FERNANDO HERNANDEZEKIN HITZEGITEN

Bartzelonako Unibertsitateko irakaslea.INDAGAT-eko TALDEKIDEA

http://xiram.doe.d5.ub.es/indagat/

Eskola, teknologia eta berrikuntza. Ze arazo daude eta ze

ordenatan? Ze aldaketa ekar edo sor dezake teknologia txertatzeak?

Uste dut galdetzen didazula zerk bihurtzen duen benetan berritzaile

teknologiarekin ikasteko esperientzia.

Gizaki gehienoi gertaera konplexuen irudi azalekoenak geratzen

zaizkigu. Hala, konputagailua eta hari lotutako teknologiak, Internet batik

bat, ukitzen dutena aldatzen duten eta sortu dituenarentzat ere zaila dena

egin dezaketen “mekanismo miragarri” bezala konfiguratu dira. Esate

baterako, irakaskuntza hobetzea, ikasleak motibatzea, edo lankidetza sareak

sortzea. Hortik dator teknologia horiek hezitzaile askori sortutako lilura,

uste izan dutelako horietan dagoela egungo eskola aldatuko duen filosofoen

harria. Baina, badirudi informazio eta komunikazio teknologiak txertatuz

irakaskuntza testuinguruak eraldatzeko zailtasun nagusia dela egungo

eskolako irakaskuntza nagusiki “irakaslean oinarritua” egotea.

Egoera horrek eskola eskaera desberdinei, eta batzutan

kontraesankorrei, erantzun behar izatera darama. Batetik, nazioarteko

erakunde zenbaitek (UNESCO, OCDE; Europako Batzordea…) ohartarazi

dute garrantzitsua dela ikaslea Ezagutzaren Gizarterako heztea. Ikasleek

modu kritikoan eta autonomoan pentsa dezaten, arazoei aurre egiten jakin

dezaten, erraz komunikatzen, elkar onartzen eta errespetatzen, elkarrekin

lan egiten eta IKTak intentsiboko eta estentsiboki erabiltzen ikas dezaten.

Mota horretako jendea prestatzera bideratutako heziketa, autonomia

eta irizpide profesional handiarekin. Baina baita ekipamendu onekiko

eskolak ere; eguneratutako curriculumak, malguak eta ikasleen beharretara

egokitzeko modukoak. Eta baita ikasleak benetan ikasi duenaren berri

eman dezaketen ebaluazio sistemak ere. Hala ere, lorpen mailan eta

estandarretan oinarritutako hezkuntza politika garatzen ari da, irakaskuntza

gaietan legeak zorrozten ari dira, horrek dakarren irakasleen

desprofesionalizatzearekin eta alineazioarekin. Oraindik ere ebaluazioaren

gunerik garrantzitsuena ikasleak froga estandarizatuetan lortutako lorpenek

eta irakaskuntza testuinguruetatik urrunduek osatzen dute. Azken batean,

Hargreavesek (2003) argudiatu bezala, ez da uzten eskolek ikasleak

Ezagutzaren Gizarterako hezten. Paradoxaz, gizarte esparru guztietan

sormena eta asmatzeko gaitasuna baloratzen diren garaian, eskolan

homogenotasuna sustatzen da.

Sormena azaleratzeko deserregularizazioa defendatzen denean,

eskola gero eta erregulatuagoa dago, eta bere bilakaera jorratzeko

gero eta leku gutxiagorekin.

IKTekin heziketa berritzeko eta hobetzeko gogoa duten hezitzaileek

administrazio eta antolamendu egituren preso sentitzen dira. Hezkuntza

komunitateek IKTetara sartzeak dakarren aldaketarako prestatuagoak

dirudite, indarrean dagoen araudiak eta aurrekontuko zuzkidurak uzten

diena baino. Hori horrela, beharrezkoa da ekimenak behetik gora sustatzea

edo onartzea, horien alde eta ez kontra egiten duten egituren bidez. Eta

testuinguru hori bideratzen da heziketa informaletik, Zarauzko Arte eta

Historia Museokoa bezalako ekimenekin. Ez daukate heziketa zentroek

daukaten presiorik eta zailtasunik, maniobrarako tarte handiagoa daukate

eta eskaintzen dutenaren kalitatea hobetzeko ardura banatua, jakitun

direlarik teknologia txertatzeak ikasketa prozesuak erakargarriago egiten

dituela eta, gainera, prozesu horien emaitzak indartzen dituela, sormen eta

lankidetzako alderdi berriak irekiz.

