalitako zenbait dokumentazio gaztelania hutsean dago idatzita, hain zuzen ere, lan-eskaintza baten ingurukoa.

Page 106: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

105

Espedientea: Erakundea: 134/2003 Ministerio del Interior. Dirección General de Tráfico Nori bidalia: Nafarroako zuzendariari Nafarroa Arrazoia: Trafiko zuzendaritzak isuna gaztelania hutsean igorri zion. Herritarrak ele bietan igortzeko eskatu eta bi hizkuntzetan bidali zioten. Isunari helegitea tarteratuta, horren erantzuna gaztelania hutsean bidali diote.

Page 107: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

106

Espedientea: Erakundea 246/2003 Instituto Nacional de la Seguridad Social - INSS. Tesorería General. Nori bidalia: Gizarte Segurantzarako Estatuko idazkariari Nafarroa Arrazoia. Tesorería General de la Seguridad Social erakunde publikoak Nafarroako fundazio bati igorritako informazioa gaztelania hutsean dago: Informe de vida laboral.

Page 108: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

107

Page 109: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

108

Eranskina 6. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 1019/2002 Espainiako Estatuko Administrazioa. Ministerio del Interior. Dirección General de

Tráfico Nori bidalia: Zuzendariari Gipuzkoa Arrazoia: Trafiko Zuzendaritzak gida baimena berriztatzeko bidali dion jakinarazpena eta inprimakiak gaztelania hutsean daude.

Trafiko Zuzendari Orokorrak bidalitako erantzuna:

Page 110: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

109

Page 111: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

110

Eranskina 7. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 739/2002 Espainia Estatuko Administrazioa. Ministerio del Interior. Dirección General de

Tráfico Nori bidalia: Gipuzkoako Trafiko Buruzagitza Gipuzkoa Arrazoia: Gipuzkoako Trafiko Buruzagitzako zuzendariak abuztuaren 30ean bidalitako idazkia gaztelania hutsean dago idatzita.

Gipuzkoako Trafiko Zuzendariak bidalitako erantzuna:

Page 112: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

111

Page 113: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

112

Eranskina 8. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 1008/2002 Espainia Estatuko Administrazioa. Ministerio de Sanidad y Consumo Nori bidalia: Ministerio de Sanidad y Consumo. Ministroari Gipuzkoa Arrazoia: Ministerio de Sanidad y Consumo delakoak publizitate kanpainari ekin dio eta Donostiako telefono kabinetan zenbait txartel jarri ditu. Txarteletako testua gaztelania hutsean dago: "No regales tus derechos ".

Ministerio de Sanidad y Consumo erakundetik igorritako eskutitza:

Page 114: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

113

Page 115: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

114

Eranskina 9. dokumentua

Espedienteak: Erakundea: 665/2002 906/2002 927/2002

Espainia Estatuko Administrazioa. Instituto Nacional de Estadística - INE

Nori bidalia: Datu bilketarako zuzendariordetzari Madril Arrazoia: INEren menpeko Datu bilketarako zuzendariordetzak igorria, “Encuesta de comercio electrónico” izeneko inkesta jaso du, betebeharrekoa. Inkesta gaztelania hutsean dago.

Page 116: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

115

Espedientea: Erakundea: 690/2002 Espainia Estatuko Administrazioa. Instituto Nacional de Estadística - INE Nori bidalia: Bizkaiko probintzia ordezkaritzaren arduradunari Bizkaia Arrazoia: INEk bidali dion betebeharreko inkesta, “Índices de comercio al por menor”, gaztelania hutsean dago.

Page 117: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

116

Eranskina 10. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 135/2003 Agencia Estatal Tributaria Nori bidalia: Nafarroa Arrazoia: Agencia Estatal Tributaria erakundeak administrazioarekiko auzi-helegitea tarteratu du Arantzako Udalaren erabaki baten aurka. Aipatu erabakiaren arabera, erakunde horrek udaletxean jarrarazten zituen ohar eta jakinarazpenek euskaraz ere egon behar zuten.

Bestalde, honako adibide honek Arantza udalerriaren toponimo ofiziala erabiltzen ez duela

egiaztatzen du. Toponimoaren gaztelaniazko bertsio ez ofiziala darabil: Aranaz.

Page 118: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

117

Page 119: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

118

Eranskina 11. dokumentua

Espainiako Gobernuak Euskal Autonomia Erkidegoan duen ordezkariak, Enrique Villar Montero

jaunak, Hizkuntz Eskubideen Behatokiari igorritako eskutitza, fundazioak Euskal Autonomia

Erkidegoan hizkuntz eskubideen egoerari buruzko bilera eskaerari erantzunez

Page 120: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

119

Page 121: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

120

Eranskina 12. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 870/2002 Espainiako Estatuko Administrazioa. Ministerio de Justicia. Erregistro Zibila

(Bilbo). Nori bidalia: Bilboko Erregistro Zibileko arduradunari Bizkaia Arrazoia: Semea erregistratzera joan zenean, ezin izan zuen zerbitzua euskaraz jaso langile elebidunik ez zegoelako eta erregistro liburua gaztelania hutsean zegoelako.

Herritarrak egindako erreklamazioa:

Page 122: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

121

Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiaren Herritarrarekiko Arreta Zerbitzuaren erantzuna:

Page 123: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

122

Eranskina 13. dokumentua

Espainiako Senatuko presidenteak Senatari Jeltzaleen Legebiltzar Taldeari emandako erantzuna.

