Haur hezkuntzarako, lehen eta bigarren hezkuntzarako eta ... · Haur hezkuntzarako, lehen eta...

844
Haur hezkuntzarako, lehen eta bigarren hezkuntzarako eta batxilergorako dekretu currikularrak Euskal Autonomia Erkidegoan

Transcript of Haur hezkuntzarako, lehen eta bigarren hezkuntzarako eta ... · Haur hezkuntzarako, lehen eta...

para la EducaciónInfantil, Básicay Bachiller enla ComunidadAutónomadel País Vasco

Decretoscurriculares

Haur hezkuntzarako,lehen eta bigarrenhezkuntzarako etabatxilergorakodekretu currikularrakEuskal AutonomiaErkidegoan

Batxilergo

5 Sarrera

8 Dekretuaren atalak

44 I. Eranskina. Batxilergoko ikasgaiak mailatan banatzea

44 •Gutxienekoordutegia 45 •Erreferentziaordutegia

46 II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun o rokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

51 •Hezkuntzagaitasunorokorrak 52 •Oinarrizkogaitasunak 53 1.-Zientzia,teknologiaetaosasunkulturarakogaitasuna 57 2.-Ikastenikastekogaitasuna 58 3.-Matematikarakogaitasuna 60 4.-Hizkuntzakomunikaziorakogaitasuna 62 5.-Informazioatratatzekoetateknologiadigitalaerabiltzekogaitasuna 64 6.-Gizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna 67 7.-Kulturahumanistikokoetaartistikokogaitasuna 69 8.-Norbereautonomiarakoetaekimenerakogaitasuna 71 •Curriculumagaitasunenaraberaegitea

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

AmAnkomunEko IkASgAIAk: 73 •MunduGaraikiderakoZientziak 91 •GorputzHezkuntza 105 •FilosofiaetaHerritartasuna 116 •Hizkuntzak:EuskaraetaLiteraturaIetaII

GaztelaniaetaLiteraturaIetaII AtzerrikoHizkuntzaIetaII

192 •EspainiarenHistoria 211 •FilosofiarenHistoria

moDAlItAtEko IkASgAIAkArteen modalitatea. Arte plastikoen, irudiaren eta diseinuaren bidea:

220 •MarrazketaArtistikoaIetaII 242 •MarrazketaTeknikoaIetaII 264 •Bolumena 280 •AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak 295 •ArtearenHistoria 313 •Diseinua 335 •IkusentzunezkoenKultura

Arteen modalitatea. Arte eszenikoen, musikaren eta dantzaren bidea. 354 •MusikaAzterketaIetaII 371 •AnatomiaAplikatua 386 •ArteEszenikoak 398 •MusikarenHizkuntzaetaPraktika 411 •MusikarenetaDantzarenHistoria 424 •LiteraturaUnibertsala 439 •IkusentzunezkoenKultura

Zientzien eta teknologiaren modalitatea 457 •BiologiaetaGeologia 478 •MarrazketaTeknikoaIetaII 500 •FisikaetaKimika 522 •MatematikaIetaII 551 •IndustriaTeknologiaIetaII 568 •Biologia 589 •LurrarenetaIngurumenarenZientziak 609 •Elektroteknia 622 •Fisika 642 •Kimika

giza eta gizarte zientzien modalitatea 664 •EnpresarenEkonomia 689 •Ekonomia 713 •Geografia 727 •GrekoaIetaII 746 •ArtearenHistoria 765 •MunduGaraikidearenHistoria 783 •LatinaIetaII 801 •LiteraturaUnibertsala 816 •GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

843 IV. Eranskina. Iragankorra eta azken xedapenak

844 V Eranskina. lehen eta bigarren mailako iraskagaien lehentasun-hurrenkera

5

matemáticas

Anexo IV: Áreas de Educación Primaria

Sarrera

2009/10ikasturtearenhasieranirakasleguztieibidaliniengutuneanazaldunuenez,HaurHezkuntzako,LehenHezkuntzako,DerrigorrezkoBigarrenHezkuntzako eta Batxilergoko curriculumak arautzen zituzten dekretuakaldatzeariekinzaio.Dekretuberriekzenbaitaldaketadakartzateaurrekolegealdian onartutako dekretuekiko. Hala, curriculumen zorroztasunkontzeptualanabarmenareagotzeadaaldaketenhelburua,curriculumakaretresnabaliagarriagoakizandaitezenirakasleentzat.Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak, curriculum hauen bidez,ziurtatunahiducurriculumhoriekoinarrizkogutxieneko irakaskuntzekinbat etortzea; horrez gain, elebitasun integratzaile bat erraztu nahi da,azaroaren 24ko 10/1982 Legeak, Euskararen erabilera normalizatzekooinarrizkoak,xedatutakoarietaotsailaren19ko1/1993koLegeak,EuskalEskola Publikoari buruzkoak, xedatutakoari jarraiki. Lege horietan, hainzuzen, familien aukeratzeko askatasuna oinarri hartuta, beharrezkotzatjotzendabihizkuntzaofizialakikastea.

Euskara, Euskal Herriko berezko hizkuntza, eta gaztelania ofizialak diraEuskadin,etahorregatikherritarguztiekdutehizkuntzabiokezagutuetaerabiltzeko eskubidea. Euskararen kasuan, irakaskuntza ezinbestekoardatzaizandaeuskararenezagutzazabaltzeko,etahalaxeizatenjarraitubehardu.Hortaz,euskaraklehentasunaizanbeharkoduhezkuntzan;izanere,hizkuntzaofizialhorrenezagutzaurriagoadacurriculumetanjasotakohelburuetarako. Lehentasun hori bat etorriko da Euskararen AholkuBatzordearenEuskara21txostenakematendituengomendioekin.

Euskal Herria terminoa erabiltzeko modua ere aldatu da. XVI. mendeazgeroztik, termino hori euskal literaturaren historiako zenbait testutanfinkatuta dago –eta testu horietatik gizartean erabiltzera pasatu da–,hizkuntza-etakultura-kontzeptubatizendatzeko,bainaezlurralde-izateaedoizatepolitiko-administratiboa;kontzeptuhori,ostera,EuskalAutonomia

Sarrera

6

ErkidegoedoEuskaditerminoekjasotzendute,EuskalHerriarenAutonomiaEstatutuarenedukiarenarabera.

Hezkuntzagazteakbizikidetza toleranteetademokratikobatean trebatudaitezkeenguneada.Horidelaeta,egindirencurriculumekgizaeskubideenbalioakaldarrikatzendituzte,bereneskubideetabetebeharrezkontzientedirenherritarrakprestatzeko,indarkeriadeslegitimatzekoetabiktimekikoenpatia sustatzeko. Berariaz nabarmendu nahi izan da, baita ere,hezkuntzakbalioetikoetademokratikoen transmisioanduengarrantzia,erakundeekiko,zuzenbide-estatuarekikoetaherriarennahiarenfruitudenordenamendujuridikoarekikoestimuasustatzeazgain.Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak, jakitun delarik hezkuntzaaurrerapenerako eta etorkizuna bermatzeko tresna dela, kalitatekoirakaskuntzabatenaldekoapustuaeginnahidu,gurehauretagazteekXXI.mendekogizarteanbeharrezkoakdirenezagutza,abileziaetabalioakeskuraditzaten.Horretarako, aurkezten diren curriculumek alderdi hauek barne hartzendituzte:

l Errealitateaulertzekoetaeraldatzekoezagutzak,kulturaetagaitasunkritikoadutenherritarbilakatukodituztenaketaprofesionalbikainakizateaahalbidetukodituztenak.

l Mundura ireki eta beste pertsona batzuekin elkarlanean aritzekogaitasunak, informazioaren eta komunikazioaren teknologiekeskaintzendituztenaukerakerabiliz.

l Elkarrekin euskal gizarte demokratiko, tolerante eta solidario bateraikitzekobaloreak.

Azkenbatean,curriculumberriakhaulortzekoerreferentegisaeratudira:herritarbakoitzakeskuratzeabereahalmenaetatalentuakontuanhartutagaraditzakeenprestakuntzaetaezagutzak,edozeindirelaereberesexua,sinesmenak,jatorriaetabaliabideekonomikoak.Curriculum berriak edizio integratu eta osatu baten barruan aurkeztenditugu.Ediziohonetan,curriculumeiburuzkontsultaegiteaerrazagoada,eta irakasleek eta Hezkuntzarekin konprometituta daudenek beren lanaantola dezakete eta beren lanaren garapenerako erreferentzia argi etaegonkorizandezakete,edukihoriekindarreandaudenakdirelakoziurtasunjuridikoaizanda.Espero dut Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak denbora-tartelaburreanegindakoahaleginhaufinkatuahalizatea,profesionalenarteaneta

Sarrera

7

gizarteanonarpenhandiaizangodutencurriculumak(HaurHezkuntzakoak,Lehen Hezkuntzakoak, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzakoak etaBatxilergokoak) ezarrita. Izan ere, curriculum horiei esker, heztearenzeregineaninplikatutakoguztiekerreferentziaargiaketaegonkorrakedukiahalizangodituzte,berenlanaburutuahalizateko.

Vitoria-Gasteiz,2010ekoekaina

Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketakosailburuaIsabel Celaá Diéguez

8

Dekretuaren atalak

DEKRETUARENtestumoldatuaBatxilergokocurriculumaezarrietaEuskalAutonomiaErkidegoanjartzendauena.

Hezkuntzari buruzkomaiatzaren3ko2/2006LegeOrganikoakxedatzenduenez,autonomia-erkidegobakoitzakezarribehardubereirakaskuntzaarautuen curriculuma. Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutuak EuskalAutonomia Erkidegoari esleitzen dio irakaskuntzari dagokion guztiarengaineko eskumena, hau da, mailak eta graduak, modalitateak etaespezialitateak. Eskumen horretaz baliatuz, Hezkuntza, Unibertsitateeta Ikerketa Sailak onartu egin zuen Euskal Autonomia ErkidegorakoBatxilergoarencurriculuma,etaotsailaren3ko23/2009Dekretuaargitaratuzuen, Batxilergoko curriculuma sortu eta Euskal Autonomia Erkidegoanezartzekoa(otsailaren27koEHAA).

Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari beharrezkoa iruditu zaiootsailaren 27ko 23/2009 Dekretua aldatzea, koherentzia egon dadinoinarrizko izaerarekin finkatutako gutxieneko irakaskuntzen eta dekretuhorren artean eta, halaber, elebitasun integratzaile bat egon dadin,EuskararenNormalizazioariburuzko10/1982OinarrizkoLegearenarabera(azaroaren24koa),etaEuskalEskolaPublikoariburuzko1/1993Legearenarabera (otsailaren 19koa). Bi lege horietan finkatzen da bi hizkuntzaofizialakikasibeharra,familienaukera-askatasunaerrespetatuz.

Euskara, Euskal Herriko berezko hizkuntza, eta gaztelania ofizialak diraEuskadin, eta horregatik herritar guztiek dute hizkuntza biok ezagutueta erabiltzeko eskubidea. Euskararen kasuan, irakaskuntza funtsezkoardatzaizandabereezagutzazabaltzeko,etaardatzizatenjarraitubehardu.Hortaz,euskaraklehentasunaizanbeharkoduhezkuntzan; izanere,hizkuntza ofizial horren ezagutza urriagoa da dekretu honetan jasotako

9

Dekretuaren atalak

helburuetarako. Lehentasun hori bat etorriko da Euskararen AholkuBatzordearenEuskara21txostenakematendituengomendioekin.

Euskal Herria terminoa erabiltzeko modua ere aldatu da. XVI. mendeazgeroztik, termino hori euskal literaturaren historiako zenbait testutanfinkatuta dago- eta testu horietatik gizartean erabiltzera pasatu da-,hizkuntza-etakultura-kontzeptubatizendatzeko,bainaezlurralde-izateaedoizatepolitiko-administratiboa;kontzeptuhori,ostera,EuskalAutonomiaErkidegoedoEuskaditerminoekjasotzendute,EuskalHerriarenAutonomiaEstatutuarenedukiarenarabera.

AzkenikaldaketabatzuksartudiraAuzitegiGorenarenepaiarenondorioz:ezeztatu egiten da azaroaren 2ko 1467/2007 Errege Dekretuaren 14.artikuluaren2. idatz-zatia,etahorrekeraginaduotsailaren3ko23/2009Dekretuaren24.2artikuluan.

Horrenbestez, dagokion txostenak igorri ondoren eta Euskadiko AholkuBatzordeJuridikoarekinbatetorriz,Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketasailburuakproposaturiketaGobernuKontseiluak2010ekoapirilaren20anegindakobilkuraneztabaidatuetaonetsiondoren,hauxe

Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutuak Autonomia Erkidegoariesleitzen dio irakaskuntzari dagokion guztiaren gaineko eskumena, hauda,mailaketagraduak,modalitateaketaespezialitateak. Eskumenhorierabiliz,Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketaSailaridagokioBatxilergokocurriculuma ezartzea; curriculum horren zati dira Batxilergoaren egituraezarri eta gutxiengo irakaskuntzak finkatzeari buruzko azaroaren 2ko1467/2007ErregeDekretuanfinkatzendirengutxiengoirakaskuntzak.

Ikastetxeetako elkarte-taldeek, gurasoek eta irakasleek, Batxilergoariburuzko proposamenak eginez lagundu dute, eta azkenean Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketaSailakaurkeztenduenDekretuanbategindute,batxilergoaren curriculumari eta irakaskuntza horien antolamenduariburuzkooinarrizkoalderdiakarautzekohelburuaduen lankidetzahorrenondoriogisa.

Batxilergoaren helburuak hauek dira: ikasleei prestakuntza ematea,adimenezetagizabidezheltzenlaguntzea,etaezagutzaketatrebetasunak

10

Dekretuaren atalak

ematea,horienbitartez,garapenpertsonaletasozialeanaurreraegitekoeta bizitza aktiboan eta goi-mailako hezkuntzan sartzeko modua izandezaten.

Batxilergoko ikasketak derrigorrezko Oinarrizko Irakaskuntzaren etaGoi Mailako Irakaskuntzaren artean kokatzen dira. Izaera propedeutikonabarmena duen etapa da, etorkizuneko unibertsitateko ikasketa edogoi-mailakolanbide-heziketarakoprestatzeko;beraz, ikasleakberenlan-etorkizuneaneragitendutenerabakiakhartzenhastendira.Horidela-eta,unibertsitate-mailenetalanbide-heziketakofamilienadarrekinbatdatorrenBatxilergokomodalitateaaukeratzenlaguntzenduenorientazioprofesionalegokiarenbeharraezartzenda,gaitasunhandikolanbideanhasiaurretik.

Batxilergoak,DBHrenondorenhastendenak,biikasturtekoiraupenaduetahirumodalitatetanegituratzenda,hiru ikasgai-multzotan: ikasgai-multzoorokorra,denentzakoderrigorrezkoadenaetaikasleguztienprestakuntzaorokorbateratuabermatzenduena;modalitatebakoitzarenikasgaizehaztenmultzoa,ikasleekberengaitasunetainteresekinbatetorrizespezializazioahasteaahalbidetzenduena,ezbakarrikmodalitateezberdinakegoteagatikbaizik eta, aukeratutako modalitatearen barruan dauden eta posibleakdirenaukerengatik;azkenik,aukerakoikasgaienmultzoa,ikasleekhorienarteanaskozaskeagoaukeradezakete.

Batxilergoko modalitateak goi-mailako hezkuntza (unibertsitatekoa zeinunibertsitateazkanpokoa)osatzendutenjakintza eta irakaskuntzaren eremu zabalak kontuan hartuz antolatzendira.

Aukerako ikasgaiek ikasleek beren prestakuntza unibertsitate-mailetakoadarrekinzuzeneanloturikogaitasunakzabalduzeta indartuzosatuahalizatekoetagoi-mailakoikasketakarrakastazjarraitzekogaitasunaematendienikastekometodologiakbarneratzekobaliodute.

Hala, ezartzen den Batxilergoa ikasgai orokorren bidez prestakuntzaorokorreanoinarrizkounitateamantentzenduenhezkuntza-etapada,titulubakarralortzeanamaitzenda,aniztasun-mailanabarmenaduhezkuntza-ibilbidea ikasle bakoitzaren ezaugarrietara egokituz, unibertsitatea,

11

Dekretuaren atalak

lanbide-heziketakoedoarte-irakaskuntzakogoi-mailakozikloakbezalakoondorengo ikasketetarakoprestakuntza zehatzaemaneta lan-munduansartzea ahalbidetzen du. Horren ildotik, ikasleen orientazio akademikoeta profesionala indartuko du, baita Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaetagoi-mailako ikasketak irakastendituzten ikastetxeekin lankidetzaetakoordinazioaere.

Batxilergoaren helburuak etapa osorako zehazten dira. Gai bakoitzeangaitasunen, edukien eta ebaluatzeko irizpideen arloko helburuakdeskribatzen dira, baita gaitasunen garapenerako gai bakoitzak egitenduenekarpenaere.

Batxilergoan gaitasunen garapena estu lotuta dago gaitasun horienerabilera-eremuetara. Derrigorrezko hezkuntza amaitu ondoren, lantzendiren gaitasunak aukeratzeko pertsona eta gizarte arloko gaitasuneklehentasuna izan duten hezkuntza alegia, Batxilergoa, irakaskuntzeilehentasunaemanetahorieksustatubehardirenetapada;irakaskuntzahoriek ikasleak laneratzeko eta lanbideratzeko prestatzen dituztenondorengo ikasketak lortzeko beharrezkoak diren gaitasunetan eragitendutebereziki,hezkuntzakoedozeincurriculum-proposamenekdutenarlopertsonalaketasozialakahaztugabe.

Batxilergoko ikasleek lortu behar dituzten gaitasunek pertsona moduangaratzen, biztanle aktiboak izaten, helduaroa hasten eta bizitza osokoirakaskuntza garatzen laguntzen dute. Bizitzan zehar irakaskuntzasustatzeak ikaslebakoitzakprestakuntzaosoa lortubehar izateadakar;prestakuntza horrek ikasleari ikasten jarraitzeko eta ikasketak etaprestakuntzalan-jarduerarekinetabestejarduerabatzuekinbateratuahalizatekoaukeraematendio.

Elebitasunari, eleaniztasunari eta ikastetxearen hizkuntza-proiektuariburuzko artikuluak hizkuntzen Europako Erreferentzia Markoareneremuan jasotzen dira, hala, Europar Batasuneko hizkuntza-politikareneta ikastetxeen hizkuntza-proiektuen arteko oreka lortzeko, Euskararenerabileranormalizatzekoazaroaren24kooinarrizko10/1982LegeanetaEuskalEskolaPublikoariburuzkootsailaren19ko1/1993Legeanezarritakoaerrespetatuz.

12

Dekretuaren atalak

Ikastetxebakoitzarenhizkuntza-proiektuakHezkuntzaProiektuanjasotakohezkuntza-prozesuko hizkuntzak erabiltzeko eta irakasteko irizpideakgaratuko ditu eta Curriculum Proiektuan hizkuntzen trataera zehaztukodu.

Lortu nahi den helburua eleaniztasun-testuinguru bateko premieierantzuten dien eremua sortzea da, errealitate soziolinguistikoarekineta soziokulturalarekin bat datorrena, ikasleek bi hizkuntza ofizialennagusitasun aurreratua eta atzerriko hizkuntza baten edo biren beharbestekonagusitasunalordezaten.Ikastetxeekerabiltzekohizkuntzabezalahizkuntza ezberdinen erabilera handitu ahal izango dute, ebaluazioetanlortzen diren emaitzen eta bere inguruko ezaugarri soziolinguistikoenarabera.

Atzerrikohizkuntzekikastetxeekberenproiektuetanzehaztendutenlekuahartuko dute, betiere proiektuek hizkuntza ofizialetarako aurreikusitakogaitasun-mailaklortzendirelabermatuz.

DekretuhonetanBatxilergokoikasgaiezberdinetarakoeskolakoordutegia,sartzeko betekizunak, ikaskuntza-prozesuen ebaluazioa eta promoziokoetaikasleentitulaziokobaldintzakarautzendira.Halaber,etapahonetakoebaluazio-agirien oinarrizko elementuak ezartzen dira, baita ikasleenmugikortasuna bermatzeko beharrezkoak diren ebaluazio-prozesutikeratorritakobetekizunformalakere.

Halaber, irakaskuntza horiek helduetara moldatzeko beharra ikustenda, baita adimen-gaitasun handia edo heziketa berezia behar dutenikasleetara.Hezkuntza inklusiboa, zuzentasuna,elkartasunaetaaukera-berdintasuna bezalako baloreetan oinarritutakoa indartzen da, baitaikasleenaniztasunarenarretaetaikastekozailtasunentrataeraere.

I.eranskineanguztientzakoikasgaientaulaagertzenda,modalitatekoenaeta aukerakoena eta horietako bakoitzari eskaini beharreko gutxienekoorduak,baitaerreferentziakoorduenbanaketa,orainarte indarrean izandenakontuanhartuz.

Ikastetxeekcurriculumazehazteaneginkizunaktiboabetetzendute,izanere, dekretu honetan ezarritako curriculuma garatzea eta, hala denean,

13

Dekretuaren atalak

osatzea dagokie. Hori ikastetxeei esleitutako pedagogi-autonomia,antolaketaetakudeaketarenprintzipioarenbidezlortzenda,curriculumabaliodun bitartekoa izan dadin ikastetxe bakoitzaren hezkuntzarenerrealitatearietaezaugarrieierantzunaemateko.

IIeranskinakBatxilergokohezkuntza-gaitasunorokorraketaoinarrizkoakdeskribatzenditu.

Batxilergoko hezkuntza-gaitasun orokorrak zuzenean daude lotutadeskribatutako Oinarrizko Hezkuntzako gaitasunekin, izan ere, bizitzaosorakooinarrizkoazeiniraunkorradenheziketaosorakoerreferentziakoardatz nagusiak dira, hezkuntza-testuinguru guztietan ikasten direnak,formalaknahizinformalakizan.

OinarrizkoHezkuntzanzehaztutakooinarrizkozortzigaitasunakBatxilergoanere baliodunak dira. Batxilergoko gaitasun horien ezaugarria honakoada: hezkuntza-ibilbideaprestatzendutenmodalitate,bide,modalitatekoetaaukerako ikasgaienarabera ikasleekgaitasunhorietan lortzendutenespezializazioetasakontze-mailahandia.

Ikastetxeek Dekretu honetako III. eranskinean agertzen diren gutxiengoelementuak kontuan hartuta egingo dute curriculumaren proiektua,curriculumakbereninguruabarretaraegokituz.Irakasleekaipatuproiektuanjasotzen diren programazioetara egokituko dute beren irakaskuntza,eta ikasleen ikaskuntzaren, bakoitzak bere programazioaren eta berenirakaslanarenebaluazioaegingodute.

Horrenbestez,kasuankasukoderrigorrezkotxostenakigorrietaEuskadikoAholkuBatzordeJuridikoarekinbat etorriz,Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketasailburuakproposaturiketaGobernuKontseiluak2009kootsailaren3anegindakobilkuraneztabaidatuetaonetsiondoren,hauxe

14

Dekretuaren atalak

XEDATUDUT

I. kAPItuluAXEDAPEn oRokoRRAk

1. artikulua.- Xedea, aplikazio-eremua eta ezarpena.

1.-Dekretu honek Euskal Autonomia Erkidegoko Batxilergoari dagokioncurriculumaezartzendueta,kasuankasukogutxiengoirakaskuntzakezartzendituenoinarrizkoaraudianezarritakoarenkaltetanizangabe,curriculumarenezarpenazehaztendu.

2.-Batxilergokolehenengoikasturtekoirakaskuntzak2008/2009ikasturteanhasikodiraematenikastetxeguztietanetabigarrenmailaridagozkionak2009/2010ikasturtean.

2. artikulua.- Batxilergoaren antolamendurako arau orokorrak.

1.-Batxilergoa derrigorrezko bigarren hezkuntzaren ondorengoarenzati da eta bi mailatan banatzen da. Hainbat modalitate ditu, modumalguan antolatzen da eta, hala balegokio, modalitate bakoitzarenbarruanhainbatbidetan,ikasleakberehelburuetainteresenaraberakoprestakuntzaespezializatua jasoahal izandezanedo,amaitutakoan,bizitzaaktiboanhastekoaukeraizandezan.

1.- Erregimenarruntean,ikasleaBatxilergoaikastenegonahalizangodalauurtez,ondozondokoakedoez.

2.-BatxilergoanGuztientzakogaiak,ModalitatekoaketaAukerakogaiakdaude.

3.-Batxilergoko modalitate ezberdinen egituraren helburua ikasleakespezializatzea ahalbidetzea da, ikasleen interesen eta etorkizuneanondorengoikasketaketalanekobizitzahastearenarabera.

4.-Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak urrutiko Batxilergokoirakaskuntzeneskaintzaegingodu,informazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiliz.

15

Dekretuaren atalak

5.-Batxilergoa derrigorrezko bigarren hezkuntzarekin eta goi-mailakohezkuntzarekinkoordinatukoda,ikasleentrantsizioegokiabermatuetahezkuntza-prozesuarenjarraipenaerrazteko.

3. artikulua.- Sarrera.

1.-Derrigorrezkobigarrenhezkuntzakograduatu-tituluadutenekeginahalizangodituzteBatxilergokoikasketak.

2.-Hezkuntzariburuzkomaiatzaren3ko2/2006LegeOrganikoaren44.1eta65.1artikuluekaipatzendutenteknikari-tituluakdituztenekBatxilergokomodalitateguztietarakosarrerazuzenaizangodute.

3.-Hezkuntzariburuzkomaiatzaren3ko2/2006LegeOrganikoaren53.2artikuluan jasotzen denari jarraiki, Arte Plastikoetako eta Diseinukoteknikari-tituluakdituztenekBatxilergorasartzekoaukeraizangodute.

4. artikulua.- Batxilergoaren helburua.

Helburuakhonakoakdira:

1.-Ikasleei prestakuntzaosoa, adimen- etagiza-heldutasuna, eginkizunsozialak garatzea eta bizitza aktiboan erantzukizunez eta gaitasunaizaniksartzeaahalbidetzendienezagutzaetatrebetasunakematea.

2.-Ikasleak gizabanako, gizarteko biztanle aktibo bezala eta naturazaintzearekinetagarapeniraunkorrarekinkonpromisoaizatekohelduenbizitzariekitekogaiizatekoprestatzea.

3.-Ikasleak Batxilergoarekin loturiko euskal kulturaren eta kulturaunibertsalarenoinarrizkogaitasunaklortzekogaitzea,etagoi-mailakoikasketakegitekoprestatzea.

4.-Ikasleaksentsibilizatuetagaitzeabizitzaosokoikaskuntzairaunkorragaratzekogaiizateko.

16

Dekretuaren atalak

II. kAPItuluABAtXIlERgoko gAItASunAk, HElBuRuAk EtA AntolAkEtA

5. artikulua.- Batxilergoko gaitasunak.

1.-Batxilergokogaitasuntzatulertzenda,Batxilergokoikasgaiorokorrak,modalitatekoaketaaukerakoakikastendituztenikasleekbereganatzendituzten ezagutzen, trebetasunen eta abilezien, gaitasunen etatestuingururaegokitutakobaloreenkonbinaziointegratua.

1.-Batxilergokogaitasunakhezkuntza-gaitasunorokorraketaoinarrizkoakkontuanizandazehaztendira.

1.-II. Eranskinean ikasleek Batxilergoa amaitzean lortu behar dituztengaitasunakazaltzendira.

2.-Hezkuntza-gaitasun orokorrak Batxilergoko ikasgai guztietarakoberdinakdira;honakoakdira:

a)Erantzukizunezbizitzenikasi.b)Ikastenetapentsatzenikasi.c)Komunikatzenikasi.d)Elkarrekinbizitzenikasi.e)Pertsonabezalagaratzenikasi.f)Egitenetagauzeiekitenikasi.

3.-Batxilergoko oinarrizko gaitasunak maila ezberdinetan lortzen diraikaslebakoitzarencurriculum-ibilbidearenarabera;honakoakdira:

a)Zientzia,teknologiaetaosasun-kulturarakogaitasuna.b)Ikastenikastekogaitasuna.c)Matematikarakogaitasuna.d)Hizkuntza-komunikaziorakogaitasuna.e)Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko

gaitasuna.f)Gizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna.g)Gizaetaarte-kulturarakogaitasuna.h)Norberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasuna.

17

Dekretuaren atalak

4.-b),e), f)etah)gaitasunakBatxilergokomodalitateguztienzeharrekooinarrizko gaitasunak dira eta gai guztietan garatzen dira; a), c), g)gaitasunak diziplina arteko oinarrizko gaitasunak dira eta gaitasunhoriekinloturikomodalitatekoetaaukerakogaienbidezgaratzendirabatez ere, baina ez soil-soilik. Hizkuntza-komunikaziorako gaitasunazeharrekozeindiziplinaartekotzathartzenda.

6. artikulua.- Batxilergoaren helburuak.

Batxilergoarenhelburuakhonenjomugakoinarrihartutazehaztendiraetaikasleeihonakoakegitekogaitasunagaratzenlaguntzendie:

1.-Zeharkakooinarrizkogaitasuneidagokienez:

a)Irakurtzeko,ikastekoetadiziplinarakoohiturakbermatzeaikaskuntzaeraginkortasunezaprobetxatzekobeharrezkobaldintzabezalaetagarapenpertsonalerakobitartekobezala.

b)Idatziz zein ahoz, euskara eta gaztelania menderatzea biztanleheldu baten komunikazio egoeretan modu eraginkorreankomunikatzeko.

c)Idatzizzeinahoz,jariotasunezetazuzentasunez,atzerrikohizkuntzabatedogehiagoerabiltzeakomunikazio-egoerapraktikoetanpartehartzeko.

d)Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak gaitasunez,kritikokietaerantzukizunezerabiltzeainformazioajaso,tratatuetakomunikatzeko.

e)Herritartasun demokratikoz jardutea ikuspegi orokor batetik etakontzientziazibikoarduratsualortzea,EspainiakoKonstituzioaren,Euskal Autonomia Estatuaren eta giza eskubideen balioetanoinarritua, iraunkortasunarimesedeegitendiongizartezuzenetabidezkoaeraikitzekoerantzukizunasustatzeko.

f)Gizonen eta emakumeen eskubide eta aukeren berdintasuneraginkorra sustatzea, dauden aldeak aztertu eta modu kritikoan

18

Dekretuaren atalak

baloratzea,ezgaitasunenbatdutenpertsonenbenetakoberdintasunaetadiskriminaziorikezabultzatzeko.

g)Bide-segurtasunean errespetatzeko eta prebenitzeko jarrerakgaratzea, dimentsio etikoak, ekonomikoak, gizartekoak etapertsonalak kontuan hartuz jarrera zuzena eta erantzuleasustatzeko.

h)Heldutasunpertsonalaetasozialasendotzeamoduarduratsuetaautonomoan jokatuz eta kritikoki garatuz, gatazka pertsonalak,familiakoaketagizartekoakaurreikusietabakeankonpontzeko.

i)Gauzei ekiteko izaera finkatzea sormena, malgutasuna, iniziatiba,taldeko lana, norberaganakokonfiantzaeta senkritikoarenbidez,lanbidekoetorkizunariloturikojardueraetaekimenakburutzeko.

j)Arterakoeta literaturarakosentsibilitateagaratzea,baieta irizpideestetikoaere,prestakuntza-iturrietakultura-altxorgisa.

k)Nork bere kabuz heziketa fisikoa eta kirola erabiltzea garapenpertsonalaetagizarteratzeahobetzekoetaohituraosasungarriaksustatzeko.

2.-Diziplina arteko gaitasunei dagokienez, ikasleek Batxilergokomodalitate bakoitzeko oinarrizko ezagutzak izango dituzte moduautonomoetakritikoan,aukeratudutenmodalitatekooinarrizkoabileziamenderatzeko.

lArteakmodalitatea:

Modalitate honetako oinarrizko gaitasunak, goi-mailako ikasketaprofesionaletara eta unibertsitate-mailako Arte eta Giza Zientzienadarrerabideratutadaudenakhonakoakdira:

a)Artearenetakulturarenerrealitateetaekoizpenezberdinakulertueta baloratzea, eta begiko kulturaren eta artearen baliabideak,euskarriak,ikusmoldeaketaplanteamenduakerabiltzeanorberarengaitasun estetikoa eta sortzailea eta bizitza kulturalean partehartzekointeresalantzeko.

19

Dekretuaren atalak

b)Musikarenetadantzarentrebetasunetagaitasunartistikoakgaratzea,alderdipraktikoarizeinkulturalaridagokionez,musikaetadantzaulertu, adierazi eta gozatzeko prestakuntza zehatza ahalbidetzendutenak, baita etorkizunean ibilbide artistiko profesionalakaukeratzeko edo praktika artistikoa proiektu pertsonalaren zatiegitekobeharrezkoakdirenlan-ohiturakere.

c)Arte eszenikoei datxekien askotariko teknika eta trebetasunakerabiliz pentsamenduak, emozioak, sentimenduak eta ideiak,norberarenakedobesteenakadierazi,komunikatuetainterpretatzenikasteaerahonetakoartearenteoriaetaprozesuenezagutzaizanetasakontzeko,baitaarte-kreazioakeszenanjarrietaekoizteko.

lZientziaketaTeknologiamodalitatea:

Modalitate honetako oinarrizko gaitasunak goi-mailako ikasketaprofesionaletaraetaunibertsitate-mailakoZientziak,OsasunZientziaketa Ingeniaritza eta Arkitektura adarretara bideratuta daudenakhonakoakdira:

a)Oinarrizko ezagutza zientifiko eta teknologikoak izatea, galderakmoduargietazehatzeanformulatuzetaerantzun-metodoaaplikatuzarazoak konpondu eta premiak, norberarenak edo taldekoak,gogobetetzea ahalbidetzen duen beharrezko kultura zientifikoalortzeko.

b)Ikerketarenetametodozientifikoenoinarrizkoelementuakulertzea,horiei loturiko prozedurak praktikan jartzea, errealitateareninterpretazioetaesku-hartzeonenaegiteko tresnamatematikoakerabiltzea, modu kritikoan ezagutzea eta balioestea zientziareneta teknologiaren ekarpena bizi-baldintzak aldatzeko, etaingurumenarekikosentsibilitateaetaerrespetuasendotzea.

lGizaetaGizarteZientziakmodalitatea:

Modalitate honetako oinarrizko gaitasunak goi-mailako ikasketaprofesionaletaraetaunibertsitate-mailetakoArteetaGizarteetaLegeZientzienadarretarabideratutadaudenakhonakoakdira:

20

Dekretuaren atalak

a)Sentsibilitateartistikoaetaliterarioagaratzea,baitairizpideestetikoaere,hausnarketakritikoaetaerantzutekotresnakerabiliz,kulturakoadierazpenakulertu,horietanpartehartuetagozatzeko.

b)Hizkuntza klasikoak, literatura- eta arte-obrak eta prozesu etagertaerahistorikogarrantzitsuakulertuetabaloratzea.

c)Gizartearenoinarrizkoarazoekonomikoakidentifikatuetagizarteangarrantzibereziadutenfenomenoenazterketantresnamatematikoakaplikatzea.

d)Mundugaraikidearenerrealitatea,ideiaketapentsamenduak,bereaurrekari historikoak eta bilakaeraren faktore nagusiak kritikokiinterpretatu eta baloratzea gizarte-ingurunearen garapenean etahobekuntzanmodusolidarioanpartehartzeko.

21

Dekretuaren atalak

7. artikulua.- Egitura.

1.–HonakoakizangodiraBatxilergokomodalitateak:

a)Arteak.

b)ZientziaketaTeknologia.

c)GizaetaGizarteZientziak.

2.-Arteakmodalitateakaipatutakobibideizangoditu;horietakobatarteplastikoak,diseinuaetairudiaetabestea,arteeszenikoak,musikaetadantza.

3.-Zientziak eta Teknologia eta Giza eta Gizarte Zientziak modalitateekegiturabakarraizangodute.Halaere,modalitatehorietakobakoitzarenbarruangaienblokeakantolatuahalizangodira,biikasturteetanblokebakoitzekogehienezhiruikasgaifinkatuzkasuankasukomodalitateaeratzendutenenarteanaukeratuta.

4.-Edonola ere, ikasleek ikasten ari diren modalitateko ikasgai guztienartean aukeratu ahal izango dute Horretarako, ikastetxeek ikasgaiguztiakeskainikodituzteeta,haladenean,bideak.Gaijakinakikasinahidituztenikasle-kopuruanahikoaezdeneanbakarrikmugatuahalizangoda ikasleek gaiak aukeratzea, aurrez ezarritako irizpide objektiboenarabera. Ikastetxebateko ikasgaieneskaintzaantolaketakoarrazoiakdirela-eta mugatzen denean, ikasgairen bat urrutiko hezkuntza-modalitatearenbitartezedobesteikastetxebatzuetanikastekoaukeraerraztukoda.

5.-Arteak modalitateko bideen eskaintza ikastetxe berean antolaketakoarrazoiakdirela-etamugatzendenean,aurrekoidatz-zatianaraututakoaaplikatukodaeskainitakobideaosatzendutenikasgaietan.

6.-Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak beharrezko baldintzakjarriko ditu, Batxilergoaren lehenengo maila modalitate jakin bateaneginduenikasleakmodalitatedesberdinbateaneginahalizandezanbigarrenmaila.

22

Dekretuaren atalak

7.-I.eranskinakadieraztenduenmoduan,aurrezagutzakbehardituztenBatxilergoko ikasgaiak lehentasun-hurrenkera baten mende daude,eta haiekin lotutako aurreko ikasgaiak gainditu ondoren soilik ikasiahal izango dira, edo, hala ez bada, ezagutzen maila egokia duelaadieraztekoberariazkofrogagaindituondoren.

8. artikulua.- Ikasgai orokorrak.

1.-BatxilergokoikasgaiOrokorrenhelburuaikasleenprestakuntzaorokorrasakontzea,adimen-etagiza-heldutasunahanditzeaetazeharrekoagoakdirenetaikastenjarraitzeahobetzendutengaitasunaksakontzeada.

2.–HonakoakizangodiraBatxilergokoikasgaiOrokorrak:

Lehenengomaila:lMundugaraikiderakozientziak.lGorputz-hezkuntza.lFilosofiaetaherritarrak.lEuskaraetaliteraturaI.lGaztelaniaetaliteraturaI.lAtzerrikohizkuntzaI.

Bigarrenmaila:lFilosofiarenHistoria.lEspainiarenHistoria.lEuskaraetaliteraturaII.lGaztelaniaetaliteraturaII.lAtzerrikohizkuntzaII.

9. artikulua.- modalitateko ikasgaiak.

1.-BatxilergokoModalitatekoikasgaienhelburuaaukeratutakomodalitateariloturikoprestakuntzazehatzaemateada,ezagutzazabalekoeremurabideratu,ezagutzahorrekinloturahandiagoadutengaitasunakgaratu,ondorengo askotariko ikasketetarako prestatu eta lan esparru jakinbateanhastenlaguntzenduena.

23

Dekretuaren atalak

2.-Ikasleek Batxilergoko bi ikasturteetan gutxienez Modalitateko seiikasgaiemanbeharkodituzteetahorietakobostgutxienezaukeratutakomodalitatekoakizanbeharkodira.

3.-Beste ikasgai batzuen aldez aurretiko ezagutzak eskatzen dituztenikasgaiakhauekin loturikoaldezaurretiko ikasgaiakemanedobehardirenezagutzakegiaztatuondorenbakarrikeginahalizangodira.

10. artikulua.- Arteak modalitatea.

Honakoakdiraarteakmodalitatekoikasgaiak:

a)Arteplastikoak,irudiaetadiseinuabidea:Lehenengoikasturtea:lMarrazketaartistikoaI.lMarrazketateknikoaI.lBolumena.lAdierazpengrafikokoetaplastikokoteknikak.

Bigarrenikasturtea:lMarrazketaartistikoaII.lMarrazketateknikoaII.lArtearenhistoria.lDiseinua.lIkus-entzunezkokultura.

b)Arteeszenikoak,musikaetadantzabidea.

Lehenengoikasturtea:lAnalisimusikalaI.lAplikatutakoanatomia.lArteeszenikoak.lMusika-hizkuntzaeta-praktika.

Bigarrenikasturtea:lAnalisimusikalaII.lMusikarenetadantzarenhistoria.lLiteraturaunibertsala.lIkus-entzunezkokultura.

24

Dekretuaren atalak

11. artikulua.- Zientziak eta teknologia modalitatea

HonakoakdiraZientziaetaTeknologiamodalitatekoikasgaiak:

Lehenengoikasturtea:l Biologia eta geologia.lMarrazketateknikoaI.lFisikaetakimika.lMatematikaI.lIndustria-teknologiaI.

Bigarrenikasturtea:l Biologia.lLurrarenetaingurumenarenzientziak.lMarrazketateknikoaII.lElektroteknia.lFisika.lMatematikaII.lKimika.lIndustria-teknologiaII.

12. artikulua.- giza eta gizarte Zientziak modalitatea.

HonakoakdiraGizaetaGizarteZientziakmodalitatekoikasgaiak:

Lehenengoikasturtea:lLatinaIlGrekeraIlGizartezientzieiaplikaturikomatematikaIlEkonomia.lMundugaraikidearenhistoria.

Bigarrenikasturtea:lArtearenhistoria.lLatinaII.lGrekeraII.lGizartezientzieiaplikaturikomatematikaII.

25

Dekretuaren atalak

lLiteraturaunibertsala.lEnpresa-ekonomia.lGeografia.

13. artikulua.- Aukerako ikasgaiak.

1.-Batxilergoko Aukerako ikasgaiek ikasleen prestakuntza osatzenlaguntzenduteaukeratutakomodalitatearenalderdiaksakonduzedoprestakuntzaorokorrarenikusmoldeakzabalduz.

2.-Aukerako ikasgaiek Batxilergoko gaitasunak garatzen lagundukodute proiektu, praktika eta banakakoak edo taldekoak diren lanmonografikoak,ikerketa-lanak,diziplinaartekoakedoantzekoakdirenlanetanoinarritutakohezkuntza-metodologiakerabilizeta,hala,ikasleakgoi-mailako hezkuntzan eskatzen diren gaitasun metodologikoaklortzekoprestatuz.

3.-Ikastetxe guztiek aukerako ikasgaien eskaintza nahikoa egingodute ikasleentzako aurreikusitako prestakuntza-ibilbideen arabera,horretarako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ezartzenduenarekinbatetorriz.

4.-Ikasleek ikasgai bat aukeratu behar dute lehenengo ikasturtean etabigarreneanbesteikasgaibat,ikastetxeakeskaintzendituenAukerakoikasgaienartetik,hartutaezdituenbereModalitatekoikasgaienartetiketaikastetxeanematendirenbesteModalitateetakoikasgaienartetik.

5.-Aukerakoikasgaieneskaintzakatzerrikobigarrenhizkuntzabat,EuskalHerriko historia eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiakizanbeharkoditu.

14. artikulua.- ordutegia.

1.-Batxilergoko bi ikasturteetako bakoitzean, astean 32 eskola-ordugutxienez,emangodira.

2.-Ikastetxeek,pedagogi-etaantolaketa-autonomiabaliatuz,ordubetekoakezdirenordutegi-moduluakezarriahalizangodituzte,ikasleenasteko

26

Dekretuaren atalak

eskola-orduen gutxiengo kopurua eta irakasleen lanaldia betetzeaedonolaereerrespetatuz.

3.-Eskola-antolamendua hobetzeko eta ikastetxeek beren ezaugarrizehatzei hezkuntza-, hizkuntza- eta curriculum-proiektuaren araberaerantzutearimesedeegiteko,ikastetxebakoitzakikasgaiezberdinetanbanatuko ditu ordu horiek, I. eranskinean gutxienez adierazitakoordutegia errespetatuz. Aukera hori baliatzen ez duten ikastetxeekeranskinhorretanerreferentziagisaaipatutakoordutegiaizangodute.

4.-Batxilergoko eskolako eguneko saioa goizekoa edo goizekoa etaarratsaldekoaizandaiteke.

15. artikulua.- Eskola-egutegia.

1.-Eskola-egutegia ikastetxe bakoitzak ezarriko du bere hezkuntza-proiektuarenarabera.Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketaSailak,orohar,erreferentziagisaurteroeskola-egutegiarenereduafinkatzendu,175eskola-egunekoa.

2.-Ikasturteaezda inolazere irailaren1abaino lehenhasikoetaezdaekainaren30abainogeroagoamaituko.

16. artikulua.- Ratioa.

1.-Batxilergokotaldebakoitzeangehienez35ikasleegongodira.

2.-Unitate batzuetan kopuru hori gainditu ahal izango da hurrengoikasturterapasatuezdirenikasleakmailabereangeratudirelakoedoberandusartudirenikasleeiarretaemateko,baldinetagehiagoizateakaipaturatioarenehunekohamarragainditzenezbadu.

27

Dekretuaren atalak

III. kAPItuluACuRRICulumA

17. artikulua.- Curriculuma.

1.-Dekretuhonetanezarritakoarenondorioetarako,Batxilergokocurriculumgisaulertzendira ikasketahorietakogaitasunak,helburuak,edukiak,metodopedagogikoaketaebaluazio-irizpideak.

2.-Ikasgaienhelburuak,edukiaketaebaluazio-irizpideakIII.eranskineanagertzen dira, bai eta gaitasunak lortzeko orduan ikasgai bakoitzakegitenduenekarpenaere.

18. artikulua.- oinarri pedagogikoak.

Proposamen pedagogikoak egitean, ikastetxeek honako printzipiopedagogikoak izangodituztekontuan,berenhezkuntza-proiektuanagerdaitezkeenezgain:

1.-Irakasteko eta ikasteko prozesuaren xedea gaitasunak lortzea izanbehar da, planteatzen diren egoerak edo arazoak eraginkortasunezkonpontzekokontzeptuzko,prozedurazkoetajarrerazkoedukiakmodubateratuanmobilizatuz.

2.-Lanaproiektuenbidezeginezgero,erraztuegitendagaitasunguztiakikasleei helarazteko bidea eta baita ikasgaien arteko prozesuendiziplinartekotasunaere.

3.-Batxilergoko hezkuntza-jarduerak beren kabuz ikastea, taldean lanegiteaeta ikerketa-metodoegokiakaplikatzeaerraztukodie ikasleei.Irakasleek,ikasleekdidaktikadepartamendubatedobatzuekinplikatzendituzten ikerketa-lanak, lan monografikoak, diziplina artekoak etaantzekolanakburutzeaerraztukodute.

4.-Batxilergoko ikasgaien programazio didaktikoetan irakasleek ikasgaibakoitzean aurreikusitako helburuak lortzeko garatuko dituztenestrategiakagertukodira,baieta irakurtzeko interesaetaohituraeta

28

Dekretuaren atalak

jendaurrean egoki adierazteko gaitasuna pizten duten jarduerak, etainformazio-etakomunikazio-teknologienerabileraere.

5.-Irakasleentaldekolanakberentaldekoikaslebakoitzariarretaematendienirakasle-taldekokideguztienkoordinazioabermatubehardu.

19. artikulua.- Ikastetxeen autonomia.

1.-Ikastetxeek pedagogi- eta antolaketa-autonomia izango duteberen funtzionatzeko ereduak garatzeko. Horretarako, didaktika-departamenduekBatxilergokocurriculumagaratuetazehaztukodute,arretabereziajarrizemakumeetagizonenberdintasunari.

2.-Hezkuntza-proiektuetanfamiliekinhezkuntza-konpromisoaksinatzekoetaikasleeneskola-emaitzahobetzeaahalbidetzendutenbesteneurribatzuk, komunitarioak eta ingurunearekin lotura dutenak hartzekoaukeraaztertukoda.Halaber,konpromisohoriekburutuahal izatekoprozeduragehitukoda.

3.-Didaktika-departamenduek dagozkien ikasgaien programazioakegingo dituzte, burutu daitezkeen aniztasunaren arretarako neurriezberdinak gehituz. Edonola ere, ikasleen premiak eta ezaugarriak,edukiensekuentziaziokoherenteaetaBatxilergokomodalitatearenetahoriekikasturtekoikasgaienmultzoanmodukoordinatuanintegratzeakontuanhartukodira,Batxilergokooinarrizkogaitasunaklortzeko.

4.-Irakasleekaurrekoidatz-zatiakaipatzendituenprogramaziodidaktikoekinbatetorrizgaratukoduberehezkuntza-jarduera.

5.-Ikastetxeek,berenautonomiabaliatuz,lan-planak,antolatzekomoduakezarri, ikasleak multzokatu, eskola-ordutegia edo berrikuntza- etaikerketa-proiektuakhandituahalizangodituzte,familieiekarpenakedohezkuntza-administrazioarentzakoeskakizunakinolazereezarrigabe.

29

Dekretuaren atalak

20. artikulua.- Elebitasuna eta eleaniztasuna.

1.-Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak neurri egokiak hartukoditu hezkuntza-sistema elebiduna finkatzeko, Batxilergoa amaitzeanAutonomia Erkidegoko hizkuntza ofizialetan komunikatzekogaitasunaindartzeko.Horretarako,ikastetxeekeuskaraetagaztelaniagehitukodute,bihizkuntzetanulertu,adierazi,hitzegineta idaztekotrebetasunetanbenetakogaitasunalortzeko,biakharremanetarakoetaerabiltzekohizkuntzagisaerabiliahaldaitezeneremupertsonal,sozialedoakademikoguztietan.

2.-Aurrekoidatz-zatianaipatutakohelburuaklortzeko,ikastetxebakoitzakDekretu honetan ezarritako curriculum-planteamenduak zehaztu etabere inguruabarretara egokituko ditu, hizkuntza-proiektua kontuanizanik eta irakas-hizkuntza ezberdinak aintzat hartuz, era horretanelebitasuna ikasgai bakoitzaren curriculum-edukiak irakastearekinelkartzeko.

3.-Ikasleak elebitasunetik eleaniztunerantz joateko helburua lortzeko,ikastetxeekatzerrikohizkuntzakikasietaerabiltzekoindartze-neurriakezarriko dituzte, bi hizkuntza ofizialetarako aurreikusitako gaitasun-maila bermatuz. Horretarako, atzerriko hizkuntza horietan eduki edoikasgaibatzukemanahalizangodituzte,zehaztendirenbaldintzetan.

4.-Batxilergokoikasgaietakobatatzerrikohizkuntzanemateaerabakitzendutenikastetxeek,hirutikbiorduragutxituahalizangoduteAtzerrikohizkuntzaIetaIIkogutxienekoordutegia.

5.-Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak proba homologatuakburutzeaahalbidetukodu,Batxilergoko ikasleek ikasitakohizkuntzenezagutzarenziurtagiriofizialalordezaten,etahizkuntzenikasketetarakosarrerasustatukodu.

21. artikulua.- Aniztasunari erantzutea.

1.-Aniztasunarierantzutekoneurriakikasleenhezkuntza-premiazehatzeierantzutekoetacurriculumeangehitutakogaitasunengutxienekomaila

30

Dekretuaren atalak

lortzeko daude bideratuta; horiek edonola ere helburuak lortu etadagokientitulazioalortzeaahalbidetukodienbideaizanbeharkodira.

2.-Aniztasunari arreta emateko neurriek ikasleen hezkuntza-premieierantzunbehardieingurunenormalizatuetainklusiboanikastekobereninteresak,motibazioaketagaitasunakkontuanizanda.

3.-Ikastetxeek beharrezko antolaketa- eta curriculum-neurriak jarrikodituzteberenautonomiabaliatuz;neurrihoriekBatxilergoarenantolaketamalgua eta hezkuntza-premia bereziak eta adimen-gaitasun handiadutenikasleeiarretapertsonalizatuaemateaahalbidetukodute.

4.-Ikastetxeek har ditzaketen neurrien artean, berezi hauek diragarrantzitsuak:

a)Bigarrenmailarapasatuarrengainditugabeko ikasgaiakdituztenikasleentzakoindartze-programak.

b)Hezkuntza-premiabereziakdituztenikasleeicurriculumaegokitzeaetaikasgaijakinaksalbuestea.

IV. kAPItuluAEBAluAZIoA, PRomoZIoA EtA tItulAZIoA

22. artikulua.- Ebaluazioa.

1.-Ikaskuntzaren ebaluazioa jarraia eta ikasgai ezberdinen araberabereizia izango da, eta irakasleek burutuko dute, curriculumarenelementuak, ikaslebakoitzak ikasgaiguztietan izanduen ikaskuntza-prozesuarenbilakaeraetaikasturteanzeharerakutsidutenheldutasunaetaeskola-emaitzakkontuanizangodituzte,Batxilergoarenhelburueidagokienez.

2.-Irakasle-taldeak,irakasle-tutoreekkoordinatutaetaikaslebakoitzarenirakasleekosatuta,ikasgaiguztietanizandutenbilakaera,Batxilergoaren

31

Dekretuaren atalak

helburueidagokienezheldutasunakademikoaetaetaparenamaieranondorengoikasketetanaurrerapenakegitekoaukerakbaloratukoditu.

3.-Ikasgaibakoitzekoirakasleakerabakikoduikasturteaamaitzeanikasleekaurreikusitakogaitasunaklortudituztenalaez,oinarrizkoerreferentziagisaebaluazio-irizpideakhartuz.

4.-Irakasleek ikasleek ikasitakoa zein ikaskuntza-prozesuak eta berenirakaskuntzaebaluatukodituzte.

5.-Ikasleek gainditu ez dituzten ikasgaien ezohiko proba bat egin ahalizangoduteikasturtebakoitzekoekainaren30abainolehenago.

23. artikulua.- Promozioa.

1.-Lehenengo maila bukatzean, eta ebaluazio-prozesuaren ondorioz,irakasle-taldeakbigarrenmailarapasatzeariburuzkoerabakiakhartukoditu.

2.-Bigarren mailara pasatuko dira ikasitako ikasgai guztiak gainditzendirenean edo gehienez bi ikasgaitan ebaluazio negatiboa jasotzendenean.

3.-Bigarrenmailaraikasgaiguztiakgainditugabepasatzendirenakgainditugabe dituzten aurreko mailako ikasgaietan matrikulatu behar izangodira. Ikastetxeek errekuperaziorako jarduerak eta gainditu gabekoikasgaienebaluazioaantolatukodituzte.

32

Dekretuaren atalak

24. artikulua.- maila berean urtebete gehiago geratzea.

1.-Bigarrenmailarapasatzenezdiren ikasleekurtebetegehiagogeratubeharko dute lehenengo mailan, eta maila osoa egin beharko duteebaluazionegatiboadutenikasgaiaklaubainogehiagobadira.

2.-Bigarren mailara pasatzen ez direnek eta hiru edo lau ikasgaitanebaluazionegatiboadutenekaukeranizangodute:

a)Berriro Batxilergoaren 1.an matrikulatzea oso-osorik, lortutakokalifikazioguztieiukoeginez.

b)BerriroBatxilergoaren1.anmatrikulatzeaoso-osorik,gainditutakoikasgaien prestakuntza sendotzeko eta kalifikazioa hobetzekoaukerarekin.Kalifikazioaapalagoabalitz,aurrekourtekoarieutsikozaio.

c)Ebaluazionegatiboaizanduenikasgaietanmatrikulatzea.Ikastetxeenantolamendu-aukerenarabera, ikastetxekoZuzendaritzarenustezikaslearenprestakuntzarakoegokiakdirenbesteikasgaiakereeginahalizangoditu,nahibadu.

Nolanahiere,ikastetxeekadintxikikoikaslearenaita,amaedolegezkotutorearenbaimenaeskatukodute,aukeratutakoikasgaiaegiteko.

3.-Bigarrenmailaamaitzeanikasgaibatzuetanebaluazionegatiboadutenikasleek ikasgai horietan matrikulatu ahal izango dira, gainditutakoikasgaiakberrizikasibeharizangabe.

25. artikulua.- Batxilergoko titulua.

1.-BatxilergoaedozeinmodalitatetanbeharbezalaegitendutenikasleekBatxilergoko titulua jasoko dute, eta titulu horrek lan- eta ikasketa-ondorioakizangoditu.

33

Dekretuaren atalak

2.-Batxilergoko titulua lortzeko Batxilergoko bi ikasturteetako ikasgaiguztienebaluaziopositiboajasobeharkoda.

3.-MusikaetadantzakoikasketaprofesionalakamaitzendituztenikasleekBatxilergokotituluajasokoduteBatxilergokoikasgaiorokorrakgaindituzgero.

26. artikulua.- Ebaluazio- eta mugikortasun-agiri ofizialak.

1.-Batxilergoa ebaluatzeko agiri ofizialak, espediente akademikoa,ebaluazio-aktak, ikastetxez aldatzeagatiko txosten pertsonala etaBatxilergokoikasketenhistoriala.

2.-Batxilergoko ikasketen historiala eta ikastetxez aldatzearen txostenpertsonaladiraoinarrizkoagiriak.Hezkuntza-administraziobakoitzakaraututako curriculuma agertu beharko dute beti eta, AutonomiaErkidegotik kanporako direnean, Herri Administrazioen AraubideJuridikoarenetaAdministrazioProzeduraErkidearenazaroaren26ko30/1992Legearen36.3artikuluakdioenabetekoda.

3.-Ebaluazioaren emaitzak zerotik hamarrera bitarteko zenbakien bidezkalifikatukodira,hamartarrikgabe,etabostetikbeherakokalifikazioaknegatiboakizangodira.Batezbestekonotaikasgaiguztienkalifikazioenbatezbestekoaritmetikoaizangoda,hurbilendenehunekorabiribilduta,eta distantzia bera egonez gero, zenbaki handienera biribilduko da.Ezohiko probaren deialdian ikaslea probara azaltzen ez bada, ezaurkeztubezalaulertukoda.

4.-Ebaluazio-aktak maila bakoitzerako egingo dira eta eskola-aldiaamaitzendeneanetaezohikoprobarendeialdianitxikodira.

4.-Taldea osatzen duten ikasleen izenen zerrenda eta ikasgaienebaluazioaren emaitzak izango dituzte. Bigarren mailan aurrekoikasturteangainditugabekoikasgaiakdituztenikasleakagertukodiraetaBatxilergokotituluaematekoproposamenajasokodute.

4.-Taldekoirakasleguztieksinatukodituzteetaikastetxekozuzendariarenoniritzia izangodute. Ikastetxepribatuekaktenalebatbidalikodute,atxikitadaudenBigarrenHezkuntzakoInstitutura.

34

Dekretuaren atalak

5.-Batxilergoko ikasketen historiala inprimaki ofizialean beteko da;zuzendariaren oniritzia eta egindako ikasketen balio egiaztatzaileaizangodu.

5.- Gutxienez, ikasleak identifikatzekodatuak,eskolatze-urtebakoitzeanemandako ikasgaiak eta deialdi bakoitzeko (ohikoa edo ezohikoa)ebaluazioarenemaitzak,Batxilergokobatezbestekonotaetaikastetxe-aldaketeiburuzkoinformazioaerejasokoditu.

6.-Ikastetxeek ebaluazioko agiri ofizialen benetakotasuna bermatukodute,horietanjasotakodatuenosotasunabermatukodute,batezereBatxilergokoikasketenhistorialeanjasotakoak,baitahorienikuskapenaetazaintzaere.

7.-Ikastetxez aldatzeagatiko txosten pertsonalean jasoko da ikasleakmailaamaitugabebesteikastetxebateraaldatzendeneanikaslearenikaskuntza-prozesuaren jarraitutasunerako beharrezkoa deninformazioa, eta burutu diren ebaluazio partzialen emaitzak izangoditu.

8.-Ikasleendatupertsonalaklortuetatratatzeko,etabatezerexedapenhonekaipatzendituenagiriofizialetakoedukiak,ikastetxebatzuekbestebatzuei uzteko eta datu horien segurtasuna eta konfidentzialtasunabermatzendutenneurriakhartzeko,datupertsonalakbabesteariburuzkoindarreandenlegerianetamaiatzaren3ko2/2006LegeOrganikoarenhogeitahirugarrenxedapengehigarrianezarritakoabetekoda.

35

Dekretuaren atalak

V. kAPItuluAIkAStEtXEko HEZkuntZA EtA CuRRICulum PRoIEktuA

27. artikulua.- Ikastetxeko Hezkuntza Proiektua.

1.-Proiektu honen ondorioetarako Ikastetxeko Hezkuntza Proiektutzatulertzen da hezkuntza-aukera eta jarraibide handiak jasotzen dituenproposamen integrala; aukera eta jarraibide horiek ikastetxeanhezkuntza-komunitatearen esku-hartze prozesua modu koherenteanbideratzekoerreferentziagisabaliodute.

2.-Ikastetxeko Hezkuntza Proiektuak jarduteko baloreak, helburuaketa lehentasunak, bizikidetza-plana, ikasteko prozesuan hizkuntzakerabiltzeko, aukera askeko ikasgaiak eskaintzeko irizpideak,ebaluazio-prozesuarenalderdiorokorrak,tutoretzakoekintza-planaetaaniztasunariarretaematekoneurriaketa ikastetxeakzehaztendituenbestelako alderdiak jasoko ditu. Hori guztia euskal gizartearen zeinikastetxearen inguruaren testuinguru sozioekonomiko eta kulturalarierantzunezetatestuinguruhorretara,ikasleenezaugarrietapremietaraegokituz, neurri horien funtsezko helburua oinarrizko xedeak etagaitasunaklortzeaerrazteaizanbehardelaaintzathartuz.

3.-Ikastetxe publikoetako Ordezkaritza Organo Nagusiari, edo itunpekoikastetxe pribatuetako titularrari dagokio Ikastetxeko HezkuntzaProiektuaonestea,etaedonolaerejendearijakinarazibeharkozaio.

4.-Ikastetxeek, halaber, konpromisoak sustatuko dituzte familiekin,profesionalekinetaikasleekin;batzuekzeinbesteekzeineginkizunetajardueraegitekokonpromisoahartukodutenzehaztekoetahezkuntza-prozesuaerrazteko.

28. artikulua.- Ikastetxeko Hizkuntza Proiektua.

1.-Dekretuhonenondorioetarako,IkastetxekoHizkuntzaProiektubezalaulertuko da irakaskuntzarekin eta hizkuntzen erabilerarekin loturikoalderdiguztienplangintza,ikastetxebakoitzakbereesparruanburutzekoegitenduena.

36

Dekretuaren atalak

1.- Hizkuntza-proiektuak Hezkuntza Proiektuan jasotako hezkuntza-prozesuko hizkuntzak erabiltzeko eta irakasteko irizpideak garatukodituetaCurriculumProiektuanhizkuntzentrataerazehaztukodu.

1.- Curriculum Proiektuan jasotako erabakiak ikastetxeko beste agiribatzuetanereizangodutezuzenekoeragina:barrukoaraudia,urtekoplangintza, barruko eta kanpoko harremanak arautzen dituztenprintzipioak,etaabar;horienbidezHizkuntzaProiektuanerabakitakoprintzipioakgauzatzeabideratzenda.

2.-Ikastetxe bakoitzak Ikastetxeko Hezkuntza Proiektuan HizkuntzaProiektuaizangodu.

29. artikulua.- Ikastetxeko Curriculum Proiektua.

1.-Dekretu honen ondorioetarako Curriculum Proiektu gisa ulertzen daDekretuhonetanezarritakoikastetxerakocurriculumakzehaztea.

2.-Curriculum Proiektuak Dekretu honetako III. Eranskinean gehitutakocurriculumaegokitubeharkoduikastetxekotestuingurusozioekonomikoetakulturalera,ikasleenezaugarrietapremietara,hizkuntza-aukeretaraeta ikastetxe bakoitzeko baliabideetara, Ikastetxeko HezkuntzaProiektuaerreferentziagisahartuzetaBatxilergokomailabakoitzerakozehaztuz.

3.-Ikastetxeko Curriculum Proiektuak gutxienez honako zehaztapenakizangoditu:

a)Ikasleen premietara egokitutako irakaskuntzako gaitasunak,helburuaketaedukiakirakaskuntzakoalderdiguztietan.

b)Ikasturte bakoitzeko ebaluazio-irizpideak, Batxilergoa amaitzeangaitasunen garapenaren gutxieneko mailak eta ebaluazio- etapromozio-prozesuariburuzkoerabakiakzehaztea.

c)HizkuntzaProiektukocurriculum-alderdiak.

37

Dekretuaren atalak

d)Irizpidepedagogikoetadidaktikoaketaaukerametodologikoak,etaikastetxekoirakasleenlanarenjarraipenaetakoherentziaziurtatzendutencurriculum-materialakzehaztea.

e)Hezkuntza-laguntzaberariazbehardutenikasleentzakotratamenduintegralerakoirizpideak,hezkuntza-premiabereziakdituztenikasleakzein banakako gaitasun handia duten ikasleak eta hezkuntza-sistemanberandusartutakoakere.

f)Erabakiakhautazkotasunaridagokionez.

g)Tutoretza-ekintzarako eta hezkuntza-orientazioaren garapenerakoirizpideak.

4.-Hainbat hezkuntza-maila ematen dituzten ikastetxeetan curriculum-proiektuak hezkuntza-maila bakoitzaren berezitasunak jasoko dituberenartekokoherentziamantenduz.

30. artikulua.- Ikastetxeko Curriculum Proiektua egitea.

1.-Ikastetxeek Curriculum Proiektua egingo dute ikasturte ezberdinakezartzendirenheinean.Ezarpen-prozesuaamaituondoren,CurriculumProiektuaHezkuntzaAdministrazioanaurkeztukoda,honek,HezkuntzaIkuskaritzaren txostenaren ostean aplika daitezkeen araudienxedapenekin bat datorren ala ez erabaki dezan eta, hala denean,proiektuarenbideragarritasunariburuzkogogoetaegokiakeginditzan.

2.-Itunpeko ikastetxe publikoetan Curriculum Proiektua irakasleenklaustroakeginbeharizangodu.Klaustroariberaridagokioproiektuaonestea, ikastetxe publikoen kasuan ordezkaritza-organo gorenarieta itunpeko ikastetxe pribatuetako Eskola Kontseiluari entzunondoren. Curriculum Proiektuan jasotzen diren urteko zehaztapenakirakaskuntza-jarduerenprogramanetaprestakuntza-jardueren(eskolazkanpoko ekintzak eta ekintza osagarriak) programan zehaztuko diraurtekoplanarenbarruan.

3.-Dirupublikoekordaintzenezdituztenikastetxepribatuetancurriculum-proiektuakeskumenenbarnekobanaketarenaraberaeginetaonetsikodira.

38

Dekretuaren atalak

4.-IkastetxekoCurriculumProiektuakikastetxeanematendirenhezkuntza-etapa guztiak jasoko ditu. Normalean aurreko ikasturteetako besteikastetxeetakoikasleakhartzendituztenikastetxeenkasuan,ikastetxebakoitzaren Curriculum Proiektuak egiteko prozesuaren koordinazio-batzordeaosatukoda,berenartekokoherentziaahalbidetzeko.

5.-Mailabakoitzeanlortubehardirengutxienekohelburuakzeinikastetxekocurriculum-proiektuan onetsitako ebaluazio-irizpideak ikasturtearenhasieranjarrikodirajendaurrean.

6.-Ikastetxeetako irakasleek autonomia izango dute hezkuntza-mailahonetako material didaktikoak aukeratzeko, baldin Dekretu honeneranskineanfinkatutakocurriculumeramoldatzenbadira.

7.-Testuliburuak eta bestelako materialak eskuratu eta argitaratzeko ezda beharko Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren baimenik.Nolanahiere,liburuetamaterialonzorroztasunzientifikoaetahizkuntzaegokitu egin beharko zaizkio ikasleen adinari eta dekretu honetanaraututakocurriculumari.Eraberean,gureordenamendujuridikoarenoinarriak, balioak, askatasunak, eskubideak eta betebeharrak islatuetasustatubeharkodituzte,baietaEuskalEskolaPublikoariburuzko1/1993Legearen(otsailaren19koa),Hezkuntzariburuzko2/2006LegeOrganikoaren (maiatzaren 3koa), eta Genero Indarkeriaren kontrakoBabesIntegralerakoNeurrieiburuzkoLegeOrganikoaren(abenduaren28koa) oinarriak eta balioak ere, eta horietara moldatu behar duhezkuntza-jardueraosoak.

8.-Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketaSailaridagokioikastetxeekberenpedagogia-autonomiaerabilizaukeratutakotestu-liburuaketagainerakocurriculum-materialak ikuskatzea, ikaskuntzako eta irakaskuntzakoelementuguztiakikuskatzekoohikoprozesuarenbaitan.

31. artikulua.- Ikasgelako curriculumaren plangintza.

1.-Irakasleekberenirakaslanaikastetxekocurriculum-proiektuarenaraberaplanifikatukodute,berenikasleenezaugarriberezietaraegokituz.

39

Dekretuaren atalak

2.-Mailaberekoirakasleekberenikasgeletakoprogramazioakkoordinatukodituzte,koherenteakizandaitezen.

3.-Ikasgai bera ematen dutenek ikasgelako curriculum-programazioaegitenlagundukodute,hala,koordinazioa,arloedoikasgaiberaikastendutenikasleenaukera-berdintasunaetaBatxilergoanzeharegitendutenaurrerapenabermadaitezen.

32. artikulua.- tutoretza eta orientazioa.

1.-HezkuntzaOrientazioahezkuntza-jarduerakolaguntza-prozesujarraiaetasistematikoada,etahorrenhelburuaikasleeiproiektupertsonalarenetaprofesionalarenjabeizatekogaitasunaklortzenlaguntzeada.

2.-Tutoretza Ekintzako Plana, Ikastetxeko Hezkuntza Proiektuarenbarruan,ikasleguztientzakoekintzak-orientaziokoaketabestelakoak-antolatzen dituen egitura da, eta ekintza horiek banakakoak zeintaldekakoakizangodira.

3.-Plan hori garatzea tutoreari dagokio, irakasle-taldearekin eta taldehorretan eragiten duten bestelako eragileekin koordinatuz. Halaber,ikastetxekoorientaziokoprofesionalenaholkularitza izangodu,batezereorientazioprofesionalaridagokionez.

4.-IkastetxebatekoTutoretzaEkintzakoPlanakgutxienezhonakoidatz-zatiakizangoditu:

a)Tutoretzan aztertuko diren gaitasunak, helburuak eta edukiak(orientazioetajarraipenekoak)ikasleenpremietaraegokitutakoak.

b)Arlo ezberdinetan tutoreei dagozkienekintzak: ikasleak, irakasle-taldea,familiaketabestelakoak.

c)Ikasturteanzeharekintzahoriekplanifikatzea.

d)Planarenebaluazio-irizpideak.

40

Dekretuaren atalak

5.- Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak Tutoretzako EkintzaPlanaeginetagaratzekoorientabideakemangoditu etahau irakasleekikastetxearieskaintzendietendedikaziozuzenekoordutegiangaratukodabatezere,ikasleenbanakakoetataldekoarretahobeaizateko.

XEDAPEn gEHIgARRIAk

lehenengoa.- Erlijioa ikasgaia.

1.-Ikasturtearen hasieran, adin nagusiko ikasleek, gurasoek edoadingabeen tutoreek adierazi egingo dute erlijioa oinarrizko besteikasgaienbaldintzaberetanetaikastetxeakBatxilergorakofinkatutakoikas-ordutegiarenbarruanikastekoasmoadutenalaez.

2.-Erlijioaikasinahidutenekhonakoenarteanaukeratubeharkodute:

a)Erlijiokatolikoa.

b)Estatuakhezkuntza-arloanlankidetza-hitzarmenaksinatutadituenerlijioenikaskuntza,hitzarmenhorietanjasotakobaldintzetan.

3.-Erlijio ikasgaiaren ebaluazioa Batxilergoko gainerako ikasgaienbaldintzaetaondorioberberekinegingoda.Estatuarekin lankidetza-hitzarmenak dituzten erlijioen irakaskuntzaren ebaluazioa, hitzarmenhorietanezarritakoraegokitukoda.

4.-Erlijio katolikoaren eta bestelako erlijioen, Estatuak hezkuntzaridagokionez lankidetza-hitzarmenak sinatuta dituen erlijioenikaskuntzarencurriculumaeliza-hierarkiaketakasuankasukoagintarierlijiosoekezarritakoaizangoda.

5.-Berdintasunaren printzipioa eta ikasle guztien arteko lehia askeabermatzealdera,erlijioaikasgaiarenebaluazioanlortutakokalifikazioakez dira zenbatuko espediente akademikoak lehian sartzen diren

41

Dekretuaren atalak

deialdietan, ezta ikasleak onartzeko orduan batezbesteko notalortzeanere,eskatzaileenarteanaukeraketaegitekohorretarajobehardenean.

Bigarrena.- Euskal hezkuntzaren sisteman berandu sartzea.

1.-Ikastetxeekeuskalhezkuntza-sistemanberandusartzendirenikasleakikasketenhistorialak,ezagutzaketabestelakoinguruabarrakkontuanizanik eskolatuko dituzte, Batxilergoa amaitzen denean gaitasunaklortzekomodubaikorrenean.

2.-Hizkuntzaofizialetangabezialarriakdituztenean,arretabereziaizangodute ikasteko programa zehatzen garapenaren bidez. Arreta hori,edonola ere, ohiko taldeetan eskolatzearen aldi berean izango da;horiekinastekoordutegiarenzatihandiabateraizangodute.

Hirugarrena.- Batxilergoko ikasketak bateratzea.

1.-Ikastetxeek Batxilergoko ikasketak musika eta dantzako ikasketaartistiko profesionalekin aldi berean egiteko aukera emango dute.Ikasketa horietako ikasgai guztiak aukerako bezala hartuko dirabi ikasketak aldi berean egiten dituzten ikasleentzat. Horretarako,Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketaSailakikasketenantolamendurakoneurriegokiakhartukoditu.

2.-Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak eskolatzeko apartekoneurriak baimendu ahal izango ditu errendimendu handiko kirol-jarduerakeginetaegoeraberdintsuakdituztenentzat.

laugarrena.- Helduen hezkuntza.

1.-Batxilergoko titulua lortu nahi duten helduek beren baldintza etapremietaraegokiturikoeskaintzaizangodute.

42

Dekretuaren atalak

2.-Hezkuntza,UnibertsitateetaIkerketaSailakurrutikoetabertaratutakoerregimenean helduen Batxilergoaren antolamendua eta ebaluazioaaraupetukoditu.

3.-Batxilergoa helduen hezkuntzak agintzen duen malgutasunarenprintzipiora egokitze aldera, egiten den eskaintzan ez da aplikatukoDekretuhonetako14.,23.eta24.artikuluetanezarritakoa.

4.-Halaber, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak, Hezkuntzariburuzko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoaren 69.4 artikuluanezarritakoaren arabera, hogei urtetik gorakoek Batxilergoko tituluazuzeneanlortuahalizatekoprobakaraupetuetaantolatukoditualdizka,baldinetaDekretuhonetanjasotakoBatxilergokohelburuaklortuizanaerakustenbadute.ProbakmodubereizianantolatukodiraBatxilergokomodalitateenarabera.

XEDAPEn IRAgAnkoRRA

Batxilergokokalifikazioenliburuarenbaliotasuna.

Batxilergokokalifikazioenliburuek,2007-2008ikasturtearenamaieraraarteegindakoikasketeidagokienezindarreandenlegerianezarritakoziurtapen-ondorioakizangodituzte.Ikasturtehoriamaitzendeneaneginbideegokizitxikodiraetagainontzekoorrialdeakgauzaeztanduegingodira.IkasketenhistorialairekitzeakBatxilergokokalifikazioenaurrekoliburuarenjarraipenaegiteaeragitenduenean,ikasketenhistorialhorretankalifikazioenliburuarensegida eta zenbakia agertuko dira. Inguruabar horiek kasuan kasukoikasketa-espedienteanereagertukodira.

43

Dekretuaren atalak

XEDAPEn InDARgABEtZAIlEA

IndargabeturikgeratukodiraDekretuhonetanezarritakoarenaurkadoazenlerrunberekoedotxikiagokoxedapenguztiak.

AZkEn XEDAPEnAk

Lehenengoa.-Urriaren16ko175/2007Dekretua,hauda,EuskalAutonomiaErkidegokoOinarrizkoHezkuntzarencurriculumasortuetaezartzenduenDekretua,aldatzenda.

1.-26.4artikuluariidatz-zatiberriagehituzaio:

“DerrigorrezkoBigarrenHezkuntzako laugarren ikasturtean ikasleekaukerakoikasgaibatedogehiagoikasiahalizangodituzte”.

2.-32.3.artikuluarenidazketaberriahauda:

“Orohar,ikasleekerregimenarrunteanegotekoeskubideaizangodutehamazortziurtearte,ikasturteaamaitzendenurteanbeteta”.

3.-35.2.artikuluarenidazketaberriahauda:

“Titulualortuezdutenekgaindituezdituztenikasgaienezohikoprobaegin ahal izango dute, baldin eta gainditu gabeko ikasgai-kopuruabostbainohandiagoaezbadahurrengobiurteetanzehar”.

4.-Bigarrenxedapengehigarriaren4.puntuaezabatuda.

Bigarrena.- DekretuhauEuskalHerrikoAldizkariOfizialeanargitaratzendenegunarenbiharamunetikaurrerajarrikodaindarrean.

44

I. Eranskina.Batxilergoko ikasgaiak mailatan banatzea

BAtXIlERgoko IkASgAIAk mAIlAtAn BAnAtZEAgutXIEnEko oRDutEgIA

LEHENENGOMAILA

IKASGAIOROKORRAK ORDUAK

GaztelaniaetaliteraturaI 3

EuskaraetaliteraturaI 3

AtzerrikohizkuntzaI 3

Filosofiaetaherritartasuna 2

Mundugaraikiderakozientziak 2

Gorputz-hezkuntza 2

GUZTIRA 15

MODALITATEKOIKASGAIAK ORDUAK

3orduko3ikasgai 9

AUKERAKOIKASGAIAK ORDUAK

3orduko1ikasgai 3

ERLIJIOA 1*

NAHIERARAHARTZEKOORDUAK 5

ORDUAKGUZTIRA 32

BIGARRENMAILA

IKASGAIOROKORRAK ORDUAK

GaztelaniaetaliteraturaII 3

EuskaraetaliteraturaII 3

AtzerrikohizkuntzaII 3

Filosofiarenhistoria 3

EspainiarenHistoria 3

GUZTIRA 15

MODALITATEKOIKASGAIAK ORDUAK

3orduko3ikasgai 9

AUKERAKOIKASGAIAK ORDUAK

3orduko1ikasgai 3

ERLIJIOA 1*

NAHIERARAHARTZEKOORDUAK 5

ORDUAKGUZTIRA 32

-Batxilergoko ikasgaietakobatatzerrikohizkuntzanemateaerabakitzenduten ikastetxeek,hirutikbi

orduragutxituahalizangoduteatzerrikohizkuntzaIetaII-koordutegia.

* Ikasturtearenhasieran, adinnagusiko ikasleek,gurasoekedoadingabeen tutoreekerlijioa ikasteko

asmoadutenalaezadierazikodute.

45

I. Eranskina. Batxilergoko ikasgaiak mailatan banatzea

LEHENENGOMAILA

IKASGAIOROKORRAK ORDUAK

GaztelaniaetaliteraturaI 3

EuskaraetaliteraturaI 3

AtzerrikohizkuntzaI 3

Filosofiaetaherritartasuna 3

Mundugaraikiderakozientziak 2

Gorputz-hezkuntza 2

GUZTIRA 16

MODALITATEKOIKASGAIAK ORDUAK

4orduko3ikasgai 12

AUKERAKOIKASGAIAK ORDUAK

4orduko1ikasgai 4

ERLIJIOA 1*

ORDUAKGUZTIRA 32

BIGARRENMAILA

IKASGAIOROKORRAK ORDUAK

GaztelaniaetaliteraturaII 3

EuskaraetaliteraturaII 3

AtzerrikohizkuntzaII 3

Filosofiarenhistoria 3

EspainiarenHistoria 4

GUZTIRA 16

MODALITATEKOIKASGAIAK ORDUAK

4orduko3ikasgai 12

AUKERAKOIKASGAIAK ORDUAK

4orduko1ikasgai 4

ERLIJIOA 1*

ORDUAKGUZTIRA 32

* Ikasturtearenhasieran, adinnagusiko ikasleek,gurasoekedoadingabeen tutoreekerlijioa ikasteko

asmoadutenalaezadierazikodute.

BAtXIlERgoko IkASgAIAk mAIlAtAn BAnAtZEAERREFEREntZIA oRDutEgIA

46

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarri-zko gaitasunak batxi-lergoan

HEZkuntZA gAItASun oRokoRRAk EtA oInARRIZko gAItASunAk BAtXIlERgoAn

Gaitasunetan oinarrituriko curriculumaren planteamendua honakoagankontzientziahartzeanjustifikatzenda:Batxilergokohelburuaklortzealdera,ikasleak goi-mailako ikasketak hasteko, bizitza osoko ikaskuntzarakoprestatzeko eginkizuna duen eta pertsonen garapenaren, hezigarriagoaeta egiten jakitera bideratuago dagoena, alderdi guztiak hobe osatzendituencurriculumabeharda.Hezkuntza-ikuspuntuhorretatikBatxilergokooinarrizkogaitasunakgehitzeaegokiadelafrogatzenda.

ELGAren proiektuak, Gaitasunen Definizioa eta Hautaketa izenekoak(DeSeCo), askotariko betekizunak modu egokian burutu eta eskaerakonplexueierantzutekoahalmenbezalazehaztendugaitasuna.Ekintzaeraginkorra lortzeko batera mobilizatzen diren trebetasun praktiko,ezagutza, motibazio, balio etiko, jarrera, emozio eta bestelako gizarte-etajarrera-alderdienkonbinazioada.Ondorengoezaugarribereizgarriakdituzte:“egitenjakitea”da,hauda,aplikatzendenjakintzada,askotarikotestuinguruetara aplika daiteke eta integratzailea da, eta ezagutzak,prozeduraketajarrerakbarnehartzenditu.Edukiakulertzekomodubateratuhorrekkontzeptuzko,prozedurazkoetajarrerazkoedukieninguruanegindenulermenaren(askotanzatikatutakoa)aldeanaldaketadakar.