IKTek ba al dute izaera bereziki transformatzailerik?

Informazio eta komunikazio teknologia berriek izaera

transformatzailea dute eta hiru efektu mota sortzen ditu.

Lehenik eta behin, interesen egiturak aldatzen dituzte (pentsatzen

duguna). Ondorio garrantzitsuak ditu horrek lehentasunezkoa,

garrantzitsua, oinarrizkoa edo alperrekoa zer den erabakitzerakoan eta

botere harremanak konfiguratzeko garaian.

Bigarren, sinboloen izaera aldatzen dute (zerekin pentsatzen

dugun). Lehen gizakia konparazioz eragiketa sinpleak egiten hasi zenean,

korapiloa egiten edo zerbait gogoratzeko egurrean arrastoak egiten esate

baterako, memoria prozesuaren egitura psikologikoa aldatzen hasi zen,

gizakiaren nerbio-sistemako dimentsio biologikoetatik harago hedatuz.

Prozesu horrek idazketa eta zenbaki sistemak eta abar garatuz jarraitu zuen

eta zeinu deitzen diegun estimulu artifizialak edo norberak sortuak

txertatzea ekarri zuen (Vigostky, 1979). Informazio teknologia berriek

zeinuen errepertorio hori nabarmen hazteaz gain, horiek biltzeko,

kudeatzeko, eta horien informazioa jasotzeko sistemak ere ugaldu egin

dituzte.

Hirugarren, komunitatearen izaera aldatzen dute (pentsamendua

garatzen den esparrua). Une honetan, jende askorentzat esparru hori

ziberespazioa izan daiteke, mundu ezagunaren eta birtualaren osotasuna,

nahiz eta etxetik ez atera eta fisikoki inorekin ez erlazionatu.

Teknologiaren potentziala ikusita, ze arazo planteatzen du

IKTak hezkuntzan?

Pedagogiaren hobekuntza edo berrikuntzaren eta IKTen arteko

harremana aztertzen ditugunean arazoa bat dugu. Irakasleek eta

hezkuntzako adituek IKTak ikasketari buruzko beraien sineskerietara

egokitu ohi dituzte. Askoz ere gutxiagotan gertatzen da hezkuntzako

profesionalek bat-batean irakaskuntza ulertzeko eta praktikan jartzeko

modua aldatzea, tresna berri bat topatu dutela eta. Hezkuntzaren historiak

erakusten duen bezala, Administrazioak eta irakasleek nahiago izaten dute

bitartekoak eta teknikak beraien hezkuntza ulertzeko modura egokitzea eta

beste irakaskuntza moduak praktikan jartzea beraien usteak zalantzan

jartzea baino. Uste horiek askotan, inplizituak eta gogoeta gutxikoak izaten

dira. Horiexek dira oztoporik nagusienak eskolak eta irakasleek IKTei

hezkuntza etekina ateratzeko, McClintock-ek (2000) argudiatu bezala.

Teknologia multzo horren potentziala arakatzeko onartu eta jarraitu

behar dira XX. mendearen hasieratik honako heziketaren ikuspegiak.

Eskola Berriaren mugimenduak argi utzi du ikasleen papera, ezagutza,

ebaluazioa eta hezkuntza komunitatea birpentsatzea garrantzitsua dela.

Gero eta argiago dagoela dirudi egungo eskolaren egitura

pedagogikoa eta antolatzailea ez dela IKTak txertatzeko egokiena. Batik

bat, horien transformazio positiborako izatea nahi bada, produkzio,

ekonomia eta kultur munduan gertatu den bezala.

Ze baldintza bermatu beharko lirateke teknologiaren

potentziala baliatzeko eta ikasketa prozesuentzat agindutako

hobekuntza eta erreala lortzeko?

McLintockek, urte luzeetan aztertzen eta ikertzen aritu ondoren,

IKTak hezkuntzan erabiltzeko eta txertatzeko zazpi axioma proposatu

zituen.

McLintonek, funtsean, aldaketa bat proposatu zuen: irakaskuntza

oinarritzea ikaslean, ezagutzan, ebaluazioan eta komunitatean; eta ez orain

arte egin den bezala irakaslean. Ondorengo axioma hauetatik, itxuraz

lehena bakarrik betetzen da, merezi du aztertu ondoren gure ondorioak

ateratzea:

1. Funtsezkoa da gela guztiek abiadura handiko konexioa izatea

sare lokaletik (LAN) banda zabaleko sarera (WAN)

2. Eskolek bitarteko berriak txertatu behar dituzte ikasle guztientzat

curriculumari dagokion guztian.

