Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo...

16

Transcript of Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo...

Page 1: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko
Page 2: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Herritarrek aldarrikapenaketa promesak betetzea espero duteHauteskunde nagusiak izan dira Frantziako Estatuan iragan udaberrian:

Presidentziarako eta Legebiltzarreko bozak. Ordurako bederatzi hilabetekokanpaina politikoa bizi izan zuten herritarrek. Bost urtetan behin hautatzen dirapresidentea eta gobernua. Alta, herritarren nekea agerikoa da. Eskuineko NicolasSarkozy presidentearen ondoren François Hollande sozialistaren aroa heldu da. Bisolaskide eserarazi ditugu “Frantzian aro politiko berria” heldu delakoan: AgustinErrotabehere eta Eguzki Urteaga. Honako gai hauek hartu ditugu hizpide: Sarkozyreneta UMP alderdiaren aroa fini da. Hollande da presidente berria. PSk EstatukoGobernuaren gidaritza hartu du. Gobernu berriak VI. Errepublika ezarriko al du?Europako eta nazioarteko ekonomiaren gainean ere pausatu dugu gure begirada. IparEuskal Herriko herritarrek aldarrikatzen duten instituzio politikoa ere mintzagai izandugu amaitzeko. Solasaldi luzean bildutako emaitza duzu jarraian.

� Egilea: Mikel AsurmendiArgazkiak: Dani Blanco

167. zka. 2012ko uztaila

2

LARRUN pentsamendu aldizkaria ARGIArekin batera banatzen da. Zuzendaria: Xabier Letona. Jabea: Komunikazio Biziagoa S.A.L. Helbidea: Zirkuitu ibilbidea, 15. pabiloia 20160 Lasarte-Oria Posta elektronikoa: [email protected] Telefonoa: (00 34) 943 37 15 45 Inprimategia: Antza Komunikazio Grafikoa (ARGIAren 2.333. zenbakiarekin banatua, 2012ko uztailaren 29an)

Azala: Garbine Ubeda Goikoetxea · Maketazioa: Antza Komunikazio Grafikoa

Nikolas Sarkozyren aroa amaitu da. Zein da Presi-dentziarako zein Legebiltzarrerako hauteskundeenondoren geratu den panorama politikoa?

AGUSTIN ERROTABEHERE: Sarkozyren bosturteak ez dira onak izan. Gobernatzeko moldeanez genuen ikusi inoiz botere guztiak eskuetanzituen presidente bat. Diskurtso dorpea erabili duzenbaitetan: garbiketa edo jendaila hitzak. Ikus-entzunezkoak eta prentsa baliatu ditu eguneroagertzeko, politika gertakari bihurtuz. Adiskideak

postu egokietan jarri zituen, aberatsen aldekopolitika eginez, zergak akomeatuz eta enpreseilaguntza bereziak emanez. UMP Estatu bilakatuzuen nolabait. Den-dena ez da izan bere errua ere,alabaina Frantziako Estatua krisi larrian dago.Langabezia %10 da, pobrezia emendatu da, baitazorra 600.000 milioi eurotan emendatu ere. Sar-kozyk gobernatzeko manera ezezaguna zuen,ondorioz, frantziarrek Alderdi Sozialistaren hau-tua baino Sarkozy zigortu dute. Gobernatzekobere moldeak pareta baten kontra jo zuen, alta,

Page 3: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Frantziako aro politiko berria / Mahai-ingurua

3

hortik ateratzeko ibilmoldeak ez daude garbi, ezsozialdemokrazian, ez ezkerrean, ez muturrekoezkerrean. Gauzak ez dira han sinple. 1929anbezala, krisia izugarria da. Beharbada, krisitik ate-ratzeko Franklin Roosevelt berria behar du mun-duak edo Europak bederen.

EGUZKI URTEAGA: Sarkozyk boluntarismo poli-tikoa goraipatu zuen 2007an: jendeak gehiago laneginez gero, gehiago irabaziko zuela esan zuen.Presidentzia kontzebitzeko modua eraberritunahi zuen. Adibidez, politika atlantiarra egin nahiizan zuen atzerriko politikan eta hainbat aldarri-kapen berri egin zuen. Mitterrand eta Chiracenaldean –zaharrak eta kontserbadore bilakatuak,nahiko erreforma gutxi egin zuten–, Sarkozyk

belaunaldi berriko politikari bezala aurkeztu zuenbere burua. Alabaina, 2008an krisi ekonomikoairitsi zen, eta horrek bere ideia eta plan guztiakbertan behera uztera behartu zuen hein handibatean. Bere helburua Ongizatearen estatua erre-formatzea zen, baina politika ekonomikoa bir-planteatu behar izan zuen, besteak beste, gizarte-laguntzak alde batera uztera beharturik. Ereduliberalago bat zeukan buruan. Edonola ere, Fran-tziak beste herrialdeek baino hobe aurre egin diokrisiari, ez Sarkozyren erreformei esker, Ongiza-tearen estatu aski sendoa duelako baizik: gastupubliko sendoa, esaterako. Frantziak eta Espai-niak 2008an antzeko langabezia-tasa zeukaten,eta hiru urte geroago, Frantziak %9,6 dauka etaEspainiak %25.

Agustin Errotabehere eta Eguzki Urteaga Baionako karriketan. Hurrenez hurren, ETBko kazetari ohia Ipar EuskalHerrian eta EHUko soziologia irakaslea.

Page 4: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Horiek horrela, zein da eskuinaren egoera? Zer iri-tzi duzue Fronte Nazionalaren (FN) fenomenoaz?

A. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badagojoera hori ere. 1929ko krisia aipatu dut, krisi har-tan ere antzeko fenomenoa izan zen, eta feno-menoaren osagaiak asko dira. FNren aldekotasu-na ongi-ezaren botoa da, ez da proiektu batenaldeko jarrera, zerbaiten kontrakoa baizik. Arra-zoiak asko dira, lehenbizikoa hain ziur, politikaarduragabekeria bilakatu izana. Behinola, politi-kari batek hauxe erran zidan: “Politikaria, oro

167. zka. 2012ko uztaila

4

(Baigorri, 1948). Erretretara iragan bada ere, kazetari es-piritua erne atxikitzen du. EITBko Baionako berriemaileaizana da. Errotabeheretarrek Iparla mendiaren magaleandute sortetxea. Nekazaritzan ikasia, Hazparneko laboran-tza eskolan irakasle izan zen, Donapaleuko Lur Berri koo-peratiban 10 urtez egin zuen lan gero, abeltzaintzan,elikagintzan eta pentsuen sailean. Iparraldeko barnealdeaontsa ezagutzen du, baita Hegoaldea ere. Jean Pitrau: Larévolte des montagnards liburuaren egilea da.

