hik hasi 26 alea.pdfkiola. Gure lana egitura kooperatiboa sendotzea eta gizartean isladatzea da; zer...

hik hasi19

98k

o M

AR

TX

OA

Zart

DISEINUA:

400

peze

ta.

15 li

bera

Hezkuntza kooperatibak

gaia

Maite Garciaelkarrizketa

Ikasleak filosofatzenGehigarria

Zer da eskultura?Praktikatzen

26euskal heziketarako

aldizkaria

26. zenbakia. 1998ko Martxoa hik hasi • 3

5 editoriala6 kronika

8 gaiaHEZKUNTZA KOOPERATIBAK

14 elkarrizketaMaite GarciaBaloreetan hezitzea

19 GehigarriaIkasleak filosofatzen

27 EsperientziakDonibane Lohitzuneko ihauteria berreskuratuz

29 Berriak

34 EkarpenaEredu euskaldunaren, D ereduaren, alde

35 NazioarteaAtlantiar kresalaren bila Portugalera.

37 PraktikatzenZer da eskultura? (I)Batasun didaktikoa

Argitaratzailea:

XANGORINZirkuito Ibilbidea, 2. Pabilioia. 20.160 LASARTE-ORIAGIPUZKOA.Tel: 943/ 37.15.45 Fax: 943/ 36.10.48

Lege Gordailua: SS-1001/95ISSN: 1135-4690

Koordinatzailea:Jose Mari Auzmendi

Erredakzio burua:Ainhoa Azpiroz

Erredakzio batzordea:Itziar Barriola, Mikel Estonba,Arantxa Goiburu,Mari Karmen Irastorza,Kristina Mardaraz,Josi Oiarbide, Juanjo Otaño,Fito Rodriguez, Maite Saenz,Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe.

Aholkulariak:Imanol Agirre, Begoña Bilbao,Mariam Bilbatua, Xabier Isasi,Irene Lopez-Goñi, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo,Lontxo Oihartzabal eta Pruden Sudupe.

Diseinua:Zart

Maketazioa, fotomekanika:Xangorin.

Inprimategia:ANtzA S.A.L.

Azaleko argazkia:Ikor Kotx

Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak Onetsia1.998/III/3

Kopurua: 3.500 ale

hik hasik ez ditu bere gain hartzenlaguntzaileek plazaratutako iritziak

ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

COUNCIL OF EUROPE-CONSEIL DE L´EUROPE

Strasbourg1996ko maiatzaren 22

Aldizkari honek “aipamen berezia” jasodu Europako Kontseiluaren “lurraldeenarteko lankidetzarako sustapena” pro-gramaren barruan.

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoaz

Izena..........................................1. Deitura................................

2. Deitura ...............................Tel.:............................................

Helbidea .....................................................Posta Kodea................

Herria....................................Herrialdea...........................

Ikastetxea...................................Herria......................................

IFZ ...........................................................................................

Aurrezki Kutxa edo Bankua

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

HARPIDETZA SARIAK

(BEZ barne)

Hego Euskal Herria4.000 pezeta

Ipar Euskal Herria160 libera

hik hasiEuskal

heziketarako aldizkaria

Industrialdea, 2. Pabilioia20.160

LASARTE-ORIA. GIPUZKOA

Tel: 943/ 37 15 45Faxa: 943/ 36 10 48

hik hasiIrakasle

euskaldunon aldizkaria

4.000 pezeta ur4.000 pezeta urteantean10 aldizkari eta prezio bereziak topaketetan etaargitaratzen ditugun gainontzeko materialetan

Zure partehartzea ezinbestekoa zaigu

harpide zaitez!


Hezkuntza osatzen dugun talde ezberdinen tresna eta topagune izannahi dugu, horra orekarik emankorrena.

Zenbatburu

hainbataburu!

M A R T X O A

e d i t or i a l a

a omen da gureherrian oso heda-tua den joera, jar-dunaren poderiozzoritxarreko ohi-tura bilakatzenari dena.

Mesfidantzak edojakinminak, auska-

lo!, eraginda egitasmo, ahalegin, ideia,ekimen eta abar bakoitzaren atzean zeindagoen, norekiko joera ote duen, norjipoitzeko prest ote dagoen jakin edosusmatu arte bakerik ez dago. Zenbatenerjia alferrik galdua eta zein espazioestua geratzen zaigun ekimenerako!

Eta noski zurrunbilo honetan inorkihesbiderik ez duenez, Hik Hasi ere horizan dugu eta dugu identifikazioarenikusmiran.

Zenbat buru hainbat aburu. Zein egiabiribila. Susmoaren pean daude partai-deak eta egitasmoa.

Batzuen ustez sindikatu baten bultza-daz sortua. Eta hala ere, langileen egoe-rari buruzko gabezian. Ikastolarenaztarnak nonahi ikusi eta Ikastolarenaldekoa ote den. Beste erakunde batzueniritziz Publikoaren aldeko tratamendugehiegi. Beste zenbait berriz ezetz, Pri-badari tratamandu ona ematen zaiolaeta Publikoari tamainan eman beharzaiola. Gure sorrera Oliveriren legeal-diaren zehar izateak ere ez ote denkasualitate hutsa eta zalantzaren lurri-

nak harroturik Hezkuntza Sailarenbabespekoak ote garelakoan daude bestebatzuk.

Gure ibilbidea motza izan arren,dagoeneko sektore guztietatik sortukolitzaizkiguke babesleak. Babesleak bai-na kolaboratzaileak nahiago ditugunez,gure zereginetako koadernoan hobetubeharreko orrialdean zuen eskari eta ira-dokizunak jaso ditugu: gurasoen partehartzea, euskal pedagogoen eskuhartzea,beste herrialdeetako informazio zabala-goa, langileen egoera, pluraltasuna, ore-ka...

Oreka da gure lehentasunetako bat, ezzalantzarik izan. Baina hain iritzi kon-trajarrietatik ateratzen dugun ondorioada, eta ez dugu uste inor ezustekoanharrapatuko dugunik, sektore ezberdi-nen artean dagoen desoreka.

Guri ere zaila egiten zaigu, ez ezazuelapentsa, baina gure ustez baliabide onenaipini dugu, horretan gaude behintzat.Orain arte gure eskuetara iritsi zaizkigunlan guztiak argitaratu ditugu, sinadura-ren araberako bereizketarik egin gabe.Kezka eta zertan hobetu inguruko ahol-ku asko jaso ditugu, eta eskertzen ditu-gu. Ezagutzen dituzue zein diren aldiz-kari honen helburuak eta zein den gurehelmuga. Esateko eta irakasteko edozerduzuen guztiek zabalik dauzkazue orrial-de hauetako ateak, denon artean HikHasi orekatuagoa egiteko.

B

6 • hik hasi 26. zenbakia. 1998ko Martxoa

k r o nAurrematrikulazio garaian “fundamentalismoaren” aurkakooihuak entzunez

Hilabeteak joan eta hilabeteak eto-rri Esperanza Aguirrek ez du ahoaitxita egoteko intentziorik, ez. Aste-buru batean Gasteizera etorri etasekulakoak eta bi esanda bueltatubehar. Euskal gizartean “fundamenta-lismo eta dogmatismo handiegia”omen dago. Ez zuen zuzenean inorizendatu, baina bistakoa da euskalnazionalismoaz ari zela. Horrekinbatera, Euskal Herriko historia etaEspainiakoa ez direla antagonikoakadierazi zuen, “elkartasunean etaproiektu amankomunean” oinarritu-takoak baizik.

Ez dugu uste euskaldunok iritziberekoak garenik eta Humanitateengaia aztertzeko sortu berri den lan tal-deko kideek horren alde egingo dutenesperantza gelditzen zaigu. 30 kidezosatu da lan talde hau, sei MadrilgoGobernuak izendatu ditu eta hezkun-tza konpetentziak dituzten zortzikomunitateetako bakoitzak hiru hau-tatu ditu. Ekainaren 30erako DBHkoHumanitateei buruzko txostena eginbeharko dute. Txosten hau BigarrenHezkuntzako ikasgai horiek indartze-ko erabiliko da.

Bestetik, EAEn aurrematrikulaziogaraia pasa berria da. 16.000 hauringuru hasiko da 1998-99 ikasturte-an. Hauetatik %52ak eskola publikoahautatuko duela aurreikusten da. Ere-duei dagokienez, berriz, eskolan has-ten diren haurren kopuru handiena Dereduan matrikulatzen da. Aipatzekoada, era berean, EHEk A ereduarenaurka aurrera daraman kanpaina. Aeredua ez dela legezkoa da bere mezunagusia, eredu honek ez baitu legeabetetzen, hots, A ereduko ikasleekeuskara zein gaztelera menperatzea.Euskara ez jakiteak aukeratzeko aska-tasuna ukatzen du, beraz, ikasleenetorkizunean. Guk ere bat egitendugu EHEn mezuarekin.

Lan legepekoenarazoak hor dirau

EAEko 337 irakasleren funtzio-narizazio prozesuak oraindik erekolokan jarraitzen du. Hezkun-tzako lan legepekoen arazoa orain-dik ez da bideratu. Inaxio OliveriHezkuntza sailburuak gogor kri-tikatu zuen PSOEk hartutakoerabakia, hots, Auzitegi Konsti-tuzionalera jotzearena. Oliverirenesanetan “Gasteizko Parlamen-tuaren legegintza gaitasunarenaurkako erasoa da, eta ondoriozEAEko biztanleen ordezkarienborondate nagusiaren aurkakoa”.

Publifikazio prozesua martxanjarri zenean, PSE izan zen lanlegepeko irakasleen arazoa kon-pontzeke utzi zuena eta orainkonpontzeko arazoak eta oztopo-ak jartzen ari dena.

Era berean, kaltetuek eurenkezka agertu dute hezkuntza arlo-ko arazo bat arlo judizialera pasadelako.

Amaigabekonahastea


i k a“Nire burutik hasita, espazioak euskaraz betetzen saiatzen naiz. Edozeinkasutan ere, hori da egin dezakedana, egin nahi dudana eta niretzat zentzuaduena”. (JON SARASUA)

agertu zen. Tendentzia guztiz bereizga-rria dela baieztu zuen eta ez dela inolazere onargarria.

Bigarren arazoa irakasleriaren moti-bazioa dela ihardetsi zuen. Eta hiruga-rrena, zentroen ebaluazioa.

Dena dela, arazoak aipatzeaz gain,irtenbide edo proposamenak egin zituenLOGSEren egile honek. Lehenengoaridagokionez, aniztasuna errespetatu eginbehar dela esan zuen. Horretarako ikas-tetxeei baliabideak eskaintzeko ahalegi-na egin behar zaiela adierazi zuen eta eraberean, ikastetxe bakoitza ere bere bere-zitasunen arabera tratatu behar dela.

Irakasleriaren motibazioari dagokio-nez, baliabideak, denbora eta presta-kuntza aipatu zituen, baina baita mugi-kortasunaren eragozpena ere.Irakasleriaren egonkortasuna funtsezkoada Marchesiren ustez. Hori lortzeko,alde batetik Administrazioak bere alda-ketak mugatu egin behar ditu, bainabestetik, irakasleriak ere leku aldaketakez eskatzeko konpromezua hartu behardu.

Zentroen ebaluazioari dagokionez,egin beharreko gauza dela azpimarratuzuen. Horretarako hiru modu proposatuzituen. Lehenengoa, zentroek beraiekautoebaluaketa egitea. Bigarrena, Admi-nistrazioak ebaluatzeko sareak aukeranjartzea, hots, zentroen arteko ebaluake-tak egitea. Eta hirugarrenik, Adminis-trazioak berak egingo lukeena.

LOGSEren ezarpenak zeresan ugarieman du eta oraindik ere ematen ari da.Azken adierazpenak Alvaro Marchesire-nak izan dira. Egun Madrilgo Uniber-tsitate Complutenseko katedratikoa denhau LOGSEren “aitatetako bat” izanzen, beste batzuren artean. NafarroakoGobernuan Hezkuntza Sistema azter-tzeko dagoen komisio parlamentariobereziaren laugarren sesioan hartu zuenparte Marchesik. Bertan LOGSE legea-ren ezarpena eta garapenari buruz dueniritzia plazaratu zuen.

Orokorrean ikuspegi positiboa duelaadierazi arren, hiru arazo nabarmenikusten dizkio Marchesik. Lehenengoaaniztasunaren trataerari dagokiona. IazUPN eta PSNk DBHn behar bereziakdituzten ikasleentzat talde bereziak sor-tzeko adostu zuten dekretuaren aurka

Proiektu berria martxanDonibane Garazin

Momentu honetan Donibane-Gara-ziko ikastolak eskualdeko 18 herrita-ko 90 haur biltzen ditu. 1972an sor-tu zen 14 ikaslerekin eta lehen zortziurtetan Donibane Garaziko eskolapublikoaren gela batean egon zen.Ondoren, ikasle kopurua igoz zihoalaeta, Lasara joan ziren orain dela 13urte.

Hala ere, baldintzak ez dira batereonak eta horri aurre egiteko erabakiahartu dute gurasoek. Lur eremu zabalbat erosi dute eta hor ekingo dioteerakin berria egiteari. Inbertsioa beregain dago, baina dirulaguntzak eska-tu dizkiote Estatuari, EskualdekoKontseiluari, Kontseilu Nagusiarieta lurraldeko kolektibitateei.

Garapen Kontseiluak funtsezko-tzat jo zuen barnealdeko ikastolenegoera hobetzea. Horien artean dagoDonibane-Garazikoa, eta berarekinbatera Donapaleun, Hazparnen etaMaulen.

Barnealdean dauden ikastolak ezdira ordea arazoak dituzten bakarrak.Mauleko eskola publikoaren etorki-zuna ere kolokan dago. Zuberoakoeskola txikiak ixteko asmoa du fran-tses administrazioak. Berak ezarrita-ko kopurua baino haur gutxiagodituzten eskola publikoak ixtekoplanteamenduak egin ditu.

"Zuberoak bizi nahi du" aldarrika-tuz 600 lagun bildu ziren Maulenburutu zen manifestaldian. Hogeibat auzapez eta zinegotzik parte har-tu zuten bertan. Guztiak herrikoeskolak mantentzearen alde daude,Zuberoa ez delako turistentzat baka-rrik, bertako herritarrek ere hor bizinahi dute.

LOGSEren egilealegeari buruz

mintzo da


Hezkuntza koo G A I A

Enpresa eta ekonomiamailan kooperatibazhitz egitea ohikoa da

eta ez zaigu arrotzasuertatzen. Bainaantolaketa modu hori ez dasektore batzuetara soilikmugatzen. Edozeinarlotarako balio duproiektu bat aurreraateratzeko modu horrek.

Hezkuntza mailan ere ikastetxe uga-ri dira kooperatibak direnak. Hezkun-tza Kooperatiba izeneko Federazioanbiltzen dira. Federazio honen egiteko-ak eta nondik norakoak ezagutzekoasmoz Joxerra Zubizarreta Federaziokolehendakariarengana hurbildu gara.

Martxoaren lehen egunarekin batera,Hezkuntza Kooperatiben Federazioasortu zeneko 8. urteurrena bete da.Kooperatiba egitura duten EuskalHerriko ikastetxeak biltzen dituenFederazioa da. Gaur egun 56 zentrodaude bertan.

Joxerra Zubizarretak Federazioakadina urte daramatza lehendakari lane-tan eta ibilbide guztia ondo bainohobeto ezagutzen du.

Hezkuntza Kooperatiba, kolektibobatek proiektu baten alde egiten duenapustua dela dio, baina apustu kon-tzientea. “Kooperatiba ez diren zentropubliko eta pribatuetan ere badaudeproiektu baten aldeko apustua egitendutenak, baina beharbada batzuk ezkontsekuenteki, baizik eta besterikgabe hautaketa bat egin dutelako. Adi-bidez, haurra herriko eskolara erama-

Joxerra ZUBIZARRETAHezibideko Komunikazio Arduraduna

modan dagoen “hirugarren bide” horiorain dela zortzi urte jarri genuen mar-txan guk. Eta harro nago urte hauetanguztietan ez dugulako inoiz botaketa-rik egin. Beti adostasunera iritsi gara”.Pedagogikoki planteamendu desberdi-nak eta muturrekoak eduki ditzakete,baina denak kooperatiba dira eta horrekbatzen ditu.

“Arlo pedagogikoa ez dugu inoizukitu oso garbi izan dugulako hasiera-tik gure federazioaren izateari ez zego-kiola. Gure lana egitura kooperatiboasendotzea eta gizartean isladatzea da;zer den eta nola funtzionatzen dugunazaltzea. Enfoke enpresariala ematendiogu, gestioko gauzak egiten baititu-gu”.

Federazioaren funtzioaZertarako sortu zen Hezkuntza Koo-

peratiben Federazioa? Kooperatibamota asko daude gaur egungo gizarte-an eta legeak jasotzen ditu, gainera.Orain dela zortzi urte, ordea, hezkun-tza arloko kooperatibak trabajo asocia-do edo kontsumoko kooperatibakbezala agertzen ziren, eta ez zutenesparru propiorik. Kooperatiba zirenikastetxeak kontzertatuak zeuden etabazuten tratamendu berezia, baina ezkooperatiba zirelako. Behar horrekbultzatuta sortu zen Federazioa. “Gure-tzat oso garrantzitsua zen gure berezi-tasunei egokitutako esparru propioaedukitzea. Edozein araudi fiskaletanHezkuntza Kooperatibok geure trata-mendu propioa edukitzea ahalbidetzenzuen horrek”. Oraintsu EAEn ateradiren araudietan Tratamendu BerezikoKooperatibak bezala agertzen dira eta


peratibaktea” azaltzen digu Joxerrak. “Gurekasuan, berriz, apustua norberak egi-ten du, bazkide izan behar delako.Orduan, bazkidea izatean ardura han-diak hartzen dituzu. Zentroaren gestioosoak zure baimena behar du horiaurrera eraman ahal izateko”.

Inplikazioa baino gehiago zerbaitenaldeko apustua dela dio Joxerrak.Apustu hori gurasoek, langileek edotabiek egin dezakete eta horretan datzakoooperatiben arteko desberdintasuna.

Langileen kooperatibetan irakasleakdira proiektua aurrera ateratzeko apus-tua egiten dutenak. Trabajo asociado-koak bezala ezagutzen dira hauek.Gurasoen kooperatibetan, berriz, gura-soak dira alternatiba baten aldekoapustua egiten dutenak eta gestio osoaberaien arduran gelditzen da. Azkenik,kooperatiba integralak daude eta haue-tan guraso, irakasle eta gainerako lan-gileak dira bazkide. Guztiek kontse-kuenteki egiten duten apustua dela dioJoxerrak. “Gurasoen kasuan esaterako,seme-alabak zentro hauetako bateraeramatea erabaki dezakete, jakindabihar edo etzi batzorde edo errektorekontseilu batean egon beharko dutelaagian. Horrez gain, urteko batzar bate-an gestio ekonomikoa, pedagogikoaeta abar onartu beharko dituzte. Beraz,ardura zuzena eskatzen du. Eta honekdexente bereizten gaitu beste zentroe-tatik, nahiz eta egunerokotasuneanantzekoak izan”.

Hezkuntza Kooperatiben Federazio-an dauden 56 zentrotatik %60 gutxigora-behera gurasoen kooperatibakdira, %30 integralak eta %10 langilee-nak. Orokorrean Hezkuntza Sistemaosoa harturik, kooperatibak %40 direlaesan daiteke, baina datu hau ez da erre-ala. Izan ere, Hezkuntza KooperatibenFederazioan ikastolak, euskaltegiak, A

eta B ereduko zentroak, Lanbide Hezi-keta zentroak eta abar daude. Bakoi-tzak, koooperatiba izateaz gain, bereesparru propioa dauka. “Adibidez,Eskoriatzako Almen ikastola koopera-tiba da eta Ikastolen Federazioan dago.Baina era berean, bailara hartako Hezi-bide elkartean dago; eta ikastola denez,Partaideren barruan dago. Horrelakokasuak ematen dira Federazioan dau-den zentro gehienetan, eta horregatikdiogu %40ko datu hori ez dela errea-la”.