3. Eskolan bitarteko berriak erabiltzea kudeaketaren ikuspegi

eraikitzailearen arabera irakasleen ekimenei erantzuten dien laguntza

sistema baten ondorio izan behar du, eta ez administrazioak emandako

agindu baten ondorio.

4. Zentroek baliabide teknologikoen erabilera diseinatu behar dute

ikasleak bere heziketa propioa jasotzeko ahalmenean inbertsio bat izango

balitz bezala.

5. Ikasle on batek heziketa esperientzia baten emaitza bezala ikasi

izango duena aurreikusi dezaketen premisa alde batera utzi behar dute

hezitzaileek.

6. Klaseak ikasleak eta irakasleak beraien artean, adituekin eta

lagunekin, kulturarekin eta munduarekin interaktiboki komunikatzeko leku

bihurtu behar dira.

7. Nahitaezkoa da sakon aztertzea eta zalantzan jartzea ikasteko

“adin egokia” zein den eta zein ez, nork egin ditzakeen aukera pedagogiko

egokiak eta nola funtzionatu behar duen heziketa prozesuaren kontrolak

kontuei buruzko uste pedagogikoak.

Nolakoak izan behar dute ikasketa testuinguru berri horiek?

Ikasketari buruzko teoriek ez dute ematen errezeta bakar eta sinple

bat maila kognitibo eta emozional handiko ikasketa prozesuak errazteko

IKTak txertatzen dituzten ikasketa inguruneak diseinatzeko. Hala ere,

ekarpen nagusienetako bat da ikasketa helburu mota desberdinek

ikasketarako hurbiltze desberdinak behar dituztela. Eta konstatazio horrek

zera planteatzera garamatza: irakaslearengan oinarritutako ikasketa

ingurune tradizionalak ez direla ondo ezkontzen konputagailu

bezalako erreminta batekin, informazioaren tratamenduarekin

zerikusia duten lan mota desberdinak egiteko pentsatutako erreminta

batekin. Hala, IKTak txertatu nahi dituen ikasketa zentro batek aldatu

beharko du irakasleengan oinarritutako klaseen aintzinako irudia,

irakaskuntza ingurune dibertsifikatuak praktikan jartzeko, non

ikasleak, ezagutzak, ebaluazioak eta komunitateak paper

nabarmenagoa duten.

Gure geletan irakaslea erosoago sentitu ohi da denbora, espazioa,

edukia eta ebaluazioa menperatzen dituela uste duelako. Ez dirudi horrek

testuingururik egokiena teknologia baten erabileran pentsatzeko zeinak,

teorian, informazio bolumen handi baterako sarbidea eta kopia,

errepikapena eta problemak ebazteko formulak aplikatzetik harago doazen

ikasketa ekintzak egiteko bidea ematen dituen. Horregatik eman behar

zaio protagonismo handiagoa ikasleari, ezagutzari, ebaluazioari eta

komunitateari IKTak osatzen dituzten irakaskuntza eta ikasketa

egoerak diseinatzerakoan eta praktikan jartzerakoan.

Ikasketak ikasleetan oinarritzerakoan ezagutzari, gaitasunei,

jarrerei, ikasleak eskolara eramaten dituen sineskeriei arreta berezia jartzen

dieten inguruneei buruz ari gara.

Ikasketa ikasi beharreko materien eta ikasleen arteko zubia

eraikitzea bezala ulertzen bada, ikaslearengan oinarritzen diren irakasleek

ez dituzte begien bistatik galtzen zubiaren bi aldeak. Irakasleak ikasleak

dakiena ulertzen saiatzen dira eta kontuan izan ditzake ikaslearen interesak

eta pasioak.

Ezagutzan oinarritutako irakaskuntza esaterakoan esan nahi dugu,

alde batetik ikasleen aldez aurretiko ezagutzak kontuan izatea, eta bestetik

ikasteko modua. Irakaskuntzaren ikuspegi horrek arreta jartzen die ikasi

beharreko gaien ulermenaz ikasleek garatu beharreko

Gainera azpimarratzen du egiten denari zentzua ematea, ikasleei

beren ikasketari buruzko gogoeta prozesuak garatzen laguntzea, informazio

berriak haientzat zentzua izateko modua eginez eta hala ez badu argibideak

eskatzera bultzatuz. Irakasleen artean oraindik indarrean dauden ideiak,

haur eta gazteen arrazonamendu konplexuak egiteko zailtasunari buruzko

ideiak, alde batera utzi ditu ebidentziak; izan ere, txikienak ere gai baitira

pentsamendu konplexuak garatzeko, zeregin horretarako ingurune egokia

baldin badute.