(1973, Miarritze). EHUko Soziologiako irakaslea eta IKERikerketa guneko ikerlaria da. Bordele II Victor SegalenUnibertsitateko Soziologian doktore zein lizentziadunaeta Paue eta Aturriko Herrietako Unibertsitateko Histo-rian lizentziaduna. 29 libururen egilea. 130 artikulu argi-taratu ditu Europako, Hego Ameriketako eta Kanadakoaldizkari zientifikoetan. Mare et Martin Parisko argitale-txeko kolekzio zuzendaria izateaz gain, Europako hain-bat unibertsitatetan irakasle gonbidatua da.

� AGUSTIN ERROTABEHERELaborantzan aditua eta kazetaria

� EGUZKI URTEAGAEHUko soziologia irakaslea

M a h a i k i d e a k

“ Eguzki Urteaga

“Zentrismoak bere espazioa gutxituaikusi duenez, eskuinaren grabitatezentroa are eskuinerantz joan da.UMPk nahitaez FNk lantzen dituengaiak aintzat hartu ‘behar’ ditu, eta horrek UMPn barne eztabaida sortu du”

Page 5: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Frantziako aro politiko berria / Mahai-ingurua

5

har, behin hautetsi bilakatu ondoren, berriz erehorretarako asmotan ari da lanean, ez proiektubaten gauzatzeko”. Frantzian politika ofizioabihurtu da, batzuk hogeita hamar urte luzez ari-tzen dira, politika beren bazkaleku bihurtzenzaie. Horrek “legean” edo “zuzenbidean” aritze-ko erraztasunak ematen ditu, eta ustelkeriasorrarazi ere. Bestalde, gauzak gaizki daudeneanpetxeroa agertzen da. 1929an ere krisiaren “eran-tzuleak” agertu zituzten: munduko immigran-teak. Horiek zurrupatzen omen dituzte gure ira-bazpenak, horiek dira etsaiak, ez bankuak ezdirudunak, Suitzan eta Luxenburgon sosakdituztenak. Horra hor paradoxa!

E. URTEAGA. FNren fenomenoa 1983an hasizen, Jean-Marie Le Pen 28 urterekin hautatuzuten diputatu. 1990eko hamarkadan sistemademokratikoan sartu eta emaitza onak bilduzituen: Le Pen botoen %13-15ekin finkatu zen.Presidentzialetarako hautagai izatea lortu zuen,eta, segidan, segurtasunik eza, etorkinen eta fis-kalitatearen gaineko kritika eztabaida publikoansartzea lortu zuen. FNren gaiak, hitz batean.Hots, eskuineko hainbat errepublikar beregana-tzen hasi zen. Orain, bere alaba Marine Le Penekharen segida hartu du. Honek aitaren estrategiaberritu du nolabait. FN normalizatu nahi du, des-deabrutu, probokatzeari utzi nahi dio neurribatean. Islamaren aurrean laikotasuna errebindi-katu du, bere burua Errepublikaren barruankokatuz. Horrek aukera eman dio hautesleberriak bereganatzeko. FNren aldekoen perfilahauxe da: ikasketa maila apalekoa, porrot eskola-rra duena, lan prekarioa duen langilea. Globaliza-zioa eta immigrantea mehatxu bezala ikustenditu FNk, hauek nortasun nazionala kolokanjarriko balute bezala. Alabaina, Marine Le Penekhautesle berriak lortu ditu eta %18a gainditu ere.Alabak aitak baino milioi bat boto gehiago jasodu. Emakumeak erakartzen jakin du, aitarenmatxismoa eta jarrera bortitza baztertu baititu.Bestalde, FNk emaitza onak ukan ditu baserrimunduan. Ipar Euskal Herria horren adibideada. FNk apenas zeukan ordezkaritzarik, eta orain

bai. Europako nekazal politikaren ondorioznekazal zerbitzuak desagertu direlako. Marinenestrategiak funtzionatu du hauteskunde presi-dentzialetan, baita Legebiltzarrerakoetan ere.Une berean, zentrismoak bere espazioa gutxituaikusi duenez, eskuinaren grabitate zentroa areeskuinerantz joan da. UMPk nahitaez FNk lan-tzen dituen gaiak aintzat hartu “behar” ditu, etahorrek UMPn barne eztabaida sortu du. Copé-ren eta Sarkozyren aldekoak batetik eta Raffari-nen edo Juppéren aldekoak bestetik. Azkenhauek zentristagoak eta humanistagoak direlarik.

A. ERROTABEHERE: Anitz lekuetan ez dagoimmigranteen arrastorik. Euskal Herriaren bar-nean, konparazione: duela urte batzuk FNk %3egiten zuen, %8 egin du orain. FNren lemekUMPren eta Sarkozyren kanpainak banalizatudituzte. UMPk beldurra sarrarazi nahi izan du,oso itsusia izan da. Horregatik azpimarratubehar da Bayrouk izan duen jarrera duina, erranbaitu ez dela haizu UMPk erabili duen diskur-tsoa. Bestalde, despolitizazio handia dago. Legis-latiboetan jendearen %44 bozkatu gabe geldi-tzeak zerbait erran nahi du. Gure gazte garaianmilitanteak izan gara sindikalgintzan nahiz alder-di politikoetan. Horrek gure egiteko moldeakestrukturatu zituen nolabait. Gaur egun, debatepolitikoak badaude, baina herritarren gehiengoabegira dago. Pentsa, eztabaidak bederatzi hilabe-

“ Agustin Errotabehere

“Gauzak gaizki daudenean petxeroaagertzen da. 1929an ere krisiaren‘erantzuleak’ agertu zituzten:munduko immigranteak. Horiek zurrupatzen omen dituzte gure irabazpenak”

Page 6: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

tetan izan dira irrati eta telebistetan, jendea asper-tuta dago politikarekin. Hari beretik joanez,oraingo belaunaldiak Interneten haziak dira.Internetekoa lengoaia onena izan daiteke, bainatxarrena ere bai. Gu taldean moldatu ginen etaoraingo gazteak bakarka ari dira, indibidualtasu-nean. Ni soldadutzaren aurkakoa naiz, baina kul-tura ezberdineko pertsonak batzeko balio izanzuen zerbitzu hark. Alegia, ez “ni” bakarrik iza-ten munduan, baizik “gu” bezala aritzen ikaste-ko. Agian, gazteek zerbitzu soziala egin beharkolukete, gizarte lana zer den ikasteko.