Zentro hauek guztiak batzen ditue-na, beraz, izateko forma da, ez egitendutena, direna baizik. Federazioarenbatzordean talde horiek guztiak bil-tzen dira (AEK, Partaide, Hezibide,EIB, Hetel...). Hezkuntza eta lan mun-duko talde desberdinak mahai bateanbiltzea eta guztien artean gaiak ezta-baidatzea, sakontzea eta erabakitzea dainteresgarria, dio Joxerrak. “Orain

“HezkuntzaKooperatiba,kolektibobatekproiektubaten aldeegiten duenapustua da,baina apustukontzientea”

Euskadiko IrakaskuntzaKooperatiben Federazioa


askoz ere emaitza hobeak lortzekobidea ematen die.

Hori izan zen Federazioak egin zuenlehenengo lana. Honi lotuta dago gai-nera, hasierako helburua. Hots, egiturajuridikoa indartzea eta kooperatiba iza-tearen zentzua indartzea, berpiztea etabultzatzea. “Izan ere, kooperatiba izanarren, gutxi ziren horren kontzientziazutenak”. Beraz, lehenengo egitekoagauzak argitzea izan zen. Hasiera har-tan bi kooperatiba mota zeuden: gura-soena eta langileena. Langileen koope-ratiba gehienak aurretik pribatuizandakoak edo krisi baten ondoriozkooperatiba bihurtutakoak ziren.Hauek lehendik ere nahiko antolaketaegituratua zeukaten. Baina gurasoenkooperatibetan nahaste-borraste ikara-garria zegoela gogoratzen du Joxerrak.Argitze lan honekin batera ikastolenpublifikazio garaian ere gauza askotaxutu behar izan zituzten.

Zeregin hauetan Alfonso Gorroño-goitiak laguntza handia eman dielaazpimarratu nahi izan du Joxerrak.“Mondragon Kooperatiba esperientzia-ren sortzaileetako bat da eta orain Koo-peratiben kontseiluan trabajo asociado-ko kooperatiben ordezkari gisa dago.Hezkuntza Kooperatibok liturgia koo-peratibo asko ikasi behar genuela zio-en. Alegia, gure organoek funtziona-tzeaz gain, kooperatiba izate horretanbete beharra zeuden paper guztiakbetetzea”. Adibidez, ordurarte zenbaitzentrotan errektore kontseilua berriz-

tatzen zen, baina ez zekiten kooperati-ba erregistroa zegoenik eta aldaketaguztien ondoren izen berriak bidalibehar zirenik legeztatzeko. Beraz, erahonetako liturgiak ikasi beharra izandute: zer erregistratu behar den, batza-rrak egiteko deialdiak nola egin...

Liturgia hauekin batera, Federazioakestatutuak egiteko eredu batzuk eginditu, erregistrotik pasata eta adostuakdaudenak. “Horrela, kooperatiba bakoi-tzari bere lana errazten diogu, ereduhauek erabil ditzaketelarik”.

Kooperatiben abantailak?Hezkuntza Proiektu batean zentroa

kooperatiba izateak abantailak dituenala ez ezin dela neurtu dio Joxerrak.“Nik ezin dezaket esan kooperatibakinguruko eskola publikoak baino inpli-katuago gaudenik. Hori ezin da neur-tu. Argi daukadana zera da: kooperati-betan dugun egoera askoz eremilitanteagoa dela”.

Izan ere, gaur egungo hezkuntzamunduaren funtzionamendua ikusita,bi alternatiba daudela dio Joxerrak: osozentro pribatua izatea, kuotak jarri eta

horien kontura bizitzea. Edota admi-nistrazioak ematen duen dirulaguntza-tik bizitzea kontzertu bidez.

Ondorioz, kooperatibek nahitaezbehar dute arrakasta izan iraun ahalizateko. Horrek bertako langileen pro-fesionaltasuna dakar eta baita inplika-zioa ere, bai gurasoena eta baita langi-leena ere. Apustu bat egin dute etainplikazioa da bermea. Baina inplika-zioarekin batera nolabaiteko militan-tzia sortzen dela dio Joxerrak. “Nikuste dut kooperatiba batean zaudeneanezin dituzula gauzak nola edo hala era-baki. Adibidez, beste zentro batzutansarritan baratze ekologikoa eta antzekobeste proiektuak martxan jarri eta pro-batu egiten dira. Kooperatibetan,berriz, garatu behar diren proiektuakpartaideen batzarrean adostutakoakizan behar dute. Irakasleok ez dakit zermarabila egitea pentsatzen badugu ere,alferrik pentsatuko dugu errektorekontseiluan aurkezturik ez badago,beronen onarpenik ez badu eta batzarnagusian ere onartu gabe badago. Ira-kasle zein gurasoon interesak adosta-sun batera iritsi behar dute”.

Prozesu guzti honek kultura batematen du eta hori da kooperatibakduen abantaila lehendakariaren iritziz.

Boletina eskuraIazko apirilean Hezkuntza Kooperati-

ben Federazioak boletin bat argitaratuzuen. Harrezkero, hiru hilabetetik behinkide diren zentro guztietara iristen da.Boletin honen funtzioa informazioaeskaintzea da. Alde batetik, Federazioa-ren gestio planen eta ekintzen berri ema-tea. Bestetik, momentuan sortzen direngaiak lantzea. Eta azkenik, Federaziokozentroak aurkeztuz joatea.

“Gure arazorik handiena ikastetxekoegunerokotasunean sartzea zen. Larriaden zerbait baldin badute Federaziorajotzen dute, baina bestela ez”. Horreklotura edo jarraikortasun falta dagoelaagerian uzten du, eta horregatik erabakizuten boletina ateratzea. Zuzendaritzarieta lehendakaritzari ezezik, batzordekideguztiei zuzendua dago denei erantzunakemateko helburuarekin.

“Gure lanaegiturakooperatiboasendotzeaeta gizarteanisladatzeada; zer deneta nolafuntziona-tzen dugunargitzea”


Arrasatekooperatibismoarensehaska izan da

Euskal Herrian. Kooperatibadiren lantegi asko daude,eta hezkuntza zentrogehienak ere kooperatibadira. Batzuk hasieratikhalaxe sortuak, eta bestebatzuk eboluzio batenondoren bihurtuak.Umezaintza HaurHezkuntzako zentroa,esaterako, kooperatibamoduan sortu zenhasieratik. Baina gaur egun200 ikasle eta 22 irakasle-langile dituen zentro honekhistoria berezia duela esangenezake. ArantxaLejarraga zuzendariak emandigu horren berri.

Nola sortu zen Umezaintza?Hasieran Auzolagun kooperatibaren

barneko zerbitzu bezala sortu zen,1970. urtean. Bizpahiru urte lehenagosortu zen Auzolagun eta emakumeakere hasi ziren lanean bertan. Orduanarazo bat sortu zitzaien: non utzi hau-rrak lanean zeuden bitartean?

Arazoari irtenbidea emateko asmozAuzolagunek berak haurtzaindegi zer-bitzua sortu zuen, Umezaintza, alegia.Beraz, kooperatiba bezala sortu zen, bai-na Auzolagunen barruan, irakasle langi-leak Auzolaguneko bazkideak ziren.

10 urte igaro ondoren, Auzola-gunetik bereiztu egin zineten. Zerdela eta?

Auzolagunen barruan egonik, guraso-

ek ezin zuten bazkide izan. Bestetik,gero eta gorputz handiagoa hartzen arizen haurtzaindegia eta entitate propioabehar zuela ikusten zen.

Hamar urte horietan eboluzio bategon zen eta haurrak zaindu soilik ezzirela egiten ikusi genuen, hezi ere egi-ten genituela. Orduan, irakasleriokmagisteritzako titulua atera genuen etaheziketa horretan guraso eta familiarenpartehartzea beharrezkoa zela ikusigenuen. Beraz, azkenean guraso, langileeta bazkide kolaboratzaileek osatutakokooperatiba integrala sortu genuen.

Zein ziren bazkide kolaboratzai-leak?

Auzolagun eta inguruko beste koope-ratibak. Bestalde, haurren guraso gehie-nak kooperatibetan lan egiten zutenakziren.

Auzolagunetik bereizterakogaraian, zergatik hautatu zenutenkooperatibaren eredua eta ez bes-te bat?

Egia esan, kooperatiba eredua ez zeninoiz ere zalantzan jarri. Auzolagunenbarruan zegoenean langileak ziren baz-kideak eta guraso zein kolaboratzaileekere bazkide izan behar zutela ikustenzen, hots, gestioan parte hartu beharzutela. Orduan, antolaketa hori posibi-litatzen zuena kooperatiba zen.

Gurasoen parte hartzea da ere-du honek dakarren berrikuntzeta-ko bat. Zenbaterainoko garrantziaematen diozue horri?

Handia, dudarik gabe. Familiakgarrantzi handia dauka haurren hezkun-tzan. Azken finean, familia bakoitzakdaki zer motatako hezkuntza nahi duenbere seme-alabentzat eta beraiek eregestioan eta gobernu organuetan partehartu behar zutela argi genuen.

Pedagogikoki zer eragin izan dukooperatiba integral bezala fun-tzionatzeak?

Nire ustez lehenengo hamar urtetanpisu askoz handiagoa eman zitzaionhaurtzaindegi zerbitzuari, hots, haurrakzaintzeari. Gero berriz, haurraren gara-penerako lehen sei urteak benetangarrantzitsuak direla ikusi da. Bizitza-ren lehen sei urtetan oinarritzen dirageroko garapen guztiak.

Orduan, hezkuntzan eta zentroarenhezkuntza proiektuan horri eman beharzitzaion garrantzia, nahiz eta gero fami-liaren erosotasunerako beste zerbitzubatzuk eskaini.

Baina lehen gure estatutuetan entita-tearen helburua bazkideen haurrak zain-tzea baldin bazen, kooperatiba integralabihurtu ginenean helburua haurrarenheziketa bihurtu zen. Umezaintza hezi-keta zentroa da eta ez haurtzaindegiasoilik.

Orokorrean gainontzeko haur-tzaindegiekin ere eboluzio haueman dela uste al duzu?

Bai, nik uste dut baietz. Orokorreandenak haurtzaindegi izatetik heziketazentro izatera pasa gara. Haur Hezku-tzako zentroak bihurtu gara gizarteareneboluzioak eta kanpoko eskakizunakeraginda.

UmezaintzaHaur-Eskola

Arrasatetik irten gabe San Via-tor ikastolara goaz. Hau ere koo-peratiba da, baina ez bere sorre-ratik. Esther Merinori galdetukodizkiogu ikastola honen ibilerakzein izan diren.

Kooperatiba bihurtu aurretik,zein motatako ikastetxea zenSan Viator?

Fraileen ikastetxea zen, zentro priba-tua. Titularitate akademikoa viatoris-tek zeukaten.

Noiz bihurtu zen kooperatiba?1980-81. ikasturtea kooperatiba

San ViatorIkastola


bihurturik hasi genuen. Baina aldaketaez zen bat-batean gertatu. 1978. urte-an hasi zen hausnarketa prozesua.

Zer dela eta hausnarketa pro-zesu hori? Aldatzeko beharraikusten al zen?

Egia esan, herriari begira bai, molda-tzeko beharra ikusten zen. BadakizueArrasaten kooperatibismoak indar han-dia izan duela. Bestetik, San Viatorrekbeti ahalegin handia egin du herriarimomentu bakoitzean behar zuena ema-teko. Ahalegin horretan beste ikaste-txeekiko elkarlanerako pausoak ereematen hasi zen. Momentu hartan,monjen ikastetxea salbu, beste guztiakkooperatibak ziren. Hauekin laneanhasteko eta herriko eskaerei egokitze-ko, San Viatorren izaera aldatu beharrazegoela somatu zen. Beraz, aldaketaherrian zegoen mugimendu horretansartzeko bidea zen eta horrek bultzatabihurtu zen San Viator kooperatiba.

Viatoristen jabetza nola molda-tu zen kooperatiba horretan?

Kooperatiba integrala sortu zen, hauda, langile, guraso eta bazkide kolabo-ratzaileez osatutakoa. Beraz, lehen via-toristek zuten ikastetxearen titularitateakademikoa kooperatibaren esku gel-ditu zen. Viatoristak kooperatibarenbazkide izatera pasa ziren, bazkidekolaboratzaile gisa.

Jabetza aldaketarekin batera,barne antolaketa ere moldatubeharko zenuten.

Bai, halaxe da. Barneko organuetanestamentu guztien parte hartzea zabal-du zen. Asanblada da organu gorenaeta estamentu guztiak ordezkatutadaude bertan. Organu exekutiboaerrektoretza batzarra da eta hor ere hirubazkide taldeak daude.

Pedagogikoki aldaketarik naba-ritu al duzue?

Beno, egia da azken urte hauetan ikas-tola pedagogikoki aldatu dela, baina ezdakit kooperatiba bihurtu delako edotaegokitu diren garaiak direlako. 1981eankooperatiba bihurtu zen, 1985ean euska-duntze prozesua jarri zen martxan... alda-keta asko eman dira eta denak jarraian.Baina nik ez dakit kooperatiba bihurtze-agatik eman diren edo bestela.

Urretxu-Zumarragaikastola langileenkooperatiba da

1995. urteaz geroztik.Hasiera batean GurasoElkartea bazen ere, oraindela hiru urte eman zuenaldaketa hori. Gaur egun,ikastolako gerentea denPatxi Olabarriarekinaldaketaren zergatiez etaprozesuaz mintzatu gara.

Urretxu-Zumarraga ikastola1995ean bihurtu zen kooperati-ba, zergatik aldaketa hori?

Garai horretan publiko-pribatu era-bakia hartu behar hura eman zen. Hez-kuntza Saileko sailburua zen Buesarenaldetik datu guztiak ez ziren argi ager-tu eta gauzak horrela, guk pribatu gel-ditzeko erabakia hartu genuen.

Dena dela, egoera ez zen batere leunaeta ekonomikoki gauzak ez zihoazenondo. Dirua galtzen hasi ginen etaplangintza berria burutu genuen. Ego-erari buelta eman behar genion, etahorretarako, kooperatiba bihurtzea zenirtenbidea.

Kooperatibismoaren barneanaukera desberdinak daude. Zeinikusi zenuten egokiena zuenkasurako?

Kooperatiba integrala. Langileoklangabeziatik jasotzen genuena jartzengenuen eta gurasoek ikastolaren onda-rea. Kooperatiba guraso eta langileonartean gelditzen zen.

Zer aldaketa suposatzen zuenhorrek?

Legalki eta kanpora begira koopera-tiba moduan funtzionatzea suposatzenzuen. Barne funtzionamenduari zego-kionez, ez zen gauza handirik aldatzen.Baina azkenean ezin izan genuen horiegin.

Zer dela eta?INEMek baldintza bat jarri zigula-

ko: lehen jabeak izandakoek ezin zute-la kooperatiba horretan jarraitu. Beraz,lehen Guraso Elkartea zenez jabea,gurasoek ezin zuten jabeak izan koope-ratiban. Ondorioz, ezin genuen koope-ratiba integrala sortu eta azkenean lan-gileen kooperatiba eratu genuen.

Orduan, langileen kooperatibabihurtzeko, gurasoek euren onda-reari uko egin beharra izangozuten.

Bai, halaxe da. Gurasoek ondasunakgure eskuetan utzi beharra izan zuten,guri saldu ziguten ikastola. Guk, lan-gabeziatik jaso genuenarekin ordaindugenien.

Erantzunkizun handiena langile-en esku gelditzen da, orduan.Gurasoak ez al ziren kanpoansentitu?

Ez, ez zen horrelakorik gertatu.Azken finean, nahiz eta legalki koope-ratiba bihurtu, barne funtzionamen-duak berdin jarraitzen baitu. Urtekobatzarrak, balantzeak eta abar guztionartean egiten dira. Titularrak langileokgara eta agirien kontu guztia geuk era-man behar dugu. Baina gainontzean,elkarrekin gaude orain ere.

Gurasoek zuengan konfidantzahandia jarri zutela ondorioztadaiteke.

Bai, hala da. Prozesua ez da boronda-tezkoa izan, behartua baizik. Gurekasuan, langileok kolektibo bezala hartudugu gure gain egoera eta gurasoek erebeste irtenbiderik ez zegoela ikusi dute.Elkar-konfidantza izugarria egon da.

Urretxu-ZumarragaIkastola Elkartea


Aldaketa honek guztiak ondoriopedagogikorik izan al du?

Ez, irakasleria kezkati baina lasaiegon zen aldi berean. Gainera, prozesuosoa kontrolatuta eduki genuen etaaldaketa nagusienak opor garaian egingenituen.

Aldaketa nabarmenena ikastetxeare-kiko ikuspegiarena izan da. Orainenpresaren ikuspuntu gehiago dugu,balantzeei eta pezetari gehiago begira-tzen diegulako. Lehen, berriz, ez ginenhorrelako arazoez kezkatzen. Dirupublikoa jaso eta horrekin konpontzenginen. Hau behar dugu eta lortu egitengenuen. Proiektu pedagogikoak zuenlehentasuna eta nagusitasuna.

Eta orain, alderdi ekonomikoarigarrantzi gehiago emateak, ez aldio alderdi pedagogikoari kalte-rik egiten?

Horrelakorik ez gertatzeko orekabilatu behar da, hor dago gakoa. Ira-kasleok gure egoera aztertu behardugu. Egoera ekonomikoa hain ona ezbada,ondorio pedagogikoak gure gainhartu beharko ditugu, bestela proiek-tua arriskuan jar liteke epe ertain bate-tan. Garrantzitsuena irautea eta proiek-tuari eustea da. Gauza berriak eginditzakegu, baina ongi neurtuta. Ikus-pegi honetatik da ikastola enpresa, etaekonomiak frenoa izan behar du orekalortzeko.

Orain arte oreka falta egon da egoeraekonomikoa ona zelako, behi lodiengaraian geundelako.

Iraun ahal izateko kooperatibabihurtzeak, dena ekonomikokineurtu beharra izateak, enpresaikuspegia nagusitzeak eta abarahalegin izugarria eskatzen du.Merezi al du?

Bai, dudarik gabe. Ikastolaren proiek-tua mantentzearren egin ditugu alda-keta guztiak. Horregatik bihurtu ginenkooperatiba, ikastolak eta gure hezkun-tza proiektuak iraun dezan eta hobetudezagun. Hori da benetako arrazoia etaaurrera jarraitzeko motiboa.

Sopelako AnderDeuna ikastolakooperatiba

integrala da gaur egun.1993. urtean, publiko-pribatu aukerarenartean ikastola pribatuizaten jarraitzekoapustu garbi eta sendoaegin zuten. 1995.urtean beste gogoetabat egin zuten etahorren ondorioz bihurtuziren kooperatiba1996an. ImanolIgerabide zuzendariakprozesu osoa gertutikezagutu zuen.

Zein izan zen 1995ean koo-peratiba bihurtzera bultza zin-tuzten gogoeta?

Garai hartan gure ikastola gura-so kooperatiba zen. Guraso zeinlangileok inplikazio altua geneu-kan gure hezkuntza proiektu pro-pio eta berezian. Emaitza aldetikere pozik geunden, baina bi hutsu-ne nabaritzen genituen: alde bate-tik, ekonomikoki egoera kezkaga-rrian geunden eta bestetik, arlopedagogikoan geneukan partaide-tza konpartitua gestio eta antola-keta eremuan ere behar genuelasomatzen genuen.

Bi hutsune hauek bideratu asmoz,partaidetzaren babes juridikoa

planteatu genuen eta hori koopera-tiba integralak eskaintzen zigulaikusi genuen.

Zeintzuk dira nabaritu ditu-zuen aldaketa nagusienak?

Bi izan dira nagusiki. Alde bate-tik gestiogintzako inplikazioa.Lehen erabakiak hartzea gurasoeneskuetan zegoen eta orain langile-ek ere parte hartzen dute. Beraz,gestiogintza gertutik ezagutzekoaukera eman digu.