IKTak modu efektiboan txertatzeko pentsatutako irakaskuntza

inguruneak, ikaslean eta ezagutzan oinarritzeaz gain, ebaluazioan

oinarrituak egon beharko dute. Ebaluazioaren gako nagusiak dira

berrelikatzeko eta ikuskatzeko eta ebaluatzen dena erabilitako

hezkuntzaren, helburuekin, prozesuekin koherentea izateko.

Alde horretatik berrelikatzea baliagarriagoa da ikasleek unitate

didaktiko edo lan proiektu batean lan egiten duten bitartean beren

pentsamendua errebisatzeko erabiltzeko aukera dutenean. Ebaluaziorako

praktika dibertsifikatuak martxan jartzeko erronkak ikasketa efektiboaren

irakasle, sendi, ikasle eta Administrazioko langile askok ikasketa

efektiboaren gaineko ereduak aldatu behar izatea dakar. Ebaluazio

sistemarik gehienek bereziki azpimarratzen dute prozeduren eta ekintzen

memorizazioa. Hala ere, behar bezala diseinatutako ebaluazioek irakasleei

lagun diezaiekete irakasteko praktikak aldatu beharrean daudela pentsa

arazten. Baina, gauza guztien gainetik, ebaluazio sistemak hezkuntzaren

helburuekin koherentea izan behar du, ikasketa eta irakaskuntza prozesu

osoan agertu behar da eta baliabide dibertsifikatuak erabili behar ditu,

ikasleak benetan erakutsi ahal izan dezan benetan dakiena, beretzat

modurik egokienean, bere ikasteko modu pertsonalaren arabera. Alde

horretatik, IKTa balio handiko erreminta da ebaluaziorako bere prozesuak

eta emaitzak errepresentatzeko eta komunikatzeko bertsatilitatearekin.

Nahiz eta ia ezinezkoa dirudien ebaluazioaren dimentsio “zigortzaile” eta

kreditatzailetik aldentzeak, irakasleek eta ikasleek prozesu horretan aurkitu

dezakete batzuk eta besteen aurrerapenak kalibratzeko elkarrizketa marko

bat. Azkenik, ikasketaren teoria garaikideek iradokitzen dutela

irakaskuntza inguruak komunitatean oinarrituak dauden heinean,

ikasle gehienentzat ikasketa baldintzak errazten direla.

Hori dela eta da bereziki garrantzitsua batzuk besteengandik

ikasteko egoerak sortzea, hartara irakaskuntza eten gabe hobetuz. Badirudi

ikastetxe bateko komunitate zentzua ikastetxean lan egiten duten helduen

eraginpean dagoela nagusiki. Ikastetxe bateko helduen arteko harremanek

beste edozein faktorek baino zerikusi handiagoa dute ikastetxeko izaeran

eta kalitatean.

Komunitatearen ikuspegitik irakaskuntza inguruak aztertuta ere

kezka sortzen dute eskolaren testuinguruaren eta komunitatearen arteko

loturek, kontuan hartuta familiak, ikastetxe komunitarioak, eskolaz

kanpoko ekintzak eta enpresak. Ikasle eta ikasleentzat motibagarria izan

daiteke lana besteekin banatzeko aukera izatea. IKTen indartzeak itxaropen

handia sortu du Internet bezalako erremintek “azkenik” eskola eta mundua

lotzeko izan dezaketen ahalmen dela eta.

Eta horrek guztiak zer ikusteko du curriculum, eskola, ikasle

eta irakasleen benetako aldaketekin?

IKTak erabiltzeko proposamenak ez dira hutsean gertatzen.

Irakaskuntzan horiek erabiltzera bideratutako gobernu programak edo

irakasleek beraiek sustatutako ekimenak eta proiektuak egiten diren

eskoletan sustrai sakonak dituzte antolamendu sistemek eta irakaskuntza

eta ikasketa ulertzeko moduak. Askotan, gelak hustu behar dira edo lekuak

egin konputagailuak sartzeko, obra txikiak egin behar dira sarera konektatu

ahal izateko. Baina, askoz gehiagorik aldatu beharrik ez da izaten zentroen

espazio denbora egituran eta ikasketa-edukien planifikazioa ere ez.