Europar Batasunak bere kide guztiei hezkuntza-sistemen berritzeanoinarrizkogaitasunakedogakoak“errealizazioetagarapenpertsonalerakodenekbehardituztenak,baitabiztanleaktibo,gizarteratzeedolanerako”gehituz hezkuntzako ikuspuntu berriak barne hartzeko gomendatuzien. Gaitasun bat funtsezko edo oinarrizko bezala aukeratua izateko,DeSeCoren ustez hiru baldintza bete behar lituzke: maila pertsonal etasozialekobaliohandikoemaitzaklortzenlaguntzea,testuinguruetaeremugarrantzitsuenaukerazabaleanaplikatuahalizateaetaeskuratzenduten

47

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

pertsoneieskakizunkonplexuakarrakastazgainditzenahalbidetzea.Hauda, gaitasunak oinarrizkoak edo funtsezkoak dira biztanle guztientzatbaliodunak direnean, sexua, izaera soziala eta kulturala eta familiareninguruabazterutzita.

Halaber,OinarrizkoHezkuntzarencurriculumaxedatzenduenetaEuskalAutonomiaErkidegoanezartzendenurriaren16ko175/2007Dekretuak,oinarrizkozeinbizitzaosoko ikaskuntzenhezkuntzabateraturakoardatzerreferentzialgisahezkuntzakogaitasunorokorrenkontzeptuagehituzuenberritasunbezala;gaitasunhoriekhezkuntza-testuinguruguztietanikastendira,testuinguruformalzeininformaletan.Hezkuntza-gaitasunhoriekezdirazuzeneanebaluatuko;iraunkorrakdiraetahezkuntza-prozesuosoarenplangintzanetagarapeneanbitartekolokarrietaloturagisabaliodute,hala,hezkuntza-planteamendu osatuagoa eta gaitasun-mota guztiak lortzeaahalbidetzendute.

IldohorretankokatzendaELGArenDeSeCoprogramarenplanteamenduaberen artean loturiko, eta garapen pertsonalerako eta funtzionamendusozialegokirakobeharrezkoakdirengaitasun-eremufuntsezkoakdaudelaaintzat hartuz gero. Unibertsitateko curriculumak berritzeak, jadaniksinatuta dauden Europako itunetatik eratorritakoak, hezkuntza-gaitasunorokorrenetabizitzaosokoikaskuntzarenildoberean2010inguruanGoiMailakoHezkuntzakokatzendugradukoetagraduondokotituluberrienegitura-ardatzbezala.

Beste alde batetik, goi-mailako prestakuntza-zikloei dagozkien goi-mailako ikasketek, hasieratik oinarritu dute beren curriculuma gaitasunprofesionalak lortzean, ikasleei kasuan kasuko lanbideak burutzekogaitzendituztenakalegia.Gainera,unibertsitatekoikasketakGoiMailakoHezkuntzarenEuropakoEsparruraegokitzeakirizpideberriakbarnehartuditu,irakaskuntzanoinarriturikoegungosistematikBolognakoadierazpenakdiseinatutakora igarotzea ahalbidetzen dute. Bolognako adierazpenakardatznagusibezalairakatsietaikastekoprozesuaetaezagutzakeskuratzeaez ezik gaitasunak garatzea ere badu. Egokitze horrek unibertsitateakhezkuntzakometodologiakberritzerabehartzenditu,honakoprintzipioetanoinarrituriko eredu metodologikorantz bideratuz: ikasleek inplikazio etaautonomia handiagoa izatea, jarduera praktikoen garrantzia nabarmenaeta egoera eta testuinguru egokietan ikasleen ikaskuntza-prozesuarenbitartekarietalaguntzaileeginkizunaizateairakasleek.

48

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Batxilergoa Oinarrizko Hezkuntzaren eta goi-mailako ikasketen arteandago, beraz, ezin die planteamendu berriei muzin egin. Erdi-mailakohezkuntza-etapa izanik, Oinarrizko Hezkuntzaren hezkuntza-gaitasunorokorraketaoinarrizkoakzeinunibertsitatekoikasketeiburuzBolognanerabakitakoprozesutikeratorritakoirakatsietaikastekoorientazioberriakkontuanhartzerabehartzendu.

Batxilergoan gaitasunen garapena estu lotuta dago gaitasun horienerabilera-eremuetara. Derrigorrezko hezkuntza amaitu ondoren, etapahorretanlantzendirengaitasunakaukeratzekogaitasun-eremupertsonaletasozialaklehentasunezkoakizandirenhezkuntzaamaituondorenalegia,Batxilergoan ikasleak laneratzeko eta lanbideratzeko prestatzen dituenondorengo ikasketak izateko beharrezkoak diren gaitasunetan berezikieragitendutenikaskuntzeilehentasunaemanetahoriekfinkatubehardira,hezkuntzako edozein curriculum-proposamenekin batera doan eremupertsonalaetasozialaalbobaterautzigabe.

Batxilergoko hezkuntza-gaitasun orokorrak zuzenean daude lotutadeskribatutako Oinarrizko Hezkuntzako gaitasunekin, izan ere, bizitzaosorakooinarrizkoazeiniraunkorradenheziketaosorakoerreferentziakoardatz nagusiak dira, hezkuntza-testuinguru guztietan ikasten direnak,formalak nahiz informalak izan. Hezkuntza-gaitasun orokor horiekBatxilergoko ikasgai guztiek dituzte, Oinarrizko Hezkuntzako arlo etaikasgaiguztiakbezalaxe.Honakohauekdira:

a)Erantzukizunezbizitzenikasi.b)Ikastenetapentsatzenikasi.c)Komunikatzenikasi.d)Elkarrekinbizitzenikasi.e)Pertsonabezalagaratzenikasi.f)Egitenetagauzeiekitenikasi.

49

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Batxilergokohezkuntza-gaitasunakezdirazuzeneanebaluatuko;iraunkorrakdiraetahezkuntza-prozesuosoarenplangintzanetagarapeneanbitartekolokarrietaloturagisabaliodute,hala,hezkuntza-planteamenduosatuagoaetagaitasun-motaguztiaklortzeaahalbidetzendute.

Bestalde,OinarrizkoHezkuntzanzehaztutakooinarrizkozortzigaitasunakbaliodunakdiraoraindikBatxilergoan,izanere,etapahorretanDeSeCo-kproposaturikohirubaldintzakbetetzendira:mailapertsonaletasozialekobalio handiko emaitzak lortzen laguntzea, testuinguru eta eremugarrantzitsuenaukerazabaleanaplikatuahalizateaetaeskuratzendutenpertsonei eskakizun konplexuak arrakastaz gainditzen ahalbidetzea.Batxilergokogaitasunhorienezaugarriahonakoada:hezkuntza-ibilbideaprestatzendutenmodalitate,bide,modalitatekoetaaukerako ikasgaienarabera ikasleek gaitasun horietan lortzen duten espezializazio- etasakontze-mailahandia.

Premisahoriekkontuanizanik,BatxilergokooinarrizkogaitasuntzathartzendaBatxilergoaikastendutenikasleguztiekpertsonamoduanerrealizatuetagaratzekoetabiztanleaktibo izatekoetagizarteratzekobehardutentestuingururaegokitutakoezagutza,trabetasun,abilezia,jarreraetabalioenkonbinazio bateratua. Horiek, aukeratzen duen hezkuntza-ibilbidearenaraberamailaezberdineanlortubeharditu.Erreferentziakoardatznagusiakdiren hezkuntza-gaitasun orokorrak ez bezala, oinarrizko gaitasunekikasleentzat beharrezkotzat jotzen diren lortzeko helburuak adieraztendituzte ikasleak aukeratzen dituen modalitate, bide, modalitateko etaaukerako ikasgaien arabera, eta beraz, ebaluazio-erreferentzia osatzendute.Honakohauekdira:

a)Zientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasuna.b)Ikastenikastekogaitasuna.c)Matematikarakogaitasuna.d)Hizkuntza-komunikaziorakogaitasuna.e)Informazioatratatzekoetateknologiadigitalaerabiltzekogaitasuna.f)Gizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna.g)Gizaetaarte-kulturarakogaitasuna.h)Norberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasuna.

50

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Gaitasunbakoitzekoplanteamenduanegoeraetatestuinguruzehatzetanezagutzen erabileraren garrantzia nabarmentzen da. Kontua ez dakontrajartzea,baiziketajakintzaetaegitenjakitea,ezagutzaetaekintza,teoria eta praktika bateratzea. Trebea izateko ezagutza edo jakintzakontzeptualak,prozedurak,jardutekoarauakedojarraibideaketaeginkizunbat burutzeko aukera ematen duten jarrera edo motibazio-xedapenakmodukoordinatuetabateratuanerabilibehardira.

Ezagutzen erabileraren garrantzia nabarmentzeak ez du esan nahiBatxilergoan lortu behar diren gaitasunak planteamendu utilitaristaramurriztubehardirenik, ezta kultura-onareberezi nahiz unibertsala ikasi,berriz egin eta besterentzeak duen garrantzia gutxitu behar denik ere.Zenbait ezagutza, esperientzia, sentimendu eta jarrera daude garenakizatea eragiten dutenak, gure bizitzarako garrantzitsuak direnak, geureburuak, gizartea eta natura ezagutzeko balio dutenak. Pentsamenduaetaizaeraosatzendutenezagutzakdira,etahoriegitekomodubihurtzenda. Hezkuntza-sisteman Batxilergoaren oinarrizko gaitasunen eremuakberdinakdira lekuguztietan,bainagaitasunhorien lorpenaetaerabileradesberdinadatestuinguruberezibakoitzean.

Batxilergokohezkuntza-gaitasunorokorraketaoinarrizkogaitasunakEuskalAutonomia Erkidegoko curriculumean sartzeak autonomia erkidegoaneta munduan bizitzeko beharrezkoak diren ikaskuntzak nabarmentzeaahalbidetubeharluke,planteamenduintegratzailebatetiketaeskuratutakojakintzakaplikatzerabideratutakoa.Oinarrizkogaitasunakazpimarratzeakikasleek jarduteko askotariko moduak garatzea lortu eta egoera berrieiaurreegitekogaitasunaeskuratzekoikaskuntzakbideratzeaeskatzendu.Batxilergoa amaitzean hautatutako aukeraren arabera lortu behar direngaitasunakgoi-mailakoikasketakjarraitzekoedobizitzaaktiboahastekooinarria izango dira, eta edonola ere helduaroan sartzea eta bizitzaosoko ikaskuntza bezala gaitasun horiek garatu, ikasi eta eguneratzeaahalbidetukodute.

EuropakoParlamentuarengomendioarierantzunez(2006koirailaren26koa),Euskal Autonomia Erkidegoak Batxilergoa zuzentzen duten arautegikoxedapenetan ondorengo hezkuntza-gaitasun orokorrak eta oinarrizkogaitasunakgehitzeaerabakidu,kontuanizanik“DerrigorrezkoEskolaldirako

51

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

EuskalCurriculuma”eta“EuskalHerrirakoCurriculuma”proposamenak,goi-mailako hezkuntzaren Europako esparruaren antolaketa berria etaBatxilergoa eta goi-mailako prestakuntza-zikloak irakasteko hezkuntza-sareenesperientzia.

HEZkuntZA gAItASun oRokoRRAk

Curriculumagaratzeko,Batxilergoanhonakohezkuntza-gaitasunorokorrakproposatzendira:

1.-Modu autonomoan erantzukizunez bizitzen ikastea, norbere buruaezagutu, osasun mentala eta fisikoa zaindu eta ohitura osasuntsuakgaratzenikasiz.Gizakiguztionetaoraingoetaetorkizunekobelaunaldienondarea diren naturaz eta natura-baliabideez modu erantzuleangozatzenikastea.

2.-Ikastenetapentsatzenikastea,informazioainterpretatzen,sortzenetaebaluatzen, erabakiak hartzen eta arazoak konpontzen, ikasteko etalan egiteko ohiturak eta ikasteko estrategiak ikasiz, ezagutzaren etaesperientziarenaskotarikoarloetanarazoakidentifikatuetakonpontzekoezagutzazientifikoetamatematikoarenmetodoakaplikatzenikasiz.

3.-Hizkuntza ofizialetan eta gutxienez atzerriko hizkuntza bateankomunikatzen ikastea, modu kritikoan erabiltzen eta interpretatzenikasteahedabideaketainformazioarenetakomunikazioarenteknologiaketabaitamusika-etagorputz-hizkuntzaartistikoak,gorputz-hizkuntzaplastikoaketabisualakere.

4.-Elkarrekin bizitzen ikastea, harreman positiboak izaten eta gatazka-egoeretan elkarrizketa eta negoziazioa erabiltzen, modu aktibo etademokratikoanpartehartzen,taldeanlanegitenetaelkarlaneanjardutenetaaniztasunaerrespetatzenikasiz.

5.-Pertsona bezala garatzen ikasi, norbera izan, emozio negatiboakkontrolatuetamodupositiboanetaerrealisteannorbereburuabaloratu,autonomoaetanorbereerabakienerantzuleaizanetaprintzipioetikoenaraberajardunez.

52

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

6.-Gauzak egiten eta horiei ekiten ikastea, erabakiak hartzeko etaerantzukizuna nork bere gain hartzeko ekimena izan, ahalegina etazailtasunak gainditzea baloratu eta bizitzako eremu ezberdinetanekimensaiatuakpraktikatuz.

oInARRIZko gAItASunAk

OndokoakdiraBatxilergoanoinarrizkogaitasunak:

1.-Zientzia,teknologiaetaosasun-kulturarakogaitasuna.2.-Ikastenikastekogaitasuna.3.-Matematikarakogaitasuna.4.-Hizkuntza-komunikaziorakogaitasuna.5.-Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko

gaitasuna.6.-Gizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna.7.-Giza-etaarte-kulturarakogaitasuna.8.-Norberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasuna.

Oinarrizko gaitasunen artean zeharrekoagoak diren batzuk daude etalehentasunez Batxilergoko ikasgai orokorren bidez lortzen dira. Honakohauekdira:

l Ikastenikastekogaitasuna.l Informazioatratatzekoetateknologiadigitalaerabiltzekogaitasuna.l Gizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna.l Norberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasuna.

Beste gaitasun batzuk estuago lotuta daude modalitate, bide edocurriculumekoikasgaizehatzekin.Honakohauekdira:

l Zientzia,teknologiaetaosasun-kulturarakogaitasuna.l Matematikarakogaitasuna.l Gizaetaarte-kulturarakogaitasuna.

53

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Azkenik, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna zeharrekoa eta diziplinaartekoa da aldi berean, izan ere, adierazpenak edo ulermenak moduberean eragiten die ikasgai guztiei; literatura-hizkuntza edo hizkuntza-teoriakordeaneurrihandiagoancurriculum-ikasgaizehatzeidagozkie.

Halaere,oinarrizkogaitasunguztiakmodubereandiragarrantzitsuak,izanere,horietakobakoitzakezagutzarengizartearenbarruanbizitzanarrakastaizaten lagun dezakete eta aldi berean funtsezko alderdi jakinek esparrubateanbesteesparrubatekogaitasunababestenduteneremuaosatzendute.

Eranskin honetan oinarrizko gaitasunen deskribapena, helburua etaalderdibereizgarriak jasotzendiraeta,horietakobakoitzean,Batxilergoaamaitzean ikasle guztiek lortu behar duten oinarrizko maila zehaztekoaholkuakematendira.

1.- ZIEntZIA, tEknologIA EtA oSASun kultuRARAko gAItASunA

Gaitasun hori mundu fisikoarekin harremana izateko trebetasunaridagokio,natura-alderdieizeingizakiarenekintzaksortutakoeidagokienez;hala,gertaerakulertzea,ondorioakiragartzeaetanorberebizi-baldintzak,bestepertsonenaketagainontzekobizidunenakhobetzekoetababestekozuzenduriko jarduera ahalbidetzen da. Azken batean, bizitzako etaezagutzarenaskotarikoarloetan(osasuna,jarduraemankorra,kontsumoa,zientzia,prozesuteknologikoak,etaabar)egoki,autonomiazetanorbereekimenez moldatzeko eta mundua interpretatzeko trebetasunak ditu;horrek,fenomenoakaztertzeaahalbidetzendutenoinarrizkokontzeptuetaprintzipioakaplikatzeaeskatzendutarteandirenezagutzazientifikoenarloezberdinetatik.

Hala,gaitasunhonidagozkiobizitzaetagizakiarenjardueragaratzendirenespaziofisikoarenpertzepzioegokia,eskalahandianzeininguruhurbilean,etaingurukoespazioarekinharremanaizatekotrebetasuna:espaziofisikohorretanmugitzeaetaobjektueketahauenposizioakeskuhartzendutenarazoakebaztea.

54

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Halaber, espazio fisikoarekin harremana izateko gaitasunak espazioanpertsonen presentziak, beren finkapena, jarduerek, gehitzen dituztenaldaketeketaondoriozsortzendirenpaisaiekduteneraginazjabetzeadakarberekin,baitagizakiguztiakgarapenarenonuraizatearengarrantziazetagarapenhorrekbaliabideaketanatura-aniztasunababesten,etaelkartasunorokorraetabelaunaldienartekoamantentzensaiatzeazjabetzea.Halaber,errealitatea behatzean eta informazio- eta iragarki-mezuak aztertzeanespiritukritikoaetaegunerokobizimoduankontsumoarduratsukoohiturakerakusteadakarberekin.

Gaitasunhorrek,etagiza-gorputzarenezagutzatik,naturatiketagizoneketaemakumeeknaturarekindutenharremanetikabiatuta,bizitzekomodubatzuen edo beste batzuen ondorioak arrazoiz argudiatzeko eta ingurunaturaletasozialosasuntsuanbizitzafisikoetamentalosasuntsuaizatekoaukera ematen dute. Halaber, osasunaren dimentsio bikoitza –bananbanakoa eta taldekoa- aintzat hartzea eta erantzukizunez jokatzea etabesteenganakoetanorbereburuaganakoerrespetuaerakusteadakar.

Gaitasunhonekaukeraematendugalderaketaarazoakidentifikatzekoetaprobetanoinarriturikoondorioakizatea,mundufisikoaulertuetahonietagizakien jarduerak ingurunean, osasunean eta pertsonen bizi-kalitateaneragiten dituen aldaketei buruzko erabakiak hartzeko helburuarekin.Ezagutzaetaprozedurahoriekaplikatzeadakar,pertsonen,erakundeeneta ingurumenaren premia edo eskaera gisa ulertzen denari erantzunaemateko.

Nozio,kontzeptuzientifikoetateknikobatzukaplikatzeaeregehitzendu,baitaaurrezulertutakooinarrizkoteoriazientifikoakere.Horrekazterketasistematikoarenetaikerketazientifikoarenprozesuaketajarrerakpraktikanjartzekotrebetasunjarraituadakarberekin:arazogarrantzitsuakidentifikatueta planteatzea; zuzeneko edo zeharreko behaketak burutzea behaketahoriek bideratzen dituen teoria- edo interpretazio-esparruaz jabetuz;galderak egitea; informazio kualitatibo eta kuantitatiboa zehaztu, lortu,aztertuetaadieraztea;saiatzekokonponbideakedohipotesiakplanteatuetaalderatzea;konplexutasun-mailaezberdinekoiragarpenaketainferentziakegitea;etaeskuradaitekeenezagutzateorikoaetaenpirikoaidentifikatzea,galderazientifikoeierantzutekobeharrezkoadenaetatestuinguruugaritan(akademikoa,pertsonalaetasoziala)ondorioaklortu,interpretatu,ebaluatuetakomunikatzekodena.Halaber,jardueraikertzailearenzeinezagutzarengizarte-eraikuntzarenizaera,sendotasunaetamugakantzemateada.

55

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Gaitasunhorrek,gainera,konponbideteknikoenplangintzarietaerabilerariloturiko trebezia sortzen du, ekonomia- eta eraginkortasun-irizpideakjarraituz,egunerokobizimodukoetalan-mundukopremiakasetzeko.

Gaitasunhonenbarruan sartzendiragaitasunfisikoak,pertzepziozkoaketamotorrak;osasunazaintzekoohituraketaohituraaringarriakgehitzea;norberegorputzaetasexualitateaonartzeaetabarnehartzea.

Osasunazaintzekoohiturakgehitzeakhonakoabarnehartzendu:higienejarduerak, elikadura osasuntsua eta orekatua; ariketa fisikoa eta kirolaegitea, egoneko bizitza eta gizentasuna saihestuz; atsedena hartu etaerlaxatzekoohiturak;gorputz-jarreraegokiakhartzea,adibidez,ibiltzean,pisua eramatean, esertzean; substantzia kaltegarriak kontsumitzea,arduragabekoaisiaetajarreraarriskutsuakgaitzestea;tentsiogehiegizkotentsioa, lan-erritmo estresagarriak saihestea, eta abar. Horiek guztiakpertsonenosasunaetabizi-kalitateahobetzenduten jarduerakdira, etahoriek banakoen ongizate fisiko eta psikologikoari mesede egiten die.Gainera, pertsonen itxura fisikoaren ezberdintasunak modu positiboanbaloratzea dakar; eredu kaltegarri edo baztertzaileak ezartzen dituztengizartekoohituraetaestereotipoeidagokienezkritikoaizateaeredakar.

Kirolaetaariketafisikoaegitea,gizakiengarapenanatomikoa,fisiologikoaeta psikologikoa ahalbidetzeaz gain, komunitatean gizarteratzeko etabertakotzekobideadira.

Azkenbatean,gaitasunhorrekjasotzendeninformazioainterpretatzekoetaBatxilergokoetapangaratzendirenekimenezetaautonomiapertsonaleziragarri eta erabakiak hartzeko pentsamendu zientifikoa eta teknikoagaratzekoetaaplikatzekobideematendute,izanere,eremuzientifikoetateknologikoko aurrerapenek bizitza pertsonalean, gizartean eta natura-munduaneraginerabakigarriadute.

Halaber, Batxilergoko ikasgai ezberdinetan ezagutza zientifikoa bereizietabaloratukoda,batezeremodalitate zientifikoeta teknologikoanetazientziarietateknologiarengarapenariloturikobalioaketairizpideetikoakerabiltzean.

Beste alde batetik, Batxilergoan zehar, gaitasun horrek ikasleakcurriculumekoikasgaiezberdinetanetagerozetamoduautonomoagoan

56

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

metodologia zientifikoa erabiltzeko trebetasuna garatzeko gai izateaahalbidetu behar du. Metodologia zientifiko bati loturiko prozedurak(galderagarrantzitsuakegitea,hipotesiakegitea,ebaztekoestrategiaketadiseinu esperimentalak diseimatzea, informazio garrantzitsua tratatzea,ondorioakateratzea,emaitzakjakinaraztea,etaabar)ikasgaiguztiekizanbehardituzte.

Orain arte aipatutako abilezia eta trebetasunekin bat etorriz, gaitasunhorrek, ikasleek, ingurumenasustatzekokontzientzia izanik,baliabideakerantzukizunez erabiltzen ikastea eta banakoen eta taldekoen osasunakudeatuetakontsumitzekoarrazoizkoohiturakeskuratzekobideaemanbehardu.Konplexutasunjarraitukofenomenonaturalakulertzekobaliobehardu,gizakiarenjarduerareneraginazjabetuz.Halaber,egungoteknologiekemandakobaliabideakaprobetxatzekobaliobehardu.Askotarikoikasketa-arlotatikeratorritakooinarrizkoprintzipioetakontzeptuakjasotzekogaiizanbeharda,zientzia,teknologia,gizartea,ingurumena,osasuna,etaabarrenkonplexutasunaulertzekoetaegunerokobizimoduko,ikasketetako,lanekotestuingurubateanedotestuinguruorokorragoetanegoeraproblematikoerrealakedoitxurazkoakebazteanesparruteorikoaaplikatzeko.

Halaber, Batxilergoan zehar gaitasun horrek pixkanaka jasoko dupentsamendukritikoarenerabilera,besteargudiaketaetairitzienaurreanjarreramalguaetairekiaerakustekoahalmena,egiaztapen-etazehaztasun-prozedurazorrotzakerabiltzekoetajarreradogmatikoetatikihesegiteko.Ezagutzazientifikoarenizaeraprozesualdakor,balizkoetadinamikogisabaloratzea dakar, eta gizakien bilakaerari eta garapenari mesede egitendie.

57

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

2.- IkAStEn IkAStEko gAItASunA

Ikastenikasteakikaskuntzanhastekoabileziakizateaetagerozetamodueraginkoretaautonomoagoanikastenjarraitzekogaiizateadakar,norberehelburuetapremienarabera.

Gaitasunhorrekoinarrizkobialderdiditu.Aldebatetik,norberegaitasunez(intelektualak, emozionalak, fisikoak), gaitasun horiek garatzekobeharrezkoak diren prozesu eta estrategiez eta norbere kabuz egindaitekeenaz eta beste pertsona batzuen edo baliabideen laguntzarekinegin daitekeenaz jabetzea. Beste alde batetik, gaitasun pertsonalarensentimenduaizatea,motibazioa,norbereburuagankonfiantzaetaikastekogogoaematendituena.

Dakigunazetaikasibehardenazjabetzeaesannahidu,ikastekomoduazeta ikasteko prozesuak modu eraginkorrean kudeatu eta kontrolatzekomoduaz jabetzea, horiek hobetuz eta helburu pertsonalak asebetetzerabideratuz. Norbere ahalmenak eta gabeziak onartzea eskatzen du,ahalmenei probetxua ateraz eta gabeziak gainditzeko motibazioa etaborondatea izanik; hala, pixkanaka segurtasuna handitzen da ikastekoerronkaberrieiaurreegiteko.

Hori dela-eta, ikaskuntzan tartean dauden gaitasunez jabetu beharda, besteak beste, arreta, kontzentrazioa, memoria, ulermena etahizkuntza-adierazpena edo lortzeko motibazioa, eta gaitasun horiengehienezko errendimendua eta pertsonala lortu behar da estrategia etateknika ezberdinen laguntzarekin: ikasteko, behatzeko eta gertaera etaharremanak sistematikoki erregistratzeko teknikak, lankidetza-lanerakoteknikak;arazoakkonpontzeko,jardueraketadenboramodueraginkorreanplanifikatuetaantolatzekoproiektuetarako;edoinformazioabildu,aukeratuetatratatzekobaliabideeta iturriezberdineiburuzkoezagutza,baliabideteknologikoakbarnehartuz.

Halaber, galderak egiteko jakin-mina dakar; egoera edo arazo berarenaurrean erantzun posible ugariak identifikatu eta erabiltzea, erabakiakhartzeari aurre egiteari bidea ematen dioten askotariko estrategia etametodologiak erabiliz, arrazoiz eta modu kritikoan, eskura dagoeninformazioarekin.

58

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Gainera,informazioalortzeko–bakarkazeinlaguntzaz-abileziaematendueta,bereziki,norbereezagutzabihurtzeko, informazioberria lehenagokoezagutzekinetaesperientziapertsonalarekinlotuzetaosatuzetaezagutzaeta gaitasun berriak antzeko egoeretan eta askotariko testuinguruetanaplikatzenjakinik.

Bestealdebatetik,gaitasunhorrekepelabur,ertainetaluzeralordaitezkeenhelburuak planteatzea eskatzen du, ikasteko helburuak pixkanaka etamoduerrealistanlortuz.

Ikaskuntzaniraunkortasunaizateaerebeharrezkoada,bizitzapertsonalaetasozialaaberastenduenelementubezalabaloratuzetaberaz,eskatzenduenahaleginamereziduena.Norbereburuaebaluatuetaerregulatzekogai izatea, erantzukizun eta konpromiso pertsonala izatea, ahaleginakudeatzen, okerrak onartzen eta besteengandik eta besteekin ikasteaeragitendu.

Laburesanda,ikastenikasteaknorbereahalmenetaezagutzenjabeizan,horiekkudeatuetakontrolatzeaeragitendugaitasunedoeraginkortasunpertsonalazjabetuz,etapentsaeraestrategikoanahizlankidetzanjardutekoetanorbereburuaebaluatzekogaitasunaketalan-baliabideeta–teknikaintelektualenerabileraeraginkorrabarnehartzenditu;horiguztiaikaskuntzakonsziente eta gogobetegarriak diren esperientzien bidez garatzen da,banakoakzeintaldekoakizan.

3.- mAtEmAtIkARAko gAItASunA

Zenbakiak,berenoinarrizkoeragiketak,ikurraketamatematikokiadierazieta arrazoitzeko formak erabili eta lotzeko abilezian datza, informazio-mota ezberdinak sortu eta interpretatzeko zein errealitatearen alderdikuantitatiboetaespazialariburuzkoezagutzazabaltzeko,etaegunerokobizimoduarekinetalan-munduarekinloturikoarazoakkonpontzeko.

Gaitasun matematikoaren zati da informazioa, datuak eta argudiaketakargietazehatzinterpretatuetaadieraztekoabilezia;horrekbizitzanzeharikasten jarraitzekobenetakoaukerahanditzendu,eskola-edoikasketa-eremuanzeinhortikkanpo,etabizitzasozialeanpartehartzeariegitendiomesede.

59

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Halaber,gaitasunhorrekelementumatematikoenezagutzaetaerabilera(zenbaki, ikur, elementu geometriko, algebraiko, funtzional, eta abarrenmota ezberdinak) eguneroko bizitzako egoera erreal edo alegiazkoetanetaarazoakkonpontzeraedoinformazioalortzeradaramatenarrazoitzekoprozesuakpraktikanjartzeadakarberekin.

Prozesu horiek informazio hori egoera eta testuinguruen aniztasunhandiagoanaplikatzeko,oinarrizko ideiak identifikatuzargudioenkateakjarraitzekoetaargudiaketaetainformazioenlogikaetabaliotasunaaintzathartuetaepaitzekobideaematendute.

Ondorioz, gaitasun matematikoak pentsamenduaren prozesu jakinakjarraitzeko(besteakbeste,indukzioaetadedukzioa)etakalkulu-algoritmobatzuk edo logikako elementuak aplikatzeko abilezia ematen du, etahorrek,arrazoibideenbaliotasunaidentifikatuetaarrazoibidebaliodunetatikeratorritakoemaitzeiloturikoziurtasun-mailabaloratzekobaliodu.

Gaitasunmatematikoaketaelementuetaeuskarrimatematikoakdituztenegoeraeta(problemak,ezezagunak,etaabar)informazioarenetaegoerakhalagomendatzendueneangaitasunaerabiltzearenaldekojarreraetahonenpixkanakakosegurtasunaetakonfiantzadakartzaberekin,ziurtasunerakoerrespetuanetagogoanetaarrazoibidearenbidezbilatzeanoinarrituta.

Gaitasunhorrekerrealitateaetazentzuahartzenduelementuetaarrazoibidematematikoak hauek behar dituzten egoerei aurre egiteko erabiltzendirenean. Hortaz, egoera horiek identifikatzea, arazoak konpontzekoestrategiakaplikatzea,etaeskuragarrideninformaziotikabiatutaerrealitateakalkulatu,irudikatuetainterpretatzekoteknikaegokiakaukeratzeagaitasunhorrenbarruansartzendira.Azkenbatean, jardueramatematikoaahaliketa testuinguru anitzenetan erabiltzeko benetako aukera. Hori dela-eta,ezagutzamatematikoakegoerenbarietatezabalerabat-bateanaplikatzendirenean garatuko dira Batxilergoan; egoera horiek ezagutzaren etaegunerokobizimodukobestearlobatzuetatikeratorritakoakdira.

Batxilergoaren amaierako gaitasun matematikoa garatzeak informazioasortzeko,egunerokobizimoduansortzendirenarazoakkonpontzekoetaerabakiakhartzekoelementuetaarrazoibidematematikoakerabiltzea–arlopertsonaletasozialean-dakarberekin.

Azken batean, matematikoki arrazoitzeko, argudiaketa matematiko bat

60

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

ulertzekoetahizkuntzamatematikoanadierazietakomunikatzekobideaematen duten trebetasunak eta jarrerak aplikatzea da, laguntza-tresnaegokiakerabilizetaezagutzamatematikoabesteezagutza-motabatzuekinosatuz,konplexutasun-mailaezberdinadutenbizitzakoegoereierantzunhobeaemateko.

4.- HIZkuntZA komunIkAZIoRAko gAItASunA

Gaitasun horrek herritar helduen berezko testuinguruetan hizkuntzaerabiltzeaesannahidu,hauda,ahozetaidatzizkomunikatzea,errealitateairudikatu,interpretatuetaulertzea,ezagutzaeraikietajakinarazteaetanorkberepentsaera,emozioaketajokabideaerregulatuetaantolatzea.

Gaitasun horretako ezagutza, trebetasun eta jarrerei esker lortzen dapentsamenduak,emozioak,bizipenaketairitziakadieraztea,elkarrizketanjardutea,iritzikritikoetaetikoaeratzea,ideiaksortzea,ezagutzaegituratzea,mintzaldiari eta norberaren ekintzei eta eginkizunei koherentzia etakohesioaematea,erabakiakhartzea,etaahozedoidatzizentzun,irakurriedo adieraziz gozatzea; horrek guztiak laguntzen dio autoestimuarengarapenarietanorberekonfiantzari.

Komunikatzekoetaelkarrizketanjardutekotrebetasunenbidez,besteekinetainguruarekinharremanetaloturakonstruktiboakezartzendira,kulturaberrietarahurbiltzenda,etahoriekezagutuahala, arretaetaerrespetualortzen dute. Harremanekin loturiko trebetasunak gero eta garrantzihandiagoa ari dira lortzen, nahiz ikasketen arloan ezagutza eraikitzeko,nahiz lanbide-arloan eginkizunak kudeatu eta antolatzeko. Ukaezina dahizkuntza-komunikaziorako gaitasuna elkarrekin bizitzeko eta gatazkakkonpontzekogaitasunetakobatdela.

Entzun, azaldu eta elkarrizketan jarduteak hitzezko harreman-motanagusiezjabetzeadakar,pixkanakagerozetakonplexuagoakdirenberezkokomunikazio-egoeretara egokitutako mintzaldiak adierazi eta ulertzekogai izatea,etakomunikazioa testuingururamoldatzea.Kodeetaabilezialinguistikoetaezlinguistikoakmoduaktiboanetaeraginkorreanerabiltzeaere badakar, bai eta komunikazio-trukearen berezko arauak ere hainbategoeratan,geroetaformaltasunhandiagoarekin.

61

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Irakurriz eta idatziz hainbat trebetasun sortu eta indartzen dira, etatrebetasunhorieieskerlortzendainformazioabilatu,bilduetaprozesatzea,eta askotariko komunikazio- eta sormen-asmoak dituzten testu-motakulertu,eginetaerabiltzea.Irakurketarenbidezkodeainterpretatuetaulertu,era horretan idatzizko hizkuntza erabiltzeko bidea eman, eta, gainera,gozatzeko,besteinguru,hizkuntzaetakulturabatzukaurkitzeko,amestekoetajakitekobaliodu.Horrekguztiak,komunikaziorakogaitasunahobetzenlaguntzendu.

Hizkuntza-komunikazioaren berezko ekintzei (elkarrizketa, irakurketa,idazketa, eta abar) proposamen edo helburu jakinak aukeratu etaaplikatzekotrebetasunaloturikdagogaitasunhonenoinarrizkoezaugarribatzuekin:esatebaterako,norkbereburuamentalkiirudikatzea,errealitateaulertuetainterpretatzea,etanorberarenezagutzaetaekintzaantolatuetaerregulatzea,koherentziaemanez.

Ulertzea eta komunikatzen jakitea jakintza praktikoak dira, hizkuntzarenfuntzionamenduanetahorierabiltzekoaraueiburuzkoezagutzaerreflexiboanoinarritubeharrekoak,etahizkuntzaribehatzekoetaaztertzekogaitasunadakarteberekin.Denetarikotestuingurusozialetakulturaletankomunikazio-egoerarekinbatdatozendenetarikomintzaldiakadierazietainterpretatzeakzera eskatzen du: hizkuntza-sistemen eta hizkuntza-harreman egokiakizatekoestrategienfuntzionamendu-arauakezagutzeaetamoduegokianaplikatzea.

Gaitasun hau izateak konbentzio sozialez, balio eta alderdi kulturalezeta komunikazio-asmoaren eta testuinguruaren araberako hizkuntzarenaldakortasunazjabetzeadakar.Besteenlekuanjartzekogaitasunenpatikoaesannahidu;norberarenaezbezalakoiritziaksentsibilitatezetakritikokiirakurri,entzun,aztertuetakontuanhartzea;norberarenideiaketaemozioakegokiadieraztea -funtseaneta forman-,etakritikakasmokonstruktibozonartzeaetaegitea.

Jakintza-etaformalizazio-mailadesberdinakegonarren-berezikiidatzizkohizkuntzan-,gaitasunhorrek,atzerrikohizkuntzenkasuan,horietakobatzuenerabiltzaile independentegisakomunikatuahal izateaesannahidu,eta,erahorretan,harremansozialakaberasteaetanorberarenakezbezalakotestuinguruetan moldatzea. Horiek erabiliz, informazio-, komunikazio-,

62

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

eta ikaskuntza-iturrigehiagoeskuradaitezke. Ikasleetorkinekekarritakohizkuntzeidagokienez,hizkuntzahoriekmantentzeamesedegarriadaetaaberastuegitenduingurueleanitzekohizkuntza-aniztasuna.

Labur esanda, Batxilergoaren amaieran hizkuntza-komunikaziorakogaitasunagaratzeakbihizkuntzaofizialetanegokietazehatzkomunikatuahal izatea esan nahi du, herritar heldu baten berezko erabilera-eremueta egoeretan. Egoera horiek, askotan, eremu formalekoak dira, batezere akademikoak, profesionalak, eta abar; eremu horietan, gainera,espezializazio-maila handikoak eta konplexuak diren diskurtsoak ulertueta ekoitzi behar izaten dira. Halaber, gutxienez atzerriko hizkuntza baterabiltzeadakarberekin.

5.- InFoRmAZIoA tRAtAtZEko EtA tEknologIA DIgItAlA ERABIltZEko gAItASunA

Gaitasun hori informazioa bilatu, lortu, prozesatu eta jakinarazteko etahori ezagutza bihurtzeko abilezia izatean datza. Abilezia ezberdinakditu, informazioa eskuratzetik tratatu ondoren euskarri ezberdinetanigortzeraino;informazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiltzeaerebarnehartzendu,informatu,ikasietakomunikatzekooinarrizkoelementubezala.

Informazioa bilatu, aukeratu, erregistratu eta tratatu edo aztertzearekindagolotuta,informazioaeskuratzekohainbatteknikaetaestrategiakerabilizerabiltzen den euskarriaren eta iturriaren arabera (ahozkoa, inprimakia,ikus-entzunezkoa,digitalaedomultimedia).Oinarrizkolengoaiazehatzak(testuak,zenbakizkoa,ikonikoa,ikusizkoa,grafikoaetaentzunezkoa)etahoriekdeskodetzekoetaigortzekojarraibideakmenderatzeaeskatzendu;baita informazio-motaezberdinak,beren iturriak,aukeraketakokapena,egoeraetatestuinguruezberdinetanaplikatzeaere,gaitasunhoriadieraztendenlengoaiaetaeuskarriohikoenakere.

Informazioa izateakezduautomatikokiezagutzariksortzen. Informazioaezagutzabihurtzeakantolatu,lotu,aztertu,laburtuetakonplexutasun-mailaezberdinekoinferentziaketadedukzioakegitekoarrazoibide-trebetasunakeskatzenditu;azkenbatean,ulertzeaetaezagutzarenaurretikoeskemetan

63

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

barnehartzea.Halaber,informazioaetaeskuratutakoezagutzakjakinarazteaesannahidu,adieraztekobaliabideakerabiliz;baliabidehorieklengoaiaetateknikazehatzakezezik,informazioarenetakomunikazioarenteknologiekeskaintzendituztenaukerakerebarnehartzendituzte.

Lan-tresnaintelektualgisainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiltzeko gai izateak informazioa eta ezagutza igortzeko eta sortzekoeginkizunbikoitzeantresnahoriekerabiltzeabarnehartzendu.

Informazioaetaezagutzasortzekoeginkizuneanerabilikodira,adibidez,tresna gisa baliatzean prozesu matematiko, fisiko, sozial, ekonomikoedoartistikoenereduakerabiltzean.Halaber,gaitasunhorrek informaziougarietakonplexuaegokiprozesatuetakudeatzeko,benetakoarazoakkonpontzeko, erabakiak hartzeko, ikasteko komunitate formal etainformaletan parte hatzeko komunikazio-inguruak handituz lankidetza-inguruetanlanegiteko,etaekoizpenarduratsuaketasortzaileaksortzekobideaematendu.

Gaitasun digitalak informazioaren eta komunikazioaren teknologienerabilera hartzen du barne, gehienezko errendimendua ateraz sistemateknologikoen izaeraeta funtzionatzekomoduaetaaldaketahoriekarlopertsonaletalan-etagizarte-arloanduteneraginaulertuzgero.

Halaber,sortzendirensoftwareetahardwarenohikoarazoakidentifikatuetakonpontzekoestrategiakerabiltzenjakiteadakar.Ematenduteninformazioaaprobetxatzeko eta lan pertsonal autonomoaren eta lankidetza-lanarenbidezmodukritikoanaztertzekoereaukeraematendu,alderdisinkronikozeindiakronikoan,gerozeta zabalagoakdiren ingurufisikoeta sozialakezagutu eta horiekin harremana sortuz. Aurrez ezarritako helburuak etaikasteko, lanerako eta aisirako asmoak lortzeko informazioa antolatu,prozesatuetabideratzekotresnagisaerabiltzeazgain.

Azken batean, gaitasun digitalaren barruan sartzen da arazo errealakeragimenez konpontzeko eskura dauden baliabide teknologikoen ohikoerabilera egitea. Aldi berean, informazio-iturri berriak eta berrikuntzateknologikoakebaluatuetaaukeratzekoaukeraematendu,eginkizunetahelburuzehatzakbetetzekodutenerabilerarenarabera.

64

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Labur esanda, informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzekogaitasunak pertsona autonomoa, eraginkorra, arduratsua, kritikoaeta zuhurra izatea dakar, informazioa eta honen iturriak eta tresnateknologikoakaukeratu,tratatuetaerabiltzean;jarrerakritikoaetazuhurraizateaeskuraden informazioabaloratzean,behardeneanalderatuz,etagizarteanezarritakojokatzekoarauakerrespetatzeaeuskarriezberdinetaninformazioarenetahoneniturrienerabileraarautzeko.

6.- gIZARtERAko EtA HERRItARtASunERAko gAItASunA

Gaitasunhorrekbizigarenerrealitatesozialaulertu,askotarikogizarteanherritartasun demokratikoa izan, lankidetzan aritu, elkarrekin bizi etagizartehorrilaguntzekokonpromisoahartzekoaukeraematendu.Gaitasunhorrek,partehartu,erabaki,egoerajakinetanjokatzekomoduaaukeratuetahartutakoerabakipertsonalenerantzuleaizatekobideaematendutenabileziakonplexuaketaaskotarikoezagutzakbarnehartzenditu.

Orohar,gizarteanmoldatzeko,gizarteeiburuzkobilakaeraetaantolaketarieta sistema demokratikoaren ezaugarri eta balioei buruzko ezagutzaerabiltzea dakar; baita erabakiak aukeratu eta hartzeko judizio moralaerabiltzeaetabiztanleeneskubideaketabetebeharrakmoduaktiboanetaerantzukizunezbaliatzeaere.

Gaitasun honek munduaren errealitate historikoa eta soziala, bilakaera,lorpenak eta arazoak ulertzeari egiten dio mesede. Errealitatea kritikokiulertzeak errealitate hori aztertzean ikuspuntu ezberdinez jabetzea,esperientzia, ezagutzak izatea eskatzen du. Gertaera eta arazo sozialetahistorikoakepaitzekoetahorieninguruanoroharetamodukritikoanhausnartzeko kausa anitzekoa eta sistematikoa den azterketara jotzeadakarberekin,baitabenetakoegoeretanoinarriturikoarrazoiketakritikoakeginetagizarteaguztienarteaneraikietahobetzekoelkarrizketaerabiltzeaere.

Batxilergoan zehar historia eta gizartearekin loturiko ikasgai-multzoak,ikasgai orokorrak zein Giza eta Gizarte Zientzien modalitatekoak, iturrihistorikoen azterketan eta kritikan oinarrituriko gaitasunaren alderdiintelektualenagaratzendute,etahorrek,aurkeztendirenaldihistorikoetanegituratutako mintzaldiak ikasteko aukera ematen die ikasleei. Hainbat

65

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

iturriren (testuak, ikonikoak, grafikoak, estatistikoak, kartografikoak,ahozkoak,etaabar)azterketarenbidezberenegiatasunaegiaztatzeakerehistoriagilearenmetodoansartzeaerraztendie,lehenaldikogertaeraketainterpretazioakezartzensaiatzendiraegungohistoriografiareneredubatzukegitekomoduakontrastatuetaalderatuz.Azkenbateanikasleeiaurrekoetapetanzeharikasitakoteknikaketalortutakoezagutzakmobilizatzekogaiizatekometodoetatresnaintelektualakematendizkie.Ikaskuntzahonekinikasleekaskatasunezeskuratuahalizangodituztemotaguztietakoagiriak,gizartekonplexuaaztertuetaulertzekoaukeraematendietenak;arazoakkonpondu, hipotesiak egin, ondorioak atera eta azkenik pertsonei etagizarteeiburuzkokausaetaondorioakerelotuahalizangodituzte.

Egungogizarteenezaugarriak,haiengerozetaaniztasunhandiagoaetaizaera ebolutiboa ulertzea, kultura desberdinek gizateriaren eboluzioarieta aurrerakuntzari egin dioten ekarpena ulertzen dela erakustea, etagure gizarteko parte garela sentitzea ere bada. Azken finean, tokikonortasunarekin bateragarria den herritartasun globaleko sentimenduaagertzea.

Halaber, gaitasun honen funtsezko zatia osatzen dute honako gaitasunsozialhauek:balio-etainteres-gatazkakbizikidetzarenpartedirelajakitea,jarrera konstruktiboz konpontzea, eta erabakiak autonomiaz hartzea,gizartearen inguruko ezagutzak eta lurralde, herrialde edo erkidegobakoitzekooinarrizkokultura-ereduenesparruanhausnarketakritikoarenetaelkarrizketarenbidezeraikitakobalio-eskalaerabiliz.

Gizartekoetaherritartasunerakogaitasunarendimentsioetikoakberekindaramaingurukobalioezjabetzeaetaafektibokietaarrazionalkiebaluatuetaberreraikitzea,pixkanakabalio-sistemapropioasortzekoetahaiekikokoherentziaz jokatzeko erabaki edo gatazkaren bati aurre egiterakoan.Ulertu behar da jarrera pertsonal oro ez dela etikoa ez baldin badagoGiza Eskubideen Deklarazioan jasotakoak bezalako printzipio edo baliounibertsalekikoerrespetuanoinarrituta.

Ondorioz, gaitasun honen trebetasunen artean hauek nabarmentzendira: norbere burua ezagutu eta baloratzea, testuinguru desberdinetankomunikatzen jakitea,norbere ideiakadieraztenetabesteenakentzutenjakitea,bestearenlekuanjartzekogaiizateaeta,norberarenazbestelakoaizanarren,harenikuspegiaulertzekogaiizatea,etaerkidegokobizitzakomaila desberdinetan erabakiak hartzea, norbere eta taldearen interesak

66

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

batera baloratuz. Horrez gain, desberdintasunak baloratzea eta taldedesberdinenartekoeta,bereziki,gizonetaemakumeenartekoeskubide-berdintasuna onartzea eskatzen du, bai eta esparru pertsonalean zeinsozialeangatazkakkonpontzekomodugisaakordioetarairistekoelkarrekinhitzeginetanegoziatzeaere.

Gaitasunhonenpartedaherritartasunaktiboaetaintegratzaileaerabiltzea,eta estatu eta gizarte demokratikoak, beren oinarriak eta antolatzekozein funtzionatzeko moduak zein baliotan oinarritzen diren ezagutzeaeta ulertzea. Gaitasun honek demokrazia, askatasuna, solidaritatea,erantzukizunkidetasuna, partaidetza eta herritartasuna bezalakokontzeptuen gaineko hausnarketa kritikoa ahalbidetzen du, nazioartekodeklarazioetan nahiz estatuko eta autonomiako funtsezko araudianaitortutakoeskubideetabetebeharrei,etahainbaterakunderenaplikazio-mailariarretabereziaeskainiz;baliodemokratikoekikojokabidekoherenteaagertzeaeta,horrekinbatera,norberepentsamolde,balio,sentimenduetaekintzezjabetzea,etahoriekkontrolatuetaautoerregulatzea.

Herritartasuna baliatzeak hiriko bizitzan aktiboki eta bete-betean partehartzekogaitasunakizateaeskatzendu.Baliodemokratikoekinbatdatozenbizikidetza-arauakeraiki,onartuetabetetzea,hirikoeskubide,askatasun,erantzukizun eta betebeharrak betetzea eta gainerakoen eskubideakdefendatzeaesannahidu.

Laburbilduz, bizi dugun errealitate soziala ulertzeko tresna intelektualaketa printzipio etikoak lortzea, balio eta jardunbide demokratikoetanoinarritutakozentzuetikoaerabilizbizikidetzarietagatazkeiaurreegitea,etaherritartasunabaliatzea,norbereirizpideenaraberajardunez,bakeaetademokraziaeraikitzenlagunduz,etahiritarreneskubideaketabetebeharrakbetetzeari dagokionez jarrera konstruktibo, solidario eta arduratsuarieutsiz.

67

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

7.- kultuRA HumAnIStIkoko EtA ARtIStIkoko gAItASunA

Gaitasunhonekesannahidudenetarikokultura- etaarte-adierazpenakezagutzea,ulertzea,aintzathartzeaetakritikokibalioestea,aberastasun-etagozamen-iturrigisaerabiltzea,etaherrienondarearenzatitzathartzea.

Egintzakulturala,orohar,etaegintzaartistikoa,bereziki,aintzathartzeakhauesannahidu:adierazpendesberdinetara iritsiahal izatekogaitasunetajarrerak,pentsamendu-,pertzepzio-etakomunikazio-gaitasunak,etaulertzeko,baloratzeko,hunkitzekoetagozatzekosentsibilitateaetazentzuestetikoaizatea.

Gaitasun honek berekin dakar pentsamendu dibergenterako etakonbergenterakogaitasunakerabiltzea,izanere,barnehartzendunorbereetabesteenideiaketasentimenduakberrizlantzea,ulertzekoetaadieraztekoiturri,formaetabideakaurkitzea;emaitzabatzuklortzekobeharrezkoakdirenprozesuakplanifikatzea,ebaluatzeaetaegokitzea,esparrupertsonaleanzeinakademikoan.Hortaz,adieraztenetakomunikatzenezezik,artearenetakulturarenmundukoerrealitateetaprodukziodesberdinakhauteman,ulertuetahaiekinaberastenlaguntzendugaitasunhonek.

Kode artistikoen bidez adierazteko ekimena, irudimena eta sormenamartxan jarri behar dira eta, jarduera kultural eta artistikoek askotantalde-lanaeskatzendutenheinean,beharrezkoadalankidetzanjardutekogaitasunakizateaazkenemaitzalortzenlaguntzeko,baietabesteenekimenetaekarpenakbabestuetabaloratzearengarrantziazjabetzeaere.

Gaitasun artistikoak, halaber, barne hartzen du hizkuntza artistikodesberdinen teknika, baliabide eta arau nagusien eta kultura-ondarekoobraetaadierazpennabarienenoinarrizkoezagutza izatea.Horrezgain,adierazpenhorienetagizartearenartekoloturak–garaikomentalitateaetaaukerateknikoak–,edolanhorienegiledenpertsonarekikoedotaldearekikoloturakidentifikatzeanerebadatza.Horrekesannahidugogoanizanbehardirelapentsamenduaren,joeraestetikoen,modenetagustuenbilakaera,etafaktoreestetikoekpertsonarenetagizarteenegunerokobizitzanizandutenetadutenordezkagaitasun-,adierazpen-etakomunikazio-garrantzia.

Halaber, ideiak, esperientziak edo sentimenduak musika, literatura,arte bisualak eta eszenikoak bezalako baliabide artistiko desberdinenbidez edo arte popular deiturikoek hartzen dituzten forma desberdinen

68

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

bidez adieraztearen sormena baloratzeko jarrera ere bada. Horrez gain,adierazpen-askatasuna, dibertsitate kulturalerako eskubidea, kulturenartekoelkarrizketarengarrantziaetapartekatutako lanartistikoakegiteabaloratzeaeskatzendu.

Laburbilduz, gaitasun hau osatzen duten trebezien multzoan arteaeta bestelako kultura-adierazpenak ulertzeko, baloratzeko eta haiekingozatzekogaitasunaetanorberesorkuntzakegitekoarte-adierazpenekobaliabidebatzukerabiltzearilotutakoakdaude;kultura-etaarte-adierazpendesberdinen oinarrizko ezagutza izatea, pentsamendu dibergenterakoeta lankidetzan lan egiteko gaitasunak aplikatzea, arte- eta kultura-adierazpenen dibertsitateari dagokionez jarrera irekia, begirunezkoa etakritikoaizatea,norbereestetika-etasormen-gaitasunalantzekogogoaetanahia,etabizitzakulturaleanpartehartzekoetagureerkidegokozeinbesteerkidegobatzuetakokultura-etaarte-ondareakontserbatzenlaguntzekointeresa.

Kulturaetaarte-gaitasunakgarrantzibereziaduenmodalitaterenbategitendutenikasleentzatlehenengoplanoanegongodirahonakohauek:kultura-balioakulertzea,kritikokiinterpretatzeaetabaloratzea,arte-etaestetika-egintza desberdinen artean harreman konplexuak ezartzeko gaitasuna,berenbizipenestetikoengaineanetaarteaknortasun-osatzailegisadituenahalmenengaineanhausnartzekogaitasuna.Horrekezduesannahiezzionikgarrantzirikemanbeharnorberearrazoibideakprestatzekogaitzeari,jasotzen dituen produktuekin elkarrizketarako edo erantzun gisa bereekoizpenakegitekogaitzeari,baiziketaorduantxebereerantzunakhelduaetakritikoaizanbehardu,pasibotasunamenderatzenduten,ikusminaetabilaketapiztendituzten,etaideiaetasentimenduaketanorberenortasunaadieraztekobideaematendutenproiektuartistikoenbidez.

Ildohorretan,Batxilergokomodalitatekoikasgaietanedukikonplexuagoak,sakonagoak eta ikasleen jabekuntza- eta abstrakzio-maila handiagoaeskatzendutenakproposatukodira.

69

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

8.- noRBERE AutonomIARAko EtA EkImEnERAko gAItASunA

Gaitasun hau, alde batetik, elkarrekiko lotura duten balio eta jarrerapertsonalez jabetu eta horiek aplikatzean datza: erantzukizuna,iraunkortasuna,norbereezagutzaetaautoestimua,sormena,autokritika,kontrolemozionala,aukeratzeko,arriskuakkalkulatzekoetaarazoeiaurreegiteko gaitasuna, berehalako asebetze-premia atzeratzeko, akatsetatikikastekoetaarriskuakhartzekogaitasuna.

Bestalde,norberekabuzaukeratzekogaitasunean,proiektuakirudikatzeaneta aukera eta plan pertsonalak garatzeko beharrezkoak diren ekintzakaurreraeramatekogaitasuneandatza–banakakoproiektuenedoproiektukolektiboen esparruan-, horien ardura hartuz, bai esparru pertsonalean,baigizarte-etalan-esparruetan.

Ideiak ekintza bihurtzeko gaitasunean, hau da, helburuak jarri etaproiektuak planifikatu eta aurrera eramateko gaitasunean datza. Beraz,aurretiko planteamenduak berriz landu ahal izatea edo ideia berriaklantzea,irtenbideakbilatzeaetapraktikanjartzeaeskatzendu.Horrezgain,aukeraketamugakaztertzea,proiektubatengarapen-faseakezagutzea,planifikatzea, erabakiak hartzea, jardutea, egindakoa ebaluatzea etaautoebaluatzea,ondorioakateratzeaetahobetzekoaukerakbalioestea.

Horregatikguztiarengatik,erronkenetaaukerenikuspegiestrategikoaizanbeharda,helburuakidentifikatuetabetetzenetahasitakoeginkizunetanarrakasta lortzeko motibazioari eusten laguntzen baitu horrek, anbiziopertsonal,akademikoetaprofesionalzintzoarekin.Eraberean,eskuradeneskaintzaakademikoa,lan-arlokoaedoaisialdikoanorberegaitasun,gogoetaproiektuekinlotzekogaiizatea.

Gainera, aldaketarako eta berrikuntzarako jarrera baikorra izatea, etaaldaketahoriekaukeragisahartzea,kritikokietakonstruktibokihaietaraegokitzea, arazoei aurre egitea eta irtenbideak aurkitzea hasten direnbizitzakoproiektuetakobakoitzean.

Norbereautonomiaketaekimenakaskotanbestepertsonabatzuktarteansartzen dituzten neurrian, besteekin hartu-emanak izateko, lankidetzanjarduteko eta taldean lan egiteko gaitasun sozialak izatea eskatzen dugaitasun honek: bestearen lekuan jartzea, besteen ideiak baloratzea,elkarrizketan jardutea eta negoziatzea, norbere erabakiak besteei modu

70

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

egokian jakinaraztekoasertibotasuna,eta lankidetzanetamalgutasunezlanegitea.

Gaitasunhonenbestedimentsiogarrantzitsubat,sozialagoadenalderdihoniosolotuadagoena,proiektuenlidergoarekinzerikusiadutengaitasuneta jarrerei dagokiena da; barne hartzen ditu norbere buruarenganakokonfiantza,enpatia,hobetzekogrina,elkarrizketarakoeta lankidetzarakogaitasunak,denboraetaeginkizunakantolatzea,eskubideakedoarriskuakhartzeaberretsietadefendatzekogaitasuna.

Gaitasun pertsonal eta sozialak integratzeko, pertsonak bere buruaezagutzeko eta bere buruarekin harreman egokiak ezartzeko gai izanbehar du. Horretarako, beharrezkoa da emozioak kontrolatzea, berenintentsitatea,desegokitasunaedoondorioakdirela-eta,probokatuegitenduten eta norberarentzat zein gainerakoentzat kaltegarriak diren gogo-aldarteak identifikatuz eta menderatuz; norbere jokabidea erregulatzea,ahaleginarieustekogaiizanezetalortunahiizandakohelburuakerdiesteanhartzendenatseginaatzeratuz;norbereburuarenganakokonfiantzanetabesteenaldetikestimatuaetabaloratuasentitzeanoinarritutakoautoestimupositiboetaerrealista lortzea; autonomiaz jardutea, erabakipertsonalakhartuzetahelburuakeraginkortasunezetaprintzipiomoralekinbatetorrizlortzeko baliabide egokiak jarriz; besteekin lankidetzan jardutea denenhelburuaklortzeko.

Laburbilduz, norbere autonomia eta ekimena izateak banakako zeintaldekakoekintzakedoproiektuakkreatibitatez,konfiantzaz,ardurazetazentzukritikozirudikatzeko,hasteko,garatzekoetaebaluatzekogaiizateaesannahidu.

71

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

CuRRICulumA gAItASunEn ARABERA EgItEA

Curriculum honek, lehenengo aldiz, Batxilergoko oinarrizko gaitasunakesplizituki aipatzen ditu, Europar Batasunetik Oinarrizko Hezkuntzarakogomendatutakoaren ildotik, eta hezkuntza-etapa hori Goi-mailakoHezkuntzaren Europako Esparrurako aurreikusitakoarekin lotuz.CurriculumagaitasunenaraberaegitekoaukeracurriculumaplanteatzekomodukoherenteagoadaBatxilergokohezkuntza-helburuaklortzealdera.Hezkuntza hobetzera bideratutako berrikuntza bat da, curriculumarenplanifikazioari,garapenarietaebaluazioarieragitendienaeta,abiarazteko,aldaketakbeharditumetodologiarietaantolaketaridagozkienalderdietan,irakasleenpentsamenduanetaprestakuntzan,etab.

Curriculumaantolatzekomoduhonekinbatera,irakasleakerabiliohiduenjakintza-alorrenaraberakobanaketaerebada.Gaineraz,programazioeibideematen dien gaitasunen garapena curriculumean adierazitako ikasgaienhelburuen bidez egiten da, eta ez oinarrizko gaitasunen zuzeneko adargisa:

Ikasgaien helburuek gaika zein zeharka biltzen dituzte Batxilergokooinarrizko gaitasunak. Printzipio hori funtsezkoa da proposamenarenkoherentziabermatzeko.

lCurriculuma gaitasunen arabera antolatzeak ondorio argiak ditumetodologia aldetik (zereginen aukeraketa, elkarrekintza-motak,materialak,etab.)etaantolaketaaldetikirakaskuntza-ikaskuntzaprozesuaplanifikatzekoetaabiarazteko.

lBatxilergoko oinarrizko gaitasunen egungo proposamenakprogramazioekiko lotura handiagoa ahalbidetuko duen garapenaeskatzen du, curriculuma antolatzeko bi modu horiek elkarrenganahurbilduetabategindezaten.

lBeharrezkoadaBatxilergokooinarrizkogaitasunenlorpen-mailakzehaztealderaaurreraegiteaere,adinhorretakoikasleenpremiadesberdinetaragehiagoegokitzendenebaluazioaeginahalizateko.

72

II. Eranskina. Hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak batxilergoan

Horiekhorrela,Batxilergokooinarrizkogaitasunenegungoproposamenaaldaketaren mendeko testuinguruan kokatu behar du, eta hezkuntza-gaitasunen Europako egungo proposamenerako hurbilketa gisa hartubeharda,ezbehinbetikotestuitxigisa.

73

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Amankomunekoikasgaiak:

MunduGaraikiderakoZientziak

SARRERA

XIX. mendearen bigarren erditik aurrera, eta XX. mende osoan zehar,gizakiekaurrekohistoriaosoanbaino jakintzagehiagobereganatudutezientziaren eta teknologiaren alorrean. Jakintza horietako gehienekhainbat aplikazio sorrarazi dituzte, eta horiek herritarren bizitzan sartudira.Herritarrek,askotan,automatikokietazalantzanjarrigabeerabiltzendituzteaplikaziohoriek;adibidez,pentsatugabehorienoinarrizientifikoaz,bizitzapertsonaleanduteneraginazedohorietatiksordaitezkeengizarte-edoingurumen-aldaketez.

Komunikabideek berehala aurkezten dituzte egungo gaiei buruzkoeztabaidazientifikoaketa teknologikoak.Prentsanartikuluugari idaztendira, eta, askotan, sekziobereziakegitendira; adibidez,besteakbeste,honakogaihaueiburuz:ingeniaritzagenetikoa,materialberriak,energia-iturriak, klima-aldaketa, baliabide naturalak, informazioaren teknologiak,komunikazioaetaaisialdiaedoosasuna.

XXI. mendeko herritarrek, “Jakintzaren gizartea” osatzen dutenek,prestakuntzazientifikoaizatekoeskubideaetabetebeharradute,herritarautonomo,kritikoetaarduratsugisajokatuizateko.

Horretarako,beharrezkoadaherritarguztieneskura jartzeaezinbestekokulturazientifikohori,baieta,guztiokedukibeharkogenukeenjakintzan,elementu komunak bilatzea ere. Gizarte demokratiko baten erronka daherritarreknahikoajakintzaizatea;aldebatetik,erabakierreflexiboakharditzaten, gizarterako garrantzi handia duten gai zientifiko-teknikoetanoinarritutakoerabakiak,hainzuzen;etabestetik,gizarteandemokratikokiparte hartzeko gai izan daitezen, gizakientzat iraunkorra izango denetorkizunbaterantzaurrerapausoakemateko.

74

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

Irakasgaihonek,ikasleguztientzatkomunadenak,erronkahorrierantzunegokia ematen lagundu behar du. Beraz, ezinbestekoa da ikuspegifuntzionaletik lantzea hori, eta gizartean eragin handia duten esparruzientifikokoetateknologikokogaieierantzutensaiatzea.Ezindaerantzunakemateramugatu;aitzitik,bitartekoak landubeharditu informazioabilatueta aukeratzeko, informazio garrantzitsua eta garrantzirik ez duenabereizteko, ebidentzia zientifikorik badagoen edo ez dagoen jakiteko,etab. Azken batean, ikasten ikasteko aukera eman behar die ikasleei.Horiosoerabilgarriaizangodaikasleenetorkizunerako,aldaketahandiakizango dituen gizarte batean biziko baitira, iraultza zientifiko-teknikoeneraginagatiketabizimoduenaldaketagatik.Gainera,gizartehorretan,epemotzekointereseketanorbanakoenbalioekdutelehentasuna,etahorrekingurumen-arazo larriakdakartza;zientziaketa teknologiakarazohorieklantzenetakonpontzenlagundezakete.

Egungo arazoen konplexutasuna eta zientziak, egun, horiek tratatzekoerabiltzendituenmetodologiakulertzenerelaguntzendu;horrezgainera,teoria eta ereduen esanahia —esaterako, fenomeno naturalei gizakiekematendietenazalpena—etajakintzazientifikoarenbehin-behinekotasunaeta mugak ulertzeko bide ematen du. Irakasgaiak honako hau irakatsibehardieikasleei:zientziaetateknologiagizajarduerakdirela,testuingurusozial,ekonomikoetaetikoetangauzatzendirenak,etatestuinguruhoriekberenbaliokulturalaematendietela.Bestealdebatetik, ezda ikuspegiakademizistaetaformalistabatetiklandubeharirakasgaia,etazehaztasunhandikozientziarenaldekoapustuaeginbeharda.Bainakontuanhartubehardiratestuingurusozialak,baietaarazoekpertsonenganduteneraginglobalaetatokikoaere.

Printzipio horiei erreparatuko zaie, batik bat, irakasgaiko helburuak,edukiak eta ebaluazio-irizpideak zehazteko. Hiru helburu nagusi lortzeaizangodaelementuhorienguztienxedea:eztabaidatzendirenegungogaizientifikoenalderdibatzukezagutzea,haiendiziplinaanitzekoinplikazioekinbatera, eta eztabaida ugari eragiten dutela jakitea; zientziaren izaerarenalderdibatzuetarahurbiltzea,etazientziarenjakintzarakoerabiltzendirenprozeduraohikoakbaliatzenhastea;etajokaerajakinbatzukeskuratzea,halanolajakin-nahia,antidogmatismoa,tolerantziaetabaieztapenaketaezeztapenakarrazoitzekoohitura.

Edukiak eduki komunen nukleo batean oinarritzen dira; eduki komunhorienhelburuazerada: jarduerazientifikoarenoinarrizkoestrategietara

75

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

gerturatzea ikasleak. Helburu horiek, komunak direnez, kontuanhartzekoakdira,ondorengogai-nukleoaklantzeko.Edukikomunennukleohorrek,neurrihandibatean,prozedurazkoetajarrerazkoedukiakjasotzenditu, lan zientifikorako lehen hurbilketa formala egiteko, eta zientziarenizaera azaltzeko, bai zientzia bere horretan hartuta, bai gizartearekin,teknologiarekinetaingurumenarekinduenharremanaaintzathartuta.Gero,beste nukleo bat aurkezten da. Nukleo horretan, ikuspuntu kualitatibobatetiketaalfabetatzezientifikoarenikuspegitiklantzendiraunibertsoaren,Lurraren eta bizitzaren jatorriari buruz eta horien bilakaerari emandakoazalpen zientifikoak; betiere, testuinguru sozialekiko, erlijiosoekiko etapolitikoekikoerakustendutenmendekotasunaonartuz.Gainerakonukleoekosasuna dute ardatz, hura faktore genetikoen, ingurumen-faktoreen etanorbanakoen erantzukizunaren emaitza gisa ulertuta; eta, osasunarekinlotuta,honakogaihaueklantzendira:genetikarenaurrerapenak,Lurrarenkudeaketa iraunkorra, eta material eta teknologia berriak sortzearengarrantzia.Gaihoriekguztiakinteresgarriakdiraherritarrentzat,polemikaeta eztabaida sozialak eragiten dituzte, eta hainbat ikuspegitatik landudaitezke;horiekhorrela, ikasikoduguzientziarenesparruaezdagokiolasoilikelkartezientifikoari;izanere,guztionkultura-ondarearenparteda.Ezdaahaztubeharirakasgaihauoinarrizkoprestakuntzakoadela,etaikasleguztieizuzendutadagoela,gerorabesteedozein ikasketaegingodutelaere.

Ikaslebatzuekezdutegustukozientzia,etahorrekblokeoaeragitendie;irakasgaihonekegoerahorigainditzenlagundubehardu.Testuinguruanlandubehardazientzia,interessozialadutengaizientifikoetaragerturatubehar da ikasgeletako zientzia. Era berean, ez da ahaztu behar ikasleguztientzakoirakasgaiadela–DBHko4.mailanzientzia-irakasgairikizanezdutenikasleakbarne-;beraz,hurbilketafuntzionalaeginbeharda,ahaldenbezainaktiboa,etagogoeta,arrazoiketaetaanalisikritikoasustatubehardira.Horregatik, irakasgaia lantzean, interessozialadutengaietaarazozientifikoak landubehardira,eta inplikazioeta ikuspegi irekiak izan,baietaongiarrazoitutakoerabakikolektiboetikoakhartzeakduengarrantziabaliostatuere.

Honelaaurkeztubehardazientzia: jakintzazehatza,baina,ezinbestean,behin-behinekoa, mugatua, eta, edozein giza jardueraren modura,testuinguru sozial, ekonomiko eta etikoen eraginpean dagoena; badanaturariburuzgizakiarisortzenzaizkiongaldereierantzutekosaiakeraere,baietapertsoneiglobalkietatokianeragitendietenarazoakkonpontzen

76

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

laguntzeko saiakera ere, betiere, irudi akademizista eta formalistasaihestuta. Ikasleek gai izan behar dute bereizteko zein galderari emandakiekeenikerketazientifikoanoinarritutakoerantzunbat;gainera,gaiizanbeharduteazalpenzientifikoaketazientifikoakezdirenakbereizteko,etazientziarenizaeraberazeindenjakinbehardute.

Zuzeneko behaketatik eta ongi dokumentatutako iturrietatik lortutakoinformazioa erabili behar da, elkarrizketa eta arrazoitutako argudiaketasustatzeko, zientziaren, teknologiaren gizartearen eta ingurumenarenartekoerlazioareninguruan.Informazioalortzeko,aukeratzeko,ulertzeko,aztertzekoetajasotzekotrebetasunakerabilibehardira,dokumentatutakoiturrietatik informazioa eskuratzerako. Ikasleengan lan autonomorakogaitasuna sustatzen lagundubeharda, etanorberaren irizpideaeratzenere lagundu behar da; irakurketetan, dokumentuen iruzkin kritikoan etaartikulu zientifikoetan oinarrituko da norberaren irizpidea. Komunikazio-trebetasunak eta informazioaren tratamenduarekin erlazionatutakoakindartzenlaguntzenduteahozkoazalpenetanoinarritutakoaurkezpenek,txostenmonografikoek,edotaulaz,grafikoz,irudiz,eskemazetaabarrezlagundutako idazlanek. Beren argudiaketetan, datuak, ebidentziak etairitziakongibereizibehardituzte,iturriaketaegileakaipatubehardituzteeraegokian,terminologiaegokiaerabilibehardute,etainformazioarenetakomunikazioarenteknologienbaliabideezbaliatubehardute.

Garrantzitsua da arazo irekien planteamendua lantzea, horiei heltzekoaskotariko aukerak ikusteko balioko duten jardueren bitartez; horrela,ikasleek benetako ikerketa interesgarriak gauzatuko dituzte, eta, nahizeta horiek sinpleak izan, ez dira azalpenezko ikuspegi hutsak izango.Berdinen arteko eta irakasleekiko harremanak eta elkarrizketa sustatubehar dira, norberaren ideiak ahoz adierazteko gaitasuna indartzeko,gainerakoenideiekinkontrasteanetaerrespetuz.Eraberean,etorkizunekoherritarhelduakprestatzekoezinbestekodirenjarreraklantzenlagundukodutezenbait jarduerak,halanola talde-lanakplanifikatzeaketaegiteak,bidezko lan-banaketak egiteak, lanean zehatza eta arduratsua izateak,ideiak kontrastatzeak eta adostasunezko akordioetara iristeak. Herritarhoriekarduratsuakizangodira,konpromisoakhartukodituzte,etagizartedemokratikobateanintegratukodira.

Planteamendu hau aplikatzeko, irakasgai honen curriculumak eskemairekia izanbehardu,edukiak lotzekoegituramalgua izangoduena; izanere, kontzeptu-gorputz batetik abiatu beharrean, lehentasuna zenbait

77

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

gai eta arazori ematen die, eta horiek adierazten dute zein diren landubeharrekoelementuak.Aukeratutakoauzi-gatazkekadierazikodutezeindenlandubeharrekozientzia;beraz,honakoestrategiahaujarraitubeharda: lehenik, eguneroko fenomenoak eta eragin globala duten arazoakaukeratu behar dira, eta, ondoren, horietatik abiatuta, horiek lantzekobehardirengutxienezkoedukiakatera.Edukihoriekzenbaitjakintza-arlorilotutaegondaitezke,bereziki,Biologiari,Geologiari,Fisikari,KimikarietaLurraren eta Ingurumenaren Zientzei; ikus daitekeenez, beharrezkoa dadiziplinaanitzekoikuspegia.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

MunduGaraikiderakoZientziek,oinarrizkogaitasunakeskuratzen,honakomoduhonetanlaguntzendutebereziki:

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Irakasgaihonekikasleeigalderakidentifikatzenetafrogetanoinarritutakoondorioakateratzen laguntzendie,natura-ingurunearietagiza jarduerakbertan eragiten dituen aldaketei buruzko erabakiak ulertzeko etahaiek hartzen laguntzeko. Irakasgai honetako jakintzak, eta, bereziki,metodologia, pertsonen behar eta nahi gisa hartzen denari erantzunaematekoaplikatzendira.Baina,gainera,erabakiakhartzean,kontuanizanbehardirabaliabidenaturalenerabileraarduratsua,ingurumenazaintzea,baliabideen arrazoizko kontsumo arduratsua eta osasuna babestekokulturaren sustapena, osasuna pertsonen bizi-kalitaterako ezinbestekobaita.

Gainera, zientzia zer den, eta zer ez, bereizten jakiteko, zientzia honelaulertubeharda:gizakienjakintzarakoetaikerketarakomodubat,saiakera-etasormen-izaeraduena,daudenteoriekinbatezdatorrenebidentziarikegonezgero,berrikusietaaldatueginbehardena.Beharrezkoada,baitaere, ikerketaren izaera eta mugak zein diren jakitea, galdera zientifikoeierantzutekobehardenebidentziaidentifikatzea,etaondorioakateratzea,ebaluatzeaetakomunikatzea,testuingurupertsonaletasozialugaritan.

78

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

Halere,ezdaahaztubehareskuratutakojakintzazientifikoaerrealitatearenirudikapenbatdela,etabalitekeelairudikapenhoriosoaezizatea.Beraz,ezinbestekoa da gure jakintzaren ziurgabetasunaz ohartzea, eta egoerakorapilatsuetan erabakiak hartzerakoan kontuz ibili behar dela ulertzea.Horregatik,errealitatearibehatzean,espiritukritikoalanduetaaplikatubeharda,zientziarenesparrukoinformazioabesteinformaziobatzuekinalderatubeharda, jakintzazientifikoarenetabeste jakintzamodubatzuenartekodesberdintasunabalioestatubeharda,etahorrenaplikazio teknikoetan,kontuan izan behar dira inplikazio etikoak, sozialak, ekonomikoak etaingurumenekoak.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ikasten ikasteko, ikaskuntzari ekin behar zaio, eta era autonomoanjarraitzeko gai izan behar da. Arazo ireki baten ziurgabetasunari aurreegitekogaiereizanbeharda,etaarrazoizkopentsamenduarenlogikarekinbatdatozenerantzunakaurkitzekoahaleginakeginbehardira.Eraberean,arazoberarenaurreanerantzunposibleugaridaudelaonartubeharda.

Irakasgaihonetakoikasprozesuakaskolaguntzendugaitasunhorilantzen,arazoakkonpontzekoestrategianoinarritzenbaita.

Irakasgaihonenbidez, ikasleekpentsamenduarrazionala landukodute,hau da, jakintza zientifikoaren erabilpenaren bidez garatzen dena, eta,horrenbestez, natura interpretatu eta ulertuko dute, gizartearentzat etaingurumenarentzatgarrantziadutengaieiburuzkoinformazioaebaluatukodute, eta, informazio hori eskuratuta, arrazoitutako erabaki pertsonalakhartzekogaiizangodira.

Pentsamenduzientifikoak,zientzienjakintzazgainera,egoeragatazkatsuakaztertzekoetatratatzekometodobatematendigu,eta,aldehorretatik,gizaarrazionaltasunaren oinarrizko osagarrietako bat da. Horregatik, MunduGaraikiderako Zientziak ikasita, ikasleek indartu egingo dituzte berengaitasunak,besteakbeste, honakoalorhauetan:behaketan, azterketanetaanalisian,etamalgutasunintelektualeanetametodoenzehaztasunean;era horretan, ikasleak, beren pentsamendua sortzerakoan, gero etaautonomoagoakizateaerraztukoda.

79

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

l matematikarako gaitasuna.

Zientziak lantzeak zuzeneko lotura du matematikarako gaitasunaeskuratzearekin.Hainbatjardueratanaplikatzendamatematika-hizkuntza,hala nola fenomeno naturalak azaltzeko, hipotesiak egiteko, emaitzakdeskribatzeko, azalpenak eta aurreikuspenak egiteko, informazioaerregistratzeko,datuakeraesanguratsuanantolatzeko,datuaketaideiakinterpretatzeko,ereduaketahorienerlazioaknahizkausaketaondorioakaztertzekoetalegezientifikoakformalizatzeko.Azkenbatean,inguratzengaituen errealitatea ulertzen laguntzen digun tresna da matematika-hizkuntza.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Zientziakmunduaulertzekoetaazaltzekomodubatematendigu;zientziakikasteak,berriz,ikasleenirudikapenakpixkanakaesplizituegitekoprozesuabultzatzendu,irudikapenhoriekikasgelakoelkarrizketetankontrastatzenbaitituzte.Horiekhorrela,pentsatzekomodukoherenteaksustatzendira,azalpenakematekoegokiak.

Zientziakomunikatzen ikastearenondoriodagertaeraketa fenomenoakdeskribatzea,azaltzeaetaadieraztea,arrazoitzeaetaargudiatzea;betiere,indarrekoereduzientifikoakerabiliz.Horiekguztiakbeharbezalaegiteko,hizkuntza-tipologia eta komunikazio modu ugari erabili behar dira.Horregatik,irakasgaiarencurriculumaklanedotxostenzientifikoakegiteaaurreikustendu,baitaelkarrizketaketaeztabaidaksustatzeaere,frogenetaerabilitakoereduenebidentzietannahizzientzienaplikazioanardaztutakoeztabaidetanoinarritutakoak.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Ikasleek,zientziekinlotutakoegoeragatazkatsuaktratatzean,informazioabildu beharko dute hainbat iturritatik (zuzeneko behaketa, liburuak,aldizkariak,prentsa,ikus-entzunezkomateriala,Internet,etab.).Eraberean,gaiizanbeharduteinformaziohorikalitate-irizpideenaraberaaztertzekoeta aukeratzeko, datuak biltzeko, grafikoak eta taulak egiteko, etab.Gainera, ideiak era sinesgarrian eta laburki komunikatu beharko dituzte

80

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

mota askotako euskarriak erabiliz. Informazioaren eta komunikazioarenteknologiakosoerabilgarriakizangodirainformazioabilatzeko,jasotzeko,antolatzekoetakomunikatzeko.Irakasgaihonetanfuntsezkoadaprogramaespezifikoak,simulazioak,bideoaketamodelizazioakaplikatzea.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Irakasgai honek aukera ematen du gure mundua eta bertako arazoakhobetoulertzeko,etaherritartasundemokratikoanoinarritutakoerabakiakhartzenlaguntzendu.

Ikasprozesua,lankidetzanjardunezgero,bakarkakoabainoeraginkorragoada; izan ere, horrela jokatuta, beren iritziak beste pertsona batzuekinalderatzekoetaaberastekoaukeraduteikasleek.Gainera,norberarenetagainerako pertsonek egindako ekarpenak balioesten eta horiekin kritikoizatenikastendute—eztabaidaketadebateakontzatiritzita,komunikazioaetaadostutakoirtenbideakbilatzeasustatzenda—,baietabizikidetzaonabultzatzenetakulturagatiko,sexuagatikoedobesteedozeinarrazoirengatikodiskriminazioak baztertzen ere. Mundu Garaikiderako Zientziek zenbaiteztabaida jorratzen dituzte, garrantzizkoak direnak norberarentzat etagizartearentzat (bizitzaren jatorria, osasuna eta gaixotasuna, garapeniraunkorra, teknologia eta material berriak, komunikazioen iraultzateknologikoa,etab.).Herritartasunerakogaitasunalantzenlaguntzenduteeztabaidahoriek,guregizarteangaihorieninguruansortutakotokikoarazoetaarazoglobaleiburuzkoerabakiakerantzukizunezhartzeko.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Norberarentzatetagizartearentzatgarrantziaduteneztabaidazientifikoaklantzearenhelburuahonakohauda:ikasleekerrealitateariburuzkogogoetakritikoaegitea,helburuakproposatzeaetaplanifikatzea,etalandutakogaieiburuzkoproiektuakbetetzea.Horiguztiaegiteko,ideiaksortzekogaiizanbeharduteikasleek,etairtenbideakbilatubehardizkieteaztertutakoarazozientifiko-teknikoei.Horrenbestez,beharrezkoadaaztertzea,planifikatzea,erabakiak hartzea, zerbait egitea, egindakoa berrikustea, aurreikusitakohelburuekin alderatzea, ondorioak ateratzea eta hobetzeko aukerakebaluatzea. Elkarri lotutako zenbait jarrera eskuratzen laguntzen dieirakasgaiakikasleei,halanolazehaztasuna,erantzukizuna,pertseberantzia

81

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

etaautokritika,eta,guztiekereautonomiaetaekimenpertsonalaindartzendituzte.Pentsamendukritikoalandubeharda,akatsakikaskuntzarenpartedirela onartu, eta, egoera zailetan, autoexijentziari eta pertseberantziarieutsibeharzaio.Irakasgaihaulanduta,gainera,autoestimua,norberarekikosegurtasunaetaarazoeiaurreegitekogaitasunaindartzendira.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Zientziakultura-ondarearenparteda,baieskaintzendituenjakintzengatik,baiberaridagozkionprozesuengatik.Jakintzazientifikoarenbitartez,hauekhelaraztenzaizkiepertsonei:munduaren ikuspegibat;pentsamoldebat;ulertzeko,gogoetaegitekoetaepaitzekoerabat;balioaketajarrerak;etaarazoetarahurbiltzekomodubat.