Senatari Jeltzaleen Legebiltzar Taldeko senatariaren galdera Estatuko Administrazio Orokorrak

Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean dituen lanpostuen ingurukoa izan

zen. http://www.senado.es/legis7/publicaciones/pdf/senado/bocg/I0567.PDF

Page 124: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

123

Page 125: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

124

Page 126: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

125

Page 127: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

126

Eranskina 14. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 104/2003 Ministerio del Interior. Dirección General de Instituciones Penitenciarias Nori bidalia: Bizkaia Arrazoia: Herritar baten patronimikoak euskal jatorria du eta euskal grafiaz dago ofizializatuta; halaber, NAN dokumentuan ere euskal grafia agertzen du. Texeiro-Curtis (Galizia) espetxeko funtzionarioek behin eta berriro aldatu diote abizenaren grafia eta gaztelaniazko grafia idatzi dute hainbat dokumentutan.

Page 128: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

127

Page 129: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

128

Eranskina 15. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 30/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Osakidetzako zuzendariari Gipuzkoa Arrazoia: Urtarrilean Tolosako larrialdietarako zerbitzuan ezin izan zuen zerbitzua euskaraz hartu.

Espedientea: Erakundea: 03/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza. Arantzazu Ospitalea Nori bidalia: Zuzendari kudeatzaile jaunari Gipuzkoa Arrazoia: Arantzazu ospitalean zerbitzua euskaraz lortzerik ez zuen izan ez sarrerako informazio-zerbitzuan, ez administrazioan, ez ginekologia sailean, ez eta kafetegian ere.

Espedientea: Erakundea: 22/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Osakidetzako Giza Baliabideetako zuzendariari Araba Arrazoia: Gasteizko Fco. Javier Landaburu kalean dagoen Osasun Etxean zerbitzua euskaraz emateko medikurik ez zegoela adierazi zioten.

Espedientea: Erakundea: 238/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Osakidetzako Giza Baliabideetarako zuzendariari Bizkaia Arrazoia: Gernikako anbulatorioko informazio bulegoan ezin izan zuten zerbitzua euskaraz jaso, ez eta osasun mentaleko zaigunean ere. Bertako langileak euskaraz zertan jakin ez zuela adierazi zion.

Espedientea: Erakundea: 488/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Arabako Giza Baliabideetako Zuzendariari Araba Arrazoia: Etxebizitza aldatu zutela eta Lakua Arriagako osasun etxea egokitu zitzaien eta zerbitzua euskaraz eman zezakeen medikurik ez zela adierazi zitzaien. Ondoren, Lakuabizkarrako osasun etxea egokitu zitzaien eta, berriz ere, zerbitzua euskaraz eman zezakeen medikurik ez dagoela adierazi diete.

Espedientea: Erakundea: 829/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Gipuzkoako mendebaldeko eskualdeko kudeatzaileari Gipuzkoa Arrazoia: Lizartzako osasun etxean ez du aukerarik izan emaginaren zerbitzua euskaraz jasotzeko.

Page 130: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

129

Espedientea: Erakundea: 842/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Santiago Apóstol ospitaleko Giza Baliabideetako zuzendariari Araba Arrazoia: 2002ko irailaren 18an Gasteizko Santiago Apostol ospitalera joan eta ezin izan zioten inolako zerbitzurik euskaraz eman, ez mediku zein erizainek, ez harrera zerbitzukoek, ez eta idazkaritzakoek ere.

Espedientea: Erakundea: 369/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila.Osakidetza Nori bidalia: Giza Baliabideetako Zuzendariari Nafarroa Arrazoia: Donostiako Santo Tomas Lizeora Osasun Eskola programatik bidalitako erizainak ezin izan zien zerbitzua euskaraz eman LMH 1. mailako ikasleei, eta kasu batzuetan haurrek erizainak galdetzen ziena ez zuten ongi ulertzen.

Page 131: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

130

Eranskina 16. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 419/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun saila. Osakidetza Nori bidalia: Donostia Ospitaleko Pediatria Zerbitzuko Arduradunari Gipuzkoa Arrazoia: Donostia ospitaletik umeen arnasa osasunari buruzko inkesta bidali zuten gurasoek betetzeko. Inkesta hori gaztelania hutsean zegoen.

Page 132: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

131

Espedientea: Erakundea: 425/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Arantzazu Ospitaleko kudeatzaileari Gipuzkoa Arrazoia: Donostiako Arantzazu ospitaleko zitologia zerbitzurik bidalitako emaitza idatzia gaztelania hutsean dago.

Espedientea: Erakundea: 588/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Uribe Kosta Eskualdeko gerenteari Bizkaia Arrazoia: Osakidetzako Uribe eskualdearen zenbait inprimaki gaztelania hutsean edo ia erabat gaztelanian daude idatzita, esaterako, txertoen jarraipenerako fitxa.

Espedientea: Erakundea: 394/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Algortako Osasun Etxea. Uribe-Kostako Gerenteari Bizkaia Arrazoia: Algortako osasun etxean ezin izan zuen harrerako zerbitzua euskaraz jaso. Halaber, medikuarekin txanda noiz duen agertzen duen papertxoa gaztelania hutsean dago idatzita.