Bestetik, funtzionamendu alde-tik erabateko gardentasuna lortudugu. Erabaki nagusi guztiak gura-so eta langileen artean eta adosta-sunez hartzen dira. Adibidez, era-baki batzuetan gehiengo sinplealortzea nahikoa izaten da, eta bestebatzuetan, berriz, juntakideen 2/3lortu behar da. Gorengo organuguztiak parekideak dira. Eta haue-tako partaidetza ere orekatua da.

Gestiogintzaz gain, bestearloetan nolako eragina izandu?

Beno, pedagogikoki gauzak ezdira asko aldatu. Lehen ere partai-detzaren tradizioa oso zabalduagenuen eta alde horretatik berdinjarraitzen dugu.

Honen guztiaren oinarriankooperatibismoa dago. Aldehorretatik, kooperatibistaksentitzen al zarete?

Sentimendu eta ikuspuntu alde-tik desberdintasunak egon daitez-ke. Arrasate inguruan, adibidez,tradizio handia du kooperatibis-moak. Guretzat, ordea, kooperati-ba hezkuntza arloko helburua lor-tzeko tresna izan da. Hala ere ,sentimendu hori barneratu gabeeduki arren, partaidetza beti izanda gure hezkuntza proiektuarenzutabeetako bat.

Ander DeunaIkastola


Guraso eta irakasleeninplikazioak erabatekoa izanbehar du haurrak baloreetanhezitzeko

MAITE GARCIAe l k a r r i z k e t a

““

Maite GARCIA


Baloreak dituguaipagai MaiteGarciarekin.

Irakasleentzako irakasleaeta psikologoa denemakume hau baloreeninguruan hitz egiteradator. Gai honen inguruanhausnarketa eta lanaegina du eta bereesperientziazabaltzearekin batera, guere hausnarketa bategitera gonbidatzen gaitu.Tolosako Laskorainikastolak antolatutako“Baloreetan hezitzea,guztion zeregina da”hitzaldian gonbidapen horiluzatu zuen.

Lehenengo eta behin, baloreezhitz egiten hasi aurretik, zer uler-tu behar dugu balore bezala?

Hasteko, nik bi gauza argitukonituzke. Alde batetik, baloreak erlijio-arekin soilik erlazionatzen dira asko-tan. Baina nik giza baloreez hitz egi-ten dut. Gizatiarrak dira gizakionbizitzan edozein momentutan ager-tzen direlako. Bestetik, sarritan pen-tsatzen da baloreak heziketan irakaste-ra etortzen direla, inposatuta,autoritatez (“adoctrinamiento” beza-la). Horregatik, batzuk baloreetanhezitzea gaizki ikusten dute.

Nik bi ikuspuntu hauetatik ez ditutbalore kontsideratzen eta gaur egungogizartean oinarritutako baloreez hitzegiten dut.

Beraz, hori argituta, balorea gauzeijartzen diegun ezaugarri edo kualitatebat dela esango nuke, gauza horiekzaletasuna edo gaitzespena jaso deza-ten. Aurrean jartzen zaigun edozergauza, ekintza edota ideia baloratuegiten dugu beti eta etengabe eraba-kiak hartzen ditugu. Erabaki horietanbaloreak daude eta baloreen araberaerabaki bat edo bestea hartzen dugu.Baloreek ezin dute inposatuak izan,

norberak askatasunez aukeratuak izanbehar dute.

Erabaki hitza askotan errepika-tu duzu. Zergatik?

Garantizatua eta frogatua dago hau-rrak baloreetan hezitzea nahi badugu,baloreak aukeratzeko gaitasuna lortubehar dutela. Horretarako dilemaksortu behar zaizkie, arazoen aurreanjarri hausnar dezaten, zalantzak izanditzaten eta erabakiak har ditzaten.Hausnartzeko eta pentsatzeko aukera-rik ematen ez badiegu, 15 urtetara iri-tsi eta gauzak arau bat edukiko balutebezala egingo dituzte, ez dute ezerplanteatuko.

Erabaki bat edo bestea hartzerakoanaurretik izandako esperientzia kon-tuan hartuko dugu. Gure historia per-tsonala da gure balore sistema eraiki-tzen joan dena, eta horrek egituratzendu gure nortasuna.

Baloreak nortasunaren isladadirela esan nahi al duzu?

Bai, pertsona baten nortasuna, bestefaktore batzuen artean, balore multzobaten islada da. Adibidez, pertsonabatek besteekin egotea baloratzenbadu, besteekin atsegina izaten saiatu-ko da. Eta pertsona hori soziablea edosinpatikoa dela esan dezakegu. Dauz-kagun baloreek gure erabakietan era-gina dute eta horiek osatzen dute gurenortasuna.

Gaur egun asko hitz egiten dabaloreez. Modan dagoelako izan-go al da?

Ez, ez da orain sortu den zerbait etamodan dagoena. Beti hezi izan dugubaloreetan, baina ez gara kontzienteizan. Orain, ordea, kontzientzia hartudugu eta zein balore dauden, zeintzukbultzatu nahi ditugun eta zeintzukalboratu nahi ditugu aztertzen hasigara. Hor sortu da aldaketa. Kontzien-tzia hartu, hausnartu eta aztertu egitendugu orain eta hor dago diferentzia.

Zergatik uste duzu kontzien-tzia har tze hori orain ger tatudela eta ez lehenago?

Gizartearen garapenarekin lotuaegon delako. XX. mendera arte gizar-tearen aurrerapenak ez ziren mendehonetakoak bezainbestekoak izan.Industrializazioarekin batera, ordea,sistema ekonomikoa, antolaketa etaabar aldatu egin dira eta horien eragi-na nabaritzen da gizartean.

Hainbeste aldaketen aurrean jende-ak balore desberdinekin egiten dutopo eta agian horrek nahasten du.Egoera berrietara moldatu beharradago eta egoera honetan, jendeak balo-rerik ez dagoela uste du, baina hori ezda egia. Gertatzen dena da lehengobaloreak ez daudela mugimendu han-dia sortu delako.

Beraz, balore sistema berrantolatuegin behar da. Zein gizarte mota dau-kagun ikusi eta gizarte honetan ongienbizitzen lagunduko diguten baloreakzein diren aztertu beharko dugu.

“Ama, aitaedo gertukohezitzai-learen iru-dia osogarrantzi-tsua dabaloreaktransmiti-tzerakoorduan”


Baina nola berrantolatu behardugu baloreen sistema?

Bada, minimo batzuetan ados jarribehar dugu. Etica del minimo deritzo-na, hau da, nik gauza bat pentsatzendut, zuk beste bat eta hark beste bat.Baina elkarrekin bizi behar dugugizarte honetan eta beraz, zerbaitetanados jarri beharko dugu. Zertan? Zerda oinarrizkoa? Hori da erabaki beha-rrekoa eta orduan sortzen dira GizaEskubideen Deklarazio Unibertsala,Konstituzioa...

Hezkuntza mailan zein izangolitzateke oinarrizko deklaraziohori?

Beno, LOGSEren erreforma izanliteke. LOGSEk gizarte berri eta anitzhonek eskatzen duena jasotzen du:minimoetako etika hori aurrera era-mango duten pertsonak prestatzeagizarte honetan bizi ahal izateko, elkarulertuz. Horretarako haurraren norta-suna bere gaitasunekin batera lantzea-ri ematen dio garrantzia.

Hezkuntza Erreformaren oinarriaeta funtzio nagusia haurraren heziketaintegrala da, nortasunaren prestakun-tza. Hortxe dago hezkuntza mailakoaldaketa.

Orain arte prestakuntza akademikoabeste guztiaren gainetik zegoen. Esko-laren ardura haurrak lanerako edogizarterako prestatzea zen eta gurasoakzeregin horretatik at zeuden. Bainaorain, zentroek nortasunaren heziketaere bere gain hartu behar dute.

Zeregin berri horretan, zer lan-du behar dugu, zein esparru?

Hiru esparru landu behar ditugu:1- Haurrak pertsona bezala mun-

duan bizitzeko hezi behar dituguberaien nortasuna osorik garatuz.

2.- Elkarbizitzen ikasi behar duteingurunearekiko sentikorrak eta har-korrak izanez.

3.- Pentsatzen eta ikasten ikasibehar dute, jasoko dituzten informazioeta datuak moldatu ahal izateko.

Hiru gune hauek izango dira eskola-ren lanaren oinarri. Gaur egun kalita-

tezko irakaskuntza eskaini nahi duenikastetxeak hiru elementu horietanzentratuta egon behar du. Garrantzi-tsuak dira, hori delako haurraren hezi-keta integrala ematen duena.

Horrek zertan aldatzen du esko-laren funtzioa?

Lehen eskola gizartearen errepro-dukzioa egiteko zegoen, eta ez hain-beste haurrak pentsatzen, sentitzen etaesaten zuena berregiteko. Azken fine-an, gizartetik behar ziren elementuakhartu eta horiexek igortzen zirengizarte bera berreraikitzeko.

Orain, ordea, eskola aldatzen ari da.Badaki aldatzen ari den etorkizunera-ko prestatu behar dituela haurrak.Nortasuna, prozedura, gaitasuna,baloreak landu behar ditu, osatuagoada.

Beraz, aldaketa zera da: heziketaintegrala dela orain ardatz. Zertarako?Inguruneko kontestuaz hausnartzekoeta erabaki orekatuak hartzeko gaiizan daitezen.

Zentro bakoitzak bere HezkuntzaProiektua egiten du. Nolako ikasleakhezi nahi dituen, halako proiektuaizango da. Bultzatu nahi dituen balo-reetan oinarritutakoa, alegia. Etaondoren, proiektu curricularra etaeguneroko heziketa lanak horretanoinarrituta egongo dira, proiektuanhartutako erabakiaren islada izanbeharko dute.

Baina haurraren nortasunarenheziketa familiari ere badagokio.Orain ez da dena irakasleeneskuetan geldituko, ezta?

Ez, noski. Gainera, irakasleek erelaguntza behar dute horretarako: ikas-le kopurua egokiak, aholkularitzarakodenbora, gurasoekin egoteko denbo-ra...

Horrez gain, eskola eta familiarenarteko elkarlana funtsezkoa da. Sekulabaino beharrezkoagoa da bien artekoharremana. Biak haurraren nortasuna-ren prestakuntzan zentraturik egongodira.

Zeren haurra lagunen, kalearen,

MAITEGARCIA

“Balore-etan hezitzeak

bai guraso eta bai

irakasleoipertsona

bezalainplikatzea

eskatzendigu”

e


komunikabideen eta abarren eraginajasotzen ari da, eta ikastetxea eta fami-lia izango dira jasotzen duen guztiarizentzua bilatzen lagunduko diotenak.Adibidez, eskola eta familia etxearenoinarria egiteko izango dira (zutabe-ak), eta gainontzekoek etxe horrek for-ma bat edo bestea hartzerakoan eragi-na izango dute. Baina oinarria eskolaeta familian dago.

Zehaztuko al zeniguke bienarteko elkarlan hori nola gauzadaitekeen?

Bi gauza hartu behar dira kontuan.Alde batetik, gurasoek zentroa aukera-tzerakoan honek duen HezkuntzaProiektua aintzat hartu beharko dute.Proiektu hori eraiki nahi diren pertso-na moten arabera moldatzen da, balorebatzuk defendatzen direlarik. Beraz,guraso bezala, zentroak defendatzeneta lantzen dituen oinarrizko baloreaketa beraienak berdinak izatea komenida. Norabide bera izatea eta proiek-tuan parte hartzea garrantzitsua da.

Bestetik, ikastetxearekin batera lanegitea funtsezkoa da. Eskoletan jendeespezializatua dago. Seme-alabekinlandu nahi ditugun oinarrizko balore-etan nola lan egin behar dugun orien-tatuko gaituzte. Positiboa izango daabstraktuak diren balore horiek prak-tikan nola jar daitezkeen ikustea etahorretan lagunduko digute espezialis-ta horiek.

Horrez gain, eskola eta familiarenarteko kolaborazioak haurrari buruzdaukagun informazioa alderatzekobalioko du. Haurraren inguruan lagu-nak, kalea, telebista... daude eta beste-lako faktore hauek eragina izan deza-kete. Informazio kontrastatu horrekpistak emango dizkigu irakasleoi zeingurasoei haurrak hobeto ezagutzeko.

Familiaren papera ez al daorain arte baino aktiboagoa?

Egia esan, familian ez da gauza asko-rik aldatzen. Ez da ahaztu behar fami-lia haurraren nortasunaren eraketarakolehen entitatea dela. Familia da, leheneta orain, afektibitatearen bitartez

haurrari lehen mezuak ematen dizkio-na; nolakoa den, zertarako den gai, etaautonomia eta autoestimaren lehensentimenduak igortzen dizkiona.Paper hori hor dago eta ez zaio kendu.

Gertatzen dena da, lehen familia ezzela hain kontziente egiten zuenaz.Familiak erantzunkizunaren baloreaklantzen zituen bereziki eta eskolakakademikoak. Orain ere familiak balo-reetan lan egiten jarraitzen du, bainahorretaz kontzientzia hartuz.

Eskola eta familiaren zereginapertsona integralak sortzea da.Hau da, bizitzen, elkarbizitzen,pentsatzen eta ikasten jakingodutenak. Zein balore landu beharditugu hiru helburuok lortzeko?

Ez dago baloreen hierarki edo auke-raketa finkorik, baina haurraren norta-sunaren prestakuntza integrala lortze-ko batzuk egokiagoak dira. Helburubakoitzarentzat balore batzuk aipatu-ko nituzke:

1.- Bizitzen ikasteko, hau da, per-tsona horrek oreka psikologiko batlortzeko, bere nortasunaren garapenalortzeko:

- autoestima: pertsona bakoitzabakarra eta aberatsa dela baloratzea.Nork bere burua maitatzea.

- autonomia: defendatzeko eta arazo-ei irtenbidea bilatzeko gai izatea.

- autokontrola: ezetz esaten jakitea.- sormena

- optimismoa- .../...Balore hauek bizitzen ikastearekin

lotuta daude eta oso garrantzitsua daargi edukitzea helburu hori lortzenlagunduko digutelako.

2.- Elkarbizitzen ikasteko, hots, bes-teekiko harkorra eta sentikorra izate-ko:

- errespetua- tolerantzia- elkartasuna- harremanetan jartzen jakitea- .../...3.- Pentsatzen eta ikasten ikastea.

Ikasteari ekiteko gaitasunari lotutadauden baloreak dira hauek:

- motibazioa- iraunkortasuna- kritika konstruktiboa egiteko gai

izatea- .../...Azken finean, gure haurren heziketa

integralerako oinarrizkoak diren balo-reak dira, bai maila pertsonalean etabaita gizarte mailan ere. Hiru gunehoriek dira haurrekin praktikan jar-tzen has gaitezkeenak.

Non gelditzen dira justizia, ber-dintasuna edo askatasuna beza-lako baloreak?

Horiek landu nahi baditugu, lehe-nengo aipatutakoak barneratu beharditugu. Bestela, etxea teilatutik erai-kitzen hastea litzateke. Indibidualetik


hasi behar da sozialera joateko. Zerga-tik? Gizartea indibiduoz osaturikdagoelako eta indibiduo horien kalita-tearen araberakoa izango da gizartea.

Ideal bezala hor egon behar duteberdintasuna, askatasuna, justizia...baina behetik hasi behar dugu.

Hala ere, nola eraman beharditugu praktikara gure egunero-kotasunean oinarrizko balorehoriek?

Alde batetik, adinaren inguruan sor-tzen dira kezkak. Sarritan baloreakgaitasun etikoari eta moralitatearilotutako zerbait direla pentsatzendugu, eta haur txikiek ez dituztelaulertuko. Baina ez da horrela zehazki.

Nik uste dut garrantzitsua dela argiedukitzea haurrek aipatu ditugunoinarrizko balore horiek txikitatikjasotzen dituztela modu batera edobestera. Hasieran ez dute aztertzekogaitasunik eta arau bezala hartzendituzte. Baina igortzen zaionabaino.garrantzitsuagoa da hori norkigortzen ari zaion. Horregatik, aita,ama edo gertuko hezitzailearen irudiaoso garrantzitsua da baloreak transmi-titzerako orduan.

Bestalde, kontuan eduki behar dabaloreak ez daudela prozesu lojiko etaarrazionalari lotuta. Zerbait intuiti-boa, emozionala dira. “Ez dakit zerga-

tik, baina gustatu egiten zait” esatendugu askotan, ez dakigu arrazionalkijustifikatzen. Alde afektiboari osolotuta daude eta hori aintzat hartzeagarrantzitsua da.

Izan ere, baloreak jakituriaren bideztransmititzea ez da nahikoa. Beste ele-mentu bat behar da: ereduak ikustea.Autonomoa izan behar duela esateare-kin ez da autonomoa izango, bereinguruan pertsona autonomoak ikusieta sentitu beharko ditu haurrak.Baloreak ez dira demostratzen, ikusi,eta nabaritu baizik. Eta hori, afektibo-ki lortzen da.

Beraz, gure inplikazioak eraba-tekoa izan behar du.

Bai, hala da. Bai irakasle eta baigurasooi pertsona bezala inplikatzeaeskatzen diegu. Hori ez da erraza etaaskotan ez gaude prest. Norberarekikohausnarketa bat egitea suposatzen dulehenengo eta gauza asko zalantzanjarriarazten ditu. Ondoren, guraso etahezitzaile bezala hausnartu beharradatorkigu.

Baloreekin lan egitea konplexua bai-na bizigarria da, eta aberastasun per-tsonal handia ematen du. Badakizuereiten ari zarela, eta modu bakarradela gero uzta jaso ahal izateko.

MAITE GARCIA

“Beti hezi izan

dugubaloreetan,

baina orain hartu duguhorren kon-

tzientzia”

e

hik hasi

ikasleak filosofatzen

Almen Ikastolako

esperientziaZart

DISEINUA:

GEH

IGA

RR

IA

euskal heziketarako

aldizkaria 26


Eskoriatzako Almenikastolan ikasleak 6urterekin filosofatzen

hasten dira. HaurrentzakoFilosofia, Erlijioarekinbatera, ikastetxeakeskaintzen duen ikasgaiada. Ikasleen heziketasoziala eta moralagaratzea du helburu eta,bide batez, pentsaerakritikoa eta hausnarketabultzatzea.

Inguruan dagoen esperientzia baka-nenetakoa da Almen ikastolan dauka-ten ikasgai hau. Arantxa Etxeberria daHaurrentzako Filosofia ikasgaiarenarduraduna. Berak azaldu digunez,ikastetxeak aukera bi eskaintzen ditu:Erlijioa eta Haurrentzako Filosofia.

Azken ikasgai honekin bi helburugaratu nahi dira. Alde batetik, ikasle-en heziketa soziala eta morala. Eta bes-tetik, pentsaera kritikoan eta hausnar-ketan hezitzea. “Jakintzagai honenbidez, errealitatea eztabaidatzeko, gal-derak egiteko, eta nork bere kabuzpentsatzeko gaitasuna landu eta garatu

nahi da”. Pertsona kritikoak, irekiak,arrazoidunak eta gogoeta egiteko gaidirenak hezi nahi dira, bizi duten erre-alitatea eztabaidatu eta eraldatzekogauza izango diren ikasleak.

Ikasgai honekin Erreformaren ondo-ren hasi dira. Arantxak azaldu digu-nez, “Erreforma aztertzen hasi ginene-an, Erlijioari zein irtenbide emaneztabaidatzen hasi ginen. Denentzatzabaldutako zerbait eskaini behargenuela ikusten genuen eta proiektuhonekin egin genuen topo. Oso abera-tsa zela iruditu zitzaigun”.