Lanzientifikoakezduarrazionaltasunmodubakarraadierazten;aitzitik,zientzian,irudimenerako,sormenerakoetazorirakolekuugaridago,eta,egiaesan,batzuetanerabakigarriakizatendira.

HElBuRuAk

Etapahonetan,MunduGaraikiderakoZientziakirakasteakgaitasunhauekdituhelburu:

1.Gai zientifikoak eta teknikoak aztertzea, tokiko eta munduko bizi-baldintzapertsonaletaneragina izanetagizarteaneztabaidapublikoasortzendutenak.Horiguztiakontzeptu,legeetateoriabatzuenesanahikualitatiboa erabiliz egingo da, ebidentzia zientifikoetan oinarritutakoiritziaksortzeko.

2.Ikerketa sinple batzuk egitea, eduki zientifikoa duten informazioakaztertuzetaantolatuz,bakarkaedotaldean,aburuaksortuz,hipotesiakadieraziz eta gogoetak eginez, interes zientifiko-soziala duten gaieiburuzkoerabakiarrazoituakhartzeko.

82

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

3.Norberarenirizpideeijarraituzargudiatzea,eztabaidatzeaetaebaluatzeajakintzazientifikoa,gizartearentzatetaingurumenarentzatgarrantzizkoadenheinean.Horiguztia jarrerazientifikoaketabaliosozialakbaliatuzegingo dute ikasleek, garapen pertsonala bideratzeko eta pertsonenartekoharremanaketagizarteratzeahobetzeko.

4.Ideiazientifikoaketengabeeraikitzendirela,etasortudirentestuingurukulturalen,sozialenetaekonomikoeneraginpeandaudelaonartzea,etaeztabaida zientifikoek giza jakintzari egindako ekarpenak balioestea.Horren xedea izango da pentsamendu kritikoa lantzea, zientziarenalderdikulturalabalioestekoetazientziakgizarteaneta ingurumeneanditueneraginakbalioesteko.

5.Informazio zientifikoa egokitasunez interpretatzea eta adieraztea,hainbat euskarri eta baliabide erabiliz; besteak beste, informazioareneta komunikazioaren teknologiak. Interpretazio- eta adierazpen-saiohorietan,gizartearenetaingurumenarenikuspegitikinteresgarriakdirengaizientifikoaketateknologikoakjorratzea.

EDukIAk

1. multZoA. EDukI komunAk

lBehaketanetadatuzientifikoetanoinarritutakoerantzunenbidezkonpondaitezkeengaiaketazientziarenbidezkonponduezindirenakbereiztekoirizpideak.

lInformaziozientifikogarrantzitsuabilatzeko,aukeratzekoetaantolatzekoirizpideak,hainbatiturrietaformatutan,baiinprimatuetan,baidigitaletanere,iritziaketadatuetanoinarritutakoadierazpenakbereiziz.

lEraginetainteressozialadutenarazozientifiko-teknologikoakaztertzekojarraibideak:hipotesiakegitea,aldagaiakidentifikatzeaetakontrolatzea,datuakeskuratzea,emaitzakkomunikatzea.

lTxostenaketamonografiakegitekojarraibideak,inprimatutaedoeuskarridigitalean,aukeratutakogaizientifikoeiburuz.

83

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

lTalde-lanak egiteko arauak, bai eta eztabaidak antolatzeko etaaukeratutako gaiei buruz sor daitezkeen eztabaidetan parte hartzekoarauakere.

lLan zientifikoan berezko diren jarrerak: jakin-nahia, jarrera kritikoa,hizkuntza zientifikoa zehaztasunez erabiltzea, dogmarik ez onartzea,talde-lanetan erantzukizunak hartzea eta lan pertsonalean ahaleginakegiteaetasaiatuaizatea.

lGizakiek bizitzeko natura behar dutela ulertzea, bai eta ingurumen-arazoak daudela eta baliabideak agortu egin daitezkeela ere, etaingurumenareningurukobalioakhartzea,garapeniraunkorrarenaldeetahorrilehentasunaemanezjardutekoprestegotearekinbatera.

lAtzeanuzteazientziariburuzko ikuspegisinplistak, jarduerazientifikoaburutzendutenpertsoneiburuzkoestereotipozkoikuspegiaetajakintzazientifikoengizartekoetahistoriakotestuingurufaltaatzeanuztea.

lZientziak eta teknologiak kultura unibertsalari, giza pentsamenduarenaurrerapenari eta gizartearen ongizateari egiten dieten ekarpenazohartzea,baietahorienmugezetaakatsezere.

2. multZoA. guRE lEkuA unIBERtSoAn

lUnibertsoaren jatorria. Elementuen sorrera: izarren hautsa. Eguzki-sistemaesploratzea.

lLurrarensorreraetageruzatanbereiztea.Mundukotektonika.

lBizitzaren jatorria. Bizitza-aurreko sintesitik lehen organismoetara:hipotesinagusiak.

lFixismotik eboluzionismora. Darwinen hautespen naturala eta horrenegungoazalpengenetikoa.

lHominidofosiletatikHomosapiensera.Gizaespezifikotasunabaldintzatuzutenaldaketagenetikoak.Homosapiensagizatiartzea.

84

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

3. multZoA. gEHIAgo BIZItZEA, HoBEto BIZItZEA

lOsasuna, faktore genetiko, inguruneko eta pertsonalen emaitza gisa.Bizimoduosasungarria.

lInfekziozko gaixotasunak eta infekziozkoak ez direnak. Sendagaiakarrazoizerabiltzea.Transplanteaketasolidaritatea.

lMediku-ikerketarenbaldintzapenak.Patenteak.Osasunagarapen-mailabaxukoherrialdeetan.

lIraultzagenetikoa.Gizagenoma.DNAbirkonbinatzailearenteknologiaketaingeniaritzagenetikoa.Aplikazioak.

lLaguntza bidezko ugalketa. Klonazioa eta haren aplikazioak. Zelulaamak.Bioetika.

4. multZoA. PlAnEtAREn kuDEAkEtA IRAunkoR BAtERA BIDEAn.

lBaliabidemugatuengehiegizkoustiapena:airea,ura,lurra,izakibizidunaketaenergia-iturriak.

lEraginak: kutsadura, basamortutzea, hondakinak gehiagotzea etabiodibertsitateagaltzea.Klima-aldaketa.Pobreziaetagosea.

lNaturakoarriskuak.Ohikoenakdirenkatastrofeak.Arriskuakhandiagotzendituzteneragileak.

lPlanetamugatubatenhazkundemugagabearenarazoa. Iraunkortasunekonomikoaren, ekologikoaren eta sozialaren printzipio orokorrak.Nazioartekokonpromisoaketanaziozharaindikoenpresahandienetaherritarrenerantzukizuna.

5. multZoA. BEHAR BERRIAk, mAtERIAl BERRIAk:

lGizakiak,etabaliabideenerabilera.Kontrolaetakontsumoiraunkorra.

lMaterial natural batzuk. Metalak eta haien korrosioaren ondorioz

85

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

sortutako arriskuak. Papera eta baso-soiltzearen arazoa. Bioerregaiaketagosearenarazoa.

lGarapen zientifiko-teknologikoa eta kontsumo-gizartea: materialakagortzea eta behar berriak sortzea, medikuntzatik hasi etaaeronautikaraino.

lZientziaren eta teknologiaren erantzuna. Material berriak: polimeroak.Teknologiaberriak:nanoteknologia.

lKomunikazioaren iraultza teknologikoa: uhinak, kablea, zuntz optikoa,sateliteak,ADSLa,telefoniamugikorra,GPSa,etab.Egunerokobizitzanduteneragina.Arraildigitala.

lMaterialenerabilerareningurumen-azterketaetaazterketaenergetikoa:murrizketa,berrerabilpenaetabirziklatzea.Hondakinak.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Monografiaketatxostenakegitealengoaiazientifikoan,dokumentazio-lanaren emaitzekin lotuta, hainbat iturritako testuak, eskemak etairudikapengrafikoakerabilizeta,erabatekoetabestekoformatuetan.

1.1.Ea kontsulta egiten duen informazio-iturri ugaritan eta hainbatformatutan.

1.2.Ea aldatzen dituen bere ondorioak iturri batetik edo bestetikeskuratutakoinformazioetanoinarrituta.

1.3.Eagidoikoherenteakegitendituenberetxostenetan.

1.4.Eahizkuntzazientifikoegokiaerabiltzenduen.

1.5.EaerabiltzendituenIKTakahozkoetaidatzizkoaurkezpenetan.

1.6.Eaerabiltzenduenbaliabiderikbere lanenaurkezpenetan,halanolaeskemarik,grafikorik,kontzeptu-maparik,etab.

86

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

2.Zenbaitarazoriemanzaizkienazalpenzientifikoakaztertzea;adibidez,bizitzaren edo unibertsoaren jatorriari buruzkoak, azpimarratuzarrazoiketa hipotetikoaren eta dedukziozko arrazoiketaren, frogenbalioaren eta testuinguru sozialaren eraginaren garrantzia, eta horieksineskeriaetausteetatikbereiztea.

2.1.Eabereiztendituengizakieiberen jatorriariburuzsortuzaizkienkezkeiemandakoazalpenzientifikoakzientifikoezdirenetatik.

2.2.Ea dakien lan zientifikoa frogetan eta ebidentzietan oinarritzendela,etaeziritziedotasineskerietan.

2.3.Ea onartzen duen testuinguru sozialak eragina duela azalpenzientifikobatzukonartzerakoanedoerrefusatzerakoan,halanolabizitzarenjatorrifisiko-kimikoaedoeboluzionismoa.

2.4.Ea onartzen duen zientziak eta teknologiak elkarri lotuta egonbehardutela,biekereaurreraeginnahibadute.

3.Gizakiekdituztenarazobatzueieginikoekarpenzientifiko-teknologikoakaztertzea, eta baita horietan testuinguru politiko-sozialak duengarrantzia ere, kontuan hartuz ingurumen-ikuspegitik eta ikuspegisozioekonomikotikdituztenabantailaketadesabantailak.

3.1.Ea adierazten duen zientziaren eta teknologiaren ekarpenik(adibidez, sendagaiak, enbrioien inguruko ikerketa,erradioaktibitatea, energia-teknologia alternatiboak, teknologiaberriak, etab.) osasun-arazoei irtenbideak bilatzeari, energia-krisiari,informazioarenkontrolarietaabarridagokienez.

3.2.Eaonartzenduenekarpenbatzukpraktikanjartzeantestuingurusozialak duen garrantzia; adibidez, sendagaien irisgarritasunaHirugarrenMunduan,ohikoenergia-iturrieninteresekonomikoak,botereakdueninformazioarenkontrola,etab.

4.Ea kontuan hartzen duen zientziak eta teknologiak ematen dutenlaguntza pertsonen arazoak eta haien bizi-kalitatea ulertzeko etakonpontzeko, datuetan, arrazoiketan, iraunkortasunean eta espiritu

87

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

kritikoanoinarritutakometodologienbitartez;baietahorienmugaketaakatsakonartzendituenere,gizajardueradirenheinean.

4.1.Ea onartzen duen zientziak eta teknologiak lagundu egitendutela herritarrak kezkatzen dituzten arazo batzuk azaltzen etakonpontzen.

4.2.Ea bereizten dituen ikerketa zientifikoaren ezaugarri nagusiakarazobatiaurreegitean,etaeabalioestenditueniraunkortasuna,espiritukritikoaetafrogekikoerrespetua.

4.3.Gizajarduerakhutsegindezakeelakontuanizanda,eaidentifikatzendituenmugaetaaplikazioezegokibatzuk.

5.Ea bereizten dituen gaixotasun mota ohikoenak, bai eta adierazle,arrazoi eta tratamendu ohikoenetako batzuk ere. Ea balioesten duenprebentzio-neurriakhartzearengarrantzia(kutsatzeaekiditea,aldizkakokontrolakburutzea...),baietasozialkietapertsonalkiosasungarridirenbizimoduengarrantziaere.

5.1.Eabereiztenditueninfekziozkoakdirengaixotasunohikoenaketainfekziozkoakezdirenak.

5.2.Eaerlazionatzendituengaixotasunhoriekberenadierazleekinetatratamenduorokorbatzuekin(farmakoak,kirurgia,transplanteak,psikoterapia).

5.3.Ea onartzen duen inguruneko faktoreek eragina dutelaosasunean.

5.4.Ea arrazoitzen duen bizimodu osasungarria eta prebentzio-jarduerakhartzekobeharra.

6.Ingeniaritza genetikoaren eta enbrioi-ingeniaritzaren aplikazioakbalioestea,horienoinarrizientifikoakidentifikatzeaetabioetika-batzordebaten beharra arrazoitzea, hau da, giza bizitzaren kudeaketa-markoarduratsubatenmugakzehaztukodituenbatzordearena.

6.1.Ea onartzen eta balioesten dituen DNA eta enbrioi-zelulakmanipulatzeakdakartzanaukerak.

88

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

6.2.Ea identifikatzen dituen ingeniaritza genetikoaren aplikazioakfarmakoentransgenikoenetagene-terapienekoizpenean.

6.3.Ea balioesten dituen laguntza bidezko ugalketaren, enbrioienkontserbazioarenetaklonazioarenerabileraposibleeneraginak.

6.4.Ea onartzen duen jarduera horiek gatazkak sortzen dituztela,etaeaarrazoitzenduengizaduintasunarieragitendiotenkasueiburuzko erabakiak hartuko dituen nazioarteko erakunde batenbeharradagoela.

7.Oinarri zientifiko-teknikoa duten gai sozialei buruzko ikerketa errazakegitea,baietanorbanakoenetakolektibojakinbatzuenjarrereiburuzkoaurreikuspenak egitea eta horiek balioestea ere, horien bilakaeraposiblearidagokionez.

7.1.Eaegitenduenzenbaitgairiburuzkoikerketaxumerik,halanolagisahonetakoak:gaixotasun jakinbatzueneragina,sendagaienerabilera eta farmazia-gastua, energiaren edo beste baliabidebatzuenkontsumoa,hondakinmotaketahaiekbirziklatzea,klima-aldaketarentokikoetamundukoeraginaketaabar.

7.2.Ea dakien zein aldagaik duten zerikusia eta zein ekintzak izandezaketeneraginahorienaldaketanedobilakaeran.

7.3.Eabalioestenduennorbanakoenetataldeenekintzengarrantzia,halanolaaurreztearena,parte-hartzesozialarenaetaabarrena.

7.4.Ea kritikoki balioesten duen kolektibo batzuek zientzia- etateknologia-gaietandituztenintereseneragina.

8.Ingurumenekoarazonagusietakobatzukaztertzea,baietahoriekeragitendituztenarrazoiakedoareagotzendituztenfaktoreakere;horienondorioposibleakzeindirenjakiteaetaLurrarenkudeaketairaunkorrabehardelaarrazoitzea.Horiguztia,herritarrensentsibilizazioaketakonpromisoakdutengarrantziakontuanhartuta.

8.1.Eaidentifikatzenditueningurumenekoarazonagusiak,halanolabaliabideak agortzea, kutsaduraren hazkundea, klima-aldaketa,basamortutzea,hondakinaketakatastrofeakbiziagotzea.

89

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

8.2.Ea ezartzen dituen ingurumen-arazo nagusien etaantropozentrismoarenetagarapen-eredunagusienartekokausa-erlazioak.

8.3.Eadakienzeindirenondorioposiblebatzuk,etaonartzendueniraunkortasun-irizpideakezartzekobeharradagoela.

8.4.Eaegitenduenproposamenikingurumen-arazoeiekiteko.

8.5.Ea laguntzen duen ingurumena hobetzeko ikastetxean egitendirenjardueretan.

9.Balioestea zientziak eta teknologiak, material eta teknologia berriakbilatuz,ingurumen-arazoakkonpontzekoegitendituztenekarpenak,etahoriekegokiakotedirenaztertzeagarapeniraunkorraridagokionez.

9.1.Eadakienmaterialetateknologiaberriekzerbeharriematendietenerantzuna (ohikoenergia-iturrieialternatibakbilatzea,kutsaduraetahondakinakmurriztea,basamortutzearenaurkakoborrokaetakatastrofeakleuntzea...).

9.2.Ea arrazoitzen duen material eta teknologia berriak erabiltzeaniraunkortasun-neurriakaplikatubehardirela.

9.3.Materialen egokitasunari dagokionez, ea onartzen duenzenbait balioren garrantzia, hala nola iraunkortasunarena,berriztagarritasunarena, aurrezpenarena, berrerabilpenarena,birziklatzearenaetakaltegabeaizatearena.

10.Informaziorako, komunikaziorako, aisialdirako eta sortzeko tresnateknologikobatzuenerabilgarritasunpraktikoaetanorbanakoarenganetagizarteandituzteneraginakonartzea,etakontsumo-ohituretanetaharremansozialetandituzteneraginakbalioestea.

10.1.Eaidentifikatzendituenkomunikazioareniraultzateknologikokoelementuetaproduktubatzuk:uhinak,kableak,zuntzoptikoa,sateliteak,ADSLa,telefoniamugikorra,GPSa,etab.

90

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikiderakoZientziak

10.2.Eaonartzenduenarraildigitalarenarriskua,analfabetismoberriaketadesberdintasunaksortzendituenheinean,informazioarekikoetakomunikazioarekikoirisgarritasunaridagokionez.

10.3.Eaohartzendengurefamilia-eta lan-inguruneanetaingurunesozialean eta harremanetakoan teknologia berriek eragitendituztenaldaketez.

10.4.Ea onartzen duen arrazoizko eta kritiko den kontsumoarengarrantzia,baietahorrenabantailaketadesabantailakere.

91

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Amankomunekoikasgaiak:

GorputzHezkuntza

SARRERA

GorputzHezkuntzarenfuntsezkohelburuanorberarengorputzaetaharenmugimendu-aukerakezagutzeada,baiosasunahobetzekobidedenaldetik—erregulartasunez jarduera fisikoa praktikatuz lor daiteke hori, besteakbeste—,baidenboralibreabetetzekomoduadenaldetik.

Mugitzekogaitasunaetatrebeziahobetzeada,hainzuzenere,arlohonetakohezkuntza-ekintzarenardatznagusia,etaardatzhorrenbiranmugimenduugari sartzen dira: adierazpen-mugimenduak, kirolean egiten direnak,natura-inguruneak eragindakoak, etab. Irakasgaiaren xedea autonomia-mailaaltubaterdiesteada, jarduerafisikoaketaaisialdikoakplanifikatuetabideratzeko.

BatxilergokoGorputzHezkuntzaaurrekomailetanhasitakoikaskuntzarenbukaerada.Izanere,aurrekomailarigainaemateradator,eta,emanere,norberaren jarduera fisikoa planifikatzeko prozesuak landuz egin beharda, jarduerafisikoarenkudeaketaarduratsuaerrazteko.Eraberean,arlohonek jarduera fisikoarekin, kirolarekin etaosasunarekin erlazionatutakogoi-mailako ikasketetara orienta ditzake ikasleak, bai unibertsitate-ikasketetara,baijardunbideprofesionaletara.

Hainbat faktore soziokulturalek bat egiten dute egungo gizartean, eta,horien ondorioz, gizarteak muturreko jarrerak bultzatzen ditu: batetik,osasungarriak ez diren ohiturak eta jarrera sedentarioak, eta, bestetik,gorputzari gehiegizko gurtza egitea eta osasunarekiko obsesioa, huragaixotasunbihurtuarte.Agerikoada,azkenbatean, jarrerabatzuekzeinbesteekarazofisiko,mentaletasozialakeragitendituztela.

92

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

“Aisialdiarenzibilizaziora”etaharenbeharretaramoldatugarenhonetan,osogarrantzitsuadadenbora libreaktiboaduenbizimoduahartzea,etaosasunaribegiraetaosasuntsubizitzekojarduerafisikoaegitea.

Horregatik guztiagatik, Gorputz Hezkuntzaren prestakuntza-prozesuak,leheniketabehin,osasunahobetzeaizanbeharduxede,huranorberarenerantzukizun gisa hartuz eta gizarte-eraikuntzarako bitartekotzat joz.Ikusmolde horretan kokatzen dira, batetik, egoera fisikoaren alderdiosasungarriak eta haren koordinazioko, pertzepzioko eta mugimendukoelementuak, eta, bestetik, osasunean eragin txarra duten jardunekikojarrera kritikoa. Bigarren helburuz, irakasgaiak lagundu egin behar dieikasleeiberenmugimenezkobeharrakasetzekoautonomiafinkatzen;eta,hori lortzeko,haienesku jarrikodituberen jarduerapropioakplanifikatu,antolatu eta zuzentzeko behar diren prozedurak. Ildo horretatik, bereninteres eta aukerei moldatutako jarduera fisikoak erregulartasunezegitenbadituzteikasleek,irakasgaiaklagunduegingodiegozamenezko,begirunezko,ahaleginezkoetalankidetzazkojarrerakfinkatzen.

Ikuspegi hori hartuta, Batxilergoaren helburuak betetzen laguntzen duGorputzHezkuntzak,batikbat,garapenpertsonalaetagizarte-garapenalortzeko.

Helburuakfinkatzekogaraian,planteamenduirekiaetaorientagarriaeginbehardugu,batezerebizi-ohituraosasungarriakindartzekoxedez.Ohiturahoriek eskuratzen badituzte, aisialdi-esparruak betetzearen atseginasentitukoduteikasleek,etahorrekkirolarenerrealitatesoziokulturalarekikoetagorputzarengurtzarekikojarrerakritikoakizatenlagundukodie.

Biedukiblokehandiezarridira,terminologiarenaldetikaurrekomailarekinerlazioadutenak.Ezindirabereizirik ulertu, elkarri estuki lotutabaitoaz.Edukiaktaldekatzean,garrantzihandiaemanzaioazalpenenargitasunarietaarloarenbarne-logikari,etaezhainbestekoahuraikasgelantratatzekomoduari; hau da, multzoka adierazten dira, haien espezifikotasunanabarmentzeko.

Lehenedukimultzoak(Jarduerafisikoaetaosasuna)zenbaittresnaematendizkie ikasleei, norberaren helburuei eta jomuga pertsonalei erreparatuta,egoera fisikoa egoki kudea dezaten. Aurreko etapan landutako edukienaldean,jauzikualitatibobategitenda,etaerahorretan,finkatuegitendahaienautonomiaetabizitzanzeharohituraosasungarriakhartzekogaitasuna.

93

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

Bigarrenedukimultzoak(Motrizitate-kultura:aisialdiaetadenboralibrerakohezkuntza) denbora librea era aktiboan betetzeko aukera sorta zabalaaurkeztendu,betiere,aldiberean,besteekikokomunikazioanahizgizarte-erlazioa indartzeko asmoz. Aisialdirako eta denbora librerako heziketapremiazkobihurtuda.Proposatutakojarduerafisikoak,adierazpenezkoaketa ingurune naturalean egitekoak, ariketa ezin hobeak dira jardueraosasuntsuaetadenboralibreauztartzeko,eta,bidebatez,gizarteakigortzendizkigunjoeraindibidualistakaldebaterauzteko.Dantzakereedukimultzohonetansartudira,bizitzaosoanegindaitekeenjarduerafisikoadelakoetagarrantzisoziokulturalbereziaduelako.

Eduki kopurua, ikasturte bakarrerako, handitxoa dela kontuan hartuta,Euskal Herriko dantzei eman diegu lehentasuna, baina beste kulturabatzuetakodantzak“dastatzeko”aukerarimuzinegingabe.

Irakasle-taldeek ikastetxearen eta ikasgelaren unean uneko errealitateramoldatubehardituzteedukiak,eta,beraz,aukerangeratzendiraedukiakantolatu,sekuentziatuetagorpuztekoerak.

Ebaluazio-irizpideeketahaienadierazleekikasleenikaskuntzarenbilakaeraezagutzekobaliobehardute;izanere,desorekaketaantzemanikobeharrakbalioesten laguntzen dute adierazleek, eta praktikan jarritako irakas-estrategienegokitasunaneurtzekoerreferentedira.

Orohar,metodologiaguztizaplikatuaetapraktikoaizateanahida,teorienetaazalpenengainetik.Horihorrelaizangobada,ikasleeninplikazioalortubehardaezagutzarenarloan;hala,jarduerafisikoakegiteazgainera,gogoetaegiterabultzatubeharditugu.Esaterako,landutakoalderdirenbatiburuzkoinformazioa bilatzeko eskatu behar diegu, eta, gerora, informazio horiguztionarteanaztertzekoagindu. Ikasleekeskola-saioetakoerabakietanetaantolakuntzanpartehardezatenbultzatubeharda,alderdijakinbatiburuzduteniritziaazaltzekoeskatuzedotajarduerafisikoaegungogizarte-balioak aztertzeko eta horiei buruzko iritzia emateko erabiliz. Praktikariburuzhausnartzeakzentzuaemangodioikasleekbizitakoari.

Ikasleekinformazioabilatubeharkodute,etahorrekargudiatzekoetaanalisizorrotzak egiteko balioko die. Arloko ezagutzak zabaltzeko, teknologiaberriaketa ikusentzunezkobaliabideakerabiltzeak ikaskuntzahobetzendunoski.

94

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

Horrenbestez, hauxe da irakasgaiko metodologiaren xedea: gogokritikoa,begirunea,parte-hartzeaeta iritzinahizargudioenelkartrukeabultzatzea. Horretarako abiapuntu, prentsa, liburuak, artikuluak edoirakasleak aurkeztutako ideiak, ikasleen ekimenak eta haien parte-hartzea izan daitezke, eta, bide horretan, hainbat baliabide edoestrategiakonbinadaitezke,halanolairakurketakegitea,filmakikustea,azalpenaketaeztabaidakarretazetaeraaktiboanjarraitzea,bakarkakoedo taldeko lanakegitea,multimedia-euskarrienedota informazioareneta komunikazioaren teknologien bidez aurkezpenak egitea, etab.Metodologiaren beste oinarrietako bat komunikazioak orientatzea,ikuskatzeaetaebaluatzeada.

Ikasleek izan behar dute beren ikasprozesuaren protagonistak, etairakasleekerraztueginbeharduteprozesuhori,haiekgidatuzetaorientatuz.Hortaz, ikasleek landu egin behar dute jarduera fisikoak kudeatzekoduten autonomia. Garrantzi handikoa da norberak kudeatzea GorputzHezkuntzakoedukiak,metodologiaaberasgarriabaitamailahonetan.Ildohorretatik,ikasleekprestatuetagaratubehardituztesasoifisikoarenetaosasunaren ingurukoproiektuetaprogramak,etabaita jarduerafisikoakantolatuetahorietantaldekaedotaikastetxe-mailanpartehartuere.Horrelajokatuta, gizarteratzea, parte-hartzea eta sormen-ahalmena sustatukodira.Sasoifisikoarietaosasunariburuzkoprogramahoriekprestatubainolehen, hala ere, ikasleek sasoi fisikoa balioesteko probak prestatukodituzte,horiekizangobaitira,hainzuzenere,programakpraktikanjartzekooinarria.Probetan,koherentziazjasobehardirahainbataldagai,halanolamaiztasuna, intentsitatea, denbora eta jarduera motak. Horiez gainera,erlaxazio-teknikak, arnasketa-teknikak eta jarrera egokitzekoak landubehardira.

Munta handikoa da ikasleak motibatzeko proposamenak egitea, hala,jarduera fisikoari buruzko jarrera positiboak sortzen baitira, eta, ohiturahoriekbarneratuta,berenbizitzakobesteedozeinjardueratanerebaliatzekomodukoakdira.

Ebaluazioakaskotariko informazioaeskuratzekoaukeraemanbehardu,irakasgaiarenberezkogaitasunakeskuratzekoprozesuariburuz.Ebaluazioabaliagarriereizanbeharzaioikasleari,hurabereirakas-etaikas-prozesuansardezaneta,pixkanaka,prozesuhorihobetzenjoandadin.Horretarakoerabilgarriak dira guztiz autoebaluaziorako eta koebaluaziorako tresnak,ikasleek inplikatu egin behar baitute erabakietan, eta ikasprozesuaren

95

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

erdiguneankokatzenbaituteebaluazioa.Jarduerazehatzenkalifikaziotikharatago,ebaluazio-tresnekaukeraemanbehardieteirakasleeibalioestekozer-nolakoautonomiaetaarduraeskuratudutenikasleekkirol-jarduerenetaohituraosasungarrienarloan.Horrelajokatuzgero,berezikinabarmentzendaGorputzHezkuntzakgarrantzihandiaduelaikasleengarapenpertsonalabultzatzekoetahaiengizarte-partaidetzagogotsuetakritikoasustatzeko.

oInARRIZko gAItASunAk gARAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Batxilergoko ikasleek ez dute ariketa fisikoak soilik egin behar, baiziketa,horrezgainera, irakasleekadierazitako jarraibideakbetez, jarduerakantolatzenetahaienplangintzaegitenlagundubehardute.Horrelajokatuta,ikasleekindartuegingodituzteaurrekoetapanjasotakogaitasunak.

Gorputz Hezkuntza Batxilergoko 1. mailako irakasgai komuna da, etazehazki,zientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunenjabekuntzaetagarapenaposibleegitenditu.Eraberean,Batxilergokohainbatzehar-lerrorengaitasunakgaratzenlaguntzendu;besteakbeste,gizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna,norberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasuna, eta ikasten ikasteko gaitasuna. Gainera, komunikaziorakogaitasunagaratzekoberezikiegokiakdirenegoerakplanteatzenditu.

Zientzia-, teknologia-, eta osasun-kulturarako gaitasunari dagokionez,ikasleakbizitzaosoanzeharizangodituenohituraosasungarrijakinbatzueiburuzko ezagutzak eta trebetasunak emango ditu Gorputz Hezkuntzak.Gainera,egoerafisikoa,etabatezere,osasunarilotutakogaitasunfisikoenegoera mantendu eta hobetzeko irizpideak ere emango ditu: bihotz-hodietakoerresistentzia,indarra/erresistentziaetamalgutasuna.Bestalde,ingurune naturala arduraz erabiltzen laguntzen du naturan egiten direnjarduerafisikoenbidez.

Gaitasun honen beste alderdi garrantzitsuetako bat jarduera fisikoarieta norberaren gorputzaren kontrolari dagokio. Norberaren gorputzarigagozkiola, beharrezkoa da ezagutzea jarduera jakin batzuek osasunaridakarzkioten onurak (ariketa fisikoa, segurtasuna, higienea), jarduera

96

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

profesional edo pertsonal jakin batzuei lotutako ohiturek dituztenarriskuak (elikadura, higienearen aurkako jardunbideak, substantziatoxikoakkontsumitzea,etab.)etagizajarduerajakinbatzuekingurunearidakarzkiotenarriskuak.

Bestalde, Gorputz Hezkuntzak ikasten ikasteko gaitasuna erdiestenlaguntzendu,esperimentazio-prozesubatetikabiatuta,jarduerafisikojakinbatzuk planifikatzeko baliabideak ematen baititu. Horrekin guztiarekin,ikasleriabereikaskuntzaetajarduerafisikoaerregulatzekogaiizangodaberedenboralibrean,eraantolatuetaegituratuan.

Mugimenezko jokaerak komunikazioa errazten du, eta komunikaziorakokanal garrantzitsua da, keinuen, jarreren eta mugimenduaren bitartezemozioak eta sentimenduak adierazi eta komunikatzeko aukerabaliatzeainplikatzenbaitu,etagorputz-adierazpenarekinetadantzarekinerlazionatutako jarduerak sortu eta bideratuko baititu. Era horretan,komunikazio-gaitasunarimesedeegitendiohitzgabekohizkuntzaerabiliz,etabigarrenmailakoelementuakhitzezkoekintzariutziz.

Beste arloek ematen ez dizkioten berezitasunak ematen dizkio GorputzHezkuntzakgizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna jabetzeari.Arlohonetako jarduerafisikoakbideeraginkorrakdira integrazioaerraztuetaerrespetuasustatzeko,eta,aldiberean,lankidetza,berdintasunaetatalde-lanagaratzen laguntzendute.Kirol-jarduerakarautzendituztenerregelaetaarauakbetetzeakgizarteetakojokaera-kodeakonartzenlaguntzendu.

Ikasleekjarduerafisikoetanlankidetza-ekintzakbalioetsditzatenbilatzenda, taldean harreman aberatsak eta errazak izan eta kide guztiakintegratzeko, norberaren nahiz besteen gaitasunak eta mugak onarditzaten.Besteekikoerrespetuetaestimuhorrekberekindakaredonolakodiskriminazioa inplikatzen duten jokaeren arbuioa: sexuarengatikodiskriminazioa, arrazarengatikoa, trebetasun-mailarengatikoa, etab. Aldiberean,tolerantzia,adiskidetasuna,elkartasunaetalankidetzasustatzenditu.

Gizarteratzearen arloko gaitasunak lantzeko, kultura askotariko kiroleta jolasen dimentsio kulturala erabil daiteke. Azpimarragarria da eraesanguratsuan lagundu daitekeela Euskal Herriko kultura-aniztasunaezagutzen,bertokohainbatjolastradizionaletadantzarenbitartez.GorputzHezkuntzak, gizarteratzearen arloaren barruan, jolas- eta kirol-jardueren

97

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

izaerasoziokulturalarekikojarrerairekiaduetaizaerahoriestimatzendu,kulturajakinbatenpartaideizatearensentimendubultzatzailegisaikustenduelako, eta baita norberarenaz aparteko kulturekiko errespetuarensustatzailegisaere.

Azkenik, funtsean, bi zentzutan laguntzen du Gorputz Hezkuntzakautonomia eta ekimen pertsonala erdiesten. Alde batetik, ikasleriariprotagonismoa ematen diolako kirol-jarduerak edo bestelako jarduerafisikoaknahizerritmozkoaktaldeanedobanakaantolatzerakoan,etabaitaegoerafisikoahobetzekojarduerakantolatzerakoanere.Bestetik,zailtasunteknikoa duten atazekiko jarrera positiboa, haien mugak haustea, etairaunkortasunaeskatukodietenegoerenaurreanjarrikodirelakoikasleak,eta baita norberaren egoera fisikoak hobera egingo duelako, erregelakbetetzerakoanzintzotasunaetaerantzukizunalantzendirelako,etaegoerafisikoarenmailabatedobestenahiztaldeosoarenexekuzioarenonarpenaerelantzendelako.

Jolas eta lehiaketek pertsonen gaitasunak eta trebetasunak garatzekoaukera eman behar dute. Estrategiak erabiltzeak erabakiak hartzearilotutakogaitasunainplikatzendu,etagaitasunhoriegunerokobizitzanereaplikadaiteke.Jolas-ikuspuntuakpertsonari izaeraautonomoagaratzeneta norberarengan konfiantza izaten laguntzen dio; gainera, gatazkakkonpontzekoosobideegokiada.

Laburbilduz, gorputza eta jarrerak menperatzeko gaitasuna garatzensaiatukogara,etahorrekberekindakarnorberarenezagutza,norberarengaitasunfisikoakgaratzea,mugimenduzkotrebetasunakhainbatinguruneetaegoeratanaplikatzea,gorputz-adierazpenaeta-kontrola,etajarduerafisikoazgozatzekogaitasuna.Betiere,bizimoduosasungarriraorientaturik,aisialdiaeraaktiboanbetetzekoaukeraizandezagun.

98

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

HElBuRuAk

Etapahonetan,GorputzHezkuntza irakasgaiakgaitasunhauekgaratzeaduhelburu:

1.Jarduerafisikoaerregulartasunezpraktikatzeakgarapenpertsonaletasozialerakodakartzanonurakezagutuetaestimatzea,osasunaetabizi-kalitateahobetzeko.

2.Ikasleen gaitasun fisikoak garatuz eta haien trebetasun espezifikoakhobetuz,haienerrendimenduahanditzeaosasunarennahizmugimendu-eraginkortasunarenhobekuntzarenadierazpengisa,etaerantzukizunezkojarrerahartzea.

3.Jarduera fisiko osasungarriko programa bat planifikatu eta martxanjartzea hasierako egoeraren ebaluaziotik abiatuta, ikasleen beharpertsonalei erantzun diezaien eta aisialdiaz nahiz denbora libreaz eraaktiboangozatzekobideaizandadin.

4.Kirol-jarduerakedobestelakojarduerafisikoakantolatuetahorietanpartehartzeaetahaiekdakartzatenalderdisozialaketakulturalakestimatzea,aisialdiaetadenboralibreabetetzekobaliabidegisa.

5.Kiroletakomotrizitate-egoerakbizitzea,erabakiei lehentasunaemanezetaaurrekoetapanikasitakotaktika-etateknika-elementuakaplikatuz.

6.Jarduera fisikoak eta kirolak ingurune naturalean egitea, inguruneakontserbatzenetahobetzenlagundukodutenjarrerekin.

7.Norberarenetaguztionosasunerakoondoriotxarrakdituztenjarduerafisikoen,kirolenetajolasenaurreanjarrerakritikoahartzea,baitakirol-manifestazioetatikeratorritakofenomenosoziokulturalenaurreanere.

8.Taldetxikitan,etakomunikazionahizadierazpenmodugisa,konposizioaksortzeamusikarekinedomusikarikgabe.

99

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

9.Jarduerafisikoaeta,berdin,erlaxatzeko,arnastekoetajarreraegokitzekoteknikakeraautonomoanerabilietabalioestea,norberaezagutzekobidegisa, eta eguneroko bizitzan sortzen diren desorekak nahiz tentsioakmurriztekobaliabidegisa.

10.EuskalHerrianerrotutako jolas-tradizioaketa jarduerafisikoaknahizkirolakidentifikatu,estimatuetapraktikatzea,eta,informazio-iturrietanbilatuz, jolasen, dantzen eta herri-kirolen aniztasuna aztertzea, hala,norberarenbaliokulturalenaintzatespenaetaerrespetualortzeko.

EDukIAk

1. multZoA. JARDuERA FISIkoA EtA oSASunA

lJarduerafisikoaerregulartasunezegiteakdituenonurakezagutzea.

lJarduera fisikoak era egokian praktikatzeak osasunean duen eraginaezagutzea (eginbeharezdiren jarduerak; jarrera-higienerakoohiturak;segurtasun-arauak).

lZailtasun-etaarrisku-adierazleenanalisia(bihotz-maiztasuna;hidratazioa;lesioenprebentzioa;elikadura-beharrak).

lEgoerafisikoosasungarriaebaluatzekoprobakegitea.

lEgoerafisikoorokorraetaespezifikoakhobetzekosistemaetametodoakpraktikan jartzea, hasierako egoera-ebaluaziotik aurrera inplikatutakogaitasunfisikoakhandituz.

lOsasunarekinerlazionatutakogaitasunfisikoenlanaplanifikatzea.

lOinarrizko prestatze fisikorako jarduera fisikoak egitea: zirkuituak,gimnastikanaturala…

lEraautonomoan,jarduerafisikoetaosasunerakoprogramapertsonalaprestatu eta praktikan jartzea, maiztasuna, intentsitatea, denbora etajardueramotakontuanhartuz.

100

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

lEgoerafisikoonarieustekoetahobetzeko,ahalegintzeak,erantzukizunaketairaunkortasunakdutengarrantziazjabetzea.

lGizarte-ohitura positiboek, hala nola elikadura egokiak, atsedenhartzeak eta bizimodu aktiboak duten eragina aztertzea; eta gizarte-ohitura negatiboen kritika, hala nola sedentariotasunarena, drogenmenpekotasunarena,alkoholismoarenaetatabakismoarena.

lErlaxatzeko,arnasahartzeko,etajarrerakberreskuratuetaberregokitzekoteknikaketametodoakaplikatzea,osasunaetabizi-kalitateahobetzekobitartekogisa.

2. multZoA. motRIZItAtE-kultuRA: AISIAlDIA EtA DEnBoRA lIBRERAko HEZkuntZA

lAurrekoetapanpraktikatutakokiroletakobatenoinarri teknikoetanetataktikoetansakontzea,baitaerregelamenduarenezagutzanere.

lJolas-jardueretan, kirol arruntetan, kirol berezietan eta herri-kiroletanpartehartzea,ondopasatzekoetaaisialdirakoasmoarekin.

lEuskal Herriko jolas, dantza eta kirolak praktikatzea. Horiek gureerkidegoarenondarekulturalgisaestimatzea.

lIkastetxeko testuinguru soziokulturalean praktikatzen diren kirol- etajolas-txapelketakantolatuetahorietanparte-hartzea.

lKirol-jarduerenpraktikaerakritikoanaztertuetabalioestea:lehiakortasuna,pertsonen arteko harremanak, lankidetza, indarkeria, xenofobia,sexismoa,etab.Kirolabera,fenomenosozialetakulturalgisa,etaharkkomunikabideetandueneraginakritikokiaztertzea.

lKirolaren balioak identifikatu eta kritikoki aztertzea. Beste kultura etagaraibatzuetakojolasenbalioenetagauregungogizartearenkirolarenartekoerlazioakezartzea.

101

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

lJarduerafisikoetan,kiroletanetajolasetanharremanek,talde-lanaketajokogarbiakdutengarrantziaestimatzea.

lJarduera fisikoak egitea, musika baliabide pedagogiko-didaktiko gisanahiztransmisoresoziokulturalgisaerabiliz.

lTaldeosoarengorputz-konposiziobatprestatuetaantzeztea.

lEgindakojarduerenadierazpen-etakomunikazio-balioaaintzathartzea.

lIngurunenaturaleanjarduerakantolatzenetabideratzenlaguntzea.

lJarduera fisikoarekin, kirolarekin eta aisialdiarekin erlazionatutakoogibideakaztertzea.

lInformazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzea, arlokoezagutzakzabaltzeko.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Egoera fisikoa balioesteko osasunari begira egindako probak eraautonomoanprestatuetapraktikanjartzea.

1.1.Eaegitenduenberehasierakoegoerafisikoarenautoebaluazioa,batez ere zuzenean osasunarekin erlazionatutako gaitasunfisikoena.

1.2.Ea identifikatzen dituen egoera fisikoaren balioespenarekinlotutakoprobanagusiak,etaeraautonomoanerabiltzendakien.

1.3.Ea ebaluatzen dituen, garapen-plan bat prestatu aurretik, beregaitasunfisikoak.

1.4.Eaegitenduenjarraipenpertsonalerakofitxa,eaebaluazio-probabakoitza prestatu, burutu eta emaitza jasotzen duen, eta, erahorretara, jarduera fisikorako eta osasunerako bere programapropioarekinhastekobeharrezkoadeninformazioabaduen.

102

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

1.5.Eaberoketaegokiaegitenduenegoerafisikoabalioestekoprobakeginbainolehen.

2.Osasunera orientaturik, eta era autonomoan, jarduera fisikorakoprogramaprestatzea,maiztasuna,denboraetajardueramotaaldagaiakkontuanhartuta.

2.1.Eazorroztasunezetaeraautonomoanplanifikatzen,praktikatzeneta aplikatzen duen bere egoera fisikoa hobetzeko jarduerafisikokoprograma,hartarako,karga,bolumenaeta intentsitateaepejakinbateanetaerasistematikoanantolatuz,etaaukeratutakojarduerafisikoramoldatuz.

2.2.Hasierakoegoerarekinalderaturikegoerafisikoarenhobekuntzaebaluatzeazgainera,eahobetze-prozesuaereebaluatzenduen.

2.3.Eaplanifikatuetabideratzenduenegokitzefisikorakoprogramapertsonala, kontuan hartuz entrenamenduaren hatsarreak etaahalegineramoldatzekomekanismofisiologikoorokorrak.

2.4.Eaplanifikatzendituen,bereprogramarenbarruan,erlaxatzeko,arnasa hartzeko eta berregokitze pertsonalerako oinarrizkoteknikak.

3.Jarduerafisikoakantolatzea ikastetxeaneta inguruetaneskuradituenbaliabideekin.

3.1.Eaprestatzendituentaldeanbereikaskideekpraktikatukodituztenjarduerafisikoak.Ealaguntzenduenetaekimenadaukan.

3.2.Ea balioesten dituen oinarrizko antolakuntza-irizpideak, halanolaespazioarenzentzuzkoerabilera,materialarenerabileraetakontrola, parte-hartze aktiboa, arauak diseinatu eta betetzea,edotajardueragidatzea.

3.3.Ea jarduera fisikori proposatzen duen osasunari dagokionez,denboralibreaeraarduratsuanerabiltzeko.

3.4.aezagutzendituenbereondoko,ingurukoetaurrunekoaukerak,jarduerafisikoaketakirolaegiteko.

103

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

4.Banakako kiroletako, taldekakoetako, edo arerioa hautatzekoetakopraktikan,iaiotasunteknikoaetataktikoademostratzea.

4.1.Ea ebazten dituen hautatu den kiroleko lehia-egoera batean(txapelketa, lehiaketa, norgehiagoka) sortzen diren mugimen-egoerak,kiroldiziplinahorretakoezagutzateknikoaketataktikoaknahizerregelamenduaaplikatuz.

4.2.Eaerabakiegokiakhartzendituenjolas-egoeraerrealetan.

4.3.Eakoordinatzendituenbereekintzaketataldearenak,mugimen-komunikaziokokodeakeraginkortasunezinterpretatuz.

5.Gorputz-konposizioakprestatzea,erritmo-agerpenenetaadierazpenarenelementuteknikoakkontuanhartuzetaikaskideekinlankidetzan.

5.1.Ea aktiboki parte hartzen duen taldeko gorputz-konposizioakdiseinatuetaegitean.

5.2.Ea gai den musikaren erritmoa jarraitzeko eta gorputzarenadierazgarritasunaagertzeko.

5.3.Ea onartzen dituen taldeko lanean bere gain hartutakokonpromisoaetaerantzukizunindibiduala,etaeabalioestendituenkonposizioaegitekoprozesuarenjarraipena,nahizkonposizioarenoriginaltasuna.

6.Ingurune naturalean eragin txikia duen jarduera fisikoa egitea etaantolakuntzanlaguntzea.

6.1.Ea egiten duen jarduera fisikorik ingurune naturalean, ahalbada ikastetxetik kanpo, jarduerahorretakooinarrizko teknikakaplikatuz.

6.2.Eaidentifikatzendituenjarduerabideratzekobehardirenalderdiak,halanolajarduerariburuzkoinformazioajasotzea(lekua,iraupena,prezioa,eguraldia),beharrezkomateriala,edozailtasun-maila.

104

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GorputzHezkuntza

6.3.Eaerrespetatzendituensegurtasun-neurriaketaeaagertzendueningurunenaturalakontserbatzennahizhobetzenlaguntzenduenjarrera.

7.Jarrerakritikozaztertzeajarduerafisikoek,kirolek,etajolasekdituztenzeinekbereaspektuak.

7.1.Eaidentifikatzendituenjarduerafisikoeknorberarennahizguztionosasunerakoekarditzaketenefektuonaketatxarrak.

7.2.Ea jarrera kritikoa duen kirolen edo bestelako jarduera fisikoenpraktikan edo praktikaren inguruan gertatzen den edozeinintolerantzia-adierazpenenaurrean.

7.3.Eaidentifikatzendituengorputz-irudiarenpertzepzioandesorekakeragitendituztenmezuaketagizarte-jardunbideak.

8.Jolasetakirolautoktonoak,nahizEuskalHerrikodantzatradizionalakaintzathartu,praktikatuetaestimatzea.

8.1.EapraktikatuetaestimatzendituenEuskalHerrikojolas-jarduerak,etaeaaldaerakidentifikatzendituenpraktikatzendirenlurraldeeilotuta.

8.2.Ea hartzen dituen euskal kirol eta jolasak nahiz herri-dantzatradizionalakbereidentifikaziokulturalpropioarenzeinugisa.

105

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Amankomunekoikasgaiak:

Filosofia etaHerritartasuna

SARRERA

Filosofia eta Herritartasuna irakasgaiak bi betekizun ditu Batxilergoan.Batetik,HerritartasunerakoetaGizaEskubideetarakoHezkuntzaetaEtikairakasgaietanlandutakoetaosatutakoikaskuntzakbiltzea,sakontzeaetasendotzea,bigarrenmailanFilosofiarenHistoriagaratzekooinarriasortzekomoduaniragaziz,sistematikokietamoduzabalean,bigarrenmailahorrekikuspegi zorrotzagoa eta zehatzagoa eskatzen baitu. Batxilergoko biirakasgaihoriekbanatuezinekojarraipenadute,bainasakontasun-mailadesberdina.

Bestalde,zubimodurajardunarren,inguruneabestelakoikuspegiberrietaoriginal batetik ikusteko aukera ematen du irakasgaiak, “informazioarengarairako”ezinbestekoakdirengaitasunakeskuratzekoaukerakemanezikasleei.Izanere,batzuetanbesterikesatenbadaere,guregizarteglobalhonek ez du behaketa filosofikoa galzorian jartzen, modako kontu batedo “jakintza zaharkitua” izango balitz bezala. Aitzitik, “modernizaziogogoetatsuak”etaharenondorioekorainarte“errealitatea”interpretatzekoerabiliizandituguneskemakberrikusteaeskatzendigute.Egoerahorretan,proposamen epistemologiko zaharkitu eta agortuak eskaini beharrean,ekarpen-iturri agortezina da filosofia, gertatzen dena ulertzeko ahaleginaseezinaetaezerez—gertatzehutsaberaereez—jakintzatezematekoerabaki ausarta eskaintzen baitigu. Jakintza mota hori galderak egitearilotutadagoetaezerantzunakemateari.Zerdira,bada,Kanten“sapereaude”,Platonendialektikarenhedapena,Descartesen“cogito,ergosum”etaWittgesteineneskailera?Zerda,orduan,pentsaeraanalitiko zorrotzetagupidagabeantematzeaezbada?

Halakoeginkizunbitxiaizanik,zientziarenetabestejakintza-alorbatzuenekarpenakerabiltzenditufilosofiak,“zaldigainekoespirituerabatekoari”begiraegotekoasmorik izangabeedogizakia,ezagutza,ongiaetaegia

106

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

direnari buruzko sintesi orokorrik egiteko asmorik izan gabe, ordea. Ezdu“errealitatea”zerdenazalduedoargitunahi,etaaskizaizkio,behin-behinekoak izan arren, esanguratsuak diren puskak edota osotasunabesarkatugabekomunitatearentzatonargarriadeninterpretaziozentzuzkobatbilatzendutenproposamenak.Horixeda,hainzuzenere,irakasgaiberrihonetako funtsezko terminoa: komunitatea. Filosofia bezalako irakasgaitradizionalariherritarrenosagaiagehituizanakaldaketasakonadakargaiakjorratzendueneremuan,komunitateakberetzathartuaduenbizikidetza-ereduaauzitanjartzenbaitu.Ageriandagoenez,berebizikogarrantziaduzereginhorrek.Munduosoannahizgureherrialdeetan (gureautonomia-erkidegoan bereziki) bizi dugun egoera konplexua ikusita, herritarrakazterketafilosofikoarenaztergaitzathartzeanbizikidetzakontzeptuaberaereeztabaidarenmuineanjartzenduguetaauzitanjartzenditugugizartearenoinarri-oinarriakere.

Horiegiteko,hiruelementujorratzenditufilosofiak:subjektuarenautonomia,subjektuarengogoetarakoahalmenaetaelkarrizketa.Curriculumhonentzathiruhoriekdirahezkuntzarenjardunarenardatzestrategikoak.Etacurriculumhonen“izaeraformala”daikuspegihorrenlehenbizikoondorioa.Ebaluazio-irizpidearen eta bakoitzaren adierazleen oinarrian dauden helburuekosatzendutehonenguztiarenmuina,noski.Edukiakhelburuhorieklantzekoaitzakiabainoezdira.Edukibatnahizbestelandu,autonomiaetagogoetaakuilatuetabultzatzeadagarrantzitsuena,elkarrizketarenbidez,ikasleakoinarrizkogaitasunetanaipatutakoalderdietangaituzjoandaitezen.Horrekezduesannahihelburuekberezinolakogarrantzirikezdutenik,bigarrenmailandaudelabaizik.

Helburuoklortzeko,hainbatedukimotalandulitezkeelaegiadenbezalaxe,egiada,eraberean, tradiziohistorikoakpisuhandiaduelagauregungofilosofia ulertzeko moduan. Eta horregatik aurkezten dira edukiak gaiklasikoetanmultzokatuta,historianzeharegondirengizarteekbehinetaberriz adierazi dituzten kezkei jarraiki. Gizakiaren berezko ezaugarriak,alderdi soziokulturalak eta arazo moralak ezin dira Filosofia etaHerritartasunairakasgaitikkanpoutzi,inolazere.Bestalde,Herritartasunaere sartzeak, demokraziarekin eta giza eskubideekin zerikusia dutenzenbait eduki lantzea dakar. Azkenik, ezagutza filosofikoak berezkoakdituen trebetasunekin zerikusia duten eduki komun batzuk jaso ditugucurriculumhonetan, trebetasunhoriekgabeezinezkoabaitagutxienekoprogramafilosofikobatgaratzea,trebetasunokfilosofiapraktikanjartzekoerabiltzenditugueta.

107

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

Aipatuditugunhiruelementuenaldekoerronkairmoakzeharobaldintzatzendu Filosofia eta herritartasuna ikasgaian erabili beharreko metodologia.Gure jardunfilosofikoaautonomian,gogoetanetaelkarrizketanoinarritunahibadugu,hiruelementuhoriek triangeluberarenhiruerpintzathartubeharkoditugu,hirurakbereizigabe,ezinezkoabaitabatabestetikbereizitalantzea.Eskolakoantolakuntza (espazioak,denborak, taldeenbanaketa,metodologiak...) da horretarako dugun trabarik handiena, hezkuntza-jarduera dialogikoa garatzeko garaian. Hartara, eta gure jardunerakodauzkagun baldintzen arabera, talde-mota bat edo beste erabili ahalizango dugu, eta filosofian aditu diren nahiz ez diren beste pertsonabatzuekikoelkarrizketaereerabiliahalizangodugu,haientestuetarajoz,liburutegietatiktestuakhartuzeta,batikbat,Interneterabiliz.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Filosofia eta Herritartasuna irakasgaiak zuzenean laguntzen die ikasleeigizarterakoetaherritartasunerakogaitasunaindartzen,hauda,gizarteanjarduteko eta herritar ona izateko gaitasuna eskuratzen. Hurkoekikoelkarrizketan jardunez ikuspegi pertsonala garatzeari ematen zaiogarrantzia, genero-harreman orekatuak azpimarratuz bereziki, eta gizaeskubideak errespetatuz. Horiek dira aipatu dugun ekarpenaren oinarrinagusiak.Horrezgainera,ikasleeklankidetzanjardutenduteeta,bakoitzabere izaeratik abiatuta, lotura sozialak eratzen dituzte. Gaitasun haueskuratzenlaguntzenduhorrekguztiak.

Era berean, lankidetzan oinarritutako lanak ikasten ikasteko gaitasunagaratzen laguntzen du, azterketa sistematikoan eta argudiaketanoinarritutakogogoetaetabaloraziopertsonalarekinbatera,pentsamenduamodu zorrotzean erabiltzen ikasten baitute ikasleek, beren egunerokojardunekobestealorbatzuetaraeramanezhoriguztia,dakitenazjabetuzeta beren gaitasun pertsonalei buruzko ideia orekatua osatuz, horrela.Ikaskuntza arautzeko gaitasuna ere lantzen da hemen, ikasitakoaeztabaidetakoelkarrizketetanetalankidetza-laneanlandutakoirizpideekinerlazionatzekoaukeraematenzaielakoikasleei.

108

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

Irakasgai honek norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunalantzendu,bakoitzakberejarrerakhartzeaetajarrerahoriekelkarrizketarenbidezdefenditzeabultzatzenbaitu.Balorazioaketaekarpenakeginbeharrak(ideiak alderatuz, neurtuz, aukeratuz…) eta gauzak ondo argudiatu etaikuspegipertsonalaosatubeharrakgogoetanoinarritutakokoherentzianbermatutakoautonomiaematendiesubjektuei.

Gehienbat hitzez baliatzen denez, Filosofia eta Herritartasuna irakasgaihonekgarrantzihandiaematendiohizkuntza-komunikazioari.Entzuketanetaerantzuneanoinarritzendairakasgaihau,etengabekokomunikazioan(ahozkoan nahiz idatzian), alegia. Elkarrizketa da entzuketa-erantzunabinomioakhartzenduenmoldea,argudiaketanoinarritutakokoherentziarijarraiki.Testukonplexusamarrak irakurrizeregaitasunhori landukoda.Azkenik,Filosofiakoetabesteezagutza-alorbatzuetakohitzetakontzeptuakezagutuzetaerabilizberenlexikoazabaldukoduteikasleek.

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna erelantzen da irakasgai honetan, jakintzaren gizarteak berezkoak ditueninformazio-iturriugariaketaelkarrekintzarakotresnabereziakerabilibehardirelakoalorhonetan,eta,horretarako,baliabidedigitalakondoerabiltzenjakin beharra dagoelako. Elkarreragin edo interaktibitatea eta jakintzapartekatzeabultzatzendutenakdauzkagu,batetik:Web2.0kolankidetza-tresnetan oinarritutako sare digital horizontalak (blogak, wikiak, etab.),alegia. Eta Interneten dagoen informazio guztia irizpide jakin batzuenarabera aukeratzen eta behar bezala lantzen laguntzen diguten tresnakdauzkagu,bestetik.

Azkenik, giza eta arte-kulturako gaitasunean ere sakontzen da hemen,kulturakoeta arteko sorkuntzakhartzenbaititu filosofiakberegogoetenoinarritzat.Filosofiarenerreferentziabazterrezinadakultura,orokorrean,etaherritartasuna lantzearidagokionez,bereziki.Kulturenbat-egiteaetakulturenartekoharremanaklantzendirabereziki,besteherrialdebatzuenkulturaetaarte-adierazpenekikoerrespetualanduz,ondorioz.

109

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

HElBuRuAk

BatxilergoanFilosofiaetaHerritartasunairakasgaiaemanezgaitasunhauekgaratunahidira:

1.Eguneroko gertakariei aurre egiteko garaian, ikuspegi filosofikoaerabiltzea, egoera zehatzetatik abiatuta eztabaidak eta azterketakegiteankontzeptuetaterminozehatzakondoetataxuzerabiliz.

2.Gure arrazoibideak idatziz nahiz ahoz arrazoitzea, beste batzuekinalderatuz,diskurtsopertsonalkoherenteaosatzeko.

3.Elkarrizketafilosofikoalantzea,ikuspegidesberdinakmoduarrazionaleanalderatu eta bateratzeko prozesuaren barruan, errealitateaz dugunikuspegibereziaosatzekogaraianelkarrizketaerabiltzearren.

4.Filosofia-testuak aztertzea, haien barne-koherentzia eta testuinguruhistorikoa zein izan zen ulertzeko, bertan agertzen diren arazoak etaproposatutako arrazoibide eta soluzioak identifikatuz, gure ekarpenbereziekinosatutakoiruzkinkritikoaegitearren.

5.Lan intelektual autonomoa egiteko oinarrizko prozedurak erabiltzea:informazioabilatuetaaukeratzea iturri idatzietadigitaletan (Internet);informaziohorialderatu,aztertu,laburtuetakritikokiebaluatzea,taldekoeztabaidaarrazionalenbidez,arazoakaurkeztekogaraianzorroztasunintelektuala bultzatuz, jarduera filosofikoetan eta haietatik sortutakoemaitzetanerabiltzearren.

6.Berdintasunaren eta desberdintasunekiko errespetuaren aldekoarrazoibidekoherentealantzea,gizaeskubideetanjasotakobalioaketaprintzipio demokratikoak oinarritzat hartuta, gizarteko desorekak etabazterketa oro gaitzesteko (etnia, kultura, sinesmen nahiz bestelakobanakakonahiztaldekoezaugarriengatikegitendirenak,etageneroarilotutakoakbereziki).

7.Gizaeskubideakbetetzeanetagurenatura-ingurunearekikoerrespetuaneta bakean bizitzean oinarritutako mundu osoko gizartea eratzekoahaleginaktxalotzea.Horretarako,arrazoiarenarautzekoetaeraldatzekoahalmena hartu behar da abiapuntutzat, garapen iraunkorrean

110

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

oinarritutako gizarte bidezkoagorantz jotzen laguntzen duten ekintzaetaestrategiakproposatzeko.

8.Mundukoherritarrakgarelaonartzea,besteenohituraketabizimoduakmodu kritikoan errespetatuz, “herritartasuna” eta hari dagozkioneskubideak (denonak baina baztertuta dauden taldeenak bereziki)hedatzen lagundu dezaketen ekintzak proposatuz inguru hurbilean(herrian)nahizmunduzabalean.

9.Gauregungogizarte-aldaketeiburuzgogoetaegitea,datuesanguratsuakbilduz eta aztertuz, inguru hurbileko (herriko) nahiz mundu zabalekogertakariak “irakurtzen” laguntzen duen oinarrizko interpretaziopertsonalaegituratzeko.

EDukIAk

1. multZoA. EDukI komunAk

lInformazioa tratatu, aztertu eta kritikatzea. Eztabaidak egitea etaeztabaidahorietanpartehartzea,bakoitzarenpentsaeramoduarrazoituetaargudiatuanazalduz.

lFilosofiako, zuzenbideko, politikako, soziologiako eta ekonomiakotestuak aztertzea, alor bakoitzeko termino eta kontzeptuak ondo etazuzenerabiliz.

lAurkeztutakoarazoakkontsultatzeko,hainbatkontsulta-iturrierabiltzea,informazio-etakomunikazio-teknologiakbarne.

2. multZoA. JAkIntZA FIloSoFIkoA

lFilosofia,zientziaetabestejakintza-eredubatzuk.

lFilosofiaarrazionaltasunteorikogisa:egiaetaerrealitatea.

lFilosofiaarrazionaltasunpraktikogisa:etikaetafilosofiapolitikoa.

lFilosofiarengalderaetaarazonagusiak.

111

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

lMitotiklogosera.

lFilosofiapresokratikoa.

3. multZoA. gIZAkIA. PERtSonA EtA gIZARtEA

lDimentsiobiologikoa:eboluzioaetahominizazioa.Gizakienetaanimalienjokamoldea.

lDimentsiopsikologikoa:hautematea,oroimena,ikaskuntza,afektibitatea.

lDimentsio soziokulturala:gizabanakoaeta izaki soziala.Naturarenetakulturarenartekotirabira.

lSubjektuakmunduarekinduenerlaziosinbolikoaetahizkuntzarenbidezkoa.

lGizakienikuskerafilosofikoak.

4. multZoA. FIloSoFIA moRAl EtA PolItIkoA

lEkintzamoralarenoinarriak:askatasunaetaerantzukizuna.

lTeoria etikoak, gaur egungo gizartearen erronkei erantzuteko: zorionaetajustiziadiraerronkahoriek.

lErlatibismomoralaetamoralunibertsala.

lHerritartasunareneraikuntzafilosofikoa:jatorrihistorikoaetaoinarrifilosofikoa.

5. multZoA. DEmokRAZIA EtA HERRItARtASunA

lBoterepolitikoarenjatorriaetazilegitasuna.

lEstatudemokratikoarenetazuzenbide-estatuarenoinarrifilosofikoak.

lHerritarrak,eskubide-berdintasunaetaaniztasuna.Bakoitzareniritziekikoerrespetuaetabaloraziokritikoa.

112

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

lGizaeskubideaketademokrazia.

lEstatuak bakea, balio demokratikoak eta giza eskubideak babestekoegitenduenarenzilegitasuna.

lDemokraziamediatikoaetaherritartasunglobala.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Ikuspegifilosofikoaeta ikuspegihorridagozkion terminoakzuzenetazehatzerabiltzea,gertatuakesplikatzekodaudenbesteesplikaziomoldebatzuetatikondobereiziz.

1.1.Ea deskribatzen duen filosofiako termino zehatzen eremusemantikoa.

1.2.Ea azaltzen dituen kultura-jatorri desberdinetako filosofienparekotasunaketadesberdintasunak.

1.3.Eagertakariakfilosofiarenikuspegitikinterpretatzendituen.

1.4.Ea erabiltzen dituen analisien ondorioak zeinahi gairi buruzkoeztabaidetan.

2.Arrazoibidesendoetakontrastatuetanoinarritutakodiskurtsopertsonalaosatzea.

2.1.Ea azaltzen duen zenbait prozesu modu orokorrean: eboluzio-prozesua,gizarteratze-prozesua…

2.2.Eaazaltzenduengizabanakoarenetagizartearenartekoerlazioa,zenbaitikuspegitatik(biologikotik,psikologikotik,soziokulturaletik,filosofikotik).

2.3.Eaazaltzenduen,gizabanakoarenetagizartearenartekoerlazioan,hizkuntza-komunikazioarenfuntzioa.

2.4.Ea koherentziaz azaltzen duen gizabanakoaren eta gizartearenartekotirabirariburuzduenikuspegia.

113

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

2.5.Ea gai den sintesi bat egiteko, arrazoibide pertsonalaren etaharekin bat ez datozen beste arrazoibide batzuen alderatzetiksortutakoa.

3.Elkarrizketa filosofikoa pentsamolde autonomoz ikuspegi guztiaktxertatzekotresnagisaerabiltzea.

3.1.Ea parte hartzen duen talde-eztabaidetan, edozein delarik eregaia:gaimoralak,soziokulturalak,filosofikoak…

3.2.Ea txertatzen dituen beste solaskideen ikuspegiak norberarenarrazoibidean.

3.3.Ea hartzen duen erlatibismoaren eta unibertsalismoaren artekodikotomiarenaurreanjarrerateorikozehatza.

3.4.Eadikotomiahorretakoosagaibakoitzetikdatorrenjokamoldearenadibidepraktikorikematenduen.

3.5.Ea erabiltzen duen elkarrizketa filosofikoa (ikaskideekin nahizpentsalariekin) norberaren lanak (ahozkoak nahiz idatziak)egiteko.

4.Filosofia-testuen eta bestelakoen analisia egitea, testu horien barne-egituraazalduzetahorieiburuzkoiruzkinkritikoakeginez.

4.1.Eaantzematenduentestubatenideianagusiazeinden.

4.2.Eairitziaketaargudioakbereiztendituen.

4.3.Ea aurre egiten dion testu batean gai bati buruz ematen direnarrazoibideei.

4.4.Ea iritzipertsonalikematenduen testubatean landutakogaiariburuz(ezduzertaniritziberritzaileaizan).

5.Informazio garrantzitsua lortzea hainbat iturritatik eta informazio horilantzea, kontrastatzea eta modu kritikoan erabiltzea era bateko etabestekogertakariakaztertzeko,pentsaerafilosofikoakberezkoakdituenlanintelektualerakotresnezbaliatuz.

114

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

5.1.Easailkatzendueniturriidatzietadigitaletatik(Internet)lortutakoinformazioa,irakasleakemandakoirizpideeijarraiki.

5.2.Ea informazio hori berriz lantzen duen, jarduera filosofikoakberezkoakdituenteknikakerabiliz(azterketa,laburpena,ebaluaziokritikoa),lankideekinelkarrizketanjardunez.

5.3.Easortzenduentestuidatzibat,aurrekoariketatikabiatuta.

6.Diskriminazio molde guztiak baztertzea, generoan oinarritutakodiskriminazioabereziki, ondoerrotutakogaitzespenbatenbidez (gizaeskubideakerreferentziatzathartuta).

6.1.EaezagutzendituenGizaEskubideenAdierazpenUnibertsaleanzerrendatzendireneskubideetakobatzuk.

6.2.Eaaztertzendueneskubidehorietakorenbat errealitateannolagauzatzenden.

6.3.Eaazaltzenduendiskriminazioariburuzkodaturik,zeinahidelarikerehura(generoaridagokionabarne).

6.4.Ea adosten duen “berdintasun” kontzeptuaren definizio bat,ikaskideekinelkarrizketan.

6.5.Ea lantzen duen genero-diskriminazioaren (eta bestelakoen)aurkakogaitzespenarrazionalik,gizaeskubideetanoinarrituta.

7.Garapeniraunkorraetagizarteberdintasunezkoaetabidezkoauztartzendituztenproposamenakegitea,GizaEskubideakbizikidetzarenoinarritzathartuta,etaekintzakarautukodituenoinarriaarrazoiakizanbeharduelaonartuta.

7.1.Ea“garapeniraunkorra”deritzonkontzeptuaazaltzenduen.

7.2.Eaazaltzendituengarapeniraunkorraren,gizartebidezkoarenetagizaeskubideenarteandaudenerlazioak.

7.3.Ea ontzat jotzen duen gizartean, naturan eta pertsonen arteandugunjardunarenerreferentziatzatarrazoiahartzea.

115

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiaetaHerritartasuna

7.4.Ea proposatzen duen, gizarte iraunkorraren ildotik, gizaeskubideetan oinarritutako gizarte bidezkoa lortzen laguntzenduenekintzarik,arrazoianoinarritutakoekintzarik.

8.“Herritartasun” orokorraren eta eskubide zibilen ideia sendotzenlaguntzendutenproposamenaklantzea.

8.1.Eaazaltzenduen“herritartasun”kontzeptuarensorrerakbotereazilegiztatzeko teorien garapenarekin batera izan duen prozesuhistorikoa.

8.2.Eaerrespeturikerakustenduenikaskideenbizi-aukerekiko.

8.3.Eaazaltzendituenherritartasunnazionalarenetamundumailakoherritartasunarenarteandaudenaldeaketaparekotasunak.

8.4.Ea aztertzen dituen gure sistema politikoak (parlamentuanoinarritutakodemokraziaetazuzenbide-estatua)mundumailakoherritartasunaren ideia garatzeko eta errotzeko ematen dituenaukerak.

8.5.Eaegitenduenproposamenikmundumailakoherritartasunaguregizartean(mailanazionaleannahiznazioartean)sendotzeko.

9.Gure gaur egungo gizartearen konplexutasuna interpretatzea datuobjektiboetatik abiatuta eta gerora izan lezakeen eboluzioari buruzkohipotesiakegitea.

9.1.Eaazaltzendituenmundumailakogizartearenoinarrizkoezaugarriak.

9.2.Eaematendituenoinarrizkoezaugarrihoriekjustifikatzendituztendatuak.

9.3.Eaazaltzenduen,mundumailakogizartearenbaitan,hedabideekdemokraziandutenbetekizuna.

9.4.Ea osatzen duen globalizazioak gure bizitza pertsonalean etaharremansozialetapolitikoetandueneraginariburuzkodiskurtsoarrazionalbat.

116

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculumaAmankomunekoikasgaiak:Euskaraetaliteratura,gaztelaniaetaliteratura,atzerrikohizkuntza

SARRERA

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan gertatzen den bezala, Batxilergoanlantzen diren hizkuntza-alorreko irakasgaiak curriculum-proposamenbakar batean aurkezten dira. Batxilergoan, hizkuntza eta literaturairakastean,aurrekoetapanhasitakobideari jarraitzenzaio,bainabadituberezko helburu jakin batzuk ere. Batxilergoan garrantzi handia izatendu prestakuntza zientifikoa lantzen hasteak, horren bidez ikasleek gizaheldutasunaetaheldutasunintelektualalortzenbaitute,etaezagutzaketatrebetasunakeskuratzen,bizitzanardurazetagaitasunez jokatzeko,eta,hartara,ikastenjarraitzeko(unibertsitateanedotalanbide-hezkuntzan).

IrakasgaihauekBatxilergoanikasiz,komunikatzekogaitasunazabalduetasendotunahida,baiEAEkobihizkuntzaofizialetan,etabaita,gutxienez,atzerrikohizkuntzabateanere.Hala, helduekgizarte-esparruetanbeharbezalajardutekobehardituztenjarrerak,erabilera-prozeduraketaezagutzakemannahizaizkieikasleei.

XXI.mendekogizarteaeleaniztunaetakulturaaniztunada;beraz,behar-beharrezkoaduherritareleaniztunakizatea.Horregatik,munduzabalekoharreman-sareak gero eta estuagoak direla ikusita, bai ezaguerarengizarteak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiak indarrahartzen ari direlako, bai pertsonek gero eta joan-etorri gehiago egitendituztelako, beharrezkoa zaigu, hizkuntza ofizialez gainera, hizkuntzaorokortzathartzend(ir)ena(k) jakitea,pertsonekelkarezagutzeko, ideiaktrukatzekoetakulturenarteanelkarulertzeko.

Gizakiak hitz egiteko duen gaitasuna hizkuntza zehatzetan gauzatzenda. Euskal Autonomia Erkidegoak bi hizkuntza ofizial ditu: euskara eta

117

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

gaztelania, eta eskolak helburu nagusitzat hartu du ikasle guztiek bihizkuntzak jakitea bermatzea eta, ondorioz, euskara erabiltzeari etaikasteari lehentasuna ematea, era horretan konpentsatzeko gizarteandaukan presentzia urriagoa, eta normalkuntza bultzatzeko. Hizkuntzakerabiltzeakesannahidubihizkuntzaofizialakegokietataxuzerabiltzeahainbat egoera komunikatibotan, testuinguru desberdinetan, gero etamailaformalagoanetakonplexuagoan.

Atzerrikohizkuntzaridagokionez,ikasleekaurrekoetapetaneskuratutakokomunikazio-trebetasunak garatu, eta beren hizkuntza-baliabideakaberastu beharko dituzte; horretarako, zabaldu egin beharko dituztemoldatzen jakiteko komunikazio-egoerak, beren interes akademiko etaprofesionalenarabera,betiere.Horrela,elebitasunabermatzekoerronkarigehitubeharzaioatzerrikohizkuntzabat,gutxienez,menderatzendutenpertsonaeleaniztunaklortzea.

Batxilergoanhelburuhorieklortzeko,arretabereziaizangodutezientzia-,teknika-, kultura- eta literatura-alorretako diskurtsoek. Hortaz, esparruakademikoa,hedabideetakoaetaliteraturakoaizangodiragehienlandukodirenhizkuntza-erabilerarenesparruak.

Esparruakademikoan,zientzia-,teknika-etagizaalorretakoezagutzakjasoetazabaltzendituztentestuakdaude.Hala,testuinguruformalhorietakotestuakulertuetasortzekotrebetasunaklandubeharkodira,testuinguruhoriek,hizkuntzakerabiltzerakoan,zorroztasunetazehaztasunhandiagoaeskatzendutelako.

Hedabideenesparruan,gauregungoerrealitateakezagutzenetabalioestenlaguntzendutentestuak,etaprestakuntzakulturala–halazientifikoanolahumanistikoa-ematendutenakdaude.Testuhoriekhobetoulertzensaiatukodiraikasleak,etaezbakarriktestuenberaienesanahiargiakidentifikatzen;hartara,jarrerakritikoakgaratukodituzte,etabizidirengizarteariburuzkoinformazioaetaezagutzakmoduautonomoanerabilikodituzte.

Literatura-diskurtsoak –idatziak zein ahozkoak–, ikaragarri laguntzendu komunikatzeko gaitasuna sakontzen; diskurtsoa fikzioan oinarritzendenez, era askotako testuinguru, eduki, genero eta erregistroak ukitzenditu. Gainera, literatura-lanak, gizakion oroimen unibertsalaren osagai

118

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

ezinbestekoak dira, gure emozioen, ideien eta fantasien fitxategia.Garrantzitsuakdiragazteenheldutasun intelektualetaafektiboan,berenbanakakonahiztaldekoesperientziakgauzatutaikustekoaukeraematendietelako,gizarteratzekoetaerrealitaterazabaltzekobeharhandiadutengaraian. Bestalde, literatura-testuek pentsamendu eta sentimendukolektiboak islatzen dituzte, eta lagundu egiten dute euskal kulturanelkartzendirenbestekultureidagozkiennortasun-ezaugarriakulertzen.

Aurrekoari jarraiki, curriculuma bost eduki multzotan antolatuta dago:“Diskurtsoen ugaritasuna: entzutea, hitz egitea eta solasean aritzea”,“Diskurtsoenugaritasuna:irakurtzeaetaidaztea”,“Literatura-diskurtsoa”,“Hizkuntzari buruzko gogoeta” eta “Hizkuntzaren dimentsio soziala”.Edukienantolaketahorrekezduadieraztenezikastekoariketakeratzekomodurik, ez hurrenkerarik; hizkuntza- eta literatura-arloko osagaiak eraanalitikoan aurkezteko modu bat da. Multzoetako edukiek lotura duteberaien artean eta, horregatik, programazioak prestatzerakoan, eta,bereziki,jarduera-sekuentziakikasgelaraeramaterakoan,ezinbestekoadamultzoetakoikaskuntzakuztartzea.

Aurrenekobimultzoetanedukihaueksartzendira:ahozetaidatzizulertzekohizkuntza-trebetasunak; diskurtsoaren esparruetan ahoz eta idatzizjardutekotrebetasuna-berezikiesparruakademikoanetahedabideenean-;esparru bakoitzeko testu-genero garrantzitsuenak aztertzea eta haienezaugarriakezagutzea.

“Literatura-diskurtsoa” multzoan, testuinguruak, moldeak eta edukitematikoak ahalik eta laburren aurkeztu dira. Ezinbestekoa da euskalliteraturakonahizespainiarliteraturakohainbatgaraitakolan,pasarteetaegilegarrantzitsuenenaukeraketazorrotzaegitea,XX.mendekoliteraturanoinarrituta bereziki; ahalik eta denbora gehien eman behar zaio testuakirakurtzeari,aztertzearietairuzkintzeari,ahaztugabeeuskarazkoahozkoliteraturarengarrantzia.Komenidagauregungoliteraturanabarmentzea,eta kontuan hartzea aurreko mendeekiko loturak, literatura molde eta-gaienbilakaeraaztertzerakoan.Atzerrikohizkuntzaridagokionmultzoan,hizkuntzahorietakoliteratura-testuerrazaklandukodira,irakurtzekoohituraareagotzekoetaliteratura-testuekingozatzeko,hizkuntzahorietanere.

119

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

“Hizkuntzari buruzko gogoeta” multzoan, hizkuntza-sistemari buruzkoprozedurak, kontzeptuak eta jarrerak lantzen dira, curriculumekohizkuntzak hobeto erabiltzeko. Hizkuntzaren eta komunikazioarenalorreko trebetasunak sendotzeko landuko dira aipaturiko edukiak, etahizkuntzarenosagaiakerabiltzeazgainera,gogoetaegingodahaieiburuz,etasistematikokiaztertzen joangoetapahonetan.Horrenbestez,multzohonetakoedukiakgainerakomultzoetakoekinbateralandubeharkodira.

Azkenik,“Hizkuntzarendimentsiosoziala”multzoan,hizkuntza-aniztasunari,hizkuntzenartekoerlazioei,etahiztunenetahizkuntzenartekoharremaneidagozkien edukiak lantzen dira. Gaur egungo gizarte eleaniztunean,euskal gizartea elebitasun desorekatu batetik eleaniztasunerantz doa.Horrek egoera soziolinguistikoak hausnartzea eskatzen du, hizkuntza-aniztasunarenaldeko jarrerapositiboakgaratzeko,orohar,eta,bereziki,euskararennormalizazio-prozesuarenaldekoak.

Ikasjarduerak gaitasun eta trebetasun diskurtsiboak indartzeko izangodira;alegia,prozedurenlanketakegituratukoduikas-etairakas-prozesua.Landutakotestuengogoetasistematizatuakaurrekoetapetaneskuratutakogaitasunak sendotzeko eta zabaltzeko balioko du. Bestalde, uler- etasortze-jarduerek,etahaieiburuzkogogoetek,beharadinakozorroztasunaeta sakontasuna izan beharko dute autonomia lortzeko, bai norberarenekoizpenakontrolatzeko,baidiskurtsoakkritikokiinterpretatzeko.

Printzipio horiek metodologia bat garatzea eskatzen dute; metodologiahorrek ikasprozesua landu beharko du, komunikazio-proiektuetanoinarrituta.Horretarako,testuaoinarrizkokomunikazio-unitateaizangoda;testuak,ikaskuntza,sekuentziadidaktikoetanegituratukodu,eta,hartara,komunikazio-jarduerazehatzaklortukodira,eta“egitenjakiteari”emangozaiolehentasuna,ezikasitakoaburuzesatenjakiteari.

Gogorarazi behar da etapako irakasle guztiek esku hartzen dutelahizkuntzen ikas- eta irakas-prozesuan. Irakasgai guztietako irakasleeklagundubehardutezereginkolektibohorretan,ziurtatubeharduteikasleekulertzendituztelaberenirakasgaikodiskurtsoak,etalagundubehardieteberen jakintza-alorrean diskurtsoak sortzen. Era berean, lagundu beharduteelkarrizketaerabilarazten,ezagutzapartekatualortzeko.

120

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

Curriculumeanhainbathizkuntzalantzendirenez,etaBatxilergokoikasleakeleaniztunak izanik, hizkuntza-irakasleek gogoeta egin behar dute,elkarrekin, beren jardunari buruz, eta beren irakasteko modua egokitu,ikasgelan hizkuntzak ikasteko metodologia garatu ahal izateko, betierehizkuntzentrataerabateratuaoinarrihartuta.

Hizkuntzak batera irakasteko, oinarri batzuk hartzen dira kontuan.Batetik,ikasleelebiduneketaeleaniztunekberenhizkuntzakdakizkite,etahizkuntzahorietanikasitakoakberenezagutzenetaemozioenosagaidira;bestetik,hizkuntza-ikaskuntzakbestehizkuntzetaraaldadaitezke;azkenik,hizkuntzakaldibereanagertzendirahiztunekpartehartzendutenesparruguztietan. Hortaz, irakasleek elkarrekin planifikatu behar dute beren landidaktikoa,etahizkuntzaguztietanbanatubeharkodituztecurriculumeanproposatutako edukiak; hizkuntza bakoitzean berezkoa dena landukodute,batetik,etaguztiekbateradutena,bestetik,betierehizkuntzaondoerabiltzekohelburuagogoanizanik.