Page 133: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

132

Eranskina 17. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 66/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila Nori bidalia: Sailburuaren kabinete-zuzendariari Gipuzkoa Arrazoia: Orain dela sei hilabete Tolosako ertzain etxera joan eta ezin izan zuen zerbitzua euskaraz jaso. Are gehiago, gaztelaniaz egiteko eskatu zioten. Hurrengo hilean, Antiguako ertzain etxean gauza bera gertatu zitzaion. Urtarrilean bi ertzain bere tailerrera gerturatu ziren ertzain etxetik pasatu behar zuela jakinaraztera. Jakinarazpena gaztelania hutsean izan zen eta, berriz ere, Antiguako ertzain etxera bertaratu zenean ezin izan zioten euskaraz ulertu.

Espedientea: Erakundea: 151/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila Nori bidalia: Sailburuari Bizkaia Arrazoia: Bilboko Zabalburun dagoen ertzain etxera gestioak egitera joan zen herritar batek ezin izan zuen zerbitzua euskaraz jaso.

Espedientea: Erakundea: 198/2002 222/2002

Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila

Nori bidalia: Sailburuaren kabinete-zuzendariari Bizkaia/Gipuzkoa Arrazoia: Bilboko Zabalburuko eta Donostiako Easo kaleko ertzain etxeetan ezin izan zuten zerbitzua euskaraz jaso.

Espedientea: Erakundea: 387/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila Nori bidalia: Sailburuaren kabinete-zuzendariari Gipuzkoa Arrazoia:

Donostiako Antigua auzoan dagoen ertzain etxera joan eta ezin eman izan zioten zerbitzua euskaraz.

Page 134: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

133

Espedientea: Erakundea: 514/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila Nori bidalia: Sailburuaren kabinete-zuzendariari Bizkaia Arrazoia: Ekainaren 5ean eguerdiko 12:45etan Bilboko Zabalburu ertzain etxera joan zen baimen batzuk eskatzera eta ezin izan zioten zerbitzua euskaraz eman. Bestalde, kexa jartzailearen arabera, zerbitzua euskaraz nahi izanez gero Deustuko ertzain etxera jo beharko lukeela adierazi zioten modu txarrean.

Espedientea: Erakundea: 855/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila. Ertzaintza Nori bidalia: Herrizaingo Sailaren Giza Baliabideen zuzendariari Bizkaia Arrazoia: Zabalburuko ertzain etxean ezin izan du harrera zerbitzua euskaraz hartu. Gainera, ordu batez zain egon behar izan zuen zerbitzua euskaraz jaso ahal izateko.

Espedientea: Erakundea: 916/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila Nori bidalia: Segurtasun sailburuordeari Gipuzkoa Arrazoia: Herrizaingo Saileko Segurtasun sailburuordeak 2002ko urriaren 14an igorritako jakinarazpen ofiziala gaztelania hutsean zegoen idatzita.

Espedientea: Erakundea: 928/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila Nori bidalia: Herrizaingo Sailburuordeari Bizkaia Arrazoia: 2002ko azaroaren lehenean zenbait ertzain identifikatzera joan zitzaion eta zitazio zedula gaztelania hutsean eman zioten. Bestalde, herritarrak euskaraz jasotzeko eskubidea aipatu arren, eskubideak gaztelania hutsean irakurri zizkioten.

Page 135: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

134

Espedientea: Erakundea: 916/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila Nori bidalia: Segurtasun sailburuordeari Gipuzkoa Arrazoia: Herrizaingo Saileko Segurtasun sailburuordeak 2002ko urriaren 14an igorritako jakinarazpen ofiziala gaztelania hutsean zegoen idatzita.

Page 136: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

135

Page 137: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

136

Eranskina 18. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 806/2002 Eusko Legebiltzarra Nori bidalia: Lehendakariari Arrazoia: Eusko Legebiltzarrak legebiltzarkideei bidalitako dokumentua gaztelania hutsean dago idatzita; hain zuzen ere, 2001eko irailaren 9ko Hezkuntza eta Kultura batzordearen bilkuren aldizkaria. Espedientea: Erakundea: 807/2002 Eusko Legebiltzarra Nori bidalia: Lehendakariari Arrazoia: Eusko Legebiltzarrak legebiltzarkideei bidalitako dokumentua gaztelania hutsean dago idatzita; hain zuzen ere, Hezkuntza eta Kultura batzordearen bilkuren aldizkaria.

Page 138: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

137

Page 139: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

138

Eranskina 19. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 985/2002 Eusko Jaurlaritza. Ogasun eta Herri Administrazio Saila Nori bidalia: Sailburuari Gipuzkoa Arrazoia: Lehiaketa batean parte hartzeari buruzko informazioa emateko Ogasun eta Herri Administrazio Sailak argitaratu duen “Carátula de pliego de cláusulas administrativas...” izeneko dokumentua gaztelania hutsean dago.

Page 140: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

139

Page 141: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

140

Eranskina 20. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 67/2003 Eusko Jaurlaritza. Etxebizitza eta Gizarte Gaietako saila Nori bidalia: Gipuzkoako Lurralde Ordezkaritzaren arduradunari Gipuzkoa Arrazoia: Etxebizitza eta Gizarte Gaietako sailak igorritako jakinarazpena gaztelania hutsean dago idatzita.

Page 142: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

141

Espedientea: Erakundea: 916/2002 Eusko Jaurlaritza. Herrizaingo Saila Nori bidalia: Segurtasun sailburuordeari Gipuzkoa Arrazoia: Herrizaingo Saileko Segurtasun sailburuordeak 2002ko urriaren 14an igorritako jakinarazpen ofiziala gaztelania hutsean zegoen idatzita.