Filosofatzeko metodologiaIkasgai honen oinarrian ikasleen

arteko elkarrizketa, hausnarketa etairitzien azalpenak daude. Horretarako,ikasgela ikerketa komunitate bateanbihurtzen da. “Guztiek ipuin bat ira-kurtzen dute eta ondoren ikasle bakoi-tzak bere galderak planteatzen ditu.Gero galdera guztiak irakurtzen diraeta interesgune desberdinen araberamultzokatzen dira”. Galdera horieninguruan sortzen da eztabaida eta ikas-leek euren iritzi eta ikuspuntuak azal-tzen dituzte. Partehartze honekin gau-za desberdinak lortzen dira:

- Besteei entzuten ikastea.- Besteen iritziak eta norberarenak

kontrastatzea.- Nork bere pentsakera besteen

laguntzarekin eraikitzea.- Besteei arrazoiak eskatzen ikastea.- Nork bere ideiak garatzea besteei

komunikatzerakoan.- Nork bere iritziak arrazoitzea.- Besteen ideiekiko irekia izatea,

ulertu eta errespetatzea.Galderen haritik planteatutako ezta-

baidarekin eztabaida filosofikoa gara-

Ikasleak filosofatzenAlmen ikastolan ikasleak 6 urterekin filosofatzen hasten dira

“Jakintzagaihonen bidez,errealitateaeztabaida-tzeko,galde-rak egiteko,eta nork berekabuzpentsatzekogaitasunalandu etagaratu nahida”


tzen da. Horixe da garrantzitsuenagainera, eztabaidatzea, eta ez ondoriozehatz batzuetara iristea. Egoera etaarazoen aurrean zergati sakonak bila-tzera bultzatzen da. Iritzi ezberdineta-ra zabaltzen dira, baina jarrera kritikozarrazoiak eskatuz eta zergatiak bilatuz.

Haurrentzako Filosofiako programa6 eta 18 urte bitarteko ikasleentzatprestatu dute. “Haur Hezkuntzan erelantzen dute zenbait lekutan, bainaguk oraindik ez dugu planteatu”. Pro-grama osoaren oinarri ipuinak dira,baina maila bakoitzean adinaren ezau-garriak kontuan hartzen dira. “Ipui-nak ikasleen adinari egokituak daudeeta ikasleek gertutik bizitzen dituztenegoera eta arazoak biltzen dituzte” dioArantxak.

Materialaren osaketaPrograma garatzeko ipuin eta mate-

rial hori irakasleek beraiek osatu beha-rra izan dute. Izan ere, euskarazkomaterialik ez zegoen eta gaztelera zeiningelesetik itzuli eta moldatu dute.“Jende askori iruditu zaio interesgarriaproiektua, baina materiala atzerrikohizkuntzan egoteak bidea zaildu du.Guk, ordea, erronka bezala planteatugenuen materiala euskarara itzultzea”.Ordutik hona, pixkanaka-pixkanakaipuinak itzuliz joan dira, eta hemen-dik urte pare batera argitaletxe batekargitaratuko ditu.

Itzulpenean ipuinetako pertsonaienizenak ingelesez mantendu dituzte,baina egoerak gure gizartera egokitu.Guztira sei sekuentzia banatu dituzteadinaren arabera:

- “Kio eta Gus”, Lehen Hezkuntza-ko 1. ziklorako, 6-8 urtekoentzat.Munduaren pertzepzioa edo oharmenada aztertzen den gai nagusia.

- “Pixie”, Lehen Hezkuntzako 2.ziklorako, 8-10 urtekoentzat. Haurrekinguruko mundua esplikatzeko orduansentitzen duten nahasmena hartzen daabiapuntu gisa.

- “Harry”, Lehen Hezkuntzako 3.

ziklorako, 10-12 urtekoentzat. Ikerke-ta komunitate baten bitartez, logikariburuz egiten duten azterketa da.Proiektuaren gai zentrala da.

- “Lisa”, DBHko 1. ziklorako, 12-14urtekoentzat. Nerabetasunaren ikus-pegitik aurkitzen den mundua azal-tzen da.

- “Mark”, DBHko 2. ziklorako, 14-16 urtekoentzat. Ikastetxean sortzenden gatazka puntu bat hartzen daoinarritzat.

- “Felix eta Sofia”, Goi batxilergora-ko, 16-18 urtekoentzat. Nerabetasu-neko problematikak lantzen ditu.

Material honetan oinarriturik lan-tzen da Haurrentzako Filosofia. Aran-

txaren iritziz “Erlijioa edo Etika bainoikasgai osatuago da eta fruituak ema-ten ari da. Ikasleak gauzak kuestiona-tzen ikasten ari dira, besteen ideiekikoerrespetua erakusten, hitz egiterakoantxandak errespetatzen, arrazoitzekogaitasuna hartzen... Poliki-poliki dife-rentzia ikusten ari gara. Eurak haus-nartzeko gaitasuna izatea lortu dugu,edozein gatazkaren aurrean gauzakulertzeko beste modu bat dute, bestejarrera bat”.

Irakaslearen zereginaDudarik gabe, haurrak dira protago-

nista ikasgai honetan, baina irakasleokere badugu geure zeregina eta fun-tzioa. Ikasleei interesatzen zaizkiengaiei buruzko eztabaidak erraztu beharditugu. Ez ditugu adoktrinatu behar,ez diegu geure iritzia eman behar,euren hausnarketa bultzatu baizik.Garrantzitsuena ikasleen partehartzea,errespetua eta tolerantzia da, etahoriek zainduz, ikerketa komunitate-an beraien ideiak ematera eta berriakeraikitzera animatu behar dira ikasle-ak. Azkenean, esaten dutenaren inpli-kazioak eta ondorioak ezagutaraztenere lagundu behar diegu.

“Eurakhausnartzekogaitasunaizatea lortudugu,edozeingatazkarenaurreangauzakulertzekobeste modubat dute,beste jarrerabat”

Arantxa ETXEBERRIA


Jarraian DBHko ikasletalde baten esperientziajaso dugu. Hauek

Haurrentzako FilosofiaPrograma 96-97ikasturtean jaso zutenlehen aldiz. Aurten, berriz,2. mailan daude. Hasierakosaioetan batez eregalderak egiten,eztabaidan txandak egiteneta iritziak errespetatzenikasi zuten. Orain, ostera,eztabaidarako arauakbarneratuak dituzte etaelkarrizketak sakonagoakdira. Prozesua ikusiz etaaztertuz aldaketa horinabarituko dugu.

1.- “Lisa” nobelaren I. kapi-tuluko 2. pasartea

Ikerketa komunitate bat zer den etaeztabaidetan nola jokatu behar dutenikastea zen helburua.

Hona hemen kapitulua eta ikasleekateratako galderak gero eztabaidatzeko.

Harry gogoetan galdera baten esa-nahiaz

- Aita -esan zuen Harryk.- Mmmmmmmm -erantzun zion aitak.- Aita, zer da galdera bat?- Zuk egin didazuna.- Bai, badakit galdera bat egin dizuda-

la, baina hau ez da egiten ari nintzaizungaldera.

- Eta zein da, bada, egin didazun galde-ra? Jira eta bira gabiltza, Abbot eta Coste-llo bezala. Nor da lehena?

- Aita!- Zer?- Benetan ari naiz. Zer da galdera bat?- Zergatik jakin nahi duzu?- Aita, hori soberan dago. Zer axola dio

zergatik jakin nahi dudan? Jakin eginnahi dut, eta kitto!

- Zu beti ari zara zergatiak galdetzen.Zergatik ezin dizut zuri zergatik galdetu?

- Aita, galdetu dizudana gauza errazada, eta zu jira eta bira zabiltza. Galderabat egiten dugunean zer gertatzen den jakinnahi dut, besterik ez.

- Erantzun dizudala uste dut.- Erantzun didazula? Zuk ez didazu

erantzun, zuk galdera-pila egin didazu,besterik ez.

- Ez nuke hainbeste galdera egin beharrikizango, erantzun batzuk jakingo banitu.

- Eta nik galderak zer diren jakingobanu, agian ez nituzke hainbeste egingo.

- Zer diren jakingo bazenu, are gehiagoegingo zenituzke beharbada.

- Aita.- Hmmmmmmmmm?- Jakin nahi nuke oraindik.- Galdera zer den, ala galdera egiten

dugunean zer gertatzen den?Harryk estu eta larri ematen zuen. Aitak

bizkarra uzkurtu zuen.- Tira, lehenengo gauza bat galdetu

didazu eta gero bestea; nola erantzungodizut, bada, galdetutakoari mila bueltaematen badiozu?

- Konforme, zer gertatzen da galdera bategiten dugunean?

Arando jaunak ezpainak estutu eta gogo-eta egin zuen:

- Galdera bat egiten duzunean, nola sen-titzen zara?

- Nahastuta.- Eta afaltzeko ordua denean, nola senti-

tzen zara?- Gose. Oi, orain ulertu dut zer esan nahi

duzun. Gose garenean, naturalki, zer janabilatzen dugula esan nahi duzu, eta nahas-tuta gaudenean, naturalki, erantzunak.

- Beraz, erantzunak bilatzea janariabilatzea bezain naturala da.

Harry zoruan luzatu zen, aitaren besaul-kiaren ondoan.

- Horrela izango da agian, baina galde-rak egitea eta erantzunak bilatzea gauzabera dela esan nahi al du horrek?

Arando jaunak buruari eragin zion:- Nik ez dut horrelakorik esan.- Orduan, zer da galdera?

- Harry, euli zorabiatua ematen duzu;burrunbaka ibiltzen zara inguruan eulizorabiatua bezala.

- Agian eulia ez dago zorabiatuta, agianzerbait galdetu nahian ari zaizu. Edoagian problemaren bat du -eta gero galdetuzuen-: Hori esan nahi al didazu, problemakdauzkagulako egiten ditugula galderak?

- Guk dauzkagu problemak ala proble-mek gauzkate gu?

- Oi, aita, Jainkoarren! Noiz hartukoduzu benetan?

- Benetan ari naiz.- Tira, zein da galderaren eta problema-

ren arteko erlazioa?- Zein da icerberg eta iceberg-puntaren

arteko erlazioa?- Iceberg-punta ikusten duguna da. Gai-

nerakoa urpean egoten da.- Orduan, ezin al da zure galdera hori

problemaren “punta” izan?- Galdera nirea dela, baina problema ez?- Ez.- Orduan, norena da?- Edonorena. Entzun, zuk batxilergoa

burutua bazenu eta gero zer egin beharduzun garbi ez bazenu, galduta egongozinateke eta galderak egingo zenituzke.Baina langabezia badago, horra hor proble-ma bat, baina ez da justu-justu zure proble-ma. Horregatik esan dizut zuk ez daukazu-la problema, baizik eta problemak zauzkalazu.

- Hortaz, galderak egiteko arrazoia,erantzunak lortzea baino gehiago problemazein den jakitea da, ezta?

Arando jaunak irribarre txiki bat egin etaburuaz baiezkoa egin zuen.

- Orduan, aita -berriro Harryk-, galderabakoitzaren atzean problema bat badago,baieztapen bakoitzaren atzean galdera batdagoela esan nahi al du horrek?

Harryren aitak ez zuen ezer esan. Harrykitxaron eta erantsi zuen gero:

- Eta era berean, problema bakoitzaren atze-an zerbait dagoela esan nahi al du horrek?

- Hori da -erantzun zion Arando jaunak-,misterioa da.

Esperientzia praktikoaDBHko ikasle talde baten esperientzia


Kapitulu hau irakurri ondorengaldera hauek egin zituzten ikas-leek:

1 - Zergatik dugu interesa gauzakjakiteko?

2 - Zergatik egiten ditugu galderak?3 - Zer da galdera bat?4 - Zertarako balio dute galderek?5 - Zer da problema bat?6 - Zer pasatzen da problemekin?7 - Galdera bat zer den ez badaki, nola

galdetzen du?8 - Nola sentitzen gara galdera bat

egitean?9 - Zein arrazoigatik egiten ditugu

galderak?10 - Arando jauna gai al da galderei

erantzuteko?11 - Galdera baten ondoren beti al

dago erantzuna?12 - Zertarako jakin nahi zuen zer zen

galdera?13 - Ondo al dago aitak erantzun zio-

na?14 - Galdera baten atzean beti proble-

ma bat al dago?15 - Zein arrazoi dago galdera bat

egiteko?16 - Nola sortu zen galdera?17 - Gehiago jakiterakoan galdera

gehiago egiten dira?18 - Galderarik egon ez balitz, orain

dakiguna jakingo al genuke?

2.- Aurrerago, 2. hiruhilabeteaneztabaidatzeko giroa eta arauaklanduagoak zeudenean, prozesuosoa lantzen hasi ginen.

Sintesiei garrantzia ematea eta lantzeazen helburua.

Hona hemen ikasle berberekin landu-tako Lisaren II. Kapituluko 4. pasartea.

Guridi jauna iritsi- Nola esan duzu izena?- Guridi jauna -erantzun zion Maddik,

arrautzari gatz pixka bat bota eta mahaiazbestaldean gosaltzen ari zen Iñigori imintziobat eginez.

- Bai, hori abizena... baina bataio-ize-na?

- Uste dut Henry duela, edo horrelako zer-bait.

- Arraioa! -Iñigok irribarrez-. MikelGuri!

Horrelaxe ezagutu zuten ikastetxeanGuridi jauna. Udazkenean, eskolak hasizirenean, laguntzaile modura sartu zen.

Geroxeago, Mendiaratx jauna gaixotu zene-an haren ordezko bihurtu zen.

Gizon gaztea zen, begi urdinak zituen etailea azenario-kolorekoa. Normalean, kolorebiziko jaka eramaten zuen eta eskoziar pra-kak. Guridi jauna gutxitan ibiltzen zennormal: lasterka ibiltzen zen korridoreetan,gorbata aske eta jaka airean. Ikastetxeanarazoren bat zegoen momentuan eta lekuan,han agertzen zen berehala Guridi jauna.

“Hori ez da arazoa!” esaten zuen, arma-zoirik gabeko betaurrekoen atzean begiakdir-dir zituela. Di-da, hantxe bertan eraba-kiren bat hartu eta bizkor konpontzen zenarazoa. “Arazoak konpontzea da nire egin-kizuna”, esan ohi zuen.

Guridi jaunaren konponbideetako batzukeraginkorrak izaten ziren, eta beste batzukez.

Arte-klaseko ikasleak mural handi bategin nahi eta non eginik ez zutelako kexatuzirenean, biltegiko jabearekin adostu zuenmurala egiteko pareta bat utziko ziela. Etaneska batzuek entrenamendu-talde bat osatunahi izan zutenean, eskolak bukatzeanhaiek entrenatzen hasi zen, eskualde-maila-ko txapelketetan lehiatzera iritsi ziren arte.Baina ikastetxeko ordutegian aldaketarenbat egiten zuenean, erabateko nahastea sor-tzen zuen: ikasle batzuek aldi berean bilekutan egon behar zutela agertzen zen etabeste batzuek inon ez. Beste gertakari gogo-angarri bat, eskolako teilatuan galipota-geruza berria jartzeko irakasle eta ikaslezosaturiko taldea sortu zuenekoa izan zen.Bolondres haiek galipota gehiago bota zutenberen buru gainera teilatura baino.

- Orain zuek eta Mikel Gurik beharduzuena -esan zion Maddik Iñigori, arra-tsalde hartan etxeratu zenean -lumak dira.

Jakina, Guridi jaunak ahal zuen guz-tian aldaketak egin nahi zituen ikastetxean,eta laster zabaldu ziren esamesak harenarrakasta eta porrotei buruz. Aldi batenondoren, Guridi jauna kondaira zen erreali-tatea beste.

- Zer egin behar ote du, inguruko guztiaaldatu ala? -galdetzen zuen Randyk amo-rratuta.

- Arrazoi duzu -esaten zuen Ainarak;gauza guztietan, ongi ala gaizki egon,muturra sartu behar horrek. Ezin al du ezerbakean utzi?

- Horrek egin nahi dituen gauza asko,aspaldi eginak egon behar zuten- protestatuzuen Iñigok.

- Bai -erantzun zion Randyk-, bainaMikel Gurik uste du gauza batek denboraluzea badarama ongi funtzionatzen, akatsenbat izan behar duela derrigorrez.

- Zuk aztura jakin batzuk badituzu,porrot egin duzula esatea bezala da- erantsizuen Amaiak.

- E! -xuxurlatu zuen Garbiñek-. Entzunal duzue azkena?

Iñigo ere hurbildu zen Garbiñek kontatubehar zuena entzutera, nahiz eta jakin txu-txu-mutxuren bat zela. Garbiñek esan zue-nez, eskolazainak Guridi jaunari kexatuomen zitzaion ikasleek paperezko toailakkomun-zulora botatzen zituztelako; hauekbutxatu egiten omen ziren eta urak gainezkaegiten. Pixka bat hausnartu ondoren, Guri-di jaunak eskolazainei alanbrezko saskitxo-ak egiteko iradoki omen zien, gauza arraro-ak hodietara irits ez zitezen. Amaiaribarrealdi zoroa sartu zitzaion, baina Iñigokesan zuen marmarka:

- Konforme, mutilak, barre egiozue, nahibaduzue; baina onartu behar duzue dena


kilikagarri bihurtzen duela. Aski da beraikasgelan agertzea, eta mundu guztia gogoaberotuta jartzen da. Bat-batean dena bihur-tzen da egingarri.

Egun batzuk geroago, Guridi jauna ikas-gelan agertu zen bat-batean.

- Talde honi buruz hitz egin didate -esanzion Goenaga jaunari-. Hauek lan politaari direla egiten entzun dut -eta ikasleenga-na zuzenduz, erantsi zuen-: Zer da justu-justu egiten ari zaretena? Esango didazue?

- Oi! -esan zuen Lisak lotsatuta-, zeraimajinatu nahian ari gara... alegia, nolapentsatzen dugun ulertu nahian ari gara.

- Ongi dago hori -erantzun zion Guridijaunak-. Eta hemen asko pentsatzen arizaretenez, ikastetxean aldatu nahiko zeni-tuzketen gauzei buruz ere pentsatuko duzuelaespero dut.

- Zoragarria litzateke hori! -oihu eginzuen Iñigok.

- Ez, batere ez -erantzun zion Randyk.- Guridi jauna -esan zion Harryk-, pen-

tsatzea zer ote den aritu gara pentsatzen,baina ez dugu pentsatu zuk aipatzen ditu-zun gauza horiei buruz. Agian pentsatubeharko genuke, ez dakit. Baina... nondikhasiko ginateke?

- Has zaitezte niregandik -esan zionGuridi jaunak-. Ez zait axola. Nire lanegiteko modua kritikatu nahi baduzue,entzutea gustatuko litzaidake.

Inork ez zuen ezer esan. Guridiren bekai-nak altxatuta zeuden.

- Harrituta nago, eztabaida bizi-biziaespero nuen, batez ere, talde honetan.

- Niri zerbait gaizki iruditzen bazait,hori gaizki dagoela esatearen aurka ez nago-esan zuen halako batean Harryk-, bainahau ez zait iruditzen hasteko erarik egokie-na.

- Kritikatu aurretik, arazoa zein denjakin behar da -esan zuen Lisak.

- Horixe -erantsi zuen Gontzalek-, eta ezgaude ziur arazoa zein den.

- Ederki, aurki ezazue, orduan! -botazien Guridi jaunak-. Ordu hau libre duzue,erabil ezazue gaizki dagoena aurkitzeko, etahorrela hobetuko dugu ikastetxea.

- Hori esan nahi al zenuen? -galdetu zionFranek.

- Bai, noski; besterik ez dut esan nahiizan -atean geratu zen-. Pentsatu inguruanduzuenaz. Ez izan eskuak zikintzeko beldur.

Gero, jiratu eta alde egin zuen.- Hori ote zen bere asmoa? -galdetu zuen

Franek.

- Ziur aski, bai -xuxurlatu zion Iñigok.- Ez, ez dut uste -esan zuen Iñakik-. Isti-

luren bat sortuko du eta ez du jakingo nolakonpondu. Lehen hobeto geunden, hobeto nolapentsatu aurkitu nahian. Honek guztiak ezdigu ezer onik ekarriko.