E. URTEAGA: Hauteskundeen garapena ikusirik,irudi du politikan parte-hartzeak gainbehera eginduela, halere, 2002an eta 2007an, presidentziale-tan parte-hartze altua izan zela gogoratu beharda. 2002an erreforma izan zen, eta presidentea-ren agintaldia zazpi urtetik bost urtera jaitsi zen.Egutegi elektorala aldatu zen, presidentea lehe-nik hautatzeak sistema erabat aldatu zuen, zen-traltasun osoa presidentzialetan ezarriz. 2007anjendearen parte-hartzea altua izan zen, eta aur-

tengoan %80tik gorakoa izan da. Parte-hartzeabehera dator Legebiltzarrerako bozetan, eta bibozak bereizi behar dira irakurketa egitean.

Alderdi Sozialista (PS) itzuli da Estatuko Gobernu-ra. François Hollanderen aroa da. Zer igurikatzenduzue ezkerraren aro berri honetan?

E. URTEAGA: Hollanderen promesak sozialde-mokraziaren programan daude, baina presidenteberria aski zuhurra izan da kanpainan. Hollandekbazekien hauteskundeak irabazita ere, krisiakudeatu behar zuela. Erantzukizun handia duelakontziente da oso. Nazioarteko Moneta Funtsakedo Europar Batasuneko Notazio Agentziekgero eta botere gehiago daukatela badaki, baitagobernuen gaitasuna eta maniobra tartea gutxitudirela jakin ere. Halere, botere instituzionalaridagokionez, PSk gehiengoa dauka Senatuan, Par-lamentuan, Erregio eta Departamendu gehien-tsuenetan. Beraz, Hollandek baditu bere progra-ma indarrean jartzeko bitartekoak, badakihalaber, boterea esparru politikotik ekonomikoralerratu dela nagusiki. Orduan, maniobra tartehoriek baliatzen saiatuko da, barne nahiz kanpopolitikari dagokionean. Barne politikari begira,Hollandek azpimarratu du behin eta berriz auste-ritatea ez dela nahikoa, areago, politika horrekeragin kontraproduktiboak dituela, eta langabeziaeta prekarietatea handiago sorrarazten dituela,hau ere esan du: horrek pobrezia tasa handitzenduela, eta horrez gain, ekonomikoki ez dela era-ginkorra, hazkunde ekonomikoa oso apala delakoeta defizit publikoa eta zorra handitu direlako.Orduan, Europari begira, austeritate eta zorroz-tasun politikaz gain hazkunde ekonomikoa etaenpleguaren sorrera sustatuko lituzketen politi-kak indarrean jarri beharko ditu, bai Estatuanbaita Europan ere. Angela Merkelekin negozia-tzen ari da honezkero, egonkortasun eta zorroz-tasun politikoa ekarri dituen akordioaz gain, haz-kunde ekonomikoa ekarriko duen ituna ere lortunahi du. 120.000 milioi euroko programa nahiluke jarri martxan Europan, zifra horiek EuroparBatasuneko aurrekontuen %1 da, ez da asko,

167. zka. 2012ko uztaila

6

“Sarkozyk belaunaldi berriko politikari bezala aurkeztuzuen bere burua. Alabaina, 2008an krisi ekonomikoairitsi zen, eta horrek bere ideia eta plan guztiak bertanbehera uztera behartu zuen”, dio Eguzki Urteagak.

Page 7: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Frantziako aro politiko berria / Mahai-ingurua

7

baina horrek ekar lezake hazkunde ekonomikoa-ren aktibazioa bere iritziz. Europako InbertsioBankua nahi du azkartu, eta inbertsio horiek,euro bonoak martxan jarriz, bi itxura hartu deza-kete: bat, Europako herrialdeen defizita eta zorramutualizatzea, bateratzea, kutxa bateratua egitea.Baina hori da, hain zuzen ere, Europak begi onezikusten ez duena. Beste aukera bat izan daitekeEuropar Batasunak etorkizuneko sektore batzue-tan inbertsioak egitea. Hau da, botere publikoakinbertitzea geroko sektore batzuetan: informa-zioaren arloan, unibertsitatean, ikerkuntzan, gara-pen jasangarrian, nanoteknologian. HollandekFrantzian egin dena edo antzekoa Europan egiteanahi du. Europaren norabidea birbideratu nahidu, hazkunde ekonomikoari eta enpleguarensorrarazteari lehentasuna emanez.

A. ERROTABEHERE: Solaskideak oso argi azaldudu Hollandek garatu nahi duen politikaren nora-bidea, hau da, Rooseveltek jokatu zuen antzekorola nahi du jokatu Hollandek. Roosevelt demo-kratak hartu zituen antzeko neurriak ezarri nahilituzke Europan. Baina Alemania ondo dago,esportazioan jaun eta jabe da, sekulako etekinakateratzen ditu. Alemaniak inbertsioak Europanegiten ditu, beraz ez da politika horren alde. Mer-kel eta Hollanderen arteko desafioa da. Egia da,Martine Aubry PSko idazkari nagusia denetik gau-zak aldatu dira, Hollande PSko idazkari nagusiazelarik utzikeria gisako bat bazegoen, orain berriz,Alemaniarekiko harremana aldatu da, esperantzaalde horretatik heldu da, Frantziaren garai berriadela-eta, Europako beste estatuak Hollanderenpolitikari begira daude, zeren eta Merkelen politi-ka eramanez gero, Grezia, Italia eta Espainia gal-bidean doaz. Eta Frantzia ere horren beldur da.

Hollanderen aro berria aipatu dugu. VI. Errepublikaezartzearen beharra ere aipatu da zenbait mintza-leku politikoetan. Zer diozue zuek?

A. ERROTABEHERE: Gaur egungo politika alda-tu behar dela begi-bistakoa da. Arestian aipatuta-ko abstentzioak politikan eragin handia duela

nabaria da. Hauteskunde presidentzialek legebil-tzarrerakoak irensten ditu, hor badago defizitdemokratiko gisako bat, badago ere presidentea-ren politikari dagokionean. Zein da presidentea-ren erantzukizuna legearen aurrean? Presidenteaepaitzen ahal da? Zer estatus dauka presiden-teak? Frantziakoa salbuespena da. Ez da inonhalakorik ikusten. Beste problema ere badago:zentralismoa. Europan ez dago beste herrialdebat Frantzia bezain zentralizatua, urrats batzukeginak izan dira, baina badago asko egiteko. Ins-tituzioa Euskal Herriarentzat edo hizkuntzagutxituen ezagutza, adibidez. Horiek Konstitu-zioaren aldaketa edo erreforma galdatzen dute.Baina, VI. Errepublikara ote goaz? Agian, behar-bada. Zaila ikusten dut, halere.