Azken batean, Batxilergoko ikasleek aurreko etapan eskuratutakokomunikazio-gaitasuna gehiago garatu behar dute, eta ezagutzalinguistikoak sakonago landu eta sistematizatu behar dituzte, besteentestuak ulertzerakoan eta norberarenak ekoizterakoan agertu ohi direnzailtasunakgainditzeko.Alegia,kultura-alfabetizazioarenprozesuaosatunahida,kontuan izanik,etapahonenamaieran, ikaslebatzukzuzeneanlan-mundura joango direla, beste batzuk goi-mailako lanbide-heziketanhasikodirela, etabestebatzuekunibertsitatera jokodutela.Guztiekereprestakuntza sendoa beharko dute hizkuntzetan eta literaturan, bizitzaosoanikastenjarraituahalizateko.

121

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HAuEk EgItEn DutEn EkARPEnA

“Euskara eta Literatura”, “Gaztelania eta Literatura” eta “AtzerrikoHizkuntza”irakasgaiekcurriculumekooinarrizkogaitasunguztiakgaratzenlaguntzendute,hizkuntzaktresnaezinegokiagoakbaitirakomunikatzeko,munduairudikatzeko,pertsonakgizarteratzeko,sentimenduakadieraztekoeta sormena bultzatzeko; are gehiago, berez hizkuntzen irakaskuntzanikuspegi instrumentala lantzen baldin bada -curriculum-proposamenhonetanegitendenmoduan-.

Hizkuntzen curriculumaren bidez -hizkuntza erabiliz noski-, gizartekoesparru guztietan eraginkortasunez parte hartzeko gaitasuna garatunahi da, bereziki helduei dagozkien testuinguruetan; hortaz, hizkuntza-komunikazioarengaitasunaridagozkionalderdiguztiaknabarmenlandukodira. Hizkuntza jakin bat erabiltzeko trebetasunak eta estrategiak, etahizkuntzahorreningurukogogoeta-prozesuak,bestealorbatzuetanerabildaitezkeen ikaskuntzakdira,eta lagunduegitendutehizkuntza-gaitasunbateratuagaratzen.Printzipiohoridahizkuntzencurriculumbateratuarenoinarrietako bat, eta aukera ematen du hizkuntza-komunikazioarengaitasunaedozeinhizkuntzalanduzgaratzeko.

Ezagutzarenalorreanerehizkuntzakberebizikogarrantziadauka,berabaitaezagutzasortzeko,eratzeko,metatzekoetazabaltzekobitartekoa.Etapahonetako irakasgaiak ezagutzea bat dator alor bakoitzeko diskurtsoakondo-ondo erabiltzearekin. Jakintzagai bat ikasteak, hari buruz hitzegiteko,entzuteko,irakurtzekoetaidaztekogaidelaesannahidu.Jakintzaeta ezagutza hizkuntza bidez lortzeak lotura estua du ikasten ikastekooinarrizkogaitasunarekin.

Hizkuntzak,ezagutzafinkatuetagordetzeazgainera,ezagutzahorimodusistematikoanetaetengabeeskuratzekoaukeraematendu,etahuragabeezinezkoak liratekeen harremanak sortzeko bidea eskaintzen du. Bestemundubatzukezagutzeaetageureburuazhausnartzeaahalbidetzendu,etaezagutzaautonomorakogakoakematen.Hizkuntzakaukeraematenduezagutzaantolatzekoetajarduerakplanifikatzeko,norberarenetabesteenesperientziez gogoeta egiteko, eta arrazoitzerakoan erabilitako bideak

122

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

aztertzeko. Trebetasun horiek guztiak garatzea funtsezkoa da bizitzanikastenjarraitzeko,etahoriezinbestekoadaXXI.mendekoherritarrentzat.

Hizkuntzaerabiltzenikasteakhonakohauerebadakar:arazoakaztertzeaeta konpontzea, planak prestatzea eta erabakiak hartzen hastea,komunikazio-egoerabakoitzerakoegokiakdirenestrategiakerabiltzea…Izanere,hizkuntzareneginkizunetakobatnorberarenjardueraarautzeaetabideratzea da. Horregatik, hizkuntza-trebetasunak eskuratzeak lagunduegitendugureekimenakgaratzenetagure jarduerakarautzen,geroetamodu autonomoagoan. Bestalde, hizkuntzen –bereziki, atzerrikoen–ikaskuntzari dagokionez, beharrezkoa da ikasleen sormen-gaitasunagaratzenlaguntzea,ausartudaitezenkomunikazio-beharberrieikonponbideeraginkorrak bilatzen. Hizkuntzak bitarteko ezin hobeak dira barrukoemozioaketaarrazoiketakarautzeko,etabaitakomunikazio-harremanakizateko ere, horrek nortasuna osatzen laguntzen baitu. Hizkuntza ondoerabiltzeakautonomiagaratzenetaikaskuntzaarautzenlaguntzendu,etabi helburuhoriekgarrantzi handiaduteautonomia izatekoetanorberakberekasajardutekogaitasunean.

Hizkuntza-alorrekoirakasgaieklagunduegitenduteinformazioatratatzekoeta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna sendotzen; izan ere,irakasgaiaren helburuetako bat ezagutza eta trebetasunak ematea da,informazioa bilatzeko, aukeratzeko eta lantzeko, hainbat komunikazio-beharretan erabiltzeko. Ahozko testuak eta testu idatziak ekoizteaneuskarri elektronikoak erabiltzeak ere lagundu egiten du gaitasun horigaratzen,eta,hala,eraginkorragoaizatendatestuaksortzekoprozesua,hots, hizkuntza-alorreko irakasgaien oinarrizko edukia. Teknologiadigitalarengarapenakkomunikaziomoldeberriakekarriditu,eta,horrek,aldiberean,Batxilergokoirakasgaihauetanjorratubeharrekotestu-generoberriak.Halaber,ugarituegindirazuzeneankomunikatzekoaukerak,bestehizkuntzaetakulturabatzuetarahurbiltzekomoduak, etahorrekerraztuegitenduirakurketarenetaidazketarenerabilerasozialaetakooperatiboa,etalagunduegitenduezagutzabesteekinbateraosatzen.Besteikuspegibatetik,hizkuntza-alorrekoirakasgaieklagundueginbeharduteteknologiaberriek zabaldutako informazioaren aurrean jarrera kritikoa izaten, etainformaziohorimoduetikoanerabiltzen.

123

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

Hizkuntza,komunikatzekotresnabatda,gizarteratzekooinarrizkoelementubat,eta,beraz,funtsezkoadagizarterakoetaherritartasunerakogaitasunagaratzeko. Besteekin jardunez ikasten eta barneratzen da hizkuntza,eta gizarteko jardueretan parte hartzeko erabiltzen da, hainbat helburulortzeko. Helduei dagozkien hizkuntza-gaitasun konplexuak garatzeabehar-beharrezkoa da esanahiak negoziatzeko, jarrerak hurbiltzeko etagatazkakkonpontzeko.Ekimenhoriekguztiakgizakionartekoharremanenoinarri-oinarriandaude.

Hizkuntzajakinbaterabiltzeaknorberarennortasunasortzenetahizkuntza-etakultura-nortasunkolektibobateanpartehartzenlaguntzendu. Ikasleguztiekerkidegokobihizkuntzaofizialakondoikasteaklagunduegingoduintegrazioetakohesiohandiagoalortzen.Batxilergokohizkuntza-alorrekoirakasgaiekbultzatueginbehardutegauregungoeuskalgizarteanpartehartzekobeharrezkoakdirenhizkuntzaguztiakgaratzen,modubateratuetaosagarrian.

Bestalde,eleaniztasunakerraztuegitendugauregungogizarteglobaleanpartehartzen,lagunduegitendukulturenarteankomunikatzen,bitartekobatdakanpokoinformazioajasotzeko,etabidebatpertsoneketakulturekelkarezagutzekoetaelkarerrespetatzeko.HorrekguztiaklagunduegitenduXXI.mendekoherritarrekezinbestekoadutenkulturenartekokontzientziagaratzen.

Gizartean jarduteko eta herritar zintzoak izateko gaitasuna garatzenda, gizartearen aurreiritzi eta irudi estereotipatuak transmititzeko -etasalatzeko- hizkuntzak erabiltzen dituen bideak aztertuz, hizkuntzarenerabileradiskriminatzaileakezabatzearren.

Literatura-lanak irakurriz, interpretatuz eta balioetsiz —etapa honetakooinarrizko lan-esparrua— landu egiten da giza eta arte-kulturarakogaitasuna.Literaturakaukeraematendieikasleeibereninguruneedogaraitikurrun dauden errealitateak ezagutzeko, kultura-tradizioan barneratzeko,gizakiaz hausnartzeko eta hizkuntzaren alderdi estetikoa ezagutzeko.Irakasgaihaueietekinikhandienaateratzeko,komenida literaturabestezenbaitarte-adierazpiderekinbatera—musika,pintura,zinema—lantzea.Etapahonetan,bestalde,XXI.mendeanikus-entzunezkoaketateknologiaberriak erabiliz sortutako arte molde berriak modu kritikoan ulertzekoahaleginaeginbeharda.

124

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

Azkenik, handia da irakasgai hauek matematikarako nahiz zientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunarengarapenariegitendiotenekarpena;izanere,hauxeeskatzendute:munduainterpretatzea,mezuakaztertzea, gertakari anitzen kausa eta ondorioak modu arrazionaleanargudiatzea, eta, ikasgelan, ezagutza-alor ugariri buruzko diskurtsokonplexuetaabstraktuakerabiltzea.

EuSkARA EtA lItERAtuRAgAZtElAnIA EtA lItERAtuRA

HElBuRuAk

1.Bizitzasozialetakulturalekotestuinguruetakoahozkodiskurtsoaketadiskurtsoidatziakulertzea,hedabideetakoaketaesparruakademikokoakbereziki. Bakoitzaren komunikazio-berezitasunak aintzat hartzea etahaien edukia kritikoki interpretatzea, haiek ulertu ondoren egoeraberrietanaplikatzeko.

2.Ahozetaidatziz,diskurtsokoherenteak,zuzenaketaegokiakerabiltzea,komunikatzekoetahainbategoerataraegokitzeko-esparruakademikoanbereziki-, komunikazio-beharrei modu eraginkorrean erantzun ahalizateko.

3.Gureerrealitateelebidunaezagutzeaetainterpretatzea–soziolinguistikakoezaupideenlaguntzarekin-,euskararenohikoerabilerabermatzeko.

4.Eleaniztasuna eta kultura-aniztasuna aztertzea eta interpretatzea-soziolinguistikakoezaupideeklagunduta-,eleaniztasunaketakultura-aniztasunak dakarten aberastasunaren aurrean begirunea eta jarrerapositiboaerakusteko.

5.Hizkuntzaren erabilera sozialak aztertzea, gogoeta eta kritika eginez,saihesteko, norberaren ekoizpenetan, aurreiritziak adierazten dituztenhizkuntza-estereotipoak.

125

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

6.Hizkuntzenosagai soziolinguistiko,diskurtsiboetagramatikaleiburuzgogoeta egitea, kontzeptu eta prozedura egokiak erabiliz, testuenulermena,azterketaeta iruzkinakhobetzeko,eta testumintzatunahizidatziakplanifikatzeko,ekoiztekoetazuzentzeko.

7.Testuak ulertzeko eta ekoizteko prozeduretan, hizkuntzen osagaieiburuzhausnartzea,hizkuntzabakoitzeanikasitakoabestehizkuntzetaraaldatzenlaguntzeko.

8.Literatura-lanakinterpretatzeaetakritikokibalioestea,haienarte-izaeraosatzen duten elementuak identifikatzea, eta kultura-tradizioarekinetasortzekoeta jasotzekogizarte-baldintzekinerlazionatzea,gizakionbanakakonahiztaldekoproiekzioaantzematekolanhorietan.

9.Euskal literaturaren eta espainiar literaturaren garai garrantzitsuenenezaugarri orokorrez gainera, literatura horietako egile eta lanikinportanteenak ezagutzea, literatura-testuak, ahozkoak eta idatziak,ulertzen laguntzeko, eta informazio-iturri egokiak kritikoki erabiliz lanhoriekikasteko.

10.Literatura-testuakmoduautonomoanirakurrizgozatzea,bestemunduetakulturabatzukezagutzeko,etasentsibilitateestetikoagaratzeko.

11.Informazio-iturriak eta -teknologiak autonomiaz, espiritu kritikozeta jarrera etikoz erabiltzea, informazioa bilatzeko, aukeratzeko etalantzeko,hizkuntzamintzatuaetaidatziabizitzasozialetakulturalekotestuinguruetaneraginkortasunezerabiliahalizateko.

12.Hizkuntzaetairakasgaiguztietanikasitakokomunikazio-ezagutzaketa-estrategiak erabiltzea, eta norberaren ikasprozesuei buruz gogoetaegitea,ikastekoautonomiagaratzeko.

126

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lEHEn mAIlA

EDukIAk

1. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: entzutea, hitz egitea eta solasean aritzea

lKomunikazio-egoerakoelementuekahozkodiskurtsoenugaritasunanolabaldintzatzendutenaztertzea.

lAhozkoeta ikus-entzunezko testuakbereiztea–egoerarenelementuakaintzathartuta-,erregistroaetakomunikazio-testuingururakoegokitasunaaztertuz.

lAhozkoetaikus-entzunezkotestuen–bereziki,azalpentestuen-gaiaetaegituraidentifikatzea,esparruakademikoetahedabideenetakoan,batezere.

lAhozkotestuakekoiztea–azalpen-testuaketaesparruakademikokoak,bereziki-,planifikatuetakomunikazio-egoerarenezaugarriakidentifikatuondoren.

lGai akademikoei buruz ahozko aurkezpenak egitea, plangintza batijarraituz.

lEsparruakademikokoeztabaidetanetaelkarrizketetanmoduaktiboetakritikoanpartehartzea,arausozialaketakomunikatiboakerrespetatuz.

lEuskarriinprimatuetadigitaletatikabiatuta,informazioalortzeko,lantzekoeta ebaluatzeko prozedurak erabiltzea, ahozko testuak ulertzeko etasortzeko.

lInformazioaren eta komunikazioaren teknologiak eta ikus-entzunezkobitartekoakerabiltzea,ahozkojarduneanlaguntzeko.

lEstrategiakontzienteakerabiltzea,ahozkotestuakulertzekoetasortzekojokabideaarautzeko.

127

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lNorberakebaluatzeko,elkarrekinebaluatzekoetanorberakzuzentzekoestrategiakerabiltzea,ahozkojardunahobetzeko.

lEdozein hizkuntzatan eskuratutako hizkuntza-ezagutza formalakaplikatzea, beste hizkuntzetako ahozko testuak ulertzen eta sortzenlaguntzeko.

lKomunikazio-egoerakoelementuak.

lAhozkodiskurtsoenugaria.

lAhozkoerabileraformalenezaugarriak,esparruakademikokoak,bereziki(azalpenak,dokumentalak…).

lEraguztietakoaurreiritziaksalatzendituztenhizkuntza-erabilerakkritikokibalioestea.

lAhozko jarduneanahoskeraeta intonazioegokiakerabiltzeko interesaizatea,etaharidagozkionarauakbetetzea.

2. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: irakurtzea eta idaztea

lAztertzeakomunikazio-egoerakoelementueknolabaldintzatzendutendiskurtsoidatzienugaritasuna.

lTestu idatziak bereiztea –egoeraren elementuak aintzat hartuta-,erregistroaetakomunikazio-testuingururakoegokitasunaaztertuz.

lTestuidatzien–bereziki,azalpentestuen-gaiaetaegituraidentifikatzea,esparruakademikoetahedabideenetakoan,batezere.

lArgudio-testuen edukia aztertzea, eskemak, kontzeptu-mapak,laburpenak…erabiliz.

lHizkuntzazkanpokoosagaienesanahiainterpretatzea:ikonoak,osagaiortotipografikoak…

lTestu idatziak planifikatzea –egoeraren elementuak aintzat hartuta-,azalpen-testuaketaesparruakademikokoak,bereziki.

128

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lTestu idatzi egokiak, koherenteak, kohesionatuak eta zuzenak egitea,azalpen-testuaketaesparruakademikokoakbereziki.

lEuskarri inprimatu eta digitaletatik abiatuta, informazioa lortzeko,lantzekoetaebaluatzekoprozedurakerabiltzea,testuidatziakulertzekoetasortzeko.

lHainbatinformazio-iturritatikjasotakoinformazioaaukeratzeaetaetikokierabiltzea-testu idatziaksortzeko-,etabeharrezkoakdirenaipuaketaerreferentziakaipatzea.

lEstrategiakontzienteakerabiltzea,testuidatziakulertzekoetasortzekojokabideaarautzeko.

lNorberakebaluatzeko,elkarrekinebaluatzekoetanorberakzuzentzekoestrategiakerabiltzea,testuidatziakhobetzeko.

lEdozein hizkuntzatan eskuratutako hizkuntza-ezagutza formalakaplikatzea, beste hizkuntzetako testu idatziak ulertzen eta sortzenlaguntzeko.

lKomunikazio-egoerakoelementuak.

lTestuidatzienugaria.

lTestu-genero idatzi formalen ezaugarriak, esparru akademikokoakbereziki(txostenak,monografiak…).

lEraguztietakoaurreiritziaksalatzendituztenhizkuntza-erabilerakkritikokibalioestea.

lTestu idatziak paperean nahiz euskarri digitalean txukun aurkeztekointeresaizatea.

lGramatika, ortografia eta ortotipografiako arauek gizartean dutengarrantziazjabetzea.

129

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

3. multzoa. literatura-diskurtsoa

lLandutako garai eta generoetako lanak eta pasarte esanguratsuakbanakanahiztaldekairakurtzeaetaentzutea.

lLiteratura-testuak irakurri eta entzutean, literaturan behin eta berrizagertzen diren gaiak identifikatzea, eta haien bilakaera antzemateadenboranzehar.

lLandutako literatura-lanen historia-testuinguru soziokulturala etalinguistikoazeinzenjakitea.

lEuskalHerrikoahozkoliteraturarenberariazkoezaugarriakantzematea.

lLiteratura-testuak aztertzea, dagokion generoaren egitura-ezaugarrieierreparatuta,etaerabilitakoadierazpen-baliabideakkontuanhartuta.

lLiteratura-lanak, eta zineman, musikan… egin diren egokitzapenakalderatzea, eta haien arteko antzekotasunak eta desberdintasunakaztertzea.

lEuskalliteraturakoetaespainiarliteraturakotestuakalderatzea.

lEztabaidetanetaahozko iruzkinetaneskuhartzea, irakurritakotestuenesanahiariburuziritziaktrukatzeko.

lLiteraturaeginnahiantestuaksortzea-ahoznahizidatziz-, irakurritakoetaentzundakoereduetanoinarrituta.

lInformazio egokia bilatzea, aukeratzea eta lantzea, literatura-testueiburuzlanakademikoakegiteko.

lAhozko eta idatzizko lan akademikoak planifikatzea, egituratzea etaekoiztea,irakurrietaentzundakotestuakaztertzekoetainterpretatzeko.

lLiteratura-diskurtsoa,fenomenokomunikatiboetaestetikogisa.

130

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lESPAINIARLITERATURA

Narratiba:.KontakizunarenformatradizionalaketaXVII.menderaarteizandakoaldaketak.

.XIX.mendekonarratibarenberezitasungarrantzitsuenak.

Lirika:.LirikakXVII.menderaarteizandakoeboluzioa..Erromantizismokopoesia.

Antzerkia:.AntzerkiakXVII.menderaarteizandakoeboluzioa..Antzerkineoklasikoaetadramaerromantikoa.

lEUSKALLITERATURA

Narratiba:.Lehenbizikotestuidatziak.XVI.,XVII.etaXVIII.mendeetakoprosa..XIX.mendekonarratibarenezaugarrigarrantzitsuenak.XIX.mendekoipuinetatikXX.mende-hasierakoeleberrira.

Poesia:.Herri-lirikaetalirikaidatziarensorrera..Bertsolaritza. Bertsolaritzaren jatorria eta bilakaera. Bertsolarierromantikoak.

.XX.mende-hasieraartekopoesia.

Antzerkia:.Herri-antzerkia:maskaradak,pastoralak..Ilustrazioaetaantzerkijasoarenjatorria.

lLiteraturafenomenokomunikatiboetaestetikotzathartzea,norberaetaerrealitatehistorikoetasozialaazaltzeko.

lAhozkoliteraturaetaliteraturaidatziakultura-ondaretzathartzea.

lLiteraturaezagutzekojakin-minaetainteresaizatea.

131

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lLiteratura,geureburuaetakulturaaberastekoiturritzathartzea,jardueraatseginetaerrealitateaulertzekobitartekotzatjotzea.

lLiteratura-lanetan norberaren irizpideak garatzeko jarrera kritikoaizatea.

lBesteeniritzienaurreanbegiruneaetajarrerairekiaerakustea.

4. multzoa. Hizkuntzari buruzko gogoeta.

lGaur egungo hizkuntza- eta kultura-aniztasuna aztertzea, eta horriburuzkogogoetaegitea.

lGure inguruko hizkuntza- eta kultura-aniztasuna aztertzea, eta horriburuzkogogoetaegitea.

lEAEkogauregungoegoerasoziolinguistikoa-etaizanduenbilakaera-aztertzea.

lHizkuntzarekiko jarreraketagizarte-harremanak identifikatzea-taldekanahizbakarka-,etahorieiburuzkogogoetaegitea.

lHizkuntzarekikojarrerakidentifikatzea,hainbategoeraaztertuz.

lHizkuntzenartekoukipen-fenomenoakaztertzea.

lEspainiakoestatukohizkuntzenezaugarrigarrantzitsuenakidentifikatzea,testuakirakurrizetaentzunez.

lGureingurukohizkuntzenezaugarriakalderatzea.

lEuskalkinagusiakidentifikatzeaetaaztertzea,ahozkotestuaketatestuidatziakerabiliz.

lGauregungogizartearenhizkuntza-etakultura-aniztasuna.

lElebitasuna. Eleaniztasuna. Gutxiengoen eta gehiengoen hizkuntzak.Hizkuntzagutxituak.

132

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lEuskal Herriko egoera soziolinguistikoa. Elebitasuna eta diglosia.Ordezkapena.

lHizkuntzaketadialektoak.

lEspainiakoestatukohizkuntzak.

lEuskararenetagaztelaniarenhistoriaetabilakaera.

lHizkuntzenbilakaerarietahedapenarieragitendiotenfaktoreak.

lInguruko hizkuntzen arteko ukipen-fenomenoak (fonetikoak,morfosintaktikoaketasemantikoak).

lGizartearenhizkuntza-etakultura-aniztasunarenbalioespenpositiboa,EuskalHerrikoegoeraridagokionezbereziki.

lHizkuntzak, pertsonak erlazionatzeko eta komunitateen nortasunaadieraztekobitartekoakdirelabalioestea.

lInguruko hizkuntzen -eta haien aldaeren- erabilera errespetatzea etaondobalioestea.

lEtorkinenhizkuntzaketahizkuntzahorienhiztunakerrespetatzea.

lJarrerapositiboaizateahizkuntzadesberdinekikoetabatezereeuskaraberreskuratzearekiko, eta hura erabiltzeko lotura afektibo positiboaksustatzea.

lEuskarabatuarenaldekojarreraizatea,etaeskualdebakoitzekoeuskalkiakerabiltzenjarraitzea.

lHedapen handiagoko hizkuntzen elementuak hartzerakoan kritikoaizatea.

lHizkuntzariburuzkoaurreiritzienaurreankritikoaizatea.

133

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

5. multzoa. Hizkuntzaren dimentsio soziala.

lHizkuntzarekiko jarreraketagizarte-harremanak identifikatzea-taldekanahizbakarka-,etahorieiburuzkogogoetaegitea.

lHizkuntzarekikojarrerakidentifikatzea,hainbategoeraaztertuz.

lIngurukohizkuntzenartekoukipen-fenomenoakaztertzea.

lGureingurukohizkuntzenezaugarriakalderatzea.

lEuskalkietadialektonagusiakidentifikatzeaetaaztertzea,ahozkotestuaketatestuidatziakerabiliz.

lHizkuntzanormalizatzekoprozesuak.

lHizkuntzakgaratzeko,sustatzekoetanormalizatzekoerakundeak.

lHizkuntzaketadialektoak.Ameriketakogaztelania.

lEuskalkiak.Datugarrantzitsuenak.

lHizkuntzen aldaera soziokulturalak. Hizkuntza estandarra. Hizkuntza-araua.

lIngurukohizkuntzenartekoukipen-fenomenoak.

lGizartearenhizkuntza-etakultura-aniztasunarenbalioespenpositiboa,EuskalHerrikoegoeraridagokionezbereziki.

lHizkuntzak, pertsonak erlazionatzeko eta komunitateen nortasunaadieraztekobitartekoakdirelabalioestea.

lInguruko hizkuntzen -eta haien aldaeren- erabilera errespetatzea etaondobalioestea.

lEtorkinenhizkuntzaketahizkuntzahorienhiztunakerrespetatzea.

134

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lJarrerapositiboaizateahizkuntzadesberdinekikoetabatezereeuskaraberreskuratzearekiko, eta hura erabiltzeko lotura afektibo positiboaksustatzea.

lEuskarabatuarenaldekojarreraizatea,etaeskualdebakoitzekoeuskalkiakerabiltzenjarraitzea.

lHedapen handiagoko hizkuntzen elementuak hartzerakoan kritikoaizatea.

lHizkuntzariburuzkoaurreiritzienaurreankritikoaizatea.

135

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Ahozkoetaikus-entzunezkotestuak—esparruakademikokoazalpen-testuak, bereziki— hainbat erabilera-eremutan interpretatzea etabalioestea,etagizarteanbetetzenduteneginkizunaaintzathartzea.

1.1.Eaidentifikatzendituenkomunikazio-egoerarenezaugarriak.

1.2.Eaadieraztenduengainagusia.

1.3.Eaidentifikatzendituenzientzia-hedapenerakoazalpen-testuenbigarrenmailakogaiak.

1.4.Ea dakien ondorioak ateratzen testuko informazioetatik etanorberakdakienetik.

1.5.Eadakienbereiritziakematen,testuarengainekoulermenegokianetaberearrazoibideetanoinarrituta.

1.6.Eadakientestuarenedukiorokorralaburtzen.

1.7.Eadakienbestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzen,ahozkotestuakhobetoulertzeko.

2.Curriculumeko edukiei buruz ahozko azalpenak egitea, aldez aurretikprestatutakoeskemabatijarraituz,etaikus-entzunezkobaliabideaketainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiliz.

2.1.Eakontsultatzenditueninformazio-iturriak.

2.2.Ea dakien aukeratzen komunikatzeko behar duen informazioegokia.

2.3.Eadakienedukiaegituratzen,azalpen-testueidagokieneskemarijarraituz.

2.4.Ea dakien aukeratzen eta erabiltzen entzuleentzat egokia denerregistroa.

136

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

2.5.Ea dakien hizkuntza-prozedurak erabiltzen, entzuleek hobetoulertzeko.

2.6.Eaargi,zuzen,koherenteetaetorrihandiarekinhitzegitenduen.

2.7.Eakeinuaketagorputz-jarrerakontrolatzendituen.

2.8.Eakortesia-arauakerrespetatzendituenetadoinuegokiaerabiltzenduen.

2.9.Ea dakien entzuleak gidatzeko eta haien arretari eustekobaliabideakerabiltzen.

2.10.Ea dakien informazioaren eta komunikazioaren teknologiaketa ikus-entzunezko bitartekoak eraginkortasunez erabiltzen,aurkezpenetanbaliatzeko.

2.11.Ea dakien erabilera diskriminatzaileak baztertzen, eta bestehizkuntza-aukerabatzukbilatzen.

2.12.Eadakienberelanenebaluaziorakoetazuzenketarakoestrategiakerabiltzen,ahozkojardunahobetzeko.

2.13.Eaautonomiarikbaduenlanakprestatzekoetaegiteko.

2.14.Eabestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzendituen,ahozkojardunahobetzeko.

3.Ahozkoharremanetanaktibokietagogoetaeginezpartehartzea,egokiargudiatuz.

3.1.Ea berez parte hartzen duen, eta bere iritzi arrazoitua ematenduen.

3.2.Eaargihitzegitenduen-etorrihandiarekinetaeraginkortasunez-,egoerabakoitzeanerregistroegokiaerabiliz.

3.3.Ea dakien osagai ez-esplizituak ondorioztatzen komunikazio-egoeretan.

137

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

3.4.Eaalderatzendituenikuspegiak,etabereaberrikustenduen.

3.5.Eaezeztatzendituenbesteenargudioak.

3.6.Eaondoriozentzudunakateratzendituen.

3.7.Eadakienkomunikazio-arazoakidentifikatzen,etabeharbezalakonpontzen.

3.8.Ea dakien, ahozko hartu-emanetan, arau sozialak etakomunikatiboakbeharbezalaaplikatzen.

3.9.Ea saihesten duen edonolako diskriminazioa salatzen dutenestereotipoakerabiltzea.

3.10.Ea elkarlanean aritzen den taldean, eta erantzukizunakpartekatzendituen.

3.11.Eabestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzendituen,ahozkojardunahobetzeko.

4.Testu idatziak —esparru akademikoko azalpen-testuak, bereziki—hainbaterabilera-eremutaninterpretatzeaetabalioestea,etagizarteanbetetzenduteneginkizunaaintzathartzea.

4.1.Eaidentifikatzendituenkomunikazio-egoerarenezaugarriak.

4.2.Eaadieraztenduengainagusia.

4.3.Eaidentifikatzendituenzientzia-hedapenerakoazalpen-testuen(akademikoennahizkazetaritzakoen)bigarrenmailakogaiak.

4.4.Ea dakien ondorioak ateratzen testuko informazioetatik etanorberakdakienetik.

4.5.Ea dakien identifikatzen diskurtsoko osagaien arteko loturak,lokailueketaantolatzaileeklagunduta.

4.6.Ea dakien testuko zatien arteko loturak grafikoki aurkezten,eskemak,kontzeptu-mapak,etab.erabiliz.

138

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

4.7.Eadakientestuarenedukiorokorralaburtzen.

4.8.Eadakienbereiritziakematen,testuarengainekoulermenegokianetaberearrazoibideetanoinarrituta.

4.9.Eadakienbestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzen,testuidatziakhobetoulertzeko.

5.Hizkuntzalaritzaz,literaturazetaegungoegoeraztestuakidaztea-esparruakademikoko azalpen-testuak, bereziki-, hainbat erabilera-eremutanbaliatzeko,etaaldezaurretikprestatutakoeskemabatijarraituz.

5.1.Eakontsultatzenditueninformazio-iturriak,papereanetaeuskarridigitalean.

5.2. Ea dakien aukeratzen komunikatzeko behar duen informazioegokia.

5.3.Eafitxak,eskemaketalaburpenakerabiltzenditueninformazioaantolatzeko.

5.4.Eadakienedukiaegituratzen,azalpen-testueidagokieneskemarijarraituz.

5.5.Ea dakien aukeratzen eta erabiltzen entzuleentzat egokia denerregistroa.

5.6.Ea dakien hizkuntza-prozedurak erabiltzen, informazioa hobetoulertzeko.

5.7.Ea testu-kohesiorako prozedurak erabiltzen dituen, esaldiakosatzeko.

5.8.Eaaipuakegitekoprozedurakondoerabiltzendituen.

5.9.Eazuzenaipatzenduenkontsultatutakobibliografia.

5.10.Ea informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzendituen,testuakekoiztekoetaberrikusteko.

139

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

5.11.Ea dakien erabilera diskriminatzaileak baztertzen, eta bestehizkuntza-aukerabatzukbilatzen.

5.12.Eadakienberelanenebaluaziorakoetazuzenketarako–etaebaluaziopartekaturako-estrategiakerabiltzen,testuakhobetzeko.

5.13.Eaerrespetatzendituengramatika-,ortografia-etaortotipografia-arauak.

5.14.Eaautonomiarikbaduenlanakprestatzekoetaegiteko.

5.15.Eabestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzendituen,testuidatziakhobetzeko.

6.EuskalAutonomiaErkidegokoegoeraelebidunakritikokiinterpretatzea,ezagutzasoziolinguistikoakerabiliz.

6.1.Eaazaltzenetabalioestendueningurukoegoerasoziolinguistikoa,kontzeptusoziolinguistikoakerabiliz.

6.2.Ea dakien identifikatzen hizkuntza baten egoera baldintzatzendutenoinarrizkofaktoreak.

6.3.Eaezagutzendituenhizkuntzenartekoukipen-egoerekeragindakofenomenoak:maileguak,interferentziak,kalkoak…

6.4.Ea ezagutzen dituen euskararen eta gaztelaniaren jatorri etabilakaerarenezaugarrinagusiak.

6.5.Eaezagutzenduenetadakienazaltzengauregungoeuskararenetagaztelaniarenegoeramunduzabalean.

6.6.Ea errespetatzen dituen hizkuntzak eta haien hiztunak, etasaihestendituen–kontzienteki-haieiburuzkoaurreiritziak.

7.Hizkuntza-aniztasunakritikokiinterpretatzea,ezagutzasoziolinguistikoakerabiliz.

7.1.Eaazaltzenetabalioestenduengauregungogizartearenegoerasoziolinguistikoa,kontzeptusoziolinguistikoakerabiliz.

140

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

7.2.Ea ezagutzen dituen Europako gaur egungo hizkuntza-errealitatearen –eta gaztelaniaz hitz egiten duten herrialdeen-oinarrizkodatuak.

7.3.Eaantzematendituenhizkuntzenartekomaileguak.

7.4.Eabegiruneaetajarrerapositiboaerakustenduenhizkuntza-etakultura-aniztasunarenaurrean.

7.5.Ea dakien identifikatzen hizkuntza baten egoera baldintzatzendutenoinarrizkofaktoreak,etaeaadibiderikematenduen.

7.6.Eaerrespetatzendituenetorkinenhizkuntzaketahizkuntzahorienhiztunak.

8.Era guztietako komunikazio-egoeretan esamolde eta balioespendiskriminatzaileakidentifikatzea,etanorberarenlanetannahitasaihestea.

8.1.Ea antzematen dituen hizkuntza-aurreiritziak eta hizkuntza-gutxiespenak.

8.2.Eaagerikogogoetaegitenduenerabilerahorieiburuz.

8.3.Ea aztertzen dituen aurreiritzi horien oinarrian dauden gizarte-harremanak.

8.4.Ea saihesten dituen, nahita, esamolde horiek bere lanetan, etabesteaukerabatzukbilatzendituen.

9.Hizkuntzaren mailen gaineko ezagutzak identifikatzea eta erabiltzea,testuakinterpretatzerakoanetanorberarenjardunaarautzerakoan.

9.1.Ea identifikatzen dituen, azalpen-testuetan, testuinguruaren,testuaren,perpausarenetahitzenhizkuntza-markak.

9.2.Ea sistematizatzen eta sailkatzen dituen, gero eta moduautonomoagoan,hizkuntza-ezagutzak.

9.3.Eaaplikatzendituen,moduautonomoan,gramatika-ortografia-etaortotipografia-arauak,landutakotestuakulertzekoetaekoizteko.

141

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

9.4.Eadakienhizkuntza-informazioaeskuratzen,moduautonomoan,informazio-iturrietatik.

9.5.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntza-akatsak,norberarennahizbesteentestuetan.

9.6.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen beste hizkuntzetatikjasotakokalkookerrak,norberarennahizbesteenekoizpenetan.

9.7.Ea erabiltzen dituen hizkuntza batean garatutako hizkuntza-ezagutzak,besteedozeinhizkuntzatanlandutakotestuakhobetoulertzekoetaekoizteko.

10.Euskarazetagaztelaniazerabiltzendenhizkuntza-terminologia komunaezagutzea,etahizkuntzariburuzkogogoeta-jardueretanzuzenerabiltzea.

10.1.Ea ezagutzen duen euskaraz eta gaztelaniaz erabiltzen denhizkuntza-terminologiakomuna.

10.2.Eaulertzenduenhizkuntzarengaineangogoetaegitekoariketenbeharrezkoterminologia.

10.3.Eazorrotzerabiltzenduenlandutakotestuengaineangogoetaegitekoariketenbeharrezkoterminologiaegokia.

10.4.Eaeskuratzenduen,moduautonomoan,hizkuntza-informazioa,hainbat euskarri erabiliz: kontsulta-liburuak, hiztegiak, web-orriak…

11.Literatura erabiltzea, ezagutza berriak eskuratzeko eta sentsibilitateestetikoagaratzeko.

11.1.Ea bere irizpideez baliatzen den gustuz irakurtzeko literatura-lanakaukeratzeko.

11.2.Eaeskuhartzenduen literaturariburuzkoelkarrizketetan,bereesperientziaketaikuspegiakazalduz.

11.3.Ea bere iritzia ematen duen -ahoz nahiz idatziz- irakurritakoliteratura-laneiburuz,hainbateuskarrierabiliz.

142

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

11.4.Ea literatura hartzen duen sentimenduak, pentsamenduak etabaliokolektiboaktransmititzekobitartekogisa.

12.XIX.menderaartekoliteratura-lanenetapasartegarrantzitsuenedukiainterpretatzea,literaturamoldeei,-garaieieta-egileeiburuzikasitakoaerabiliz.

12.1.Eaantzematendituenliteratura-generoaketahaienezaugarriak.

12.2.Eaezagutzendituenahozkoeuskal literaturarenadierazpenaketabaliabideak.

12.3.Ea egoki erabiltzen dituen baliabide horiek, bere ahozkokomunikazioaaberasteko.

12.4.Ea dakien zein diren aztertutako literatura-mugimendu eta-garaietakoegileetalangarrantzitsuenak.

12.5.Eaantzematenduen,aztertutakoliteratura-testuetan,erretorika-prozeduraarruntenenbalioa.

12.6.Ea dakien literatura-lanak interpretatzen haien testuinguruhistoriko,sozialetakulturalarenbarruan.

12.7.Ea antzematen dituen testuetan behin eta berriz errepikatzendirengaiak.

12.8.Eadakiennolakoaizandengaihorienbilakaera,etanolalandudiren.

12.9.Ea dakien loturak egiten euskal literaturako eta espainiarliteraturakotestuenartean.

12.10.Ea dakien aplikatzen, modu autonomoan, beste hizkuntza-irakasgaietanikasitakoezagutzaliterarioak.

13.Lan kritikoak egitea, landutako garai eta mugimenduetako testugarrantzitsuenakirakurriondoren.

13.1.Eainformazio-iturririkerabiltzenduen.

143

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

13.2.Eainformazioegokiaaukeratzenduen,literatura-lanakinterpretatzeko.

13.3.Eadakienhainbatiturritatikjasotakoinformazioalaburtzen.

13.4.Ea dakien literatura-lanak interpretatzen, haien testuinguruhistorikoetaliterarioarenbarruan.

13.5.Eadakientestuarenedukiaetaformabalioesten.

13.6.Eadakieninformazioarenetakomunikazioarenteknologiakegokierabiltzen,lanakekoizteko.

14.Hedabideaketainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakmoduautonomoan, eraginkortasunez eta espiritu kritikoarekin erabiltzea,informazioabilatzeko,aukeratzekoetalantzeko.

14.1.Ea kontsultatzeko ohiturarik baduen, eta informazio-iturriakerabiltzendituen:idatziak,digitalaketaikus-entzunezkoak.

14.2.Ea egiaztatzen dituen hedabideetako eta IKTetako mezuenfidagarritasuna edo sinesgarritasuna, ikasturtean landutakoirizpideetanoinarrituta.

14.3.Eamoduetikoanerabiltzenduenhainbat informazio-iturritatikeskuratutakoinformazioa.

14.4.Ea teknika digitalak erabiltzen dituen testuak lantzeko: testu-prozesadorea, atalak eta edukiak antolatzeko; multimedia-formatukoaurkezpenak…

14.5.Ea informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzendituen,testuakidaztekoetaberrikusteko.

14.6.Ea dakien aurkezpenak, monografiak eta iruzkinak egiten,informazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiliz.

15.Hizkuntzaguztietanburututakoikasprozesuengaineangogoetaegitea.

15.1.Ea parte hartzen duen norberaren eta besteen ikaskuntzarenebaluazioan(ebaluazioabakarka,taldeka).

144

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

15.2.Eapartehartzenduenebaluazio-tresnaksortzen.

15.3.Eaonartzenduenakatsakikasprozesuarenzatidirela.

15.4.Eajabetzendenikaskuntzanegindakoaurrerapenazetaizandakozailtasunez.

15.5.Ea dakien hizkuntza batean garatutako autoerregulazio-estrategiak erabiltzen, beste hizkuntzetan landutako testuakhobetoulertzekoetaekoizteko.

15.6.Eakonfiantzaetajarreraaktiboaazaltzenduen,hizkuntzakikasietaerabiltzekoahalmenaridagokionez.

BIgARREn mAIlA

EDukIAk

1. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: entzutea, hitz egitea eta solasean aritzea

lAhozkoeta ikus-entzunezko testuakbereiztea–egoerarenelementuakaintzat hartuta-, generoa, erregistroa eta komunikazio-testuingururakoegokitasunaaztertuz.

lAhozko eta ikus-entzunezko testuen –bereziki, argudio testuen- gaia,egituraetaerregistroaidentifikatzea,esparruakademikoan,publizitateanetahedabideetan,batezere.

lHedabide-,publizitate-etaakademia-alorretakoahozkotestuak–argudio-testuak, bereziki- ekoiztea, planifikatu eta komunikazio-egoerarenezaugarriakidentifikatuondoren.

lJarduera akademikoaren eta gaur egungo gaien gainean ahozkoaurkezpenakegitea,plangintzabatijarraituz.

lGaurkotasunari buruzko -eta jarduera akademikoko- eztabaidetan etaelkarrizketetanmoduaktiboetakritikoanpartehartzea,arausozialaketakomunikatiboakerrespetatuz.

145

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lArgudiatzeko estrategiak eraginkortasunez erabiltzea: amore ematea,inplikatzea…

lEuskarriinprimatuetadigitaletatikabiatuta,informazioalortzeko,lantzekoeta ebaluatzeko prozedurak erabiltzea, ahozko testuak ulertzeko etasortzeko.

lInformazioaren eta komunikazioaren teknologiak eta ikus-entzunezkobitartekoakerabiltzea,ahozkojarduneanlaguntzeko.

lEstrategiakontzienteakerabiltzea,landutakoahozkotestuakulertuetasortzekojokabideaarautuahalizateko.

lNorberakebaluatzeko,elkarrekinebaluatzekoetanorberakzuzentzekoestrategiakerabiltzea,ahozkojardunahobetzeko.

lEdozein hizkuntzatan eskuratutako hizkuntza-ezagutza formalakaplikatzea, beste hizkuntzetako ahozko testuak ulertzen eta sortzenlaguntzeko.

lAhozko erabilera formalen ezaugarriak, gizarte-hedabideenak bereziki(eztabaidak,hitzaldiak,proiektuakademikoak…).

lKonbentzitzeko mezuen aurrean -hedabideetatik datozenen aurrean,bereziki-,hausnarketaetakritikaegitea.

lEraguztietakoaurreiritziaksalatzendituztenhizkuntza-erabilerakkritikokibalioestea.

lAhozko jarduneanahoskeraeta intonazioegokiakerabiltzeko interesaizatea,etaharidagozkionarauakbetetzea.

2. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: irakurtzea eta idaztea

lTestuidatziakbereiztea–egoerarenelementuakaintzathartuta-,generoa,erregistroaetakomunikazio-testuingururakoegokitasunaaztertuz.

lTestuidatzien–berezikiargudio-testuen-gaia,antolaketa-egituraetaerregistroaidentifikatzea,hedabideetan,publizitateanetaesparruakademikoan.

146

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lArgudio-testuen edukia aztertzea, eskemak, kontzeptu-mapak,laburpenak…erabiliz.

lHizkuntzazkanpokoosagaienesanahiainterpretatzea:ikonoak,osagaiortotipografikoak…

lHedabide-,publizitate-etaakademia-alorretakotestuidatziak-argudio-testuak,bereziki-,planifikatzea,egoerarenelementuakaintzathartuta.

lHedabide-, publizitate- eta akademia-alorretako testu idatzi egokiak,koherenteak, kohesionatuak eta zuzenak ekoiztea -argudio-testuak,bereziki-.

lArgudiatzeko estrategiak eraginkortasunez erabiltzea: amore ematea,inplikatzea…

lEuskarri inprimatu eta digitaletatik abiatuta, informazioa lortzeko,lantzekoetaebaluatzekoprozedurakerabiltzea,testuidatziakulertzekoetasortzeko.

lHainbatinformazio-iturritatikjasotakoinformazioaaukeratzeaetaetikokierabiltzea-testu idatziaksortzeko-,etabeharrezkoakdirenaipuaketaerreferentziakaipatzea.

lEstrategia kontzienteak erabiltzea, testu idatziak ulertu eta ekoiztekojokabideaarautuahalizateko.

lNorberakebaluatzeko,elkarrekinebaluatzekoetanorberakzuzentzekoestrategiakerabiltzea,testuidatziakhobetzeko.

lEdozeinhizkuntzatangaratutakohizkuntza-ezagutzaformalakaplikatzea,bestehizkuntzetakotestuidatziakulertzenetasortzenlaguntzeko.

lIdatzizko testu-genero formalen ezaugarriak, gizarte-hedabideenakbereziki (editorialak, kritikak, iritzi-artikuluak, saiakerak, iruzkinkritikoak…)

lKonbentzitzeko mezuen aurrean -hedabideetatik datozenen aurrean,bereziki-,hausnarketaetakritikaegitea.

147

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lEraguztietakoaurreiritziaksalatzendituztenhizkuntza-erabilerakkritikokibalioestea.

lTestu idatziak paperean nahiz euskarri digitalean txukun aurkeztekointeresaizatea.

lGramatika-, ortografia- eta ortotipografia-arauek gizartean dutengarrantziazjabetzea.

3. multzoa. literatura-diskurtsoa

lLandutako garai eta generoetako lanak eta pasarte esanguratsuakbanakanahiztaldekairakurtzeaetaentzutea.

lLiteratura-testuak irakurri eta entzutean, literaturan behin eta berrizagertzen diren gaiak identifikatzea, eta haien bilakaera antzemateadenboranzehar.

lLandutako literatura-lanen historia-testuinguru soziokulturala etalinguistikoazeinzenjakitea.

lEuskalHerrikoahozkoliteraturarenberariazkoezaugarriakantzematea.

lLiteratura-testuak aztertzea, dagokion generoaren egitura-ezaugarrieierreparatuta,etaerabilitakoadierazpen-baliabideakkontuanhartuta.

lLiteratura-lanak, eta zineman, musikan… egin diren egokitzapenakalderatzea, eta haien arteko antzekotasunak eta desberdintasunakaztertzea.

lEuskalliteraturakoetaespainiarliteraturakotestuakalderatzea.

lEztabaidetanetaahozko iruzkinetaneskuhartzea, irakurritakotestuenesanahiariburuziritziaktrukatzeko.

lLiteraturaeginnahiantestuaksortzea-ahoznahizidatziz-, irakurritakoetaentzundakoereduetanoinarrituta.

148

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

l Informazio egokia bilatzea, aukeratzea eta lantzea, literatura-testueiburuzlanakademikoakegiteko.

lAhozko eta idatzizko lan akademikoak planifikatzea, egituratzea etaekoiztea,irakurrietaentzundakotestuakaztertzekoetainterpretatzeko.

lESPAINIARLITERATURA

Narratiba:.XX.mendekolehenerdikonarratiba..XX.mendekobigarrenerditikgaureguneraartekonarratiba..Hispanoamerikakoeleberriaetaipuingintza.

Lirika:.Abangoardiaren eta tradizioaren arteko bat-egitea, XX. mendekopoesian.

.Lirikarenjoerak,XX.mendekobigarrenerditikgaureguneraarte.

Antzerkia:.XX.mendekoantzerkiarenbilakaeraetaeraldaketa.

Saiakera:.Saiakerarenbilakaera.SaiakeraXX.mendean.

lEUSKALLITERATURA

Narratiba:.Narratibarenbilakaera,XX.mendekobigarrenerditikgaureguneraarte.

Poesia:.Bertsolaritza.Bertsolarierromantikoetatikgauregungobertsolarietara..Gerraurrekopizkundetikgaureguneraarte.

Antzerkia:.XX.mendehasierakoantzerkia..Gerraondotikgaureguneraartekoantzerkia.

Saiakera:.Saiakerarenbilakaera.

149

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lLiteraturaezagutzekojakin-minaetainteresaizatea.

lLiteratura,geureburuaetakulturaaberastekoiturritzathartzea,jardueraatseginaizatea,etaerrealitateaulertzekobitartekotzatjotzea.

lAhozkoetaidatzizkoliteraturakultura-ondaretzathartzea.

lLiteratura-lanetan, norberaren irizpideak garatzeko jarrera kritikoaizatea.

lBesteeniritzienaurrean,begiruneaetajarrerairekiaizatea.

4. multzoa. Hizkuntzari buruzko gogoeta

lHizkuntza-unitateakbereiztealandutakotestuetan.

lHizkuntza-unitateenformaetafuntzioaaztertzealandutakotestuetan.

lHizkuntza-unitateekin zerikusia duten kontzeptuak sistematizatzea,hizkuntzariburuzkogogoeta-eremuguztietan.

lHizkuntzari buruzkoezagutzaerabiltzea, testuakhobetoulertzekoetaidazteko.

lHizkuntza-terminologia bateratua erabiltzea euskaraz eta gaztelaniaz,hizkuntza-hausnarketakojarduerakegiteko.

lHainbathizkuntzatanhelburubererakoerabiltzendirenprozedurajakinbatzukalderatzea.

lHizkuntzen arteko kalko eta transferentzia okerrak identifikatzea etazuzentzea.

lEdozeinhizkuntzatanjasotakoezagutzalinguistikoaerabiltzea,gainerakohizkuntzetangogoetaegiteko.

lAdierazpen-markak,argudio-testuetanerabiltzendirenakbereziki.

150

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lIritzi-testuetanobjektibitateaetasubjektibitateaadieraztekohizkuntza-prozedurak.

lProzedura linguistikoak eta paralinguistikoak, besteen diskurtsoabarneratzeko.

lModalizazio-prozedurak,iritzi-testuetanerabiltzendirenakbereziki.

lPerpaus-modalitatea,iritzi-testueidagokienabereziki.

lElementudeiktikoak.

lErregistroa.

lArgudiatzekoestrategiak.

lTestuenkoherentzia.Erreferentzia-esparruak,ustekizunak,inferentziak.

lTestu-egiturak,iritzi-testuetanerabiltzendirenakbereziki.

lKohesio-elementuak (lokailuak, adierazgailuak, koerreferentzia-elementuak,aditz-denborak),iritzi-testuetanerabiltzendirenakbereziki.

lPerpausarenegiturasintaktikoaetasemantikoa,iritzi-testuetanerabiltzendirenakbereziki.

lEsaldikonplexumotak,iritzi-testuetanerabiltzendirenakbereziki.

lArgudio-testuetakoezaugarrilexikoak.

lErlaziosemantikoak.Denotazioaetakonnotazioa.

lGramatika-,ortografia-etaortotipografia-arauak.

lHizkuntzarengaineangogoetaegitearengarrantziabalioestea,ulermenaerrazteko, norberaren ekoizpenak arautzeko, eta ikasteko autonomiaareagotzeko.

lHizkuntza-arauek gizartean duten garrantziaz jabetzea, erabiltzaileenartekokomunikazioaerraztendutelako.

151

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

5. multzoa. Hizkuntzaren dimentsio soziala

lHizkuntzarekiko jarreraketagizarte-harremanak identifikatzea-taldekanahizbakarka-,etahorriburuzgogoetaegitea.

lHizkuntzarekikojarrerakidentifikatzea,hainbategoeraaztertuz.

lIngurukohizkuntzenartekoukipen-fenomenoakaztertzea.

lGureingurukohizkuntzenezaugarriakalderatzea.

lEuskalki nagusiak identifikatzea eta aztertzea, ahozko eta idatzizkotestuakerabiliz.

lHizkuntzanormalizatzekoprozesuak.

lHizkuntzakgaratzeko,sustatzekoetanormalizatzekoerakundeak.

lHizkuntzaketadialektoak.Ameriketakogaztelania.

lEuskalkiak.Datugarrantzitsuenak.

lHizkuntzen aldaera soziokulturalak. Hizkuntza estandarra. Hizkuntza-araua.

lIngurukohizkuntzenartekoukipen-fenomenoak.

lGizartearenhizkuntza-etakultura-aniztasunarenbalioespenpositiboa,EuskalHerrikoegoeraridagokionezbereziki.

lHizkuntzak, pertsonak erlazionatzeko eta komunitateen nortasunaadieraztekobitartekoakdirelabalioestea.

lInguruko hizkuntzen –eta haien aldaeren- erabilera errespetatzea etaondobalioestea.

lEtorkinenhizkuntzaketahizkuntzahorienhiztunakerrespetatzea.

152

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lEuskararen erabilera normalizatzearen aldeko jarrera positiboa etaaktiboaizatea.

lEuskarabatuarenaldekojarreraizatea,etaeskualdebakoitzekoeuskalkiakerabiltzenjarraitzea.

lHedapenhandiagokohizkuntzetakoelementuakhartzean,jarrerakritikoaizatea.

lHizkuntzariburuzkoaurreiritzienaurreanjarrerakritikoaizatea.

153

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Ahozkoeta ikus-entzunezko testuak,hedabideetakoakbereziki -iritzi-testuak, zientzia-testuak- hainbat erabilera-eremutan interpretatzeaetabalioestea,etagizarteanbetetzenduteneginkizunaetazabaltzendituztenbalioakaintzathartzea.

1.1.Eaidentifikatzendituenkomunikazio-egoerarenezaugarriak.

1.2.Eadakiengainagusiaadierazten.

1.3.Ea identifikatzendituen iritzi-testuenetazientzia-hedapenerakotestuenbigarrenmailakogaiak.

1.4.Ea dakien ondorioak ateratzen testuko informazioetatik etanorberakdakienetik.

1.5.Eadakientestuarenbalioakaztertzen.

1.6.Ea dakien bere iritziak ematen, testua ondo ulertu eta berearrazoibideetanoinarrituta.

1.7.Eadakientestuarenedukiorokorralaburtzen.

1.8.Eadakienbestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzen,ahozkotestuakhobetoulertzeko.

2.Gaurkotasuneko gaiei buruz ahozko azalpenak egitea, aldez aurretikprestatutakoeskemabatijarraituz,etaikus-entzunezkobaliabideaketainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiliz.

2.1.Eakontsultatzenditueninformazio-iturriak.

2.2.Ea dakien aukeratzen komunikatzeko behar duen informazioegokia.

2.3.Eadakienerabatekoetabestekoiritziakbiltzengaiberariburuz.

2.4.Ea balioesten dituen iritzi horien alde eta kontra emandakoargudioak.

154

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

2.5.Eadakienedukiaegituratzen,egindakoeskemarijarraituz.

2.6.Ea dakien aukeratzen eta erabiltzen entzuleentzat egokia denerregistroa.

2.7.Eadakienerabiltzen,eraginkorki,argudiatzekoestrategiak.

2.8.Eaargi,zuzen,koherenteetaetorrihandiarekinhitzegitenduen.

2.9.Eakeinuaketagorputz-jarrerakontrolatzendituen.

2.10.Ea kortesia-arauak errespetatzen dituen eta doinu egokiaerabiltzenduen.

2.11.Ea dakien entzuleak gidatzeko eta haien arretari eustekobaliabideakerabiltzen.

2.12.Ea dakien informazioaren eta komunikazioaren teknologiaketa ikus-entzunezko bitartekoak erabiltzen, aurkezpenetanbaliatzeko.

2.13.Ea dakien erabilera diskriminatzaileak baztertzen, eta bestehizkuntza-aukerabatzukbilatzen.

2.14.Eadakienberelanenebaluaziorakoetazuzenketarakoestrategiakerabiltzen,ahozkojardunahobetzeko.

2.15.Eabaduenlanakprestatzekoetaegitekoautonomiarik.

2.16.Eabestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzendituen,ahozkojardunahobetzeko.

3.Ahozkoharremanetangogotsuetagogoetaeginezpartehartzea,egokiargudiatuzetaazalduz.

3.1.Ea berez parte hartzen duen, eta bere iritzi arrazoitua ematenduen.

3.2.Eaargihitzegitenduen-etorrihandiarekinetaeraginkortasunez-,egoerabakoitzeanerregistroegokiaerabiliz.

155

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

3.3.Ea dakien osagai ez-esplizituak ondorioztatzen komunikazio-egoeretan.

3.4.Eaalderatzendituenikuspegiak,etabereaberrikustenduen.

3.5.Eaezeztatzendituenbesteenargudioak.

3.6.Eaondoriozentzudunakateratzendituen.

3.7.Eadakienkomunikazio-arazoakidentifikatzen,etabeharbezalabideratzen.

3.8.Eadakien,ahozkoharremanetan,arausozialaketakomunikatiboakbeharbezalaaplikatzen.

3.9.Ea saihesten duen edozein diskriminazio salatzen duenestereotiporik.

3.10.Ea taldean elkarlanean aritzen den, eta erantzukizunakpartekatzendituen.

3.11.Eabestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzendituen,ahozkojardunahobetzeko.

4.Testuidatziak,hedabideetakoakbereziki-iritzi-testuak,zientzia-testuak-hainbaterabilera-eremutaninterpretatzeaetabalioestea,etagizarteanbetetzen duten eginkizuna eta zabaltzen dituzten balioak aintzathartzea.

4.1.Eaidentifikatzendituenkomunikazio-egoerarenezaugarriak.

4.2.Eadakiengainagusiaadierazten.

4.3.Ea identifikatzendituen iritzi-testuenetazientzia-hedapenerakotestuenbigarrenmailakogaiak.

4.4.Ea dakien ondorioak ateratzen testuko informazioetatik etanorberakdakienetik.

156

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

4.5.Ea dakien identifikatzen diskurtsoko osagaien arteko loturak,lokailueketaantolatzaileeklagunduta.

4.6.Ea dakien testuko zatien arteko loturak grafikoki aurkezten,eskemak,kontzeptu-mapak,etab.erabiliz.

4.7.Eadakientestuarenedukiorokorralaburtzen.

4.8.Eadakienaztertzentestuakezkutuannahizageriandituenbalioak.

4.9.Ea dakien bere iritziak ematen, testua ondo ulertu eta berearrazoibideetanoinarrituta.

4.10.Eadakienbestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzen,testuidatziakhobetoulertzeko.

5.Hizkuntzalaritzaz, literaturaz eta egungo egoeraz testuak idaztea-argudio-testuak,bereziki-,hainbaterabilera-eremutanbaliatzeko,etaaldezaurretikprestatutakoeskemabatijarraituz.

5.1.Eakontsultatzenditueninformazio-iturriak,papereanetaeuskarridigitalean.

5.2.Eadakienaukeratzenkomunikatzekobehardueninformazioegokia.

5.3.Eadakienbatekoetabesteko iritziakbiltzenetabalioestengaiberariburuz.

5.4.Eairitziargiakadieraztendituen.

5.5.Eadakienargudio-ildokoherenteaeramaten.

5.6.Eaedukiaeskemaegokibatijarraituzegituratzenduen.

5.7.Ea dakien aukeratzen eta erabiltzen entzuleentzat egokia denerregistroa.

5.8.Eadakienerabiltzen,eraginkorki,argudiatzekoestrategiak.

5.9.Eatestu-kohesiorakoprozedurakerabiltzendituen,esaldiakosatzeko.

157

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

5.10.Eaaipuakegitekoprozedurakondoerabiltzendituen.

5.11.Eazuzenaipatzenduenkontsultatutakobibliografia.

5.12.Ea informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzendituen,testuakekoiztekoetaberrikusteko.

5.13.Ea dakien erabilera diskriminatzaileak baztertzen, eta bestehizkuntza-aukerabatzukbilatzen.

5.14.Eadakienberelanenebaluaziorakoetazuzenketarako–etaebaluaziopartekaturako-estrategiakerabiltzen,testuakhobetzeko.

5.15.Eaerrespetatzendituengramatika-,ortografia-etaortotipografia-arauak.

5.16.Eabaduenlanakprestatzekoetaegitekoautonomiarik.

5.17.Eabestehizkuntzetangaratutakoestrategiakerabiltzendituen,testuidatziakhobetzeko.

6.Hizkuntza-aniztasunakritikokiinterpretatzea,ezagutzasoziolinguistikoakerabiliz.

6.1.Eaazaltzenetabalioestenduengizartearenegoerasoziolinguistikoa,kontzeptusoziolinguistikoakerabiliz.

6.2.Ea dakien identifikatzen hizkuntza baten egoera baldintzatzendutenoinarrizkofaktoreak.

6.3.Eaezagutzendituenhizkuntzenartekoukipen-egoerekeragindakofenomenoak:maileguak,interferentziak,kalkoak…

6.4.Ea ezagutzen dituen Europako gaur egungo hizkuntza-errealitatearen –eta gaztelaniaz hitz egiten duten herrialdeen-oinarrizkodatuak.

6.5.Eadakienaztertzenetabalioesteneuskarabatuarenetaeuskalkienfuntzioa,euskaragordetzekoetaondorengoeihelarazteko.

158

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

6.6.Eabegiruneaetajarrerapositiboaerakustenduenhizkuntza-etakultura-aniztasunarenaurrean.

6.7.Ea errespetatzen dituen hizkuntzak eta haien hiztunak, etasaihestendituen–kontzienteki-haieiburuzkoaurreiritziak.

6.8.Eaerrespetatzendituenetorkinenhizkuntzaketahizkuntzahorienhiztunak.

7.Hizkuntzaksendotzeko,galtzeko–edoordezkatzeko-alderdiakaztertzeaetabalioestea,hainbaterabileraeremutan.

7.1.Eadakienzeindirennormalizazio-etakultura-neurriakhartzekoarrazoiak.

7.2.Ea dakien azaltzen hizkuntzak sendotzeko, normalizatzeko etaordezkatzekoprozesuenezaugarriorokorrak.

7.3.Eaidentifikatzendituenprozesuhorietaneragitendutenhizkuntza-alderdiaketabaldintzahistorikoetasozio-politikoak.

7.4.Eakritikokiaztertzendueningurukoegoerasoziolinguistikoa.

7.5.Ea ezagutzen duen hizkuntza-normalizazioan dihardutenerakundeenlana.

7.6.Ea ulertzen duen hizkuntza-normalizazioa hizkuntza batenbizitasun-galeraeragoztekobeharrezkoprozesuadela.

8.Eraguztietakokomunikazio-egoeretan—erabileraformaletan,bereziki—esamoldeetabalioespendiskriminatzaileakidentifikatzea,etanorberarenlanetannahitasaihestea.

8.1.Eaantzematendituenhizkuntza-aurreiritziaketa-gutxiespenak.

8.2.Eaagerikogogoetaegitenduenerabilerahorieiburuz.

8.3.Ea aztertzen dituen aurreiritzi horien oinarrian dauden gizarte-harremanak.

159

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

8.4.Ea saihesten dituen, nahita, esamolde horiek bere lanetan, etabesteaukerabatzukbilatzendituen.

9.Hizkuntzaren mailen gaineko ezagutzak identifikatzea eta erabiltzea–gogoetaeginezetaautonomiaz jokatuz-, testuak interpretatzeanetanorberarenjardunaarautzean.

9.1.Ea identifikatzen dituen, argudio-testuetan, testuinguruaren,testuaren,perpausarenetahitzenhizkuntza-markak.

9.2.Ea sistematizatzen eta sailkatzen dituen, modu autonomoan,hizkuntza-ezagutzak.

9.3.Ea erabiltzen dituen hizkuntza batean garatutako hizkuntza-ezagutzak,besteedozeinhizkuntzatanlandutakotestuakhobetoulertzekoetaekoizteko.

9.4.Eaaplikatzendituen,moduautonomoan,gramatika-ortografia-etaortotipografia-arauak,landutakotestuakulertzekoetaekoizteko.

9.5.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntza-akatsaknorberarennahizbesterentestuetan.

9.6.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen beste hizkuntzetatikjasotakokalkookerrak,norberarennahizbesterenekoizpenetan.

10.Euskaraz eta gaztelaniaz erabiltzen den hizkuntza-terminologiakomunaezagutzea,etahizkuntzariburuzkogogoeta-jardueretanzuzenerabiltzea.

10.1.Ea ezagutzen duen euskaraz eta gaztelaniaz erabiltzen denhizkuntza-terminologiakomuna.

10.2.Eaulertzenduenhizkuntzarengaineangogoetaegitekoariketenbeharrezkoterminologia.

10.3.Eazorrotzerabiltzenduenlandutakotestuengaineangogoetaegitekoariketenbeharrezkoterminologiazehatza.

160

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

10.4.Eaeskuratzenduen-moduautonomoan-hizkuntza-informazioa,hainbat euskarri erabiliz: kontsulta-liburuak, hiztegiak, web-orriak…

11.Literatura erabiltzea, ezagutza berriak eskuratzeko eta sentsibilitateestetikoagaratzeko.

11.1.Eadakienaukeratzenliteratura-lanakgozatzeko.

11.2.Eaeskuhartzenduen literaturariburuzkoelkarrizketetan,bereesperientziaketaikuspegiakazalduz.

11.3.Ea bere iritzia ematen duen, ahoz nahiz idatziz, irakurritakoliteratura-laneiburuz,hainbateuskarrierabiliz.

11.4.Ealiteraturaerabiltzenduensentimenduak,pentsamenduaketabaliokolektiboaktransmititzekobitartekogisa.

12.Gaur egungo literatura-lanen eta pasarte garrantzitsuen edukiainterpretatzea, literaturamoldeei,garaieietaegileeiburuz ikasitakoaerabiliz.

12.1.Ea antzematen dituen literatura-generoetan izandakoberrikuntzak.

12.2.Ea ezagutzen dituen bertsolaritzak gaur egun dituen adieramoldeaketabaliabideak.

12.3.Eaegokierabiltzendituenbaliabidehoriekbereahozkojardunaaberasteko.

12.4.Ea dakien zein diren aztertutako literatura-mugimendu etagaraietakoegileetalangarrantzitsuenak.

12.5.Eaantzematenduen,aztertutakoliteratura-testuetan,erretorika-prozeduraarruntenenbalioa.

12.6.Eadakienliteratura-lanakdagokientestuinguruhistoriko,sozialetakulturalarenbarruaninterpretatzen.

161

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

12.7.Ea antzematen dituen literatura-tradizioko gai jakinak eta gaisortuberriak.

12.8.Eadakiennolakoaizandengaihorienbilakaeraetanolalandudiren.

12.9.Ea dakien aplikatzen, modu autonomoan, beste hizkuntza-irakasgaietanikasitakoezagutzaliterarioak.

12.10.Ea dakien loturak egiten euskal literaturako eta espainiarliteraturakotestuenartean.

13.Lan kritikoak egitea, landutako garai eta mugimenduetako testugarrantzitsuenakirakurriondoren.

13.1.Eainformazio-iturriakerabiltzendituen.

13.2.Ea informazio egokia aukeratzen duen, literatura-lanakinterpretatzeko.

13.3.Eadakienhainbatiturritatikjasotakoinformazioalaburtzen.

13.4.Ea dakien literatura-lanak dagokien testuinguru historiko etaliterarioarenbarruaninterpretatzen.

13.5.Ea dakien literatura-lana egilearen ibilbidearen barruankokatzen.

13.6.Eadakientestuarenedukiaetaformabalioesten.

13.7.Eadakieninformazioarenetakomunikazioarenteknologiakegokierabiltzenlanakekoizteko.

14.Hedabideaketainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakmoduautonomoan, eraginkortasunez eta espiritu kritikoarekin erabiltzea,informazioabilatzeko,aukeratzekoetalantzeko.

14.1.Ea baduen kontsultatzeko ohiturarik, eta informazio-iturriakerabiltzendituen:idatziak,digitalaketaikus-entzunezkoak.

162

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

14.2.Ea egiaztatzen dituen hedabideetako eta IKTetako mezuenfidagarritasuna edo sinesgarritasuna, ikasturtean landutakoirizpideetanoinarrituta.

14.3.Eamoduetikoanerabiltzenduenhainbat informazio-iturritatikeskuratutakoinformazioa.

14.4.Ea teknika digitalak erabiltzen dituen testuak lantzeko: testu-prozesadorea -atalak eta edukiak antolatzeko-; multimedia-formatukoaurkezpenak…

14.5.Ea informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzendituen,testuakidaztekoetaberrikusteko.

14.6.Ea dakien aurkezpenak, monografiak eta iruzkinak egiten,informazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiliz.

15.Hizkuntzaguztietanburututakoikasprozesuengaineangogoetaegitea.

15.1.Ea parte hartzen duen norberaren eta besteen ikaskuntzarenebaluazioan(bakarka,taldeka).

15.2.Eapartehartzenduenebaluazio-tresnaksortzen.

15.3.Eaonartzenduenakatsakikasprozesuarenzatidirela.

15.4.Eajabetzendenikaskuntzanegindakoaurrerapenazetaizandakozailtasunez.

15.5.Eadakienerabiltzenhizkuntzabateangaratutakoautoerregulazio-estrategiak, beste hizkuntzetan landutako testuak hobetoulertzekoetaekoizteko.

15.6.Eakonfiantzaetajarreragogotsuaduen,hizkuntzakikastekoetaerabiltzekoahalmenaridagokionez.

163

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

AtZERRIko HIZkuntZA

HElBuRuAk

1.Hizkuntzarenhainbaterabilera-eremutakoahozkodiskurtsoetadiskurtsoidatziulertzea.Bakoitzarenkomunikazio-berezitasunakaintzathartzeaeta haien edukia kritikoki interpretatzea, haiek ulertu ondoren egoeraberrietanaplikatzeko.

2.Ahoz eta idatziz, diskurtso koherenteak, zuzenak eta egokiakerabiltzea,komunikatzekoetahainbategoerataraegokitzeko,etamodueraginkorreanerantzunahalizateko.

3.Atzerriko hizkuntzaren oinarrizko ezaugarri sozialak eta kulturalakezagutzeaetainterpretatzea,etaestereotipoaketaaurreiritziaksaihestea,hizkuntza-etakultura-aniztasunarekikojarrerapositiboaetabegiruneaerakusteko.

4.Hizkuntzaren erabilera sozialak aztertzea, gogoeta eta kritika eginez,hainbat testuinguru sozial eta kulturaletan ondo komunikatzekoestrategiakerabiltzearren.

5.Atzerriko hizkuntza eta, oro har, hizkuntzak, hainbat jatorri, hizkuntzaeta kulturatako pertsonek elkar komunikatzeko eta ulertzeko tresnadela positiboki balioestea, ikusteko beste bide batzuk ere badaudelaesperientziaantolatzekoetagizaharremanakegituratzeko.

6.Atzerrikohizkuntzarenosagaisoziolinguistiko,diskurtsiboetagramatikalengainean gogoeta egitea, kontzeptu eta prozedura egokiak erabiliz,ahozkotestuaketatestuidatziakhobetoulertzekoetaekoizteko.

7.Arte- eta literatura-testuak gero eta modu autonomoagoan irakurrizgozatzea,bestemunduetakulturabatzukezagutzeko,etasentsibilitateestetikoagaratzeko.

8.Informazio-iturriaketa-teknologiakautonomiarekin,espiritukritikoarekineta jarrera etikoarekin erabiltzea, informazioa bilatzeko, aukeratzekoeta lantzeko,hizkuntzabizitzasozialetakulturaleaneraginkortasunezerabiltzeko.

164

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

9.Hizkuntzaetairakasgaiguztietanikasitakokomunikazio-ezagutzaketa-estrategiakerabiltzea,etanorberarenikasprozesuengaineangogoetaegitea, hizkuntzen arteko transferentzia bultzatzeko eta ikastekoautonomiagaratzeko.

lEHEn IkAStuRtEA

EDukIAk

1. multzoa. Ahozko komunikazioa: entzutea, hitz egitea eta solasean aritzea

lIkasleei interesatzen zaizkiengai orokorren –esparru akademikonahizhedabideetakoen-gainekoahozkotestuenesanahiorokorraulertzea.

lHedabideeketahainbathiztunekahozemandakoinformaziozehatzaetagarrantzitsua–argietaondoahoskatuta-identifikatzea.

lIkasleei interesatzen zaizkien eguneroko gai arruntei buruzko mezuakulertzea,solaskidearekinharremaneanjarduteko.

lAhozko testuen esanahia ulertzeko estrategiak autonomiaz erabiltzea,testuinguruaklagunduta.

lAhozko testuak planifikatzea, komunikazioa errazteko eta diskurtsoarikoherentziaetakohesioaematekobaliabideakerabiliz.

lAhozko deskribapenak, narrazioak eta azalpenak egitea -plangintzabati jarraituz-, esperientziak, gertakari sozialak eta kulturalak, etaeduki akademikoak azaltzeko, norberaren iritzia arrazoituz eta ideiagarrantzitsuenakazpimarratuz.

lGai akademikoen edo gaur egungoen gainean ahozko aurkezpenakegitea,plangintzabatijarraituz.

lIkasleeninteresekoedoikasketengainekoelkarrizketaetasimulazioetangogotsu parte hartzea, eta arau sozialak eta komunikatiboak moduautonomoanerabiltzea.

165

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lKomunikazio-estrategiak modu autonomoan erabiltzea, esanahiaknegoziatzeko,harremanakhasteko,eustekoetaamaitzeko,etasortutakozailtasunakgainditzeko.

lBeste hizkuntzetan ikasitako arau soziolinguistikoak aplikatzea etaerabiltzea –gero eta modu autonomoagoan-, ahozko testuak ulertzenetaekoiztenlaguntzekoatzerrikohizkuntzan.

lAhozkokomunikazioarenoinarrizkoezaugarriak.

lAhozko harremanak arautzeko jarraibideak: hitz egiteko txandak,harremanetakorolak,ahots-doinua,gorputz-jarreraetakeinuegokiak…

lLandutakoahozkotestu-generoenezaugarriak.

lKomunikazioharremanetan,gogotsu,errespetuzetaelkarlaneanpartehartzea,ikaskuntzapartekatukoegoeretanbereziki.

lTaldean egindako lanetan norberak bere erantzukizunak hartzea, etaprozesuaketaemaitzakdenenarteanebaluatzea.

lKomunikazio-egoera askotarikoan, atzerriko hizkuntza ahoskera etaintonazioegokiarekinerabiltzekojarrerapositiboaazaltzea,etakonfiantzaetaekimenaerakustea.

lAkatsakikasprozesuarenzatidirelaonartzea,etaahozkoharremanetansortutakozailtasunakgainditzekojarreraerakustea.

2. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: irakurtzea eta idaztea

lHainbatesparrutakotestuenosagaitestualnahizez-testualetatikabiatuta,informazioairagartzea.

lHainbatesparrutatikjasotakoinformazioorokorranahizzehatzaulertzea,estiloaetairakurtzekoabiaduratestuetaraetahelburuetaraegokituz.

lHainbateratakotestuetanidentifikatzea:komunikazioarenhelburua,ohikoosagaitestualaketaparatestualak,etainformazioaantolatzekomodua.

166

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lHainbateratakotestuetan,mezuenelementuinplizituakulertzea.

lElementulinguistikoaketaez-linguistikoakerabiltzea,hitzedoesamoldeezezagunenesanahiaondorioztatzeko.

lHainbatinformazio-iturritatikjasotakoinformazioaaukeratzea,jarduerazehatzbategitearren.

lEuskarri inprimatu eta digitaletatik jasotako dokumentuak moduautonomoanerabiltzea,ulermen-arazoakargitzeko,etajarduerarenbategitekobehardeninformaziozehatzabilatzeko.

lNorberaren interes eta lehentasunen arabera, irakurtzeko nolabaitekoautonomia garatzea, eta gaiak eta testuak aukeratzeko gaitasunaizatea.

lBeste hizkuntzetan garatutako irakurmen-estrategiak erabiltzea etatransferitzea,testu-generoaetairakurketa-helburuaaintzathartuta.

lTestuidatziakprestatzea,beharrezkoestrategiakerabiliz:ideiaksortzea,eskemakoherenteakegitea…

lHainbat eremutan, testu idatzi koherenteak egitea -paperean nahizeuskarridigitalean-,lexikoerrazaerabilizetabeharbestekozuzentasungramatikalaerakutsiz.

lEstrategiakontzienteakerabiltzea,testuidatziakulertzekoetasortzekojokabideaarautzearren.

lInformazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzea, atzerrikohizkuntzaren bidez testu errazak sortzeko, informazioa zabaltzeko,komunikatzekoetalankidetzanjarduteko.

lLandutako testumotarenoinarrizkoezaugarriakezagutzea,dagozkiontipologiarenetaerabilera-eremuarenarabera.

lHainbat helburutarako hizkuntza idatzia erabiltzeko jarrera positiboaizatea.

167

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lTaldean egindako lanetan norberak bere erantzukizunak hartzea, etaprozesuaketaemaitzakdenenarteanebaluatzea.

lInformazio-iturri inprimatuetadigitaletatik jasotakotestuakerabiltzeanjarreraetikoaizatea.

3. multzoa. literatura-diskurtsoa

lIkasleengogokoliteratura-lanaketapasarteak–jatorrizkoak,ahaldela-banakanahiztaldekairakurtzeaetaentzutea.

lIkasleen gogoko literatura-testuak —jatorrizkoak, ahal dela- gogotsuentzuteaetaulertzea.

lLiteratura-asmoko testuak idaztea, plangintza bati jarraituz: olerkilaburrak,antzerkiaketakontakizunlaburrak…ereduengainekogogoetanetaazterketanoinarrituta.

lLiteratura-testuakantzeztea,dramatizatzeaetaerrezitatzea,taularatzekoestrategiakerabiliz.

lIrakurritakotestuenesanahiariburuzkoiritzi-trukerakoeztabaidetanetaahozkoiruzkinetanpartehartzea.

lLiburutegia, bideoteka eta Internet erabiltzea, irakurtzeko autonomiagaratzenjoateko.

lInformazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzea, literatura-asmokotestuaksortzeko.

lLandutakoliteratura-generoen–narratiba,lirikaetaantzerkiaren-ezaugarrigarrantzitsuenakezagutzea.

lBeste literatura-adierazpide batzuk ezagutzea: komikia, musika,zinema…

lLiteratura-testua gozatzeko, kulturak hurbiltzeko, eta geure burua etahizkuntza-ezagutzaaberastekoerabiltzea.

168

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lAtzerriko hizkuntzako literatura ezagutzeko jakin-mina eta interesaizatea.

lIrakurtzekoautonomiagaratzea.

lBestepertsoneniritzienaurreanbegiruneaetajarrerairekiaerakustea.

4. multzoa. Hizkuntzari buruzko gogoeta

lHizkuntzari buruzkoezagutzaerabiltzea, testuakhobetoulertzekoetaidazteko.

lGogoeta-jarduerakegitekobehardenterminologiakomunaerabiltzea.

lHainbathizkuntzatanhelburubererakoerabiltzendirenprozedurajakinbatzukalderatzea.

lHizkuntzenartekokalkoetatransferentziaokerrakidentifikatzea.

lEdozeinhizkuntzatanjasotakoezagutzalinguistikoaerabiltzea,gainerakohizkuntzetangogoetaegiteko.

lIkasteko, askotariko baliabideak –informatikoak, digitalak edobibliografikoak-autonomiazerabiltzea,halanolahiztegielebidunaketaelebakarrak,kontsulta-iturriak…

lHizkuntza-ezagutzak antolatzeko, eskuratzeko, gogoratzeko etaerabiltzekooinarrizkoestrategiakaplikatzea.

lNorberak zein taldeak ebaluatzeko estrategiak erabiltzea, ahozko,idatzizkoetaikus-entzunezkoekoizpenakhobetzeko.

lAkatsak ikasprozesuaren parte direla onartzea, haien zergatiaidentifikatzea,etazuzentzekoestrategiakerabiltzea.

lHizkuntzaren oinarrizko erabilerak ezagutzea: hizkera formala etainformala,ahozkoaetaidatzia.

lLandutakotestumotenegiturenezaugarrigarrantzitsuenakezagutzea.

169

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lKohesio-elementuarruntenak(lokailuak,adierazgailuak,koerreferentzia-elementuak, aditz-denborak) ezagutzea eta erabiltzea askotarikotestuetan.

lGramatika-funtzioak eta –egiturak berrikustea eta zabaltzea, hainbatkomunikazio-egoerataraegokituta.

lIkasleenintereseko-etacurriculumarenbesteirakasgaibatzueilotutako-gaiorokorreidagokienlexikoazabaltzea.

lHitzakeratortzekoetaelkartzekobaliabidebatzukezagutzea.

lAtzerriko hizkuntzaren ezaugarri fonologiko nagusiak ezagutzea:hizkuntzaren soinu-unitateak -eta haiek gauzatzea testuinguruzehatzetan-,azentua,erritmoaetaintonazioa.

lAlfabetofonetikoaerabiltzea,ahoskerariburuzkozalantzakargitzeko.

lAzentu-, erritmo- eta intonazio-ereduak ezagutzea, jarrerak etasentimenduakadierazteko.

lIkastekoaukerak–gelabarrukoakzeinkanpokoak-baliatzeko interesaizatea,informazioarenetakomunikazioarenteknologieklagunduta.

lHizkuntzari buruz gogoeta egitearen garrantzia balioestea, norberarenekoizpenakarautzekoetaikastekoautonomiaareagotzeko.

lHizkuntza-arauek gizartean duten garrantziaz jabetzea, erabiltzaileenartekokomunikazioaerraztendutelako.

5. multzoa. Hizkuntzaren dimentsio soziala

lAtzerriko hizkuntza erabiltzen duten herrietako elementu sozial etakulturalnagusiakezagutzea.

lAtzerriko hizkuntzaren hiztunen eta hemengo hiztunen artekoantzekotasunei eta desberdintasunei buruz gogoeta egitea, ohitura,jokamolde,jarrera,balioetasinesmeneidagokienez.