Aldatzen ez den beste elementu bat da curriculumaren izaera eta praktika.

Ikastetxeek ez dute autonomiarik zer irakatsi erabakitzeko. Hezkuntza

sistemaren, eskola ziklo bakoitzaren, ikasturte bakoitzaren eta gai

bakoitzaren xedeak Hezkuntza Sailak finkatzen ditu. Nola irakatsi behar

den erabakitzeko eragin handia du curriculumeko edukien aukeraketa eta

artikulazioa egindako moduak. Ikus dezagun adibide bat. Curriculuma egin

dutenek irakasgai multzo bat bezala egin badute (Gaztelania, Matematika,

Natur Zientziak, Geografia eta Historia, Gorputz Heziketa, Hezkuntza

Plastikoa eta Ikusmenezkoa, Gaztelania eta Literatura, ...) eta eskola

urteetako urte bakoitzean ikasi beharreko gai kopuru jakin bat finkatu

badute, irakasleek beren ikasturteari dagozkion gai guztiak “irakatsi” edo

“bete” “beharko” dituzte, ikasleak “hutsunerik” izan ez dezan.

Gainera, Ministeritzak kanpo ebaluazioko sistemaren bat aplikatzen

badu eta galderak bideratzen baditu ikasleak oinarrizko galderak

gogoratzen dituen eta formula egokiak aplikatzen dituen jakiteko,

irakasleek ez dute aukera handirik izango irakasteari buruzko erabaki

pedagogikoak hartzeko. Zergatik? Curriculuma egiteko modu hori

irakaskuntzan oinarritua delako eta ez ikasketan. “Burua betetzeaz”

arduratzen da eta ez “burua antolatzeaz”. Hori dela eta, irakaslearen zeregin

nagusia “informazioa transmititzea” da, ez ikasleen artean ikasteko gogoa

txertatzea, eta ezta arazoak planteatzeko eta konpontzeko informazioa

interpretatzeko eta hari zentzua emateko ahalmena sustatzea ere. Eskolak

ez du autonomiarik behar dituen baliabide materialak eta behar dituen

bitartekoak erabakitzeko ere. Testu liburuen edukiak Ministeritzak edo

editorialek erabakitzen dituzte. Ikus-entzunezko programen eta programa

informatikoen edukiak, berriz, enpresek. Azkenik, Administrazioaren esku

egoten da eskolak jasoko duen baliabideen mota, kopurua eta kalitatea; izan

ere, haien menpe baitaude aurrekontuak.

Egungo eskolaren erronkarik nagusienetako bat da erabakitzea

derrigorrezko eskolaldian herritarrak ze oinarrizko ikasketa egin

behar dituen; hau da, gain-informazioaren garaian curriculumaren

hautaketa eta sekuentzia egitea. Hain zuzen, horixe izan da beti

derrigorrezko eskolaldiaren gakoa. Derrigorrezko eskolaldiak bermatu

behar du gero eta ikasle talde zabalago eta anitzago batek oinarrizko

ikasketa batzuk jasotzea eta garatzea, ondoren goi mailako ikasketak egiten

jarraitzeko, lan egiteko, hiritar arduradun izateko eta gutxieneko gizarte

armoniazko mundua egiten laguntzeko.

Ze muga ditu diziplinazko curriculumak?

Arazo horri erantzuteko diziplina akademikoetan oinarritutako

curriculuma proposatzea izan da, derrigorrezko eskola orokortu zenetik.

Aukera horren alde egin zuten hezkuntza sistemarik gehienek, nahiz eta

arazo asko zekartzan. Diziplinazko planteamenduek garrantzia handiegia

ematen diote jakintza purista eta abstraktuari, eta horrek aplikazioak gizarte

arazoak alde batera uztea dakar. Orokorrean, diziplinazko curriculumak:

• Botere zentro batetik irakaskuntza kontrolatzea errazten du; hala

nola, Administraziotik, zuzendaritzatik, e.a. Horrek gizarte eta kultur

errealitate desberdinak kontuan hartzea zailtzen du.

• Irakasleen lanean eta paperean oinarritzen da ia guztiz.

• Akademikoki ondo egokitutako jendearengan pentsatzen du eta

beste gaitasun mota bateko ikasleen errekonozimendua eta balorazioa

zailtzen ditu.