E. URTEAGA: Dena den, Frantziako sistema ezda presidentzialista, semi-presidentzialista baizik,AEBetakoa da presidentzialista. Hots, semi-pre-sidentzialista izaki, Presidentziarako eta Legebil-tzarrerako bozak daude. Gehiengoa daukanalderdiak berak finkatzen du politika eremuaskotan, eta lehen ministroak alderdi horretakoa

“Rooseveltek jokatu zuen antzeko rola nahi du jokatuHollandek. Roosevelt demokratak hartu zituen an-tzeko neurriak ezarri nahi lituzke Europan Hollandek”,dio Agustin Errotabeherek.

Page 8: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

167. zka. 2012ko uztaila

8

izan behar du nahitaez. Adibidez, botere mailaezberdina izan da Chirac edo Sarkozy presiden-teak izan direnean. Botere moldea aldatu gabe,presiditzeko modua ezberdina izan da. Sarkozykinstituzioen espiritua aldatu du. Orain, Hollan-dek nahi duena da V. Errepublikaren arau izandena berreskuratzea, hau da, politikaren kudea-keta zuzentzen duen lehen ministroa izatea, etaministroek egiten duten politikak ere munta han-diagoa izatea. Presidente batek boterea nahieranmaneiatu ordez, ministro bakoitzak bere fun-tzioa bete dezala.

VI. Errepublika aipatu duzu. Nire ustez ez garaVI. Errepublikara pasatzeko unean, alabainahorrek ez du esan nahi ez direnik moldaketa insti-tuzionalak egongo, edo aldaketak. Parlamentuarenantolaketaz ardura duen ministroak esan du pro-portzionaltasun dosia sartu beharko dutela Sena-tuan. Erran nahi baitu, ez dela erabat gehiengoakgidatua izango, proportzionaltasunaren araberabaizik, ez da erabat maioritarioa ez erabat propor-tzionala izango. Espainian den bezala, adibidez.

A. ERROTABEHERE: Senatua kentzea pentsatudute, halere.

E. URTEAGA: Senatua lehen aldiz ezkerrera pasada osoki. V. Errepublika denetik Senatua betizentro-eskuinaren esku izan da. Erregulazio gan-bera izan da, baina zentro-eskuinak dominatua.

Hainbat erreforma zeuden martxan, oposizioanzegoenean oztopoa zirela zioen ezkerrak. Orainordea, ezkerrak bi ganberak kontrolatzen ditu,beraz, aukera izan dezake berauek erreformatze-ko. Baina erreforma konstituzionalak egiteko biherenak beharrezkoak dira, eta horrek gehiengoabehar du, hau da, ezkerrak eskuinaren edota zen-troaren botoak beharko ditu. Adibidez, Hollan-dek atzerritarren boto eskubidea hitzeman zuenkanpainan. Mitterrandek berak 1981ean,berrehun eta gehiago promesen artean, hori beraegin zuen, baina ez zuen praktikara eraman ahalizan, ez baitzuen gehiengoa. Beraz, ezkerrakberriz ere ez duela herena esateko aitzakia erabildezake. Orduan, segur aski, egokitzapen batzukegingo dira, baina VI. Errepublikara pasa gabe.VI. Errepublika ezartzea sistema parlamentariobatera pasatzea izango litzateke eta hori Fran-tziako kontziente kolektiboarentzat traumatikoalitzateke. III. eta IV. Errepublika garaian, II.Mundu Gerra baino lehen eta gero, sistema par-lamentarioa zen, alderdiek izugarrizko botereazeukaten, Italiako sistemaren antzekoa zen.Gobernuak oso ezegonkorrak ziren eta inefika-zia handia zegoen. Sistema horrek krisi institu-zionala eragin zuen. III. Errepublika eta PetainMariskalaren aroa heldu zen. Ondoren, IV. Erre-publikan gerra zibil modukoa sortu zen etaCharles De Gaulleri deitu zitzaion Estatu buruaizan zedin. Honek konbentzio bat jarri zuen V.Errepublikaren Konstituzioa ezartzeko. Helbu-rua gehiengoa ezartzea izan zen, gobernuak ara-zorik gabe goberna zezan. Frantzian bozketamaioritarioaren aldeko atxikimendua handia da,ez proportzionalaren aldekoa. Ene ustez, ezdago gogorik berriz ere aurreko sistemara itzul-tzeko.

A. ERROTABEHERE: VI. Errepublika izen batda, noski. Eguzkik Frantziako iragana ongi ager-tu du, eta Aljeriako Gerra ere komeni da gogora-tzea. Sistema proportzionala sartuko balitz,alderdi asko izanen lirateke Legebiltzarrean,diputatu gutxirekin. Ondorioz, koalizioak sor-tzen dira eta gobernatzeko molderik ez dago.

“ Eguzki Urteaga

“Nire ustez ez gara VI. Errepublikarapasatzeko unean, alabaina horrek ez du esan nahi ez direnik moldaketa instituzionalak egongo, edo aldaketak”

Page 9: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Frantziako aro politiko berria / Mahai-ingurua

9

Nazioarteko politika hizpide: Hollanderen FrantziakBarack Obamaren AEB lagundu dezake? Edo Oba-mak Hollande? Ba al dago bien arteko sintoniarik?

E. URTEAGA: Bai, nabaritu da jada badagoela, ezsoilik ideologikoki hurbiltasuna dagoelako, inte-res komunak dituztelako baizik. Laster hautes-kundeak izango dira AEBetan eta Obama hauta-tua izateko, hazkunde ekonomiko indartsuabehar du langabeziak behera egin dezan. Badagoelkarrekikotasun bat Europako eta AEBetakoekonomien artean, Europa atzeraldian areagomurgiltzen bada, eragina eta ondorioak izangoditu AEBetakoan. Obamaren eta Hollanderenarteko sintonia G8ko goi-bileran agertu zen.Biek austeritate politika proposatzeaz gain, haz-kunde ekonomikoa eta enplegua sorrarazikolituzketen neurriak bultzatu nahi dituzte.

Estatuburu sendoa ikusten duzue Hollande?