Page 143: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

142

Espedientea: Erakundea: 808/2002 809/2002 810/2002

Eusko Jaurlaritza. Jaurlaritzaren Lehendakariordetza

Nori bidalia: Jaurlaritzaren Lehendakariordetzari Arrazoia: Eusko Jaurlaritzaren Lehendakariordetzatik bidalitako dokumentuak gaztelania hutsean daude idatzita.

Page 144: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

143

Page 145: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

144

Eranskina 21. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 204/2002 Gasteizko Udala Nori bidalia: Hazienda, Ondare eta Aurrekontu Saileko zinegotziari Gasteiz Arrazoia: Gasteizko Udaleko Hazienda, Ondare eta Aurrekontu Sailetik helarazitako jakinarazpena gaztelania hutsean dago idatzita.

Page 146: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

145

Espedientea: Erakundea: 508/2002 Ermua Hiriko Udala Nori bidalia: Ermuko Udaleko Alkateari Bizkaia Arrazoia: Ermuko Udalak helarazitako jakinarazpena gaztelania hutsean dago idatzita.

Page 147: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

146

Eranskina 22. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 510/2002 511/2003 Euskal Herriko Unibertsitatea - EHU

Nori bidalia: Euskararako Errektoreordeari Bizkaia Arrazoia: Kazetaritza ikasketak egin dituztela agertzen duten tituluak Donostiara bidaltzeko eskariak egin zituzten elebiz. Ekainean tituluak Donostian daudela jakinarazteko bidali zizkieten eskutitzak gaztelania hutsean zeuden.

Espedientea: Erakundea: 291/2003 Euskal Herriko Unibertsitatea – EHU Nori bidalia: Euskara errektoreordeari Bizkaia Arrazoia: Gizarte eta Komunikazio fakultatetik igorritako jakinarazpena gaztelania hutsean zegoen idatzita.

Page 148: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

147

Page 149: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

148

Eranskina 23. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 31/2003 Arabako Foru Aldundia. Herri Lan eta Hirigintza Saila. Nori bidalia: EAEko jarduneko Arartekoari Araba Arrazoia: Arabako Foru Aldundiak A-2622 errepidean jarri dituen bide seinale berrietan ez ditu toponimo ofizialak erabili, besteak beste, Nanclares de la Oca/Langraiz Oka.

Page 150: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

149

Page 151: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

150

Eranskina 24. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 228/2002 Nafarroako Gobernua. Lehendakaritza, Justizia eta Barne Departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuak egin dituen bi kontrataziorako baldintzen dokumentazioa gaztelaniaz aurkeztu beharra ezarri du.

Page 152: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

151

Page 153: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

152

Espedientea: Erakundea: 260/2002 Nafarroako Gobernua. Lehendakaritza, Justizia eta Barne Departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuak egin dituen bi kontrataziorako baldintzen dokumentazioak gaztelaniaz aurkeztu beharra ezarri du.

Page 154: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

153

Page 155: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

154

Eranskina 25. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 59/2002 Nafarroako Gobernua. Hezkuntza eta Kultura Departamentua Nori bidalia: Hezkuntza zuzendari nagusiari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Bigarren Hezkuntzako Institutu batek (18/86 Euskararen Legeak “eremu euskaldun” gisa jotzen duen horretan kokatuak) Nafarroako Gobernuko sailetik, eta bereziki Hezkuntza eta Kultura Departamentutik, jasotze duen dokumentazio, informazio, material didaktiko eta abar, gaztelania hutsean dago, nahiz eta ikastetxeko klaustroak Hezkuntza eta Kultura Departamentuari halakoak ele bietan jasotzeko eskatu izan.

Page 156: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

155

Page 157: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

156

Eranskina 26. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 498/2002 Nafarroako Gobernua. Lehendakaritza, Justizia eta Barne Departamentua Nori bidalia: Lehendakaritza, Justizia eta Barne Departamentuko kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuaren Erregistro Nagusian eskabide eredu orriak eta ordainketa gutunak gaztelania hutsean daude. Beraz, aipatu inprimaki horiek ez zaizkio legeak ezarritakoari lotzen.

Page 158: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

157

Page 159: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

158

Eranskina 27. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 218/2002 Nafarroako Gobernua. Ekonomia eta Ogasun Departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuko Ekonomia eta Ogasun Departamentuan ele bietako ziurtagiri bat eskatu arren, gaztelania hutsean luzatu zioten.

Page 160: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

159

Espedientea: Erakundea: 219/2002 Nafarroako Gobernua. Ekonomia eta Ogasun Departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuko Ekonomia eta Ogasun Departamentuak argitaratutako “La introducción del euro en el ámbito tributario” informazio orriak gaztelania hutsean daude.

Page 161: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

160

Espedientea: Erakundea: 689/2002 Nafarroako Gobernua. Ekonomia eta Ogasun Departamentua Nori bidalia: Ekonomia eta Ogasun Departamentuko kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuko Ogasun sailetik helarazitako dokumentazioa gaztelania hutsean idatzita jaso du.

Page 162: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

161

Page 163: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

162

Eranskina 28. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 1014/2002 Nafarroako Gobernua. Industri, Merkataritza, Turismo eta Lan Departamentua Nori bidalia: Industria, Merkataritza, Turismo eta Lan Departamentuko kontseilariari eta

Nafarroako Estatistika Erakundearen zuzendariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Estatistika Erakundeak herritarrari bidalitako inkesta (Encuesta de caracterización del comercio de la Comunidad Foral de Navarra) gaztelania hutsean dago. Herritarra legez eremu euskalduna den udalerri batean bizi da.