170

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lHizkuntzenegoeraEuropan,gauregun.

lAtzerrikohizkuntzarenegoeramunduan.

lSolaskideenhizkuntza-erabilerakerrespetatzea.

lAtzerrikohizkuntzakohiztunekinetaikasleekinkomunikatzekointeresaetaekimenaerakustea.

lIkasgelan,ikastetxeanetainguruandaudenhizkuntzaguztiakbalioestea,komunikatzekoetaikastekobitartekogisa.

lNazioartekoharremanetan,atzerrikohizkuntzarengarrantziabalioestea,herrialdeak komunikatzeko eta elkar ulertzeko, eta beste kultura etahizkuntzabatzukezagutzeko.

lBeste hizkuntza eta kultura batzuetako jendearekin erlazionatzeakdakarrenaberastasunabalioestea.

lEdonolako diskriminazioa dakarten mezuen aurrean, jarrera kritikoaizatea.

lAtzerriko hizkuntzaren garrantzia balioestea, ezagutza berriakeskuratzeko.

171

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Ahozko eta ikus-entzunezko testuak –ezagunak, gaur egungoak edoorokorrak- ulertzea, ikasketekin edo norberaren interesekin lotutadaudelako,edoatzerrikohizkuntzarenalderdisoziokulturalekinzerikusiadutelako.

1.1.Eaulertzenetainterpretatzendueninformazionagusiagaiaskoriburuzko hainbat informazio-iturritatik jasotako testuetan, etaazentudesberdinekohainbathiztunekhelarazitakoetan.

1.2.Ea identifikatzen duen gai askotariko testuetako informaziozehatza.

1.3.Eaantzematenduenzeindenesanahia,testuinguruaketabestehizkuntzetakobereezagutzaklagunduta.

1.4.Ea identifikatzen dituen hainbat testutako xehetasungarrantzitsuak.

1.5.Ea elementu ez-linguistikorik erabiltzen duen informazioaondorioztatzeko.

1.6.Eadakienondorioztatzenhitzedoesamoldeezezagunenesanahia,testuinguruaketabestehizkuntzetakoezagutzaklagunduta.

1.7.Ea identifikatzen dituen adierazle esplizitu ohikoenak, mezuaondointerpretatzeko.

1.8.Ea ulertzen dituen ahozko jarduneko komunikazio-egoerarenoinarrizkoezaugarriak.

2.Ahozkoaurkezpenargietaondoegituratu luzesamarrakegitea,gauregungo gaiei buruz, ikasketetako nahiz norberaren intereseko gaiorokorreiburuz,edoatzerrikohizkuntzariatxikitakoalderdisoziokulturaleiburuz.

2.1.Eabilatzenetaaukeratzendueninformaziogarrantzitsua,hainbatinformazio-iturri erabiliz: analogikoak, ikus-entzunezkoak etadigitalak.

172

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

2.2.Eaoharrik,eskemarik,antolatzailegrafikorikedogidoirikerabiltzenduen,ahozkotestuenedukiaeratzeko.

2.3.Eainformazioamodukoherenteanantolatzenduen,komunikazio-asmoeierantzuteko.

2.4.Ea testu-antolatzaile konplexurik ere erabiltzen duen testuaegituratzeko.

2.5.Eaargi,koherente,zuzenetanolabaitekoetorriarekinhitzegitenduen.

2.6.Eaerrespetatzendituenoinarrizkokortesia-arauak.

2.7.Eaondoerabiltzendituenahots-tonua,keinuaketagorputz-jarrera.

2.8.Ea erabiltzen dituen informazioaren eta komunikazioarenteknologiak eta ikus-entzunezko bitartekoak, aurkezpenetanbaliatzeko.

2.9.Ea ebaluazio- eta autozuzenketa-estrategiarik erabiltzen duen,ahozkojardunahobetzeko.

2.10.Eaautonomiarikerakustenduenlanakprestatzekoetaegiteko.

3.Ahozkoharremanetangogotsupartehartzea, ikastekoeta ikasgelakogizarte-harremanaklantzeko.

3.1.Eaberezpartehartzenduen.

3.2.Eabereiritziaegokiarrazoituaematenduen.

3.3.Eabesteenargudioakegokiezeztatzendituen.

3.4.Eaargi,etorrihandizetazuzenhitzegitenduen.

3.5.Eabadakienosagaiez-esplizituakondorioztatzenkomunikazio-egoeretan.

3.6.Eaalderatzendituenikuspegiak,etabereaberrikustenduen.

173

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

3.7.Ea dakien komunikazio-arazoak identifikatzen eta bere jardunahaietaraegokitzen.

3.8.Ea errespetatzen dituen ahozko harremanetako oinarrizko arausoziokomunikatiboak.

3.9.Eaerabiltzendituenbestehizkuntzetangaratutakoestrategiak,ahozkojardunahobetzeko.

3.10.Ea taldean elkarlanean aritzen den, eta erantzukizunakpartekatzendituen.

4.Testuidatzikonplexubatzuetakoideiaorokorraetahainbatinformazioulertzea: norberaren interesekoak, gaur egungoak, edo —hainbatkomunikazio-egoeratan—ikasketeiburuzkoak.

4.1.Eaulertzeneta interpretatzenduen informazionagusia,hainbatinformazio-iturritatikjasotakogaibatekoetabestekotestuetan.

4.2.Ea identifikatzen duen gai askotariko testuetako informaziozehatza.

4.3.Eaantzematenduenzeindenesanahia,testuinguruaketabestehizkuntzetakobereezagutzaklagunduta.

4.4.Ea identifikatzen dituen hainbat testutako xehetasungarrantzitsuak.

4.5.Ea erabiltzen dituen elementu ez-linguistikoak informazioaondorioztatzeko.

4.6.Eaondorioztatzenduenhitzedoesamoldeezezagunenesanahia,testuinguruaketabestehizkuntzetakoezagutzaklagunduta.

4.7.Ea identifikatzen dituen adierazle esplizitu ohikoenak, mezuaondointerpretatzeko.

4.8.Eakontsulta-materialakautonomiazerabiltzendituen-papereannahiz euskarri digitalean-, informazioa bilatzeko, zalantzakargitzekoetahipotesiakberresteko.

174

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

4.9.Ea ulertzen dituen testu idatziaren komunikazio-egoerarenoinarrizkoezaugarriak.

4.10.Eaerabiltzendituenbestehizkuntzetangaratutakoestrategiak,hobetoirakurtzeko.

5.Plangintzabatijarraituz,testuidatziakekoiztea,norberareninteresekoak,gaur egungoak, akademikoak edo atzerriko hizkuntzaren alderdisoziokulturalekinzerikusiadutenak.

5.1.Eainformazioaautonomiazbilatzen,aukeratzenetalantzenduen,papereannahizeuskarridigitalean.

5.2.Ea fitxarik, eskemarik eta laburpenik egiten duen informazioaantolatzeko.

5.3.Eaedukiatestu-hurrenkeraegokiaerabilizegituratzenduen.

5.4.Eaesaldiaktestu-kohesiorakoprozedurekinosatzendituen.

5.5.Ea komunikazio-egoerari dagokion hizkuntza-erregistro egokiaaukeratzenetaerabiltzenduen.

5.6.Eainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakautonomiazerabiltzendituen,testuakidaztekoetaberrikusteko.

5.7.Ea erabiltzen duen hizkuntza guztietan landutako estrategiarikberelanakebaluatzekoetazuzentzeko,testuakhobetzearren.

5.8.Ea errespetatzen dituen gramatika-, ortografia- eta tipografia-araugarrantzitsuenak.

5.9.Eaautonomiarikbaduenlanakprestatzekoetaegiteko.

6.Hizkuntza-aniztasunakritikokiinterpretatzea,ezagutzasoziolinguistikoakerabiliz.

6.1.Ea ezagutzen eta balioesten duen gaur egungo egoerasoziolinguistikoa,kontzeptusoziolinguistikoakerabiliz.

175

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

6.2.EaezagutzendituenEuropakohizkuntzengauregungoegoerariburuzkooinarrizkodatuak.

6.3.Eabegiruneaetajarrerapositiboaerakustenduenhizkuntza-etakultura-aniztasunarenaurrean.

7.Era guztietako komunikazio-egoeretan esamolde eta balioespendiskriminatzaileakidentifikatzea,etanorberarenlanetannahitasaihestea.

7.1.Eaantzematendituenhizkuntza-aurreiritziaketa-gutxiespenak,hainbatmotatakotestuetan.

7.2.Eaagerikogogoetaegitenduenhizkuntzarenhainbaterabilerariburuz.

7.3.Ea dakien zein diren, hizkuntza erabiltzean, aurreiritzien etagutxiespenenoinarriandaudengizarte-harremanak.

7.4.Ea saihesten dituen gutxiespen-esamoldeak, eta beste aukerabatzukbilatzendituen.

8.Hizkuntza-ezagutzakgogoetaeginezetamoduautonomoanidentifikatzeaetaerabiltzea,testuakinterpretatuetaekoiztean.

8.1.Eaaplikatzendituenhizkuntzarenoinarrizkoarauak,testuakulertuetaekoiztean.

8.2.Ea identifikatzen dituen, landutako testuetan, maila bakoitzekohizkuntza-markak.

8.3.Eaerabiltzendituenedozeinhizkuntzatangaratutakohizkuntza-ezagutzak,testuakhobetoulertzekoetaekoizteko.

8.4.Eahizkuntza-informazioaautonomiazeskuratzenduen,hainbatinformazio-iturritatik.

8.5.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntza-akatsak,norberarennahizbesteentestuetan.

8.6.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen beste hizkuntzetatikjasotakokalkookerrak,norberarennahizbesteenekoizpenetan.

176

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

8.7.Eahizkuntza-terminologiaegokiaezagutzenetaerabiltzenduen,gogoeta-jarduerakegiteko.

9.Literatura,gozatzekoetaikastekoerabiltzea,hizkuntzaetanorberarenburuaaberastuetahobetzearren.

9.1.Ea hainbat literatura-generotako gero eta testu konplexuagoakirakurtzendituen.

9.2.Eabereirizpideakazaltzendituenliteratura-lanak–edobestelakoarte-esparrutakoak-aukeratzean,gozatuahalizateko.

9.3.Ea, landutakoereduetanoinarrituta, literatura-asmokogeroetatestukonplexuagoakplanifikatzenetaegitendituen.

9.4.Eaematenduentestuariburuzkobereiritzirik,ahoznahizidatziz.

9.5.Ea hartzen duen literatura sentimenduak, pentsamenduak etabaliokolektiboaktransmititzekobitartekogisa.

9.6.Eamodueraginkorreanerabiltzendituen liburutegia,bideotekaetaInternet.

9.7.Eagogotsupartehartzenduentestuakantzezten,dramatizatzen,buruz ikasten eta errezitatzen, erritmoa, ahoskera, azentua etaintonazioazainduz,etataularatzekoestrategiaerrazakerabiliz.

9.8.Ea identifikatzendituen literatura-testuetanatzerrikohizkuntzaridagozkionhizkuntza-etakultura-alderdibatzuk.

9.9.Ea dakien aplikatzen, gero eta modu autonomoagoan, bestehizkuntzetanliteraturariburuzikasitakoa.

10.Hedabideaketainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakmoduautonomoan, eraginkortasunez eta espiritu kritikoarekin erabiltzea,informazioabilatzeko,aukeratzekoetalantzeko.

10.1.Ea baduen informazio-iturriak -idatziak, digitalak eta ikus-entzunezkoak-kontsultatzekoohituraautonomorik.

177

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

10.2.Ea egiaztatzen dituen hedabideetako eta IKTetako mezuenfidagarritasuna edo sinesgarritasuna, ikasturtean landutakoirizpideetanoinarrituta.

10.3.Eamoduetikoanerabiltzenduenhainbat informazio-iturritatikeskuratutakoinformazioa.

10.4.Ea teknika digitalak autonomiaz erabiltzen dituen testuaklantzeko.

10.5.Ea erabiltzen dituen informazioaren eta komunikazioarenteknologiak,testuakidaztekoetaberrikusteko.

10.6.Ea dakien ahozko aurkezpenik egiten informazioaren etakomunikazioarenteknologiakerabiliz.

11.Hizkuntzaguztietanburututakoikasprozesuengaineangogoetaegitea.

11.1.Ea parte hartzen duen norberaren eta besteen ikaskuntzarenebaluazioan(ebaluazioabakarka,taldeka).

11.2.Eapartehartzenduenebaluazio-tresnaksortzen.

11.3.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen dakizkien hizkuntzenartekotransferentziaokerrak.

11.4.Eajabetzendenikaskuntzanegindakoaurrerapenazetaizandakozailtasunez.

11.5.Ea autoerregulazio-estrategiak kontzienteki erabiltzen dituen,testuakhobetoulertzekoetaekoizteko,etaeaestrategiahoriekhizkuntzabatetikbesteraeramatendituen.

11.6.Eaonartzenduenakatsakikasprozesuarenzatidirela.

11.7.Eakonfiantzaetajarreraaktiboaduen,hizkuntzakikastekoetaerabiltzekoahalmenaridagokionez.

178

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

BIgARREn mAIlA

1. multzoa. Ahozko komunikazioa: entzutea, hitz egitea eta solasean aritzea

lIkasleeninteresekogaiakademikoengainekoahozkotestuen–geroetakonplexuagoen-esanahiorokorraulertzea.

lHedabideeketaazentudesberdinekohainbathiztunekahozemandakoinformaziozehatzaetagarrantzitsuaidentifikatzea.

lIkasleei interesatzen zaizkien eguneroko gai arruntei buruzko mezuak-gero eta konplexuagoak- ulertzea, solaskidearekin harremaneanjarduteko.

lAhozko testuen esanahia ulertzeko eta ondorioztatzeko estrategiakautonomiazerabiltzea,testuinguruaklagunduta.

lAhozko testuak planifikatzea, komunikazioa errazteko eta diskurtsoarikoherentziaetakohesioaematekobaliabideakerabiliz.

lPlangintzabatijarraituz,ahozkodeskribapenak,narrazioak,azalpenak,aurkezpenak, argudioak eta debateak egitea, esperientziak, gertakarisozial eta kulturalak, eta eduki akademikoak azaltzeko -zuzen etaahoskera,erritmoetaintonazioegokiz-,norberareniritziaarrazoituzetabesteenekarpenakbegirunezetajarrerakritikozonartuz.

lInteres orokorreko eta akademikoko gaiei buruz, ahozko harremanakizatea,nolabaitekoetorria,berezkotasunaetazorroztasunaerakutsiz.

lKomunikazio-estrategiak modu autonomoan erabiltzea, esanahiaknegoziatzeko,harremanakhasteko,eustekoetaamaitzeko,etasortutakozailtasunakgainditzeko.

lBeste hizkuntzetan ikasitako arau soziolinguistikoak aplikatzea etaerabiltzea, ahozko testuak ulertzen eta ekoizten laguntzeko atzerrikohizkuntzan.

lAhozkokomunikazioarenberezkoezaugarriak.

179

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lAhozkoharremanakarautzekojarraibideak:besteakbeste,hitzegitekotxandak,harremanetako rolak,ahots-doinua,gorputz-jarreraetakeinuegokiak.

lLandutakoahozkotestu-generoenezaugarriak.

lKomunikazio-harremanetan,gogotsu,errespetuzetaelkarlaneanpartehartzea,ikaskuntzapartekatukoegoeretanbereziki.

lTaldean egindako lanetan norberak bere erantzukizunak hartzea, etaprozesuaketaemaitzakdenenarteanebaluatzea.

lKomunikazio-egoera askotarikoan, atzerriko hizkuntza ahoskera etaintonazioegokiarekinerabiltzekojarrerapositiboaazaltzea,etakonfiantzaetaekimenaerakustea.

lAkatsakikasprozesuarenzatidirelaonartzea,etaahozkoharremanetansortutakozailtasunakgainditzekojarreraerakustea.

2. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: irakurtzea eta idaztea

lHainbat esparrutako gai askotariko testuen osagai testual nahiz ez-testualetatikabiatuta,informazioairagartzea.

lHainbatesparrutatikjasotakotestukonplexusamarreninformazioorokorranahiz zehatza ulertzea, estiloa eta irakurtzeko abiadura testuetara etahelburuetaraegokituz.

lHainbat eratako testuetan, honakook identifikatzea: komunikazioarenhelburua, ohiko osagai testualak eta paratestualak, eta informazioaantolatzekomodua.

lGeroetatestukonplexuagoetan,mezuenelementuinplizituakulertzea.

lElementulinguistikoaketaez-linguistikoakerabiltzea,hitzedoesamoldeezezagunenesanahiaondorioztatzeko.

lTestu luzeakhainbateuskarritankontsultatzea,beharden informazioaaurkitzeko.

180

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lHainbat informazio-iturritatik jasotako informazioa eta argudioaklaburtzea.

lNorberaren intereseko testu luzeak –akademikoak, pertsonalak edoprofesionalak- modu autonomoan irakurtzea, informazio-iturri egokiakerabiliz.

lHainbatbaliabidedigital,informatikoetabibliografikomoduautonomoanerabiltzea, ulermen-arazoak argitzeko, eta, jarduera bat egitean,informazioa,ideiaketairitziakbilatzeko.

lBeste hizkuntzetan garatutako irakurmen-estrategiak erabiltzea etatransferitzea, testu-generoa, komunikazio-testuingurua eta lortu nahidenhelburuaaintzathartuta.

lNolabaitekokonplexutasunadutengaiaskotarikotestuak–pertsonalak,gauregungoakedointeresakademikokoak-planifikatzeaetaberrikustea.

lHainbat eremutan, o testu idatzi koherenteak egitea -paperean nahizeuskarri digitalean-, lexiko zabalagoa erabiliz eta behar bestekozuzentasungramatikalaerakutsiz.

lEstrategiakontzienteakerabiltzea,testuidatziakulertzekoetasortzekojokabideaarautzearren.

lInformazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzea, atzerrikohizkuntzaren bidez testu errazak sortzeko, informazioa zabaltzeko,komunikatzekoetalankidetzanjarduteko.

lLandutako testumotarenoinarrizkoezaugarriakezagutzea,dagozkiontipologiarenetaerabilera-eremuarenarabera.

lHizkuntza idatzia erabiltzeko jarrera positiboa izatea, hainbat helburulortzearren.

lTaldean egindako lanetan norberak bere erantzukizunak hartzea, etaprozesuaketaemaitzakdenenarteanebaluatzea.

lInformazio-iturri inprimatuetadigitaletatik jasotakotestuakerabiltzeanjarreraetikoaizatea.

181

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

3. multzoa. literatura-diskurtsoa

lIkasleenliteratura-lanaketapasarteak–jatorrizkoak,ahaldela-banakanahiztaldekairakurtzeaetaentzutea.

lIkasleen gogoko literatura-testuak —jatorrizkoak, ahal dela- gogotsuentzuteaetaulertzea.

lPlangintzabatijarraituz,literatura-asmokotestuakidaztea:olerkilaburrak,antzerkiak eta kontakizun laburrak…, ereduen gaineko gogoetan etaazterketanoinarrituta.

lLiteratura-testuakantzeztea,dramatizatzeaetaerrezitatzea,taularatzekoestrategiakerabiliz.

lIrakurritako testuen esanahiaren gainean, iritzi-trukerako eztabaidetanetaahozkoiruzkinetanpartehartzea.

lLiburutegia, bideoteka eta Internet erabiltzea, irakurtzeko autonomiagaratuzjoateko.

lInformazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzea, literatura-asmokotestuaksortzeko.

lLandutako literatura-generoen –narratiba, lirika eta antzerkiaren-oinarrizkoezaugarriakezagutzea.

lBeste literatura-adierazpide batzuk ezagutzea: komikia, musika,zinema…

lLiteratura-testua,gozatzeko,kulturakhurbiltzeko,etageureburuaetahizkuntza-ezagutzaaberastekoerabiltzea.

lAtzerriko hizkuntzako literatura ezagutzeko jakin-mina eta interesaizatea.

lIrakurtzekoautonomiagaratzea.

lBesteeniritzienaurrean,begiruneaetajarrerairekiaerakustea.

182

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

4. multzoa. Hizkuntzari buruzko gogoeta

lHizkuntzari buruzkoezagutzaerabiltzea, testuakhobetoulertzekoetaidazteko.

lGogoeta-jarduerakegitekobehardenterminologiakomunaerabiltzea.

lHainbat hizkuntzatan helburu bererako erabiltzen diren prozedurakalderatzea.

lHizkuntzen arteko kalko eta transferentzia okerrak antzematea etazuzentzea.

lEdozeinhizkuntzatanjasotakoezagutzalinguistikoaerabiltzea,gainerakohizkuntzetangogoetaegiteko.

lIkasteko, askotariko baliabideak (informatikoak, digitalak etabibliografikoak)autonomiazerabiltzea,halanolahiztegielebidunaketaelebakarrak,kontsulta-iturriak…

lHizkuntza-ezagutzak antolatzeko, eskuratzeko, gogoratzeko etaerabiltzekooinarrizkoestrategiakaplikatzea.

lNorberazeintaldeakebaluatzekoestrategiakerabiltzea,ahozko,idatzizkoetaikus-entzunezkoekoizpenakhobetzeko.

lAkatsak ikasprozesuaren parte direla onartzea, haien zergatiaidentifikatzea,etazuzentzekoestrategiakerabiltzea.

lHizkuntzarenerabileranagusiakezagutzea:hizkeraformalaetainformala,ahozkoaetaidatzia.

lLandutakotestumotenegiturenezaugarriakezagutzea.

lKohesio-elementuak (lokailuak, adierazgailuak, koerreferentzia-elementuak, aditz-denborak) ezagutzea eta erabiltzea gai askotarikotestuetan.

183

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lGramatika-funtzioaketa–egiturakonplexuakberrikusteaetaerabiltzea,hainbatkomunikazio-egoerataraegokituta.

lIkasleenintereseko–eta,bereziki,curriculumarenbesteirakasgaibatzueilotutako-gaiorokorreidagokienlexikoazabaltzea.

lHitzakeratortzekoetaelkartzekobaliabideakezagutzea.

lAtzerrikohizkuntzarenezaugarri fonologikoakezagutzea:hizkuntzarensoinu-unitateak (etahaiekgauzatzeatestuinguruzehatzetan),azentua,erritmoaetaintonazioa.

lAlfabetofonetikoaerabiltzea,ahoskerahobetzeko.

lAzentu-,erritmo-etaintonazio-ereduakezagutzeaetaerabiltzea,jarreraketasentimenduakadierazteko.

lIkastekoaukerak–gelabarrukoakzeinkanpokoak-baliatzeko interesaizatea,informazioarenetakomunikazioarenteknologieklagunduta.

lHizkuntzarengaineangogoetaegitearengarrantziabalioestea,norberarenekoizpenakarautzekoetaikastekoautonomiaareagotzeko.

lHizkuntza-arauek gizartean duten garrantziaz jabetzea, erabiltzaileenartekokomunikazioaerraztendutelako.

5. multzoa. Hizkuntzaren dimentsio soziala

lAtzerriko hizkuntza erabiltzen duten herrietako elementu sozial etakulturalnagusiakezagutzea.

lAtzerriko hizkuntzako hiztunen eta hemengo hiztunen artekoantzekotasunei eta desberdintasun garrantzitsuenei buruz gogoetaegitea,ohitura,jokamolde,jarrera,balioetasinesmeneidagokienez.

lHizkuntzenegoeraEuropan,gauregun.

lAtzerrikohizkuntzarenegoeramunduan.

184

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

lAtzerrikohizkuntzarenaldaerak.

lSolaskideenhizkuntza-erabilerakerrespetatzea.

lAtzerrikohizkuntzakohiztunekinetaikasleekinkomunikatzekointeresaetaekimenaerakustea.

lIkasgelan,ikastetxeanetainguruandaudenhizkuntzaguztiakbalioestea,komunikatzekoetaikastekobitartekogisa.

lAtzerrikohizkuntzarengarrantzianazioartekoharremanetanbalioestea,herrialdeak komunikatzeko eta elkar ulertzeko, eta beste kultura etahizkuntzabatzukezagutzeko.

lBeste hizkuntza eta kultura batzuetako jendearekin erlazionatzeakdakarrenaberastasunabalioestea.

lEdonolako diskriminazioa dakarten mezuen aurrean, jarrera kritikoaizatea.

lEzagutza berriak eskuratzeko, atzerriko hizkuntzak duen garrantziaonartzea,esparruakademikoanbereziki.

185

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Ahozko eta ikus-entzunezko testuak –ezagunak, gaur egungoak edoorokorrak- ulertzea, ikasketekin edo norberaren interesekin lotutadaudelako,edoatzerrikohizkuntzarenalderdisoziokulturalekinzerikusiadutelako.

1.1.Eaulertzenetainterpretatzendueninformazionagusiagaiaskoriburuzko hainbat informazio-iturritatik jasotako testuetan, etaazentudesberdinekohainbathiztunekhelarazitakoetan.

1.2.Eaidentifikatzenduengaiaskotarikotestuetakoinformaziozehatza.

1.3.Eaantzematenduenzeindenesanahia,testuinguruaketabestehizkuntzetakobereezagutzaklagunduta.

1.4.Ea identifikatzen dituen, gai askotariko testu gero etakonplexuagoetan,xehetasungarrantzitsuak.

1.5.Ea elementu ez-linguistikoak erabiltzen dituen, informazioaondorioztatzeko.

1.6.Eadakienondorioztatzenhitzedoesamoldeezezagunenesanahia,testuinguruaketabestehizkuntzetakoezagutzaklagunduta.

1.7.Ea identifikatzen dituen ageriko adierazleak, mezua ondointerpretatzeko.

1.8.Ea ulertzen dituen ahozko jarduneko komunikazio-egoerarenoinarrizkoezaugarriak.

2.Ahozkoaurkezpenargietaondoegituratuluzeagoakegitea,gauregungogaieiburuz,ikasketetakonahiznorberareninteresekogaiorokorreiburuz,edotaatzerrikohizkuntzariatxikitakoalderdisoziokulturaleiburuz.

2.1.Ea informazio garrantzitsua bilatzen eta aukeratzen duen hainbatinformazio-iturrierabiliz:analogikoak,ikus-entzunezkoaketadigitalak.

2.2.Ea oharrik, eskemarik, grafikorik eta gidoirik erabiltzen duen,ahozkotestuenedukiaantolatzeko.

186

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

2.3.Eainformazioamodukoherenteanantolatzenduen,komunikazio-asmoeierantzuteko.

2.4.Ea testu-antolatzaile konplexuak ere erabiltzen dituen, testuaegituratzeko.

2.5.Eaargi,koherente,zuzenetaetorriarekinhitzegitenduen.

2.6.Eaerrespetatzendituenkortesia-arauak.

2.7.Ea ondo erabiltzen dituen ahots-tonua, keinuak eta gorputz-jarrera.

2.8.Ea erabiltzen dituen informazioaren eta komunikazioarenteknologiak eta ikus-entzunezko bitartekoak, aurkezpenetanbaliatzeko.

2.9.Ea ebaluazio- eta autozuzenketa-estrategiarik erabiltzen duen,ahozkojardunahobetzeko.

2.10.Eaautonomiarikerakustenduenlanakprestatzekoetaegiteko.

3.Ahozkoharremanetangogotsupartehartzea, ikastekoeta ikasgelakogizarte-harremanaklantzeko.

3.1.Eaberezpartehartzenduen.

3.2.Eabereiritziaegokiarrazoituaematenduen.

3.3.Eabesteenargudioakegokiezeztatzendituen.

3.4.Eaargi,koherente,zuzenetaetorriarekinhitzegitenduen.

3.5.Ea dakien osagai ez-esplizituak ondorioztatzen komunikazio-egoeretan.

3.6.Eaalderatzendituenikuspegiak,etabereaberrikustenduen.

3.7.Ea komunikazio-arazoak identifikatzen dituen, eta bere jardunahaietaraegokitzenduen.

187

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

3.8.Ea errespetatzen dituen ahozko harremanetako arausoziokomunikatiboak.

3.9.Eaerabiltzendituenbestehizkuntzetangaratutakoestrategiak,ahozkojardunahobetzeko.

3.10.Ea taldean elkarlanean aritzen den, eta erantzukizunakpartekatzendituen.

4.Testuidatzikonplexuagoenideiaorokorraetahainbatinformazioulertzea:norberaren interesekoak, gaur egungoak, edo -hainbat egoeratan-ikasketeiburuzkoak.

4.1.Eaulertzeneta interpretatzenduen informazionagusia,hainbatinformazio-iturritatik jasotakogaibatekoetabestekotestuetan,akademikoetanbereziki.

4.2.Eaidentifikatzendueninformaziozehatzagaiaskotarikotestuetan,akademikoetanbereziki.

4.3.Eaantzematenduenzeindenesanahia,testuinguruaketabestehizkuntzetakoezagutzaklagunduta.

4.4.Eaxehetasungarrantzitsuakaukeratzendituenhainbattestutan,testuakademikoetanbereziki.

4.5.Ea erabiltzen dituen elementu ez-linguistikoak, informazioaondorioztatzeko.

4.6.Eaondorioztatzenduenhitzedoesamoldeezezagunenesanahia,testuinguruaketabestehizkuntzetakoezagutzaklagunduta.

4.7.Eaidentifikatzendituenadierazleak,mezuaondointerpretatzeko.

4.8.Eakontsulta-materialakautonomiazerabiltzendituen-papereannahiz euskarri digitalean-, informazioa bilatzeko, zalantzakargitzekoetahipotesiakberresteko.

4.9.Ea ulertzen dituen testu idatziaren komunikazio-egoerarenezaugarriak.

188

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

4.10.Eaerabiltzendituenbestehizkuntzetangaratutakoestrategiak,hobetoirakurtzeko.

5.Plangintzabatijarraituz,testuidatzigeroetakonplexuagoakekoiztea,norberaren interesekoak, gaur egungoak, akademikoak edo atzerrikohizkuntzarenalderdisoziokulturalekinzerikusiadutenak.

5.1.Eainformazioaautonomiazbilatzen,aukeratzenetalantzenduen,papereanetaeuskarridigitalean.

5.2.Ea fitxarik, eskemarik eta laburpenik egiten duen, informazioaantolatzeko.

5.3.Eaedukiatestu-hurrenkeraegokiaerabilizegituratzenduen.

5.4.Eaesaldiaktestu-kohesiorakoprozedurekinosatzendituen.

5.5.Ea komunikazio-egoerari dagokion hizkuntza-erregistro egokiaaukeratzenetaerabiltzenduen.

5.6.Ea informazioaren eta komunikazioaren teknologiakmodu autonomoan erabiltzen dituen, testuak idazteko etaberrikusteko.

5.7.Ea erabiltzen duen hizkuntza guztietan landutako estrategiarikberelanakebaluatzekoetazuzentzeko,testuakhobetzearren.

5.8.Ea errespetatzen dituen gramatika-, ortografia- eta tipografia-arauak.

5.9.Eaautonomiarikbaduenlanakprestatzekoetaegiteko.

6.Hizkuntza-aniztasunakritikokiinterpretatzea,ezagutzasoziolinguistikoakerabiliz.

6.1.Ea ezagutzen eta balioesten duen gaur egungo egoerasoziolinguistikoa,kontzeptusoziolinguistikoakerabiliz.

6.2.EaezagutzendituenEuropakohizkuntzengauregungoegoerariburuzkodatuak.

189

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

6.3.Eabegiruneaetajarrerapositiboaerakustenduenhizkuntza-etakultura-aniztasunarenaurrean.

7.Era guztietako komunikazio-egoeretan esamolde eta balioespendiskriminatzaileakidentifikatzea,etanorberarenlanetannahitasaihestea.

7.1.Ea antzematen dituen hizkuntza-aurreiritziak eta -gutxiespenakhainbatmotatakotestuetan.

7.2.Eaagerikogogoetaegitenduenhizkuntzarenerabilereiburuz.

7.3.Ea aztertzen dituen, hizkuntza erabiltzean, aurreiritzien etagutxiespenenoinarriandaudengizarte-harremanak.

7.4.Ea saihesten dituen gutxiespen-esamoldeak, eta beste aukerabatzukbilatzendituen.

8.Hizkuntza-ezagutzak, gogoeta eginez eta modu autonomoanidentifikatzeaetaerabiltzea,testuakinterpretatuetaekoiztean.

8.1.Ea aplikatzen dituen hizkuntzaren arauak, testuak ulertu etaekoiztean.

8.2.Ea identifikatzen dituen, landutako testuetan, maila bakoitzekohizkuntza-markak.

8.3.Eaerabiltzendituenedozeinhizkuntzatangaratutakohizkuntza-ezagutzak,testuakhobetoulertzekoetaekoizteko.

8.4.Eahizkuntza-informazioaautonomiazeskuratzenduen,hainbatinformazio-iturritatik.

8.5.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntza-akatsak,norberarennahizbesteentestuetan.

8.6.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen beste hizkuntzetatikjasotakokalkookerrak,norberarennahizbesteenekoizpenetan.

8.7.Eahizkuntza-terminologiaegokiaezagutzenetaerabiltzenduen,gogoeta-jarduerakegiteko.

190

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

9.Literatura,gozatzekoetaikastekoerabiltzea,hizkuntzaetanorberarenburuaaberastuetahobetzearren.

9.1.Ea hainbat literatura-generotako testu gero eta konplexuagoakirakurtzendituen.

9.2.Eabereirizpideakazaltzendituenliteratura-lanak–edobestelakoarte-esparrutakoak-aukeratzean,gozatuahalizateko.

9.3.Ea,landutakoereduetanoinarrituta,geroetatestukonplexuagoakplanifikatzenetaegitendituen.

9.4.Eaematenduentestuariburuzkobereiritzirik,ahozetaidatziz.

9.5.Ea hartzen duen literatura sentimenduak, pentsamenduak etabaliokolektiboaktransmititzekobitartekogisa.

9.6.Eamodueraginkorreanerabiltzendituen liburutegia,bideotekaetaInternet.

9.7.Eagogotsupartehartzenduentestuakantzezten,dramatizatzen,buruz ikasten eta errezitatzen, erritmoa, ahoskera, azentua etaintonazioazainduz,etaestrategiaerrazakerabiliz.

9.8.Eaidentifikatzendituen,literatura-testuetan,atzerrikohizkuntzaridagozkionhizkuntza-etakultura-alderdiak.

9.9.Ea dakien aplikatzen, gero eta modu autonomoagoan, bestehizkuntzetanliteraturariburuzikasitakoa.

10.Hedabideaketainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakmoduautonomoan, eraginkortasunez eta espiritu kritikoarekin erabiltzea,informazioabilatzeko,aukeratzekoetalantzeko.

10.1.Ea baduen informazio-iturriak -idatziak, digitalak eta ikus-entzunezkoak-kontsultatzekoohiturarik.

10.2.Ea egiaztatzen dituen hedabideetako eta IKTetako mezuenfidagarritasuna edo sinesgarritasuna, ikasturtean landutakoirizpideetanoinarrituta.

191

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Hizkuntzak

10.3.Eamoduetikoanerabiltzenduenhainbat informazio-iturritatikeskuratutakoinformazioa.

10.4.Ea teknika digitalak autonomiaz erabiltzen dituen, testuaklantzeko.

10.5.Ea erabiltzen dituen informazioaren eta komunikazioarenteknologiak,testuakidaztekoetaberrikusteko.

10.6.Ea badakien ahozko aurkezpenik egiten, informazioaren etakomunikazioarenteknologiakerabiliz.

11.Hizkuntza guztietan burututako ikasprozesuen gainean gogoetaegitea.

11.1.Ea parte hartzen duen norberaren eta besteen ikaskuntzarenebaluazioan(ebaluazioabakarka,taldeka).

11.2.Eapartehartzenduenebaluazio-tresnaksortzen.

11.3.Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen dakizkien hizkuntzenartekotransferentziaokerrak.

11.4.Eajabetzendenikaskuntzanegindakoaurrerapenazetaizandakozailtasunez.

11.5.Ea autoerregulazio-estrategiak kontzienteki erabiltzen dituen,testuakhobetoulertzekoetaekoizteko,etaeaestrategiahoriekhizkuntzabatetikbesteraeramatendituen.

11.6.Eaonartzenduenakatsakikasprozesuarenzatidirela.

11.7.Eakonfiantzaeta jarreraaktiboaduenhizkuntzakikastekoetaerabiltzekoahalmenaridagokionez.

192

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Amankomunekoikasgaiak:

EspainiarenHistoria

SARRERA

Historiakzientzia-diziplinagisadituenezaugarribatzukazpimarratunahiditugu,hezkuntza-baliohandikoaketaikasgaihonetanBatxilergoansartubeharrekoak:

Informazioaren tratamendua eta kontzeptualizazioa, globaltasuna,iraganaren azterketa, faktore-aniztasuna, historialarien aldez aurrekousteek emaitzetan duten eragin erabakigarria, eta egungo egoerarengainekoeragina.

Informazioak egungo gizartean duen garrantzia oso handia denez,informazioarengizarteanbizigarelaesandezakegu. Ikasleek informazioasko jasotzen dute, baina askotan ez dute behar bezala prozesatzen,eta,beraz,informaziohori“zarata”bihurtzenda,etaezdutebarneratzenberenprestakuntzan.Historiaikasgaiarieskerarindudezakeguarazohori;izan ere, ikasleek lehen eta bigarren mailako iturriekin lan egiten dute,eta,horrenondorioz, jasotzendutenedozein informaziosistematizatzenetaulertzenahalegintzeraohitzendira.Historiak,besteikasgaibatzuekinbatera,hezkuntza-prozesuagaratzen laguntzendu,eta,hainzuzenere,horidainformazioarengizartetikezagutzarengizarterapasatzekomodurikonena.

Edozein zientzia osatzeko orduan ezinbestekoa da kontzeptu egokiakzehatz erabiltzea, baina batez ere Batxilergoko Historian, ikasgaianlandutakoaulertzekoetaegokiroadieraziahalizateko.

Globaltasuna eta iraganaren azterketa dira Historiaren berariazko biezaugarri.Lehenengoakaukeraematenduhainbatgizazientziaegituratzeko,besteakbeste,ekonomia-,gizarte-, lege-,politika-etakultura-alderdienartekoharremanakerakustendituelako.Gureikasgaian,iraganaaztertzen

193

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

dugu, eta bai aldatzen dena, bai irauten duena interesatzen zaizkigu.Ikasleek,azkenhoriulertzeko,hainbatgaraiedoaldibereizibehardituzte,haietako bakoitzaren ezaugarriez ohartu, eta garai batetik bestera zerkigaroaraztengaituenjakinbehardute.Historiaikasgaiadatenzerrendatzathartu izandasarri; ezingaitezke,orain, erabatbestealdera lerratu, etadatakguztizbaztertu;aldiakmugatzendituztendatakazpimarratubehardira,zergatikdirengarrantzitsuakadierazi,etaaldibakoitzekozenbaitdataazpimarragarrinabarmendu.

Faktore-aniztasunazientziaaskorenezaugarriada,berezikigizazientziena,eta,haienbarruan,Historiarena.Ikasleek,beraz,ikasibehardutegertaerabatenjatorriandaudenfaktoreakbereizten,haienartekohierarkiaezartzen,etaelkarrinolaeragitendiotenikusten.

Giza zientzia guztietan eta, beraz, Historian ere bai, badago ezaugarrikomunbat: ikertzailearenaldezaurrekousteekeraginerabakigarriaduteemaitzetan. Ikasleekaurreeginbehardietegertaeraberariburuzegitendiren interpretazioei, baina soil-soilik haien ezagutza-mailak aukeraematenbadu interpretaziohoriekulertzeko.Horrenbestez,ezdugugureikasgaiaaurkeztubeharbukatutadagoenzerbaitbalitzbezala,ikusmoldebakarra balego bezala. Gainera, ez dugu eztabaida gehiegi proposatubehar, ikasleekpentsaezdezatengaiaanabasahutsadela, etaedozerbaieztatzeakbalioduela.

Historiaorainetikegitenda;gureikasgaialagungarriadaherritararduratsuaketa gizartearekin nolako betebeharrak dituzten dakitenak prestatzeko.Iritzipropioadutenherritarrakprestatzen laguntzendu,berennortasunakritikokiulertzendutenaketamunduglobalarentestuinguruanhuraegokikokatzendutenak.Edukiagatiketazabaldunahidituengaitasunengatik,Historiak ikasleen giza eta adimen-heldutasuna lortzen laguntzen du,eta jakintzak eta trebetasunak ematen dizkie, bizitza aktiboan arduraztxertatzeko gizarte-funtzioak gara ditzaten. Emakumeek historiarenbilakaeran egindako ekarpena aintzat hartu, agerian jarri eta balioetsibeharduikasgaiak,etahausnarketaeginbehardaemakumeeietagizoneihistorianzeharegotzitakogizarte-rolenosatze-prozesuariburuz,rolhoriekberriz zehazteko laguntza emanez, betiere berdinen arteko harremanenbarruan.

194

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

Historia ikasgaia garatzeko, oinarritzat hartu behar ditugu LehenHezkuntzakoetaDerrigorrezkoBigarrenHezkuntzakoGizarteZientzietakosarrerako edukiak. Batxilergoan, iragana ikastearen konplexutasunaazpimarratukoda.Horregatik, ikasleek zehaztasuna lortuz joanbeharkodutealderdihauetanguztietan:kontzeptuenulertzeetaerabileran,ikasitakoaldien datazioan, ekonomia-, gizarte-, politika- eta kultura-alderdienbereizteetaerlazioan,aldaketenetairautendutengauzenfaktoreanitzekoazalpenean,etadakitenarenadierazpenegokian.Lehenengozhelarazikozaie iraganari erreparatzeko moduen aniztasuna, eta ikasleek jarrerakritikoa garatzea, aniztasuna errespetatzea, intolerantzia gaitzestea, etaaskatasuna,berdintasunaetajustiziairmokidefendatzeasustatukoda.

Historia ikasgaiak lotura argia du Batxilergoko beste ikasgai batzuekin;besteakbeste,hauekin:MunduGaraikidearenHistoria,ArtearenHistoria,Ekonomia,FilosofiarenHistoria,MunduGaraikiderakoZientziak...

Ikasgai hau globala denez, ikasleak giza jarduerari lotutako besteunibertsitate-diziplinabatzukulertzenhasikodira:

Ekonomia, Soziologia, Zuzenbidea, Politika Zientziak, Antropologia,InformazioZientziak,FilologiaetaArteEderrak.Bestediziplinabatzuetanikasitakoakbarneratzekogunebatereematendie,edozeinzientzia-etateknologia-azterketakkontuanhartubeharbaitunolagaratuzendiziplinahoriiraganean.

Multzoguztietanagertzendirenedukiaklehenagoaztertuditugunikasgaiarenezaugarrietan daude oinarrituta; lehendabiziko laurek kontzeptu- etaprozedura-alderdieiheltzendiete,etagainerakoekjarrera-alderdiei.

Edukien multzoek kronologiari jarraitzen diote, Batxilergoandenborazkotasuna, globaltasuna, faktore-aniztasuna eta abar lantzekoerarikegokienahoridelaematenbaitu.Beharrezkoadairaganhurbilenarenikasketasustatzea;horregatik,XX.mendekoetaegungoaspektuaklantzeakikasturtearen zati handiena hartu behar du. Aurkezpen kronologiko horiez da bateraezina gai jakin handi batzuek denbora tarte zabalagoetanizandako bilakaera kontuan hartzearekin; izan ere, egungo kezkek gaihoriekplazaratuditzakete.

195

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

Metodologian, eragotzi behar dugu gure eskolek gertaeren azalpenhutsa egitea, eta ahaleginak egin behar ditugu ikasleek eratzen dutenikasprozesuan kontzeptuak, prozedurazko edukiak (azterketa kritikoa,sintesia, ikasitakoaren azalpena...) eta jarrerazkoak gara ditzaten:aniztasunabalioestea,besteakerrespetatzea,arazokolektiboetanaktibokiparte hartzeak duen garrantziaz ohartzea… Ikasleek bigarren mailakobeste iturri batzuetatik ere lortubehardute informazioa;besteakbeste,BatxilergokoikasliburuetatiketaInternetetik.

Era berean, hainbat formatutako iturriei buruzko iruzkinak egin behardituzte: mapak, grafikoak, estatistikak, irudiak, testuak...; horretarako,beharrezkoteknikak lortubeharkodira.Testu-iruzkinekgarrantzibereziaizangodute,baldinetairuzkinakegitekokomenibadalehentasunezlehenmailako iturriak erabiltzea; izan ere, horrela, ikasleek lotura zuzenagoaduteiraganarekin. IkasleekHistorianzer-nolakoaniztasunadagoenjakindezaten,historiografia-eztabaidarenbataurkeztukozaie,bainabaldinetaikasleenjakintza-mailakaukeraematenbadiegaraibateangertaerabateninguruan zeuden jarrerak eta lehen mailako iturriak -testuak, irudiak…-ulertzeko.Emakumeekegindakoaosoahaztutageldituohida;horregatik,haiekegindakoanabarmentzeko,gaihorrekazaldubeharduiruzkintzekotestubatzuetan.Ezdugutestujuridikogehiegierabilibehar,etaegunerokobizitzaadieraztendutentestuak,irudiaketaabarerelandubeharditugu,ikasleekgaraiarekikoenpatiaizandezaten.

Ebaluazio-irizpideenbidezegiaztadezakeguzenbaterainolortudirenhelburuakikas- eta irakas-prozesuan, eta zenbateraino landu diren proposatutakoedukiak.Neurketaerraztendutenhainbatadierazletanzehaztendira.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA.

EspainiarenHistoriaikasgaiintegratzaileadenez,huraikastealagungarriadaoinarrizkogaitasunakeskuratzeko.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Gaitasunhonekizanbeharduikasgaiarenikas-etairakas-prozesuosoakutsatuko duen helburuetako bat. Ikasleek eskuratutako gaitasunek

196

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

helburuargibatizanbehardute:etorkizunean,eskuratudituztentrebetasunintelektual,etikoetasozialakerabiltzea.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Gaitasun hau daukana gauza da bana-banako eta taldeko ekintzak etaproiektuakasmatzeko,abiarazteko,garatzekoetaebaluatzeko;horidena,sormena, konfiantza, ardura eta zentzu kritikoarekin. Gaitasun honekaurrekoa (ikasten ikastea) proiektatzen du etorkizunerantz. “Ikerketa,garapenaetaberrikuntza”leloaklaburtzenduegungogizartearenerronkahandietako bat. Ikasten ikasteko gaitasunak ikerketa- eta garapen-alderdiakazpimarratzenditu;norberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasunak,berriz,berrikuntza.

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Ikasleek,inguruandituztenikuspuntuekeraginda,zorroztasunzientifikoazientzia formaletan eta zientzia esperimentaletan bakarrik aplikatubehardelapentsatuohidute, eta ezdelabeharrezkoagiza zientzietan;gainera, uste dute Historian edozein iritzik balio duela. Ikuspuntu horidesagerrarazteko,zorroztasunaerabilibehardaikasgaihauirakastekoetaikastekoprozesuan,etaazpimarratubehardakontzeptuegokiakerabilibehardirela,informazioaerakritikoanaztertu,historiarenbilakaeraneskuhartzendutenfaktoreakbereizietaerlazionatu,garaiakzehazteanzorrotzjokatu…

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Informazioatratatzekoetateknologiadigitalaerabiltzekogaitasunaizateko,ezinbestekoadapertsonaautonomoa,eraginkorra,kritikoaetagogoetatsuaizatea, bai informazioa eta haren iturriak, bai tresna teknologikoakaukeratzeko,tratatzekoetaerabiltzekoorduan;ezinbestekoada,halaber,jarrera kritikoa eta gogoetatsua izatea eskura dagoen informazioaebaluatzeko orduan, beharra dagoenean hura kontrastatzea, bai etainformazioarenerabileraetaeuskarri guztietakoharen iturriakarautzekogizarteanerabakitadaudenportaera-arauakerrespetatzeaere.Heziketa

197

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

dainformazioarengizartetikezagutzarengizarterapasatzekoerarikonena.Historiairakastekoetaikastekoprozesuan,hirufasebereizibeharditugu:informazioa bilatzea eta biltzea, hura aztertzea, eta lortutako emaitzaklanduetajakinaraztea.Lehenmailakoiturriakerabiltzenditugu,nahizetahorietanaukerabategindenikasleekgehiegizkoaketaulertezinakdirenarazoakizanezditzaten;izanere,lehenmailakoiturrihoriekhistorialarieneginkizunetakobataurkeztendieteikasleei,etaazterketakegitekozenbaitteknika erabilarazten zaie. Bigarren mailako iturriak, besteak beste,ikasliburuak,historialarienliburuaketadokumentudigitalakizandaitezke.Informazioa bilatzen ikasteko, Internet tresna eraginkorra izan daiteke;beharrezkoada,bainaezinbestekoa,orobat,huraerakritikoanulertzeaetaaztertzea.Eragotzibeharduguikasleenlanabilatzea,kopiatzeaetaitsasteabesterikezizatea.Ahozkolekukotasunak,estatistikak,grafikoak,mapak,irudiakaztertzekoetaazaltzeko,beharrezkoadaberariazkoteknikabatzukerabiltzenikasizjoatea,gauzaberaereegindezatenegungohedabideenbidez jasotzen dituzten informazioekin. Testuak aztertzean eta iruzkinakegitean,komenidalehenmailakoiturriaksarriagotanerabiltzea,iraganarekinharreman zuzena izateko aukera ematen dutelako, eta ekartzen duteninformazioa ez dagoelako bigarren mailako iturrietakoa bezain landuta;horrenbestez,ikasleekahaleginhandiagoaeginbehardutetestukohitzaketahizkuntzaulertzeko,aipatzendengertaerarenbatiburuzkoinformazioabilatzeko,etahuraberetestuinguruanjartzeko.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasunarenhelburua zen ikasleek, besteak beste, testuetan, estatistiketan,grafikoetan, mapetan eta irudietan emandako informazioa ulertzea;hizkuntza-komunikaziorako gaitasunaren bidez, berriz, gure helburuaizango da ikasleak ikasitakoa adierazteko gauza izatea, horretarakohainbatbitartekoerabiliz:ahozkoazalpena-guztizahaztuaikastetxeetan-,idatzizkoa, laburpenak, kontzeptu-mapak, PowerPoint erabiliz egindakoaurkezpenak…Komunikazioakargiaetazuzenaizatealortubehardugu,Batxilergoaamaitzenaribaitira.Hizkuntza-adierazpenahizkuntza-ikasgaieisoilik dagokiela pentsatzeko arriskua baztertu behar dugu: ikasleaikasitakoa egokitasunez adierazteko gauza denean baino ezin baieztadezakeguzuzenburutudelaikasprozesua.

198

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Historia ikasgaiak oso ekarpen garrantzitsua egiten dio gizarterako etaherritartasunerako gaitasunari; izan ere, iturri historikoen azterketan etakritikan oinarritzen da nagusiki, eta horrek ikasleari aukera ematen dioaurkeztenzaizkionaldihistorikoeiburuzkodiskurtsoegituratuakikasteko.Gainera,ikasleekaukeradutehaienbenetakotasunaegiaztatzeko,hainbatiturri -idatzizkoak, ikonikoak, grafikoak, estatistikoak, kartografiazkoak,ahozkoak eta abar- aztertzearen bidez. Era berean, bide ematen diehistorialariaren metodoan murgil daitezen, eta, horrenbestez, iraganekogertaerak eta haien gaineko interpretazioak ezar ditzaten, egungohistoriografiaren ereduetako batek landutakoekin kontrastatuz etakonparatuz.Hitzbatean,ikasleeimetodoaetatresnaintelektualakematendizkie,gauzaizandaitezenaurrekoaldietanikasitakoteknikaketalortutakoezagutzakbaliatzeko. Ikasketahoniesker, ikasleekarazorikgabeerabiliahal izangodituztemotaguztietakodokumentuak,erahorretangizarteakonplexutasun osoan aztertzeko eta ulertzeko, arazoak konpontzeko,hipotesiakproposatzeko,ondorioakateratzekoeta,azkenik,partehartzendutenfaktoreakelkarrekinerlazionatzeko.

l giza eta arte kulturarako gaitasuna.

Gaitasun honek esan nahi du kultura- eta arte-adierazpenak ezagutu,ulertu, balioetsi eta kritikoki balioestea, adierazpen horiek gehiagojakiteko,aberastekoetagozatzekoerabiltzea,etabaitaherrienondarearenpartegisahartzekoere.Kulturenartekoplanteamendubateankokatuta,lehentasuna izango dute euskal kulturari dagozkion kultura- eta arte-adierazpenek.Batxilergoan,ikasleguztiekFilosofia,EuskalLiteraturaetaEspainiarLiteraturaikasgaiaklantzendituzte;etahaietakobatzuekArtearenHistoria,MusikarenHistoria,Antropologiaetaabar.Kultura-adierazpeneksortzen diren garaiarekin dituzten loturak nabarmentzea da Historiareneginkizunetako bat; horrela, ikasleei ez zaie irudituko ikasitakoak berenartean zerikusirik gabeko atal bereiziak direnik, eta ohartuko dira garaibatekokulturaikastekoeradesberdinakdirela.

199

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

l marematikarako gaitasuna.

EspainiarenHistoriaikasgaian,grafikoaketaestatistikakazaltzeanlantzendugugaitasunhau, ikasleekdatuabsolutuakerlatiboetatikbereizibeharbaitituzte:ehunekoak,tasak,indizeak…Erabilibehardituztenmatematika-ezagutzen maila apala da ikasia dutenaren aldean, baina garrantzitsuada ezagutza horiek beste ikasgai batean erabiltzea, eskolan ikasitakoapraktikangehiagoerabiltzeaekartzenduelako.

HElBuRuAk

Etapa honetan, gaitasun hauek eskuratzea da Espainiaren Historiaikasgaiarenhelburua.

1.Espainiaren eta Euskadiren historia-bilakaeran izandako gertaera,prozesuetaprotagonistabehinenakidentifikatzea,aztertzeaetaazaltzea,denboranetaespazioankokatuta,bierrealitatehistorikohorienegungoosaeranizanduteneraginaikusteko.

2.EspainiarenetaEuskadirenhistoriagaraikidekoprozesugarrantzitsuenakjakitea; eta horretarako, gertaera politiko, ekonomiko, sozial etakulturalen arteko erlazioak identifikatzea, aurrekariak eta parte hartudutenfaktoreakulertzeko.

3.Prozesu historikoan izaten diren aldaketak eta irauten duten gauzakazaltzen dituzten faktoreak ulertzea, eta gizarte-gertaerei lotutakokausalitateaskotarikoaulertzea.

4.Oinarrizko kontzeptu eta termino historikoak egokiro ulertzea etaerabiltzea, ikasitako prozesu historikoak ulertzeko, haiek azaldukodituztenhipotesiaklantzekoetahizkuntzazuzena-terminologiahistorikoabarne-erabilizjakinarazteko.

5.Ikasgaiarenberezkoedukiakegokiro,nortasunezetasormenezadierazteaeta jakinaraztea, eta hainbat hizkuntzaren bidez adierazitako datuaketa informazioakaukeratzeaeta interpretatzea,berezko ikasprozesualortzeko.

200

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

6.Informazio-etakomunikazio-teknologiakerabiltzea,etabilatze-nahizsintesi-ikerketatxikiakegitea,informaziohistorikoakaztertu,kontrastatuetaintegratzeko.

7.Iturrieneginkizunabalioestea,etaulertzeainformaziodesberdinakemanditzaketela,areelkarrenaurkakoakere,eta iruzkinakegitea lehenetabigarrenmailakoiturrihistorikoeiburuz-testuak,estatistikak,grafikoak,mapak, irudiak, dokumentalak, filmak…-, historialariaren zereginazohartzeko,etaezagutzahistorikoaetengabelantzenaridenprozesuadelaulertzeko.

8.Gure ordenamendu konstituzionalaren oinarrizko arauak ezagutzea,erakunde demokratikoekiko konpromiso indibiduala eta kolektiboasustatzea,etakontzientziahartzeagizarte-arazoenaurrean,batezeregizaeskubideekinlotutakoenaurrean.

9.Egungogizartearenezaugarrien,gatazkenetaerronkensustraihistorikoakezagutzea, eta aintzat hartzea gizabanakoek eta taldeek zer-nolakoborrokakegindituztenbizi-baldintzakhobetzeko,sistemademokratikoaeratzekoetagizonenetaemakumeenartekoberdintasunaerdiesteko.

10.Egungoeuskal gizartearen irudi aniztuneta integratzaileaeraikitzea,etaEuskadirenbilakaerahistorikoaren ikuspegiorokorraeskuratzea,haren barne-heterogenotasuna ikus dadin; eta, era berean, ageriangera dadin nolako harremanak izan diren, denboran zehar, lurraldeguztienarteanetaingurukoherrietaerrealitatehistorikoekin.

11.Espainiako egungo gizartearen irudi aniztun eta integratzaileaeraikitzea,etaaintzathartzeaestatukonazionalitateeketa lurraldeekEspainiarenhistoriariegindakoekarpenak;horrenondoriozsortutakoestatuarennazio-aniztasunabalioestea,etahalaalderdikomunaknolaberezitasunak errespetatzea eta balioestea, nazionalitate-lurraldeenartekotolerantzia-etaelkartasun-jarreraksortzeko.

12.Kontzientziakonprometitua,arduratsuaetaaktiboagaratzeaEuskadikoeta Espainiako arazoen aurrean, bereziki honako hauei dagokienez:eskubide demokratikoen, giza eskubideen eta bakearen defentsa;ondarearenerrespetuaetakontserbazioa;etaedozeindiskriminazio-motabaztertzea.

201

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

13.EgungogizartearietaEuskadirennahizEspainiareniraganhistorikoariburuzko norberaren ikuspuntuak argudiatzea, besterenak kontuanhartzea, ulertzea eta errespetatzea, eta ikuspegi berdintzaileak etahertsiak gainditzea, Espainian eta Euskadin dagoen aniztasunaerrespetatzeko, eta denok batera irtenbideak bilatzeko, bizikidetzademokratikoaizandezagun,etaarazoakkonponditzagun.

EDukIAk

1. eduki-multzoa. Eduki komunak

lEuskadiren eta Espainiaren historian izandako prozesu, egitura etagertaera garrantzitsuak denboran eta espazioan kokatzea, eta haienalderdiekonomiko,sozial,politikoetakulturalakidentifikatzea.

lEuskadiren eta Espainiaren historiarako eta Euskadiko eta Espainiakoegungoerrealitateareneraketarakogarrantzitsuakizandirenbilakaera-eta aldaketa-prozesuetako kausalitate-elementuak identifikatzea etaulertzea.

lLehen eta bigarren mailako iturrietatik -testuak, mapak, grafikoak etaestatistikak,prentsa,ikus-entzunezkoak-datorreninformazioabilatzea,aukeratzea,aztertzeaetainterpretatzea;baietainformazio-teknologiekemandakoa ere. Gertaera edo prozesu historiko berari buruzkointerpretaziohistoriografikoakaztertzea,ikuspuntuguztiakkontrastatuzetabalioetsiz.

lIraganarekiko interesa eta jakin-mina -orainaldia ezagutzeko bideaden aldetik-, zorroztasuna eta objektibotasuna iturri historikoakaztertzean eta interpretatzean, eta azalpen sinplistak eta ikusmoldehistoriografiko lerratuakbaztertzea:etnozentrikoak,eurozentrikoaketaandrozentrikoak.

lKultura-adierazpenenaniztasunabalioestea,aberastasunpertsonaletasozialareniturridirenaldetik.

lPertsonek eta kolektiboek historian zehar izan dituzten bizimoduen,sinesmenenetajarrerentolerantzia,errespetuaetabalioestekritikoa.

202

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

lAintzat hartzea elkarrizketaren eta eztabaidaren aldeko jarrerak,arazoaketagatazkakkonpontzekoegokienakdirelako,eta,aldiberean,intolerantziaetaindarkeriabaztertzea,etaaniztasunaetadesadostasunaonartzea,gizarte-bizitzarakofuntsezkoelementuakdirelako.

lArazo kolektiboetan parte-hartze aktiboa izateak eta bakea, justizia,berdintasunaetabizi-nahiz ingurumen-baldintzakhobetzearenaldekoproiektu eta ekintzetan laguntzeak duen garrantziaren kontzientziahartzea.

2. eduki-multzoa. Euskadi eta Espainia garaikideen sustrai historikoak.

lHistoriaurreaetaAntzinaroa:Gizakien lehenarrastoak.Populatzeaetagizajarduerafranko-kantaurialdeanHispaniarenerromatartze-prozesua.Baskoniarenerromatarkolonizazioez-uniformea.

lErdiArokogizarteak:ErdiArokopenintsulakoentitatepolitikoenjatorria,bilakaera eta kultura-aniztasuna: kristau-erresumak eta Al Andalus.Hispaniakoerresumeneboluzioa.BerantErdiArokokrisia.

lAroModernokogizarteak:Hispaniarmonarkiaanitzetadeszentralizatuareneraketa eta bilakaera: Errege-erregina Katolikoak, Austriako etxeareninperioa, itxasoz haraindik hedatzea eta inperio koloniala sortzea.Borboitarren zentralismoa. Erreformismo ilustratua: EuskalerriarenAdiskideenElkartea.ErregimenZaharrarenezaugarriekonomiko,sozial,politikoetakulturalakEspainian.Ekonomia,gizartea,ForuaketapolitikaEuskalHerrian,AntzinakoErregimenean.

3. eduki-multzoa. Erregimen zaharraren krisia Euskadin eta Espainian.

lAntzinakoErregimenarenkrisialdia. IndependentziaGerraetaCadizkoKonstituzioa,1812koa.

lAbsolutismoa eta liberalismoa aurrez aurre. Fernando VII.arenerregealdiarenbilakaerapolitikoa.Hispanoamerikarenemantzipazioa.

203

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

4. eduki-multzoa. Estatu liberala eratzea eta finkatzea.

lEstatu liberalaren eraketa eta bilakaera Elisabet II.aren erregealdian:moderatuaketaaurrerakoiak.

lForuaketaliberalismoa.LehenKarlistaldia:aldebakoitzarenezaugarriaketagerrarenbilakaera.

lSeiurtekoiraultzailea:demokratizazio-ahaleginak.1869koKonstituzioa.Monarkiademokratikoa.

lKarlismoaberragertzea.LehenerrepublikaEspainian.

lMonarkiarenBerrezarkuntza.Karlismoarenamaiera.Foruakindargabetzeko1876koLegea.KontzertuEkonomikoenezarpena1878an.

lBerrezarkuntzarensistemapolitikoa.Sistemacanovistarenezaugarriaketa funtzionamendua. Sistemaren aurkako oposizioa. Nazionalismoperiferikoensorrera.Gerrakolonialaeta1898kokrisia.

lEuskalnazionalismoa.Jatorria.SabinoArana:pentsamenduetajarduerapolitikoa.Euskalnazionalismoarenbilakaera1930arte.

5. eduki-multzoa. Ekonomiaren bilakaera eta gizarte aldaketak XIX. mendean eta XX. mendearen lehen herenean.

lEkonomiaren bilakaera Espainian. Desamortizazio-prozesua etanekazaritza-aldaketak.Azpiegiturenmodernizazioa:trenbidea.Espainiakoindustrializazioarenberezitasunak.

lEkonomiarenbilakaeraEuskadin.Industrializazioa.

lFaktoreaketalurralde-aniztasuna.

lGizarte- eta kultura-aldaketak Espainian eta Euskadin. Demografiarenbilakaera. Estamentu-gizartetik klase-gizartera. Herritarren bizi-baldintzak. Langile-mugimendua: ideologia eta erakunde nagusiak.Euskalsozialismoa.Mentalitateenaldaketa.

204

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

6. eduki-multzoa. Estatu liberalaren krisia, Bigarren Errepublika eta gerra Zibila.

lBerrezarkuntzaren sistema modernizatzeko ahaleginak. Monarkiakonstituzionalarenkrisiaetaporrota.Gizarte-gatazkak.Marokokoarazoa.PrimodeRiverarenDiktadura.

lBigarren Errepublika Espainian. 1931ko Konstituzioa, emakumeensufragioa.Erreformenpolitika.Biurtekoeskuindarra.FrontePopularra.

lBigarren Errepublika Euskadin. Indar politikoak. Estatutua lortzekoprozesua.

lMilitarren matxinada eta Gerra Zibila Espainian. Alde bakoitzarenezaugarriaketabilakaera.Gerrarenfasenagusiaketaharennazioartekoalderdia.Gerrarenondorioak.

lGerra Zibila Euskadin: aldeak, fronteen bilakaera, 1936ko Estatutua,EuskoJaurlaritzarenjarduerak.Gerrarenondorioak.

7. eduki-multzoa. Frankoren diktadura. Atzerriratzea, errepresioa eta oposizioa.

lErregimenfrankistarenezaugarriideologiko,politikoetasozialak.

lEstatu frankistaren sorrera Espainian (1939-1959): diktadura, autarkiaetanazioartekobakartzea.Berrogeitahamarrekourteak.Oposizioa.

lDiktadura frankista Euskadin 1939tik 1959ra bitartean: autarkiatikindustria-hazkundegeldora.Atzerriratzea,errepresioaetaoposizioa.

lDiktadura frankista finkatzea (1959-1975): hazkunde ekonomikoa,gizarte-aldaketak, gobernua eta oposizioa. Frankismoaren krisia, krisiekonomikoaetaoposizioarenlana.

lDiktadura frankista Euskadin 1959tik 1975era bitartean: garapenekonomiko handitik krisialdira. Gizarte-aldaketak. Errepresio politikoeta kulturala. Oposizioa. Euskal kultura frankismoan zehar: euskara,hezkuntza,literatura,artea,musika.

205

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

8. eduki-multzoa. trantsizio demokartikoa. Demokrazioa gaur egun.

lDemokraziara iristeko trantsizio-prozesua Espainian (1975-1982): krisiekonomikoa eta gizarte-gatazkak. 1978ko Konstituzioa: printzipiokonstituzionalaketaerakundedemokratikoak.Garapeninstituzionaletaautonomikoa.

lTrantsizioaEuskadin(1975-1986):krisiekonomikoaetagizarte-gatazkak.Gernikako Estatutua eta Lurralde Historikoen Legea. Indarkeria etapolitikaetabizikidetzanormalizatzekozailtasunak.

lGobernudemokratikoakEspainian1982tikaurrera.Gizarte-,ekonomia-etakultura-aldaketak.

lEuskadi 1986tik gaur egunera arte. Krisi ekonomikotik hedaldira.Gizarte-aldaketak.Indarkeriaetapolitikaetabizikidetzanormalizatzekozailtasunak.Euskalkultura.

lEspainia Europar Batasunean. Espainiaren eginkizuna Europako etamundukotestuinguruan.

EBAluAZIo-IRIZPIDEAk

1.EuskadirenetaEspainiarenHistoriarenaldinagusiakidentifikatzea,etabakoitzarenberezkoezaugarriakaztertzea,aldaketaketairautenduenabereizteko.

1.1.EakokatzendituenEuskadirenetaEspainiarenHistoriakogarainagusiakdenboran,baietahaietakobakoitzarenbarruandaudenaldiakere.

1.2.Eaaztertzendituengaraiedoaldibakoitzarenezaugarriak.

1.3.Ea konparatzen dituen aurreko eta ondoko garaienezaugarriekin.

1.4.Eaazaltzenduengaraibatetikbestera zer aldatudeneta zerkirautenduen.

206

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

1.5.Ea identifikatzen dituen, garai edo aldi bakoitzaren barruan,gertaeraetapertsonaiagarrantzitsuenak.

2.Espainiaren eta Euskadiren historia osatzen duten prozesuazpimarragarrienakjakitea,etagertaerapolitiko,ekonomiko,sozialetakulturalenartekoerlazioakidentifikatzea.

2.1.Eabereiztendituengaraibakoitzarenezaugarriekonomiko,sozial,politikoetakulturalak.

2.2.Eaazaltzenduenhaiekelkarrinolaeragitendioten.

2.3.Eaegitenduengaraibakoitzarenlaburpenaedokontzeptu-mapa,etaeaelkarrenarteanerlazionatzendituenalderdiekonomikoak,sozialak,politikoaketakulturalak.

3.Prozesuhistorikoangertatzendirenaldaketaketairautendutengauzakazaltzen dituzten faktoreak ulertzea, eta gizarte-gertaerei lotutakokausalitate-aniztasunazohartzea.

3.1.Eaidentifikatzendituenikasitakogaraibakoitzarenbarruanzerkedonorksustaditzaketenaldaketaketairautendutengauzak.

3.2.Eaaztertzenduenondorengogaraianaldaketarenalairaupenarenaldekofaktoreaknagusitudiren.

3.3.Eaazaltzenduenzergatikgertatudenhorrela.

4.Oinarrizko kontzeptu eta termino historikoak ulertzea eta egokiroerabiltzea.

4.1.Eadefinitzendituenaztertutakogaraibakoitzeanagertzendirenkontzeptuetaterminonagusiak.

4.2.Eakontzeptuetaterminonagusiakberengaraiankokatzendituen,etagaraiarekinerlazionatzendituen.

4.3.Eaulertzenduenzerkontzeptuetaterminodirenekonomikoak,sozialak,politikoak…etaeaerlazionatzenditueneremuberekobestebatzuekin.

207

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

4.4.Ea kontzeptu eta termino nagusiak zuzen erabiltzen dituenazalpenetan,lanetan,azterketetanetaabarretan.

5.Ikasgaiarenedukiakegokiro,nortasunezetaerasortzaileanadierazteaetajakinaraztea.

5.1.Ea egokiro erabiltzen dituen adierazpen-teknikak: idatzizkoa,ahozkoa,ikus-entzunezkoa.

5.2.Eanahiduenaargiroadieraztenduen.

5.3.Eaegitendituenidazlanortografikokizuzenaketazehatzak,etaeaberariazkolexikoaerabiltzenduen.

6.Informazio- eta komunikazio-teknologiak erabiltzea, eta, horretarako,bilatze- eta sintesi-ikerketa txikiak egitea, hainbat informazio aztertu,kontrastatuetaintegraditzaten.

6.1.Eabilatzendueninformaziorikaspektujakinbatiburuz.

6.2.Horretarako,eahainbatiturrierabiltzendituen.

6.3.Eaegokiroaipatzendituenerabilitakoiturriak.

6.4.Eaulertzendueniturrienedukia.

6.5.Eakontrastatzendueniturrieninformazioa.

6.6.Easintesiaegitenduen,lortutakoinformaziotikabiatuta.

6.7.Ea aztertzen duen ikasleentzako web-orrietan ageri ohi direnlanetakobat.

6.8.Eaazpimarratzendituenharenekarpeninteresgarriak.

6.9.Ea azpimarratzen dituen izan ditzakeen kontzeptualizazio- etagarai-akatsak,anakronismoaketaabar.

208

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

7.Iturrien betekizuna balioestea eta iruzkinak egitea lehen eta bigarrenmailakoiturrihistorikoeiburuz-testuak,estatistikak,grafikoak,mapak,irudiak,dokumentalak,filmak…-,historialariarenzereginazohartzeko,etaezagutzahistorikoaetengabelantzenaridenprozesuadelaulertzeko.

7.1.Ea bereizten duen dokumentua nolako iturri-mota den eta eaharenezaugarrinagusiakinterpretatzendituen.

7.2.Eaaurkeztendituendokumentuaridagokiongaraia,harenegilea,hartzaileaetaabar.

7.3.Eaaztertzenetaazaltzenduenedukiagaraiarekinerlazionatuta.

7.4.Ea ondorioztatzen duen dokumentuak Historiari zer ekarpenegitendion.

7.5.Eaazaltzenduendokumentuakondorengogaraiannolakoeraginaduen.

7.6.Ea aztertzen duen, gertaera beraren inguruan lehen mailakohainbatiturrikaurkeztendituztenjarreretatikabiatuta,bakoitzakzerekarpenegitenduen.

7.7.Eaondorioakateratzendituenaztertutakogertaerahistorikoaz.

7.8.Ahalbada,eaegitendueniturrihorienkritikarik.

7.9.Ealaburtzendituendaudenjarrerakikaslearenprestakuntzarakoulergarriaizandaitekeeneztabaidahistoriografikobatean.

7.10.Ea azpimarratzen dituen jarrera horien artean daudenantzekotasunaketaaldeaketahorieknolaazaltzendiren.

7.11.Eaeztabaidahorriburuzkolaburpenaegitenduen.

8.Egungogizartearenezaugarrien,gatazkenetaerronkenjatorrihistorikoaezagutzea.

8.1.Eaerlazionatzendueniraganazikasitakoaegungogizartearekin.

209

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

8.2.Ea bereizten dituen iraganeko garai baten ezaugarrien etaegungo gizartearen ezaugarrien arteko antzekotasunak etadesberdintasunak.

8.3.Ea balioesten dituen norbanakoek eta taldeek bizi-baldintzakhobetzea, sistema demokratikoa eratzea eta gizonen etaemakumeenartekoberdintasunalortzekoborrokak.

9.Demokraziarako trantsizio-prozesuaren ezaugarriak eta zailtasunakdeskribatzea, bere garrantzia balioestea, 1978ko Konstituzioarenberezitasunaaitortzea,etaegungoantolamendupolitikoarenetalurralde-antolamenduarenoinarriakazaltzea.

9.1.Azalduzeraldaketaizandirenpolitikan,gizarteanetaekonomianFrankohilzenetik.

9.2.Ea balioesten dituen bizikidetza demokratikoa berreskuratzekoprozesuaetaEuskadinizandakozailtasunak.

9.3.Ea ezagutzen dituen 1978ko Konstituzioan Espainiarenantolamendupolitikoaetalurralde-antolamenduaarautzendutenoinarriaketaegitura.

9.4.Ea ezagutzen dituen Euskal Autonomia Erkidegoko AutonomiaEstatutuarenalderdinagusiak.

10.Espainiakoegungogizartearenirudianiztunetaintegratzaileaeratzea.

10.1.Ea dakizkien eta ulertzen dituen Espainiaren bilakaerahistorikoarenlurralde-desberdintasunaketaalderdikomunak.

10.2.Ea dakien eta ulertzen duen zenbait errealitate nazional eratudirelaEspainiarenbilakaerahistorikoan.

10.3.EadakizkienetaulertzendituenEspainiakonazionalitateenetalurraldeenartekoharremanak.

10.4.EadakizkienetaulertzendituenEspainiakbesteestatubatzuekindituenharremanak.

210

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EspainiarenHistoria

10.5. Ea dakien eta ulertzen duen zer eginkizun duen EspainiakEuroparenintegrazio-prozesuanetazeindirenharenondorioak.

11.Kontzientziakonprometitu,arduratsuetaaktiboagaratzeaEuskadikoetaEspainiakogizarteenarazoenaurrean.

11.1.Eadefendatzenditueneskubidedemokratikoak,gizaeskubideaketabakea.

11.2.Ea ondarearen kontserbazioa errespetatzen duen, eta hartanlaguntzenduen.

11.3.Eabaztertzenduenedozeindiskriminazio-mota.

12.EgungogizartearietaEuskadirenetaEspainiareniraganaldihistorikoariburuzkonorberarenikuspuntuakargudiatzea,etabesteenakkontuanhartzea,ulertzeaetaerrespetatzea.

12.1.Ea bere ikuspuntuak zentzuz azaltzen dituen, Historiarekinzerikusia duten Euskadiko eta Espainiako gizarteen egungoarazoeiburuzkoidazkietaeztabaidetan.

12.2.Ea gainerakoen ikuspuntuak kontuan hartzen, ulertzen etaerrespetatzen dituen, Historiarekin zerikusia duten EuskadikoetaEspainiakogizarteenegungoarazoeiburuzkoeztabaidetan.Eagainditzendituenikuspegiberdintzaileaketahertsiak.

12.3.Ea errespetatzen duen Espainian eta Euskadin dagoenaniztasuna.

12.4.Eabizikidetzademokratikoa izatekoetaarazoakkonpontzekoirtenbideakbilatzendituen,ikaskideekinbatera.

211

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Amankomunekoikasgaiak:

FilosofiarenHistoria

SARRERA

FilosofiarenHistoriairakasgaiaksistematizatuegitenduikasleakaurrekohezkuntza-etapan ekindako hausnarketa. Filosofia eta Herritartasunairakasgaiaren jarraipenaetaharenosagarria izanda,FilosofiarenHistoriairakasgaiak lan handia egiten du giza adimena heltzeko, eta ikasleeigaitasunorokorraketaespezifikoakematendizkie.Gaitasunhoriekguztiakfuntsezkoak izango zaizkie goi-mailako ikasketak egiteko eta egungomunduangizabanakoaktiboaketaparte-hartzaileakizateko.

Irakasmaila honetarako egiten den proposamenak aintzat hartzen duikasleek jadanik irakurriak dituztela filosofia-testu laburrak Batxilergokolehen mailan. Aurreko mailan landutakoak baino testu oso etakonplexuagoak interpretatzeko trebetasunak landunahidiraorain;hala,testuek kontzeptu-sekuentzia bati jarraituko diote, problema filosofikobatedobatzukoinarritzathartuta.Testuenegitekoa,horrenbestez, ikas-eta irakas-prozesua egituratzea izango da, problema filosofikoak berengarapenekoprozesuhistorikoankokatuz.

Filosofia-ondareak, ikasleen ingurunean, pentsatzeko eta balorazioakegitekomoduenoinarriaosatzendu.Beraz,antzinakodenboratikaztertubehar da filosofia, oraina ulertzeko, eta, bide batez, geroaren ateakzabaltzeko. Ikaslearen inguruneko kulturaz ari garenean, Mendebaldekokulturaz ari garela zehaztu behar da; hau da, kultura jakin batez arigarela, eta ez kultura bakarraz. Proposatutako curriculumaren asmoazera da: gure pentsatzeko modua osatzeko berebiziko garrantzia izanduten autore eta pentsamendu-korronteak aztertzea. Sarritan, sistemenbehin-behinekotasunaetaahultasunaadieraztendufilosofiarenhistoriak.Heraklitorenibaikour-lasterrarekingertatzenzenmoduan,ideiaketengabeari dira eraldatzen. “Egiak edo akatsak” alde batera utzita, etengabekobilaketa baten testigantza ematen du Filosofiaren Historiak. Erantzunak

212

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiarenHistoria

lortzeabainogarrantzihandiagokoadanorkbereburuarigalderakegitekopremiaizatea.Filosofiaezdajardueraitxiaetabiribila,galderafilosofikohandienerantzunairekiaizangobaitabeti.Filosofiarenbilakaerahistorikoakerakusten digu ideiak ez direla entitate ahistorikoak eta intenporalak;aitzitik,berengaraikosorkariakdira,etaloturaestuakdituzteberenlantze-aroarekin.Denaden,filosofiarenikasketakezdusoilikikuspegihistorikoalandubehar;hauda,ezlukeinorkfilosofiaikasibehar,baldinetaezbadu,horrekinbatera,filosofatzenikasten.

Problema filosofikoekiko jarrerak, eta eskolak eta teoria filosofikoakkontrastatzen badituzte, problema filosofikoak, eskolak eta teoriakerlazionatzekoahaleginaegitenbadute,etahoriekguztiakberentestuinguruhistorikoankokatzensaiatzenbadira,ikuspegiguztiakerlazionatzenikasikoduteikasleek,problemekikodutenikuspegiazabaldukodute,etaberaienbegiradapropioaumotukodute.Horrelajokatuzgero,egungoerrealitateideologiko eta zientifiko konplexuan ikuspegi arrazional eta kritikozkokatzeko elementuak eskuratuko dituzte. Hausnarketa filosofikoakegiteko,ezarritadagoenakritikatubeharda,norberakezdusozietateakinposatutakoarekinkonformatubehar,etadena jarribehardazalantzan.Filosofiaren muina zalantza da, galderak egitea eta dogma oro errotikerrefusatzea.

Amaitzeko, filosofia-testuetatik abiatuta, metodologia induktibo batproposatzenda,gogoetarakooinarri izandadin,bai testuekegundutenbalioari buruzko gogoeta egiteko, bai testu horiek ikasleen pentsaerapropioan duten esanahiari buruz hausnartzeko. Hala, ikasleen sormen-gaitasunabalioetsikodabereziki.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Elkarrizketa bideratua baliatuko da iraganeko testuak lantzeko, baina,horrezgainera,planteatutakoproblemafilosofikoeiburuzkohausnarketapropioaeginbeharduteikasleek;hauda,iraganazpentsatubeharda,orainaulertzekoetamunduainterpretatzekotresnabatematekoikasleei,berenerabakipropioakharditzaten.Gizakiarietamunduariburuzkohausnarketamultzobatbiltzenetaadieraztendufilosofiarenhistoriak,etasortuzirengarai historikoetan kokatzen ditu gogoeta horiek guztiak, errealitatea

213

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiarenHistoria

osorik,moduarrazionaleanetaizaerakritikozulertzekoeginahaljarraituan.Horrenguztiarenxedeagizaekintzakzuzentzeada,norbanakoenaknahizgiza taldeenak. Horrenbestez, irakasgai honen bidez, egungo munduakbiziduenerrealitateaizaerakritikozaztertzekoetabalioestekogaitasunagaratukoduikasleak,baitaerrealitatehorrenaurrekariaketaerrealitateaneragiten duten faktoreak aztertzekoa ere. Horiek horrela, heldutasunpertsonal,sozialetamoralafinkatzenlagundukodioirakasgaiak,etagaiizango da arduraz eta autonomiaz jarduteko, eta elkartasun-giroan lanegiteko,gizarte-inguruneagaratzekoetahobetzeko;gainera,bizikidetzapositiboaetagizaeskubideenaldekokonpromisogogotsualandukodu.Irakasgaiak,beraz,norberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasunalantzenetasustatzendu.

Kontzeptu eta argumentu maila landu jakin bateko filosofia-testuakirakurrita, beste obra eta testu zientifiko eta tekniko batzuk irakurtzekoeta ulertzeko gaitasuna garatuko dute ikasleek, eta gaitasun hori osobaliagarriaizangozaiegoi-mailakoikasketenibilbidean.Beraz,hizkuntza-komunikaziorakogaitasunagaratzenlagundukodiehorrekguztiak.