A. ERROTABEHERE: Hollandek ministro gazteakjarri ditu, emazteki asko, baina krisia eta zorrahandiak dira, eta gainera, mundu edota aro zaharbaten bukaeran gaude. Mundu berri baten hasie-ran ote garen? Dena dela ere, hazkunde ekono-mikoa zeren bitartez bultzatu behar den ez dahorren erraz ikusten. Teknologia berriak indartunahi dituzte, baina hori ez da egun batetik beste-ra lortzen. Orduan, aldaketa badator baina luzeaizanen da. Honezkero hoberako izanen da, zereneta okerragora joaten bada, akabo. Europazaharkitu da, sobera ongi bizi izan gara. Orain,gazteriaren bideak unibertsitatearen berritzetikpasa behar du, hortik doa bide berria eta munduberriaren sortzea, baina... Hollandek neurriaeman du kanpainan, alderdian lehenago bazeu-den elefante deitzen direnak. Badakizu, Señorioaeta Gortea, beti tirabirak. Eta badaude betiere,baina irudiz, alderdia aldatu du. Beste molde batdago edo entseatzen ari da bederen Hollande.

Euskal Herrira etorriz. Ipar Euskal Herriko bi dipu-taturen aldaketa izan da eskuinetik ezkerrera.Michèle Alliot-Marie (MAM) eta Jean Grenet

eskuindarrek eserlekua galdu dute urte askorenondoren. Zer balorazio egiten duzue gertatuaz?

E. URTEAGA: Historikoki eskuindarra izan denlurralde honetan, azken hamar urteetan bereziki,PSk eta ezkerreko alderdiek, oro har, gero etainplantazio handiagoa lortu dute tokiko institu-zioetan. Adibidez, Baionan eta Angelun, edoZuberoan, industria gunea izan baita. Areago,oraingoan ezkerrak emaitzak hobetu ditu, etakostaldeko bi barrutietan garaile izan da. MichèleAlliot-Marie 1986az geroztik diputatua izan da,areago, Atzerri, Barne eta Defentsa ministroaizan da hainbat gobernutan. Gobernua gaizki utzibehar izan zuen Tunisiako afera gaizki kudeatuondoren, baina Alliot-Marie estatu figura izan da.2007ko emaitzekin konparatuz, lehen itzulian,botoen %13 galdu zuen, PSko Sylviane Alauxekboto asko lortu ditu, eta gainera boto erreserbahandia zuen. Allauxek bere aliatuen botoak biga-rren itzulian jasotzeaz gain, abertzaleen botoakjaso ditu, ez hainbeste abertzaleak kandidatusozialistaren programarekin edo haren plantea-mendu politikoekin identifikatzen direlako,MAM kentzeko aukera ikusi dutelako baizik.Grenetek aiseago galdu du eserlekua. Lehen itzu-lian botoen %7 galdu zuen Colette Capdevielleki-ko. Honek ekologisten eta Ezkerreko Frontearenbozak bildu zituen bigarrenean, alegia, aliatunaturalen botoak. Abertzaleen botoak ere eskura-tu zituen. Hor ageri da zergatik jaso zuen horrenboto diferentzia handia: %56 baino gehiago.

“ Agustin Errotabehere

“Hollandek ministro gazteak jarri ditu,emazteki asko, baina krisia eta zorra handiak dira, eta gainera,mundu edota aro zahar batenbukaeran gaude”

Page 10: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

167. zka. 2012ko uztaila

10

PSk barnealdean ez du diputatuaren eserlekualortu, baina galera Frantxoa Maitiarena izan dafuntsean. Izan ere, lehen itzulian bost puntukoaldea atera zion Lassalleri. Ezkerreko Frontearensostengua zuen, baina giltza abertzaleek zeukaten,hauek botoen %13 atera baitzuten. EH Baik ezbataren ez bestearen aldeko estrategia agertu du.Kostaldean eta barnealdean hauxe geratu da age-rian: gauza bat da alderdi batek eman dezakeenkontsigna eta beste bat hautesleek egiten dutena.EH Bairi oso zaila zitzaion PSren aldeko botoaeskatzea. 1998an Nicole Péry aurkeztu zelarik,akordio batera iritsi ziren PS eta ezker abertzalea-ren artean. Lionel Jospinen Gobernuak engaia-mendu batzuk hartu zituen. Bost urte pasa ondo-ren, Nicole Péryren promesak ez ziren bete,besteak beste, bere esku ez zirelako, PariskoGobernuaren esku baizik. Horrek konfiantzagalera areagotu zuen sozialistekiko, eta geroztik,bada, abertzaleen estrategia da kontsignak ez ema-tea. Noski, hautesleek beren hautua egiten dute.

Donibane Lohizune eta Baionako barrutietanikusi denez, EH Bairen alde bozkatu zuen askokPSko hautagaien alde bozkatu du, barnealdeanaldiz, ez.

Barnealdeko datuak begiraturik, Maitiak Eus-kal Herriko eremuan, berak bakarrik botoen%45 lortu zuen, beraz, ezker abertzalearen boto-ak ez ditu izan bigarren itzulian. Abertzaleek ezdute Maitia bozkatu, eta diferentzia ez zen han-diagoa Lassallerekiko. Lassallek %26 lortu zuenlehen aldian eta UMPko hautagaiak %17. Dife-rentzia ez zen handia izan, Lassalle tira handikohautagaia izan arren.

A. ERROTABEHERE: Gure barnealdean mundubaten akabantza heldu da; kazikeen eta notableenaroa joan da: Jean Ibarnegaray, Michel Inchaus-pe... Horiek kontrolatu zituzten Ipar EuskalHerriko boteregune politikoak, Elizaren lagun-tzarekin, arras ongi gainera. Orain berriz, kostal-dean, MAMren eta Greneten aroak fini dira.Garai berria heldu da: Action Catholiquen espirituberriak garatu dira, nekazal sindikalismoa indartuda. ELBk gehiengoa dauka laborarien artean.Horrek eragina du esparru politikoan, eta agerida, nahitaez, azken urteetako gazteriaren engaia-menduan, abertzaletasunean bereziki. Frantzianeta Ipar Euskal Herrian, orobat, politikaren pola-rizazioa oso azkarra da, eta nahitaez, abertzaleekalde batera edo bestera egin behar dute politikanbide egin nahi badute. Eguzkik erran bezala, kos-taldean MAMen eta Greneten aurka bozkatudute, ez PSko hautagaien alde baitezpada. Bar-nealdean, aldiz, fenomenoa berezia eta pixka batmingarria ere bada ene ustez. Alta, abertzaleenartean desberdintasunak badirela iruditu zait,baita aurkakeria edota haurkeria pixka bat ere.Maitiaren aurka hori ageri izan da. Bistan da, ezdira haren aldekoak, bestela alderdi berean lirate-ke, baina nahitaez une batean aukeratu behar da,eta ene ustez huts bat izan da.

Maitia problema bat da abertzaleentzat. Gora-behera historikoak daude. Donibane Garazin

“50 urte pasa ondoren, abertzaletasunak gorantzegin du, baina ez hainbeste. Kasu onenean herritarren %85ak abertzale ez den hautagaiaren alde bozkatzen du”, dio Eguzki Urteagak.