Page 164: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

163

Page 165: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

164

Eranskina 29. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 180/2003 236/2003

Nafarroako Gobernua. Gizarte Ongizate, Kirol eta Gazteri departamentua. Nafarroako Gizarte Ongizatearen institutua

Nori bidalia: Zuzendari-kudeatzaileari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gizarte Ongizatearen Institutuak hiru urte beheitiko haurrak dituzten amentzako dirulaguntzak eskatzeko inprimakiak eta bete beharreko baldintzen zein aurkeztu beharreko dokumentazioaren informazioa ematen duten orriak gaztelania hutsean baizik ez daude.

Page 166: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

165

Page 167: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

166

Eranskina 30. dokumentua Espedientea: Erakundea: 260/2003 Nafarroako Gobernua. Hezkuntza Departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Iruñeko Pablo Sarasate Musika Goi Eskolan, barneko informazio ohar guztiak, bai eta matrikula egiteko dokumentazio osoa ere, gaztelania hutsean daude

Page 168: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

167

Page 169: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

168

Eranskina 31. dokumentua Espedientea: Erakundea: 697/2002 Nafarroako Gobernua. Gizarte Ongizate, Kirol eta Gazteri Departamentua Nori bidalia: Gizarte Ongizate, Kirol eta Gazteri Departamentuko kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Gaztelania hutsean egoteagatik, honako eraikin publikoaren errotulazioa ez zaio legeak ezarritakoari lotzen: Residencia Juvenil “Fuerte del Príncipe” (Iruñeko Goroabe kalean, 36 zenbakian). 1. argazkia

Page 170: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

169

Espedientea: Erakundea: 698/2002 Nafarroako Gobernua. Gizarte Ongizate, Kirol eta Gazteri Departamentua Nori bidalia: Gizarte Ongizate, Kirol eta Gazteri Departamentuko kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Gaztelania hutsean egoteagatik, honako eraikin publikoaren errotulazioa ez zaio legeak ezarritakoari lotzen: “Centro de Estudios, Investigación y Medicina de Deporte” (Iruñeko Julian Gayarre kalean). 1. argazkia

Page 171: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

170

Ondoko irudiotan instituzioetan erabilera elebidunean izandako aldaketekin lotutako adibideak agertzen dira. 1. argazkia Iruleko Arrosadia auzoko Herri Liburutegiari dagokio eta errotulazioa ele bietan agertzen da. 2. argazkia Iruñeko Donibane auzoko Yamaguchi Herri Liburutegiko kanpoko errotuluari dagokio. Herri liburutegia hori berriki zabaldu dute. 1. argazkia 2. argazkia 3. argazkia

3. argazkiak Nafarroako Gobernuko bi departamentutako kanpoko errotulazioa biltzen du. Ezin dugu eskaini aipatu departamentuetako lehenagoko dokumentazio grafikorik, ele bietan zeudenentz egiaztatu ahal izateko.

Page 172: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

171

Page 173: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

172

Eranskina 32. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 655/2002 Iruñeko Udala Nori bidalia: Iruñeko Udaleko Alkateari Eskabide Administratiboa Arrazoia: Iruñeko Udalak, hiriaren sarreretan, "Pamplona" jartzen duen seinalizazioa jarri du, gaztelaniaz soilik. Kexa hori, besteak beste, 1. eta 2. argazkiei dagokie. 1. eta 2. argazkiek Iruñeko Udalak hiriaren sarrera eta irteeretan jarritako errotuluak agertzen dituzte. Horietan guztietan ez da agertzen toponimoaren euskarazko bertsio ofiziala, Iruña. 1. argazkia 2. argazkia

3. argazkia

3. argazkiak agertzen duen bezala, herritarrek euskarazko toponimo ofiziala idatzi dute gaztelanaizkoaren ondoan. Lehenago ele bietan zeuden errotuluak aldarrikatzeko asmoz.

Page 174: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

173

Page 175: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

174

Eranskina 33. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 800/2002 Iruñeko Udala Nori bidalia: Iruñeko Udaleko Alkateari Nafarroa Arrazoia: Iruñeko Udalak hiritarren eskura Marceliano etxean jarritako "Convocatoria pública para la concesión de subvenciones al deport e aficionado" izeneko dokumentua gaztelaniaz besterik ez dago.

Page 176: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

175

Espedientea: Erakundea: 850/2002 Iruñeko Udala Nori bidalia: Iruñeko Udaleko Alkateari Nafarroa Arrazoia: Iruñeko Udalak "Tenencia de animales potencialmente peligrosos en Pamplona" izeneko eskuorria banatu du gaztelania hutsean zeudenak.

Page 177: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

176

Espedientea: Erakundea: 852/2002 Iruñeko Udala Nori bidalia: Kultura zinegotzi delegatuari Nafarroa Arrazoia: Iruñeko Udalak, "Banda Municipal - La Pamplonesa, cliclo de conciertos " izeneko eskuorriak banatu ditu gaztelania hutsean.

Page 178: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

177

Page 179: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

178

Eranskina 34. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 302/2003 Baztango Udala. Nori bidalia: Nafarroa Arrazoia: Baztango Udalak fundazio bati igorritako jakinarazpena gaztelania hutsean dago idatzita.