- Goenaga jauna -esan zuen Ainhoak-,zuk zer uste duzu?

Galdera hark Goenaga jauna ikaratuegin zuela ematen zuen.

- Tira, Ainhoa, zeuen artean hitz eginduzuenaz zer pentsatzen dudan esan nahibaduzu, horren alde nago. Agian aurkitukoduzue loturaren bat pentsatu eta sinestearenartean, edo horrelako zerbait.

- Iruditzen zait -esan zuen Harryk-, joko-etarako arauak ditugula, eta bizitzekoideiak ditugula. Uste dut gure ideiakarauak bezala direla egin, esan eta pentsa-tzen dugunerako. Horregatik behar dituguahalik eta ideiarik onenak.

- Nik ez nuen hori galdetzen -esan zuenAinhoak-. Goenaga jauna, nik esan nahinuena zera da: ea zer pentsatzen duzunGuridi jaunak eginarazi nahi digunaz.

Goenaga jaunak estu eta larri zirudien.- Ez dakit zer esan, Ainhoa, benetan ez

dakit. Alde batetik ados nago eta, bestetik,ez.

- Jakina! -esan zuen Harryk-. Badiragauza batzuk egin beharrekoak agian, bai-na horiek egiteko era egokiak eta desegokiakere badira.

- Utz dezagun horretan: era batzuk ego-kiagoak dira beste batzuk baino -esan zuenGoenaga jaunak.

Baina azken hitza Randyk esan zuen:- Guridi jauna indar handiegiz sartzen

da. Ez nuke haren iradokizuna ezertarakokontuan hartuko.

Handik laster, itzuli egin zen Mendia-ratx jauna eta zuzendari-lanak berreskura-tu zituen.

- Iruditzen zait Mikel Guri bere lehengolanera bidaliko dutela -esan zuen Iñigok.

- Ez -erantzun zuen Franek-, hori ez danik entzun dudana. Beste ikastetxe bateraaldatuko duten zurrumurrua dabil.

Baina ez zuten ikastetxez aldatu, kanpo-ra bota baizik.

Iñigo txundituta gelditu zen. Biharamu-nean, proposamen bat egin zuen ikasgelan.Mikel Guri zergatik bota ote zuten eztabai-datzea nahi zuen, eta bertara itzultzeko zer-bait egin ote zitekeen. Proposamen hari Iñi-gok zera erantsi zion: Mikel Guriri gelaraetortzeko esatea, bere ikuspegia eman zezan.

- Esan zuen ikastetxea hobetuko genuela,gaizki dagoena kritikatzen bagenuen -berri-ro Iñigok-. Tira, oraintxe daukagu zerbaitpraktikoa egiteko aukera. Geure ikastetxeada. Azter dezagun zer gertatu den.

- Ez ergela izan, Iñigo -protestatu zuenMaddik-. Ez da gure arazoa. Ikastetxearenfuntzionamendua ikuskatzeko batzorde batsortu nahian ari bazara, baliteke bestebatzuek ez ulertzea zertan zabiltzan.

Harry nahiko kezkaturik zegoen artean.- Maddik arrazoi duela uste dut. Lehe-

nengo, eta “geure mesederako” horretaz ezhitzik egiteko esango digute, eta gero, bada-kizu, “geure mesederako” horretaz ez pentsa-tzeko. Izutu egiten nau.

- Ez dakit bat-batean zergatik zaudetenguztiok hain urduri -esan zuen Randyk-.Ez gaitu inork isilaraziko eta pentsatzeagalaraziko. Baina, Goenaga jaunak dioenbezala, praktikoak izan behar dugu -etagero erantsi zuen-: Gainera, nori axola zaioguk zer esan edo pentsatzen dugun? Zer egi-ten dugun, horrek balio du.

Ordubete hura igaro zen, baina ikasgelaneztabaidaturiko gaia berehala zabaldu zenikastetxe osoan. Mendiaratx jauna karguauztera behartzeko exijitu zuela Iñigok, edoGoenaga jaunak ikasleak bultzatu zituelaMikel Gurirekin zer gertatu zen aztertzera:horrelako zurrumurruak zabaldu zirenikastetxean.

Orduan, Goenaga jaunari Mendiaratxjaunaren bulegora dei egin zioten.

Gelan ateratako galderak hauekizan ziren:

1 - Pentsatzeak izutu egiten al du?2 - Guridi Jauna ikastetxetik botatzea

legezkoa da?3 - Pentsatzen duguna esateko esku-

biderik ba al daukagu?4 - Ideiak arauak al dira?5 - Pentsatzen duguna esateak balio al

du?6 - Guridi Jaunak egiten zuena ondo

al zegoen?7 - Ikasleek eskolako arazoetan sartze-

ko eskubiderik ba al dute?8 - Ongi al dago gustatzen ez zaiguna

kritikatzea?9 - Zergatik ez zuten Guridi Jauna

kritikatzen?10 - Zergatik daude Guridi Jaunaren

alde?11 - Ikasleek euren irakasleak eta

zuzendaria hauta al ditzakete?


12 - Arauak derrigorrezkoak dira?13 - Kritikatu aurretik jakin behar al

da zein den arazoa?1, 3, 5, 8 eta 13 galderekin eginiko

gelako eztabaidatik ikasle batek honakosintesia egin zuen:

Hasieran kritikak onerako zirela esandugu, hauek pentsatzen laguntzendutelako. Baina bukaeran kritikak one-rako direla uste dut, baina lasai esandaeta besteak txarto hartzen ez badu.

Hau dela eta nire iritzia hau izan da:Kontuz esan behar da kritika besteariminik egin gabe.

Pentsatzen duguna esateko eskubideadugu? Bai aukera dugu, baina sarritanbeldurra ere badaukagu.

Batzuetan ez dugu gure iritzia ematenbeste pertsonak txarto igaro dezakeelako.

Faltsuak al gara? Bai, adibidez irakas-leekin, lagunekin, eta batez ere minik ezegiteko.

Nire iritziz pentsatzeko eta egitekoeskubidea daukagu, baina gero ondorio-ak jaso behar dira.

3.- DBHko 2. mailan “Lisa-ren” XI. Kapituluko pasarteairakurri genuen:

Aspalditxo gertaturiko gauzak gogo-ratzen ditu Lisak

Lisak eta aitak hosto-pila handia metatu

zuten. Une hartan eskuareen gainean zutikzeuden begira, nekatuta baina egindakolanaz harro.

- Gogoan dut nola laguntzen nion aitarihostoak biltzen, hemen, leku honetan bertan,zu orain egiten ari zaren bezalaxe -esan zionaitak Lisari-. Udazkenero, aitona ikusteralandara joaten ginenean, lehengusu guztiakelkartzen ginen iluntzean. Sua egitengenuen, eta patata, sagar eta perretxikoakerretzen genituen. Uste dut patata sugarras-tuen azala nuela gustukoena, baina... ondogozoak ziren perretxiko erreak ere!

Hosto-pilari begira geratu zen Lisa, etahandik sugar handiak dirdiraz irteten etaalai sartzen imajinatu zituen, iluntzekohaizetxo freskotan, keak begiak erremintzenzizkion bitartean. Perretxikoa zeukanmakila-puntan eta urre-kolore ederra har-tzen ari zela ikusten zuen.

- Eta ezin al dugu guk...? -galdetu zionduda-mudan.

- Ezetz uste dut -erantzun zion aitak,galdera aurrez asmatuz-. Bada hemen legebat hostoak erretzea debekatzen duena, aireakutsatzen duelako.

- Zuk eta zure lehengusuek ez bazenutehainbeste sagar erre su haietan, agian aireaez zen orain hain kutsatua egongo -erantzunzion Lisak maltzurki.

- Ba, ez harritu -baietsi zion aitak adis-kidetsu.

- Hala ere, pozik egingo nuke sua -esanzuen Lisak hasperen eginez.- Suari begiraegotea ezin da munduan beste ezerekin pare-katu. Ordu luzeak emango nituzke behekosuari begira, baina orain sekula ez dugupizten. Zuk gauza hobeak zenituela irudi-tzen zait nire adinekoa zinenean.

- Agian bai -onartu zion aitak-. Bitxiada, egun hauetan askoz maizago pentsatzendut zure adineko nintzen garaietan, duelaurte gutxi gertatu zaizkidan gauzetan baino-eta alabarengana jiratuz, galdetu zion-:Asko pentsatzen al duzu zuk aspaldi gertatuzitzaizkizun gauzetan?

Lisak barre egin zuen.- Ez, nola pentsatuko dut, bada? Ez nin-

tzateke ezertan pentsatzeko gai izango. Ezzait gertatu gogoratzea merezi duen ezer.

- Ederki -berriro aitak-, eta asko pentsa-tzen duzu etorkizunean?

- Ez, noski -berriro Lisak barrez-. Inozo-keria da hori. Zergatik pentsatu beharkonuke? Eta zertan pentsatu? Ez dut ideiarik-gero serioxeago jarri eta esan zion-: Ondopentsatuta, hori ez da guztiz egia. Batzue-tan aspaldi gertaturiko gauzetan pentsatzendut eta gerta daitezkeenetan ere bai, baina ezoso sarri.

- Handia izaten zarenean, zer izangozaren asko pentsatzen al duzu?

- Orain zer egin nahiko nukeen, horretanpentsatzen dut gehien, ez ondorengo urteetan.


Adibidez, dantza egiten jakin nahi dut,baina ongi, eta, hala ere, ez dakit hanka batbehar bezala mugitzen, eta neure buruarigorroto diot horregatik. Ikasgelan baditutizugarri ondo dantzatzen duten lagunak,baina ni oso traketsa naiz eta behaztopakaibiltzen naiz batetik bestera.

Biek barre egin zuten eszena imajinatuz.- Baina gogoratzen al zara txikia zinen

garaiaz?- Aita, nahi izango banu, gogoratuko

nintzatekeela uste dut, baina, zertarako?Zergatik jarraitzen duzu galdezka. Ez dutordukoaz oroitu nahi! -unetxo bat geroago,ez suminduta baizik eta txantxetan, hasizen-. Gogoratzen dut ni lehenengo mailannengoela andereño Margaritak ez zidalakomunera joaten uzten, eta nire ondoan eser-tzen zen Ivan Arbulok eskua altxatu zuen,baina andereño Margaritak esan zion: “Ez,zu ere ezin zara joan!”, eta orduan Bakerrekerantzun zion: “Ez, nik ez dut joan nahi,hau joatea nahi dut nik!” Orain barre egi-ten dut, baina urte askotan ikaragarrizkolotsa pasatu izan dut horretaz gogoratzennintzen bakoitzean.

- Iritsiko da une bat gauza onak bakarrikgogoratuko dituzuna -esan zion aitak-. Niriorain gertatzen zaidan bezala.

Lisak sorbalda jaso eta hosto-pilara begi-ratu zuen, su handi bihurtuta ikusteko itxa-ropenaz, baina, harrituta ohartu zen, Iñigoagertzea eta pixka batean beraiekin hizketanegotea desiratzen zuela. Gero, bere gelanbakarrik zegoela, sabaira begira, non otzan-otzan begiratzen zion txerri baten posterhandia baitzegoen josita, eta bere buruarigaldetu zion ea zergatik etorri ote zitzaionbat-batean Iñigori buruzko desio hura.

Gau hartan bertan, Lisak aitari galdetuzion:

- Suak debekatzen dituen legeari buruzegon naiz pentsatzen.

- A, bai? -esan zion aitak, liburua itxiz-. Lege hori bidegabea dela uste al duzu?

- Ez, inola ere ez. Esan duzu hostoz egin-dako suek airea gehiegi kutsatzen dutela, etaarrazoi hori aski da niretzat.

- Orduan, zein da zure arazoa?- Zergatik ez dugu surik egin behar: ondo-

rioengatik ala legeagatik?Lisaren aitak bekosko iluna ipini zuen.- Axola ez bazaizu, errepikatuko duzu

esan duzuna?- Tira, demagun ez dagoela legerik sua

egitearen kontra. Hala eta guztiz, guztionongizatea kontuan izanda, eta ez nork berea

bakarrik, ez genuke hostoekin surik eginbehar, ondorioak kaltegarriak liratekeelakoguztiontzat.

- Konforme.- Baina besteren batek agian ez du surik

egingo legeak debekatzen duelako, ezta?- Horregatik eta ez ondorioengatik? Bai,

gerta daiteke hori.- Orduan, hona hemen nire galdera: nola

erabaki behar dugu zerbait egin ala ez egin,izan ditzakeen ondorioengatik ala araurenbaten kontra egoteagatik edo ez egoteagatik?

Goitia jauna liburuaren azalari begiragelditu zen, aldi berean Lisaren galderahausnartzen zuelarik. Gero esan zuen:

- Bi arrazoi horietakoren batengatik izanbehar du?

- Ez dizut ulertzen -esan zion Lisak.- Zera esan nahi dut, ezin al ditugu

arauak eta legeak ere beren ondorioengatikepaitu? Ez zenuke esango suen aurkako legebat izatearen ondorioak edozein ikuspegita-tik ere hobeak direla ez edukitzearen ondo-rioak baino?

- Oi, aita! -protestatu zuen Lisak-. Eran-tzun ezin ditudan galderak egiten dizkida-zu etengabe.

- A, bai? -erantzun zion goxo-. Eta norhasi da, bada, horretan?

Galdera hauek atera ziren:1 - Nola erabaki behar duzu zerbait

egin ala ez, bere ondorioengatik alaarauengatik?

2 - Etorkizunean pentsatzea ona da?3 - Legeak beti errespetatu behar al

dira?4 - Legeak beharrezkoak al dira?5 - Zein garai izan dira hobeak, gure-

ak ala aspaldikoak?6 - Zergatik gogoratzen ditugu gauza

onak?7 - Gure etorkizunerako prestatuak

egoteak, etorkizun hobea izango dugulaesan nahi al du?

8 - Askotan iragana eta etorkizunaoraina baino hobeak iruditzen zaizkigu.Zergatik?

9 - Zergatik pentsatzen dugu etorki-zunean?

10 - Etorkizunean egin behar dugu-naz pentsatzen dugu. Momentu horiheltzean, batzuetan aldatu egiten dugu.Zergatik?

Hauetatik guztietatik eztabaidarako5a. aukeratu dute.

Hemen daukagu ikaslebaten sintesia.

Zein garai da hobea, lehengoa edooraingoa:

Gaur, lehen eta oraingo garaiei buruzhitz egin dugu. Esan denez, aurrekogizakiek ilusio gehiago zuten nahiz etagauza asko ez izan. Gainera, beraiek,denbora libre gehiago zuten; ordukogazteek asko jolasten zuten eta gaurko-ak asko ikasi behar dugu (ikastola, estra-eskolarrak...). Baina, honetaz guztiazgain, gerrateen eraginez asko sufrituzuten. Bestalde, egia da lehen jendeasko jaiotzen zela, baina baita hil ere,zeuden sendagai kalitate eta kopuruaga-tik. Beraz, bizitza laburragoa zen.Orain bizitza luzeagoa da baina askata-sun gutxiago daukagu.

Bestaldetik, erosotasun gehiago ditu-gula esan dugu: autoak, jateko gehia-go...

Hiru iritzi egon dira gelan:1 - Lehengo garaia hobea zela, disfru-

tatzeko lekua eta denbora zutelako:- Naturarekin harreman handiagoak.

Kutsadurarik ez.- Gutxiago ikasi behar eta gehiago

jolastu.- Askatasun gehiago.- Familia lotuago.- Ilusio gehiago.

2 - Orain hobeto bizi garela:- Gauza asko daukagu (dirua, janaria,

arropak...)- Sendagai gehiago eta bizitza luzea-

goa.- Erosotasun gehiago eta lasaiago bizi

gara.

3 - Ezin dela esan noiz bizi izan garenhobeto guk aurrekoa ez dugulako eza-gutu.

Nire iritziz, lagun batek arrazoia dau-ka esan duenaz: ezin duela ezer esan ezduelako garai zaharra bizi izan.

Gaur egun hobeto bizi garela ustedut. Ez ditut garai zaharrak bizi eta ezindut gauza asko esan baina gaur egunmodernoago bizi gara eta erosotasungehiago dugu. Lehengoak modu bateanbizitzera ohituak zeuden eta oraingoakestresatuak bizi gara. Oso zaila da bataedo bestea erabakitzea.

Mixel Dhers


Esperientziak

Ihauteriak joan diraaurten ere eta ohibezala herri bakoitzak

bere ohituren araberaospatu ditu. DonibaneLohitzunen Ihauteri Ttikieguna ospatu zutenotsailaren 13an. Lapurdikoihauteriak berreskuratuasmo dituen egun hauurtetik urteraospetsuagoa bilakatzenari da.

Goiz-goizetik Donibane-Lohitzuneikastolako eta eskola elebiduneko hau-rrak mozorroak jantzirik herriko kale-etara irten ohi dira ihauteriak ospatze-ra. Duela bospasei urte hasi ziren jaiegun hau antolatzen Itziar Barriolaikastolako irakasleak azaldu digunez.“Eguberrietan eta ihauterietan hasiginen kalera ateratzen. Gure asmoaospakizun hauek euskalduntzea zen”.

Horrela, orain dela bi urte Lantzekoihauteriak antolatu zituzten, eta aur-ten Lapurdiko kaskarot-martxa. Kon-tilun Gorri, Kaskarot, Ponpiera, Maki-lari, Entseñari, Besta Gorri, JaunAndere, Hartz eta Zirtzil izan diraDonibaneko karriketan ibili diren per-tsonaiak. “Haur gehienek Kaskarota-ren jantzia nahi zuten, baina pertso-naia guztiak egon daitzezen saiatugara. Arropak egiten, berriz, gurasoekhartu dute parte”.

Eta zein pertsonaia dira, bada, Lapur-

diko ihauterietako protagonistak?Beharbada Kaskarota da ezagunena.

Kaskarota neskak soineko xuria du,kolorezko bandarekin eta lorezkokoroiarekin. Kaskarota mutilak, bes-talde, galtza txuriak ditu, aldameneanmarra gorri eta berdeekin, jaka gorria-rekin eta kriskitinak joz ibiltzen da.Jaun Andereak Zuberoako maskarade-tako pertsonaiak dira. Entseiñariekikurriña eramaten dute eta Zirtzilakjende artean ibiltzen dira hauek amo-rratzen. Hartza ere pertsonaia garran-tzitsua da Lapurdiko ihaurterietan.

Pertsonaia hauek guztiak goizez tal-deka banatu ziren Donibane-Lohitzu-nen. 30 haurrez osatutako taldetxohoriek herriko karriketan zehar banatuziren abestiok abestuz:

“Hiru eta lau, zazpizazpi eta lau hamaika,odolkirik ez baldin badahobe dela lukainka”“Ihaute, ihaute, xingar eta arrol-

tze, bat edo bertzea, biak hobe”

Abestiek dioten bezala, janaria eska-tuz joan ziren. “Batzuk dirua eskain-tzen digute, baina guk janaria eska-tzen dugu. Aurrez dendari zenbaitekinsolas egin ohi dugu eta goxokiak prestizaten dituzte haurrak agertzen dire-nerako” diosku Itziarrek.

Arratsaldean, berriz, jaialdi handibat egin zen, bai ikastolako haurrekineta baita eskola elebidunetakoekin ere.“Hasieran geu bakarrik hasi ginenkalera ateratzen, baina gero eskola ele-

Donibane Lohitzuneko Ihauteri ttiki eguna

Lapurdiko tradizioak berreskuratuz

Mix

el D

hers


biduneko irakasleei ere gurekin atera-tzeko proposamena luzatu genien etaoso pozik onartu zuten” Itziarrek kon-tatzen digunaren arabera. Denak elka-rrekin Kaskarot martxa, Zazpi jauzi,Mutxikoak, Zapatain eta Soka dantzadantzatu zituzten.

Bukatzeko, eta Lapurdiko ohiturarijarraituz, Pantzar pertsonaia gaixotristea epaitu, kondenatu, fusilatu etaerre zuten.