Page 11: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Frantziako aro politiko berria / Mahai-ingurua

11

Koxe Larre abertzalea lehen itzulian garaile aterazen garaitik heldu dira. Maitiak hautagai izateariutzi baher zion bigarren itzulian, eta ez zuenegin. Abertzaleek kontseilari nagusia izatekoaukera izan zuten, eta Maitiak bidea oztopatuzion. Ados, ostikada hura jende askoren gogoandago, egia da. Maitia den bezalakoa da. Alta, aloraskotan aldatu da, euskararen aldekoa da.

EH Bai hirugarren indarra da. Abertzaleen garaiberria heldu da hein batean, giltzarri bilakatu da.

E. URTEAGA: Abertzaletasun modernoa 1963ansortu zen Enbata mugimenduarekin. 65ean aur-keztu zen hauteskundeetan lehen aldiz. Botoabertzalea, poliki bada ere, modu jarraikorreangorantz joan da. Adibidez, azken legislatiboetangora egin du. Hauteskunde batetik bestera ez duasko irabazten, egia da. Berrogeita hamar urtee-tan hazi bada ere, boto maila apala da oraindikere, alabaina, sakon sustraitzea lortu du. Udale-rrietan eta kantonamenduetan lortzen ditu emai-tza onenak, botoen %15 inguru. Eta horrek era-gina du politikagintzan, hautaketa bigarrenitzulian erabakitzen delako. Abertzaleen aukeramaiz izaten da hirugarrena lehen itzulian, etaemaitzak hain onak izan gabe ere, berak marka-tzen du ezkerraren eta eskuinaren arteko jokoa.Legebiltzarrerako hauteskundeen eztabaidaneragin du, hautagai sozialisten kanpainan agertudira abertzaleen eskakizunak bereziki. Allaux,Capdevielle eta Maitiak hizkuntza eta lurraldeelkargoaren gaiak bere egin dituzte, baita labo-rantzaren ingurukoak ere.

Horiek horrela, halere, iruditzen zait ezkerabertzaleak autokritika egin beharko lukeela.Iritsi garen une honetara iritsita, Berrogeitahamar urte pasa ondoren, abertzaletasunakgorantz egin du, baina ez hainbeste. Kasu one-nean herritarren %85ak abertzale ez den hauta-gaiaren alde bozkatzen du. Paradoxa da, inkes-tek diotenez, abertzaleek lortu dute beren gaiakgizartean zabaltzea, herritarren gehiengoa adosdago instituzio propioa izatearekin, euskararen

ofizialtasuna edo gutxienez irakaskuntza elebi-duna izatearekin, ados ere Laborantza Ganbaraeta Unibertsitate propioa izatearekin, hau da,Batera plataformak aldarrikatzen dituen pun-tuekin. Alta, atxikimendu hori ez da gauzatzenboto kopuruan. Iparraldeko barnealdean ere,berdin. Barnealdeko paradoxa ere bada. Eskual-de euskaldunena izan da, baina zentro-eskuinabozkatu du maioritarioki. Une batez, hautesleekberen arazo linguistikoa politizatu dute, eta hor-tik landa, abertzaleek beren emaitza onenakbarnealdean lortzen dituzte egun.

A. ERROTABEHERE: Ados naiz Eguzkik azalduduen gehienarekin. Abertzaleen lemak gizarteanhedatu dira, gehiengoak sostengatzen ditu, eta horida paradoxikoa: ideia horiek gehiengoaren baitanizanik ere, hauteskundeetan ez dira islatzen. Politi-

“Michèle Alliot-Marieren eta Jean Greneten aroakfini dira. Horiek kontrolatu dituzte Ipar Euskal Herriko botere-gune politikoak, arras ongi gainera”, dio Agustin Errotabeherek.

Page 12: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

167. zka. 2012ko uztaila

12

karen bipolarizazio afera edo arazoa ere hor dago.Zernahi gisaz, herriko etxeetan belaunaldi berri bathasi da politikan. Bidarrain edo Irisarrin botereahartu dute, Baigorrin ere bide beretik doaz. Eskui-nak edo zaharrek ez dute boterea eskuetan jadaherri askotan. Orduan, gauza bat da abertzaletasu-na eta beste bat bere agerpen politikoa, hau da,alderdiak. Alderdien historian garbizalekeria nagu-situ izaten da, fundamentalismo gisako bat: “Gukez dugu politikan zikindu nahi” diote batzuek. Ala-baina, boto erabilgarria ez baduzu baliatzen, ezbazara politikan sartzen... jai duzu. Barnealdeanhorrelako asko dago. Maitiaren aferak hori erakutsidu. Beste afera bat hauxe da: politizazioa eta erra-dikalismoa abertzaletasunetik iragan dira, berezikibarnealdean, horrek zauria utzi du, ETA eta IKrenhistoria bizirik daude oraino ere. Baigorrin IKrenfenomenoak gizartea blokeatu zuen. Indarkeriakbere arrastoa utzi zuen eta belaunaldi batzuk blo-keatuta geratu ziren. Emeki-emeki gizartea aldatuzdoa, baina hori hor dago oraino ere.

E. URTEAGA: Hauteskundeek eta boto emateakasko baldintzatzen dute alderdien estrategietaneta politikaren garapenean, bistan da. Esate bate-rako, Hegoaldean sistema proportzionala da etaalderdiak oso indartsuak dira. Hautagaiak inpor-tanteak dira, baina ez hemen beste. Iparraldeanalderantziz da. Definizioz zure alderdikoak ezdiren boto-emaileen sostengua lortu behar duzu,erran nahi baita, hautagaiek soslaia eta ibilbideoso berezia izan behar dutela, elkarteen mun-

duan eta alor politikoan sustraituak izan behardute. Beraz, bat: abertzaleek nahi badute buruanburu izan, hautagai sendoak aurkeztu behardituzte. Bi: aliantza sistema egonkor bat ezarribehar dute indarrean, eta hasteko abertzaleenberaien artean. Hauteskunde legislatiboetan EHBai koalizioaz beste, Ekologista/EA eta Ama-lur/PNB aurkeztu dira, eta funtsean, alderdi edohautagaitza horiek mikro-emaitzak atera dituzte.