• Ez ditu kontuan hartzen ikasleen izaera eta haien interesak.

• Balorazio orokor baten menpeko diziplinazko aukera eta

metodologietan zatitutako errealitatearen errepresentazioa aurkezten du.

• Gerturatze pedagogiko instruktiboegia eta erreproduzitzaileegia

erabiltzen du, aldez aurretik testu liburuek eta irakasleek liseritutako

informaziotik abiatuta.

. “Natural”tzat hartzen den curriculumaren kontzepzio errotu

horrek galarazten ditu paradigma pedagogiko berriak eta IKTak

planifikazioan erabiltzea eta praktikan jartzea.

Curriculum integratuan oinarritutako irakaskuntzak hobetu al

dezake IKTen txertatze prozesua? Eta hala uste dut, diziplinazko

curriculumaren ikuspegi horren aurrean, curriculum integratuaren beharra

sortzen da.

Ze aukera eta arrisku dakartza curriculum integratuaren

ikuspegiak?

Diziplinazko curriculumaren kontzepzioa gainditzeak ordena

psikologiko baten existentzia zalantzan jarriko luke (irakasten dena

ikasleen garapen mailara egokitu behar da) eta baita sekuentziatu beharreko

materia eta edukien aukeraketari lotutako diziplinazko ordena ere

(teknologia ordenaren erreminiszentzia), eskolako, zikloko, gelako proiektu

curricular ordenatu eta egonkorrean.

. Esan nahiko luke onartzea orden ahori ez dela “naturala”,

zenbait espezialistak dion bezala eta irakasle askok berretsi duen

moduan eta ekarriko luke ikuspegi berri bat bilatu beharra, eskolan

ulertzeko eta jokatzeko ikuspegi berri bat. Baztertzailea ez den

ikuspegia, eskolako jakintza ordenatzeko modu bakar batek markatutakoa

ez den ikuspegia. Erronka horri modu desberdinetara ekin dakioke.

Horietako bat da integratutako curriculum baten bidez, baina ez hori azken

helburutzat hartuta, baizik eta kontuan hartutan ola kuestionatzen eta

aztertzen duen eskolako jakintza, norbanakoa eta norbanakoak gizarte

errealitate desberdinekin dituen harremanak. Curriculum integratuaren

ikuspegia sortu da aldaketa prozesuan den munduko norbanakoentzat

hezkuntzaren erronka berriei aurre egiteko bide bezala. Curriculum

integratua txertatu nahi duten eskolek artxipielago izateari utzi nahi diote,

diziplinek, sailen antolamenduek, eskola ordutegiek sortutako zatitutako

uharte izateak markatutako artxipielago izateari utzi bilatzeko zubiak eta

tunelak proiektu curricular alternatiboetara joateko, isolamendu hori

gaindituta ikasleen alde jartzeko eta ez haien kontra. Diziplinazko edukiak

oinarri ez baino beraiekin eta beraien artean erlazionatzeko moduak oinarri

dituen proiektuak bilatzeko.

Curriculum integratua “formato” bezala aurkeztu da eta

formato horretatik ikasleei bizitza errealeko egoerekin zerikusia duten

arazoetatik abiatuta ikertzen erakutsi nahi zaie. “Bizitza erreala” esaten

diot ez gertukoari bakarrik, baizik eta baita egun jakintzek (diziplinazkoak

edo ez) beren esparruetan ikerketa planteatzeko duten moduari ere. Hori

guztia, egun jakintza antolatuek (zientifikotzat hartuek zein hala hartu

gabeek)eta gizarte eta kultur errealitate desberdinek eskaintzen dituzten

balizko aztergaien aniztasunarena aurrean eduki, jakin batzuk aukeratzeko

dilemari aurre egiteko modu bezala. Alde horretatik, integratutako

curriculumaren bidez ikasleak prozedurak ikasten ditu egiteko eta

pentsatzeko modu bezala, azken helburu beti horiek izan gabe, bizitza

osoan zehar ikasten jarraitzen lagun diezaioten. Testuinguru horretan

ikasleek hobeto ikusi eta frogatu dezakete informazioa tratatzeko erreminta

indartsu moduan IKTen balore hezitzaile eta prestatzailea. Baina, batik bat,

eskolako jakintza eguneratu izan dadin eta hobeto erantzun diezaion

ikasleen (singularra eta orokorra eztabaidatzen duen multzo baten partaide

bezala) errealitatearen eta esperientziaren esparru desberdinak arakatzeko

oinarrizko “aldamio” beharrari.