Testuakirakurtzearekinbatera,paperekoeuskarrianedoeuskarridigitaleanematen den informazioa bildu eta balioetsi behar dute ikasleek. Ildohorretatik, eta Batxilergoko lehen mailako Filosofia eta Herritartasunairakasgaian landutakoari jarraipena emanez, Internetek ematen dituenaukerakbaliatukodituzte,informazioatratatzekogaitasunaetateknologiadigitalaerabiltzekogaitasunaindartzeko.

Era berean, aldamenekoari entzuteko, errespetua izateko, tolerantzialantzeko,zorroztasunintelektualaizatekoetakritikaeraikitzaileakegitekojarrerak garatzeko oinarri ona izan daiteke ikasleen ikerketen emaitzakhitzez azaltzea, norberaren jarrerak ikaskideen jarrerekin kontrastatzeaetaplanteatutakoproblemekpiztendituzteneztabaidetanpartehartzea;betiere, aniztasunabaliotzat jotzenbadaetabizikidetzaonbat lortzekohelburuari jarraitzen bazaio. Hala, gizarterako eta herritartasunerakogaitasunagaratzenlagundukodiehorrekguztiakikasleei.

Azkenik,ikasleek,ohituraz,berenikaskideekinkontrastatzenbadituzteberensortze-lanaketainterpretazioak,ikasjarduerarenmailaonadelajakingodugu.Horrek, gainera, adieraziko digu beste ikas-adar batzuetan eta beste bizi-egoerabatzuetanerabildezaketen ikas-tresnabateskuratudutela ikasleek,etaikastenikastekogaitasunabeharbezalaeskuratzenaridirela.

214

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiarenHistoria

HElBuRuAk

FilosofiarenHistoriairakasgaiarenhelburua,Batxilergoan,gaitasunhauekgaratzeada:

1.Testuek adierazitako problema filosofikoak identifikatzea eta horiekikuspegikritikozaztertzeaetabalioestea;etaproblemakberensorrerakotestuinguruhistorikoan,sozialeanetakulturaleankokatzea.

2.Testufilosofikoakulertzeaetahaienbarne-koherentziaaztertzea.Testuoklaburtzeaetakonparatzea,erabilitakoterminofilosofikoakulertzekoetairuzkinkritikoakegiteko,norberareniruzkin-ekarpenakeginez.

3.Filosofia-teoriaeta-korronteenartekoantzekotasunaketadiferentziakerkatuta,jarrerakritikoalantzea,egungomundukoegoerak,ideiaketapentsamoldeainterpretatzekoetabalioesteko.

4.Norberarenbizipenetatikabiatuta,informazio-iturriakkontrastatzea,etagidaliburuetako, hiztegietako, Interneteko eta beste iturri batzuetakoinformazioa bilatzea eta hautatzea, lortutako informazioa zenbaitestrategiaren bidez antolatzeko eta sistematizatzeko; esaterako,kontzeptu-mapak eginez, eskemak eginez edo filosofia-hiztegiakosatuz.

5.Ikasitakoautoreenpentsamoldeazuzenadierazteahitzezetaidatziz,eta,adierazpenhorretan,ideianagusiakhautemateaetaulertzea,norberarenhausnarketakargi,zuzenetakoherentziazarrazoitzeko.

6.Historian zehar landutako teoria etiko nagusiak eta gizarte-, estatu-eta herritartasun-teoriak ezagutuz eta aztertuz, arrazoiak norberareneta taldearen jarduera arautzeko duen ahalmena aintzat hartzea eta,gogoetaetikoarenondorenhartutakogizabidezkokonpromisoenildotik,norberakgizarterakoetaherritartasunerakoduengaitasunasendotzea.

7.Besterenargudioekiko,filosofia-jarrerekikoetasinesmenekikosentikorizatea, eta, besteren iritziekiko tolerantzia eta errespetua landuz,elkarrizketa arrazionala eta ideien adierazpen askea sustatzea, gureaniztasunideologikoaetakulturalaonartzeko.

215

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiarenHistoria

8.Desberdintasunak eta diskriminazioak justifikatzeko ahalegin ororenaurreankritikoaizateaetakulturekikoirekiaizatea,eta,horrekinbatera,diskurtso filosofikoaren zenbait jarrera salatzea (androzentrismoa,etnozentrismoaetaantzekoak).Halaber,gizaeskubideenerrespetuan,bizikidetza baketsuan eta izadiaren babesean oinarritutako gizarteaeraikitzekoahaleginakbultzatzeaetabalioestea.

EDukIAk

1. eduki-multzoa. Eduki komunak

lTestufilosofikoakaztertzeaetairuzkintzea,etaegokietazuzenerabiltzeaterminoetakontzeptufilosofikonagusiak.

lEztabaidetan parte hartzea, eta, horietan, norberaren pentsamoldeazentzuzazaltzea.

lIdatziz azaltzea norberak oinarrizko galdera filosofikoekiko egindakohausnarketak,eta,pixkanaka,ikasitakoautoreenpentsamoldeaikuspegikritikozjasotzeahausnarketahorietan.

2. eduki-multzoa. Antzinako filosofia.

lPentsamendufilosofikoarenjatorriak.

lSokrates,sofistaketaPlaton.

lAristoteles.

3. eduki-multzoa. Erdi Aroko filosofia

lArrazoiaetafedea.AgustinHiponakoa.

lTomasAkinokoaetafilosofiaeskolastikoa.

216

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiarenHistoria

4. eduki-multzoa. Filosofia modernoa.

lErrenazimentuaetairaultzazientifikoa.

lArrazionalismokontinentala:Descartes.

lFilosofiaenpirista:Locke-rengandikHume-rengana.

lIlustrazioa.Kantenidealismotranszendentala.

5. eduki-multzoa. Filosofia garaikidea.

lFilosofiamarxista:KarlMarx.

lIlustraziokoarrazoimenarenkrisia:Nietzsche.

lFilosofiaanalitikoaetabereordezkarinagusiak.

lXX.mendekobestekorrontefilosofikobatzuk.Logikaetahizkuntzarenfilosofia:Wittgenstein.

lEspainiakofilosofia.Bizi-esperientziaetafilosofia:OrtegayGasset.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Testu filosofiko baten zentzua bere testuinguru historiko, sozial etakulturalean kokatzea, eta norberaren hitzez eta argudioz arrazoitzeatestuarenzentzua.

1.1.Eahautematendituentestuakplanteatzendituenproblemaketaideiak.

1.2.Eakokatzenduentestuadagokionesparruan.

1.3.Ea lotzendituen testuaetaharen ingurunehistorikoa,kulturalaetapolitikoa.

1.4.Eaberehitzezazaltzenduentestuarenesanahia.

217

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiarenHistoria

2.Beste filosofo batzuen pentsamoldearekin konparatuta iruzkintzeatestu baten edukia, eta haren ideia nagusiak laburtzea. Horretarako,testuanerabilitakokontzeptuetaterminoespezifikoakaztertzea(tesia,argumentazioaetaondorioak)etairuzkinkritikopertsonalaegitea.

2.1.Eadefinitzendakienerabilitakoterminoenesanahia.

2.2.Ealaburtzendituentestuarenalderdinagusiak.

2.3.Eaegitenduentestuareniruzkinkritikorik.

2.4.Eabereideiakarrazoitzendituen.

3.Testu filosofiko bat ikuspegi kritikoz iruzkintzea eta juzkatzea,haren ezaugarri nagusiak hautematea eta beste autore eta filosofia-korronteekikoazaltzendituendiferentziakidentifikatzea;halaber,testuhorrekgauregungomunduanzer-nolakoeraginaizanduenbalioestea.

3.1.Eadeskribatzendituentestuarenezaugarrinagusiak.

3.2.Eaezartzendituenautoreetateorienartekoantzekotasunaketadiferentziak.

3.3.Eaaitortzenduenautoreenetateoriengarrantziaetaeabalioestenduenegungomunduanizanduteneragina.

4.Hainbatinformazio-iturri(testuak,gidaliburuak,hiztegiak,Internet,etab.)baliatzeadatuadierazgarriakedoegokiakhautatzeko,etaiturrihoriekbeharbezalaerabiltzekobehardeninformazioegokiahautatzea.

4.1.Eaautonomiazbaliatzenditueninformazio-iturriak.

4.2.Eahautatzendueninformazioesanguratsua.

4.3.Eaantolatzenetasistematizatzendueninformazioa,huraikuspegikritikoziragaziz.

4.4.Eaeskemariketakontzeptu-maparikegitenduen.

218

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiarenHistoria

4.5.Eaosatzenduenfilosofiakoglosategiedohiztegioinarrizkobat,terminofilosofikoenesanahiaazalduz.

5.Ahozko testuak eta testu idatziak sortzea. Testu horiek argi etakoherentziazadierazibehardutelandutakoproblemafilosofikoeiburuzikasleek,banakaedotaldeka,egindakoulertze-etahausnartze-lanarenemaitza. Gainera, erabilitako arrazoibidea hautemanez eta balioetsizeginbehardutehoriguztia.

5.1.Eaegitenduenproblemafilosofikoeiburuzkolanmonografikorikbanakaedotaldean.

5.2.Eaargietakoherentziazazaltzenduenlanhorienemaitza.

5.3.Ea bereizten eta adierazten dituen elementu nagusiak: sarrera,garapenaetakonklusioa.

5.4.Ea autonomiaz eta izaera kritikoz eta sortzailez azaltzen duenberepentsamoldea.

6.Elkarrizketaontzatematea,arazoakkonpontzekoprozeduraegokienaden aldetik; besteen iritzien, jarrera filosofikoen edo sinesmenenaniztasuna errespetatzea, eta hori guztia norberaren ikuspuntuakaberasteko,argitzekoetaprobatzekomodutzathartzea.

6.1.Ea parte hartzen duen eztabaidetan eta ea modu ordenatuanadieraztendituenberegogoetak.

6.2.Ea errespetatzen dituen gainerakoen ideiak eta arrazoiak,eztabaidetanpartehartzean.

6.3.Bere ideiak adieraztean, ea besteen ideiak gutxietsi gabemoldatzenden.

7.Ikuspegi kritikoz aztertzea historiako diskurtso filosofikoek egindakokontzeptualizaziobaztertzaileaketadiskriminatzaileak(androzentrismoa,etnozentrismoak,xenofobiak,etab.),etaustehorieklotzeagauregungokulturan irautendutenbestebatzuekin,betiere,gizaeskubideenaldeaktibokikonpromisoahartuz.

219

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FilosofiarenHistoria

7.1.Eaazaltzenduenbestekulturabatzukezagutzekointeresik.

7.2.Eaontzatjotzendituenaniztasunaetaelkarrizketa.

7.3.Eaikuspegikritikozaztertzendituendiskriminazio-egoerak.

7.4.Eaontzatjotzenduengizaeskubideenerrespetuanoinarriturikomundukogizarteaeraikitzekoahalegina.

7.5.Ea arbuiatzen dituen estereotipo edo aurreiritzi diskriminatzaileetabaztertzaileak.

220

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

Marrazketa ArtistikoaIetaII

SARRERA

Pertsonarenberezkoadierazpideaetakomunikazio-tresnadamarrazketa,etaberezgaratzenda,adimena,pertzepzioa,adierazpenaetagizarteratzeagaratuahala.Hezkuntzan,ikasleeklanduadutemarrazketaderrigorrezkoirakaskuntzako lehen etapan; beraz, orain, Batxilergoan, tresna honenbeharrean izangodirenunibertsitatekoeta lanekoprestakuntzaguneetanaritzekobeharbezainhelduetaonbilakatubehardu.

Marrazketa ezagutza forma bat da, eta artelan askoren sorreraren,asmaketaren eta ekoizpenaren oinarri. Gainera, ideiak, proiektuak,deskripzioak, sentimenduak eta emozioak transmititzeko eta ulertzekoeuskarriada.

Adimena,sentimenduaketakomunikazioalotzekobalioduelaeta,giltzarriadapertsonarenprestakuntzarakoetagarapenorokorrerako.

Marrazketaartistikoaketamarrazketateknikoakkomunikaziorakohizkuntzaunibertsalak eratzen dituzte, eta hizkuntzok pertsona ugariri zaizkiobaliagarri, hainbat esparrutan lan egiteko; besteak beste, artegintzan,arkitekturan, ingeniaritzan, diseinuan, eszenografian, ikus-entzunezkoensorreran,zinemagintzanetairudigintzan.

Marrazketa artistikoaren bitartez, ikasleek formaren eta espazioarenadierazpengrafikoaetaplastikoagaratzenduteBatxilergoan,etaoinarrizkobigailantzendituzte:asmoanalitikoaetaasmosubjektiboa.Asmoanalitikoaadierazpenobjektiboetadeskribatzailearekinlotutadago,etasubjektiboa,berriz,norberarenbaitakoprozesuekinedobarneratze-prozesuekin.

Alde horretatik, kontuan izan behar da agindutako lana (hauteman etakomunikatu nahi dena) eta erabili beharreko prozedura nolakoa izan,

221

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

halakoaizatendelapertsonenikuskera,eta,gainera,norberakezagutzendituenirudiekbaldintzatuegitendutelaikuspegihori.Hortaz,ezinbestekoadaaintzathartzeazer-nolakogarrantziaduenkopiatuzegindakomarrazkiakbarneratzea;hauda,nabarmendubehardamarrazkiairudiespezifikoadela,prozedura,prozesu,keinu,behar,gustu,gizarteetabestelakoelementueiburuzkoa.

Marrazketa Artistikoko bi mailak garatzeko proposatzen dugun edukienegituraren ardatzak multzotan dakar irakasleek maila bakoitzean landubehar dutenari buruzko informazioa. Bai lehen mailan, bai bigarrenean,edukimultzobatdaabiapuntua,eta,beradenezgerobimailetan,kontuanizanbeharda,mailabakoitzekogainerakogaimultzoakgaratzeko.

Irakasgaihauosatzendutenedukiekoinarrizkobimailaosatzendituzte:oinarrizko kontzeptuen eta trebetasunen hasi-masiak eta jabekuntza,batetik,etasakontzea,bestetik.Gaiberdinekosatzendituztebimailak,bainabadabereiztendituenñabardurarik.

Hainzuzenere,lehenmailakoedukienhelburuaikasleakformarenbehaketarahurbiltzeada,analisietadeskripzioobjektiboaketasubjektiboakegiterabultzatzeko. Era berean, argitutako modeloen tonu-efektuak, kalitatekromatikoaketaobjektuenetaespazioenadierazpenkodetua(adierazpen-sistemaobjektiboenbidezkoa)aztertzerahurbiltzendituzte.

Oinarrizkoprestakuntzahorriesker,besteeredubatzuk(bereziki,organikoaketagizairudia)erabiltzenhasdaitezkeikasleakbigarrenmailan,etahaienaberastasunaren eta konplexutasunaren bidez, sentimenduetan etasormeneansakondudezakete.

Edonola ere, pertzepzioaren eta deskripzioaren alorrean eta baliabidegrafiko eta plastikoen erabileran egiten dituzten aurrerapenak finkatzealortubehardutefuntseanikasleekbigarrenmailan,garrantzietalehentasunhandiagoabaituhorrekformakonplexueietaplanteamenduaurreratuagoeiheltzeabaino;goi-mailakoprestakuntzanekindiezaieketehoriei.

Bestalde, gogoan izan behar da, eraginkortasunaren eta motibazioarenikuspegitik,garrantzizkoadela ikasleekarazoeiaurreegiteaberenarazobalira bezala ulertuta, eta, gainera, praktikan sortuak izatea arazoak.Hartara,aurreraegitenjarraitzekoigobeharrekomailatzathartzendituzte,

222

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

etasaiatuakizanbeharradute,antzekoedukiakaplikatubehardizkieteerabatekoedobestekoeredueietaedukiakfinkatubehardituzte.

Halaber, nabarmentzekoa da jakintza hutsa planteamendu iradokitzaileeta erakargarriekin txandakatu edo konbinatu behar dela, ikasleeninteres pertsonalekin bat egiteko eta ikasleak beste esparru batzuetaraerakartzeko.

Irakasgaihonetakocurriculumaaskatasun-etasormen-esparruespezifikobateangaratzenda,etapraktikaetateorialantzekoeremuaizanbehardu;praktikaesperimentala,alegia. Izanere,marrazketa ikus-pentsamenduairudien bidez adierazteko adimenaren baliabidea da eta, hortaz,ezagutza forma bat ere bada. Teoriari jarraikitzen zaion praktika bainogehiago,praktikariburuzkohausnarketaetaanalisiada.Metodologiabat(irakaskuntza-ikaskuntza)erabilibeharradakarhorrek,arte-prestakuntzarenberezkoedukiezjabetzekopraktika,hainzuzen,etazentzuabilatzeaetamotibazioaoinarrizkoirizpideakdira.

Kontuan izan behar dugu eragozpenak (aurreiritziak, estereotipoaketa aurrez bururatutako ideiak) sortu ohi direla adierazpide honekinharremanetan jartzengarenean,etahoriekguztiakmania, tiketaohituratxargrafikoakbilakatzendirela.

Bestalde, artearekiko etengabeko aipamenak lagungarriak dira betiere,baitataldekobestepertsonabatzuekegitendituztenlanenanalisikritikoaegitea ere; ildo horretan, lanok ez dira hartu behar eredu itxi eta ezinlortuzkotzat,atzeraeragingobailukete.

Azkenik,ebaluazioakikasleekaurrezzutenahalmenahartubehardukontuan,eta,baitaere,ikasleekzenbaterainopartehartzendutenjardueretan,zerlan-metodoerabiltzenduten,ikonozkoinformazioarietadokumentazioariburuzko interesik duten, beren buruari zenbat eskatzen dioten, taldeanpartehartzenduten,materialaketalanabesakegokiroerabiltzendituztenetagarbiaketaarretatsuakdirenlanakegitendituztenean.

223

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Irakasgaihonekhobetuegitenditumundufisikoarenbehaketa,ezagutzaetaharekikoelkarrekintza.Artistarenbegiradarenosagaidira,eraberean,jakin-minaetaorotarikogertakarienpertzepzioaanalizatzekojarreraere.

Arte-munduaketazientzia-etateknologia-munduakelkarrieragitendiote,etahorrenadierazgarriugaritopadaitezkehistorian.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Sentimenduenetaemozioenesparrukoezagutza-prozesuetanmurgiltzekoeta haiek adierazteko baliabideak ematen ditu irakasgaiak; ikasleek,gainera,besteedozeinikasprozesutanerabilditzaketebaliabideok.

Hartara,gaitasunhonekjabetzenlaguntzendu,arte-gertaeraktestuingurusozialeankokatzenetahaieiburuzhausnartzen,sorkuntza-etakomunikazio-prozesueietateknikaketamaterialakesperimentatzeariburuzhausnartzeabultzatzen baitu; izan ere, esparru honetan, aurretiazko ideiek ez duteezertarakobalio,etaetengabekoikasprozesuanpartehartubeharda.

l matematikarako gaitasuna.

Matematikarako gaitasunaren mesederako, arte-prozesuetako ikuspegiireki eta gogoetatsua dakar irakasgai honek. Bestalde, geometriarenberezkolanabesetabaliabideaskoetamatematikarenberezkoadierazpen-sistema objektiboak erabiltzen ditugu marrazketan, eta, hartara,irakasgaiak,arrazionaltasunhutsaetahaienerabileramekanikoaosatzealdera,irakurketaespazialalantzekokezkadakar.

224

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Marrazketa ikus-hizkuntzen esparrukoa da, eta, hortaz, nolabaitekoparalelismoa dago haren eta gaitasun honen artean, irudien bidezkomunikatzeko bitartekoa baita. Irakasgai honek ikus-mezuak ulertzekoeta interpretatzeko gaitasuna ematen du –komunikabideak eta gurekomunikazio- eta kontsumo-kultura osoa halakoz beteta daude–, eta,ikasleakmezuekikosentikoretakritikoagobilakatuezezik,komunikazio-trukearenberezkobestearaubatzukulertzenlaguntzendu.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Irakasgai honen bidez, ikasleak marrazketari aplikaturiko programainfografikoetara eta irudien tratamendura hurbiltzen dira. Baliabideoninteresak, ahalmenak eta konplexutasunak informazioa tratatzeko etateknologiadigitalaerabiltzekoabileziaematendieteikasleei.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Talde-lanak egiten ikasteak elkarren artean harreman positibo etakonstruktiboak izatea dakar; izan ere, lana, erabakiak eta ebazpenaklotzen ditu, emozioen eta sentimenduen, errespetuaren eta besterenproposamenakonartzearenesparruan.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Etapa honetan, marrazketa artistikoak argi eta garbi laguntzen du gizaetaarte-kulturarakogaitasunaeskuratzen. Izanere, erantzunestetikoaksortzekobalioduenaldetik,ikasleakjabetzendiraarteenbitartezadieraztekoeta komunikatzeko beharra dagoela beren errealitate soziokulturaleaneta gizarte eta garai guztietan; halaber, ikasten dute eta ulertzen dutearteakaskotarikoerabileraketafuntzioakizandituelaetaizanditzakeelakulturaguztietan,etaezindelaaztertujatorrizkokulturatiketaekoizpen-testuingurutikkanpo.

225

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Banakakoplanteamenduenaldetik,nabarmenki, lan-prozesuannorberekasa aritzeko gaitasuna eta beharrezko ekimena ematen du irakasgaihonek; sortze-lanaren berezko pentsamendu dibergentearekin lotutakogaitasunenoinarriadirahoriek,jakin-minarekinbatera.

HElBuRuAk

Etapahonetan,MarrazketaArtistikoaIetaIIirakasgaiakikastearenhelburuagaitasunhaueklortzeada:

1.Terminologiaetalexikoespezifikoajakiteaetaegokiroerabiltzea,batetik,lan-prozesuak transkribatzeko, eta bestetik, lan-prozesuak ebaztekoerabiltzen ditugun bideak argudiatzeko, eta, hartara, proposamenartistikoei buruzko ezagutzan gehiago sakontzea eta komunikazio-trukeaaberastea.

2.Teknikaketaprozedurak(baitradizionalak,baiteknologianoinarritutakoak)jakitea eta haien bidez adierazteko eta komunikatzeko aukerenkontzientziahartzea,lortunahidugunhelbururaegokitutaerabiltzeko.

3.Ikus-oroimenarekin eta oroimen hutsarekin lotutako pertzepzioarenmekanismoak erabiltzea eta ezagutza arrazionala eta ikus-ulermenabategitea,funtsezkoaazalekotikbereiztendutenirudipropioenbidezkomunikatzekoetahalakokanpo-irudiakinterpretatzeko.

4.Naturako formei eta forma artifizialei zuzenean behatzearen etahaiek zuzenean aztertzearen garrantzia balioestea eta ezagutza- etahausnarketa-iturri diren aldetik duten garrantzia ulertzea, egokirodeskribatzeko, komunikazio-asmoaren aldetik begiratuz haiengeometriari,egiturarietaikusizkoalderdiari.

5.Formakhainbatikus-asmorenaraberaanalizatzeaetainterpretatzeaetaaskotariko erantzunak ematea konposizio-problemei, sentiberatasunestetikoa,sormenaetapentsamendudibergenteagaratzeko.

226

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

6.Testuingurusoziokulturalakontuanhartuz,ondareunibertsalekolanenberezkoelementuformalaketaestetikoakidentifikatzeaetaadieraztea,norberarenirudiaketahaienadierazpen-aukerakaberasteko.

7.Banakako edo taldekako proiektuen plangintza egitea eta haiekgauzatzea, eta jarrera positibo eta errespetuzkoa izatea proiektuakegitekoprozesuan,kontzientziahartzekozeraberasgarriadentrukea,iritziakalderatzeaetaesperientziaartistikoakelkarrijakinaraztea.

8.Kolorearenoinarriteorikoaketapraktikoakjakiteaetaulertzeaetahaienerabilerak eta funtzioak esperimentatzea eta aztertzea, kontzientekieta norberaren asmoaren arabera aplikatzeko, forma, bolumena etaespazioaadieraztealdera.

9.Osotasunbatenbarneanelkarrekin lotutakoataldirenaldetik, formekematendizkigutenikusizkodatuguztiakulertzeaetadatueninformazioaegokirointerpretatzea,gero,datuhoriekegokiadierazteko,berenartekoproportzioen arabera eta irudiaren konfigurazio eta adierazkortasunorokorrarenaldetikdutengarrantziarenaraberabereziki.

10.Formaren konfigurazioaren oinarrizko elementuak ulertzea etaanalizatzeaetaerrealitatekoobjektuenetaelementuenegituretanetabarne-logikan sakontzea, analisi- eta sintesi-prozesu baten bitartez,grafikokiadieraztealortzekoazkenerako.

227

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

mARRAZkEtA ARtIStIkoA I

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

Terminologiaetaoinarriak

lTerminologiaespezifikoaezagutzeaetaegokierabiltzea.

lMarrazketarieta,orohar,arlografikoplastikoariburuzkooinarrizkoezagutzez(kontzeptuzkoenetamaterialen)jabetzea.

lMarrazketaezagutza-iturrietapentsatzekobeharrezkolanabesgisaonartzea.

lHainbat arte-estilotako proposamen grafiko-plastikoak ezagutzeaeta ulertzea, eta baita beste jakintza-arlo batzuetako eta arteazkanpoko esparruetako eta testuinguruetako proposamen grafikoplastikoenaere.

lProposamengrafikoplastikoenaniztasunariburuzkoeztabaidaetabalioespenkritikoa,aurreiritzietaestereotiporikgabea.

Marrazketapertzepzioarenbidezikastekotresnadenaldetik,prozedurenetamaterialenesperimentazioa

lMarraztearekin lotutako abileziak: ikusmena eta pertzepzioa,abstrakzioa eta hautaketa, geometrizazioa eta sinplifikazioa,ordenamendua,neurketa,konparazioa,zuzenketa.

lMaterial,teknikaetaprozeduragrafiko-plastikoekinesperimentatzeaetahaiekinsentsibilizatzea.

lEstiloa,guredohainenetaakatsenbildumadenaldetik,etanorberarenazterketa,irtenbideakprozedurenartekoerlazioenbidezbilatzeko.

lTeknologiainformatikoakerabiltzeamarrazteko,sortze-prozesuetakobestetresnabatbaita.

228

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

lTeknologia informatikoen eta sistema eta teknika tradizionalenkomenigarritasunaetaegokitasunabalioestea:konparazioa.

lBanakakoetataldekakolana,jarrerairekietakritikoaizanik,iritziaktrukatzekoetairtenbideakbilatzeko,sentikortasunez,abileziazetaarduraz.

2. multzoa. Analisi formala

lHalakozailtasunformalbatdutenereduen(nagusiki,ereduartifizialen)irudikapena.

lEraikuntzakomarrazketa.Objektuarengeometria.

lEgitura,armazoietakonfiguraziokontzeptuenjabeegitea.

lMarrazketakegitea,irudikapen-sistemakobjektuakulertzekoprozesuakdirenaldetik.

lObjektibotasunabalioestea,subjektibotasungrafikoarenikuspegitik;etahainbatprozedura,material,formatuetaneurrirekinesperimentatzea.

3. multzoa. Bizitiko marrazketa

lEspazioarkitektonikoakirudikatzea.

lPerspektibakonikoaaplikatzea,bizitikmarrazteko.

lEnkoadratu-hautatu¬kontzeptuariburuzkopraktikaketaharenharremanaargazkilaritzarekin.

lArgiarenerasoarenaraberanabarmenkiitxuraldatzendirenedoargiarenerasoari nabarmenki erantzuten dioten objektuak eta espazioakirudikatzea.

lKontzeptuekin esperimentatzea, hainbatprozeduragrafikoplastikotanerabiliz:argiaetaitzala,tonu-balioa,egitura.

229

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

4. multzoa. kolorea

lOinarrizko terminologiaren, materialen eta prozeduren ezagutza etaerabileraegokia.

lKolorearenizaera.

lKolorearenpertzepzioa.

lKolorearenpsikologiaetasemantika.

lKenketazko sintesi-ariketak: pigmentu-koloreko nahasketenesperimentazioa.

lKolorearennolakotasunenaplikaziopraktikoak:tonalitateaedoñabardura,asetasunaedointentsitateaetadistiraedoargitasuna.

lHarmoniarenetakontrasteensorrera.

lKolorearenelkarrekintza.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Beharedoeskakizunjakinbatzuekinbat,mezuakekoiztekoprozesuaktransmititzea,terminologiaespezifikoaerabiliz.

1.1.Eakoherentziazhitzegitenduenetaahalegintzendennorberakegindakolanakargudiatzen.

1.2.Ea azaltzen dituen hainbat lan-prozesu ebazteko bideak,terminologiaegokiaerabiliz.

1.3.Eaematendienerantzunartistikoarrazoiturikformakirudikatzekoarazoei.

1.4.Ea terminologia eta lexikoespezifikoa zentzuzerabiltzenduen,norkberemezuahelarazteko.

230

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

2.Irudikapenartistikoakegitekomaterialaketaprozedurakbereizteaetaerabiltzea, eta haien bidez adierazteko eta komunikatzeko aukerakbalioestea.

2.1.Eairudikapenaegitekoprozeduraegokiaaukeratzenduen.

2.2.Eabaliatzendituenteknologiekematendituztenaukerak.

2.3.Ea komunikazioaren edo adierazpenaren bidez lortu nahi denhelburuaren araberako euskarriak, prozedurak eta materialakerabiltzendituen.

2.4.Ea identifikatzen dituen prozesuak eta materialak (teknologianoinarritutakoaketaoinarritugabeak),adierazpen-etakomunikazio-helburuak lortzeko eta adierazpen- eta komunikazio-beharreibeharbezalaerantzuteko.

2.5.Eaonartzenduen,artelanenbidez,materialakberrerabiltzeakzer-nolakogarrantziaduenetaadieraztekozeraukeraematendituen.

3.Behatutako formen ezaugarririk bereizgarrienen abstrakzioa egiteaeta oroimenean atxikitzea, hizkuntza grafiko-plastikoaren bidezkodeskripzioetanerabiltzeko.

3.1.Ea bereizten dituen irudi jakin batzuen pertzepzioarenprintzipioak.

3.2.Eakontzientekibehatzendieningurukoobjektueietairudiei.

3.3.Ea formei labur behatu eta deskribatzen dituen grafikoki haienoinarrizkoezaugarriak.

3.4.Ea formei behatu eta hautematen dituen ohikoak ez direnezaugarriak.

4.Errealitateko formen geometriaren, egituraren eta itxuraren ezaugarribereizgarriakkontzientekiidentifikatzea.

4.1.Ea erreparatzen dien objektuei esanahia ematen dietenezaugarriei.

231

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

4.2.Eaerrealitatearibehatuetairudikatzenduengrafikoki,berariazkoetahautatutakoadierazpenaerabiliz.

4.3.Ea hautematen dituen forma naturalen eta haien zatirikbereizgarrienenfuntsezkoezaugarriak.

5.Marrazketak, deskribatzeko eta irudikatzeko zenbat bide ematendizkigun onartzea eta balioestea, eta hainbat esanahi sortzen dituelaohartzeaetaesanahiakaberastasun-faktoretzathartzea.

5.1.Ea saiatzen den irudikatzeko arazoak sormenaren bidezebazten.

5.2.Eaidentifikatzendituenikusizkohainbatmezurenhelburuaketaanalizatzendituenzentzuaematendietenelementuformalak.

5.3.Ea baduen jakin-minik eta interesik adierazpen eta irudikapenmodueiburuz.

5.4.Eahainbatbideproposatzendituenproblemabakarraebazteko,objektuaketaikusizkoirudikapenakanalizatuz.

6.Irudietan eta arte-adierazpenetan erabilitako baliabide plastikoak etaikusizkoakezagutzeaeta,zertestuingurutansortzendiren,adierazpideetakomunikabidedirenaldetik,baliabidehoriekzer-nolakogarrantziadutenkontuanhartzea.

6.1.Eaezagutzendituenirudikapenbakoitzekoikus-mezuenhelburuaklortzenlaguntzendutenelementuformalak.

6.2.Ea ezagutzen dituen irudien eta arte-adierazpenen elementuformalaketahaiekantolatzekoak.

6.3.Ea erabiltzen dituen bere lanetan marrazketaren berezkohitzarmenak eta baliabideak (artelanetakoak eta ikusizkoadierazpenetakoak).

6.4.Eaargudiatzenetaarrazoitzendituengaraihistorikobakoitzeanirudiakegitekoerabiliizandirenbaliabidegrafikoak.

232

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

6.5.Eaanalizatzenetabereiztendituengaraietakulturabakoitzekolanetanirudikatzekoerabiliizandirenbideaketaestrategiak.

7.Norberarenedotaldearenpremienarabera,lan-prozesubatasmatzeaetagaratzea,jarrerairekietaarduratsuaizaniketaekarpenekamaierakoproduktuaaberastendutelabalioetsiz.

7.1.Eaberegainhartuetaarduratzendentaldeaneginbeharduenlanaz.

7.2.Ea errespetatzen dituen norberaren eta besteren lanak etaekarpenak.

7.3.Eaegitenetagaratzenduenplanteamendujakinbatiaurreegitekolan-metodokoherentebatenplangintza.

7.4. Ea onartzen dituen akatsak eta hartzen dituen hobetzekotresnatzat.

7.5.Eapartehartzenduentaldeanetaerrespetatzendituennorberarenadierazpenetatiketaekarpenetatikbestelakoakdirenak.

7.6.Ea baduen ekimenik eta jarrera kritiko, ireki, arduratsu etaerrespetuzkoriklan-prozesuetan.

8.Arteanetaerrealitatearenirudikapeneankoloreaerabiltzeakzeraukeraematendituenulertzeaetanorberarenekoizpenetanaplikatzea.

8.1.Eaikertzenduenarte-ekoizpenetankoloreanolaerabiliduten.

8.2.Eadakienformak,bolumenaketaespazioakirudikatzekoarazoakkolorearenbidezkonpontzen.

8.3.Eakolorearenfuntsakegokiroaplikatzendituenlanetan.

8.4.Eaegitenduen fenomenooptikoenetakolorearendinamikarenezagutzanabaritzenduenproposamenkromatikorik.

233

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

9.Prozeduraetateknikakromatikoenbidez,irudikapenplastikoakegitea,argiarenerasoakkoloreaneragitendituenaldaketeierreparatuz.

9.1.Ea argiaren kalitateak egokiro erabiltzea dituen objektuakinterpretatzeko.

9.2.Ea, deskribatzeko, kontuan hartzen duen irudikatzen dituenelementuengainazalarenizaera.

9.3.Ea objektu bolumetrikoak grafikoki irudikatzen dituen, tonu-balioenhierarkiarenarabera.

10.Objektuaketaformakgrafikokiirudikatzea,egiturazkoantolamenduaargizehaztuz,osagaiformalenartekoproportzioeibegiratuzetahaienmateriazkoetaazalekoizaerainterpretatuz.

10.1.Ea hautematen dituen objektuak eta formak irudikatzekooinarrizkoelementugrafikoak.

10.2.Eahautatzenetatransmititzenduenbehatutakoerrealitatearenalderdirikadierazgarriena.

10.3.Ealotzendituengeometria-kontzeptuaketanaturakomorfologiak.

10.4.Eabadueninteresikmultzoarikoherentziaemateko.

10.5.Eaematendituenosagaiformalguztiak.

10.6.Ea ikusteko moduan eta koherentzia formal eta kromatikozadieraztendituennaturakoelementuak.

11.Inguruko formak eta objektuak grafikoki deskribatzea eta, bereziki,konfigurazioaren kontzeptuzko oinarrizko elementuetan etadeskribatzekobaliabidelinealetanjartzeaarreta.

11.1.Ea nabarmentzen dituen adierazpenetan datu esplizituak etainplizituak,deskribatzekobaliabideargietaegokienbidez.

11.2.Eahausnartzenduenbehatutakoanoinarrituzetajartzenduenadierazpenetanezkutukoinformazioaikusgai.

234

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

mARRAZkEtA ARtIStIkoA II

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

Terminologiaetaoinarriak

lTerminologiaespezifikoaezagutzeaetaegokierabiltzea.

lMarrazketarieta,orohar,arlografikoplastikoariburuzkooinarrizkoezagutzez(kontzeptuzkoenetamaterialen)jabetzea.

lMarrazketaezagutza-iturrietapentsatzekobeharrezkolanabesgisaonartzea.

lHainbat arte-estilotako proposamen grafiko-plastikoak ezagutzeaeta ulertzea, eta baita beste jakintza-arlo batzuetako eta arteazkanpoko esparruetako eta testuinguruetako proposamen grafikoplastikoenaere.

lProposamengrafikoplastikoenaniztasunariburuzkoeztabaidaetabalioespenkritikoa,aurreiritzietaestereotiporikgabea.

Marrazketapertzepzioarenbidezikastekotresnadenaldetik,prozedurenetamaterialenesperimentazioa

lMarraztearekin lotutako abileziak: ikusmena eta pertzepzioa,abstrakzioa eta hautaketa, geometrizazioa eta sinplifikazioa,ordenamendua,neurketa,konparazioa,zuzenketa.

lMaterial,teknikaetaprozeduragrafiko-plastikoekinesperimentatzeaetahaiekinsentsibilizatzea.

lEstiloa,guredohainenetaakatsenbildumadenaldetik,etanorberarenazterketa,irtenbideakprozedurenartekoerlazioenbidezbilatzeko.

lTeknologiainformatikoakerabiltzeamarrazteko,sortze-prozesuetakobestetresnabatbaita.

235

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

lTeknologia informatikoen eta sistema eta teknika tradizionalenkomenigarritasunaetaegokitasunabalioestea:konparazioa.

lBanakakoetataldekakolana,jarrerairekietakritikoaizanik,iritziaktrukatzekoetairtenbideakbilatzeko,sentikortasunez,abileziazetaarduraz.

2. multzoa. giza irudia

lFormatuaahokatzekoetaokupatzekosaioak.

lOinarrizkoanatomia-ezagutzak.

lBolumenen,norabideen,ardatzenetaeuskarrienaldetik,irudiarenorekarieustekopraktikak.

lKopiaerabiliz,besteikuskerabatzukbarneratzekopraktikak,etahaienbalioespena,adierazpenarenberarenbidez.

3. multzoa. kopia

lHistoriako hainbat garaitan egindako irudien eta irudikapeneninterpretazioa.

lIrudikapen subjektibo eta hautatua, era grafiko eta plastikoan adierazdaitezkeenirudiarenalderdiakhartuz.

lKopia,bestekomunikabidebatzuk(halanola,argazkiak,eskulturaketakomikiak)erabiliz.

4. multzoa. Buruzko marrazketa

lIkus-oroimenarenetabehaketarenesperimentazioa.

lOroimen-ariketak,askotarikoarloetakoelementuenzirriborroetaeskemasoilakerabiliz.

236

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

5. multzoa. landa-koadernoa

lMarrazketa parktikatzea, eguneroko ohitura den aldetik, eta bestejakintza-arloetainterespertsonalbatzuenzerbitzuradagoenaldetik.

lMarrazketa, erregistratzeko, ulertzeko, hausnartzeko, irudikatzeko etaadieraztekokontzeptuzkotresnadenaldetik.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Arte-ekoizpenak egiteko lan-prozesuen arteko antzekotasunak etadesberdintasunakkonparatzeaetakonparazioaarrazoitzea,etajakintza-arloarenberezkolexikoaetaterminologiazentzuzerabiltzea.

1.1.Eaarrazoiakemanezargudiatzendituenarte-ekoizpenenerabileraketaesanahiak.

1.2.Ea planteatutako arazoa ebazteko prozedurek helburu garbiadutelaegitendituenirudikapengrafikoak.

1.3.Ea arrazoitzen duen lan-prozedura jakin bat hautatu izana,ekoizpenarizentzuaemateko.

1.4.Eabadueninteresikeztabaidetanpartehartzekoetabesteenlan-prozesuenberrijakiteko.

2.Nork bere adierazpen- eta komunikazio-helburuak lortzeko etaadierazpen- eta komunikazio-beharrei erantzuteko prozedurak etateknikak (teknologianoinarritutakoakedooinarritugabeak)ezagutzeaetanorkberelanetannahikoondoerabiltzea.

2.1.Ea aztertzen duen hainbat marrazketa-prozesu norberaren edotaldearenproiektubateanerabiltzekomoduan.

2.2.Eaarrazoitzenduen,ekoizpenarizentzuaemateko,teknikaedobaliabidejakinbaterabiliizana.

237

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

2.3.Eabeharbezalaerabiltzendituenteknologianoinarritutakohainbatbaliabide, adierazpen- edo/eta komunikazio-intentzioarekinbetiere.

2.4.Eabilatzendituen,arteanerabiltzendirentekniketanetaideietan,norberarenadierazpen-etakomunikazio-helburuekinbatdatozenerreferenteaketaideiak.

3.Zuzeneanhautemanezindirenerrealitatekoalderdiakhautemateaetainterpretatzea,etaelkarrenarteanesanahiarenarabera lotzea,hobetoulertzekoetairudikatzekoobjektuaketagizairudia.

3.1.Ealotzendituenirudikatzekomoduaketahaienesanahia.

3.2.Ea hautematen dituen formen ezohiko ezaugarriak, ezohikoikuspuntutikbehatuta.

3.3.Eabereiztendituenformaberaetapertzepzioarenikuspuntuaedoobjektuaren kokalekua aldatzeagatik gertatzen diren itxurazkoaldaketak.

4.Formanaturalaketaartifizialakkritikokibereiztea,etaarretazaztertzeakonfigurazioarenzerezaugarrikematendietenesanahia.

4.1.Eahautatzenetaarrazoitzendituen formei ikus-interesbereziaematendietendatuformalak.

4.2.Eahautematendituenkonfigurazioarenberezkoezaugarriaketabereiztendituenazalekotikedofuntsezkoezdenetik.

4.3.Ea hautematen dituen, giza irudiaren estudio grafikoetan, gizaartikulazioarenetaegiturarenezaugarriesanguratsuak.

4.4.Eadeskribatzendituenformaorganikonaturalak,arretabereziaegiturazkoantolamenduetanjarrita.

5.Hainbat aukera planteatzea formak irudikatzeko eta interpretatzekoarazoei, betiere, irudimena, ikerketa, sormen-erabilera eta arteariburuzkohausnarketabaliatuz.

238

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

5.1.Ea egokiro arrazoitzen dituen lan plastikoetan, berak egindakointerpretazioaketaanalisiak.

5.2.Eaproposatzendituenhainbatmodu,objektuedoerrealitatekoelementubatirudikapengrafikoenbidezikusteko.

5.3.Ea saiatzen den sortzen diren konposizio-arazoei arteanoinarritutakoerantzunarrazoituakematen.

5.4.Eahautabidepropiorikproposatzendieningurukoobjektuaketaelementuakirudikatzekoarazoei.

6.Forma edo objektu bera ikonozko hainbat mailatan interpretatzea(apunte,eskema,zirriborro,estudio),komunikazio-beharrenarabera.

6.1.Ea egokitzen duen egiten dituen irudien izaera lortu nahi duenhelburura.

6.2.Eakonparatzenduenformabakarrairudikatzekohainbatmodu.

6.3.Eaerabiltzendituenkrokisetaeskema linealosagarriak,beharadinainformazioematekoereduarenizaerariburuz.

7.Hainbat arte-adierazpideren ezaugarri plastikoak, estetikoak etafuntzionalakanalizatzea,testuinguruhistorikoarenarabera.

7.1.Ea identifikatzen duen ideia bakarra (espazioa, bolumena,etab.) interpretatzeko modu bat baino gehiago, hainbat garaihistorikotakoedokulturatakolanetan.

7.2.Ealotzendituenarte-adierazpenenezaugarriak,zertestuingurutanekoitzidituzten.

7.3.Ea analizatzen eta konparatzen dituen irudikapen grafikoakkultura-etagizarte-faktoreenarabera.

7.4.Eaarrazoitzendituenhainbatgaraihistorikotakoadierazpenetakoelementuformalenetaestetikoenerabileraetaesanahia.

239

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

7.5.Eaarrazoitzendituenhainbatgaraitanetakulturatanirudikatzekoerabilitakobideaketaestrategiak.

8.Helburuen arabera, lan-prozesuak proiektatzea, proposatzen denplanteamenduaren arrazoiak emanez eta emaitza hobetzeko egitendireniradokizunakkontuanhartuz.

8.1.Eakritikokiebaluatzendituenlan-prozesuak,etaeaegitendituenegokiiruditzenzaizkionaldaketak.

8.2.Eakoherentziazgaratzenetabideratzenduenarte-proiektubat,hasierakoideiatikamaituarte.

8.3.Eaarazoaksortzendirenean,hausnartzenduen,lan-prozesuaberrizbideratzenduenetaakatsakhobetzekotresnatzathartzenduen.

8.4.Ea errespetatzen eta kontuan hartzen dituen besteen parte-hartzeaetaekarpenak.

8.5.Eaargudiatzendituentaldeanegitendituenekarpenak,jarduerarenhelburuaahaztugabe.

9.Errealitatea irudikapen grafiko-plastikoen bidez interpretatzea etakolorearen adierazpen- eta komunikazio-balioak erabiltzea, helarazinahidenmezuaahaliketahobekienadierazteko.

9.1.Eaanalizatzendituenargiakobjektuartifizialetaneragitendituenaldaketakromatikoak,irudikatuzñabardurak,intentsitatea,tonu-balioaketadiferentziakromatikoak.

9.2.Eaerabiltzendituenkoloreariburuzkooinarrizkoezagutzakhainbatgaraiartistikotakoartelanakdeskribatzekoetaanalizatzeko.

9.3.Eaaztertzenduentonu-balioenhierarkiaetagainazalarenizaeraformala, eta grafikoki irudikatzen dituen interes bolumetrikonabarmenekoobjektuak.

240

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

9.4.Oinarrizko ezaugarrien adierazpenaren arabera, ea material etateknikarikegokienakerabiltzendituenirudikatzendituenformentonuaketaelementuformalakaztertzeko.

9.5.Ea egiten duen irudikapenik argiak forma eta objektu ez-geometrikoetaneragitendituenaldaketaformalakinterpretatzeko,betiere,marraztekoprozedurenetateknikenbitartez.

9.6.Eaegokitzendueninterpretatubeharrekoobjektuenetaeszenenargiztapenalortunahiduenhelburura.

10.Bolumen geometrikoen edo/eta naturalen multzo bat grafikokiinterpretatzea, argi eta garbi deskribatuz elementuen artekoantolamendua,proportzioenetaespazioarenanalisiarenarabera.

10.1.Eagrafikokideskribatzenduenmultzobatekoformenkokalekuerlatiboa, formen antolamenduan orientazio-egokitasuna etaaskotarikoerlazioakizanik.

10.2.Ea espazioa analizatzeari ematen dion lehentasuna, eta ezmultzoaosatzendutenformei.

10.3.Eagrafikokizehaztenduenmultzobatekozatienproportzioenartekoegokitasuna.

10.4.Espazioaren eta ikuspuntuaren arabera, ea nabarmentzenduen objektuen egitura itxura baino iraunkorragoa deladeskripzioetan.

11.Inguruaren ezaugarriak grafikoki adieraztea, espazio-barrutiak etasakontasun-efektuakadierazteko,etaproportzioaketaargi-kontrasteakbalioestea.

11.1.Eaargiirudikatzenduenespazio-zentzua,itxurazkoproportzioenbidezetaelementuakbatabestearengaineanjarriz,etaulertzendituenperspektibakformaneragitendituendistortsioak.

11.2.Eaaukeratutakoinguruenformaetaespazioahobekienadieraztendutendatuformalakhautatzendituen.

241

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaArtistikoaIetaII

11.3.Ea espazioa irudikapen-sistema teknikoen zorroztasuna etazehaztasunagaindituzirudikatzenduen.

12.Formenfuntsezkoegituragrafikokideskribatzea,formasortzenduenegiturarenondoriodelaulertuizananabarmentzenduendefinizioarenbidez, eta ezkutuko informazioa (ikusmen-pertzepzioa analizatuzaztertuezindena)azaleratzea.

12.1.Eagrafikokideskribatzendituen ingurukoobjektuak,etabereiztendituenkonfigurazioformalarenoinarrizkoelementuak.

12.2.Bere deskripzioetan, formei eta formen barne-egiturari behatzeko,eaantzematenzaionanalizatzekoohiturarik.

242

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

Marrazketa TeknikoaIetaII

SARRERA

Gure gizartea ikusmenean oinarritutako hamaika tipoko erreferentzienbidez azaleratzen zaigu, eta erreferentzia horiek, gainera, gero etagarrantzitsuagoak dira, nonahi aurkitzen ditugu —gizarteratzeko etanortasunaeratzekoprozesuetan, adibidez—,etamundua interpretatzenetaaztertzen laguntzendigute.Moduaskotaraagertzendira,etahorienartekobatmarrazketateknikoadugu.

Horidelaeta,formenmunduamoduobjektiboanadierazteko,ezinbestekokomunikazio-bitartekoa da irakasgai hau Batxilergoan. Marrazketateknikoaren komunikazio-funtzio horri esker, ideia eta proiektuakmodu objektiboan eta adiera bakarrarekin (modu unibokoan) adierazi,interpretatuetaulerdaitezke,marrazketateknokoarenobjektibotasunaetafidagarritasunabermatzendutenkonbentziojakinbatzukerabatadostuakbaitaude,edonolakoadelarikerekulturaetagizartea.

Horrenbestez,marrazketateknikoaezinbestekoazaigugauregundiseinatzeneta ekoizten den guztia ikusarazteko eta definitzeko, nahitaezkoa baitaformakerabiltzendituztenikerketa-prozesuetateknologia-proiektuetan.

Marrazketa teknikoa I eta II irakasgaiko edukien bidez, etengabekoikaskuntzarako sistema bat eskaini nahi da. Sistema horren barruanikasitako gauza berri bakoitzak aplikazio zuzena izango du eta prozesubatenbarruanulertubeharkoda.Batxilergokobiikasturteetanzeharlantzendiraedukihoriek.Lehenurtean, irakasgaiaren ikuspegiorokorraematenda,eta,horretarako,edukigehienakaurkeztendira,batzuksakonagoetabestebatzukazalagotik.Edukiokbigarrenurteansakontzenetasendotzendiraosoro,curriculumaosatzekobehardirenbesteedukiberribatzuekinbatera.

243

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

Irakasgaihonetakoedukiaklauataletanbanatudira.Laurakereerlazionatuadaude,bainabakoitzaindependenteada:

lLehenengo atalean, marrazketa teknikoaren alderdi hauei buruzkoedukiakjorratzendira:interpretazioa,analisia,adierazpena,sormenaetaestetika.

lGeometriaridagokiobigarrenatala,etabertan,geometriarenhizkuntzagrafikoaerabilikoda,planoanproblemageometrikoakebaztekoedukiaklantzearren.

lGeometria deskriptiboa (adierazpen-sistemak) lantzen da hirugarrenatalean. Atal horretan espazioan kokatutako forma eta gorputzbolumetrikoakadieraztendirabidimentsiokoeuskarribatean.

lAzkeneko atalean, normalizazioari eta proiektuak osatzeko prozesuariburuzko edukiak aurkezten dira. Normalizazioaren bidez adierazpengrafikoaksinplifikatu,bateratuetaobjektibatuegitendira,eta,proiektuakegitekoprozesuan,informazioaetaedukiaknazioarteaneretrukatuahalizatekobideajorratzenda.

Proposatutako eduki guztiok ikasgelan garatzeko, teoria etaesperimentazioa,dedukzioaeta indukzioa,uztartuta lantzeakomenida.Horretarako,egokiaizangodamarraztekomoduetatresnaaskotarikoakerabiltzea (esku hutsezko marrazketa, tresna arruntekin egindakoa etaeuskarriinformatikoanegindakoa).Batzuknahizbesteakbeharrenaraberaerabiltzenjoangodiraikasleak.

Erabilitako lan-metodoakpraktikoak izangodiragehienbateta irakasgaihonetako edukiak ezagutzea eta menderatzea izango dute helburu.Ariketa grafikoak egingo dira horretarako. Irakasgai hau instrumentaladenez,diziplinartekotasunarieginbeharkozaiokasu,etabeste jakintza-alorbatzuetakoedukiakeretartekaturiklantzeaguztizegokiaizangoda.

Curriculuma garatzeko garaian, gero eta garrantzi handiagoa duteteknologiek, ordenagailuz lagundutako diseinurako programek bereziki.Hortaz,ikasgelanprogramahoriekerabiltzeakomenida,irakasgaihonetakozenbaitedukigaratzeko.

244

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Gaitasunhonekmundufisikoarekinharremanakizatekotrebetasunazdihardu—harremanak,izadiarekinberarekinnahizgizaekintzaksortutakoalderdiekin—;ildo horretatik, jakina da metodo zientifikoko prozedurak erabiltzen direlamarrazketa teknikoan: gauzei behatzea, esperimentatzea, deskubritzea,aztertzea, ondoren gogoeta egitea… Eta metodo horixe erabiliz laguntzendiguirakasgaihonekzientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunagaratzen.

Errealitateraetamundufisikorahurbiltzekomoduedobidebatdamarrazketateknikoa,errealitateetamunduhoriautonomiazetanorberarenekinezulertzeko;hura geureganatzeko eta adierazteko beste tresna bat, alegia. Pertsonokbizigareninguruneannolaerlazionatuizangarenetaingurunehorriburuzkoproiektuaknolalanduizanditugunetalantzenditugunulertzekomodubatdamarrazketateknikoa.Azkenbatean,ikasleekinguruandutenmunduangizakioknolaeskuhartuizandugunetamunduhorinolaaldatuetaegokituizandugunikustekomoduadamarrazketateknikoa.Proiektuaketaproposamenaklantzendirahorretarako,gurebeharetanahieierantzuteko;nolanahiere,garapenakgizakiguztieionurakekartzendizkielaziurtatzensaiatuz,betiere.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ikastenikasteakikasteariekitekoetageroetaautonomiaetaeraginkortasunhandiagozikastenjarraitzekotrebetasunakizateaeskatzenduenez,MarrazketaTeknikoa irakasgaiaknorberarenahalmenetaezaupideakzeindiren jakiten,kudeatzenetakontrolatzenlagundudiezaguke;ikasleekinhonakoalorhaueklantzea eskatzen duten proiektuak egitea eskatzen du horrek: erabakiakhartzea,baliabideegokiakbilatzea,eginbeharrekourratseiburuzhausnartzea,hartutakoerabakiakhartzerabultzatzendituztenarrazoienzergatiaazaltzea,ikasitakoarengainekobalantzeaegitea…

Alorteknologiko,arkitektonikoetagisakoedozeinproiektugauzatuaurretikosorkuntza-, azalpen- eta arrazoitze-faseetan, marrazketa teknikoa hortxeegotendabeti.Horrek,aurkeztutakoideiakbanakanahiztaldeanaztertzeko

245

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

aukeraematendu,gero,dagozkionerabakiakhartuz,gureproiektuakgauzatuahalizateko.

Marrazkiaren bidez adierazten eta azaltzen diren proiektu teknikoekhausnarketanoinarritutakoikerketarekinbategitendute,eta,horriesker,ikas-esperientziak beste jakintza-arlo batzuekin erlaziona ditzakegu. Baliabideegokiakbilatzeko,besteekinbateraikastekoetaaurreraeginahalizateko,etaelkarlaneanjardutekobeharrazkonturatzekoerebaliodiguirakasgaihonek.

l matematikarako gaitasuna.

Agerikoa denez, proiektu askotan agertzen diren problema geometrikoetateknikoakebazteko—horixedamarrazketateknikoarenoinarria,hainzuzenere—,matematikakberezkoakdituenbaliabideaketapentsatzekotresnakerabilibeharradago.

Marrazketa teknikoaren eta matematikaren artean lotura estua dago,espazioa adierazteko sistema batzuk eratu eta kontzeptu eta baliabidegeometrikoak(azaleraketabolumenak)erabilibeharbaitiraeraguztietakoobjektuak diseinatzeko garaian; eta, era berean, neurriak, proportzioaketakokapenakerabilibeharbaitiraformenetahaienalderdikuantitatiboetaespazialenartekoerlazioa(eskalak,borneak…)ulertzekoere.Horrenondorioz, bi jakintza-arloek kideko dituzten esparru horiek ikasleekinlantzeagarrantzitsuada,matematikarakogaitasunakelementuetaeuskarrimatematikoak dituzten egoeren eta informazioen aurrean (problemak,ebatzi beharreko datu ezezagunak…) jarrera irekia izatea baitakar, etahalakoaketengabeagertzenzaizkigumarrazketateknikoarenalorrean.

Gainera,marrazkiarenhistorianbehinetaberrizaurkitzenditugupentsaeramatematikoarekikobat-egiteak,etaalderantziz,etahorrekagerianuztendu mundua hobeto ulertzeko dauzkagun baliabide ugariak bateratzekogizakiokdugunbeharra.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Marrazketa, teknikoa nahiz artistikoa, adierazpen grafiko eta ikusizkobitarteko bat da eta adierazmolde eta hizkuntza espezifikoak erabiltzenditu.Horidelaeta,hizkuntzarenbidezkokomunikazioanosagarribezala

246

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

jokatzen du, eta elementu unibertsalak eskaintzen dizkio, diskurtso areeraginkorragoalortzenlaguntzeko.

Horrenbestez,marrazketateknikoalagungarriadahizkuntza-komunikaziorakogaitasuna lantzeko, beste irakasgai batzuk diren bezalaxe noski, eta honelalagundu dezake: ikasgelan sortzen diren harreman komunikatiboen bidez,harremanhoriekarautzendituztenarauekikoerrespetuarenbidez,sortzendirenprozesuen gaineko azalpenen bidez eta irakasgaiak eskaintzen duen lexikobereziarenbidez.Lan-prozesuentranskripzioak,hartutakosoluzioenjustifikazioaketaproiektuenbalorazioakeregaitasunhaugaratzenlaguntzendute.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Euskarriinformatikoeketakomunikazioakazkenaldianizandakohedapenakdimentsio berezia ematen diote marrazketa teknikoari. Horregatik,eta berrikuntza teknikoak bizi garen garai honekin bat datozela ikusita,ezinbestean erabili behar dugu lengoaia teknologiko-digitala egunerokobizitzanbeharrezkoakdirenproiektuakmarraztuetaosatzeko.

Batxilergoaklanteknikogarrantzitsueningurukoproiektuakgaratzekoetaaztertzekoaukeraematendigu.Halakoakirudidigitaletanoinarritzendiraeta,hortaz,ikasleekahaliketatrebetasunhandienaeskuratubeharduteinformazio- eta komunikazio-teknologiak lanerako erabiltzeko garaian,teknologiahoriek informazioaeta jakintza zabaltzekoeta sortzekobaliodutelakontuanizanik.Irakasgaihonekaskolaguntzendu,beraz,gaitasunhaulantzen.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Munduko errealitate historiko eta soziala, munduak izandako eboluzioa,lortutakogauzaketadituenarazoakulertzenlaguntzendigugaitasunhonek.

Marrazketak,teknikoakzeinartistikoak,errosakonakditumarrazkihorieksortudituztengizarteetan,etaezindira,beraz,haienjatorrizkokulturatikedosortuzituztentestuinguruetatikkanpoulertu.Kontuanhartubehardiragizarteetatestuinguruhorietakobalioaketagakoekonomiko,ideologiko,tekniko,erlijiosoetazientifikoak.Marrazketateknikoaerabatekogertakarisozialada,izanere,gureingurunea

247

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

etagurebizikidetza-eremuakgoitikbeheraaldaraztendituztenlanhandienaurrekourratsadaiabeti:horrenadibidedira,esatebaterako,arkitekturaetahirigintza.

Ikasgelatalde-lanerakolekuaproposaizandaiteke,errespetua,bizikidetza,tolerantzia eta elkartasuna lantzeko, batez ere. Errespetua, besteenlanakonartzea,adierazpengrafikoarenbidezbestekulturaedopertsonabatzuekmunduarierantzutekoetamunduaulertzekodarabiltzatengureazbestelakomoduakontzatjotzea…Horiekguztiakirakasgaihonenbarruanlandubeharrekobalioakdira,etagaitasunhaugaratzenlaguntzendute.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Antzinakonahizgauregungokultureketagizarteekbetibeharizanduteetaerabiltzendutebaliabidematerialeta teknikoakerabiltzeko trebetasuna,garaiangaraikopentsatzekoprozesuakgaratzekoetaerantzunartistikoakinterpretatzeko. Marrazketa teknikoa izan da gauzak adierazteko etakomunikatzekobeharreikulturahoriekemandakoerantzunetakobat.

MarrazketateknikoairakasgaianlantzendirenedukiakfuntsezkoakizandiraAntzinaroazgeroztik,arkitekturarietapinturariburuzkoteoriakzabaltzekoetakomunikatzekogaraian.Teoriahoriezguztiezbaliatuizandiragizarteetakulturaguztiakberenadierazpen-arazoakaztertu,ulertuetaebazteko,etasoluziobisualakemanahal izandituzte,etahalaegindute irudiedoadierazpengrafikoakmarraztean,berenasmokomunikatibo,narratiboetaadierazkorrakerantsiz.

Marrazketateknikoakartearekinduenerlazioestuannabarmentzendirenalderdienartean,perspektibarenekarpenanabarmentzenda.Perspektibarieskerespazioaplanoanadierazdaitekeenez,iraganeansenean,emozioaneta artista bakoitzak espazioa adierazteko zuen gaitasunean oinarritzenzenjardunari,dimentsioetainterpretaziozientifikoaemandio.

Gainera, Marrazketa Teknikoko curriculuma garatzearekin, gertakarikulturala oro har eta gertakari artistikoa bereziki —edozein delarik ereadierazpidea—atxikitzekobehardirentrebetasunetajarrerakbarneratuzjoango dira ikasleak, eta giza eta arte-kulturarako gaitasuna jorratzenlagundukodiguhorrek.

248

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Hasierako arakatze edo miaketatik azken produktura arteko prozesuaosatzeko plangintza bat finkatu behar da aldez aurretik, eta ahaleginbateginbehardaemaitzaegokia lortzeko.Horrekinbatera,baliabideakaukeratzekogaraian,produktuakzeradierazinahiduenkontuanhartzekoeskatzendiguprozesuhorrek,etaprozesukofasebakoitzeanegindenaetengabe berrikusi beharko dugu, betiere, ahal bada behintzat, hurahobetzekoasmoarekin.

Horretarako,autonomiazjardunbeharda,ekimenakmartxanjarribehardiraetaegonlitezkeenaukeraetasoluzioakkontuanhartubehardira.Prozesuhorrek malgutasuna dakar, hipotesi edo kasu beraren aurrean hainbaterantzunemanbaitaitezke.Horriesker,norberarennortasunasendotzendaetaharremanestuandaudenbalioetajarrerapertsonalbatzukbarneratzendira:erantzukizuna,hasitakoarekinjarraitzea,norberarenburuaezagutzea,autoestimua,sormena,autokritika,aukeratzekogaitasuna,arazoeiaurreegitekoa, akatsetatik ikasteko gaitasuna eta gauzetan arriskatzekoa…Eraberean,aldaketenetaberrikuntzenaldekojarreraerebeharrezkoadahemen,etahorretarakobehardenikuspegi-malgutasunhorrekeraginadugaitasunhonengarapenean.

HElBuRuAk

Hezkuntza-etapahonetan,MarrazketaTeknikoaIetaIIirakasgaienbidezgaitasunhaueklortunahidira:

1.Marrazketa teknikoak gizabanakoen eta gizarteen bizitzako oso arlodesberdinetan —artean eta teknikan, adibidez— izan duen eta duengarrantzia eta funtzioak aintzat hartzea eta hizkuntza objektibo etaunibertsala dela konturatzea, informazioa ulertu, aztertu eta aditzeraematekogaraianmarrazketateknikoakdueneginkizunazjabetzeko.

2.Marrazketa teknikoari dagozkion teknologia eta lexiko bereziakezagutzea eta marrazketa teknikoko tresnak trebetasunez erabiltzea,gure lanaren berri emateko eta aukeratutako soluzioak arrazoitzeko,horren bidez marrazketa teknikoko prozeduren gaineko ezaupidegehiagoeskuratzearrenetagureelkarrizketakaberastearren.

249

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

3.Grafikoakosatzekoetaegitekoprozesuakeraginkortasunezburutzea,emandakosoluziografikoak zorrotzak, argiaketaobjektiboak izateakideiaketa informazioak jakinarazi,zabaldueta interpretatzekogaraianduengarrantziazjabetuta.

4.Geometria metrikoaren oinarriak ezagutzea eta ulertzea, formakplanoan konfiguratzeko arazorik sortuz gero, egoera zehatzakproblematizatzearren.

5.Problemageometrikoakespazioanetahirudimentsiokoformakplanoanadierazteko dauden sistemak aintzat hartu eta erabiltzea, problemaberean hainbat sistema erabiliz lortutako emaitzak alderatuz, kasubakoitzerakosistemaegokienazeindenerabakitzearrenetaanalisirakogaitasuna, gogoeta kritikoa, komunikazioa eta gureaz bestelakopentsamoldealantzearren.

6.Marrazketa teknikoaren oinarriak ezagutu eta ulertzea, marrazketarenarauunibertsaleikasueginez,planoak,diseinuaketaproduktuartistikoakirakurrietainterpretatzekogaraianerabiltzeko,baietaformakadieraztekoetaproblemaartistikoeierantzutekosoluzioarrazoituakproposatzekoere.

7.Diseinu-prozesuetan eta soluzioak bilatzeko prozesuetan, krokisak,zirriborroaketaapunteakezinbestekoosagaiakdirelakonturatzeaetabalioestea, adierazpenetan trebetasuna eta bizkortasuna lortzeko etaadierazpengrafikoegokialortzeko.

8.Eraikuntza geometrikoak bakarka eta taldean planifikatzea, eta haiekegiteko prozesuari buruz gogoeta egitea, besteekin jarduteak duengarrantziaz jabetzeko, bai lortu nahi duguna adierazteko garaian, baifaseakberrikusietaemaitzenebaluaziokritikoaegitekogaraianere,etataldeanegindakolanarenemaitzakonartzea,erantzukizunez,tolerantziazetabesteeniritziakerrespetatuz.

9.Marrazteko eta diseinatzeko teknologia eta programez interesatzea,betikobaliabideenosagarridirenaldetikeskaintzendigutenabalioetsiz,lana beste modu batera antolatzeko eta errealitatea beste modubateraadierazteko—soluziografikoetageometrikoakazkaretaerrazadierazita—aukeraematendigutelako.

250

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

mARRAZkEtA tEknIkoA I

EDukIAk

1. multzoa. marrazketa teknikoa eta artea

lMarrazketateknikoarengarapenahistorian.

lMarrazketateknikoarenestetika.

lErlazio geometriko garrantzitsuenak aztertzea: besteak beste, arte-adierazpenetan agertzen diren simetriak eta proportzioak (urrezkosekzioa,segidak…).

lArtelanetan, diseinuko produktuetan eta izadiko elementuetan erlaziogeometrikoakbilatzea.

2. multzoa. Hizkuntza grafikoa eta geometrikoa

lOinarrizko trazadura geometrikoak planoan. Angeluak eta erdikariak.Eragiketaksegmentuetaangeluekin.

lProportzionaltasuna eta antzekotasuna. Talesen teorema eta harenaplikazioa.Poligonobaliokideak.Zenbakizkoeskalaketaeskalagrafikoa.Eskalanormalizatuak.

lFormapoligonalentrazadura.Berezkoelementuaketaelementulotuak.Erlaziometrikoak.Triangeluak,laukiak:sailkapenaetaeraketa.Poligonoerregularrak,zirkunferentziazirkunskribatuetatikabiatuta.

lEraldaketageometrikoak(I):translazioa,biraketa,simetriaetahomotezia,planokoirudietanaplikatuak.

lZirkunferentzientrazadura.Zirkunferentziakoangeluaketaarkukapaza.Ukitze-problemak ebaztea: zuzenen eta zirkunferentzien artekoak etazirkunferentzienartekoak.Loturaketairudilaueratorriak.Ukitzailehoriekaplikatzea,obaloak,oboideaketakiribildurak,etakiribilaketahelizeakdefinitzekonahizmarrazteko.

251

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

lKurbakonikoakmarraztea:elipsea,parabolaetahiperbola.Definizioetaegitekometodoak.

3. multzoa. Adierazpide-sistemak

lAdierazpide-sistemabakoitzarenoinarriaketaxedea;bereiztendituztenezaugarriak. Adierazpide-sistemek objektuak grafikoki interpretatzekoetaideiakzabaltzekoeskaintzendituztenaukerezinteresatzea.

lSistema diedrikoa. Puntua, zuzena eta planoa adieraztea. Oinarrizkosolidopoliedrikoakadieraztea,berenerlazioetaeraldaketaohikoenekin.Gorputzenetaespaziosinpleenbistadiedrikoak.

lSistemaaxonometrikoak:oinarriak,erredukzio-koefizienteak.Isometria.Gorputzak eta espazio sinpleak adieraztea. Sistema diedrikoarekikoerlazioa.Cavalierirenperspektiba:oinarriak,erredukzio-koefizientea.

4. multzoa. normalizazioa

lNormalizazio kontzeptua. Arauen sailkapena. UNE eta ISO oinarrizkoarauak.

lAkaberenetaaurkezpenentipologia:formatuak,planoentolesketa.

lIndustriakoetaarkitekturakoikurrak:bistanagusiak.

lAkotazioa:sistemaketaprozedurak.Perdoiak.

lKrokisak egitea: beharrezko bistak kokatzea eta aukeratzea. Egitekoprozesua.

lPlano teknikoak adierazteko garaian arauak aintzat hartzeak duengarrantziazkonturatzea.

lKrokisakondoegiteakdueneraginkortasunazjabetzea.

252

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Ingurunean eta arte-adierazpenetan dauden geometriako elementuezkonturatzea, gauzak adierazteko eta komunikatzeko baliabide gisadutengarrantziabalioestearekinbatera.

1.1.Eaidentifikatzendituenmarrazketateknikokoelementuakzenbaitadierazpenplastikotan.

1.2.Ea jabetzendengeometrianetaarteanerabiltzendirenzenbaitadierazpen-baliabiderenarteandaudenloturez.

1.3.Eajabetzendeningurunekoobjektuetaadierazpenetanagertzendirenelementugeometrikoez.

2.Irakasgaiaridagozkionlexikoetaterminologia,tresnaketaprozedurakondo erabiltzea, ideiak eta informazioak behar bezala zabaldu etainterpretatzeko.

2.1.Ea ondo erabiltzen duen irakasgaiari dagokion lexiko etaterminologia,marrazketa-prozesuakinterpretatuetazabaltzeko.

2.2.Ea konturatzen den irakasgaiari dagozkion edukiak ulertu etabarneratzeko, lexiko eta terminologia egokia erabiltzea komenidela.

2.3.Eaondoerabiltzendituenmarraztekotresnaktrazatzekogaraian,etasaiatzendentresnaguztiakgarbietatxukungordetzen.

2.4.Ea azaltzen dituen lan-prozesuetan erabilitako soluzioak,terminologiaegokiaerabiliz.

3.Marrazketa teknikoko prozedura eta baliabide grafikoei buruzkoezaupideak erabiltzea, lan-proiektuetan akabera ona eta aurkezpenegokialortzearren.

3.1.Aurkezpenak egiteko garaian, ea baliabiderik erabiltzen duen,informatikorikedotabestelakorik.

253

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

3.2.Ea, kasu bakoitzerako, tresna eta metodo egokiak erabiltzendituen.

3.3.Eaarduratzendenamaierakoemaitza,zehatza izateazgainera,garbiaizateazetafinkatutakohelburuarekinbatetortzeaz.

4.Formak konfiguratzeko problemak aztertzea eta grafikoki ebaztea,oinarrizkoeraikuntzageometrikoakerabiliz.Prozedurekkoherenteakizanbeharduteetaerabilitakometodoakarrazoitubehardira,adierazpideakegokiegitekointeresaerakustearekinbatera.

4.1.Ea ebazten dituen ukipen-problemak, bai zuzenen etazirkunferentzien artekoak, bai zirkunferentzien beraien artekoakere,trazatuaarrazoituzetahartutakoerabakiakjustifikatuz.

4.2.Eaeraikitzendituenoinarrizkoirudigeometrikoak,etabalioestenduenmetodoaetaarrazoitzenduennolaegindiren.

4.3.Eaprozeduraetateknikaegokienakerabiltzendituentransformaziogeometrikoetan,kurbakonikoetanetateknikoetan.

4.4.Ea eraikitzen eta erabiltzen duen eskala grafikorik planoakinterpretatuetamarrazkiakegiteko.

4.5.Ea askatzen dituen formak konfiguratzeko problemak, trazatupoligonalaketatransformaziogeometrikoakegitekoaplikazioakerabiliz.

5.Adierazpide-sistemagarrantzitsuenekkomunikaziorakoetaanalisirakodituztenaukerakbereiztea,etaproiektujakinbatkomunikatzekoegokiazeindenaukeratzenjakitea.

5.1.Ea alderatzen dituen forma jakin baterako hainbat sistematanlortutakoemaitzak.

5.2.Eaproposamenerakoegokienadensistemaaukeratzenduen.

5.3.Ea konturatzen den adierazpide-sistemak formak erraz etaberehalaneurtzekobitartekoakdirela.

254

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

5.4.Eaidentifikatzenduenadierazpide-sistemabakoitzazeinesparrutanerabiltzenden:alorteknikoan,industrian,arkitekturan,artean…

6.Sistema diedrikoan irudi lauak, oinarrizko bolumenak eta formapoliedrikoak adieraztea, bai eta puntuaren, zuzenaren eta planoarenartekoerlaziobereziakere.

6.1.Ea ulertzen dituen sistema diedrikoak espazioan daudenelementuakplanoanadieraztekoeskaintzendituenaukerak.

6.2.Ea bereizten duen proiekzio diedrikoetan segmentuak eta irudilauakberenbenetakodimentsioannoizagertzendirenetanoizez.

6.3.Eamarraztendituen irudi soilenetahaiekeragindakosekzioenproiekzioak.

6.4.Eaerabiltzenduensistemadiedrikoapuntu,zuzenetairudilauakkokatzekoarazoakebazteko.

7.Sistema axonometrikoetan (ortogonal eta zeiharrak) inguruan daudenhirudimentsiokoobjektuakadieraztea.Irudiokaldezaurretikezagutzendirenazalerakizanbehardituzte.

7.1.Ea eraikitzen dituen gorputz jakin batzuen perspektibaaxonometrikoak,haienbistanagusieijarraikietaalderantziz,eskuhutseznahizdelineatuz.

7.2.Ea aztertzen dituen objektu konposatu soilak, perspektibaaxonometrikobatetik.

7.3.Ea adierazten duen objektu bera hartu eta perspektibaaxonometrikoan eta Cavaileri perspektiban, bien arteko aldeakkontuan hartuz eta kasu bakoitzean bietako zein komeni denazalduz.

8.Industria-edoeraikuntza-alorrekopiezaetaelementusoilakmarraztea,adierazpenean agertzen diren bistei, akotazioei eta sinplifikazioeidagozkienarauakondoaplikatuz.

8.1.Eaarretazaztertzenetabegiratzenduenproposatutakopieza.

255

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

8.2.Eaerabakietaarrazoitzenduenobjektubatgrafikokiadieraztekoerabilibeharrekobistamotaetakopurua.

8.3.Eaezinbestekoakdirenbistakbakarrikadieraztekointeresaizatenduen.

8.4.Ea erabiltzen dituen objektua ulertzeko behar den informazioguztia eta hura dimentsionatzeko eskala eta kotak adieraztekoikuregokiak.

9.Krokisak, zirriborroak eta apunteak erabiltzea lan-prozesuetanalternatibaketasoluzioakbilatzekoetahaieninguruangogoetaegitekobitartekogisa.

9.1.Eaerabiltzendituen,irudiakhobetoikusteko,eskuhutsezegindakozirriborroaketamarrazkiak.

9.2.Eaalderatzendituenformaberaadieraztekodaudenmailak.

9.3.Eaerabiltzenduenkrokisetaeskemalinealosagarririk,objektueiburuzbeharbesteinformazioemateko.

10.Lan-proiektubatgaratzeaproiektuarenhelburuenarabera,etaprozeduraegokia ondo zehaztea, fase bakoitzaren balioa eta egokitasunaarrazoituz.

10.1.Ea lan-metodo koherentea planifikatu eta garatzen duen,planteamendujakinbaterako.

10.2.Ea parte hartzen duen talde-proiektuetan, besteek egindakoadierazpenetaekarpenakerrespetatuz.

10.3.Ea ekimenez, jarrera kritikoarekin eta erantzukizunez jardutendenlan-prozesuetan.

10.4.Eaeginbeharrekoproiekturakoegokiadenprozeduraaukeratzenduen.

256

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

11.Informatikako baliabideak adierazpide-tresna egokitzat hartzea,asmoak arrakastaz garatzeko eta adierazpide- eta komunikazio-beharrakgauzatzekolagungarriakdirenez.

11.1.Eaaztertzendituenteknologiakgauzakadieraztekoeskaintzendituenaukerak.

11.2.Ea ikertzen duen ordenagailuz lagundutako marrazketa-programekdituztenonureninguruan.

11.3.Eaazaltzendituenlortunahidenemaitzalortzekoinformatika-tresnakerabiltzekoarrazoiak.

257

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

mARRAZkEtA tEknIkoA II

EDukIAk

1. multzoa. marrazketa teknikoa eta artea

lTransformaziogeometrikoaketahaienerabileraarte-adierazpenetanetaordenagailubidezkosorkuntzetan.

lZeinubisualakantolatzekoegiturageometrikoakerabiltzendituztenarte-adierazpenakaztertzea.

lArtean proiekzioak eta adierazpen-sistemak nola erabiltzen direnikustea.

2. multzoa. Hizkuntza grafiko eta geometrikoa

lProportzionaltasuna.Katetoarenetaaltuerarenteoremak.

lPotentziaetapolaritatea.

lPoligonoak.Triangelua:arkukapazarenaplikazioa triangeluakegiteko.Sinuaren eta kosinuaren teoremak. Poligono erregularrak egitea,aldeetatikabiatuta.

lEraldaketageometrikoak(II):homologia,afinitateaetaalderantzikatzea.

lUkitzeak:potentziaetainbertsiokontzeptuakaplikatzea.

lKurbateknikoak:zikloideak,epizikloideaketahipozikloideak.

lKurbakonikoak:kurbakeratzeaukitzaileezagunetatikabiatuta.Afinitateaaplikatzeaelipseaktrazatzeko.

3. multzoa. Adierazpide-sistemak

lSistema diedrikoa: eraispenak, biraketak eta plano-aldaketak.

258

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

Segmentuenetairudilauenbenetakomagnitudeaklortzea.Zuzenenetaplanoen arteko ebakiguneak. Forma poliedrikoak eta biraketa-formakadieraztea.Garapenak.zuzenenetasolidoenartekoebakiguneak.Sekziolauak.Poliedroerregularrak.Garapenak.

lSistema axonometriko ortogonal eta zeiharra (Cavaileri perspektiba):proiekzioak eta erredukzio-koefizienteak. Ebakiguneak eta benetakomagnitudeaklortzea. Irudipoliedrikoaketabiraketa-irudiakadieraztea.Sistemadiedrikoarekikoerlazioa:gorputzbatenperspektibaharenbista(proiekzioak) diedrikoetatik abiatuta adierazteko prozedura. Solidoenebakiguneak.

lSistema konikoa: sistemaren oinarriak eta elementuak. Perspektibazentrala eta zeiharra. Eskalak. Puntua, zuzena eta planoa adieraztea.Zuzenenetasolidoenartekoebakiguneaklortzea.Solidoensekziolauak.Perspektibakonikoanaukeratutakoikuspegiaaztertzea.

lBietahirudimentsiokoformakadierazteahainbatsistematan,geometriadeskribatzailea aplikatuz eta benetako erreferenteetatik nahiz besteadierazpen batzuetatik abiatuta. Eskala grafikoak eta zenbakizkoakerabiltzea.

4. multzoa. normalizazioa

lEbaketak: ebakidura motak, prozesua eta marraketa. Sekzio lauak:motak.Dagozkienarauak.

lAdierazpen-printzipioak: bisten izenak eta kokapena Europako etaAmerikakosistemetan.Bistakaukeratzeaetabistapartikularrak.

lMarrazketa teknikoaksailkatzea,haienhelburu, eduki etaerabilerarenarabera.

lMarrazki industrialak: aplikazio-eremuak, modalitateak. Adierazpen-formaketaarauak.

lArkitekturakomarrazkiak:helburua.Planomotaketabakoitzarenfuntzioa.Erabilitakoikurrak.Akotazioa.

259

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

lPlanoak ondo aurkeztu eta interpretatzeko arauak errespetatzea etahaiekerabiltzekointeresaizatea.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Inguruan eta arte-adierazpenetan agertzen diren marrazketa teknikokobaliabideakidentifikatzea,etabaliabidehorienasmoazeinzenazaltzea.

1.1.Eaaztertzendituennaturako,arteko,inguruneko…formak,formahorietanagertzendirenelementugeometrikoakkontuanhartuta.

1.2.Ea azaltzen dituen marrazketa teknikoaren esparrutik kanpokogauzakadieraztekoerabilitakomarrazketa teknikoarenalorrekosoluzioetaestrategienzergatiak.

1.3.Ea identifikatzen dituen artean espazioa, bolumena…interpretatzeko erabiltzen diren espazioa adierazteko sistemaketabaliabidegeometrikoak.

2.Lan-prozesuetan agertzen diren desberdintasun eta antzekotasunenartean loturakaurkitzea, irakasgaiaridagokion lexikoeta terminologiamoduarrazoituanerabiliz.

2.1.Ea azaltzen duen proiektu jakin batean erabilitako tresna etabaliabideakzergatikerabilidiren.

2.2.Eaebaztendituenformenkonfigurazioareningurukoproblemak,erabilitakoprozedurenasmoagarbiazalduz.

2.3.Ea azaltzen dituen gure ekoizpenari zentzua ematen laguntzendigunlan-prozedurajakinbataukeratzekoarrazoiak.

3.Alderdihauekbalioestea:prozesuarenzorroztasungrafikoa,argitasuna,zehaztasuna eta amaierako adierazpen bikaina lortzeko erabilitakoebazpen-etaeraikuntza-prozesua.