Page 180: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

179

Page 181: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

180

Eranskina 35. dokumentua

Nafarroako Gobernuaren erantzuna Arantzako Udalak dokumentazioa bi hizkuntza ofizialetan

igortzeko egindako eskaerari.

Page 182: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

181

Page 183: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

182

Eranskina 36. dokumentua

Nafarroako Gobernuak legeak ezarritako eremu euskaldunean kokatutako eskola batera igorritako

dokumentua, gaztelania hutsean.

Page 184: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

183

Page 185: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

184

Eranskina 37. dokumentua

Nafarroako Gobernuak igorritako dokumentua, legeak ezarritako eremu euskalduneko udalek

euskara hutsean igorritako dokumentazioa onartu ez dutela jakinarazteko.

Page 186: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

185

Page 187: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

186

Eranskina 38. dokumentua Espedientea: Erakundea: 688/2002 Nafarroako Gobernua. Herrilan, Garraio eta Komunikazio Departamentua Nori bidalia: Herrilan, Garraio eta Komunikazio Departamentuko kontseilariari Nafarroa Arrazoia: A-15 autopistatik Berriozarren ateratzean bide seinalizazio berria gaztelania hutsean jarri dute: Pamplona, Pamplona norte. A-15 autopista, Irurtzun-Iruñea tartean, erdara hutsezko toponimo hauek daude: Cuenca de Pamplona, San Cristobal, Peña de Izaga. Kexa, besteak beste, 2. eta 3. argazkiei dagokie, 2002 urtean Nafarroako Gobernuko Herrilan, Garraio eta Komunikazio Departamentuak jarritako zenbait bide seinale. Lehenagoko bide seinalea den 1. argazkiarekin alderatuz gero, aldaketa egiazta daiteke. Nafarroako hiriburua izendatzean, ez da agertzen euskarazko bertsio ofiziala [338/1990 Foru Dekretua, abenduaren 20koa, Nafarroako Foru Komunitateko hiriburuaren izen ofizialak zein diren erabakitzen duena (Nafarroako Aldizkari Ofiziala, 4. zenbakia, 1991ko urtarrilaren 9a)]. Sur eta zona comercial testuak ere gaztelania hutsean daude. 1. argazkia

2. argazkia 3. argazkia

Page 188: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

187

Espedientea: Erakundea: 652/2002 Nafarroako Gobernua. Herrilan, Garraio eta Komunikazio Departamentua Nori bidalia: Herrilan, Garraio eta Komunikazio Departamentuko kontseilariari Eskabide Administratiboa

Arrazoia:

Iruñeko ekialdeko saihesbide egin berrian dagoen seinalizazioa gaztelania soilik dago. Kexa, besteak beste, 3. eta 4. argazkiei dagokie. 1. eta 2. argazkietan Iruñeko Ekialdeko saihesbideko bide seinaleak agertzen dira. Hiriburuaren toponimoaren bi bertsio ofizialak agertzen dira, gaztelaniazkoa eta euskarazkoa. 3. eta 4. argazkiak Iruñeko Ekialdeko saihesbidearen zati berriari dagozkio. Aipatu bide zatia berriki amaitu dute. Nafarroako hiriburuaren toponimoaren gaztelaniazko bertsioa besterik ez da agertzen. 1. argazkia 2. argazkia 3. argazkia 4. argazkia

Page 189: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

188

Espedientea: Erakundea: 211/2003 Nafarroako Gobernua. Herrilan, Garraio eta Komunikazio departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Arrazoia: Nafarroako Gobernuak, N-121-A errepidean, hain zuzen ere: Arreko bidegurutzearen inguruan, Sorauren saihesbideko sarrera-irteeretan, bai eta Ostiz herriko zeharbidean ere, bide seinale berriak jarri ditu soilik Pamplona, gaztelania hutsean, agertzen dutenak. Kexa, besteak beste, 3, 4, 5 eta 6. argazkiei dagokie. Espedientea: Erakundea: 258/2003 Nafarroako Gobernua. Herrilan, Garraio eta Komunikazio departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuak NA-32 errepidean, Uharteko gurutzearen inguruan, jarri dituen bide seinalizazio berrietan zenbait toponimoren soilik gaztelaniazko izendapena erabili du (Pamplona, Huarte, Aoiz), bi izendapenak, gaztelaniazkoa nola euskarazkoa, ofizialak izanda (Pamplona/Iruña, Huarte/Uharte, Aoiz/Agoitz, bide seinale zaharretan agertzen den bezala).

1. eta 2. argazkiek Olatz herrian dauden bide seinaleak agertzen dituzte. Nafarroako hiriburuaren toponimoaren bi bertsio ofizialak agertzen dira. 3. eta 4. argazkiek berriki N-121-A errepidean, Arren, jarritako bide seinaleak agertzen dituzte. Nafarroako hiriburuaren toponimoaren bertsio bakarra idatzi dute, gaztelaniazkoa. 5. eta 6. argazkiek berriki N-121-A errepidean, Sorauren, jarritako bide seinaleak agertzen dituzte. Nafarroako hiriburuaren toponimoaren bertsio bakarra idatzi dute, gaztelaniazkoa.

Page 190: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

189

1. argazkia 2. argazkia 3. argazkia 4. argazkia 5. argazkia 6. argazkia

Page 191: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

190

Eranskina 39. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 696/2002 Iruñeko Udala Nori bidalia: Iruñeko Udaleko Alkateari Eskabide Administratiboa Arrazoia: Gaztelania hutsean egoteagatik, Iruñeko zenbait karrikatako errotulazioa ez zaio legeak ezarritakoari lotzen. Adibidez: “Calle de Blas Laserna”, Arrosadia auzoan.