Tradizioa berreskuratuzAurten, beraz, ihaurteriak euskal-

duntzeko asmo horrekin, Lapurdikoihauteriak nolakoak diren ezagutzekoparada ukan dute Donibane Lohitzu-neko haurrek. Kaskarot-martxa ezagu-tu dute, hots, kaskarotekin batera bes-te pertsonaiak ere izan direlarik.

Baina, nortzuk ziren kaskarotak?Ezagunak al ziren Lapurdin? Baiezkoaerantzun beharrean gaude. Lapurdinbizi ziren jatorri ezezaguneko taldekokideei deitzen zitzaien kaskarotak.Teoria desberdinen arabera, ijitoenazpitalde batekoak ziren, mairu eta iji-toen nahasketatik sortuak edo agot etaijitoen nahasketatik. Gizonezkoakarrantzaleak eta emakumezkoak arrain-saltzaileak izaten ziren. Gutxiengo tal-dea izan eta beren lege bereziak edukiarren, integratuta bizi ziren lapurta-rren artean. Gaur egun, ez dira beste-engandik bereizten.

Ihauterietako protagonista beti izandira herriko pertsonaiak; LantzekoMiel Otxin, Ituren eta Zubietako joa-redunak, Zalduondoko Markitos... eta

Lapurdiko kaskarotak ere bai.Pertsonaia hauek guztiek aspaldiko

elementu sinbolikoak gorde dituzteeta hauen inguruan ospatzen direnihaurteriek ere jatorri horretara erama-ten gaituzte.

Baina, ba al dakigu bada, nondikdatorren ihauteriak ospatzeko ohiturahori? Manuel Lekuonak “Obras com-pletas” lanean dioenez “Ihauteriakartzai-jaiak dira, artzai-garian ezarrita-ko jaiak. Nekazaritza baino lehenago-ko kultura zaharreko jaiak dira. Artzaiaknegua etxean igarotzen du. Menditikardiekin jeitsi, eta etxean goxo-goxoigaro ditu neguko egunak. Otsailazgero, ordea, mendirako bideak hartubehar ditu. Neguko egunetan izan dumahaian nahiko txerriki. San Martine-tan menditik jeitsi denerako, etxean“matantza” egina zegoen, eta neguguztian otorduan ez du txerriki faltarikizan. Orain, ordea, mendira behar du.Mendian ez du txerriki xamurrik izan-go. Lapiko gozoa bai, baina zezinazongarritua. Eta, gainerakoan nahikogazta eta gazura... Baina okel samurra-ri agur egin behar dio orain sei-zortzihilabeterako. “Aratuzteak” dira artzaia-rentzat, haragi-uzteak.

Aldakuntza handia benetan, artzaia-ren bizitzan. Horrelako aldakuntzakondo ospatu beharrekoak izan ohi dira.Artzaiak “Ihauteriekin” ospatzen ditu.”

Erroman ere, orain dela 2.000 urteLupercalia zeritzaten jaiak egiten ziz-kioten otsoari. Manuel Lekuonak dioe-nez, Erromaren sortzaile ziren Romuloeta Remoek otso eme batek bere bula-

rrean hazi zituelako egiten omen ziz-kioten otsoari jai haiek. Dena dela,Lekuonaren ustez, mitoa baino oinarrisendoago dute Lupercalia jai hauek etagure ihauteriak bezalaxe artzai jaiakomen ziren haiek ere. “Artzaiak otsoa-ri -otsoa adiskide aurkitzeagatik-otsailean egiten zizkioten jaiak. Otsoaadiskidetu, otsoa limurtu, otsoariloxintxa egin, otsoa engainatu... Horizen jai haien muina, ezkutuko muina”.

Jai hauekin batera Erroman Februa-re izeneko elizkizunak ospatzen zituz-ten. Hitz honek garbitzea esan nahidu, garbikuntzea. Kapitolioan eginohi ziren otsailaren lehenengo egune-an. Beraz, hilabete horretan ospatzenziren Lupercalia eta Februare. Biak ereartzaien jainkoa zen Pan Jainkoarenomenez egiten ziren. Otsailaren lehe-nengoan, beren Jainkoaren aurreanantxume batzuk opari eskaini ondo-ren, hildako antxumeen larruz mozo-rrotzen ziren. Gero plaza guztitikahuntz-ugalezko zartailuz jendea zati-tzen ibiltzen ziren.

Euskal Herrian Zubieta eta Iturenenere antzeko mozorroak topatzen ditu-gu. Iturengo txutxurroek gerriko joa-le-kordaz gainera, gorputza ardi-larruzestaltzen dute egiten diren jokoakartzai kutsu gehiago izan dezaten. Joa-leak, berriz, artzaiarentzat radarrarenfuntzioa betetzen zuen. Hauen hotsa-rekin artzaiak ederki atzematen zuenartaldea non zegoen lainoaldietan.Horregatik, euskaldunen artean joalelapurra zigorrik gogorrena zuena izanohi zen, ia-ia hiltzailearen parekobihurtzen baitzen.

Horregatik, joaleak goren-gorenekobalioa izan du artzaientzat, gaizkilea-ren kontrako erremedioa izan baita.Baina horrez gain, joalearen durundakotsoa uxatzeko ere balio izaten zuten.

Baina, urteak pasa ahala, gizakiaotsoarenganako beldur hori galduzjoan da, beste gauza asko aldatu direnbezalaxe. Kultura bera ere aldatu eginda eta ohitura, folklore edota mitolo-gia bezala gelditu dira joku eta jaihauek guztiak. Dena dela, ihauteriekgogoratzeko bederen balio digute!

M A RT X O A

Bidal itzazu zure burutapenak irakasleeuskaldunon aldizkarira

B e r r i a k

GUTUNAK

Zuen kezkak,iritziak,desadostasunakitxaropenak,...adieraztekolekua izan nahidu.


Be

rria

k

ELA-Irakaskuntzak IV. Kon-gresua burutu zuen otsailaren13an Donostian. "Geroa elkar-tasunean lantzen" lelopean ira-kaskuntzako 220 afiliatu bilduziren. Araba, Bizkaia, Gipuz-koa eta Nafarroako ordezkariaketa irakaskuntzako langileak.Kongresuan aurreko hilabetee-tan landutako gaiak eztabaida-tu ziren eta azkenean hurrengolau urteetarako lan ildoa zehaz-tu zen. Hemendik aurrera, hez-kuntza politikari dagokionez,askoz ere ildo errebindikatiboa-goa jarraituko dute HezkuntzaSistema propioa eratzeko beha-rrei erantzuteko.

Lan-baldintza hobeak lortzeaeta lanorduak gutxitzea izangodira jorratuko diren ildo nagu-siak. Horrez gain, irakasleria-ren egonkortasuna ere osogarrantzitsua dela azpimarratuzuten, eta baita giro eta erreko-

nozimendu soziala lortzea ere.Bestalde, sare publikoko ira-

kasle talde guztien erregulazioaeta parekatzearen aldeko berejarrera berragertu dute. EuskalFuntzio Publikoaren Legearenaldaketak bere 10. ataleanborondatezko funtzionarizatzeaahalbidetzen die orain arteeskubide hori gauzatzeko auke-rarik izan ez duten lan-legepe-ko kontratua duten irakasleei.Aukera honen kontra PSOEkaurkeztutako errekurtsoa delaeta, ELA-Irakaskuntza horrenaurka agertu da. Irakasle haueneta sare publikoko gainontzekoirakasleen arteko parekatzearenaurkako erasoa dela uste du.Atzerapauso larria euskal hez-kuntzaren sistema publikoarennormaltze eta arrazionaltzeprozesuan.

ELA-Irakaskuntzaren IV. Kongresua

EILAS ere VI.Kongresuaren

atarianEuskadiko Irakaskuntzako

Langileen Sindikatuak VI.Kongresua egingo du martxo-aren 13, 14 eta 15ean Gastei-zen. Kongresuak gainera esa-nahi berezia izango du aurten,sindikatuak 20 urte betetzenbaititu.

Une honetako egora politikoaeta honek hezkuntzaren mun-duan duen eragina aztertuko dabereziki kongresuan: gober-nuen jokaera, Euskal Herrikogatazka... Horrez gain, hurren-go urteetako sindikalgintzarenerronka nagusiak eztabaidatueta finkatuko dituzte.

ORTOGRAFIA EUSKARAZ WINDOWS-ERAKO

Euskararen ortografia menperatzeko pro-grama informatiko bat da. ValentziakoEdicinco enpresak prestatu du NafarroakoGobernuko Hezkuntza Departamentuakagindutako material hau. 1000 ariketainguru biltzen ditu arlo desberdinak lan-tzeko: H, S, Z, X, TS, TZ, eta TX fone-men, hitz larrien eta puntuazio-zeinuenerabilera, zenbakia, data edo aditz-erroaidazteko arauak... Euskaltzaindiaren azken erabakietan oinarritu-ta daude arau guztiak. 6 eta 16 urte bitarteko ikasleek erabiltzekoprestatu bada ere, euskararen ortografia ikasi edo gainbegiratunahi duen ororentzat izan daiteke baliogarria.


BAT SOZIOLINGUISTIKAALDIZKARIA25. zenbakia

1997ko abenduaHizkuntza normalkuntza eta glotopolitika

aldizkari honen 25. zenbakiak eduki mami-tsuak biltzen ditu. Dossier edo gai nagusimoduan unibertsitateko hizkuntz normalkun-tzako bi eredu ezagutarazten ditu; Belgikakoaeta Euskal Herrikoa. Kas Deprez eta ArmelWynants irakasle flandiarren lanak eta Xabier

Isasi eta Koldo Asironenak osatzen dute aipatu dossierra.Elkarrizketa Juan Ignazio Pérez UPV-EHUko Euskara Errektoreor-

deari egin diote. Iturri bila atalean Joxe Manuel Odriozola EHEko kide-ak "Udal Euskaltegien Komunikazio eta Marketinerako jarduera ildoak"gaia lantzen du. Ondorengo gaiak bi dira: Jean Loius Davanten "Lorejokoen ingurumenaz" eta Kike Amonarrizen "Turismoak euskarari zer?Euskaraz turismoari zer? (Bertiz-ko partzuergoaren kasua)".

TANTAKEHUko Hezkuntza

Aldizkaria18. zenbakia

1997ko abenduaZortzi artikulu desberdin biltzen

ditu Tantak-en azken zenbakiak. Bes-teak beste, Paulo Freireren ekarpenak,marrazketa librea, sare publikoa, Beredua eta XX. mende bukaerako hez-kuntzaren orientabidea dira lantzen

diren gaiak. Liburuaren azken atalean argitaratutako liburudesberdinen berri ematen da, kolaboratzaileek egindako edu-kiari buruzko iruzkina dutelarik.

A LA SOMBRA DE ESTE ARBOLP. Freire

1996, Barcelona; El RourePaulo Freirek kaleratutako azken liburuaren itzulpena da.

Modernitatearen ondorengoa ideologia nahasiari kritika egitendio, eta era berean pertsonen egokitzapena bilatzen du. Gizakionfuntsezko lana, ordea, ez da egokitzea, eraldatzea baizik. Hori bul-tzatzen zuen Freirek eta azken lan horretan ere ideia horiek defen-datzen ditu.

EKONOMIAREN OINARRIAKGAIAK

Oinarrizko liburutegia bildumaLiburu hau LOGSE Batxilergoaren asmoak

erdiz-erdi betetzeko prestaturik dago. Jardueraeta sistema ekonomikoak, ekonomi ekoizpen etainterdependentzia, trukea eta merkatua, lan-mer-katua eta langabeziaren kausak... lantzen dira.Hori dena, euskal, espainiar eta europar herrial-deen kasuetarako egokiturik planteatzen da.

ARGITALPENAK

JAKINGARRIAK37. zenbakia

1998ko urtarrilaAzken aldizkari honen gai monogra-

fikoa "Tratu txarrak" da. Tratu txarrenarazoaz jabetzeko bibliografia zabal batagertzen da lehendabizi. Ondoren, bostartikulu desberdin agertzen dira tratutxarrak, eskola, prebentzioa, babesa...landuz.

NAFARROAKO EUSKARACD-ROMa

Nafarroako Gobernua26 grabazioren bitartez Nafarroako

euskalkien bilduma aberatsa da Nafa-rroako Euskaraz CD-ROM hau. Euskal-kiak entzun eta aldi berean idatzizkotranskripzioa ikusteko aukera ematendu. Nafarroako euskalkien ezagupena

zabaldu eta errazteko asmoz argitaratu du Nafarroako Gober-nuko Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiak.

JAKINTZA IKASTOLAKOALDIZKARIA

"Jakintza, garenaz mintza" izenbu-rupean argitaratu du Ordiziako Jakin-tza ikastolak bere aldizkaria edo urte-karia. Ikastolako atal guztien berriakbiltzen dira bertan, guraso, irakasle,ikasle, ikasle ohiak... denen dutelarikberen lekua. 1996-97 ikasturteko ger-takizunak jasotzen dira bertan.

EVALUACION Y TRATAMIENTO PSICOPEDAGOGICO

A. Salvador1996, Madrid; Narcea.

Liburu hau ikastetxeetan Orientabide eginkizunak betebehar dituzten psikologoei eta pedagogoei zuzendua dago.Derrigorrezko Hezkuntzako irakasleen ebaluazio eta trata-mendu psikolopedagogikoa egiten dabilenarentzat lagun-garria izan daiteke.


Be

rria

k

Ikasle Abertzaleek Euskal EskolaNazionalak antolatu zituzten otsai-laren 27, 28 eta martxoaren 1eanUsurbilen. “Ikasi eta irauli” lemape-an hiru egunetan euskal irakaskun-tzaren egoera aztertu eta hemendikaurrerako ildoak markatu dituztebildutako 200 ikaslek.

Euskal Eskola Nazionalak antola-tzeko xede nagusia gaur egungo ira-kaskuntza sistema estatalistari aurreegiteko modua bilatzea izan da.Horretarako, Ikasle Abertzaleek ira-kaskuntza munduko irakasle, elkar-te, sindikatu eta pertsona desberdi-nak gonbidatu zituzten. Hitzaldi,eztabaida eta mahainguru desberdi-nak osatu ziren eta ondorioak ateraere bai. Edukien borroka eta hez-kuntzaren autogestioaren beharraazpimarratu dituzte IAko partaideekhezkuntzaren egungo egoerari aurreegiteko bide bezala.

Ondorio hauetara iristeko irakas-kuntzaren historia nolako izan denezagutzeko aukera izan zuten EuskalEskola Nazional hauetan bildutako-ek. Horretarako han izan ziren hizla-riak euren ikuspuntu eta iritziakazalduz: Fito Rodriguez eta Pablo

Iztueta irakasleak, Txus CongilAskagintzako kidea, Seaskako etahegoaldeko ikastoletako ordezka-riak, LAB, ELA eta EILAS sindika-tuetako ordezkariak, Guraso Elkar-teak, UEU, IPES, Txalaparta,Likiniano, Ibaetako ikasleak, Urtxin-txa eta HIK HASIko ordezkaria,besteak beste.

Partehartzaile hauekin arlo teorikozein praktikoak muntatu ziren. Arloteorikoan Frantziako eta Espainiakoestatuek hezkuntzari zer-nolako era-bilera ematen dioten iksui eta azter-tu zen. Eta tailer praktikoetan,berriz, hezkuntza sareen filosofia,aldizkari eta irratien erabilpena,metodologia, planifikazioa eta abaraztertu zituzten. Saharako, El Salva-dorreko eta Kubako ordezkariak ereizan ziren hango irakaskuntza ere-duak nolakoak diren azalduz.

Besteak beste, azpimarratu zirenideia nagusienak hauek izan ziren: ira-kaskuntza herri baten etorkizunerakobitartekoa dela, egungo irakaskuntzasistema kapitalista eta estatalisten aldediseinatua dagoela eta euskaldunonhistoria, oroimena eta egoera alboratueta itxuraldatzen direla.

Eguneroko lan bateratuaEuskal Eskola Nazionalaren emai-

tzarekin gustura gelditu dira IAkokideak, baina horrekin ez da buka-tzen egitekoa. Eskola hauek tresnaeta filosofia dira aurrera jarraitzeko.Horregatik, bilgune honek jarraipe-na izango du. Bertan ikasi eta azter-tutako edukiak ikastetxeetan zabal-tzeari ekingo diote ikasleek etapraktikan jartzeari, halaber. Elka-rren arteko koordinazioa mantenduzeta ildo berari jarraituz, euren kezkagizarteratzeko asmoa ere badute.Horregatik antolatu zuten martxoa-ren 7ko manisfestaldia. Hilabetehonetan, Euskal Herriko hainbatpuntutan ere mahainguruak antola-tu dituzte irakaskuntzaren eta gizar-teko sektoreen arteko harremanakaztertzeko: ze erlazio egon beharduen irakaskuntza eta herriaren arte-an, arlo ezberdinekiko harremana(mundu euskaltzaletik, ekologiko-tik, emakume mugimendutik...),irakaskuntza eta sozioekonomiarenarteako erlazioa eta abar izanen diraaztergai.

Ikasleak bildurik etaetorkizunari begira


Nafarroa Oinezurriaren 19an

Zangotzan ospatuko da aur-ten Nafarroa Oinez urriaren19an eta aurkezpen ofizialaegin da jadanik. "Ametsa erai-kiz" leloa izanen du, ikaslebatek asmatua, hain zuzen ere.Leloak ikastola sortu zutengurasoen asmoa eta egungoguraso eta irakasleena ongiazaltzen duela adierazi duteantolatzaileek; amesten duteneuskarazko eta kalitatezko ira-kaskuntza eraikitzea.

Leloarekin batera agertukoden logotipoa mahatsondo hostobat izango da. Eskualde osoabatu dezakeen irudia omen da,morea, marroai eta berdea, udaz-kenaren inguruan nagusi direnkoloreetakin.

Zangotzako ikastola 1977ansortu zen guraso talde bateneskutik. 1987an 100 ikasleinguru zituen eta eraikin berribaten beharra sortu zitzaien.1987. urtean antolatu zutenNafarroa Oinezen ateratakodiruari esker lortu zuten egoi-tza berria.

Geroztik, ikasle kopuruaigoz joan da eta beharrak erebai. Momentu honetan 199ikasle dira. DBH eskaintzekoestalpeko patioa egin beharizan zuten eta 60 milioko zorradute orain. Zor hori kitatzekohelburuz dihardute aurtengoNafarroa Oinezen antolake-tan.

Matxoaren 28an ospatu zenfestan Frantses Jatsuko erai-kuntzari hasiera eman zitzaion.Aurten 17 urte betetzen dituenikastola hau egoitza berri batenbeharrean zegoen DBHko eska-kizunei erantzun ahal izateko.Iruñeko Mendebaldea auzoaneraikiko dute ikastola berria.Gaur egun 577 ikasle ditu, 40irakasle eta beste 27 langile.

EAE eta Nafarroako irakaskutzapublikoko bi taldeak elkarlaneanaritzeko konpromezua hartu berridute. Helburu berdinak izanik,arazo eta eginbeharretan elkarre-kin jardungo dute. Hasteko, aurre-matrikulazio garai honetan D ere-duaren zabalkundeari ekin diotelehendabizi. Martxoaren 28an,berriz, Sortzenek Nafarroan urteroantolatzen duen Euskal EskolaPublikoaren jaian ere elkarrekinbilduko dira.

Sortzen euskarazko irakaskun-tzaren alde irakasle, ikasle etagurasoen artean eratutako elkartea

da. Pixkanaka-pixkanaka heda-tzen ari da eta bere lana gero etaezagunagoa da.

Ikasbatuaz, berriz, 1993. urteansortu zen EAEn sare publikorapasa ziren ikastolak bilduz berebaitan. Bertan eskola, komunita-teko irakasle, guraso eta langileakbiltzen dira. Euren helburuekinbat datozen ikastetxe publikoetaraere hedatzen ari dira.

Bien helburua euskal irakas-kuntzaren kalitatea garatzekobideak jartzea da eta horretarabideratuko dute elkarlana.