3.1.Eakonturatzendenobjektubatenadierazpenakhuraerrealitateangauzatzekobaliobeharduela.

260

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

3.2.Prozedurajakinbatetabaliabidegrafikojakinbatzukerabiltzekogaraian,eakontuanhartzendituenaukeratubeharrekomarrazkimotaetaharenhelburua.

3.3.Eaargietagarbidaudenaurkeztutakolanak,etaerantzutendiotenproposatutakohelburuari.

4.Geometria lauko problemak ebaztea, proposamenak, prozedurak etasoluziorakoaukerakmoduarrazoituanbalioetsizetaebazpen-prozesuzorrotzaeginez.

4.1.Eaebaztendituenformageometrikoakeraikitzeaetaadierazpenteknikoakegiteaeskatzendutengeometriaaplikatukoproblemasinpleak.

4.2.Eaebaztendituenagertzenzaizkigunkurbakonikoen,haienosagainagusienetazuzenekikonahizzuzenukitzaileekikoebakiguneeningurukoproblemageometrikoak.

4.3.Eaebaztendituenukitze-problemak,baibakarkaagertzendirenak,baiformabatendefinizioanagertzendirenak.

4.4.Eaerabiltzendituendaudeneskalanormalizatuakedoaldezaurretikfinkatutakoeskalagrafikoaadierazpengrafikoakegiteko.

4.5.Ea lortzen dituen irudiak oinarrizko irudi lauei eta irudi laukonposatueitransformaziogeometrikoakaplikatuz.

4.6.Ea ebazten dituen Potentzia eta polartasuna kontzeptuakaplikatzekoeskatzendutenukipen-arazoak.

5.Adierazpide-sistemak erabiltzea, komunikatzeko duten ahalmenarenaraberaalderatuz,eta,egoerabakoitzean,ikuslearenarabera,egokienazeindenerabakiz.

5.1.Eaegitendituenobjektuberarenperspektibaaxonometrikoetakonikoarenarteanalderaketak.

5.2.Ea azaltzen duen helburuaren arabera sistema bat edo bestezergatikaukeratuden.

261

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

5.3.Ea identifikatzenduenkasubakoitzean informaziorikegokienazeinadierazpen-sistemakemateanduen.

5.4.Eabereiztendituensistemadiedriko,axonometrikoetakonikoakkomunikatzekodutenahalmenarenarabera.

6.Sistemadiedrikoaerabiltzeapuntuen,zuzenen,irudilauen,solidoen…artekokokapen-etaneurri-erlazioakzeindirenikusteko,kasubakoitzeanegokienairuditzenzaigunmetodoaaplikatuz.

6.1.Eaerabiltzenduensistemadiedrikoa forma lauak,poliedrikoaknahizbiraketa-formakadierazteko.

6.2.Eaerabiltzenditueneraispenak,biraketaketaplano-aldaketak,sekzio lauen, solidoen aurpegien eta segmentuen benetakomagnitudeaklortzeko.

6.3.Eagorputzakedoproiekzio-planoakkokapenegokietanjartzekosistemakeskaintzendituenprozedurakbeharbezalaerabiltzendituen.

7.Ikuskera espaziala erabiltzeko gaitasuna erakustea, hiru dimentsiokoobjektuak adieraziz, perspektiba axonometriko mota desberdinetanmarraztuta. Era berean, adierazpen-sistema horien gaineko ezaupidezehatzakerakustea.

7.1.Eaebaztendituenzuzenenetaplanoen,zuzenenetasolidoenetasolidoenberaienartekoebakiguneakperspektibaaxonometrikoetan.

7.2.Ea adierazten dituen forma poliedrikoak, azalera irradiatuak etabiraketakoaketabolumensoilakperspektibaaxonometrikoortogonaletazeiharrean,haienbistaketasekzioakerreferentziatzathartuta.

7.3.Ealortzenduensolidoenebakiguneaperspektibaaxonometrikoan,etaondobereiztendituenagerikoetaezkutukozatiak.

8.Irudiak perspektiba konikoan marraztea, proiekzio diedrikoetanemandakodatuetatikabiatuta,koadroarenplanoeietaplanogeometralarinahizikuspegiarenkokapenariburuzemandakoazalpenakbeharbezalainterpretatuz.

262

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

8.1.Ea adierazten dituen hiru dimentsioko formak eta poliedroakaurrealdeko perspektiba konikoan eta perspektiba konikozeiharrean.

8.2.Ea marrazten duen inguruko formen perspektiba konikoa eskuhutsez hainbat ikuspegitatik, barneko eta kanpoko alderdiakgrafikokiaztertuz.

8.3.Ea konturatzen den sistema konikoa benetan ikusten deneragehienhurbiltzendensistemadela.

9.Industriakoetaarkitekturako(eraikuntza)piezaetaelementuakgrafikokidefinitzea,bistei,ebakidurei,sekzioei,haustureietaakotazioaridagozkienarauaketamodalitatebakoitzekoikuredosinboloakaplikatuz.

9.1.Eaidentifikatzendituenobjektuenbarne-osaerakontuanhartzekoeskatzendutenkasuak.

9.2.Ea egiten dituen plano teknikoak, objektuak eta elementuakfinkatutakoarauenaraberadeskribatzeko.

9.3.Ea erabiltzen dituen objektu bat guztiz eta ahalik eta bistagutxienekindefinitzekoprozedurak(bistaosagarriak,ebakidurak,sekzioak,borneak…)etasinboloedoikuregokiak.

10.Esku hutsez trazatutako krokis, zirriborro, apunte eta perspektibakerabiltzea adierazpen grafikorako ezinbesteko trebetasun etabizkortasunalortzeko.

10.1.Eaerabiltzenduenzirriborroasoluzioenlehenpausogisa.

10.2.Ea marrazten dituen inguruko elementuen perspektibak eskuhutsez.

10.3.Ea konturatzen den esku hutsezko marrazki eta zirriborroekbisualizazioahobetzenlaguntzendutela.

263

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

11.Eraikuntza geometrikoko proiektuak prestatzea eta proiektuonprozesuetanerantzukizunezetamoduaktiboanpartehartzea,proiektuokbakarkakoaknahiztaldekoakizandaere,proiektuarenalderdiestetikoetateknikoakhobetzekoideiaketairadokizunakproposatuz.

11.1.Ea ebaluatzen duen lan-prozesua eta egiten dituen emaitzahobetzekoeginbeharrekoaldaketak.

11.2.Eaproiektuakmodukoherenteangaratuetazuzentzendituen,hasierakoideiatikabiatuetaguztizbukatuarte.

11.3.Ea arrazoitzen dituen bere esanak taldean, lanaren helburuaahaztugabe.

12.Ordenagailuz lagundutako marrazketaren ezaugarriak, funtzioak etaonurak identifikatzea eta gauzak adierazten eta komunikatzen nolalaguntzendigunjakitea.

12.1.Ea jabetzen den emaitzak adierazteko garaian informatika-programakerabiltzeakdakartzanonurez.

12.2.Eakonparaziorikegitenduenbetikoadierazpen-bitartekoenbidezeta ordenagailuz lagundutakoen bidez osatutako prozesuarenetalortutakoemaitzenartean.

12.3.Eabalioestedueninformatika-euskarriekbestelaosoaspergarriakizango liratekeen eragiketak azkar batean eta fidagarritasunhandizegitenlaguntzendutela.

264

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

Bolumena

SARRERA

Inguruanditugunobjektuak,inguruneaetaespazioatridimentsionalakdira,eta hala hautematen ikastendugu. Txikitan, pertzepziohori intuizioarenetazentzumenenbidezegitendugu,bainaBatxilergoarenetapanmodukontzienteanetaarrazoituaneginbeharradagobehaketarenetaazterketarenbitartez. Era berean, espazioaren manipulazioa, hau da, objektu berriaksortzea (izaera funtzionalekoak, artistikokoak nahiz ludikokoak) gizakiakjatorritikizanduenbeharrizanada,etabeharrizanhorifuntsezkojarduerabihurtzendaikasgaihonetan.Arteen Batxilergoaren parte gisa, espazio tridimentsionalaren ikasketaadierazpen artistikoaren esparruan oinarritzen da bereziki, eta besteikasgaiekin osatzen eta lotzen da. Arte-jarduera guztien moduan, osozeregingarrantzitsuadaukaosaeraharmonikoan,etamotadibergentekoadimen-ekoizpena sustatzen du; ekoizpen horren bidez, norbanakoakonponbidedesberdin,berrietaoriginalaksortzekogaida.Estimuluberarenaurreanerantzunugari sortzekoetagizartearennahiznaturarenaurreanjarrera aktiboak eta harkorrak sustatzeko gaitasun horrek sormenareneta sentiberatasunaren garapena bultzatzen du. Ikasgai honen bideznortasunarenosaketabeteegitendaberemailaguztietan,etapertzepzio-mekanismoaketa ikusmenbidezkopentsamenduagaratzendira; izaerabolumetrikokoikonobidezkohizkuntzaeregaratzenda,eta,horriesker,komunikaziodinamikoaedukiahalizangodaingurunesoziokulturalarekin,etaingurunearekikojarreraestetikoabultzatukoda.

Jarrerahorihistorianizandakoadierazpenartistikoenezagutzarenbitartezgaratu behar da; zehatz esanda, espazio tridimentsionala antzematekomoduaridagozkionadierazpenenbidez:eskultura,arkitekturaetadiseinua.Obra horietara hurbiltzeko moduak espiritu kritikoa sustatu behar du,etahorreklagunduegingodie ikasleeieureningurukoetamunduosokoarte-ondareaezagutzenetabalioesten.Arte-jarduera ingurunearekineta

265

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

gizartearekinkomunikatzekomodugisahartzeakBolumenarenAzterketaikasgaiaadierazpen-tresnabihurtukoduBatxilergoanetaikasleenbizitzaosoan.

Ikasgaiaikuspuntuteorikoetapraktikotikulertzendaaldiberean,etahorrekformabolumetrikoaksortzekotekniken,materialenetatresnenezagutzaahalbidetzen dio ikasleari, proiektu planifikatuaren garapenaren bitartezhelburubatgauzatzeko,betiereesperimentazioaahaztugabekonponbideberriakaurkitzekobidegisa.

Ikasgai honen bidez ikasleek ikasketa-maila jakin batzuk lortu behardituzteformabolumetrikoariburuzkopertzepzio-gaitasunakgaratzekoetaerrealitatetridimentsionaleanmodusortzaileaneskuhartzeko,errealitateartistikoaingurunefisikoetasozialarekikoelkarrizketagisaulertuzetahorrelaeurenpentsamenduaketaideiakadieraztekoahalmenaeskuratuz.

Prozesuhorretanguztianeta ikasgaihonetarako,aintzathartukodituguDerrigorrezko Bigarren Hezkuntzan jasotako esperientziak. DBHn,behaketaren eta hizkuntza plastiko zein ikusizkoaren bidez zentzuorokorrean,ikasleekespazioaulertzekoetaaztertzekogaitasunalortudute,eta,horriesker,moduespezifikoagoanlanduditzakeguorainadierazpenartistikoaketaizaeratridimentsionalekoproiektuak.

Ikasgaian, edukiak bost bloketan banatuta daude, eta bloke horiekforma tridimentsionala eta haren aplikaziorik esanguratsuenak ikasteaeta aztertzea ahalbidetuko digute. Edukien blokeak honako gai haueninguruanbatzendira:bolumenarensorrerariburuzkoezagutza,formaetahizkuntzatridimentsionalarenazterketa,konfiguraziotridimentsionalerakooinarrizkomaterialak eta teknikak,balorazio adierazkorra eta sortzailea,etaadierazpentridimentsionalakegokiulertzekoetagaratzekobehardirenlan-printzipioak.

Blokeek ezarrita dauden gaitasunak erdiesteko egokientzat jotzen direnedukiakadieraztendituzte;ezdiragai-zerrendabatetaezdiraberezzentzuadutenatalkakounitateak.Irakasleekerabakikodutenolazatikatuetaeurekegingodutebeharrezkoaukeraketaeurenprogramazioagaratzeko.

Ebaluazioariburuzkogogoetakekoizpen-produkzioankokatubehardira(adierazpenarekin, sorkuntzarekin, komunikazioarekin, erabilerarekin etaabarrekinlotutakoalderdiakhartukolituzkeberebarnean)etahausnarketaren

266

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

edokritikarendimentsioan(ezagutzan,behaketan,azterketan,iruzkinean,interpretazioanetaabarretanoinarrituta).

Era berean, eta aurretik azaldutako ikasgaiaren planteamenduekin bat,garrantzitsuadapraktikaartistikoabestepertsonabatzueninterpretazioarenpean dagoen banakako gertaeratzat hartzen duten ebaluazio moduakgainditzea. Kontuan hartu behar da, ikasleak bere lanak beste lan etaadierazpenbatzuekinarrazoitzeko,aztertzekoetalotzekogai izanbeharduela eta kontziente izan behar duela zer arazo agertzen zaizkion etazerkonponbideaukeratzendituen.Gainera,noski,argi izanbeharkoduezduelabetibanakalanegingoetaezduelaizangobeti laneanbabesaemangodiontalderik.Horiguztiaebaluatubeharradago,etaezbakarrikazkenemaitza.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Esperimentazioan, azterketan eta hausnarketan oinarrituta objektutridimentsionalak sortzeko ahalmenak zientziaren gaitasuna garatzenlaguntzendu.

Forma tridimentsionalakerrealitatetikosohurbildauden formakdiraetazerbaithautemangarriadira,etabehatuetaukidaitezkeenez,espazioaetateknologiarengarapenaezagutzekoaukeradago,hartara,gizajarduerarenaurrerapenerako.

Forma bolumetrikoen bilakaera, historian, gizateriak maila zientifikoanizandako garapenaren eta gizakiak bere buruarekin nahiz espaziofisikoarekinduenharremanarenislaargiada.

267

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Lan tridimentsionalak lagungarriak izan daitezke ikasketa hasteko etagero eta modu eraginkorragoan eta autonomoagoan ikasten jarraitzekogai izateko trebetasunakeskuratzekoorduan, izanere, lanabultzatzekoproiektuetan, ikasleek aurre egin behar diote erabakiak hartzeari,baliabideakbilatzearietaazkenlanagauzatzekobeharrezkourratsguztiei,etabaitagaratudutenprozesuarenarrazoienazalpenarietaargudiatzeariere.

Lantridimentsionalbategiteakprozesuzehatzbateskatzendu,etabertan,garapen teknikoa eta sortzailea garatuko dira elkarri lotuta. Ikasgaiakhainbat arlotan laguntzen du gaitasun hau garatzen: baliabide teknikozeineraikitzaileakbilatzekobeharrizana,norberaren ikasketezbaliatzea,norberarenesperientziakerabiltzea,besteengandikikastea...

l matematikarako gaitasuna.

Lan tridimentsional baterako proiektua egiteko orduan, ikasleek zenbaiturratsiaurreeginbeharkodiete,etaurratshorietanbeharrezkoakizangodiramatematiketakozenbaitarrazonamenduetabaliabide.Lanareneraikitze-planteamendueklanaeginaurretikegonbeharkoduteargi,eta,batzuetan,adierazpen espaziala izango da beharrezkoa, kontzeptu eta baliabidegeometrikoak erabiliz; eta, beste batzuetan, eraikitze-problemak ebatzibeharkodira,etahoriekebazteko,proportzionaltasunekoetageometriakooinarrizkoplanteamendumatematikoakerabiltzeaizangodabeharrezkoa.Horrela,bidimentsiotikhirudimentsioraigarokogara.

Lanartistikoak,beraz,garapenean,matematikenbaliabideadaukafuntsezkooinarrigisasortze-prozesujakinbatmoduobjektiboantranskribatzeko.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Ikasgaiguztietanbezala,hizkuntza-komunikaziorakogaitasunarilaguntzenzaiolanbatenplanteamenduaetajarraipenaargudiatzeaksortzendituenkomunikazio-trukeak zuzentzen dituzten arauak erabiltzean; zehazkiagoesanda, garatzen diren prozesuen azalpena eta ikasgaiak sortzen duenhiztegiespezifikoaerabiltzean.

268

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

Eraberean,gaitasunhoriprozesuidatziguztiarenbidezeregaratzenda,hauda,lantridimentsionalarensorreran,lan-prozesuarentranskribapeneanetalanhorrenmemoriaetalanarenbalorazioan,alegia.Izanere,ikasleeilanbategitekoprozesuansortzenzaizkionideiaguztiak,lanagauzatzekoerreferentziaetalaguntzagisabaliozaizkionak,hortxeagertzendira.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Gauregun, irudien tratamenduaetakudeaketa ingurune informatikoetadigitalbateanegitenda.Ikasgaihonekirudiekinlanegiteaeskatzendu,bidimentsioko formatuan izanarren,etahorrekerrealitate tridimentsionalaulertzen laguntzen digu. Ildo horretan, Internetek eskaintzen dizkiguninformazio-aukerakosotresnaerabilgarriakdira.

Informatika-programageroetaerrazagoakagertzeaosolagungarriaizandaiteke objektuen eta espazioen diseinurako lanaren nahiz proiektu-aurkezpenarenedozeinfasetan.

Artearen mundua egokitu egin da eta bilakaera izan du teknologiaberriekin, eta haren garapenean lagundu dute. Batxilergoaren ikasgaihonektrebetasunaemanbeharkodie ikasleeibaliabide informatikozetateknologikozbalioestetikodunmezuaksortzeko.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Adierazpenartistikoakhistorianzeharulertzeko,adierazpenhorieksortudituzten kulturetara hurbildu beharra daukagu. Lanak ez ditugu aztertubehar ikuspuntu estetiko eta formaletik bakarrik; lanak sortu zituenpertsonarenedotaldearenerrealitatearekinlotutakobestealderdibatzukulertzensaiatubehardugugainera.Artelanakeurentestuinguruanulertutaegitendugunbalorazioaketalortzendugunezagutzaklagunduegitenduteerrealitatea interpretatzekoetabizitzekoedozeinmodurekikoerrespetuaetatolerantziasustatzen.

269

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

Arteainguruneaezagutzekobitartekotzathartubeharda,etabaitabanakakonahiztaldekakokomunikazio-etaadierazpen-bitartekogisaere.

Objektutridimentsionalakizaerafuntzionalezedoestetikozekoizteanetadiseinatzean, derrigorrean hausnartu behar da zenbait gairen inguruan:erabilgarritasun soziala, ekonomia, pilaketa, birziklapena, garapeniraunkorra.Horriesker,arazoakkonpontzekoedogizartearenegunerokobizitzakogorabeherakhobetzekotrebetasunagaratzenda.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Ikasgai honen ikasketaren bidez, ikasleek, garai edo estilo bakoitzarilotutakokodeetanoinarrituta,artelantridimentsionalakeurentestuingurusozialetakulturaleanulertu,estimatuetaaztertzekogaitasunagaratukodute.

Zehazkiesanda,gauregungokulturarenezagutzakkritikokihausnartzekoetaikuspuntuestetikotikerantzutekogaitasunagaratukoduikasleengan,etahorreklagunduegingodieeskaintzenzaienkultura-eskaintzahobetoulertzenetagozatzen.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Sortze-prozesuakbanakakoahaleginhandiaeskatzenduetabaitaikasleekautonomiaz jokatzea ere, konponbiderik egokiena bilatzeko asmozproiektuarenedozeinfasetanhartubehardirenerabakiakhartzerakoan.

Esperimentazioak,sortze-metodogisa,emaitzaberritzaileaketaoriginalakematenditu, ikasleakekimenahartzekoetaeurenkontura ikertzekogaidiren heinean, betiere aurrean dauzkaten aukera guztiak aztertuz etaunean-uneanerantzunikegokienahautatuz.

Adierazpenartistikoakbanakakonahiztaldekakoaukeraguztiakonartzenditu,norberarenestimuaetanortasunaosatzenlaguntzenduetaemozioekinetaafektibitatearekinlanegitendu.

270

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

HElBuRuAk

Bolumenaren Azterketa irakasgaiak, etapa honetan, honako gaitasunhaueklortzeaduhelburu:

1.Hizkuntzatridimentsionalaezagutzeaetaulertzea,artelanenetaizaerabolumetrikoko objektuen sorrerara aplikatutako prozedura artistikoakbereganatuz,adieraztekoetakomunikatzekodauzkanaukerakikustekoetaaukerahoriekmodupertsonaleanerabiltzeko.

2.Hizkuntza tridimentsionalaren adierazpen moduak behar bezalamenperatzeaetatrebetasunezetaegokierabiltzea,etaohikoetaezohikoteknikak eta materialak ezagutzea, adierazteko eta komunikatzekodauzkaten aukerak, aukera teknikoez gainera, ezagutzeko eta kasubakoitzeanproiektubakoitzerakoegokienaaukeratzeko.

3.Adierazpen tridimentsionalekiko hautemate-mekanismoak modueraginkorreanerabiltzea,bai natura-ingurunearenadierazpenetan,baigiza jarduera artistikoaren edo ez-artistikoaren emaitzetan, inguruneespazialaetaformalaulertzeko,atzematekoetairudikatzeko.

4.Zentzu estetikoa garatzeko helburuz balorazio konstruktiboak etaautokritikaegitekogaitasunaosatzendutenesperientziakognitiboaketasentsorialakmodukontzientean,arduratsuanetakritikoankoordinatzeaetaintegratzea.

5.Izaeratridimentsionalekoobjektuaketaartelanakaztertzean,ikuspuntuanalitikoaetasintetikoaintegratzeaetaobjektuenetalanenegituretaneta barne-logikan sakontzea, analisi- eta sintesi-prozesu batenbidez ikusten eta sentitzen ikasteko eta izaera bolumetrikoko formakirudikatzerairisteko.

6.Ingurunea esploratzeko jarrera aktiboa izatea, ingurune kultural,natural, industrial eta teknologikoko ikono-sisteman dauden izaeratridimentsionalekomezugisatratatuedoulerdaitezkeenadierazpenakbilatuz, behaketarako, hausnarketarako eta komunikaziorakogaitasunarengarapeneanlaguntzeko.

271

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

7.Ikasleak,inguruanduenikus-kulturarengaiformaletakontzeptualekinlotuta, jarrera pentsakorra eta sortzailea garatzea, ikusmenarenbidez iristen zaion informazioa aztertuz eta interpretatuz, ondoren,plastikokiadieraztekoetaikus-kulturakolanenetaadierazpenenbidezidentifikatzekoetabalioesteko.

8.Lan-proiektubatasmojakinbatekinbanakaedotaldekaplanifikatzea,lan faseakegituratuzeta faseetarabeharbezalaegokituz,proiektuakemaitzan duen garrantziaz kontziente izateko eta prozesuarenberrikuspenak,emaitzenebaluaziokritikoak,norberarenerantzukizunaketa besteen iritziekiko errespetuak eta tolerantziak duten garrantziazohartzeko.

9.Ikasgaiaren berezko terminologia zorrotz erabiltzea lan-prozesuentransmisio egokiaren bidez eta prozesuei emandako konponbideeiburuzko argudiatzearen bidez, eta, horrela, komunikazio-trukeanaberastasun handiagoa lortzea eta artelanen balorazio kontzienteanlaguntzea.

EDukIAk

1. multzoa. Bolumenaren sorrera bi dimentsioko egitura batetik abiatuta

lFenomeno tridimentsionalera hurbiltzea: gainazalen deformazioa etaukipen-balioak,hirugarrendimentsioarensorreragisa.

lFormatridimentsionalaksortzeagainazalzapaletatikabiatuta:gainjartzea,ebakiak,eraispena,norabide-aldaketa...

lFormatridimentsionalakikusteko,gaitasunespazialarenbalorazioa.

lJarrerakritikoaetapentsakorraikus-adierazpenenaurrean.

2. multzoa. Forma eta hizkuntza tridimentsionala.

lAgerikoformaetaegiturazkoforma.

272

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

lFormabiomorfikoaketageometrikoak,naturalaketaindustrialak.

lBolumena,barne-indarrenproiekzioordenatugisa.Naturarenereduaketajarraibideak.

lHizkuntzabolumetrikoarenelementuak:planoa,bolumena,ehundurak,ahurtasunak,ganbiltasunak,hutsa,espazioa–masa,kolorea...

lEspazioaetaargia,bolumenarendefinizioanetapertzepzioan.

lHutsaelementuformalgisaobjektubolumetrikoendefinizioan.

lHizkuntza tridimentsionalaren oinarrizko elementu formalak etaantolaketakoelementuformalakaztertzeaetaidentifikatzea(mugimendua,tentsioa, proportzioa) izaera tridimentsionaleko artelanetan etaobjektuetan.

lObjektuakaztertzeahainbatikuspuntutatik.

lForma irekiak eta itxiak aztertzea eta esperimentatzea, hutsuneakformarenpartemoduanbalioetsiz.

lBarne-ordenarenbalorazioaosaketatridimentsionaletan.

3. multzoa. konfigurazio tridimentsionaleko oinarrizko materialak eta teknikak.

lTeknikak:gehigarriak(modelatua);kenketakoak(zizelkatzea);eraikitzekoak(konfigurazioespazialaketatektonikoak);erreprodukziokoak(moldaketaetahustuketa).

lMaterialen,tresnenetaeuskarriengarrantzia.

lMaterialen,tresnenetahaienaukeraetamugateknikonahizadierazkorrenazterketaetaulermena.

lEraikuntza tridimentsionaleko prozeduren erabilera (seriatzea,moduluak...).

273

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

lFormensorrera,materialez-tradizionalenerabileratikabiatuta:kartoia,metalak,materialsintetikoak,materialnaturalak...

lEsperimentazioa,zenbaitteknikaetamaterialekin.

lIzaeratridimentsionalekoartelanenberezkoprozesuenazterketa.

lTeknologien erabilerak proiektu tridimentsionaletan (proiekzioak,erreprodukzioak)egitendituenekarpenakonartzeaetabalioestea.

lIraunkortasun-arazoak kontuan hartzea proiektu tridimentsionalakegitean(birziklapena,ingurumenamantentzea...).

lMaterialenezaugarriakezagutzekointeresa.

lTresnakprestutasunezetakontuzerabiltzeaetamantentzea.

lEzohikobaliabideenerabilerarekikojakin-minaetainteresa:instalazioak,ready-made…

4. multzoa. Forma tridimentsionalaren adierazpen- eta sormen-balorazioa

lMateria,formaetaadierazpena.

lFormarenetamaterialenartekoikus-etaegitura-harremanak.

lFormahutsa.Hutsa,formarenadierazpen-elementugisa.

lUkimena.Materialenadierazkortasun-kalitatea.

lAkaberenbalioadierazkorrak:ehundura,kolorea.

lArgia,bolumenaosatzenetaadieraztenduenfaktorea.

lEspazioanolahautemandenhistorian.

lArte-adierazpenak eta izaera bolumetrikoko objektuak, errealitateariburuzkodiskurtsoetainterpretazioeneuskarrigisa.

274

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

lTestuinguruaren garrantzia, lan tridimentsionalen prozesuan etaemaitzan.

lInformazio-iturrien eta formatuen erabilera, adierazpen plastikotridimentsionalakezagutzeko.

lMaterialenetaakaberenbalioadierazkorrenikerketaesperimentala.

lArgi-aldaketenbidez,bolumenenetagiroenitxuranaldaeraksortzea.

lEsperimentazioaetaesplorazioa,oinarrizkoetaantolaketakoelementuformalekinekoizpentridimentsionalenebazpenean.

lAzterketa eta alderaketa-praktikak tekniken, prozesuen eta emaitzenartean,erabilerenetaesanahienarabera.

lInguruneko adierazpen plastikoetan edo ikus-adierazpenetan aldeestetikoaketaadierazpen-ezaugarriakaurkitzekoprestutasuna.

lLanplastikotridimentsionaletanlan-prozesubatenbeharrizanakontuanhartzea.

lProiektutridimentsionaletarakoerantzunsortzaileugariplanteatzekoetaerabiltzekointeresa.

5. multzoa. Elementu tridimentsionalen diseinurako eta proiekturako printzipioak

lEgituraren, formaren eta funtzioaren arteko harremana objektuaegitean.

lAzterketa- eta sintesi-prozesua, forma tridimentsionalak sortzeko lan-metodologiagisa.

lObjektuak sortzea. Sortze-prozesua. Lanaren antolaketa logikoa etaarrazionala.Proiektubatenetapak.Konfiguraziotridimentsionaleanpartehartzendutenfaktoreak.

275

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

lDiseinutridimentsionalekoproduktuenalderdimaterialak,teknikoaketaeraikuntzakoakaztertzea.

lProiektuerrazakegiteanjarraitubeharrekoetapenplanifikazioa.

lProiektuerrazakproposamenzehatzengaineangaratzea.

lErantzukizunainguruneaneskuhartzeanetaespazioak,materialaketatresnakerabiltzean.

lSegurtasunekooinarrizkoarauakkontuanhartzeaetazaintzea.

lProiektuakegiteanplanifikazioakdaukangarrantzia.

lTaldekolanaketaproiektuakerraztendituztenmalgutasun-,elkartasun-etainteres-jarrerakbalioestea.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Izaeratridimentsionalekokonposizioakegitekoteknikak,materialaketabaliabideakegokiaukeratzeaetaerabiltzea,etahaienartekoharremanlogikoaezartzeaetaadieraztekonahizkomunikatzekodituztenaukerakbalioestea.

1.1.Eaaukeratzenduenbereasmoetarakoprozeduraegokia.

1.2.Eaesperimentatzendituenteknologieklantridimentsionaletarakoeskaintzendituztenaukerak.

1.3.Eaonartzendituenmaterialenbirziklapenakduengarrantziaetaeskaintzendituenadierazpen-aukerak.

1.4.Ea ezartzen duen harremanik hainbat arte-ekoizpenetanerabilitako tekniken, materialen eta baliabideen, eta ekoizpenhorienadierazpen-etakomunikazio-asmoenartean.

2.Eguneroko bizitzan dauden objektuak ikuspuntu formaletik etafuntzionaletik aztertzea, eta konfigurazio tridimentsionaleko alderdirik

276

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

nabarmenenak eta formaren eta funtzioaren arteko harremanaidentifikatzeaetabalioestea.

2.1.Eaidentifikatzenduenkonfiguraziotridimentsionalekooinarrizkoelementurikirudietaagerpenartistikoetan.

2.2.Eabereiztenduenbaliabideteknikoriketaprozedura-baliabiderikbereinguruneandaudenlantridimentsionaletan.

2.3.Eaikustendituenobjektubatenkonfigurazioazehaztendutenetaharenfuntzioarilotutadaudenarrazoiak.

3.Konposiziotridimentsionalakegitean,materialen,akaberenetatrataerakromatikoen aukera teknikoak eta adierazkorrak modu sortzaileanerabiltzea,asmoplastikoetakomunikatiboekinbat.

3.1.Eateknologianoinarritutakobaliabiderikbadarabilen,adieraztekoeta/edokomunikatzekoasmoz.

3.2.Ea egoki arrazoitzen duen materialen, akaberen eta trataerakromatikoen aukeraketa, bai bere ekoizpenetan, baibesterenetan.

4.Objektutridimentsionalakmodueskematikoanetasintetikoanirudikatzea,haienoinarrizkoegitura formalanabarmentzekoeta irudikapenororenberezkoprozesuetarahurbiltzekoasmoz.

4.1.Eabistaratzendituenbereproposamenakeskemaedozirriborroenbidez.

4.2.Eabaztertzendituenazalekoetagarrantzirikgabekoelementuakformabolumetrikoakirudikatzerakoan.

5.Aldaketa sortzaileen bidez, izaera tridimentsionaleko osaketa-arazobaterakoerantzunugarietaaskotarikoakaztertzeaetasortzea.

5.1.Ea ikustenduenarazoberarenaurreankonponbideugariegondaitezkeela.

277

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

5.2.Ea identifikatzen dituen historian izaera tridimentsionalekoartelanetan bolumena irudikatzeko erabili izan diren baliabideugariak.

6.Irudikapen ororen berezko prozesuak ulertzea eta aplikatzea,errealitatearen eta berarengandik abiatuta egiten diren konfiguraziotridimentsionalenarteansortzendirenharremanakberezikibalioztatuz.

6.1. Bere lanetan, ea modu adierazkorrean uzten duen agerianerrealitatearenitxura.

6.2.Ea ikusteneta identifikatzendituenegiturazkoezaugarriakbereingurunekoobjektuetan.

6.3.Ea bilatzen dituen bere ingurunean eta arte-ekoizpenetan bereadierazpen-etakomunikazio-asmoekinbatdatozenerreferentziaketaideiak.

7.Elementuetakonfiguraziotridimentsionalakargudioenbidezproiektatzeaeta lantzea; elementu eta konfigurazio horietan oinarrizko elementuformalen aplikazio egokiak ideiaren, formaren eta materiaren artekoharremankoherenteaketaesanguratsuakezarrikoditu.

7.1.Eateknikaetaprozeduraegokiakerabiltzendituen,proposatutakokomunikazio-edoadierazpen-helburuarenarabera.

7.2.Ea hizkuntza tridimentsionalaren oinarrizko baliabiderikbadarabilen,garatzenduenproiektuarenasmoarenarabera.

7.3.Ea arrazoitzen dituen egiten dituen interpretazioak etaproiektuak.

8.Ekoizpenartistikoaketakulturalaksortudirentestuinguruanaztertzeaetakritikokibalioestea,eta ikasgelansortutakoproiektu tridimentsionalakespezifikokikontuanhartzea.

8.1.Ea kontuan hartzen dituen ezaugarri kulturalak, sozialak etapertsonalak, izaera bolumetrikoko irudikapenak aztertzean etaalderatzean.

278

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

8.2.Eaikuspuntuarrazoituriketapertsonalikerabiltzenduensorkuntzatridimentsionalenikerketanetaazterketan.

8.3.Ea terminologiaegokiadarabilenazterketaketa interpretazioakegitean.

8.4.Ea identifikatzen duen adierazpen- eta komunikazio-asmorikirudikapenplastikotridimentsionaletan.

9.Lan-proiektuakgaratzea,asmoakontuanhartuz,faseetakobakoitzarenbaliagarritasuna eta komenigarritasuna arrazoituz, jarrera ireki etaarduratsua izanez eta ekarpenak adostutako helburuen araberabalioztatuz.

9.1.Eaebaluatzenduenberelan-prozesuaetaegitendituenemaitzahobealortzekobeharrezkotzatjotzendituenaldaketak.

9.2.Ea bere ideiak ematen dituen, eta egoki arrazoitzen dituentaldekakoarazoakkonpontzeko.

9.3.Eaerrespetatzenetabalioestendituenbesteenparte-hartzeaetaekarpenak.

9.4.Eaargudiatzenduenlanerakobereplana,proiektuarenhelburuaalboratugabe.

9.5.Eaaintzathartzenduenprozesuaplanteatzekolan-proposamenzehatza.

9.6.Eaonartzenduenarte-proposamentridimentsionalakgaratzekotalde-lanakdaukangarrantzia.

10.Izaeratridimentsionalekomezuakaztertzekoetaekoiztekoprozesuakkomunikatzea,ikasgaikohiztegiaetaterminologiaegokierabiliz.

10.1.Eakoherentziazaditzeraematendituengauzaketasaiatzendenberelanakargudiatzen.

10.2.Eaargudiatzendituenlan-prozesueiemandakokonponbideak,terminologiaegokiaerabiliz.

279

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Bolumena

10.3.Ea interesik badaukan eztabaidetan parte hartzeko eta bestepertsonabatzuenlan-prozesuakezagutzeko.

10.4.Ea lantzen eta justifikatzen dituen izaera tridimentsionalekoformakirudikatzeanagertzendirenarazoeiemandakoerantzunartistikoak.

280

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

Adierazpen Grafiko-plastikoarenTeknikak

SARRERA

Gizakionezaugarribereizgarriakdira,ezbairikgabe,gurealderdiintelektualak(ideiak, jakintza…) eta emozionalak (sentipenak, afektuak…) adierazteaetahaiekbanakaetagizarteangaratzea.Gizateriamundukoherrialdeeketahaienartekoharreman-ereduekosatzendutegauregun, inoizbainogehiago. Estatu eta nazioetako gizarteak, bestalde, pertsona bakoitzakbereingurukopertsonekin(berarekinbaterabizi,hitzegin,negareginetabarreegitendutenhaiekin)eratzendituenharremanenbaturadira.Historianzehar,gizabanakoetataldeengarapenarenbidezetakomunikatzekoetagure gauzak aditzera emateko, zentzumenen, arrazoiaren eta arimarenestimuluak bideratzeko erantzunak izan dira, besteak beste, musika,dantza,pinturaetaeskultura.Ikus-arteekinzerikusiadutenadierazpenetakobatzuekmilakaetamilakaurtedituzte,haitzuloetakoharrizkoharkaitzetatik,animalienhezurretatiketabestelakoeuskarrietatikguganainoiritsidirenak,esaterako.Halakoaksortzeaetahorietazgozatzeaberezkoadugizakiak,goseaetabeharfisikoakasetzeabezalaxe,etahorrekmailabatgoragojartzengaituanimalienartean.Pertsonokberezkoakditugunadieraztekoetakomunikatzekobaliabidehoriek—marraztea,margotzea,grabatzea,marrakegitea,etab.—gurebizitzakoaurrenekoetapetanbertanagertzendira,etabizitzaosoangaratzendira.

Komunikatzekoetaadieraztekomoduhorienhobekuntzaetagarapenerako,AdierazpenGrafiko-plastikokoTeknikakirakasgaiaaurkitzenduguhezkuntzaegituratuarenbarruan.Irakasgaihonekloturazuzenaduirudikatu,marraztueta margotzeko ekintzekin. Gainera, marrazten eta margotzen ikastean,ezinbestekoazaiguadierazpen-teknikakereikastea,batzuknahizbesteakerlazionatutabaitaude.Galderabatzuksortzendirahor:Irudikatubeharrekoideia,dauzkagunaukeraplastikougarienaurrekoadaalaerabilibeharrekoprozedurarenadierazpenerakoezaugarriekbaldintzatzendutekomunikatubeharrekokontzeptua?Zer ikastenduguaurrena,marraztenalaarkatza

281

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

zerdenetazertarakobalioduen?Biakerebateratsugertatzendiraetaelkarren ondoan jarduten dute, beste edozein prozeduratan gertatzendenbezalaxe.Hortaz,teknikahauekezagutzeaetaerabiltzealehenbizikoeskolatze-zikloetangertatzendaetaprozesuhoriosatuzjoatenda,haurraktrebatu eta askotariko material eta euskarri plastikoak ezagutzen joanahala. Eraberean, hemen jorratzendugunarenaurreko etapaguztietan,ikus-hezkuntzarietaadierazpen-teknikeidagozkienoinarriaketapraktikaklantzen eta garatzen dira. Batxilergoko urteetara iritsita, eta hizpidedugunirakasgaiaridagokionez,konplexutasun-mailahandiagoalantzekoahalegina egin beharko dugu, egunerokoan gertatzen dena begiratu,interpretatuetaadieraztenikasteko.Irudienmunduanbizigarabesteinoizbaino gehiago. Era guztietako ikus-informazioa eta informazio plastikoajasotzen dugu egunero-egunero, zinemaren, bideoaren, publizitatearen,infografiaren eta antzeko elementuen bidez. Olde horri aurre egiteko,horiguztiaulertuetabarneratzenikastekogaitasunasortubeharkoduguikasleengan, haien adimena eta sentipenak ahal bezain beste garatzeneta haien komunikatzeko eta adierazteko gaitasuna garatzen saiatuz.Horretarako, jardun esperimentalera egokitu beharko dugu, ikaskuntzapraktiko-teknikoanoinarritutakosistemara,etahurrenkerahorretan,alegia.Eredu horretan, teknikak eskuz erabiltzen ikasteko praktikak irakasleekemandakoedukiteorikoekinosatukodiraeta,aldiberean,edukihorietatikabiatuta, adierazpenpraktikorakobidegehiago ikasikodituzte ikasleek.Irakastekogaraianezdakomeniikasibeharrekooinarriteorikoakmultzoedoaloritxietansartzeaetalandubeharrekopraktikakzeindirenhertsikizedarritzea, horrek lagundu baino gehiago oztopatu egiten baitu gureirakas-jarduna.Zentzuzjokatzenduenirakasleak,praktikakegitendirenean,kontzeptuteorikobatalabestenoizazpimarratubeharduenjakitekogaiizanbehardu. Lehenbizi, beharra ikusibeharda, eta, gero,beharhorrinola erantzun. Nolanahi ere, lan egiteko modu honek ez du esan nahiteoriabigarrenmailakoadenik.Arte-mundukoerreferenteak,kontzeptuak,prozedurak, materialak, interpretazio artistikoak… zenbat eta hobetoezagutu, orduan da hobea izaten da ikasleen trebakuntza, adierazpengrafiko-plastikokoteknikenemaitzekederkierakustendutenez.

282

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Irakasgaihonekhonakoalderdihaueklanduzlaguntzendugaitasunhaugaratzen: informazio-mezuak eta publizitatekoak kritikoki hautematekoeta aztertzeko gaitasuna, jakintzaren eraikuntza soziala historikoki nolaizandenulertzeko,artearidagokionez;etairakasgaihonetanbaliabideetamaterialugarierabiltzendirenezetahoriekdenakzentzuzerabilibeharradagoenez, ingurumenababestekokontzientziaekologikoa;azkenik, lan-proiektuakplanifikatzeneta,taldeannahizbakarka,soluzioteknikoaketatrebetasunaeskatzendutensoluzioakbilatzenetagaratzenirakastenda.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Adieraztekoteknikakikastendirairakasgaihonetan,mailateorikoannahizpraktikoan, eta, horretarako, ezinbestekoa da ikasiz gozatzen ikastea,emaitzak lana egin eta berehala ikusten baitira hemen. Hala, ikasleakberehala jabetzendiraberengaitasunezetaberehalaaukeratzendituzteberenemaitzakhobetzekobehardituztenestrategiak.Lortutakoemaitzakikusteak dakarren pozari esker, motibazio-ikaskuntza-konfiantza sokansartzendiraetahorrekikastenikastekogaitasunagaratzenlaguntzendie,argietagarbi.

Bestalde, jorratzen diren era askotako lan-prozesuei esker, gauzakaztertzekogaitasunaetagauzakikastenjarraitzekoirmotasunaeregaratzendira,eta ikasleeketengabeebaluatzenduteberenburua,berenakatsakikasprozesuarenosagaitzathartuta.

l matematikarako gaitasuna.

Irakasgaihonetakoikasleakbiikuspegitatikhurbiltzendiraesparruhonetara.Batetik,geometriak irudikapenartistikoarekinetaharensistemekinduenzerikusia daukagu, bai eta proportzionaltasunari dagozkion konposizio-baliabideak,urrezkosekzioak,formageometrikosinpleetakonposatuak,

283

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

simetriak,etab.ere.Bestetik,adierazpenerakobaliabideaketamaterialak(euskarri eta prozedura ugari) erabiltzeko aukera teknikoek lotura estuadute probabilitate-kalkuluarekin, eragiketa matematikoekin eta haienarrazoiketarekin,etajakina,etabatezere,hezkuntza-sistemarekin.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Adierazpen grafiko-plastikoak komunikazio unibertsalerako bideak diraetagizakiokbizigarenlekuguztietanetagaraiguztietanagertzenzaizkigu.Horregatik, irakasgai honek lotura estua du gaitasun honekin. Ideiak,emozioak,bizipenak,etab.aditzeraemateadaarte-sorkuntzarenhelburugarrantzitsuenetakobat.Gainera,arte-adierazpenakgaratzeataldekoetabanakakohizkuntzaksortzekomodubatda,XX.mendetikaurrerabereziki,eta hizkuntza horiek eragin zuzena dute entzuteko eta elkarrizketanjarduteko jarreran. Jarrera horiek ezinbestekoak dira erabilitako kodeakulertzeko, eta aniztasunarekiko tolerantzia indartzen laguntzen dute.Era berean, arte-adierazpenak —asko barne-kinadetan eta hautematepoetikoetan oinarritzen dira— arrazionalizatzean eta ahoz azaltzean,ikasleekazterketarakoetakomunikaziorakogaitasunagaratzendute,etaideiaketakontzeptuakordenatzendituzteahozkotransmisioaksorkuntzaplastikoari eta hura komunikatzeko moduari ahalik eta ongien erantzundiezaion.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Jakintzalortzekoedosortzekomoduak—informazioaeskuratu,landuetakomunikatzeanoinarritzendenak—zerikusiestuaduadierazpen-teknikakikasi eta lantzeko moduarekin, ikasprozesua berdin-berdina baita kasuhorretan, maila teorikoari eta eskuzko trebetasunei dagokienez. Irudiakmanipulatzeko,infografiaksortzekoetahaiekinprimatzekoerabiltzendireninformatika-tresnaeta-makinekadierazpenplastikoenformaetamoldeakizugarri aberastu dituzte eta denbora asko aurreratu da haiek sortzekogaraian eta informazioa lantzeko garaian. Baliabide horiek erabiltzenirakasteadairakasgaihonekgaitasunhoniegitendionekarpena.

284

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Adierazpenplastikoaketaarte-hizkuntzakhainugariakdirenez—etaguztiakere baliagarriak eta errespetagarriak—, haiek ezagutu eta ikastearekinbaterapentsamoldeirekiadutenpertsonatoleranteetademokratikoaketagizabanakoen askatasuna errespetatzen dutenak sortzen dira. Pertsonahoriek gizartean ondo txertatuta egoten dira eta gizartea garatzen etahobetzenlaguntzekoprozeduraetasoluzioakproposatzendituzte.Talde-laneanjardutekometodologiariesker,arretajartzekogaitasunagaratzen,hurkoaren lekuan jartzen eta erabakiak hartzeko garaian denen hobebeharrez jarduten laguntzen duen lan-eredu batean parte hartzen duteikasleek.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Adierazpengrafiko-plastikoko teknikekgaitasunhaugaratzen laguntzendutezuzeneanetaosomodunabarian,gainera.Garaiguztietakokultura-eta arte-adierazpenak ezagutzea eta balioestea da hemengo helburugarrantzitsuenetako bat, lan grafiko-plastikoak egiteko era guztietakomaterialetateknikakerabiltzenirakastearekinbatera.Horrekin,gureburuaaberasteko eta artearekin gozatzeko gaitasun eta jarrera mental, fisikoetakognitiboakgaratzendira.Unibertsaletik indibidualera, indibidualetikunibertsalera,soilikfisikoadenetikharatago,gizakiegitengaituenakloturaestuadukulturarekinetaartearekin,etahorisormenean,adierazpenean,sentipenetan,esperientzianetaelkarrizketanoinarritzendabeti.

l norberaren autonomiarako eta ekimenarako gaitasuna.

Sortze-lanerako prozesuek, irakasgai honetan lantzen diren moduanbehintzat, gure burua indartzera eta gure buruaren balorazio positiboaedukitzeragaramatzate,arte-esparruarenbarruangalderabatekerantzunugari izan baititzake, guztiak ere zuzenak izanik, gainera. Norberakdakienhorretanetaizandituenesperientzietanoinarrituta,bakoitzakbereerantzunak emateko dinamika hauxe da, hain zuzen ere, gaitasun honiegitenzaionekarpenikhandiena.

285

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

HElBuRuAk

Adierazpen Grafiko-plastikoko Teknikak irakasgaiak, etapa honetan,honakogaitasunhaueklortzeaduhelburu:

1.Adierazpen grafiko-plastikoko teknikek adierazpenerako etakomunikaziorakoematendituztenbaliabideakezagutuetabalioestea,askotarikomaterialplastikoakprobatuz,horrela,sormenabultzatuetakomunikazioadierazkorhobealortzenlaguntzeko.

2.Hizkuntza grafiko-plastikoak dituen adierazmoldeak erabiltzea etahizkuntzahoriekeskaintzendituztenaukeraketakonbinazioakprobatuetaikertzea,adierazmoldehoriekerabiltzekogaitasuna,trebetasunaetasegurtasunaeskuratzeko.

3.Lan bat egiteko garaian, teknikak eta materialak ondo erabiltzea,komunikatu eta adierazi nahi denari ondo erantzunez, sormena etaadierazkortasunagaratzeko.

4.Lan-proiektu bat bakarka edo taldean planifikatzea, asmo jakin batlortzeko.Horretarako,lanfaseakegituratubeharkodiraetafasehorietaraegokitubeharkodugu,prozesuakberakduengarrantziazjabetzekoetaprozesuanpartehartzekoerantzukizunaetabesteeniritziekikotolerantziaetaerrespetuagaratzeko.

5.Eraaskotakoteknikak—tradizionalaknahizguregaraikoak—ezagutueta erabiltzea, haien erabilera eta funtzioak zein diren jakinez, arte-proposamenak egiteko laguntzak indartzeko eta arte-adierazpenekegindakoekarpenestetikoakbalioesteko.

6.Arte-adierazpenak, haiek sortu dituzten pertsonak eta sortu zirentestuinguruak balioztatu eta errespetatzea, iritziak eta esperientziaktrukatzeko jarrera irekia erakutsiz, arte-esperientziak trukatzea etakulturenartekoharremaneknolaaberastengaituztenkonturatzeko.

7.Irudietaartelanakikuspegikritikotikinterpretatzea,lanhorieksortuzirentestuinguruarenbarruan,kasubakoitzeanerabilitakoteknika,prozedura,euskarri,tresnaetamaterialakaintzathartutaetaterminologiazehatzabeharbezalaerabiliz,behatzeko,gauzakaztertzekoetakomunikatzekogaitasunabultzatzearren.

286

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

8.Artelanakbehatzekogaraian, erabilitako teknikeketaadierazmoldeekduten garrantziaz jabetzea, eta haien testuinguru historiko etakulturalarekin erlazionatzea, teknika horiek historian zehar izan dutenbilakaeraulertuetaekarpenberriekzertanlaguntzendutenikusteko.

9.Artelanak eta lan plastikoak sortzeko erabiltzen diren material etaproduktuak(papera,ura,disolbatzaileak…)balioztatuetaerrespetatzea,etahaiekondoetaalferrikgaldugabeerabiltzea,banakakonahiztaldekokontzientziabiziagoasortzeko,horrela,ingurumenababestenlagunduetanatura-baliabideaketahaienorekahauskorraerrespetatzeko.

EDukIAk

1. multzoa. Ikus-hizkuntza eta hizkuntza plastikoa

lIkus-arteetakoetairudietakooinarrizkoelementuformalenadierazpenerakogaitasunak eta erabilerak: puntua, lerroa, planoa, kolorea, orbana,eraketak,argia,itzala…

lIrudiakantolatzekobaliabideak:konposizioformala,kromatikoa,oinarrizkoelementuen arteko erlazioak, erritmoa, mugimendua, proportzioak,eskalak…

lIkus-hizkuntzak eta hizkuntza plastikoak, erabilitako teknika etaprozedurenarabera,adierazpenerako,deskribapenerakoetapoesiarakodituztenaukerak.

lArte-ekoizpenetarako teknika, material eta euskarriak aukeratzeko etaerabiltzekogaraian,testuinguruakduengarrantziakontuanhartzea.

287

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

2. multzoa. teknika eta prozedura grafiko-plastikoak

lArte-adierazpenetakomaterial,teknikaetaeuskarrikonbentzionalnahizez-konbentzionalakidentifikatzea.

lTeknikaegokienaaukeratzeakgurelan-prozesuanetaemaitzetanduengarrantziazjabetzea.

lMarrazki nahiz pinturako prozedurak eta erabilitako euskarriakidentifikatzea, haien sailkapenaren arabera: lehorrak, hezeak etamistoak.

lErabilibeharreko teknikaetaprozedurakadierazietakomunikatunahidenarenaraberaaukeratzea.

lLanakegitekoadierazpenerakoteknikatradizionalakesperimentatuetaerabiltzea.

lTeknikaberritzaileetateknologikoakesperimentatuetaerabiltzea.

lObra bakarrak eta serieko obrak ekoizteko tekniken inguruankontzientziatzea.

lLanaegiteangrabatu-teknikakerabiltzea.

lArteaekoiztekoprozesuetan,soluzioberriakikertuetaproposatzea.

lArtistarenliburua:apunteenkoadernoa,artelanarenkoadernoaetaarte-objektumodukoliburua.

lMaterialak, tresnak, makinak eta euskarriak. Terminologia bereziaerabiltzea.

288

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

3. multzoa. teknikek prozesu historiko-artistiko-kulturalean duten eragina

lTeknikaketaestiloak.Teknikakhistorianzehar.

lKulturalki identifikatzeko eta gauzak adierazteko historian zehar arte-adierazpenetanerabiliizandirenteknika,materialetaeuskarriugariekikosentsibilitatea.

lAdierazpenplastikoetaikusizkoetanerabiltzendirenteknikaetamaterialekhistorianzeharizandakobilakaerainterpretatzea.

lMaterial,tresnaetateknikaberriakerabiltzeagurearte-adierazpenetan.

lGuregaraikoteknikaetaprozedurak.Hedabideekerabilitakoteknikak.

lTeknikaketahaienprozesuetaemaitzakaztertuetaalderatzea,haienfuntzioen,esanahienetaadierazinahidutenarenarabera.

4. multzoa. Sorkuntza plastikoko prozesua eta talde-lana

lSortze-prozesua.Proiektuenetapak.

lGure proiektuak garatzean emaitza ona lortzeko lan-prozesuaplanifikatzeaketajarraipenegokiaegiteakduengarrantziabalioestea.

lArte-adierazpenaskotanlan-taldeanaritzeakduengarrantziazetahorrenbeharrazjabetzea.

lLanak eta proiektuak taldean egiteko malgutasuna, elkartasuna etainteresabalioesteaetahobestea.

lLanplastikoetaikusizkoetanlan-prozesuaondoantolatzeaketajarraipenaegiteakduengarrantziazjabetzeaetabalioestea.

lInguruanegitendirenesku-hartzeetanetaespazio,materialetatresnakerabiltzean erantzukizunez jokatzea eta oinarrizko segurtasun-arauakbetetzea.

289

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

lArte-proiektuaketairudiakegitekogaraianlan-prozesubatplanifikatzeaetagaratzea.

lProiektuerrazakegiteanosatubeharrekoetapakplanifikatzea.

lTeknika, material eta euskarriak erabiltzean iraunkortasun-arazoakkontuanhartzea(berrerabiltzea,birziklatzea,ingurumenazaintzea…).

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Arte-sorkuntzarako material eta teknika arruntenak ondo erabiltzea,haienemaitzeibegiratuta,emaitzakprobatutaetaegonlitezkeenaukeraugariakaintzathartuta.

1.1.Eazeindirendakienetaerabiltzendituen lehorrekoteknikaetaprozedura arruntenak (arkatza, koloretako arkatzak, argizariak,pastelak,klarionak…).

1.2.Ea zein diren dakien eta erabiltzen dituen bustian erabiltzendirenteknikaetaprozeduraarruntenak(tinta,tenpera,akuarela,gouachea,pinturaakrilikoa…).

1.3.Eazeindirendakienetaesperimentatzendituendaudenpaper-euskarriugariak,dagokienerabilerakontuanhartuta.

1.4.Eaondoerabiltzendituenadierazpen-teknikakbolumenaldetikinteres nabarmena duten objektuak irudikatzeko, objektuenazalerakotonuetaeraketakobalioenazterketakontuanhartuta.

1.5.Ea ekimenez jardutenden teknikaketaprozedurakaplikatzekogaraian.

1.6.Ea aztertzen dituen prozedurak erabiltzeko modua eta lordaitezkeenemaitzaugariak.

290

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

2.Lan-proiektu jakin baterako teknika eta prozedura egokiak zein direnidentifikatuetaaztertzea,zabaldunahidutenmezuaarrazoituz.

2.1.Ea zein diren dakien komunikatu nahi denerako egokiak direnprozesuetamaterialak.

2.2.Eajustifikatzendituenadierazpen-etairudikapen-arazoeiematenzaizkienerantzunartistikoak.

2.3.Eazeindirendakienkomunikazioannormaleanerabiltzendirenteknikagrafikoaketagrabatzekoteknikak.

2.4.Ea ondo erabiltzen duen terminologia eta lexiko berezitua,norberarenmezuakzabaltzeko.

2.5.Eakoherentziazadieraztendituenadierazibeharrekoak,norberarenlanakargudiatzekogaraian.

2.6.Eaikustenduenadierazitakoaadieraztekoerabilitakoprozedurakduengarrantziaartelanetanbertan.

3.Lan-proiektu baterako teknika eta prozedura egokiak aukeratzeaeta erabiltzea, proiektuak irudikatu eta adierazi nahi duena kontuanhartuta.

3.1.Eaaukeratzenduenirudikatuedoadierazinahidenerakoegokiadenprozedura.

3.2.Eaondoaplikatzenduenirudikapenplastikoa,proiektuakhasierabateanzituenhelburuenarabera.

3.3.Eaproposatzendituenerabilitakoprozedurarenarabera,objektubatirudikatzekodaudenmoduak.

3.4.Eafinkatzendituenobjektuberairudikatzekodaudenmailak.

3.5.Ea jabetzea den ikasgelan erakutsitako adibideen alderdiadierazkorrez.

291

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

3.6.Ea erabiltzen dituen komunikatu nahi denari ondo erantzutendioteneuskarri,prozeduraetamaterialak.

3.7.Ea ondo lantzen dituen lan plastikoak eta irudiak, mezuarenhelburuarenarabera.

4.Hainbatmaterialplastikonahitatxertatzea, lanbereanzenbaitteknikauztartuz.

4.1.Eakonbinazioegokienakzeindirendakienetaerabiltzendituenprozeduramistoetan.

4.2.Eaezagutuetaerabiltzendituenzenbaitprozedura,adierazpenarenemaitzahobetzeko.

4.3.Ea hainbat material eta prozedura erabiltzen dituen collageakegiteko.

4.4.Ea saiatzen den, konposizioan sortutako arazoei erantzuteko,erantzunartistikoarrazoituakematen.

5.Lan-prozesuak planifikatzea, norberaren eta taldearen beharreierantzunez,etaprozesurakoteknikaetamaterialegokiakargietagarbizehaztea,fasebakoitzarenbalioaetaegokitasunaarrazoituz.

5.1.Eaekimenezetajarrerairekiarekinjardutendenlan-prozesuetan.

5.2.Ea ematen duen lana planifikatzeko soluziorik, lan plastikoakegitekogaraian.

5.3.Ea teknika eta material egokiak aukeratu eta erabiltzen dituen,prozesukofasebakoitzean.

5.4.Eaazaltzendituenekoizpenarizentzuaematenlaguntzendiotenlan-prozedurakaukeratzekoarrazoiak.

5.5.Ea onartzen dituen norberaren akatsak, eta hartzen dituenikaskuntzarenosagaitzat.

292

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

5.6.Ea lan-prozesuak ikuspegi kritikoarekin ebaluatzen dituen, etaegitenditueneginbeharrekoaldaketak.

5.7.Eahartzenduentaldebarruanduenlanaberegain,etaonartzenduenhorrenardura.

5.8.Eaegitenduenekarpenpertsonaliktaldebarrukolanakoordinatuetabanatzeko.

6.Arte-irudieta-ekoizpenakegitekomoduetarakoerabiltzendirenteknikaeta materialen arteko desberdintasunak eta antzekotasunak moduarrazoituanidentifikatuetaalderatzea,zeinberegaraihistorikoarenetakulturarenondoriodirelaulertuz.

6.1.Ea ezagutzen dituen artearen historiako lanik garrantzitsuenaketaegilerikhandienakzeindiren.

6.2.Eaezagutzendituenartelanezagunenetaartistagarrantzitsuenteknika,prozeduraetamaterialakzeindiren.

6.3.Eaidentifikatzendituenideiabera(zeinberegaraietakulturakolanetan)interpretatzekomoduak.

6.4.Eajabetzendenarte-adierazmoldeenezaugarrienarteandaudenerlazioez,sortuzirentestuinguruakaintzathartuta.

6.5.Eaarrazoitzenduengaraietakulturabakoitzeangauzakadieraztekoerabilitakosoluzioetaestrategiakzergatikaukeratudiren.

6.6.Eaazaltzenduenkoherentziazunehistorikobakoitzeanerabilitakoteknikakzergatikerabilidiren.

6.7.Eaerabiltzendituenartelanetanetaikus-adierazpenetandaudenmoldeetabaliabideaknorberarenlanetanere.

6.8.Ea aztertu eta identifikatzen dituen kultura batean eta besteandaudenarte-ekoizpenak.

7.Adierazmolde estetikoak ikuspegi kritikoz aztertu eta interpretatzea,erabilitakoteknikaetamaterialakerabiltzekomoduakzer-nolakogarrantzia

293

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

duenarrazoituz,bestepertsonabatzuenzilegizkoadierazpenakdirelakontuanhartuta,komunikazio-harremanenbidezaberastasunasortzenlaguntzendutelako.

7.1.Ea sentsibilitaterik erakusten duen soluzio plastikoekiko etaadierazpen-etairudikapen-soluzioekiko.

7.2.Eajabetzendenhizkuntzaartistikoekdutenadieraztekoahalmenhandiaz.

7.3.Eaulertzenduenaukerapertsonalaketaadierazkorraknorberarenetakulturenaskatasunerakoeskubideakdirela.

7.4.Eajabetzendentaldekonahizbakarkakonortasunarenadierazpen-ereduaksortzekodaudenprozedurenezaugarrigarrantzitsuenez.

7.5.Ea behar bezala arrazoitzen dituen egindako interpretazio etaazterketak.

7.6.Eabilatzendituenarteanerabilitakoteknikaetaprozeduretanadierazietakomunikatunahidenarekinbatdatozenerreferenteetaideiak.

7.7.Eaarrazoituetabeharbezalaazaltzenduenmaterialetateknikekartelanenazkenemaitzandutenpisua.

8.Teknikenarteandagoenharremanaazaltzea,hizkuntzabatbainogehiagoerabiltzendituztenteknikenartekoabereziki,etateknikaberritzaileaknahiztradizionalakgauzakadieraztekoetakomunikatzekobideadirelaikustea.

8.1.Ea jakin-minik eta interesik baduen teknikak komunikaziosozialerakoetagauzakadieraztekobidegisaerabiltzeko.

8.2.Eaezagutuetaazaltzendituenahozteknikenartekoantzekotasunaketadesberdintasunak.

8.3.Ea interesik baduen baliabide tradizional eta berritzaileak etaartelanakegitekoematendituztenaukerakezagutzeko.

8.4.Ea erabiltzen dituen gaur egungo teknologiek ematen dituztenaukerak.

294

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AdierazpenGrafiko-plastikoarenTeknikak

8.5.Eaerabiltzendituenbaliabidedigitalaktradizionalekinbateraarte-adierazpenakosatzeko.

9.Materialetateknikenerabilera,berezitasunaketapropietateakaztertuetaarakatzea,erabatekoetabestekoarte-adierazmoldeetanetaizadikonahizkulturakoobjektuetaelementuetan.

9.1.Ea jakin-minik erakusten duen norberaren inguruneko kulturanerabilitakomaterialetateknikakezagutzeko.

9.2.Eaterminologiaetalexikoegokiaerabiltzenduen,aurkitutakoarenberriemateko.

9.3.Ea jabetzen den agertutako teknika eta material berriek arte-adierazpenetanizandakoeraginaz.

9.4.Ea dakien inguruneko artelanetan erabilitako baliabide, teknikaetaprozedurakbereizten.

10.Artelanak egiteko garaian materialak eta produktuak erantzukizunezerabili beharra onartzea, norberaren ekintzek ondorio orokorrakdituztelaikusita.

10.1.Eajakin-miniketaerrespeturikerakustenduenbestepertsonabatzuekberenartelanetanzeinmaterialerabilidituztenjakiteko.

10.2.Ea ikusten duen materialak birziklatzeak duen garrantzia etahorrek gauzak adierazteko ematen dituen aukerak norberarenlanetan.

10.3.Ea bilatu eta berrerabiltzen duen materialik, norberaren lanakegiteko.

10.4.Ea azaltzen duen lan plastiko edo ikusizko jakin baterakoaukeratutako teknika, tresna eta materialak zergatik aukeratuetaerabilidiren.

10.5.Ea interesikbaduenpaperaeta taulatxoakerabiltzekogaraianingurumenarekiko errespetuz jokatzeko eta materialak neurrizerabiltzeko.

295

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

ArtearenHistoria

SARRERA

ArtearenHistoriairakasgaiagizazientzieietaarteariloturikodiziplinada,etasormenarenetagizajarduerarenemaitzadirenartelaneibehatu,haiekaztertu,interpretatu,sistematizatuetabalioesteaduxede,berendenbora-eta espazio-testuinguruan. Arteak berezko adierazpen-kodeak ditu, eta,haien bidez, aberastu egiten dira, bai errealitatearen ikuspegi orokorra,baierrealitatehoriadieraztekomoduak.Artea ikuspegibikoitzetikulertunahida:aldebatetik,artelanarenelementuenirakurketabategitenda;eta,bestetik,gertakizunhistorikogisahartzendaartelana,haren jatorri izanzireninguruabarhistorikoeierreparatuta.

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, batik bat Gizarte Zientzietan,Geografian eta Historian, eta, oso bereziki, Plastikaren eta IkusizkoenHezkuntzan,ikasleekoinarrizkoezagutzaeskuratudutehainbatgaraitakoarte-hizkuntza ulertzeko, besteak beste, arte klasikokoa, Erdi Arokoa,EuropakoXV.etaXVIII.mendebitartekoaetaXIX.,XX.etaXXI.mendeetakomugimenduesanguratsuenetakoa. Ikasleek ikusidutearte-adierazpenekloturaestuadutelaberensorrerakogaraiarekinetagizartearekin,baigizartehorrenerakusgarridirelako,baigizartehorrenkritikaegitendutelako.

Halaber, Batxilergoan, Artearen Historia ikasgaia amaierakoa etapropedeutikoa da aldi berean, eta horrek bideratzen eta ahalbidetzenduarteareningurukoikasketakegitenjarraitzea,baiLanbideHeziketakozikloetanetazikloartistikoetan,baiunibertsitatean.

Curriculum-proposamenhonetan, ikuspegidiakronikoaaurkeztuda, etaikuspegihorrekkronologikokiezarridituarte-estiloetaarte–aroaipagarrienak,zenbait artelanetaartistaesanguratsurenazterketasakonarekinbatera.Analisi orokorraren metodoa aplikatuz, xehetasun eta konplexutasunhandiz aztertu asmo da obra jakin batzuek adierazitako hizkuntza, eta

296

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

artelanhorrektestuinguruhistorikoarekindituenharremanak.Horrela,estilobakoitzarenikuskeraestetikonagusiak,estiloenbaldintzatzailehistorikoak,aldaerageografikoaketaaskotarikointerpretazioaketabalorazioakikasikodira.Artegaraikideakpisuhandiagoaizanbehardu,etaaurrekoetapanbainosakonagoaztertubeharda.Horrekinezdagutxietsinahiaurrekogaraiko artea; aitzitik, zenbait tresna eman nahi zaizkie ikasleei, gauregungogaraitikhurbilendenarteaaztertu,harengaineangogoetaegin,ulertuetahartazgozatzeko.Hortaz,edukienlehenengomultzoa,funtsean,irakasgaiaezagutzekooinarrizkoakdirenprozedureieta jarrereidagokie.Prozeduraetajarrerahoriek,edukikomuntzathartuta,gainerakoenlantzerasartubehardira(arteklasikotikazkenjoeretaraino).

Espazioaridagokionez,azterketanbatezereMendebaldekoartekoestilonagusiakbildukodira,etaberezikilandukodiraespainiaretaeuskalartea.Biartehorienekarpenesanguratsuenak(artisteietaartelaneidagokienez)edukien multzoetan aztertuko dira. Interesgarria da aipatzea herri edoinguruhurbilenekoarteariburuzkolanak,artelanekinzuzenekoharremanaizateko bide emateaz gainera, ondarea balioesteko eta motibatzekoestrategiagisaerebaliokoduela.

Sinbiosialortunahidahonakobialderdihauenartean:batetik,estetikarenazterketa(artelanenbarrukolegeakirakurtzen,aztertzenetainterpretatzenjakitea, eta haien itxurazko osaketa, osaketa plastikoa eta gaikakoaezagutzea)eta,bestetik,historiarenezagutza(egilea,helburua,hartzaileak,baldintzatzailesexualak, ideologikoak,sozialak,ekonomikoak,politikoaketa kulturalak). Helburua da lanaren inguruabar sozialak, ekonomikoak,erlijiosoak, politikoak, ideologikoak eta estetikoak berregitea, bainaArtearenHistoriaekonomia-etagizarte-historiarenepifenomenoramurriztugabe.Izanere,ArtearenHistoriakberezkohelburuaketametodoakditu,etahoriek,diziplinaautonomogisaeratzendute.

Artearen Historia irakasgaiak lotura estua du Batxilergoko zenbaitirakasgairekin. Lehenengo tokian Filosofia eta Herritartasuna etaFilosofiaren Historia jarriko genituzke, obra arkitektoniko eta plastikakolanetakoazalpenaskotangaraijakinbatekopentsamoldearenekarpenakbehar izaten diren neurrian. Halaber, gai askok inspirazio-iturri izatendituztegreziaredo latindargai literarioakedomitologikoak.EspainiarenHistoria eta Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiekin ere baduzerikusia,hainzuzenere,ArtearenHistoriarenblokekomunasendotzenbaitute. Horretarako, aipaturiko irakasgaiok arte-adierazpen bihurtzen

297

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

direngertakariak,ideiaketaegoerakematendituzte.Eraberean,ArtearenHistoria irakasgaiak ageriko lotura du Musikaren eta Dantzaren Historiairakasgaiarekin, elkar elikatzen baitute. Azkenik, bereziki aldi garaikidehonetan, zenbait irakasgaik (besteak beste, Ikus-entzunezkoen Kultura,ArteEszenikoak,MusikarenHizkuntzaetaPraktika,Diseinua,MarrazketaArtistikoa, Adierazpen Grafiko-plastikoaren Teknikak eta Bolumena)berariazkoezagutzaematendiguteplastikakoadierazpenakhautematekoetaadierazpenokhitzezadierazteko.

Edukiak ulertzeko modu integratu horrek aldaketa dakar berekin,kontzeptuzko, prozedurazko eta jarrerazko edukiak ulertzeko modumaiz zatikakoa alde batera utzi nahi baitu. Beraz, ikasleak ebaluatzekoprozesuan, modu orekatuan aztertu behar dira gaitasunak, askotarikoproba eta prozeduren bitartez (gaiak lantzea, kontzeptuak definitzea,irudiartistikoeningurukoiruzkinakegitea,iker-proiektutxikiakgauzatzea,iturrienetadokumentuidatzienkritikaegitea,eztabaidak,etamuseoetagalerietarabisitakegitea),irakasleakikasturteanzeharikusidueninformaziogarrantzitsuabalioetsizetaikasleeiebaluazio-prozesuanbertanpartehardezatenbideaemanez.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Artearen Historia irakasgaiak, berezko xede-, metodo-, helburu- etahezkuntza-ahalmenak izanik, biziki laguntzen du Batxilergoko gaitasuneta helburu orokorrak eskuratzen: komunikazio-teknika ikonikoak zuzenerabiltzeaerraztendu,kultura-ezagutza lortzen laguntzendu, iraganekogizarteetan eta gaur egungoetan berdin jarraitu duten eta aldatu direngauzak ulertzea errazten du (bai eta gizarte horietako mutazioak ere),barneratutako kultura-esperientzia besteei adierazten laguntzen du, etabizileku dugun herrialdeko eta, oro har, gizateriaren ondare artistikoaerrespetatzeaketazaintzeakduengizarte-balioahelaraztenetafinkatzendu.

298

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

ZEHAR-gAItASunAk gARAtZEko, IRAkASgAIAk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Irakasgai honek ikasten ikastekogaitasunagaratzen laguntzendu. Izanere,ikasleeiikertzekoetaprozesuenplangintzaegitekoteknikakematendizkie, arlo kualitatiboan, emoziozkoan eta zentzumenezkoan. Horrela,testuingurusozialeanetahistorikoangertakariartistikoengaineangogoetaegiten eta adierazpen artistikoak eta berariazko terminologia aztertzeneta interpretatzen laguntzen da, barneratutako edukiak egoera askotanerabiltzekogai izatekoxedearekin.ArtearenHistoria tresnapribilegiatuada gizakien heldutasun intelektuala indartzeko, ikasketa autonomoakegiten laguntzen du eta. Ikasketa autonomo horiek, halakorik egitenduenari, jakintza berria barneratzea, aurrez ikasitakoa berrikustea etabizitza praktikoan aplikatzea ahalbidetzen diote, bereziki aisialdiarenkontsumoan. Gainera, pentsatzeko, antolatzeko, buruz ikasteko etainformazioaberreskuratzekoestrategiakgaratzen laguntzendu;besteakbeste,laburpenak,eskemakedokontzeptu-mapak.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Teknologiaknabarmenlaguntzenduinformazioatratatzekoetateknologiadigitala erabiltzeko gaitasuna garatzen, tresna gisa erabil daitekeelako,bizereginetarako:aldebatetik,ikus-arteeiloturikoprozesuakerakustekoeta ikasleeibesterenekoizpenartistikoakhurbiltzeko;eta,bestealdetik,ikasleek beren sortze-lanetarako edo lanak dokumentatzeko informazioerabilgarriabilatzeko.Gogoan izanbehardaekoizpenartistikoakberak,geroetagehiago,euskarriteknologikoaduela,eta,euskarrihorretanarte-gaitasuna eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna lotuta daudela,ezinbestean. Hainbat eginkizun gauzatzeko irudiak erabili behar dira,nahitaez; besteak beste, txostenak eta aurkezpenak egiteko, Internetenmuseoei,galerieietaairezabalekoarte-adierazpeneiburuzkoinformazioabilatzeko, arte-adierazpenei guk egindako argazkiak ordenagailuangordetzekoetamezuakbidalietajasotzeko.Autoreaskorenarabera,irudiakulertzekoetamanipulatzekogaitasunhorieknahitaezkobestealfabetatzebat(hizkuntzaikonikoak,mintzairasinbolikoaketaadierazpenaezagutueta

299

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

interpretatzea)eskatzendutegauregun,etaArtearenHistoriairakasgaiakduhorretarakoeskumenhandia.Eraberean,ahaliketaetekinhandienaateratzeko osagarri egokia lankidetzan egindako lana da, bai eta saredigitalakerabiltzeaere,informazioamodueraginkorreanetahautakorreanlantzearenbitartez.

l norberaren autonomiarako eta kimenerako gaitasuna.

Irakasgaihoneknorberarenautonomiaetaekimenagaratzenlagundudezan,beharrezkoadaeztabaidaketabanakakoedotaldekolanakbultzatzea;izanere,gauzakasmatzea, aztertzea,plangintzaegitea, jardutea, egindakoaberraztertzea,aurreikusitakohelburuaketalortutakohelburuakalderatzeaetaondorioakateratzeaeskatzendu.Kidedirenetaerreferentziazkodirentaldeetakoprozesuhistorikoaketaartistikoakaztertzeaklaguntzaematenduerabakiakhartzeko.Artelanekgeuresentimenduetanetabestepertsonabatzuen sentimenduetan arakatzea, berrirakurtzea eta berriz lantzeaahalbidetzendute.Geureesperientziaraegokitzendiraeta,gainera,arte-adierazpenari dagokion garaiko erakundeak ezagutzeak aukera ematendigu herritartasuna hobeto gauzatzeko. Beraz, ikasleak gai izango diraestiloedomugimenduartistikoenkausei,bilakaerarietaeraginariburuzkohipotesiakkonfiantzaz,erantzukizunezetazentzukritikozazaltzeko.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Irakasgai honek gertakari historikoak aztertu behar ditu banakako etataldekonortasunetatik,etaezsoilikbalioformaletaestetikoetatik.Hortaz,bitartekobikainadagizarterakoetaherritartasunerakogaitasunagaratzeko.Ekoiztu dituzten gizarteetan ainguratuta egon dira gertakari artistikoak,eta,beraz,ezindiraulertujatorri-kulturatikedoekoizpen-testuinguruetatikkanpo (elementu ekonomikoak, ideologikoak, teknikoak, erlijiosoak etazientifikoak). Ezin dugu ahaztu artea iraganeko bizitzeko moduetarahurbiltzekotestigantzarikgarrantzitsuenetakoadelaetahalaizandela,etamunduaulertzekoetabertanbizitzekobestelakomoduekinharremanetanjartzen gaituen eta jarri izan gaituen dokumentu historiko baliotsua da.Besterenproposamenakerrespetatzeaketaaskotarikoerantzunartistikoakulertzeakbideakirekitzendituiraganekoetagauregungogizartekokezken

300

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

inguruan gogoeta egiteko (kultura-nortasuna, genero-aldeak, indarkeriaetaimmigrazioa),baietaikaslearengustupertsonalaeratzekoetabesteenlarruanjartzekogaitasuna—alegia,enpatia—garadadinerraztekoere.

IRAkASgAIAn ERAgInA DutEn DIZIPlInARtEko EDo moDAlItAtEko gAItASunAk gARAtZEko, IRAkASgAIAk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Artearen Historiak lagundu egiten du zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarakogaitasunagaratzen,ingurunaturaletan,obretanetagizakiarengauzatzeetanikusdaitezkeenformak,koloreak,lerroak,ehundurak,argiaedomugimenduahautemanez.Gaitasunhorigaratzenlaguntzendu,ezsoilikpertzepziozkoprozesuenbitartez;baietametodozientifikoariloturikoprozedurakerabiltzearenbitartezere,halanolabehaketa,esperimentazioa,aurkikuntza, azterketa eta gogoeta. Artistak ingurune fisikoa baliatzendu lanaksortzekoaitzakiagisa;aztertu,manipulatu,sartu,pentsatuetabirsortuegitendu,bestedimentsiobatemateko.Hortaz,ArtearenHistoriaosodiziplinazientifikobaliotsuadaulertzekopertsonoknolakoharremanaizan dugun bizileku dugun ingurunearekin, eta nola landu ditugun etalantzenditugunarte-adierazpenakingurunehorrengainean.

Artearen Historiak irekita egon behar du teknologiak eskaintzen dituenaukeren eta ekarpenen aurrean, eta informazio- eta adierazpen-alorrakirekiditzakeentresnagisaulertubehardateknologia.Izanere,alorhoriekikaskuntza artistikoaren ekintza-esparrua zabaldu egiten dute. Halaber,beharrezkoada ikasleakbizi-kalitateahondatzendutenerasoenaurrean(besteakbeste,geroetahandiagoadenikusizkokutsadura)sentikortzea,eta guztiontzat atsegina eta osasungarria izango den ingurune fisikoazaintzeakduengarrantziazjabetudaitezenlaguntzaematea.Azkenfinean,artea ingurumenari loturiko mota guztietako arazoen aurrean (ekologia,iraunkortasunaetaingurumen-degradazioa)norberakzerbaitadieraztekoeta erantzuteko tresna izan daiteke. Horrek, modei eta estereotipoeidagokienez,positibokikritikoaizateadakarberekin.

301

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

l matematikarako gaitasuna.

Artearen Historia irakasgaiak laguntza ematen du matematikarakogaitasuna garatzen, elementu artistikoen proportzioak aztertzekobeharraren bitartez (zutabe eta eskultura klasikoak, Erdi Aroko arkuaketa abar), forma geometrikoak marraztuz eta askotariko perspektibenbidez(lineala,airetikoaetaabar).Beraz,jakitunizanbeharduteArtearenHistoria matematikako pentsamenduarekiko topaketaz beteta dagoela,matematika-elementuen bitartez funtsezko ideiak identifika daitezkeelaeta arrazoiketa eta informazioen logika eta baliozkotasuna baliozta etaepaidaitezkeela.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

ArtearenHistoriairakasgaiakgizaetaarte-kulturarakogaitasunagaratzekoematen duen laguntza, nagusiki, arte-adierazpenak ezagutzeko etabalioestekoberealderdiarekin lotzenda.Ekarpenhori egiazkierraztukoda,baldinartelangarrantzitsuensortajasotzenbada(estiloenedoartistenkarakterizazioan duten esanahiagatik edo kultura-ondarearen zati izanikgarrantzitsuak direlako) eta baldin ikasleei azterketarako nahitaezkoakdiren elementu teknikoak aztertzeko eta ulertzeko trebetasunak ematenbazaizkie.Planteamenduhorretatikhainbatgauzarenaldeegitenda;besteakbeste, artelanak balioesten ikasten da, pertzepziozko eta sentikortzekotrebetasunaklortzendira,artelanekinhunkitzekogaitasunagaratzendaeta,horrezgainera,kultura-ondareabalioesteko,errespetatzekoetazaintzekointeresapiztenerelaguntzendu.

Arteak, musikak eta dantzak euskal herritarrak komunitate gisaidentifikatzen dituen testigantza esanguratsuenetako bat osatzen dute,etaaspaldikogaraietakobizitzekomoduetarahurbiltzengaituzte.Horrela,ikasleekirizpideerabilgarriakeratuditzaketeeskaintzenzaizkienkulturakoeta aisialdiko produktuei dagokienez, horrela eskaintzen zaien gero etakultura-eskaintzahandiagoa(museoak,kontzertuak,zinema,filmlaburrenjaialdiaketaabar)ulertuetahartazgozatuahalizateko.

302

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

IRAkASgAIAk ZEHARkAko EDo DIZIPlInARtEko gAItASunAk gARAtZEko EgItEn DuEn EkARPEnA

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Testua ere sartzen duten ekoizpen artistikoak aztertzeak (pinturaerromanikoa, mota guztietako publizitatea eta irudiak) hizkuntza-komunikaziorakogaitasunagaratzeaahalbidetzendu.Mezuhoriekezdiraeratzensoilikformen,soinuen,mugimenduarenetakoloreenerregistroz;mezuetanerabatsartutadaudenhizkuntzamintzatuetaidatziakereosatzenditu.Gainera,hizkuntzakodepoetikoetan,sinbolikoetan,emoziozkoetaneta abarretan aurkezten da. Kode horiek ez dira ikuspegi denotatiboramugatzen,etaosomoduberezianuztendiguteemoziozkopentsamenduaetasentikortasunahizkuntzarenbitartezlantzenetagaratzen.Berariaz,arte-adierazpenak ibilgailuegokiadira lexikoberria ikasteko,estereotipoetaadierazpensexistaketaetnizistakdesagerrarazteko,etatresnabaliagarriada Euskal Autonomia Erkidegoko bi hizkuntza ofizialak aberasteko etafinkatzeko. Halaber, bitarteko erakargarria da bigarren edo hirugarrenhizkuntzaikastenlaguntzekoedoikaskuntza-lanhorisendotzeko.