1. argazkian Iruñeko kale bateko errotulua agertzen da. Aipatu errotulua ele bietan dago, hamarkada luzean jarri izan den moduan. 2. eta 3. argazkietan 2001 urtetik aurrera Iruñeko Udala jartzen hasi den gaztelania hutsezko errotuluak agertzen dira. 1. argazkia 2. argazkia 3. argazkia

3. argazkiak erakusten duenez, herritarrek kalea hitza txertatu dute gaztelania hutsezko errotuluan, protesta gisa eta ohikoak ziren ele bietako errotuluak aldarrikatzeko.

Page 192: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

191

Page 193: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

192

Eranskina 40. dokumentua

Gizarteak berehalako erantzuna eman zion Euskaldunon Egunkariaren itxierari. Itxi zuteneko egunetik bertatik, 2003ko otsailaren 20tik, itxieraren gaitzespen publikoak ugari-ugariak izan dira, eta ugariak ere Egunkariak jaso dituen atxikimenduak, besteak beste Euskal Herriko gobernuz kanpoko erakundeena eta Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluarena. Hain zuzen ere, horretan integratzen dira gizarte-eremu eta ideologia diferenteetan euskal hizkuntza eta kulturaren alde egiten duten berrogeita hamar bat gizarte-erakunde. Halaber, sindikatu, alderdi politiko eta Euskal Autonomia Erkidegoko Gobernu nahiz Udaletako hainbat ordezkarik egunkaria ixtea gaitzetsi zuten, eta Egunkariari elkartasuna agertzeko adierazpenetan euren atxikimendua azaldu zuten. Egunero elkarretaratzeak eta manifestazio sozialak egin dira Euskal Herriko hainbat aldetan. Horietako jendetsuena otsailaren 22an egin zen Donostian.

Euskararen Gizarte Erakundeen

Kontseiluarenprentsaurrekoa. Bertan,

itxierari eta atxiloketei buruzko lehenengo

balorazioa egin zen, eta otsailaren 22ko

manifestaziorako deialdia egin zen

.

Otsailaren 22ko manifestazioa

Donostian

Page 194: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

193

Nazioarteko atxikimenduak

International Federation of journalists (IFJ) 21 February 2003 http://www.ifj.org/publications/press/pr/030221spain.html

Press Freedom is the Victim as Police Close Basque Language Daily

The closure of the Basque language newspaper Egunkaria because of alleged links to the separatist terror group ETA is a blow to press freedom in the Basque country of Spain said the International Federation of Journalists today.

The newspaper - the only Spanish daily in the Basque language - has vigorously denied tipping off the terrorist group about police movements which the Interior Ministry says are why 300 Civil Guard police arrested 10 people and closed the newspaper's offices in Andoain.

"When the only Basque language paper is closed like this it casts a shadow over press freedom within the Basque language community," said Aidan White, General Secretary of the IFJ, the world's largest journalists' group. "Journalists on all sides of the community are concerned about the implications for free journalism." A witness said the headquarters of the Basque language newspaper in Bilbao were sealed off with police tape. Witnesses at the newspaper office in Andoain said police were taking computers and other confiscated equipment out of the building. The closure is the latest action in a three-day police sweep in the region, which has led to multiple arrests across the northern Basque country. ETA, which has supporters in the area, is responsible for the deaths of more than 800 people in a bombing and shooting campaign since 1968 to back its demands for an independent Basque state.

The group's main media supporter, the newspaper Egin, was closed down in 1998 but a number of other sympathetic and pro-separatist publications have sprung up in its place. "Egunkaria is seen by many as more independent than other journals which are sympathetic to Basque radicals," said Aidan White, "at the same time there are concerns that this is an all-out assault on the Basque language, one of Europe's oldest."

The IFJ represents more than 500,000 journalists in more than 100 countries

Page 195: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

194

Reporters Without Borders 20 February 2003 http://www.rsf.fr/article.php3?id_article=4998

Explanation demanded for closure of Basque newspaper Reporters Without Borders protested against the closure today of the Basque-language daily Euskaldunon Egunkaria and the arrest of 10 of its journalists and contributors on suspicion of "belonging to or working with the ETA terrorist organisation."

"The necessary and legitimate fight against terrorism must respect the principle of press freedom, which is at the core of any democracy," said Reporters Without Borders secretary-general Robert Ménard in a letter to Spanish justice minister José-Maria Michavila.

"It is hardly the moment to close a newspaper when the courts have not yet ruled on the charges against its arrested journalists. We ask you to explain your decision, which seems hasty in the absence of clear evidence to back up what they are accused of."

A national judge ordered the arrest of the paper's senior staff, including publisher Martxelo Otamendi, and members of its board in Lezo, Bilbao, Andoain, Vitoria and Pamplona. Some branch offices were raided and material seized and those in Andoain, Pamplona and Bilbao were placed under seals.

The Basque separatist daily Egin and the radio station Egin-Irratia were temporarily closed in July 1998 on the orders of Judge Baltasar Garzon as part of a crackdown on ETA funding sources.