A. ERROTABEHERE: Abertzaleek aliantza siste-ma egonkorra ezarri beharko lukete, baita sozia-listekin ere.

E. URTEAGA: Funtsean egina dute zenbaitesparrutan: ikastolak finantzatzeko sistemaegonkor eta sendoa eraiki dute. Izan ere, beste-la, nahiz eta emaitza onak lortu eta soziologiko-ki errotua izan, abertzaleek hautetsi gutxi duteeta botere gunetan eragin mugatua. Hautesleenzati handia oso legitimista da hemen, hautetsibat finkatzen denean, legitimitatea ematen dioherritarrak. Adibide esanguratsua da AlainIriarten kasua, Hiriburun. Hasieran hautetsiazen, gero alkatea eta figura politikoa bilakatuzen, errespetu politikoa erdietsiz. Azkenik Kon-tseilari Nagusia da Pauen. Beraz, abertzaleekberen estrategiak aldatu behar dituzte. Baina,Agustinek dioenez, estrategiak ere ez dira nahi-ko, kultura politikoa ere aldatu behar da, politi-ka egiteko manera aldaraziko duena. Alegia,bide zibil eta politikoen bidea urratzea erabaki

“Eguzki Urteaga

“Zirrikitu bakarra Hollandek kanpainan abiatu duendeszentralizazio erreformaren III. atala garatzea da”

Page 13: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Frantziako aro politiko berria / Mahai-ingurua

13

badute, horrek joko politikoaren arauak barne-ratzea eskatzen du, baita ezagutu eta barneratuere, eta ez bakarrik bozen kanpainan, egunero-ko bizitzan beste sektoreekin harremanak erelandu behar dira. Hegoaldean ezker abertzaleahainbat botere-gunera iritsi da, bere kulturapolitikoa eraldatze prozesuan ari da. Iparral-dean ere, abertzaleek estrategia azkartu beharkodute erakundetze prozesuan leku eta pisu politi-ko handiagoa izateko.

Departamendua egituraren beharrean LurraldeElkargoa egitura lantzen ari da egun. Subjektua-ren eta lurraldearen arazoak hor daude betiere.

E. URTEAGA: Hor badago arazo bat: instituzio-nalizazioaren eta barrutien diseinua. Hiru pro-bintzia eta hiru hautes-barruti daude. Hautes-kundeetan ageri denez, BAB(Baiona-Angelu-Biarritz) Bidaxuneri lotua da,eskualde okzitandarrarekin. Barnealdea berriz,Biarnoarekin lotuta dago. Beraz, abertzaleekemaitza onak lortuta ere, arazo hori dute. Egiada, hautes-barrutiaren diseinuak, hein handibatean, emaitzak determinatzen ditu, berazaurrerantzean nola diseinatuko diren osogarrantzizkoa da. Instituzioaren afera garran-tzizkoa da hemen. Ipar Euskal Herriak institu-zio maila baxua dauka, administratiboki Paysizan du egitura handiena. Pays delakoak Lurral-de proiektu bat garatzeko aukera zabaldu zuen,politika publiko komunak eta espezifikoak gara-

tzeko aukera eman ditu. Hortik sortu zenHitzarmen Berezia. 2001etik 2007ra gauzatuzena Iparraldean, Frantziako beste lurraldeetanez dagoena. Eskakizuna hor dago. Baina berez-ko instituzioaren galdera arazo da Frantzian.Departamenduaren eskakizunak bi mende ditu.Garat anaiek Pirinio Atlantikoak sortzean bidepartamendu izatea eskatu zuten, Iparraldeakberea izatea. Eta nahiz eta mobilizazioak izandiren, borroka armatua izan, bozetan abertza-leak gora eginda ere, eskaera ez da lortu bi men-detan. Zirrikitu bakarra Hollandek kanpainanaipatu duen deszentralizazio erreformaren III.atala garatzea da. Adibidez, Senatuko presiden-teak modu ezberdinean ikusi du deszentraliza-zioa delakoa. Deszentralizazioak ez du esannahi, inolaz ere, eskuduntza gehiago pasakodirela Parisko gobernutik Departamenduko etaErregioko gobernuetara. Eta horrela balitz ere,izan daiteke hori ere, horrek ez lioke Iparraldea-ri aldaketarik ekarriko. Baliteke Bordeleko bote-rea azkartzea, baina Pauekoa eta udaletakoak ez.Ikusi behar da zer itxura hartzen duen deszen-tralizazio horrek. Hautetsi eta Garapen kontsei-luetan eztabaida irekita dago eta kontsentsumoduko bat dagoela dirudi Lurralde Elkargoasortzeko. Noski, gero ikusi behar da zein esku-men izango dituen edo emango dizkioten. Ezbaitago inolako ziurtasunik horiek izateko. Ira-ganak erakutsi du promesa asko izan direla,baina praktikan ezer gutxi. Eskakizun horri zererantzun emango zaion ikuskizun dago.

“ Agustin Errotabehere

“Abertzaleen artean desberdintasunak badirela iruditu zait, eta haurkeria ere pixka bat. Maitiaren aurka hori ageri izan da”

Page 14: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

167. zka. 2012ko uztaila

14

Hollanderen aroan ere ez? Ez zarete baikor.

A. ERROTABEHERE: Ez naiz baikor, ez. EuskalHerriak pisu oso txikia dauka Frantziako politi-kan. Promesak izan dira, izanen dira, baina zeremanen duten? Ezin da ukatu ere, urtetik urte-ra aurrera goazela. Instituzio berriari dagokio-nez, Pays inguruko ekimenei esker aurreratu da.Egia da ere, Pays sortu zelarik, asko kritiko izanginen, ni ere bai, botererik ez zeukala errangenuen. Gero, ordea, hainbat hausnarketa etaeztabaida zabaldu dira emeki-emeki, gizarteaengaiatu da, ekimena zabaldu da. Hegoaldeanez bezala, instituzionalki nekez egiten duguaitzina, euskaldunok pisu gutxi dugulako,baina, egunero egiten ari da Euskal Herria.Grenet batek ezin du jada erran Euskal Herrianez duela balio instituzio berezirik izateak.Badago hori nahi duen gehiengo bat. Alabaina,Frantzian, Estatuan, hori nola gauzatu daite-keen besterik da. Ez dut aise ikusten.

Hegoaldea aipatu duzue, nola eragin dezake bakeprozesuak honetan guztian, baita FrantziakoGobernu berriaren politikan ere?

E. URTEAGA: Hasteko eta behin, Hegoaldeanzer-nolako arazoak dauden ikusi besterik ezdago bake eta normalizazio prozesua martxanjartzeko. Hasteko diot, negoziaziora iristekoprozesu baten hasieran baikaude. Alegia, ezkerabertzaleak eta ETAk apustu estrategiko bategin dute, bide zibila urratzea. Estrategia aldeba-karreko abantaila da zuk erabakitzen duzulako,baina desabantaila ere bada beste aldean dagoe-na ez delako inplikatua sentitzen. Alegia, luzera-ko bidea da. Ezker abertzaleak beste aldeak ereurratsak eginen dituen inolako garantiarik ezdauka. Alde batek darama iniziatiba, eta besteakez ditu eskuak lotuak nolabait. Noski, alde batekbestea bere planteamenduak berrikustera era-man dezake, baina ikusten ari gara zer-nolakozailtasunak dauden.