Sortzen eta Ikasbatuazelkarlanean

Egoitza berrian 731 ikasleen-tzako lekua izanen da eta 0urtetik hasita eskainiko ditubere zerbitzuak. Horrekin, 0urtetik hasten den ikastolabakarra izango da Nafarroan.1998-99 ikasturteko Gabone-tako oporraldiaren ondorenmartxan jartzeko moduan izan-go direla uste da.

Frantses Jatsuko ikastolaren eraikin berria


Eredu euskaldunaren, D ereduaren, alde

D eredua, euskalduntzeko berma bakarra

Aurrematrikulaziogaraia aprobetxatuzEHEk A ereduaren

aurkako kanpaina jarri dumartxan. "Geroa orainerein" lelopean eskolaraezezik, gizarte osorazabaldu nahi dueuskalduntzearen aldekodeia.

Horretarako hiru ildo jorratzekoasmoa agertu dute EHEko kideek.Lehenengo Euskal Herri osoan euskaraofiziala izan dadin egingo dute lan.Gogoan izan behar da Iparraldean eus-karak ez duela ofizialtasunik, etaNafarroako zonalde ez euskaldunetanere ez.

Bigarren lana Euskal Herri osoanirakaskuntza euskalduna denontzatlortzea da. EHEn iritziz, "berreuskal-duntzea gure herriaren eskubidea iza-nik, eskola lehen mailako tresna dahorretan, eta beraz, eskolaren helburuapertsona guztien euskalduntzea izanbehar du. Euskaraz ikasteko eskubideaEuskal Herri osoan errekonozitua izanbehar du". Baina, errealitatean dauka-gun egoera ez da horraino iristen.Jagoba Zulueta EHEko kideak dioenbezala, "ereduen sistemak ez du balioikasle guztien euskalduntasuna ber-matzeko. Hezkuntza ez unibertsitario-an EAEn ikasleen %54 A ereduandago. 5.000 irakasle erdaldun bainogehiago daude. Nafarroan gaurko

legediaren arabera erdiak ez du zertanikasi beharrik".

Unibertsitate mailan egoera okerra-goa da. Euskal adarren eskaintza osourria da eta ondorioz EAEn euskarazikasi duten %25ak eta Nafarroako%10ak erdaraz burutu behar dituikasketa unibertsitarioak. Irakasleen%20a soilik da euskalduna.

Irakasle eskoletan ere euskarazkoplangintza seriorik ez da egin etaondorioz ikasle gehienek erdaraz buru-tzen dituzte ikasketak. Horrela, behe-ko mailetan D eredua goruntz doanheinean, irakasle erdaldunak ateratzendira unibertsitatetik.

Egoera hau ikusirik, EHEk dio eus-kalduntzen duen hezkuntza bultzatubehar dela eta euskalduntzen ez duenadesagertarazi. "Urteotako esperientziaikusirik, argi gelditu da A ereduak ezduela ikasleria euskalduntzen, etaberaz, ez duela legeak dioena betetzen.Horregatik luzatu dugu eredu horre-tan ez matrikulatzeko deia".

Dei hori gurasoei baldin badagokieere, EHEk gizarte osora zabaldu nahidu kezka. Horregatik, lan esparruaeuskara hedabideetara zabaltzea izanenda. "Ez eskoletara soilik, komunikazioesparru propio eta zabala behar du eus-karak, eta zabalpen hori aurrera era-maten saiatuko gara" dio Jagobak.Komunikazio gizartean bizi garenezEuskal Herriaren berreuskalduntzeaezinezkoa da komunikabideen euskal-duntzerik gabe.

Ez da guztien begikoEHEek daraman kanpaina hau, ordea,

ez da guztien begiko. A ereduaren aur-kako kartelak direla eta, PPk berehalaerreakzionatu du eta Inaxio Oliveri Hez-kuntza sailburuaren azaltzea eskatu duGasteizko Kamaran. Oliverik berak erebere iritzia eman du, esanez "kanpainakaltegarria dela euskararentzat". Eraberean, A eredua B eta D bezain legaladela dio, baina Jagoba Zuluetak legeakdioena ez duela betetzen gogorarazidigu, alegia, A ereduan ikasten dutenikasleak ez direla euskalduntzen.

EKB ere D eredua bultzatuz"Etorkizuna euskaraz dator. Matrikula

ezazu euskaraz, D ereduan" lelopeanekin dio EKBk euskarazko irakaskun-tzaren aldeko 10. kanpainari. EAEnbukatu bada ere, Nafarroan apirilarenhasieran burutuko da. Kanpainarenxedea lehenbiziko aldiz matrikulatukodiren haurren gurasoak kontzientziatzeada D eredua hauta dezaten.

EKBko kideek adierazi duten bezala,hainbat ikerketa eta adituren iritziz,haurren euskalduntzea bermatu etagerora haurrak bi hizkuntzetan parekogaitasuna lortzea ziurtatzen duen baka-rra D eredua da. Egia esan, D eredukomatrikulazio kopurua goruntz doa.1995-96 ikasturtean EAEko haurren%50 D ereduan matrikulatu zen eta1997-98 ikasturtean %55era igo zenkopurua. Dena dela, oraindik ere gehia-go bultzatu behar da eta horregatik ekindio EKBk aurten ere kanpainari.

Ekarpena


Nazioartea

Atlantiar kresalaren bilaPortugalera

Iberiar Penintsularenmendebaldean, AtlantiarOzeanoari patxadaz

begira aurkitzen daPortugal. Duero, Tajo etaGuadiana ibaiekzeharkatzen duten lurraldehonek 10.388.000 biztanleditu. Bere 92.389 km2-tanzehar barreiaturik bizi dira,batzuk hirietan etagehiengoa landan.Hizkuntz ofiziala portugesada, eta Hezkuntza Sistemaere horretan oinarritzen da.

Hezkuntzako Lege Orokorra da Hez-kuntza Sistema arautzen duen legea.Haur Hezkuntza, Oinarrizko Hezkun-tza eta Hezkuntza ez-formala erregula-tzen ditu. Lurralde guztian Sistemabera dago indarrean, bai penintsulaneta baita eskualde autonomoetan ere.Modu malgu eta anitzean antolaturikdago eta erraztasun handiak eskaintzendira. Horrela, ikasketa eskubidea etaaukera berdintasuna bermatzen dute.

Estatua da irakaskuntzaren demo-kratizazioaren arduraduna, baina ezinditu ez hezkuntza eta ez kultura nora-bide filosofiko, estetiko, politiko edoerlijioso baten arabera zuzendu. Esta-tuko irakaskuntza akonfesionala iza-nik, ikastetxe pribatu eta kooperatibo-

ak sortzeko eskubidea ere bermatzendu.

Haur Hezkuntza ez da derrigorrez-koa Portugalen. Baina gobernuarenhelburua haurren %90 matrikulatzeada mende bukaerarako. Derrigorrezkohezkuntza 6 urterekin hasten da etadohainekoa da. Guztira bederatzi urteirauten du eta hiru ziklotan banaturikdago. Lehenengoak lau urte irauten du,prestakuntza orokorra irakasten da, ira-kasle batekin eta lehen zikloko eskole-tan.

Bigarren zikloa urte bikoa da etaikasgaien diziplinarteko arloak lantzenhasten da. Normalean arlo bakoitzekoirakasle bat egoten da. Bigarren ziklohau ikastetxe desberdinetan ikas daite-ke: “C” eskoletan, “C+S” eskoletan etaOinarrizko Eskola Orokor esperimen-taletan.

Hirugarren zikloa 12 urterekin hasieta 14 urterekin bukatzen da; beraz,hiru urteko iraupena du. Maila honeta-ko irakaskuntza oinarrizko ikasketaplanean finkatua dago. Arlo teknologi-koko gai desberdinak barneratzen ditu.Gai bakoitzeko edo gai multzo bakoi-tzeko irakasle bat egon ohi da. Hiruga-rren zikloko eskoletan, “C+S” eskolaorokorretan, bigarren mailako zentroe-tan eta Oinarrizko Eskola Orokor espe-rimentaletan irakasten da.

14 urterekin bukatzen dituzte ikasle

portugesek derrigorrezko ikasketak.Ondoren, ikasten jarraitu edo ez, auke-rakoa da. Jarraitzekotan, hiru urtekozikloa hasten dute. Ziklo honetan biaukera daude. Alde batetik, ikasketaunibertsitarioak egiteko kurtso oroko-rrak daude. Eta bestetik, LanbideHeziketara bideratutako kurtso tekno-logikoak daude. Kurtso batetik besterapasatzeko aukera ere bermatua dago.

Maila honetan ikasleek irakasle ugaridituzte, bakoitza arlo bateko arduradu-na delarik. Ikasketa hauek egiteko,bigarren mailako eskoletara joaten diraportugesak.

Goi mailako ikasketak egiteko orduanere bi aukera daude: unibertsitateak etainstituzio politeknikoak. Bai bateaneta bai bestean, sektore pribatua indar-tsuagoa da beheragoko mailekin kopa-ratuta. Ikasleen %45a instituzio priba-tutan matrikulatzen da goi mailan, etalehen eta bigarren hezkuntzan, berriz,%6a da pribatura joaten dena.

Esperientzia kuriosoaOrain arte ikusitako eredua Portuga-

len zabalduena dagoena da. Baina tar-teka beste eskola mota batzuk ere topadaitezke. Adibidez, “St. Amaro” HaurEskola. Eskola hau nekazal gune bate-an kokaturik dago eta bertara iristekobidea ez da oso erraza. Herrixka hone-tan dagoen eskola irakasle gizonezko


- 18 -

- 17 -

- 16 -

- 15 -

- 14 -

- 13 -

- 12 -

- 11 -

- 10 -

- 9 -

- 8 -

- 7 -

- 6 -

- 5 -

- 4 -

- 3 -

ADINA

GOI M

AILA

KOBIG

ARREN

HEZ

KUNTZ

AOIN

ARRIZ

KO H

EZKU

NTZ

A

Portugaleko Hezkuntza Sistema

1. Z

IKLO

A2.

ZIK

LOA

UNIBER-

TSITATE

IKASKETAK

HAU

RHEZ

KUNTZ

A

GOIMAILAKOBIGARRENHEZKUNTZ

A

baten ardurapean dago eta emakumebaten laguntzarekin egiten du lan.Goizeko 9.00etan irekitzen dituzteeskolako ateak eta arratsaldeko 4.00akarte ez dituzte ixten. 3 eta 6 urte bitar-teko 14 haur joaten dira bertara. Hau-rrek euren eskola-egunkaria argitaratueta herrian banatzen dute, gazta egitendute eta beste nekazal proiektuetan ere

parte hartzen dute. Era berean, denda,baserri eta herriko lantegiak bisitatzerajoaten dira. Gurasoek euren seme-ala-bekin parte hartu eta lan egiten duteuzta jasotzeko garaian, herriko festetaneta abar.

Helburua eskola herrian integratzeada eta antolaketa osoa horren araberaegiten da. Gurasoek partaide dira eta

informazioa eman zein jaso egitendute. Erabakiak ere denen artean har-tzen dira, guraso, langile eta ahal badaikasleen artean. Eskolaren zerbitzuekherriko eta auzoko komunitatearekinharreman formala eta informala lortubehar dute. Gurasoak eta komunitatea,guztiak daude eskolan inplikatuta.

3. Z

IKLO

A

OROKORRAETA

TEKNOLO-GIKOA

IKASKETA

POLITEK-

NIKOAK


ergatik hasieskulturare-kin? galdetudezake nor-baitek. Ez alda lehenagomargogintzaedo marraz-

kigintza? Ez al da errazagoa? Gukez dugu uste bata bestea bainoerrazago denik, ezta lehentasunadaukanik ere. Egia da margo-gintza ezagunagoa zaigula.Edonork eduki dezake koadrorenbat etxean zintzilik, baina osogutxik dauzkagu eskulturak to-kia falta delako edo ohitura gutxidagoelako, berdin da.

Baina denok bizi gara eskulturenartean, eta gero eta zerikusi gehiagodute gure ingurunean ematen direnfenomeno estetikoek tridimentsional-

tasunarekin: berdin da arkitekturanzein ibilgailuen edo etxeko trastearruntetan. “Diseinuaren” beharra etakezka gero eta nabarmenagoa dugunonahi. Eta hala ere, hiru dimentsiokoformalizapenaren “misterioaren” arras-torik ez dugu. Erabat ezezagunak zaiz-kigu hiru dimentsiotan aritzeko behardiren trebetasunak eta prozedurak.Arteari dagokionez, beti bi neurritanmugitzen da gure irudimena, pareta-ren kontra edo paretetik zintzilik.

Bestalde, lehenago behintzat, Eus-kal Herria eskultoreen lurraldea zelaesaten zen. Ba omen genuen, batzuenustetan, halako jatorrizko sena bereziaeskulturarako. Baina orokorrean, etaeskolan zer esanik ez, eskulturariburuzko berri gutxi izan dugu. Bate-tik ezezaguna delako, eta bestetik aur-kitu berria den espazioarekiko adime-

naren garapenerako egokia baino ezin-bestekoa delako, aukeratu dugu, bada,eskulturari buruzko batasun didaktikobatekin jarraitzea proposamen prakti-koen sail hau.

Batasun didaktiko honek hiru dimen-tsioko artelanen ezagupena areagotzeadu helbururik nagusiena. Beste edo-zein arte arloetan gertatzen den bezala,eskultura bere ahalmen sinbolizatzai-learengatik erabilia izan da kulturaaskotan; sarritan artistek sentimen-duen agerbide bezala eta apaingarriedo ikerketa estetikorako ere bai. Uneberean, eskoletan ohikoak ez direnzenbait prozedura erraz eta oso eman-korrak bultzatu nahiko genituzke gureikastetxeko geletan. Honekin, haurra-ren adimena eta ezagupenerako ahal-menak zein estrategiak izugarrizkoeztenkada jasoko dute, errealitateari,

p r a k t i k a t z e n

Imanol Agirre ArriagaNafarroako Unibertsitate Publikoko Irakaslea

Psikologia eta Pedagogia Departamentua

Zer da eskultura? (I)Batasun didaktikoa

Z


eta bereziki, artearen atal honi,zabalagoa eta sakonagoa den bestebegirada eta jarrerarekin aurre eginahal izateko.

Hau guztia gutxi balitz, batasunhonetan ikasleak garai eta eremuezberdinetako eskulturek erabilita-ko baliabide sinbolikoen aniztasu-na ezagutu ahal izango du. Horrezgain, materialen egokitasuna, erai-kuntzaren arazoak, zailtasun tekni-koak eta giza erabilpenetaz haus-narketa bat egitera bideratuko zaio.

Oso garrantzizkotzat jotzen duguikasleak batasun honen bidez lortuta-ko esperientzia baliagarria izatea bereingurunean dituen fenomeno artisti-koak aintzakotzat hartu eta hobetoulertu ahal izateko. Baina hau ez danahikoa izango ikasleak bereganatuta-ko “sentsibilitate” eta jakinduria beraksortutako artelanetan aplikatzen ezbaditu. Horregatik batasun honekalde ikertzaile edo pertzeptiboei zeinalde ekoizleei arreta bera jarriko die.

Badakigu, noski, eskultura egiteakdituen zailtasun teknikoak -batzuetan,

behintzat- gaindiezinak direla hau-rrentzat eta ikastetxe gehienek dituz-ten baliabieak ez direla oso ondo ego-kitzen era honetako ekimen batetara.Horregatik baldintza hauek kontuanizango ditugu gure proposamenak egi-terakoan. Hala ere, hemen azaldutakoariketaren bat zeuen ahalbideekin batez datorrela ikusiko bazenute, ariketa

horrek dituen xedeak betetzen dituenbesteren bat aurkituko duzue arazorikgabe. Garrantzizkoena ez da, beraz,pausoz-pauso hemen proposatutakoajarraitzea, baizik eta markatutako esti-loa eta norabideari jarraikiz, bakoitzakbere bailabideak ahal dituen neurrianerabiltzea. Hau dela eta, aurreko HIKHASI zenbakietan proposatutako iko-notekaren bidezkotasuna oraintxe fro-gatzeko aukera izango duzue. Orain-dik antolamendu hura hasi gabe baldinbaduzue, hau izan daiteke hori mar-txan jartzeko aukera paregabea.

prak

tika

tzen

Batasun didaktiko honek diszipli-nan oinarritutako Arte Hezkuntzaren(DBAE-DOAH) ereduari jarraitukodio, gutxi gora-behera. Ez horrenbesteeredu honekin erabat ados gaudelako,baizik eta honek antolamenduarenagerpena errazten digulako. Horrega-tik eredu honen zaleak zaretenok, kasubatzutan heterodoxiaren kutsua hartu-

ko diozue proposamenari eta jarrai-tzaileak ez zaretenok estuegi etalotuegi ikus dezakezue gure azal-pena.

Eta azkeneko oharra edo aurre-zehaztapena: ariketak prestatzera-koan ez dugu pentsatu adin zehatzbateko haurrengan. Gehienbat,Arte Hezkuntza deritzogun atalhau batere sailkatua ez delako, etahaurren maila esperientziari dago-kiolako adinari baino. Horregatikoso ulermen zabala eduki dezake-ten proposamenak egiten saiatugara, aniztasunaren eta desbidera-tzearen aukera gehiegi zehaztu etaitxi gabe. Beste hitzetan esanda,aldaketa edo egokipen txiki bateginez, edozein proposamen LehenHezkuntzako seigarren edo lehenmailarako aproposa bilaka daiteke.Zuen esku gelditzen da, hortaz,hemen emandako iradokizunei etaereduei jarraituz egokitzearen lanaegitea. Ez dugu inor kanpoan utzinahi artearen inguruko abenturaikertzaile atsegin honetan. Horre-gatik, hemen aurkeztutako mate-riala guztiontzat ideia berrien sus-pergarri eta eguneroko praktikarakolagungarri izango zaizuelako espe-rantzan aritu gara. Hala bedi!

HelburuakOharmen-interpretazioaren arloa

-Kontestu historikoen arabera,eskultura lanek dituzten aldakuntzakezagutzea.

-Lurralde eta kultura ezberdinetakoeskulturen adierazpen sinbolikoazhausnarketa eta ikerketak egitea.

-Eskulturaren erabilpen sinbolikoakgaur egungo kulturan duen eraginaaintzakotzat hartzea.

-Deskribatzeko eta aztertzeko espe-rientziak sortu norberaren ahalmenkritikoa areagotzeko.

-Ezaugarri sinbolikoak ezagutu etainterpretatzeko gaitasuna garatzea.


-Norberaren lehentasun estetikoakjustifikatzen jakitea.

-Eskultura mota ezberdinen arteta-sunarekiko erantzumenaren gaitasunalantzea.

-Artelanek emozioak, ideiak edotadesioak azal ditzaketela ulertarazteahaurrei.

-Eskulturek bete ditzaketen funtzioezberdinen ezagupena eta hauek bereiz-teko gaitasuna norbereganatzea.

-Arte hiztegia ugaltzea eta zenbaitkontzepturen esanahiaz jabetzea.

Ekoizpenaren arloa-Hiru neurritako eskulturak zein

objetu eskultorikoak sortzea.-Ideia batetik abiatuz, eskultura bat

sortzeko prozesua aurrera eramatenjakitea.

-Material ezberdinen bidez prozedu-ra ezberdinak garatzea.

-Ideia edo proiektu bakoitzerakoegokiena den materiala eta prozedurazhausnartzea.

EdukiakBatasun didaktiko honen bidez plas-

tika arloko edozein helburu eta edukilan daitekela esan daiteke; itxurazmargogintzari soilik dagozkion kolo-rearen ingurukoak barne. Baina, beste

batasunetan lantzeko propioagoakdiren edukietan denbora gehiegi ezgaltzearren, edukiei eskainiko diogunatal honetan, bereziki, eskulturarenikuspegi tradizionalari dagozkionakazpimarratuko ditugu.