Ikuspegi horren aldeko ordena psikopedagogikoko arrazoiak

honako hauek dira:

- Ikasleak ez du espezializazio terminoetan pentsatzen. Eskolatzeak

berak osatzen du informazioa artikulatzeko modu bat diziplinazko

ezagutzetan. Errealitatearen alderdiko galdera ulergarriei erantzuten dieten

diziplina arteko gaiak gertuago daude pentsatzeko modutik, diziplinen

bilaketa norabide bakarrekoak baino.

- Proiektutako lanak ematen du testuingurua, diziplinak eta haien

antolamendu ulermena abiatzeko balioko duen testuingurua.

- Proiektuek eta gai didaktikoek problemak delineatzen dituzte.

Problema horiek, diziplina partikularretan kokatuak ez baino materia

desberdinetako edo diziplina baten esparruko “ikuspegi” desberdinetatik

aztertu beharrekoak dira.

- Proiektuek tarte zabalagoa uzten diote ikasleek ekindako

ikasketari. Ikasleak hobeto jarraitu dezake bere erritmoa, diziplina

partikular baten egituraren presiopean sentitu gabe, jakin behar denaren

aldez aurreko sekuentziazko antolamendua edo erlaziozko baten erabakien

menpe egon gabe.

- Hala tratatutako proiektu edo gai bati esker, antolamendu

estrategia eta ikasketa marko desberdinak garatu daitezke, diziplinazko

planteamenduetako edo eskolako jakintzak antolatzeko irakasleek

erabiltzen dituzten moduetako erredundantzia ekidinez.

Curriculumarekiko ikuspegi hori izateak irakaskuntza

ulertzeko eta antolatzeko moduarengan ondorio garrantzitsuak al

ditu?

Hala da, eta hara nola laburtu daitezkeen:

• Diziplina anitzen ikuspegiak egin beharrak elkarrekin

harremanetan lan egiteko prest dagoen irakasle talde baten beharra dakar.

Gainera, ez da egoten aldez aurretik egindako lanik eta horrek

irakasleentzat lan gehiago sortzen du.

• Irakaslearen papera ikasleen laguntzaile izatea da eta saiatu

beharko du neutrala izaten, ikasleak bere ikuspuntuak ezarri ahal izateko,

bereziki gai gorabeheratsuetan eta erantzun jakinik ez dutenetan.

• Espazioak eta denborak dimentsio berria hartzen dute. Ikastetxe

barruaren eta kanpoaren arteko barrera fisikoak pitzatzen has daitezke

ikasketa inguru dibertsifikatuak diseinatzen hasteko gai bagara.

Ikastetxeetako ordutegiak ez du zertan 35, 40, 50 edo hirurogei minutuko

klaseetan zatitua egonik, baizik eta ikasleek eta irakasleek behar beste

denbora eskainiko diete proposatutako lanei. Gelak ikasketa gune izateari

utziko dio eta talde desberdinek lekurik egokienean egingo dute lana:

liburutegia, laborategia, informatika gela, e.a. Ikastetxeko espazioaren eta

denboraren barru eta kanpoaren arteko horma erori egingo da ikasleak

etxean jarraitu dezakeelako ikerketa lana egiten eta duen informazioa

itsasten. Alde horretan daukate IKTek hezkuntzari eskaintzekorik gehiena.

Curriculum integratuak zalantzarik gabeko abantaila pedagogikoak izan

arren, Administrazioak, irakasleek eta familiek errezeloz begiratzen diote

oraindik ere, eta uste dute gainditu ezinezko zailtasunak dituela. Alde

batetik, arrazoia dute, ikuspegi horretatik pentsatzeak eta lan egiteak beldur

asko gainditzea dakar, mentalitateak aldatzea, irakasteak esan nahi duena

birplanteatzea eta informazioaren aroan ikastea, eta prozesu honetan

irakaskuntza bideen papera, ebaluazio sistemak ikuskatzea eta irakasleen

hasierako eta etengabeko prestakuntza planak birkontsideratzea. Beldur

dira jakintzaren “hutsuneak” gertatuko ote diren. Eskola terminoetako

diziplinaren ezagutzak hainbesteraino txertatu du sekuentzialitate linealaren

ideia, ezen zaila dela handik kanpoko alternatibak onartzea. Horregatik,

normala da pentsatzea biderketaren ostean zatiketa datorrela, optikaren

ondoren mekanika eta aditzaren ondoren aditz laguntzailea. Ezagutzaren

gaineko beste ikuspegi bat erabiltzeak irizpide falta sortzen die irakasleei

ikasleak beraien jakintza eraikitzen nola ari diren erabakitzeko eta

gaitasuna eta ezagutza falta dute ikasleak behar bezala orientatzeko.