Abertzaleek aliantza sistema egonkorra ezarri behar dute indarrean, eta hasteko abertzaleen artean. Hauteskunde legislatiboetan EH Bai koalizioaz beste, Ekologista/EA eta Amalur/PNB aurkeztu dira, eta funtsean, alderdi edo hautagaitza horiek mikro-emaitzak atera dituztela erran digute solaskideek.

Page 15: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

Frantziako aro politiko berria / Mahai-ingurua

15

Oso interesgarria da ikustea Frantziako Esta-tuak nola kudeatu duen bake prozesu delakoa:ETAk su-etena iragarri zuenean, bere behin-beti-rako su-etena gradualki emanez, lehen erreakzioakez ziren Eliseotik etorri, ez Barne Ministeriotik,baizik Kanpo Ministeriotik. Alain Juppé Ministroohiak kanpo afera zela esan zuen, Espainiarenakasu honetan. Frantzia eta Espainiak akordio batdute “terrorismoaren aferan”, aspaldidanik elka-rrekin ari dira ETAren borroka armatuaren aurka.Frantziak Espainia lagunduko du politika horre-tan, baldin eta honek aldatzea erabakitzen badu.Hegoaldean zailtasunak dira hori ulertzeko. Esate-rako, zuk El Mundo eta El País edo ABC hartzendituzu eta Euskal Herriko aktualitatea horietanduzu. Horrek Euskal Herriaren afera EspainiakoGobernuaren agenda politikoan sartzen laguntzendu nolabait. Hartu Le Monde, adibidez, begiratuParisen nagusitzen diren gaiak, baloreak eta per-tzepzioak. Zeri ematen diote lehentasuna? Bada,joan deneko hauteskunde kanpainetako berriensegimendua egin dut, ez da inoiz erreferentzia eginEuskal Herriko egoeraz. Zergatik? Ez dagoelakoez agenda mediatikoan ez politikoan, eta hori osoelementu inportantea da. Zein dira Hollanderenkezkak?: Estatuaren aurrekontua aurrera ateratzea.Europak ezarri dituen murrizketei nola aurre egin.Politika fiskala nola jarriko duen abian. Atzerripolitika, Alemaniarekikoa hasteko. Ipar EuskalHerriko Instituzio berezia zerrendan badago, 200.puntua izanen da. Hegoaldeko problematika zen-trala da Madrilen, Parisen ez. Horretan akats han-dia dago Hegoaldean. Guretzat inportantea denaParisen ere hala delako ustea baitu askok.

A. ERROTABEHERE: Zaila zait zerbait berri erra-tea, Madrilgo eta Hegoaldeko prentsa irakurtzendut, eta presoen arteko eta euren inguruan dau-den zailtasunak ikusten ditut: barkamena eskatuedo ez, eztabaidatzen ari dira. Edo nola egin!Bakea denek nahi dute eta nahi dugu, bainaFrantziak ez du aitzina hartuko, ez protagonis-moa ere, afera aurreratzeko. Hollande ez dutikusten behartua. Noski, dena ez da iluna. Gau-zak aldatzen ari dira, arestian erran dugu abertza-

leen proposamenak gizarteratu direla, gazteakinstituzio berezi baten alde daudela. Datozenherriko etxeetako bozen ondoren beste mahai-inguru bat egingo bagenu, agian, hautetsi zaha-rrak udaletxetatik poliki-poliki badoazela erranendizugu, baita gazteak herriko politikan benetanengaiatzen hasi direla ziurtatu ere.

E. URTEAGA: Ni Agustin baino gazteagoa naiz,beste belaunaldi batekoa naiz, ez naiz hain gazteaere. Ikusi ditut gurasoak lanean ikastolak eraiki-tzen. Noski, 20 urte ditugunean pazientziagutxiago daukagu. Nik 38 urte ditut, erdibideannago nolabait. Iparraldeko aldaketa mantso doa,badago sakoneko aldaketa baina oso poliki doa.Enbata mugimendua orain dela 50 urte sortu zeneta abertzaletasunak eta euskarak zer-nolakobidea egin duten ikusi besterik ez dago, euskaraz-ko irakaskuntzan zer egin den. Asko da? Gutxi alda? Motela dela gaurko munduaren erritmorako?Bai. Baina autoaren martxa bezala da hau: lehenmartxa pasa genuen, bigarrenean gaude, etaorain hirugarrenera pasa behar dugu, euskal ins-tituzioa eta euskararen ofizialtasuna lortzeko.Noski, belaunaldi berriaren fitezia moteltzenbada, gaizki goaz. Politikak eta militantziak jen-dea erretzen dute. 10, 20 eta 30 urte joan dira,etekinak oso urriak dira. Jendea beste gauzetarajoaten da adinarekin. Desgaste bat dago, erritmoapala eta emaitza ez oso esanguratsuak lortu ezizanaren inpresioa nagusitu daiteke, eta horibelaunaldi berriek ere ikusten dute.

A. ERROTABEHERE: Barnealdea aipatu dugu,baina Miarritzeko Herriko Etxean abertzaleekegin dutena goraipatu behar da. Hots, gazteekhautetsi bilakatu behar dute, abertzaletasunariarnasa emanen dio horrek. Eta horretarako koa-lizioen estrategia eta lana indartu behar da,“zikindu” koalizioetan. Alain Iriart eta Jean-Michel Galant hautetsiak horren adibidea dira.Abertzaletasunari eman dioten arnasa bizikigarrantzitsua da. Gogoeta egiteko garaia da.Fundamentalismoa eta purismoa atzean utzibehar ditugu besteekin bidea egiteko. �

Page 16: Herritarrek aldarrikapenakA. ERROTABEHERE: FN arazoa da, eta, zoritxa-rrez, ez da Frantziako arazo bakarrik. Herbehe-reak, Italia, Alemania edota Grezian badago joera hori ere. 1929ko

ARGIAren urtebetekoHARPIDETZAHego Euskal Herrian138€

Ipar Euskal Herrian168€

Milaka irakurle dira

izaera honekin

bat egiten dutenak.

Ezagu gaitzazu. Jaso ezazu Euskal

Herriko astekaria

hilabetez doan!

[email protected]

Independentea

Burujabea Euskararekin konprometitua

Izen handiko sinaduren topagune

Independentzia astero ikusten da� 943 37 15 45