Blokeetan banaturik azalduko ditu-gu, banan-bana denak aipatzea luzee-gia izango litzatekelako eta, gainera,azken hautaketa beti zuen desio etabeharretan gelditu egin behar delako.Hortaz, hona hemen guk proposatuta-koak:

-Hizkuntza plastikoa deitzenzaion blokeari dagokionez, oso ego-kiak dira batasun honetan lantzekohonako hauek: forma, azala edo xafla,lerroa, argia-itzala, espazioa (barne-kanpo, erdia-ingurunea, hutsa betea),ehundura (latza, leuna eta abar), ten-tsioa, erritmoa, proportzioa eta abar.

-Sentsibilitate estetikoari dago-kionez, eskulturari buruz aritzerakoanaukera paregabea izango duzue senti-menduak lantzeko (tristura, ironia,bakea, egonezina eta abar). Pertzepzioedo oharmena ere landu daiteke for-men kualitate estetikoaz jabetzeko(edertasuna, oreka, handitasuna).Azkenean, guk hautatutako eskultu-rek artelanen balio eta erabilpen sozia-lei buruz aritzeko parada bikaina

eskainiko dizuete (apaingarritasuna,sinbolizazioa, erabilgarritasuna, adie-razgarritasuna eta abar).

-Prozeduren arloari begiratuz,lehenago esan bezala, ia plastikaridagozkion guztian landu daitezke.Hala ere beste disziplinetan ohikoakez diren horiek azpimarratuko geni-tuzke guk: eraiki, modelatu, proiekta-tu, eskala erabili, manipulatu eta abar.Bestalde, batasun honetan landubeharko dituzue arruntagoak izanbeharko luketen beste prozedurak etajarrerak: ikertu, taldean lan egin, sail-katu, aurkezpenak txukundu eta abar.

-Bukatzeko, Lehen Hezkuntzan osoberria den arte eta kulturari buruz-ko edukien blokearen beharrak ere ara-zorik gabe asetu ahal izango dituzuebatasun honekin . Batasunaren azkenatalean duzuen eskulturen deskribape-nak eta iruzkinak begiratu besterik ezduzue egin behar, kasu guztietan tes-tuinguru kulturaleko aipamenak egi-ten direla konturatzeko. Hortik aurre-ra, hemen emandako berrien osakuntzairakasle eta ikasleok sortutako taldeikertzaileei dagokizue, , ingurune kul-turalari buruzko azterketa eta sentsibi-lizazioa eramatea, nahi duzuen mutu-rreraino joanez.


prak

tika

tzen

HiztegiaHona hemen batasun honetan erabi-

li beharra izango duzuen hiztegitxorenbat. Gehienak oso ezagunak baldinbadira ere, entziklopediak eta hizte-giak airean jarri beharko dituzuehauen esanahiak bilatuz eta, bidebatez, hemen agertzen ez direnakzerrendari gehituz. Batzuetan hizte-gian agertzen den esanahia ez zaiguaxolako, eskulturaren mundura hitzhorrek duen aplikapena baizik. Horre-lakoetan hiztegiari begiratu ezezik,irudimena ere martxan jarri beharkoduzue.

EskulturaEstatuaErliebeaMonumentuaIrudikatuBolumenaEskultoreaModelatuArginaHarria landuMaketaEraikiZintzela

BurdinaFundizioaSinboloaBotereaIndarraEnergiaDinamismoaBabesaPrestijioa HanditasunaZoria

MaterialakMaterial anitz erabil daiteke aukera-

tutako proiektuen arabera. Hala ere,bereizi egin beharko ditugu ekoizpe-naren eta oharmen-interpretazioarenarloak hemen ere. Bigarren honetarakoderrigorrezkoak dira irudiak (liburue-takoak, diapositibak eta abar, ikonote-karen antolamenduaren kasuan esatengenuen bezala), proiektore bat, kar-toizko kuaderno eta portafolio bat...

Ekoizpenerako, berriz, ia edozeingauza erabil daiteke: papera, kartoia,poriespana, egurrak, zakarrak, plasti-kozko botilak zein poteak, eta, nola ez,ohiko buztina, igeltsua edo papermaché ere bai.

Guk hautatutako irudiak-Parella (1985). Andrés Nagel.

Gipuzkoako Foru Aldundiaren Bildu-ma. Arteleku.

-Omako Basoa (1983-1991). Agus-tin Ibarrola. Oma (Bizkaia)

-Irudi etzana (1939). Henry Moore.Detroit Institute of Art.

-Mandolina eta klarinetea. (1913). P.R. Picasso. Pariseko Picasso Museoan.

-Emakume baten burua (1917-1920). Naum Gabo. Museum ofModern Art (MOMA). New York.

-Kariatidea (zutabea). K.A. IV. men-dea. Delfos.

-David. Migel Angel Buonarroti.XVI. mendea. Florentzia.

-Hil harria. San Telmo Museoa.** Hemen azaldutako hauek beste

edozeinengatik alda daitezke. Gulurralde eta garai ezberdinetako lanakaurkezten saiatu gara, eta gehienbatesanahi eta erabilpen oso desberdinak(ez soilik dekoratiboak) dituzteneskulturak aurkezten. Hau eredu batizan daiteke. Bestalde, hiri batean bal-din bazaudete, aukera handia izangoduzue bertako museoan edo kalean

dauden eskulturak zuzenean ikusteko.Hau da, dudarik gabe, eskulturazjabetzeko modurik egokiena. Hirudimentsiotako artelanak zuzeneanikustea (ukitzea, inguratzea) bezalako-rik ez dago. Zoritxarrez denok aukerahori ez daukagulako proposatzen duguirudien erabilpena.

Batasunaren garapena 1. Aurre ebaluaketaGaiarekin hasi baino lehen haurrek

eskulturari buruz zer dakiten jakiteakomeni da.

Hau burutzeko bi ariketa proposa-tzen ditugu:

a) Haur bakoitzari eskultura batenirudia ekartzeko eskatuko zaio. Berdinda argazki bat, aldizkari batetik moz-tutako irudi bat edo liburu batetikfotokopiatutakoa. Kontua da zer etazergatik aukeratu duen haurrak eskul-tura hori ikustea eta eskultura hitzakberari zer esaten dion jakitea.

b) Irudiak gelaratzen dituzteneanelkarrizketa orokor bat egitea iradoki-tzen dizuegu. Honako galdera hauekizan daitezke elkarrizketaren bidera-tzaileak:

-Nor daki zer den eskultura bat?-Non egoten dira eskulturak?-Nolakoak izaten dira?-Nork egiten ditu eskulturak?-Ezagutzen al duzue eskulturaren

bat? Galdera hauei edo era honetako gal-

derei erantzuteko, haur bakoitzakberak ekarritako eskulturaren irudiaaurkeztuko die besteei, berari buruzduen informazioa azalduz eta zergatikaukeratu duen argituz.

Bukaeran bakoitzak ekarritako iru-diarekin batera, saio honetan zeharazpimarragarriak diren definizioenedota bitxikerien berri jasoko duteportafolioan eta koadernoan gordez.

2. Sarrera eta gaiaren oinarrienezarpena

Lehenengoz irakasleok, laburbilduz,aurreko saioko galderei adituek ema-ten dieten erantzuna aurkeztukoduzue.

Horretarako arestian aipatutakohiru eskulturen irudiez (diapositibazedo bideoaz) balia zaitezkete. Eskultu-raren inguruko kontzeptuak plazara-tzeaz gain, zehatz-mehatz azalduko


duzue bakoitzaren esanahia, hiru lanakerkatuz. Horrela, haurra hiru eskultu-ren artean dauden ezberdintasunezjabetuko da eta denbora eta lurraldeenarabera eskulturen itxurak eta esa-nahiak nola aldatzen diren baloratuahal izango du.

3. ElkarrizketaAurkezpen hori egin ondoren, irudi

hauei eta gainontzeko guztiei buruzelkarrizketa bultzatuko duzue, ere-mu hauek jorratuz:

Historia-Egilearen berri laburki emango

duzue (ikasle mailari egokituz), noizeta non lan egin zuen (egiten duen)azpimarratuz.

-Garai hartako bizitzari buruzkoezaugarri nagusiak aurkeztuko ditugu(beste irudiak, olerkiak edo pasarteliterarioak, musika eta abar erabil dai-tezke ).

Arte kritika-Hiztegiarekin aritzea. Irakasleak

azaldutako zenbait terminu jorratu etaesanahiaz jabetu.

-Formen arteko harremanak aztertu.-Materialen ezaugarriez mintzatu.-Gaiaren deskribapena egin.-Materialek zein formek gaiaren erre-

presentazioan duten eragina aztertu.Irudipen estetikoa-Eskulturak sortzen duen sentsazio-

az mintzatu.-Eskulturari kokapen bat eta izen-

buru bat bilatu.-Emandako kualitate edo beste

objektuen zerrenda batekin parekatu,zergatia azalduz.

-Eskultura bakoitzaren erabilpenabereizi.

Hauek guztiak lantzeko galdetegibaten proposamena egingo dizuegu.Baina esan beharra dago hau eredu batbesterik ez dela izan behar. Irakasleokaldez aurretik (beste irakasleekin badahobeto) irudiak ikusi eta arestian aipa-tutako ariketak egin ondoren, jasotakoinpresioetatik abiatzea da garrantziz-koena. Horrela, norberaren esperien-tzietatik abiaturik, errazagoa izangozaizue haurrek markatutako bidearijarraitzea. Hemengo galdetegianlaguntza aurkituko duzue, hala ere,isiluneetan elkarrizketa berpiztekoedo haurrak interes berrietara ernetze-ko. Hona hemen, bada, gai hauek lan-

tzeko egin daitezkeen galderen edoproposamenen adibide batzuk:

-Gaia identifikatu (zer da?).-Erabilitako materialak hutsak ala

beteak dira? Non aurkitzen dira?-Nolakoa izango da ikusten ez den

aldea?-Zein da zure ustez eskulturaren

zatirik garrantzizkoena? Zergatik?-Kolorerik ba al du? Zergatik?-Koloreztatuko al zenuke? Zein

kolorez?-Zerez egina dago?-Egiteko zaila ala erraza dela irudi-

tzen zaizue?-Non koka daiteke? Barnean, kan-

poan?-Nolakoak dira bere formak? Zuze-

nak? Bihurguneak? Hautsiak?-Zerbait gehitzekotan, zer gehituko

zeniokete?-Eta zer kendu?-Errealitatea azaltzen al du?-Ederra al da?-Zerbait gogorarazten al dizu?-Etxean ipiniko al zenuke? Non?-Norbaitek oparituko balizu, zer

egingo zenuke?-Erabili hiru adjetibo irudi bakoi-

tzaren itxura deskribatzeko.Oso garrantzizkoa da, ahal den neu-

rrian, elkarrizketa ikasleen bizitzakoesperientziekin lotzea; beraiek eskul-tura munduarekin (edo artearekin)duten harremanarekin uztartzea, ale-gia.

Esan beharrik ez dago, derrigorrezgaldera guztiak ez direla egin beharsaio bakoitzean. Haurren adinaren ara-bera, irakasleak jakingo du zenbatiraun dezaken elkarrizketa saio honek.Bestela ere, galdetegi honetan ager-tzen diren zenbait aspektu lan daitez-ke beste ariketen bidez.

Horrez gain, gure aholkua elkarriz-keta saio bakarrean, jarraian, ez egiteada. Hobe dugu elkarrizketaren aspek-tu batzuk planteatu eta beste eratakoariketetara pasa, hurrengo saiorakoberriz elkarrizketarako denbora utziz.Bestela ere, gero aipatuko ditugunproiektuak aurrera doazen heinean,behin eta berriro jo beharko dugueskultura hauen -eta lana egin halaagertzen diren beste batzuren- irudiakerrepasatzera eta iruzkinak egitera.

Elkarrizketak, hortaz, baliabidedidaktiko bat gehiago besterik ez duizan behar batasun honetan. Irakaslea-ren aurkezpena eta elkarrizketarekinbatera beste eginkizun asko burutudaitezke eskulturarekiko sentiberata-suna eta oharmen kritikoa jorratzeko.Hurrengo puntuetan aipatzen ditugu-nak, adibidez.

4. Ikerketa bat inguru historikoeta kulturaletaz jabetzeko

Adinaren arabera, ikerketa txikibatzuk egitea eska diezaiokegu haurra-ri; artistaren bizitza, bere garaikideenohiturak zein ezaugarri sozio-kultura-


lak edota artelan zehatz batengora-beherak izan daitezke iker-keta horren gaiak.

Horretarako bide bat bainogehiago dago. Oso lan testualaizan daiteke, eta orduan, haurrakliburuetatik obraren inguruariburuz jasotzen dituen datuek etailustrazioek osatuko dute ikerke-taren zutabea. Baina hain akade-mikoa ez den modu batean ereplantea daiteke. Adibidez, muraledo “collage” bat eginez. Adinakzeresan handia dauka aukerahonetan, noski, baina ez dieguderrigorrez lehenengoa handieneieta bigarrena txikienei ezarribehar. Ikonoteka martxan baldinbaduzue, ez da zaila izango erahonetako ikerketa txiki bat buru-tzea haurrekin. Adibidez, eskultorebaten garaikideak diren beste artistenartelanak bilatuz eta lortutako informa-zio guztiarekin arestian aipatu bezalakolan plastiko bat proposatuz.

Ideien faltan bazaudete eta gaia bes-te disziplina batekin lotu nahi badu-zue, hona hemen aukera pare bat:

1- Guk proposatutako bi irudieijarraikiz, jorra daiteke, adibidez,Picasso eta bere bizitza gaia. Malaga,Bartzelona, Paris eta Gernika ormairu-di baten abiapuntu emankor bat izandaitezke eta honi buruzko informazioaedozein entziklopediatan eta, noski,arte liburu espezializatuetan aurki dai-teke.

2- Askoz gertuagotik jotzen digubeste gai honek, Hilerriak eta aintzina-ko baserritarren ohiturak. Hizkuntza,natur eta sozial arloetara artearen

eskutik sartzeko aukera bikaina eman-go digu. Collage baterako oso gaiaproposa bilaka daiteke irudiak edotabertsoak aurkitzen baditugu.

Jarritako adibide guztietan, hala ere,kontuan izan beharko dugu, ArteHezkuntzari dagozkion edukiak ongizehaztu ete bete behar direla.

5. Sinestesiaren ariketa bat sen-tiberatasun estetikoa lantzeko

Irakasleak proposatutako olerki edomusika sorta batetik abiatuz, ikasleakhoriek eskulturekin erlazionatzen saiadaitezke. Gaiak ez du izan behar derri-gorrez harremanak bilatzeko eredubakarra. Ez da hau bilatzen ari garena.Era honetako ariketaren helburua sen-tipenak berpiztea da eta horregatikelkarketetarako erabiltzen dugun ohi-ko lagina alboratu eta sentimentuaribidea irekitzea komeni da. Oso modu

ezberdinean esperimentatzenda Hil Harriaren eskultura, adi-bidez, J.S. Bach-en musika adi-tuz edo Xuberoako txirula batenmusika adituz. Nahiz eta hasie-ran haurrak oso ondo ez ulertuzer eskatzen ari garen ere, den-borarekin eta guk jarritako adi-bideekin ohitu egingo da erahonetako esperientzietara etaoso emankorrak bilakatuko dirabere sentiberatasun estetikoa-ren garapenerako.

6. Pentsamendu eta iri-tzien murala

Arteari buruzko hausnarketaeta oharmeneko atal hau jorra-tzeko, oso egokitzat jotzendugu “adierazpen askearenespazioa” izendatzen dugunbazterraren antolamendua.Gelako txoko batetan jarritakopaper txuri handi bat edo kor-txozko mural bat izan daitekeadierazpen espazioa. Han, bata-sun didaktikoa lantzen ari denepealdi horretako edozeinmomentutan, haurrek zein ira-kasleak gaiarekin lotuta dator-kion edozein burutapen idatzedo atxiki dezakete. Adierazpe-nak librea izan behar du eta ezdiogu haurrari mugarik jarriko.

Berdin da nork jartzen duen eta zerjartzen duen, baina tabernetako komu-netan gertatzen den bezala, jarritakoa-rekin norbait ados egongo ez balitz,bere desadostasuna azal dezake. Sarri-tan, “adierazpen askearen” muraleansortutako eztabaidak oso emankorraksuerta daitezke elkarrizketarako

prak

tika

tzen

HIRU LIBURU GOMENDAGARRI

2. Suzko Zapatak eta Haizeko Sandaliak.8. Katixa eta kroko.14. Tilin-talan.19. Etxeorratzeta.33. Pippi kaltzaluze.34. Esaera zaharrak eta txiste berriak.45. Tomas txorimalo.47. Hitzak jostailu.49. Txerrama errudun.52. Igarkizunak.64. Bazen behin, behin bazen.69. Miru eta Mara.71. Zipriztin.72. Pippi itsasorako asmotan.81. Pippi hegoaldeko itsasoetan.83. Atea kox-kox.

1. Tigretxo orroelaria eta gangsterrak.4. Emilio eta detektibeak.5. Lientzo txuria.6. Nabukodonosor.9. Gaizki ateratako argazkia.10. Ametsen kontrabandista.11. Errusika.12. Lotte eta Luisa hau bizki parea!13. Antzerkilandia.17. Ezin da ipuinik asmatu ala?21. Estitxuk pirata izan nahi du.22. Ipuin naturalak.23. Maripertxenta.26. Ixu, hortzik gabeko marrazoa.29. Nikolasaren abenturak eta kalenturak.30. Ramuntxo detektibea.40. Jolas egiteko ipuinak.41. Azeri beltza.42. Gezi urdina.46. Sorgin txikia.48. Urtegi misteriotsua.50. Metak eta kometak.51. Eskubeltz taldearen abenturak.58. Amona sagar gainean.59. Kitano.61. Lazkao txiki.62. Maddi oporretan.65. Bidaia ahaztezina.66. Arkatz fantastikoa.68. Telefonozko ipuinak.70. Malkos.74. Nire familia eta aingerua.79. Gilbortzio eta Argaltzio.80. Katixa, Kroko eta Kokoroko.84. Arranopola!

3. Pol eta Puy.7 NIkobobino.15. Franze.16. Hegoamerikako ipuinak.18. Gulliver Liliputen.20. Nikolas txikiren oporrak.24. Zentzu bakarreko kalearen ipuina.25. Astakiloak jo eta jo.27. Lore erradioaktiboak.28. Nikolas txiki eta bere lagunak.31. Nikolas txikiren errekreoak.32. Gautxoriak.35. Nikolas txiki.36. Pernando amezketarra.37. Burbuila mila kiloko arraina.38. Ate atzeko sekretuak.39. Benek anna maite du.43. Erinias taberna.44. Aitaren bila.53. Sasi arteko ezkutalekua.54. Izar bat naiz.55. Abereen etxaldea.56. Maiatzean 15 urte.57. Kanpai hotsen misterioa.60. Agure jakagorria.63. Mezua.67. Hauts madarikatua.73. Apaiz zaharraren gitarra.75. Din, dan, don... kanpai-lapurrak non?76. Bi istorio.77. Jette.78. Pirata jokoa.82. Nikolas txikiren komeriak.

12 URTETIK AURRERA 10 URTETIK AURRERA 8 URTETIK AURRERA

Erromes baten koadernoan aurkitutako ipuineta poemak.

Zazpi urteko neskatilabaten, liburu batetik ihesegindako krokodilo bateneta ikastolan jaiotako oilobaten komeriak.

Bederatzi ipuin irudimentsu eta irrigarri. Eduardok animalia bihurtzen ditu bereinguruakoak.Patxik txakurrarekin hitz egiten du.Fabriziok liburuak jaten ditu.Eta abar...

SAILA

hik hasi 26 alea.pdfkiola. Gure lana egitura kooperatiboa sendotzea eta gizartean isladatzea da; zer...

Documents

Transcript of hik hasi 26 alea.pdfkiola. Gure lana egitura kooperatiboa sendotzea eta gizartean isladatzea da; zer...