Page 196: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

195

European Bureau for Lesser Used Languages (EBLUL)

21 February 2003

Bruselas, a 21 de febrero 2003 Estimados Señoras y Señores, El objetivo principal de la Oficina Europea para las Lenguas Minoritarias es la promoción y la defensa de las lenguas regionales y minoritarias autóctonas y la protección de los derechos lingüísticos de sus hablantes. Persigue la aplicación de la normativa legal favorable a todos los niveles institucionales en Europa, en los estados y en las regiones para garantizar a los ciudadanos de las minorías lingüísticas el derecho a la lengua, así como la normalización lingüística. El euskera es una riqueza, no sólo para el País Vasco y todo la Península Ibérica, sino también para Europa y el resto del mundo. El cierre del periódico Euskaldunon Egunkaria, el único periódico íntegramente en euskera en el mundo, es inaceptable desde el punto de vista de la promoción y la normalización de lenguas minoritarias y regionales. Con esta declaración, la Oficina Europea para las Lenguas Minoritarias quiere expresar su pleno apoyo a la manifestación del 22 de febrero en Donostia-San Sebastián, organizada por Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua Atentamente,

Bojan Brezigar Presidente

European Bureau for Lesser Used Languages Bureau européen pour les langues moins répandues

Page 197: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

196

Amnesty International 25 February 2003 http://www.amnesty.org

Closure of Basque newspaper must be investigated promptly Amnesty International today called on the Spanish authorities to act promptly to clarify and substantiate the grounds on which a Basque-language newspaper was shut down, and a number of persons arrested.

On 20 February a National Court judge ordered the precautionary closure of the Basque newspaper Euskaldunon Egunkaria - the only newspaper written entirely in the Basque language - and the arrest of 10 persons associated with the newspaper. These included the Jesuit priest, Padre Txema Auzmendi, S.J, and one of the directors, Peio Zubiria, who yesterday reportedly attempted suicide. All were arrested, held incommunicado under the anti-terrorist legislation and taken to the National Court in Madrid.

The judge justified the closure and arrests in a decision in which he stated that the company which published Egunkaria was created, financed and directed by the Basque armed group Euskadi Ta Askatasuna (ETA). The newspaper, which was founded in 1990, allegedly contributed to a Basque-language information structure which facilitated the dissemination of "terrorist" ideology. As yet, the concrete basis for the decision has not been made clear.

The Basque Government, which has reportedly subsidised Egunkaria for a number of years, requested urgent clarification of the basis for the closure and arrests. In a separate statement, the Company of Jesus expressed concern about the arrest of Padre Auzmendi, "publicly recognized for his clear opposition to violence" and defence of the "marginalized" and vulnerable.

The precautionary closure of Egunkaria follows the unrelated case of the closure of the Basque newspaper Egin by a National Court judge in 1998. Egin was suspected of printing coded messages to ETA and of being an instrument of "terrorism". The closure order was lifted a year later but a trial hearing has still not taken place.

Amnesty International, which only 10 days ago, again expressed its unreserved condemnation of the human rights abuses committed by ETA, recognizes the responsibility of the judiciary to take any appropriate measures essential to the protection of life and integrity.

"However, an action as serious as the closure of a newspaper, and the arrest of those involved in its production - has clearly injurious consequences for the fundamental right to freedom of expression", Amnesty International warned."It is, therefore, imperative that any judicial investigation is prompt and thorough".

Page 198: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

197

Page 199: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

198

Eranskina 41. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 909/2002 Eusko Jaurlaritza. Osasun Saila. Osakidetza Nori bidalia: Gipuzkoako mendebaldeko eskualdeko kudeatzaileari Gipuzkoa Arrazoia: Lizartzako osasun etxean ez du aukerarik izan erditze ikastaroa euskaraz egiteko. Beste herrietan egiteko aukera batzuk eskaini dizkiote, baina hizkuntza hori ez dakien pertsona bakarra egonez gero, ikastaroa gaztelaniaz izango dela jakinarazi diote.

Osakidetzaren erantzuna 909/2002 espedientea helarazi zuen herritarraren eskaerari:

Page 200: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

199

Page 201: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

200

Eranskina 42. dokumentua

Espedientea: Erakundea: 692/2002 Nafarroako Gobernua. Toki Administrazioaren Departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuaren Toki Administrazioaren Departamentuak hiruorriko dibulgatiboa argitaratu du Nafarroako lurralde informazioaren zerbitzua, SITNA, promozionatzeko. Hiruorrikoa, Navarra con todo detalle izenburua duena, gaztelania hutsean dago.

Page 202: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

201

Espedientea: Erakundea: 19/2003 Nafarroako Gobernua. Osasun Departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: OSASUNBIDEAk "PADI - programa de asistencia dental infantil" izeneko foiletoa argitaratu du. orain bitartean osasunbideak urtero foileto hori ele bitan egin badu ere, aurten gaztelania hutsean egin du.

Page 203: HIZKUNTZ ESKUBIDEEN BEHATOKIA - Berria · 2011. 3. 2. · 1 Espainiako estatuak Erregio zein Gutxiengo Hizkuntzen Europako Ituna euskarari aplikatzearen ebaluazioa HIZKUNTZ ESKUBIDEEN

202

Espedientea: Erakundea: 280/2003 Nafarroako Gobernua. Osasun departamentua Nori bidalia: Kontseilariari Nafarroa Arrazoia: Nafarroako Gobernuaren Osasun Departamentuak “Sin malos humos. Ley Foral de Acción sobre el Tabaco” hiruorrikoaren inprimaketa berria egin du, soilik gaztelaniaz.