• Irakaskuntza prozesuan bitartekoen paperak esanahi eta dimentsio

berria hartzen du. Izaera guztiz instruktiboko materialak, hala nola ikasleari

mozteko, itsasteko, gogoratzeko, aurrez memorizatutako formulak

txertatzeko, e.a. soilik eskatzen dieten testu liburuek edo ariketa orriek

garrantzia galdu dute. Curriculum integratuaren xedea baita lan proiektuen

bidez ikasleek informazioa erabil dezatela benetako arazoei aurre egiteko,

informaziorik egokiena aukeratzeko gai izan daitezen eta informazio hori

lotzeko eta interpretatzeko gai izan dadin, zentzua eman eta jakintza bihur

dezan. Informazioa baita, erabiltzea uzten digun jakintza ez beste guztia.

Horregatik da garrantzitsua informazio iturriak erabiltzen jakitea: liburuak,

aldizkako argitalpenak, datu baseak, ikus-entzunezko dokumentuak, e.a.

Eta horietarako bidea errazten dute IKTek.

• Ikasketaren helburua bada ikasleak bizitzan zehar ikasten

jarraitzeko oinarri bezala ikasitako gaiak ulertzeko bere modua eraikitzea,

ebaluazioak utzi beharko du ikasleak egiteko gai dena erakusten, benetan

ikasi duena adierazten. Horrela, ikasleei baleko erantzun bakar batekin

erantzun daitezkeen galderak erantzuten soilik uzten dieten ebaluazio

sistemak, ez dira sistemarik egokienak ikasleek ikasitakoa adierazteko, eta

ezta irakasleek ikasleei ikasten jarraitzeko bideak eskaintzeko ere.

• Administrazioa, ikastetxeetako zuzendaritza, irakasleak, ikasleak

eta familiak ohituak daude beti ikasteko espazioa ikasgela dela, ikasteko

denbora gaikako curriculum baten arabera zatitutako eskolako ordutegia

dela eta ikasteko bide nagusia liburua dela. Beraz, alde horietako batean

edozein aldaketa egiteko beharrezkoa da estamentu horiek guztiek parte

hartzea berrikuntza honek dakarrenari buruzko elkarrizketa prozesuan.

Horrela, curriculum diziplinatutik curriculum integratura pasatzeak zera

ekarriko luke:

- Administrazioak konfidantza gehiago jarri beharko luke eskolen

autonomian eta haien baliabideetan.

- Zuzendaritzak ikastetxearen planifikazio integrala planteatu

beharko luke non kontuan izango liratekeen ikasketa espazioen

dibertsifikazioak eta IKTen erabilera intentsiboak eskatuko lituzketen

antolamendu dimentsioak.

- Irakasleek gaitasun eta ezagutza pedagogikoak bereganatu eta

garatu beharko lituzkete, beraien “informazio transmisore” paperetik

“ikasleen ikasketa erraztaile eta orientatzaile” paperera pasa ahal izan

daitezen. Prestakuntza prozesu horretan, paper garrantzitsua hartzen du

IKTen erabiltzeko teknikak eta haiek erabiltzeari buruzko gogoeta

pedagogikoak.

- Ikasleari laguntzeko moduko ikasketa inguruak jarri behar

litzaizkioke, ikasketa prozesuan bere arduraren jabe izan dadin eta ikasteko

arrazoiak bilatzearen garrantziaz jabetu dadin.

- Zentroak ikasketa komunitate bihurtu behar lirateke, sendiek

seme-alaben heziketarako laguntza eta orientazioa han aurkituko

luketelarik; eta, era berean, partehartze handiagoa eta arduratsuagoa izango

lukete eskolako ikasketetan.

Bukatzeko, IKTak erabilita hezkuntzak hobera egiteko, gauza askok

aldatu beharko dute. Horietako asko irakasleen esku daude, egungo eskolan duten

papera eta ardura birplanteatu beharko dute. Baina beste gauza asko irakasleen

ekimen eta erabakitzeko ahalmenetik at daude, ikastetxearen zuzendaritzaren,

Administrazioaren eta gizartearen beraren esku.