HElBuRuAk

1.Historianzeharegondirenartearen ikuskeradesberdinakulertzeaetabalioestea, etaartearengizarte-funtzioenbilakaeraz jabetzea,adibidejakin batzuei erreparatuta. Hori lortzeko, artistak balioetsiko dira,mundukokultureietahistoria-aroeierreparatuta.

2.Artelanekosagaihistoriko-kulturalaetaosagaiestetiko-formaladutelaulertzea.Osagaihoriezberehorretangozadaitekeiruzkinetairakurketaespezifikoen bitartez, eta garai baten eta garai hartako kulturarentestigantzagisabalioetsdaitezke.

3.Arteaaldaerahistorikoaskokohizkuntzadelaetahainbataldiartistikotanirakurketaesanguratsuakegiteaahalbidetzenduelaulertzea.Horretarako,adieraziko dira artisten eta gizartearen arteko harreman bereziak etagaraibatekoedoetorrikodirengaraieidagokienezeginedoegingodirenaldaketak.

303

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

4.Azterketa-metodobaterabiltzea,sentikortasunaetairudimenalantzekoetaberariazkoterminologiaeskuratzeko,eta,eraberean,metodohorrenbidez,arte-estiloenformen,gaienetafuntzioenoinarrizkoildoaklaburbiltzea.

5.Mendebaldeko arte-estilo nagusietako artista behinenak eta arte-adierazpen nabarmenenak ezagutu, bereizi eta aztertzea (berariazaipatukodaEuskalHerrianetaEspainianekoitzitakoartea),etabeharbezala kokatzea denboran, espazioan eta testuinguru historikoan,aldaketaketa jarraipenak ikustekoetaondarekolektiboarenelementugisabalioesteko.

6.Gurearte-ondareaezagutu,hartazgozatuetabalioestea,moduaktiboanlagunduzondarehorizaintzenetaetorkizunekobelaunaldieihelarazten,etahondatzendutenjokabideaketaarriskuanjarrikodutenproiektuakukatuz.

7.Sentikortasun artistikoa, gozamen estetikorako gaitasuna eta zentzukritikoa garatzea, sortze-lan artistikoak aztertzean norberarensentimenduak eta ideiak adierazten ikasteko, artelanak ulertzekoaskotariko moduak errespetatuz eta estereotipoak eta aurreiritziakgaindituz.

8.Informazioabiltzekoetaikertzekojarduerakgauzatzea;jarduerahorietanartearenhistoriakoalderdiesanguratsueiburuziturriaskotatik(Internet,entziklopediak, aldizkari espezializatuak eta museo edo galerietakokatalogoak) lortutako informazioa aztertu, alderatu eta interpretatukoda, interpretazioak eta ondorioak noraino diren erlatiboak eta behin-behinekoakbalioestealdera.

9.Museo,erakusketaetamonumentuinteresgarrietaesanguratsuenetakoartelanenkokalekuazehaztea,artelanokezagutzea,aztertzeaetahaietazgozatzea. Horretarako, ahal denean, zuzeneko behaketa erabiliko dairteeren,bisitenetaibilbideartistikoenbitartez,estiloenbereizgarridirenezaugarriak antzemateko eta garai berean gara daitezkeen korronteestetikoenaniztasunabalioesteko.

10.Artearenhistoriakemakumeaknolatratatudituenkritikokibalioestea,baiartistagisa,baiirudikapen-subjektugisa;etaemakumeekgauzatutakoarte-ekarpenen garrantzia balioestea, ahoz edo idatziz adierazitakoikerlanenbitartez.

304

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

EDukIAk

1. eduki-multzoa. Eduki komunak

lIkasgaia ikasteko hizkuntza-trebetasunak aplikatzea: testu eta irudiidatziak eta ahozkoak ulertzea, berariazko lexikoa interpretatzea etaerabiltzea,etaahozetaidatzizzuzenadieraztea.

lEstilo edo mugimendu artistikoen kausei, bilakaerari, iraupenari etaeraginariburuzkohipotesiakplanteatu,eginetaegiaztatzea.

lHainbatestilo,garai,espazioetaautorerenartelanakaztertu,identifikatuetamoduarrazoituansailkatzea.

lArtelanetanikonografia,materialaketateknikakezagutzea.

lLanbatenplangintzaeginetalanagauzatzea(banakaedotaldean),etaegiaztadaitekeenaskotarikoinformazioaerabilizartistaedoarte-garairenbatiburuzkoondorioakbiltzea.

lMuseo,erakusketaedomonumentuetaraegingodirenirteeretanhainbatartelanizuzeneanbehatuetaartelanokaztertzea.

lHainbat iturritatik lortutakoarteaulertzekomoduari, funtzioari, estiloeieta arte-ekoizpen ikusizko eta plastikoei buruzko informazioa aztertu,egiaztatuetabalioztatzea.

lHainbatgaraitakoartelanbatzukalderatuzaztertzea,analogiaketaaldeakbilatzea,etabatzuekbesteengaineandituzteneragineietaharremaneiantzematea.

lArtearenHistoriakooinarrizkoterminoenglosarioaegitea.

lObren, artisten, estiloen eta abarren ezaugarriak, koordenatuak edoharremanak oro har azalduko dituzten kontzeptu-mapak, kronologia-frisoak,taulakedoeskemakegitea.

lBertako edo eskualdeko artista, artelan edo estiloren baten ingurukoikerketa txikia gauzatzea, hainbat euskarri erabiliz (CD-ROMa, DVDa,

305

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

bideoa,muralaetaabar);etasailkatuetaalderatzea,dagokionnazioartekokorronte,mugimenduedoestiloarenarabera.Halaber,antzekotasunak,eraginaketaezaugarribereziaknabarmentzea.

lAskotarikoespazioetagaraitakoarte-adierazpenakezagutuetaulertzekointeresa, eta horiek faktore-multzo konplexu baten adierazpen gisabalioestea.

lZorrotza eta objektiboa izatea, denboran zehar estiloetan eta arteaikusteko moduan izan diren aldaketak eta iraun duten alderdiakhautemateko,etahistoriakohainbatunetanartistagarrantzitsuek izandutenprotagonismoabalioesteko.

lOrohar,EspainiakoetaEuskalHerrikoarte-ondareaeta,bereziki,herrikoaedoeskualdekoaezagutzekointeresa.

lArtelanei behatzeko eta artelanak kontzeptualki ulertzeko interesaeta gustua, norberaren gustua eratzen eta balio estetikoak garatzenlaguntzekobidegisa.

lHistoriakobestejakintza-iturrigarrantzitsubatbaita,irudiarenedokulturamaterialarenegokitasunarenaurreangogoetaetakritikaerabiltzea.

lTalde-lanabalioestea,informazio-iturrietankontsultaegitekoetaiturriokegiaztatzeko modu eraginkor gisa; eta gizartearen eta banakoarenalderdiakaztertuetainterpretatzea,aurkezpenaetahizkuntzazainduz.

lGurekultura-ondarearenaldekoekintzetaneta/edoelkarteetanaktibokiparte hartzeko prest egotea, eta arte-ondare unibertsala zaintzeko,zaharberritzekoetazabaltzekoekimenorokorrakbabestea.

lIrekiaetakritikoaizateanorberarengustukoakezdirenetairitziekinbatezdatozenarte-adierazpenenaurrean,baietajoeraberrienaurreanere,autoreen nahiz garaietako balioen eta sentikortasunaren adierazpengisa.

306

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

2. eduki-multzoa. Artea: giza adierazpena denboran eta espazioan

lArtea definitzeko zailtasunak eta sailkatzeko askotariko moduak.Aldaketakartearenkontzeptuan.

lArteakhistorianizandituengizarte-funtzioak.Hainbatereduhistorikotanetahainbatkulturatanizanduenbalioespena.

lArteakulturakoelementuaktibogisabalioesteaetaarte-ondareazaintzea.

lArte-estiloak:definizioa,analisiaetaeboluzio-tipologiak.

3. eduki-multzoa. Artelana ulertzeko modua eta azterketa

lIkus-hizkuntza:materialak,prozedurateknikoaketaelementuformalak.

lIkonografia eta ikonologia: arteko gaien eta tipologien trataera etaesanahia.

lArtista eta sorkuntza-prozesua, dagokien garaiko testuinguru sozialaren,intelektualarenetateknikoarenbarruan.Bezeroeneginkizunaetamezenasgoa.

4. eduki-multzoa. Arte-estiloak: bilakaera historikoa eta espazio aniztasuna.

lArte klasikoa: Grezia eta Erroma; historian izan duten eragina. ArteaHispaniaerromatarrean.

lErdi Aroko arte kristaua: ikonografia baten egitura. Erromanikoa etagotikoa.ErromanikoaDonejakueBidean.

lIslamiarartea,berezikihispaniar-musulmana.

lErrenazimentua:klasikoakberreskuratzeaetaadierazpen-sistemaberriakbilatzea.Italiarenesanahia.ErrenazimentuaEspainianetaEuskadin.

lBarrokoa.Sorkuntza-guneaketaeuroparaldaerak.EspainiakoBarrokoa.Espainiakopinturarenekarpena:UrrezkoMendearenfiguranagusiak.

307

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

5. eduki-multzoa. Arte garaikidean bizirik iraun dutenak eta izan diren aldaketak

lNeoklasizismoa.Erromantizismoa.Errealismoa.Goya.

lXIX.,XX.etaXXI.mendeetakoarkitektura:materialberriaketaespazioarenikuskeraberria.

lHirietakozabalguneetatik joeraarkitektonikoberrietara.ArkitekturaetahirigintzaEuskadin.

lAdierazteko eta gauzatzeko sistema tradizionalen haustura:inpresionismotikXXI.mendekoabangoardietara.

lEuskalpinturaetaeskulturaXX.etaXXI.mendeetan.

lIkus-sistemaberriaksortzea:argazkigintzaetazinema.

6. eduki-multzoa. Arte-egintzaren gaurkotasuna

lJoeraartistikoberriak.Arteaetateknologia.

lMerkatuaetaartearenkontsumoa:finantzaketa,kritikaetahedapena.

lMonumentuetaobjektuartistikoakzaintzeaetazaharberritzea.

lMonumentua. Artelana museoan. Arte-museoak. Hainbat ibilbidehistoriko-artistiko-kultural.

EBAluAZIo-IRIZPIDEAk

1.Arteaikustekomoduangertatudirenaldaketakaztertuetaalderatzea,baietahistoriakohainbatunetanetahainbatkulturatanizandituengizarte-funtzioakere;etaegileanordenadibideenbitarteznabarmentzea.

1.1.Eabereiztendituen,artearenbilakaerahistorikoarenesparruan,arteaikustekomoduanizandirenaldeak.

308

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

1.2.Eaondorioztatzenduenartelanarenesanahia.

1.3.Eaidentifikatzendituenarteareneginkizunak,historianizandirenartistei,bezeroeietasustatzaileeidagokienez.

1.4.EaezagutzenduenXX.mendearenbigarrenerdialdetikaurrerakoartearen eta autorearen eginkizuna: gizartea salatzeko artetikkontsumo-ondasundenartera.

2.Arte-hizkuntza zorrotz interpretatzea (formak, gaiak eta esanahiak),historianaldakorraizandengaigisa.

2.1.Ea identifikatzen dituen arte klasikoaren (Grezia eta Erroma)funtsezkoezaugarriak.

2.2.EadeskribatzendituenGreziakoetaErromako lanenestiloarenbilakaeranizandirenaldaketaetaberdinjarraitudutenezaugarrinagusiak,lanhorienaurrekoeietaondorengoeibegiratuz.

2.3.EaezagutzendituenEspainiakoarteerromatarrarenlannagusiak.

2.4.Eaezagutzendituenarkitektura,eskulturaetapinturaerromanikoa.

2.5.EadakiennondagoenDonejakueBidea,etaeaonartzenduenestiloerromanikoarenzabalkuntzanizanduengarrantzia.

2.6.Eabereiztendituenarkitektura,eskulturaetapinturagotikoarenezaugarrinagusiak,hiri-kulturarentestuinguruan.

2.7.Ealotzendituenmusulmanenkulturaetaartehispaniar-musulmana,etaeabalioestendituenhaienekarpenak.

3.Garaibatekoeraginsoziologikoz,egiletzaz,esanahiz,formazetamateriazosatutako artelanaren elementuak ezagutu eta bereiztea. Elementuhoriekartelanazestetikokigozatzekoaukeraematendigute.

3.1.EaidentifikatzendituenItaliakoerrenazimentukoestilo-ezaugarriak(arkitektura,eskulturaetapintura).

3.2.Ea bereizten dituen Barrokoko ezaugarri orokorrak, dituen

309

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

aniztasunkronologikoanetageografikoan.

3.3.EalotzendituenBarrokogaraikoespazioarkitektonikoaetahiria,boterepolitikoaketaElizarenbotereak.

3.4.EadeskribatzendituenBarrokogaraikopinturanetaeskulturanizanzirengai,forma,funtzioetajoeranagusiak.

3.5.EaezagutzendituenEspainiakopinturabarrokoarenartistaetaartelannagusiak.

3.6.EaidentifikatzenduenXVIII.mendekoarkitektura,etaeabalioestenduenharenegoeraBarrokoakiraunizanarenetaNeoklasizismoarenartean.

4.Artelanakinterpretatzea,artearenelementueiantzemateaahalbidetzenduenmetodoarekin:elementuesplizituei(materialak,forma-elementuak,gaiaren trataera eta esanahia) eta inplizituei (artistaren nortasuna,bezeroak,baldintzaekonomikoaketasozialaketaeraginideologikoak).

4.1.Eamotaguztietakobitartekoakerabiltzendituenestilo-bilakaerariburuzkoinformazioalortzeko.

4.2.Eaegitenduentxostenik,kontzeptu-mapariketaDVDrik,ArtearenHistoriaren alderdi esanguratsuren bati buruzko ikerlanetikabiatuta(artista,korronteartistikoaetaobra).

4.3.Eaaztertuetainterpretatzendituenartelanakberentestuinguruarenbarruan;eta,horretarako,eazuzenerabiltzenduendiziplinarenberariazkolexikoa.

4.4.Ea lotzen dituen garai bateko lan garrantzitsuak aurreko edoondorengolanekin.

5.Unehistorikobakoitzekoartelanesanguratsuakaztertu,identifikatuetakronologikokietaespazioankokatzea;arte-estiloenezaugarribereizgarribehinenakadieraztea;etabestegaraibatzuetakoartelan,autoreetatokiesanguratsuekinalderaketaegitea.

5.1.Ea egiten duen espazio geografikoa eta denbora historikoadeskribatzenduenkronologia-frisorik,etaeasartzenduendaturik,obrarik,autorerik,gertakizunhistoriko-artistikoriketaestilorik.

310

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

5.2.Ea identifikatzen dituen fenomeno artistikoen kausak etaondorioak,berentestuinguruhistorikoetakulturalean.

5.3.Eaezagutzenduenarteakarteklasikotikgauregunarteizanduenbilakaera.

5.4.Eadeskribatzendituengaraihistorikobakoitzekoarte-ekoizpenarenhomogeneotasunaetaaniztasuna.

5.5.Eaalderatzendituenzenbaittokitakoobraadierazgarriak,etaeaaztertzendituenhaienartekoaldeak,antzekotasunaketaharremanak.

5.6.Ea identifikatzen duen alderdi historikoek arte-hizkuntzarensortzeanetabilakaeranizanduteneragina.

6.Ikuskeraestetikoaketaezaugarriestilistikoakegiaztatuetaalderatzea,iraun duten gauzak eta aldaketak ikusteko, eta arte-mugimenduenartekoharremanaketaeraginaknabarmentzeko.

6.1.Eajarrerakritikoaetairekiaduenarte-adierazpenenaurrean.

6.2.Eaantzematendituenarteandaudeniraute-etaaldatze-prozesuak.

6.3.Eaidentifikatzendituenarteakdituenarazoteknikoberriak.

6.4.Eadeskribatzendituenarte-gaiaklantzeanizandenaldaketaetaartearilotzenzaizkionerabileraetafuntzioberrieneragina.

7.Artistahandienartelanbehinenakidentifikatu,aztertuetainterpretatzea,estiloabereiztendutenezaugarriakezagutuzetaberengaraikogizarteaerakustendutelaeta,eraberean,harenganeragitendutelaulertuz.

7.1.Eabalioestenduenberen lanetanplanteamenduberriakgaratudituzten artisten edo inguruabar historiko jakin batzuetan bideartistikoberriakirekidituztenartistenprotagonismoa.

7.2.Eaidentifikatzendituengureingurukoarteaneraginhandienaizanduten-eta,gauregunere,duten-artistak.

7.3.Eaerakustenduenmaisulanakikuskatzekoetaaztertzekointeresiketazaletasunik.

311

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

7.4.Eadeskribatzendituenmugimendubakoitzarenberezitasunak.

8.Arteak egunerokotasunean eta komunikabideetan duen presentziaulertuetaazaltzea,etaarteakontsumo-objektugisaerabiltzeariburuzkobalorazioaegitea.

8.1.Ea aztertzen dituen ikusizko zenbait sistema garaikide(argazkigintza, kartelak egitea, zinemagintza eta abar) eta eaidentifikatzendituenhaienmintzairarenberezitasunak.

8.2.Eabalioestendituenarteakgauregungomunduandueneginkizunaetakomunikabideetanetaingurunesozio-kulturaleanduenpresentzia.

8.3.Ea ebaluatzen duen gaur egungo arte-merkatuaren eta-kontsumoarenmundua.

8.4.Eaidentifikatzenduenteknologiaberriekartearensorkuntzanizanduteneragina.

9.Ikerlanaketaegiaztatze-lanakegitea,arte-mugimendu,garrantzibereziaizanduenartistaedoibilbideartistikorenbateninguruan(eskualdekoakedo bertakoak). Eta, horretarako, informazio-iturriak erabiltzea etaazterlanarenemaitzakargijakinaraztea.

9.1.Ea identifikatzen duen arkitekturak XIX. mendean izan duenbilakaera,historizismoko,eklektizismokoetamodernismokoobraberezibatzukaztertuz,batezereEuskadikoak.

9.2.Ea antzematen duen hirigintzaren eginkizun berriak betetzekomaterialberriakerabiltzendirelaarkitekturan.

9.3.Ea bereizten dituen abangoardia nagusiak, eta ea balioestenduenMendebaldekoakezdirentradizioekabangoardiensorreranduteneragina.

9.4.Ea deskribatzen dituen XX. mendeko korronte arkitektonikonagusiak, besteak beste, arrazionalismoa, organizismoa etanazioartekoestiloa.

9.5.EaidentifikatzendituenXX.mendekobigarrenerdikoplastikarenezaugarrinagusiak.

312

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

10.Artelanekinharremanzuzenaizatekoaukeraematendutenmuseoetaerakusketetarajoanetamonumentuartistikoeietaartelaneibehatuetahoriekaztertzea.

10.1.Eaidentifikatzendituenerromanikoarenfuntsezkoezaugarriak.

10.2.Eaezagutzendituengotikoarenezaugarrinagusiak.

10.3.EadeskribatzendituenErrenazimentuarenberezitasunak.

10.4.EaondorioztatzendituenBarrokoarenberezitasunak.

10.5.Eadakienzeindirenartegaraikidearenbereizgarriak.

10.6.Ea dakien non dauden obra erromanikoak, gotikoak,errenazentistak,barrokoaketagaraikideak.

11.Arte-jarduerakgauregundituendimentsioaskotarikoetakonplexueninguruan gogoeta eta eztabaida egitea; horren aurrean kritikoa etairekia izatea; eta emakumeek artearen sorkuntzan duten eginkizunabalioestea.

11.1.Eabereiztenduen,gauregun,erakundeekdutenzereginaarteafinantzatzean, zabaltzean, erakustean, arte-bildumak egiteanedomerkaturatzean;besteakbeste,erakundepublikoek,galeriapribatuek,arte-azokek,fundazioek,museoeketaenkanteek.

11.2.Eabalioestenduenondareaherentziakulturalgisababestekoetazabaltzekobeharra.

11.3.Eabalioestenduenemakumeenzereginaartearensorkuntzan.

11.4.Ea egiten duen bertako emakume artistaren bati buruzkotxostenenbat(bakarkaedotaldeka).

313

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

Diseinua

SARRERA

Diseinuhitzalatinekodesignumetikdatoretabiosagaiditu:de-aurrizkia,“zerbait mugatzea” adierazten duena orokorrean, eta signum izena,zeinukontzeptuaadieraztenduena.Hortaz,berezdagoenetaberariazkokomunikazio-asmobatzukadierazteko ikurbihurtubeharrekoerrealitatebat definitzeko ekintza izango litzateke diseinua. Energia erabiltzen denguztietanzeinubatsortzendaeta,araubatzueijarraikietahelburujakinbatlortzearren,zeinuakfinkatzekoprozesuguztietanprozesunaturalgehiagoedogutxiagoezagunaksartzendiratartean.Etadiseinuakarrazionaltasunpraktikoaren kanpo-itxura egituratzeko gai izan behar du hortxe, berebaloraziorakogaitasunetatik—zentzuaetasentsibilitatea—etajardutekogaitasunetik—adierazpenerakoetatrebatzekogaitasunak—,ekosistemanaturalarekinmodukoherenteanbateginez.

Gizakiok irudiak eta objektuak sortzeko eta manipulatzeko gai izangara,guresormenariesker,etaobjektueta irudiok luzatzearekinbatera,gure potentzialtasunak eraginkorrago egin ditugu, eta gure inguruneaaldarazteko ahalmena eskuratu dugu horrela. Erabilitako prozedurei etalortutako emaitzei esker, guretzako egokia den ingurune artifiziala sortudugu,etagurebizimoduagaratuduguhor.Diseinuak,gizakioningurunekoosagaiaksortzendituen jakintza-alorradenaldetik, etakulturasortzekotresnaerebaihorrenondorioz,esangura-mailahandiaizanbeharduArteenmodalitatekoBatxilergoarenegituraakademikoan,etaformaerabilgarriakasmatzekogaitasunakirakasteahartubeharduhelburu,gizakionbeharrakbestealorbatzuetakobeharrekin—kultura,estetika, teknika,ekonomia,ergonomia, ekologia, erabilera, zentzumenak…— ezkontzeko aukeraematendigundiseinu-prozesubatenbidez.

Diseinu hitzaren erabilera soziala orain gutxiko kontua da. Halere,ekonomialariak,politikariaketaeraguztietakoadituakberehalahasidira

314

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

hitza barra-barra erabiltzen, bai eta herritar arrunt asko ere. Beharbadaarrakastahorrexerizorzaiobatzuetanterminohorrekin izendatzendirenzenbait jardueramoduzorrotzetazehatzeanulertuezina,etahorregatiksortzendanolabaitekonahasmenaadituek—diseinatzaileek— jakintza-arlo tekniko-kreatibo horren zentzu berezitua finkatu eta zehaztu behardutenean.Zoritxarrez,diseinuazerbaitazalekoetaausazkotzatjotzendaoraindikzenbaitsektoretan,etaobjektuakazaletikedertzearenparekotzathartzenda.

Diseinua lan original bat —grafikoa, objektuala, espaziala— sortzekoprozesukreatiboanpartehartzendutengogoetaetagauzatzematerialekoekintza guztiak direla esan genezake. Emaitza hori gauzak modu jakinbatean —buruan nahiz teknikoki— konbinatzearen ondorioz lortzen da.Plangintza, asmakuntza eta garapen kreatibo bat egoten dira atzeaneta,bitarteko industrialenbidez,ereduedoprototipobat sortzea izatenda helburua, hura gero bitarteko industrialen bidez ekoitzi, kopiatu etazabaltzeko.

Objektu bat gauzatu aurretik hura guztiz pentsatu, asmatu, proiektatueta aurreikusteko eragiketa abstraktua da diseinua, funtsean. Planoak,zirriborroak,prototipoakosagarriakdira,diseinatzaileekproiektuaulertuetabistaratzekoerabiltzendituztentresnak.

Gauregun,erabiltzekosortutakoirudietaproduktuenbidezasetzendiragizon-emakumeokingurunearekindugunerlazioansortzenzaizkigunbeharasko.Erabiltzekoobjektuhoriekereguregizartekoegituraekonomikoarenparte dira, eta objektu horiek gizarteko baldintzak irudikatzen dituztelaondorioztadezakegu,beraz.

Jende multzo batek dauzkan ezaupideetatik abiatuta sortutako tresnekegituratzenduteninguruneartifizialakeredefinitzenduhaienkultura.Beharguztiek emaitza kultural jakin batzuk izaten dituzte —bidaiatu beharrakorientatzekoseinaleaksortzekobeharradakar,etaberoegotekobeharrak,berriz, arropa beroa jostekoa—. Era berean, kultura-fenomeno ukigarriguztiekformaetagrafismojakinbatzukizatendituzte.Ekoiztekoteknikaeta material berrietan egindako aurrerapenek joera estetikoekin bateraobjektuhoriekeratzekoedoegitekomoduaaldarazteaekarridute,neurrihandiagoedotxikiagoankasuarenarabera.

Diseinua jakintza-alorrean bi helburu lortzen saiatu behar dugu Arte

315

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

Batxilergoan: ikasleen prestakuntza humanistikoan sakontzea etahobetzea, batetik, eta estetikaren fenomenoa ulertzeko moduan oinarripraktikobatzukemateaikasleei,bestetik.Ikuspegihorrijarraiki,diseinuakarte-alorrekoesparruetarahurbiltzekogaiizanbeharduetazubi-lanaeginbeharko luke lehendik ikasitakoaren—plastikaeta ikus-hezkuntza—etaondorenproiektuetangehiagooinarrituzlandutakojakintza-arloetanegitendirenikaskuntzenartean.

Jakintza-arloespezializatuguztietan—zientzian,teknikannahizartean—oraingometodoetalan-esparruaktaxutuetaberennortasunprofesionalakondu direneko adierazpenak aurkitzen ditugu iraganean. Horregatik,lehenbizikoeduki-blokeandiseinuarentestuinguruajorratukodugu,leheniketabehin.

1.Diseinua eta haren testuingurua: Diseinuaren bilakaeran eragina izanduten faktoreak hainbat dira eta elkarri loturik daude: garai eta lekubakoitzeko testuinguru politikoa, gizarteko gertakariak, teknologiarenaurrerapenaketamugimenduintelektualak.Diseinatzaileenerantzunaktestuinguruorokorhorrilotutadaudeezinbestean.

1. Diseinu baten proiektua da giza gatazka bat baldintza materialetanetamoduirekietasistematikoanebaztekoaukeraematenduenbidea.Horretarako,halakosintesi kreatiboaegitendadiseinuzko formaedolanbatasmatuta.Lanok,gizaingurunekoosagaiakdirenaldetik—garaibakoitzeko informazioaeta jakintzadakarteberaiekin—,gurekultura-nortasunazehaztenetagizakionbizi-kalitateahobetzenlaguntzendute,pertsonakgizakiintegraltzatetagizartekokidetzatulertuta.

2.Diseinuaren proiektu izaera. Diseinua proiektatzeko metodologia-printzipio honetan oinarritzen da: arazo bat ebatzi behar den egoeraguztietan, lan-prozesuari dagokion oinarri komuna zedarritzen dutenkonstantebatzukdaude.Diseinuaproiektu-prozesuarenberezitasunakhobeto ulertzen laguntzen digun hurbilpen zientifiko bat da, azkenbatean,nolabaitere.Diseinuarenalderdiarrazionalhorrieskerbihelburulortzendira:batetik,jokamoldeakhelburuzehatzbaterantzbideratzea,pixkana-pixkana; bestetik, proiektuen inguruko erabakiak arrazoitzeaetabermatzea,hots,proiektujakinbateanhalakoedoholakoerabakiazergatikhartudenazaltzekoaukeraematea.

316

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

3.Diseinuaren ezarpen-eremuak: Diseinuak gure inguruko esparruaskotanpartehardezake.Halaetaguztizere,inguruneideiaegituratzenduten hiru esparru nagusi bereizten dira: mezuak (diseinu grafikoa),objektuak(diseinuindustriala)eta,bihoriekinbatera,espazioa(barne-diseinua). Esparru horietako bakoitzean hainbat diseinu-espezialitateetaproiektatzekohainbatpraktika,etahaietakobakoitzarenekoizpen,estrategia eta gizarte-eragina baldintzatzen dituzten era bateko etabestekoproduktuaklantzendiraesparrubakoitzean.

Ikasleakmotibatuzlortzendenadimen-prozesuaakuilatunahidahemen,horretan oinarritu metodologia, eta metodologia hori modu aktibo,kreatibo eta sozializatzailean erabili behar da. Irakasgai honek, izaeraorokorteoriko-praktikoaizanik,pentsamoldesortzaileakbistaratzekoetaasmoakproiektatzeko,esperimentazioetaespekulazioformalekoprozesupraktikoetanoinarritubeharradauka.

Inguruko informazioa diseinu-sortzaile potentzialtzat hartzeko etainformazio hori ikus-hizkuntzaren bidez adierazi ahal izateko, ikasleekbehardutenoinarrizkomailafinkatubehardujakintza-arlohonek.Mailahorretan,hitzetiklaneragerturatubeharduteikasleek.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Diseinuak, gure ingurune artifizialeko funtsezko osagaia izanik, gauzaberriak bereganatzen ditu printzipio teknologikoen eta berrien ingurukoesperimentazio, aurkikuntza, azterketa eta gogoetaren bidez, ikasitakohorigizakiokegokitzekobeharditugunbaliabideartifizialetanaplikatzeko.Horretarako,tarteansartzendirenjakintzazientifikokohainbatesparrutatikaztertubehardirafenomenoak.

Gure kultura bisual eta materialeko produktuak —diseinuak eskaintzendizkigunak— mundu fisikoarekin harremanetan jarduteko artearenesparru orokorrak ematen dizkigun bitartekoak dira, eta gertakariakhobetoulertzen,ondorioakaurreikustenetagurebizi-baldintzaorokorrakhobetzenlaguntzendigute.Diseinuaespazioezinhobeadagureingurune

317

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

natural eta artifizialari buruz gogoeta eta kritika egiteko, eta bestelakojokabide teknologikoak bilatu eta gauzatzeko lehen hurbilpena ere izandaiteke.Ekonomiarenetaeraginkortasunirizpideakaintzathartuta—halanola iraunkortasuna, ingurunea bere onera ekartzea, natura-baliabideakarduraz erabiltzea, modu arrazional eta etikoan kontsumitzea, osasunazaintzeaetaildohorretakojarduerak—,gureegunerokobizitzakobenetakobeharrakasetzenlaguntzendigundiseinuekologikozinezeraginkorraerelordezakegu.

Hortaz,gizakionbizitzaetajardunagaratzendenespaziofisikoabeharbezalahautematearen bidez eta inguruko espazioarekin —diseinu espaziala—harremaneanjardutekogaitasunarenbidezlaguntzendudiseinuakgaitasunhau lantzen. Giza gorputzaren proportzioak eta mekanismoak eta irudieta objektuen aldean ditugun mugak ondo ezagututa —diseinu grafikoetaindustriala—,bizitzafisikoetamentalosasuntsuarenaldearrazionalkiargudiatzekoaukeraizangodugu.

Diseinuasorkuntzarenetateknikarenarteandagoenjakintza-arloadaberez,eta jakintza humanistikoa eta jakintza zientifiko-teknologikoa uztartzenditu.Gurekulturabisualetamaterialarenzatibatengainekoarduradaukadiseinuak, eta erantzun estetikoak ematen dizkio gure behar kultural,tekniko, zientifiko, ekonomiko, ingurumeneko, ergonomiko, ekologiko…askori.Horriesker,mundufisikoariburuzkoerabakiakharditzakeguetagiza gaitasunei buruzko (gaitasun fisikoak, hautemateari dagozkionaketa mugimenekoak) ezaupide osagarrietara (proxemika, ulergarritasuna,ergonomia, antropometria, bionika…) jotzea eskatzen digu diseinuak,diseinu-proiektu batek bete beharreko funtsezko eskakizunei erantzunahal izateko (osasuna, atsedena, segurtasuna, argitasuna, ongizatepsikologikoa,erosotasuna,gizarte-harremanak,enpatia…).

Diseinatze-prozesuanplangintzasistematikoetairekiaeginbeharda,etaarakatzezientifikoaridagozkionjarreraketajakintzakpartehartzendutehor:problemakidentifikatzea;hipotesiakproposatzea;helburuakproposatzea;behaketak eta egiaztapenak egitea zuzenean nahiz zeharka; informaziokualitatibo eta kuantitatiboa bilatzea, lortzea, aztertzea, laburtzea etaaurkeztea; soluzioak proposatu eta alderatzea; aurrekariak eta lehendikdagoenjakintzaidentifikatzea;ondorioaklortu,interpretatu,ebaluatuetajakiteraematea.

318

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Diseinuaridagokionjakintza-alorreanikusizkoesperientziaksortzendira,dakiguna,ikasibeharrekoaetaikastekomoduaagerikoakegiteko.Jakintzahoriekeraikuntzakulturaleraegokitzendira.

Horretarako,hausnarketanoinarritutakoikerkuntzaegiteaproposatzendagureadimenerakoestrategiagisa,etahordiseinuaezdagurebaitakoaaditzera emateko bitartekotzat hartzen, publikoak bere burua adieraziaikustenduenetagizakionjokamoldepertsonaletasozialeaneraginadutenalderdiakbalioestendirenesparrubatensorkuntzagisabaizik.

Metodo-estrategiahorrekzeraeskatzendu:diseinuabeste jakintza-arlobatzuetanereagertzendelakontuanhartzea,galderakegitekojakin-minabultzatubeharra,problemaberarenaurreanegonlitezkeenerantzunugariakidentifikatuetaerantzunokmaneiatubeharra,estrategiaetametodologiaaskoerabilibeharraerabakiakhartzeko,etahainbat informazio-iturritarajo beharra informazio hori geureganatzeko. Ikasleek diseinu-proiektuenbidez beren gaitasunen eta jakintzaren gaineko kontzientzia, kudeaketaetakontrolahartzealortunahida,azkenbatean.

Bestalde, diseinu-proiektuen bidez, problema bat hainbat estrategiarenbidezebaztekobehardirengaitasunezjabetzengara,etahauekdiraerabillitezkeenbideak:gertakariakaztertzea,behatzeaetasistematikokijasotzea;erlazioak aztertzea, laburtzea eta hautematea; ondorioak eta ezustekogertakariak balioestea; taldean eztabaidatzea; problemak ebaztea;ezustekoemaitzakbilatzea;sormenabultzatzea;denborakplanifikatzea;jarduerakantolatzea;teknikakaukeratzea;informazioalortzea…

Diseinu-proiektuarenbidezsoluziobatlortzendakomunikazioarietafuntzioeidagokienez,etahorezinbestekoadaikastekogaraianekinezjarduteaetabalorazioak egitea. Horretarako, akatsak onartu eta besteengandik etabesteekinbateraikasibehardugu.

Azken batean, bilatzearen eta aurkitzearen arteko erlazio dialektikoakbaldintzatutako sormen-jarduera da diseinua, eta honako alderdi hauekbiltzenditu:pentsaeraestrategikoa,lankidetzanjardutekoetanorberarenburuaebaluatzekogaitasuna,etaburu-lanerakoteknikaketabaliabideakerabiltzen jakitea,betiere ikas-esperientziakontzienteetaatsegingarrienbidez.

319

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

l matematikarako gaitasuna.

Diseinubatpentsatzekoprozesuan,irudiak,objektuaketaespazioaktaxutubeharraegotenda,eta,horretarako, irudikapengeometrikokosistemak,sistema metrikoak, eskala-sistemak eta interpretatzeko eta kalkuluakegitekosistemabereziakerabilibehardira,hots,arrazoibidematematikokobaliabideak.

Matematikarako gaitasun honek diseinuan hartzen du zentzua, zerenprozesu batzuk (indukziozko nahiz dedukziozko) jartzen baitira abian:arrazoibideakbaliozkoakotedirenegiaztatzeko,arrazoibidematematikoaeskatzendutenegoerakidentifikatzeko,problemakebaztekoestrategiakaplikatzeko, irudikatu eta interpretatzeko, eta arrazoibide-prozesutikateratakoemaitzakbalioesteko.

Diseinu-proiektuak aurkezteko bitarteko eta euskarriak erabiltzeko,transkribatze zehatzerako gaitasunak eta diseinatzailearen asmoakekoizteko moduan jartzeko gaitasunak ikasi behar dira ezinbestean.Horretarako,matematikakoelementubereziak—neurriak,borneak,eskalak,sistema tipometrikoak, irudikapen geometrikorako ikur normalizatuak,sistematopografikoak,prozeduraindustrialak…—ezagutuetaerabili,etakalkuluakegitekotresnaetateknikaegokiakaukeratubehardira.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Diseinua,orohar,komunikazioadelaesangenezake.Diseinuarenemaitzahizkuntzamotabatda,diseinatze-prozesuanpartehartzendutenzenbaitfaktoreren laburpena. Diseinu-ekintza guztietan hizkuntza-osagaiak etaikusizkoosagaiakdauzkagu,harremanezkoerlazioan.Kontuanizanbehardugubetidiseinu-prozesuenabiapuntuaezdelaikusizkoaizaten,baiziketakomunikazio-funtsadutenbestetestubatzueiesanahiaematea.Diseinu-prozesuguztiekkomunikatubeharrekohizkuntzarenbaitakokontzeptuetabaliobatzukhartzendituzteoinarritzatedoabiapuntutzat,etakontzeptuhorieklaburtu,ikusizkotestuetanantolatuetatestuingururaateratzendirairakurlebila.Diseinatzailearentranskodetzailebatenparekoada:hizkuntza-kodeakkodegrafikobihurtzendituetahitzenbidezkohizkuntza irudienbidezkohizkuntza.Diseinu-jardueraguztiakhitzetatikabiatzendira.

320

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

Bestalde,diseinu-lanetan—diseinugrafikokolanetanbereziki—hitzada,ikusizko euskarriaren bidez, funtsezko berezko oinarria. Testu idatziakerabiltzeadenotazio(informazio)hutsetikharatagodoa,etakonnotazioan(adierazkortasuna)ereeraginadu.Horrenondorioz,pentsaeraemozionala,adimen kualitatiboa eta sentikortasuna gara daitezke hizkuntzarenbitartez.

Proposatutako diseinu-prozesuak modu ulergarrian azaldu etaarrazoitzekoetaprozesuoi koherentziaematekosortzendirenharremankomunikatiboetan—elkarrizketetan,alegia—egotendenhitzenbidezkokomunikazioan ere gaitasun hau lantzen da. Harreman horietan lexikobereziaerabilibehardaetapentsamenduak,emozioak,bizipenak,iritziaketakritikakadierazibehardira.Diseinu-prozesuguztietan,irakurtzeaetaidazteaezinbestekoekintzak izatendira,etahaieieskerbilatu,bilduetaprozesadezakegu informazioa,etabaita lan-prozesuak transkribatuetaproposatutakosoluzioakgogoetarenbidezarrazoituetabalioetsiere.

Hizkuntza-kodea eta -trebetasunak eta komunikazio-trukeak dituenberezkoarauakerabilibehardiraalorhorietanguztietan.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Bitartekodigitalenerabilpenariesker,izugarrizkoiraultzabizitzenarigara,etahorrekaldaketakeragitenditudiseinuaegitekobitartekoetamoduetan,eta eragina dauka ikusizko informazio-bitartekoekin gero eta loturaestuagoaduenguregizakulturan.Aurrerapenteknologikoetanoinarritutahedatzenaridenhedabideenetairudiarenkulturaberrianbarneratutagaudedagoeneko.Gizarte industrialarenezaugarriakekoizpenaetakontsumoaizandiraberrikiarte,baina,gauregun,teknologienhedapenarekinbaterasortzenaridengizartean,teknologiakberakbaldintzaturikokomunikazio-ikuspegiadanagusi edozeindelarik ereerabilitako forma:hitza, testua,soinua,grafikoaetairudia.

Espezialitateplastikoguztienarteandiseinuada,ziurrenik,bereoinarrizkoprintzipioakbaliabideeta teknologia informatikoberriekinuztartudituenbakarra. Diseinuak, lanbide moderno gisa, lotura estua dauka alderditeknologikoekin,berrikuntzainformatikoekinbereziki:Internet,multimedia-produktuak,irudiensorkuntzaetamanipulaziodigitala,CAD,interfazeak…

321

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

Diseinu-proiektubatgaratzekoprozesuan,hirualororokorretanerabiltzendirainformatika-tresnak:sortzeko,erakustekoetaekoizteko.Eraberean,informazioabilatuetaaukeratzeko—etakritikokiaztertzeko—oinarrizkobeharra lantzendagaitasunhonetan,eta teknologiadigitalakerabiltzendira informazio hori jakintza bihurtu eta problemak ebazteko, erabakiakhartzeko eta gure komunikazio- eta lankidetza-ingurunea zabaltzeko.Zeregin horretan, beste ikaskuntza-esparru batzuetan ere parte hartzenda,gainera.

Diseinu-prozesuaridagokionez, teknologienbidez informazioabilatuetaaukeratzekoetaondorenjakintzabihurtzekoezinbestekobeharradakarkigugaitasunhonek.

Guremunduangeroetainformazioetainformatikagehiagodaukagu,eta,horidelaeta,geroetazailagoadugizakiakelkarulertzea.Mundukonplexuhorretan, diseinuak garrantzi handia du irudiaren, komunikazioaren etairakaskuntzaren bidez. Sormena, mundu konplexu horretan aurreraegiteko,ezinbestekobitartekoazaigu,izanere,sormenadiseinatzailearenfuntsezkogaitasunadaeta ideiak,datuaketahautemateakantolatuetaberrantolatuetaeiteberrietangauzatzekohelburutikabiatzenda.Diseinuak,kontzeptuarenadierarikzabaleneanulertuta,komunikatueginbehardu,eta,horretarako,errealitateaezagutubeharradaukaetaeskuerandituenbitartekoakerabiltzenjakinbehardu.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Geroetagehiagoarigarakonturatzen, ikasprozesuetan, ikasleen jarreraafektiboeietagaitasunsozialeiemanbeharrekogarrantziaz,hala,ikasleakereberenikas-etairakas-prozesuazjabetuetaprozesuhorretanpartehardezaten.

Ukaezinadadiseinuairudietasalgaienestetikatzathartzendelaaskotanguregizartean,edo,bestelaesanda,objektuarenetaerabiltzailearenartekoharremanpertzeptiboakbaldintzatzendituenbitartekoformalsoiltzat.Halaetaguztizere,diseinubatproiektatzekogaraian,alderdisoziokulturalakere aintzat hartu behar dira ezinbestean, objektuaren alderdi fisikoakahaztu gabe, noski, eta alderdi soziokultural horiek ezin dira zientziakdituenprozesuanalitikoenbidezneurtuedoprobatu.Diseinuaerabileranoinarritzen da funtsean, eraginkortasun sozialari dagozkion alderdietan,

322

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

beraz.Diseinatzaileakezdiraobjektuederrensortzaileak—hitzarenadieratradizionalean—,inondikere,jabekuntzaexistentzialeaneskuhartuz,beresolaskideakdirengizabanakoenganjarreraetajokabidepositiboasorrarazibehardutennorbaitbaizik.Kontsumismoaksortzendituenmendekotasunakalienatutakogizaharremanezeratutakogizarteaaldaraztera jobehardudiseinuak,azkenbatean.

Zenbait esparrutan funtzionalismotzat hartzen denaren aurkako jarreraoldarkorra dago diseinua ulertzeko garaian —azal-azaleko interpretaziobatetik abiatuta, gehienetan—, eta horrek diseinuaren alderdi sozialagaitzesteaetaaldarrikapenindibidualistaetaintimistasoilizateraeramandu;hala,estiloarietaformariburuzkoeztabaidetaramugatududiseinu-mundua.

Diseinuak,ordea,gureinguruneartifizialataxutzenduenez,gizartearenislaizateazgainera,munduarietagizabanakoeizuzentzendizkiegunbegiradakbideratzenlaguntzendigu,etabaitagizabanakoenetataldeennortasunakeratzen ere. Diseinu-prozesu guztiek dituzten eskakizun sozialen bidez,hausnarketa-bideereizandaiteke:nortasunkulturalaz,desberdintasunaz,generoaz,indarkeriaz,immigrazioaz…

Irudiaketaobjektuakekoiztekodiseinu-proiektubattalde-laneanjardutekoespazioa ere izan daiteke, eta balioak lantzeko gune: gizartean aldatuzdoazen balioak identifikatu eta ulertzeko; diseinu-arazoak hautemaneta identifikatuz, originaltasunez eta sormenez ebazteko konpromisoaakuilatzeko; jarrera, gaitasun eta ezaupideen malgutasuna sustatuzikasleengan, gure gizarteko aldaketa bizkorretara egokitzen laguntzeko;besteen lanekiko errespetu eta onarpena bultzatzeko; eta arazo berariaurre egitean kultura eta pertsona bakoitzak dituen molde propioakbalioesteko.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Arteak zerikusi zuzena du diseinuarekin, errealitatera gerturatzekoduen modu bereziagatik: alternatibak eraiki eta begirada dibergenteksortzenditu,ikus-komunikazioaetaikuspegiestetikoakulertzenditu,etafuntsezkobaliabideakditu,halanolaemozioa,sentipena,nolakotasuna,testuingurua, poesia, metafora eta forma-balioak (koloreak, formak,soinuak,espazioak).

323

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

Diseinatzaileen lanak lotura estua du garaiarekin, eta garai horretakoeskakizunei eta baliabide tekniko berriei erantzun behar die, bi alderdikontuanizanik:batetik,helburupraktikobatbetebehardueta,bestetik,arte-eremuformalbateanadierazibeharduadierazibeharrekoa.Horidelaeta, ezin dugu artearen proiektu izaera baztertu; gizarteko errealitateaneskuhartuetaerrealitatehorialdaraztekoduenahalmena,alegia.Arteakasko laguntzendiodiseinuari, taldeenoroimenasinbolizatzendutenetaoroimen horri izaera berezia ematen dioten alderdiak berreskuratzendituenhistoriarahurbiltzendenaldetiketa,bestetik, irudimenaetasenasuspertuz, bizitzari lotutako prozesua eta diseinuak berezkoa duenprozesua den aldetik. Horri jarraiki, subjektibotasun sortzailea indartzenda,norberarenexistentziansakontzearren.Diseinuariarte-mundutikhelduizanzaionean,berrikuntzaformalabilatuizandabakar-bakarrik,etahorrekerabilera,serieanekoiztekoahalmena,kostuak…aldebaterauzteaekarridu, ezaugarri horiexek diseinuaren proiektu izaera baldintzatzen dutenarren.

Inguratzen gaituen ingurune artifizialean murgilduta dago diseinua, eta,hor, kultura estetikoaren ideia bat izan behar dugu, emozioetara erezuzentzen diren, erantzun afektiboetan oinarritzen diren eta etengabesentipenezko esperientziak eragiten dizkiguten irudi eta gailu piloarekinmodueraginkorreanerlazionatuahalizateko.

Gaur egungo kultura ulertzeko, modu kritikoan pentsatzeko gaitasunaklanduetagogoetaegitekoetaerantzunakematekotresnakgaratubeharditugu,kulturaartistikoorokorrarenetaegunerokoestetikarenarteanzubiakeratzenlaguntzekoikasleei,horrela,diseinuarenadierazpenakhautematen,ulertzen,baliosten,gozatzenetahaiekinhunkitzenikasdezaten.

Diseinuak arte-hizkuntzak eta haien teknika garrantzitsuenak ezagutzeaeskatzendigu.Eraberean,pentsamoldearen,korronteestetikoenetamodeneboluzioazetagureegunerokobizitzaneraginadutenfaktoreestetikoekirudikapenean,adierazpeneanetakomunikazioandutengarrantziazjabetubeharraerebadakar.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna

Diseinu-proiektu bat gauzatzeko denbora ondo planifikatu behar da,hasierako informazio-bilaketarekin hasi eta azken produktua lortu arte.

324

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

Prozesuhorretanelkarrilotutakobalioetajarrerapertsonalbatzukaplikatubeharditugu,gureezaupide,jarreraetagaitasunetatikabiatutaikaskuntzaesanguratsuaklortzeko.

Diseinuarenproiektukako jarduerak ikasleekmoduaktiboanetabakarkaparte hartzea eskatzen du. Beren irizpideei jarraiki, ideiak asmatzeko,arakatzeko, maneiatzeko, taxutzeko, irudikatzeko, aukeratzeko etaazaltzeko,burukoegiturakgaratubehardituzteikasleek;horretarako,alderdihauekhartubehardirakontuan:proposamenpertsonalakegitea,ekintzakegituratzekosegurtasuna,prozesumetodologikoa,etamaterialetatresnaktaxutuetaerabiltzea,teoriannahizpraktikan.Horrijarraiki,ikasprozesuraegokitubeharduteikasleek,moduaktiboetakritikoanjardunezbilaketak,ebaluazioa,ekimena…etaantzekogaietan.Eraberean,berenhizkuntzaplastikopertsonalagaratubehardute,proposatutakoproiektupraktikoakbere-bereak eginez edo taldeko proiektuetan jardunez. Proiektu horienbidez,ikasleekgauzakhauteman,buruzikasi,buruanirudikatu,aukeraketamugakaztertu,sortu,erabakiakhartu,proposamenakeginetaideiahoriekmodukonstruktiboetaanalitikoanmanipulatzekodutenberezkogaitasunagaratubeharda.Bestalde, ideiakzenbait tresnarenbidez—marrazkiak,diagramak, maketak, ahoz nahiz idatziz— zabaltzeko eta hedatzekogaitasunabultzatzenduteproiektuek.Ideiahoriekekintzarakoproposatzendira,betiere,prozesuaetaondorioakbanaka-banakaebaluatuz,ondorioakatereazetahobetzekoaukerakaztertuz.

Diseinu-proiektuen bidez, bestalde, erabakiak malgutasunez hartzekoirizpideaklantzendira,etaarazoberarenaurreanbideugariegonlitezkeelaulertzenikastenduteikasleek.Diseinu-proiektuek,arte-adierazpenakdirenaldetiketaerantzunirekiakahalbidetzendituztenez,norberarenekimena,norberarenburuarekikokonfiantza,enpatia,norberarenburuagainditzekosena,elkarrizketarakotrebetasunak,denboraketazereginakantolatzekogaitasuna,eskubideakaldarrikatuetadefendatzekogaitasuna,ausardiazjokatzeko joera eta autoestimua sendotzeko aukera ematen dute.Diseinatzeaknorberarenetabesteensentimenduetanarakatzeaesannahidu,begiradabereziberriakeskaintzenditu;eta,horretarako,errealitateaikuspegikritikozberrikusibehardaetakezkaetasentimendupertsonalakaskatasunezadierazi.

325

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

HElBuRuAk

Diseinua izeneko irakasgaiak,etapahonetan,gaitasunhauek lortzeaduhelburu:

1.Diseinu-jarduerak dituen oinarrien funtsa ulertzea, arte-, zientzia- etateknologia-alorreko adierazpenetatik bereizita, diseinuak oinarriandituenprozesuetatresnenkonplexutasunazjabetzeko.

2.Diseinu kontzeptuaren jatorria eta eboluzioa ondo ezagutzea, zeinaplikazio-esparru dituen jakitea eta diseinua baldintzatzen dutenfaktoreak eta ingurunean eta gure garaiko kulturan eragiteko duenahalmena ezagutzea, diseinuzko objektuen eta haiek baldintzatzendituentestuinguruarenarteandagoenerlazioaagerianuzteko.

3.Sorkuntzarako,hautemateko,azterketarakoetakritikarakogaitasunakpraktikangaratzea,etadiseinatutakoobjektuetaneraginadutenalderdietafuntziopraktiko,estetikoetasinbolikoakbereiztenjakitea,diseinu-proposamenberriakegitentrebatzeko.

4.Diseinuaren proiektu izaera behar bezala balioestea eta proiektu-prozesuaren eta aplikazio praktikoaren garrantzia ulertzea, egituratzeformalerakoprozesuirekietasistematikoaegituratuahalizateko.

5.Fenomeno artistikoa, gure bizitzako eguneroko errealitatetik abiatuta,ikuspegi egokitik aztertzea, fenomeno horretatik kanpoko baldintzakonplexuetakontraesankorreiaurreeginez(fenomenohorrekdakartzaneskakizun sozialekin bat etorriz, gizartearentzat esanguratsuak direndiseinuzko emaitzak garatzeko) eta alor hau gizakion bizi-kalitateahobetzekobitartekoaizandaitekeelaulertuz.

6.Diseinukooinarrizkoproblemakondoebaztea,diseinuzkolanakasmatu,proiektatuetaaurkeztekoprozesusistematikoetamalguakaplikatuz,sormenerako gaitasunak, jokamoldeak eta jakintzak helburu zehatzbaterantzbideratzearren.

7.Marrazteko baliabide eta tresnak eraginkortasunez erabiltzea, hala,euskarri, era askotako material, tresna eta teknologiak askatasunezerabiliz, zuzeneko esperientzia aberasteko, eta hautematean,

326

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

konfigurazioan,sorkuntzan…lordaitezkeenondorioakkontuanizanik,proiektu bakoitzean adierazi eta komunikatu nahi denaren araberakoirudikapen-sistemaeta-teknikakkontrolatuetaerabiltzeko.

8.Kritikoki pentsatzeko gaitasunak hobetzea, gertakariak, teoriak,objektuaketanorberarennahizbesterenirizpideakalderatuz,laburtzekogaitasunaetagauzakorokortzekonahizpartikularizatzekotrebetasunagaratzearren.

9.Diseinuanesperientziarenbidezetasozialkieskuhartzea,jakintza-arlohau bizi-kalitatea hobetzen laguntzen duen faktoretzat hartzeko etagure ingurunekogizartearenetakulturarengarapeneanaktibokipartehartzeko.

10.Gizarteratze-ohiturak aktiboki hartzea, ikasgelako dinamikan partehartzeko jarrera eta gaitasuna sustatuz eta talde-lana eta ideia- etaesperientzia-trukea balioetsiz, norberaren burua eta norberaren lanaaberastearren.

327

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

EDukIAk

1. multzoa. Diseinua eta haren testuingurua

lDiseinukontzeptua:definizioaketadeskribapenak.

lDiseinuarenjatorria:eskulangintzatikindustriara.

lDiseinuaren eboluzioa, eta testuinguru politikoarekin, gizarteareneboluzioarekin, gertakari historikoekin, teknologiaren aurrerapenekin,artearekinetamugimenduintelektualekinizandakolotura.

lTestuingurua,baldintzatzaileekonomiko,kulturaletaideologikoadenaldetik.

lDiseinatzaileekgureegungogizarteandutenzeregina.

lDiseinuarenhistoriaetateoriakritikokiulertzenhastekooinarriak,jakintza-alorhonenoinarriandaudenkontzeptuakbarneratuetamodupraktikoangaratzenjoatekooinarriakfinkatzeko.

lDiseinuzkoproduktuakinterpretatzea,sortuzirentestuinguruan.

lDiseinu-lanak—grafikoa,industrialaetaespaziala—alderatzea,estilo,forma,zeregin…aldetikdituztenerlazioakikusteko,garaikotestuinguruorokorraereaintzathartuz.

lDiseinuari lotutako alderdi psikologiko eta soziologikoak balioestea:pertsonak,espazioaketaobjektuak.

lHemengo eta hango eta oraingo eta antzinako diseinuzko irudi etaproduktuakezagutzeko interesa izateaetahaiek balioestea,bakoitzasortuzentestuinguruakontuanhartuta.

2. multzoa. Diseinuaren proiektu izaera

lDiseinuarenzereginak:zereginpraktikoa,estetikoaetasinbolikoa.

lDiseinuaren zeregin funtzionalak: erabilera, irakurgarritasuna, ingurunefisikoa,segurtasuna…

328

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

lAlderdi programatikoak: dokumentazioa, azterketa, sorkuntza,garapena…

lAlderdifisikoak:teknologiak,materialak,ekoizpen-etakopia-sistemak…

lAlderdikulturalak:esanahia,erabilera,testuingurua,eboluzioa…

lDiseinuaetasormena.

lKolorearenzereginaetaaldaerakdiseinuarenbarruan:koloredenotatiboa(ikonikoa,saturatua,fantasiatsua),konnotatiboa(psikologikoa,sinbolikoa)etaeskematikoa(enblematikoa,seinaleetakoa,konbentzionala).

lDiseinuaren ezaugarriak: funtzionalak, teknikoak, erabilerari dagozkionak,zentzumeneidagozkienak,kulturalak,ergonomikoak,estetikoak,ekologikoak…

lDiseinatze-prozesua.

lAzterketa-fasea:proiektu-problemamahai-gaineratzeaetaegituratzea:1.Proiektuareneskakizunaketahelburuakzehaztea.2.Eginbeharrekolanari buruz ikertzea eta dokumentatzea. Sortze-fasea: proiekzioa: 1.Kontzeptuari eta sorkuntzari dagozkion ikuspegiak eta azterketa. 2.Sortutakoideiakgaratzea.Ekoizpen-fasea:proiektuagauzatzea.

lBaldintza-orria.

lDiseinu-alorrekokontzeptuetaideienaurreanjarrerairekiaizatea.

lDiseinuarekinzerikusiadutengaiekikointeresaizatea,baialorteorikoei,baialorpraktikoeidagokienez.

lTalde-lanabalioestea,iritziakalderatzekobidedenaldetik.

lProiektuarenplangintzamoduordenatuanbetetzekointeresaizatea.

lLanak zuzen eta garbi egitea eta aurkeztea, irudikatzeko teknika etateknologiaketalanerakotresnakbeharbezalaerabiliz.

lDiseinu-proiektuak —objektuala, espaziala— aztertzea, proiektuokegitekoprozesuaetabetebeharrekobaldintzakulertuz.

329

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

lFormarenetazereginarenartekoerlazioaondoformulatzea,diseinatze-prozesurakofuntsezkoaetaezinbestekoadenaldetik.

lDiseinu-alorrekoazterketa,metodologiaetairudikapenerakooinarrizkoezaupideakeskuratzea.

lLanerakoantolakuntzaetagarapenasustatzeaetataldeannahizbakarkajardutekoestrategiakbarneratzea.

lHautematekogaitasuna,sorkuntzarakojarreraetasentsibilitateestetikoagaratzea.

3. multzoa. Diseinuaren aplikazio-eremuak

DISENUGRAFIKOA:

lDiseinu grafikoaren zeregin komunikatiboak: identifikatzea,informatzeaetakonbentzitzea.

lHizkuntzagrafikoarenoinarriak.

lDiseinu grafikoko jakintza-arloak. Ekoizpenen, estrategien etagizarte-eraginarenezaugarriak:argitaletxeetarakodiseinugrafikoa,publizitaterako diseinu grafikoa, enpresen nortasun bisuala,seinaleak,diseinugrafikoteknikoa,ontziaketabilgarriak,Internet.

lTipografiarenerabilera:tipografiairakurtzekoprozesuarenarabera,adierazpentipografikoa,tipografiaaukeratzekoirizpideak,oinarrizkotipografia-familiak.

lIrudiakdigitalkitratatzekoetakonfiguratzekobaliabideinformatikoeiburuzkooinarrizkoinformazioa.

lAntolaketagrafikoarietamaketazioariburuzkooinarriakezagutzea.

lDiseinu grafikoko produktuak semantikoki, sintaktikoki etapragmatikokiaztertzea.

lProduktugrafikoekadierazinahidutenesanahiazjabetzea.

330

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

lDiseinugrafikokoproiektubategitea, ikus-komunikaziokozenbaitelementu garatuz: markak, iragarkiak, katalogoak, kartelak,argitaletxeenorriak,aldizkariedoliburuetakoazalak,seinale-sistemak,ontzietabilgarriak,web-orrietakoikusizkokontzeptuak…

DISEINUINDUSTRIALA:

lErgonomiaren,antropometriarenetabionikarenoinarriak,produktuindustrialakdiseinatzeko.

lProiektuaksortzekoetaaurkeztekoprozesurakoegokiakdirenhirudimentsiotanirudikatzekosistemakezagutzeaetaerabiltzea.

lIndustriarakoekoiztekoetakopiatzekoteknologia,material,eraketaetasistemeiburuzkooinarriakikastea.

lDiseinuzko produktuak baldintzatzen dituzten diseinuarenbetekizunakkontuanhartzea.

lDiseinu industrialeko produktuak aztertzea, alderdi sinboliko-komunikatiboaketaergonomiko-funtzionalakkontuanhartuta.

lKontsumorakoproduktuindustrialbategitekoproiektubatebaztea,ezaugarriak, eginkizunak, erabilera, forma, eraikuntza eta erabilibeharrekomaterialakzehaztuz.

DISEINUESPAZIALA:

lBizitzekoespazioa:espazioenfuntzionaltasunaetaproxemika.

lEspazioahautematekomoduarilotutakoalderdipsikologikoak.

lBanaketa,irisgarritasunaetazirkulazioa.

lMaterialei buruzko oinarrizko ezaupideak eta bestelakobaldintzatzaileak: segurtasuna, barnearen eta kanpoaren artekoerlazioa,espaziopublikoetapribatua,argia,kolorea,tenperatura…

331

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

lEspazioetakoosagaisinbolikoenbalorazioa.

lBarne nahiz kanpoko espazio fisikoetarako proiektuak aztertzea,balioesteaetakritikatzea.

lGirotze-proiektubategitea;adibidez,bulego,jatetxe,museo,azokanahiz beste edozein tokitako ekipamenduak antolatzea, ekitaldibereziakedoeszenografiakdiseinatzea…

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Diseinuarenadierazpenguztietanagertzendenhizkuntzaplastikoetabisualeko oinarriak eta prozesuak ezagutu eta erabiltzea, formaren,eginkizunaren eta komunikazioaren artean sortzen diren erlazioakbalioetsiz.

1.1.Eaulertzendituendiseinuakartearekin,teknologiarekin,izadiarekin,kulturarekin…dituenharremanak.

1.2.Eaulertzendituenalderdiestetikoak,kulturalak,sozialak,teknikoak,ekonomikoak,ergonomikoak,ekologikoak,funtzionalak,erabileraridagozkionak, zentzumenei dagozkienak… diseinatutakoproduktuarenpragmatikabaldintzatzendutenalderdiakdirela.

1.3.Ea diseinu kontzeptua ulertzen duen eta jabetzen den zerizaera berezia duen publizitatean, marrazketan, ingeniaritzan,arkitekturan,eskulangintzan…

2.Diseinuzkoproduktuenfuntsezkoezaugarriakezagutzeaetadeskribatzea,produktuonaurrekariak,eginkizuna,komunikazioaetaerabilerakontuanhartutaetaobjektuhorienetahaientestuingurusozialetakulturalarenarteanzuzeneannahizzeharkadagoenerlazioafrogatuz.

2.1.Eahartzenduendiseinuagizartearenbaitakoetakulturenartekokomunikazioaerraztendutenzeinuaksortzekobitartekotzat.

2.2.Ea ezagutzen eta deskribatzen dituen diseinuaren eboluzioaneraginaizandutenarte-mugimenduenetagertakarisozial,kulturaletazientifikogarrantzitsuenenfuntsezkoezaugarriak.

332

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

2.3.Ea konturatzen den diseinuaren dimentsio sinbolikoarengarrantziazetafuntzioarilotutakobaldintzez.

3.Adierazleak eta adieraziak manipulatu, arakatu, interpretatu etaeraldatzekojarrerasustatzea,ikerketarakojoerabultzatuz,formaberriaksortzearren.

3.1.Ea parte hartzen duen ideia sortzen, garatzen eta gauzatzen,diseinu-problemakebazterakoan.

3.2.Eazehaztendituenguneak,bereiztenetaidentifikatzeneraketaedo konfigurazio baten osagaiak, adierazten kontzeptuaksinboloen bidez —eta alderantziz—, aukeratzen eraketarakooinarriak, baldintzak eta eginkizunak, metodoak eta teknikakkontuanhartuz.

3.3.Eaelkartzendituenideiak,ateratzenondorioak,estrapolatzenaraueta legeak,erabiltzenikasitakoaegoeraberrietan,erlazionatzenirizpideaketaemaitzaketaebaztenproblemak.

4.Ideiakasmatu,arakatu,manipulatu,taxutu,irudikatuetaazaltzekoburukoegiturakgaratzea,egitekomoduplastikoa,ekintzenegituraketa,prozesumetodologikoa,eraketaformalaetamaterialetatresnenmanipulazioaazalduz.

4.1.Eaulertzenetabalioestendituendiseinuarenoinarrimetodologikoak,etaaplikatzendituenproiektuetan.

4.2.Ea zehazten eta antolatzen duen diseinatze-prozesu koherenteetaordenatubat.

4.3.Ea gauzatzen duen proiektu-prozesua, gauzak aztertu, asmatueta gauzatzeko gaitasun bateratuak gizartearen beharrei nahizeskuragarridaudenbaliabideteknikoeierantzutendietensoluzioakproposatzeko.

5.Sozialkiesanguratsuakdirenikaskuntzakbultzatzea,proposatutakolanpraktikoetanmahaigaineratutakokanpo-baldintzatzaileetatikabiatuta.

333

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

5.1.Ea era askotako soluzio kreatibo eta originalak proposatzendituen proiektu bati lotutako problemak ebazteko, kanpokobaldintzatzaileakkontuanhartuta.

5.2.Eaerakustenduenjakin-minikdiseinuari lotutakomundubisualetaintelektualaegituratzendutenalderdiakezagutzeko.

5.3.Ea irudiak hauteman, buruz ikasi eta sortzen dituen eta moduanalitikoetakonstruktiboanmanipulatzen,banakanahiztaldeanjardunez.

6.Diseinu-problemak hauteman, identifikatu eta ulertzea, eta modukreatiboanebaztea.

6.1.Eadakiendiseinu-problemeiaurreegitekojarreretanmalgutasunezjokatzen.

6.2.Ea garatu duen irudiak hainbat bitartekoren bidez —marrazki,diagramanahizmaketenbidezetaahoznahizidatziz—zabaltzekogaitasunpertsonala.

6.3.Ea ebazten dituen bi eta hiru dimentsioko diseinuak, forma,eginkizuna eta esanahia modu bateratu eta koherenteanuztartuz.

7.Baliabideak erabiltzea gertakariak, kontzeptuak, emozioak eta ideiakzeinahihizkuntzamolderenbidezadierazteko,diseinuaerabiltzendenesparruguztietan,etakomunikatunahidenarenarabera.

7.1.Eadakienmodueskematikoanirudikatzenetaeraikitzen,diseinu-soluzioei erantzuten dieten teknika eta materialak erabiliz etaelementuetakonposizio-erlazioakintegratuz.

7.2.Eaaberastenduenzuzenekopraktika,baieuskarri,material,tresnaetaoinarrizkoteknikenerabileran,baihaienbidezlordaitekeenemaitzaren gainean (hautematean, eraketan, sorkuntzan,aurkezpenean…).

7.3.Ea ezagutzen eta erabiltzen dituen helburu bakoitzari ondoerantzutendiotenirudikatze-etaadierazpen-sistemak.

334

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Diseinua

8.Kritika, azterketa eta laburpena egiteko balioak, ikuspegiak etagaitasunakeskuratzeaetaideiaketateoriakmodupraktikoetaaktiboanalderatzea.

8.1.Eaaztertzenetainterpretatzendituentestuaketairudiak.

8.2.Eabalioestendituennorberarenetagainerakoikaskideenlanak.

8.3.Eaarrazoitzenduenlan-prozesuari,asmoeietaemaitzeiburuz.

9.Norberaren asmo eta nahiak onartzea gizarteko aldaketa ugarienondoriozsortzendirendiseinu-arazoetaraegokitzekogaitasunaizanik,etanorberarenlaneantxertatzeaikasgelatikkanpoikasitakoaere.

9.1.Ea onartzen duen gizartean duen erantzukizuna, etorkizunekolanerakogaitasunaribegira,asmohandieiukoegingabe.

9.2.Ea konprometitzen den ikaskuntzako eta etengabekoprestakuntzakojarduerekin.

9.3.Ea harremanetan dagoen kulturarekin eta arte-adierazpenekin,erakusketekin,hitzaldiekin,azokekin….

10.Ikasgelako girora eta ikasprozesura egokitzeko jarrera irekia izatea,eta modu aktibo eta kritikoan parte hartzea bilaketak, ebaluazioa,ekimena…eskatzendutenjardueretan.

10.1.Eaaktibokipartehartzenduentalde-lanenemaitzakdefendatzean,aurkezpenetanetaeztabaidetan.

10.2.Eaerakustenduengaitasunikbesteekin jardutekoeta taldeanlanegiteko.

10.3.Eaondohausnartuzbalioestenetakritikatzendituennorberarenlanaketaikaskideenak.

335

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

IkusentzunezkoenKultura

SARRERA

Gauregungomunduaezinduguulertuikus-entzunezkoenkulturarikgabe.Ikus-entzunezkoirudikapenetanguztizmurgildutagaudemotaguztietakoesparruetan: aisialdian, ezagutzan, artean eta komunikazioan, besteakbeste. Sozializazio-bide gisa erabiltzen ditugu irudiak, gure unibertsosinbolikoaeraikitzeko;irudiekgurepentsamenduamodelatzendute,gureafektuak, gure jarrerak. Gure kultura-sisteman ere oinarri dira; hau da,XXI. mendean, ikusizko eta ikus-entzunezko produktuak aztertzeko etaegitekogaiizangaitezen,diziplinahorienirakaskuntzasustatubehardelaereonartubeharda.Prestakuntzahorrenlehentasunada,beraz,ikasleak,produktu horiekiko, pertsona lehiakorrak, parte-hartzaileak, sortzaileaketaselektiboakizatea.Horretarako,ikasleekikusizko,ikus-entzunezkoetamultimedia-formatukolanakbalioestekoetaegitekogaiizanbehardute.

Irakasgai honen helburua hau da: ikasleek aukera izatea egungo ikus-entzunezkoenkulturanpartehartzendutenelementuakaztertzeko,lotzekoeta ulertzeko. Horren ondorioz, ikasleek hainbat gaitasun eskuratukodituzte: adierazpenerakoelementuaketa teknikakaztertzekogai izangodira,kritikoakizatenjakingodute,etagehiagoarduratzendirenetapartehartzendutenherritarrakbihurtukodira.Beraz,guregizartearenikusizkokulturaulertu,aztertuetaberreginnahidaikasgaiarenbidez,kulturahorrenesanahiak ulertzeko eta pertsonek berekiko eta inguruko munduarekikodituzten«irudipenetan»esanahihorieknolaeragitendutenjakiteko.

Ikus-entzunezkoenkultura ikastendutenekaldezaurretik izangodituzteikasitaoinarrizkojakintzabatzuk;orain,beraz,irakasgaihoniesker,ikasitakoguztia sakonduko dute eta, era berean, jakintza berriak bereganatukodituzte.

Irakasgaiarenedukiak, hasieran, irudiari etaharenesanahiari buruzkoak

336

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

izangodira,etakontuanhartukodairudiarenegiturateknikoaetaadieraztekodimentsioa; jarraian,soinuarietatestuariburuzkoak ikasikodira,baietanarrazio-proposamenari eta irudiaren mugimenduari buruzkoak ere; etaamaitzeko, gure egungo gizartearen testuinguru konplexuaren barruan,ikus-entzunezkoprodukziozabalaaztertukoda.

Irakasgaiaren izaera dela eta, prozedura-edukiek garrantzi handia dute,etahorretazjabetzeko,ikasleektresnakizangodituzteikus-entzunezkoenkulturarenesparruanjarduteko.Funtsezkoadaikustenikasteazuzeneanlotuta egotea egiten ikastearekin eta sortzeko eta manipulatzeko gaiizatearekin; kontua da egindako produktu gisa ulertzea irudiak, hau da,produktuen esanahia ez dela errealitatean adierazten dena bakarrik.Horretarako, ikusizko eta ikus-entzunezko dokumentuak egin etahorietanbitarteko izanbeharradago,eta,eraberean, ikusten,aztertzeneta interpretatzen lan egin. Modu horretan, irakasgaiak pentsamendusortzailea garatzen lagunduko du; hautemate-gaitasuna hobetuko du,ikasleakarazoakberrizdefinitzekogaiizangodira;aukeraugarionartzenjakingodaetaaztertzeko,konbinatzeko,egokitzeko,lotzekoetasortzekoohitura sortukoda.Horiekguztiak jokabide-estrategiakdira eta ikasleeietorkizunekogizarteanetalan-munduanerrazagosartzenlagundukodie.

Irakasgai honek ikus-entzunezkoen alfabetatzean sakondu nahi du,ikasleak autonomo bihurtzeko eta arazo eta gatazka sozial, kultural etakomunikatiboeiburuzhausnartzekoetahorietanekitekogaiizateko.Ikus-entzunezko produktuek errealitatea zehazten dute eta, forma sinbolikogisa,eraginhandiaduteberenortasunaeraikitzenaridenpertsonarengan.Ikus-entzunezkoteknologiakpertsonenbizitzentarteandaudela jakinda,ikasleeitresnakeskainibeharkozaizkieerrealitateaetahorrenirudikapenakbereizteko;errealitateaetaberenburuahobetoezagutzeko;errealitateaetanorberaeraldatzeko.Irizpidehoriekkontuanizandirairakasgaihonetakohelburuak,edukiaketaebaluazio-irizpideakplanteatzerakoan.

Ikus-entzunezkoenKulturairakasgaiakteknologiaduoinarri,bainaonartubehar da helburua ez dela teknologia bera; helburua ez da, inolaz ere,aparatuedoprogramabaterabiltzenjakitea;aldiz,helburuadateknologia-baliabideak tresna gisa ulertzea; baliabide horiek garrantzitsuak diradiskurtsoa sortzen eta baldintzatzen dutelako, baina ez dute zentzurikproiektubateanerabiltzenezbadira.

337

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

Gainera, irakasgai honetan ikaskuntza esanguratsua sustatu behar da,esperimentu praktikoetan oinarritzen dena, aukerak eztabaidatzean,adibideakikuspegikritikotikikustean,norberarenetataldearenebaluazioanoinarritutakoa.

Ohartarazibehardaikus-entzunezkoenkulturaetengabearidelabilakatzen.Beraz,irakasgaihonetanbetieguneratubeharkodiraadibideak,ariketenproposamenaketaerabiltzekobaliabideak.

oInARRIZko gAItASunAk gARAtZEko, IRAkAS-gAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Zientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunagaratzeko,ikasleeijarrerabatetamundurahurbiltzekometodobaterakutsietaemanbeharzaie.Horretarako,aukerabikainaizandaitekeIkus-entzunezkoenKulturairakasgaia; izan ere, ikusteko eta esperimentatzeko jarrerak garatzenditu, etabestealorretanereoinarrizkogaitasunakdirahoriek.Zientzianeta jarrera sortzailean beharrezkoa da, besteak beste, munduarekikojakin-mina izatea, begirada analitikoa eta zuhurra izatea, hautematekosentsibilizazioagaratzeaedo,arazoakkonpontzeko,ikuspuntubatbainogehiagoaurkitzea.Horregatik,beharrezkoadairakasgaihaulantzea.Eraberean, esperimentatzeko jarrera beharrezkoa da bi testuinguruetan;zientzianetajarrerasortzailean,alegia.

Artea eta zientzia jakintza moduak dira. Ikus-entzunezkoen kulturakmunduairudikatzekomoduakerelantzenditu,kasuhonetan,teknologiarenbidez. Irakasgaihonenezaugarrietakobatbaliabideteknikoakerabiltzeada. Teknologiek gizakiaren hautemateko mugak handitzen dituzte, etatestuinguruberriak,munduanjardutekomoduberriakegituratzekogaidirentresnak dira. Beraz, Ikus-entzunezkoen Kulturak teknologiaren erabilerasustatzendujarrerasortzailearekin,arduratsuarekinetakritikoarekin.

Irudi zientifikoak –astronomiakoak eta prozesu kimikoetakoak– askotanirudi teknologikoak izaten dira, bai eta medikuntzan ematen diren gizagorputzeko ikuspegienakere.Horiekguztiakegungo ikus-entzunezkoenkulturarenzatidira.Munduariburuzegundugun irudia–buruzkoegitura

338

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

gisa– teknologikoki tratatutako irudi ugariren ondorioa da. Teknologiariesker,urrunegi,azkarregi,geldoegiedotxikiegiikustendugunguztiabegi-bistakoegitenda.Irakasgaihonetan,ikuspegiteknikohoriek,teknologia-eta zientzia-kulturan ezinbestekoak direnak, ulertzen eta balioestenlagundukoda.

Azkenik,osasunarenaldeereegitendairakasgaihonetan.Ikus-entzunezkodokumentubatzuetan,gazteenirudibatzabalduzedobertaneskaintzendiren produktuen bidez, askotan gazteen osasuna kaltetzen da. Ikus-entzunezkoenKulturairakasgaian,komunikabideetanigortzendirenmezuakirakurtzenikasikoda;moduhorretan,irudiakseduzitzeko,iragartzekoedoinformatzeko,zerematenduenbereiztenjakingoduteikasleek.Tresnakereahalbidetukozaizkieikus-entzunezkoproduktuaksakonaztertzeko;horrela,errealitatearenirudikapenabereiztenikasikoduteedoproposatutakoeredubatzukhartzeakdakartzanegokitasunakedoarriskuakzeindirenikusikodute.Irakasgaihonetanikasikodenaztertzekogaitasunakikus-entzunezkoproduktuakikasleeisortzendienlilurabaretukoduetaosasunfisikoaetapsikologikoamantentzenlagundukodie.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ikus-entzunezkoen Kultura Arte Batxilergoko irakasgaia izaki, ikastekometodologia, nahitaez, sormen-printzipioetan oinarrituko da. Jakintzapraktikoa–egiten jakitea–erebereganatukodute ikasleek;gaitasunhorieskuratzekozuzeneaneragitenduengaitasunada.

Sormenez ikasiko denez, ez dira ereduak errepikatuko, eta ikasleekesperimentatzeak dakarren arriskuari aurre egin beharko diote. Ikus-entzunezkodokumentubatproduzitzekoinoizezdaaukerabakarraizaten.Ikasleekaukerakprobatukodituzte,berenakatsetatikikasikodute,arazoakonpontzeko irtenbideak sortu beharko dituzte eta barne-koherentziazerantzunbatbilatukodute.Beraz,ikasprozesuaaukeraketaaztertugabekoereduakbilatzeandatza;kasubakoitzeanbideadesberdinaizandaiteke.

Irakasgai honek banaka edo taldeka ikastea balioesteko irizpideakematen ditu, eta, orobat, ikasteko prozesu gisa, lan-prozesuari buruzhausnartzekobidea.Moduhorretan ikasten ikasikoda,hauda,honakohauek egiten: helburuak zehazten, plan bat egiten eta behar deneanaldatzen,informazioalortzenetaprozesatzen,proiektuaegitekobaliabideak

339

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

hautatzenetaezagutzen,denborakudeatzen,emaitzakbalioesten;kasubakoitzerakometodoegokiaasmatzen,eta,azkenfinean,aurrezezarritakoirtenbideakizangabe,proiektuguztiekdefinitzendutenikastekoprozesuaebaluatzen.

l matematikarako gaitasuna.

Ikus-entzunezkoirudiaketadokumentuakirakurtzerakoanetaproiektuakegiterakoan, irakasgai honen jakintza praktikoari esker, matematika-printzipioakgehiagosakontzeaahalbidetzendu,batezere,proportzioak,erritmoak,etaformatuenartekoloturakerabiltzeko,eta,soinuaetairudiarenmugimendualantzean,denboraneurtzekoetaordenarekinlotzeko.

Ikus-entzunezkoen irakasgaian, besteak beste, irudiak, soinuak eta testuakaztertu, irudikatu,bilatuetasormenezmanipulatukodira ideiakantolatzeko,soluzio asko planteatzeko, arazoez eztabaidatzeko... Matematika-kontuakikertzeanetagaratzean, lehenik,aurrez,sormenezkoanalisieta ikerketabategingoda,eta,prozesuhorretan,besteakbeste,intuizioari,kalkuluei,diagrameieta adibideei esker, ikasleek matematika-soluzioak irudikatuko dituzte etaaplikatu beharreko metodoak aztertuko dituzte. Horren ondorioz, azkenemaitzak lortuko dira, argi eta garbi antolatuta eta logikaz azalduta. Beraz,irakasgaihonekmatematikarakogaitasunaeregaratzenlaguntzendu.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Irudiak eta ikus-entzunezko produktuak ulertzeko ariketari esker,hitzez adierazten, testuetako diskurtsoetara itzultzen, argudiatzen etairakasgaiarenberariazkolexikoabeharbezalaerabiltzenikasikodute,eta,ondorioz, ikasleen hiztegia aberastuko da. Horri guztiari esker, ikasleekhizkuntza-komunikaziorakogaitasunaeskuratukodute,zalantzarikgabe.

Irudiak hizkuntza ere badira: pentsamenduak, emozioak, bizipenakadierazten dituzte; ezagutza egituratzen dute; iritzi kritiko eta etikoaksortzendituztenelkarrizketaksortzendituzte…Gainera,gauregun,irudiakezulertzeaanalfabetismomotabaterebada.Egungo gizartean, ikus-entzunezkoen kulturaren produktuak oinarrizkokomunikazio-elementuakdira;hitzezko,ikusizko,entzutezko,denborazkodimentsioakbarneanhartzendituetamezuakaberastuetakonnotazioak

340

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

irakurtzeko aukera ematen du. Ikus-entzunezko dokumentuak ulertzeakzentzuarenegituransakontzeaetaesanahiarendimentsioansartzeaesannahidu,eraguztietakohizkuntzaklotuzetabarneratuz.

Irakasgai hau lantzean ikus-entzunezko produktuak ohi bezala irakurtzeaekidingoda;hauda,ezdaazalekoirakurketarikegingo.Irudiarenkomunikazio-dimentsioasakonagoulertukoda,eta,horrenondorioz,baitakomunikatzekobestemoduakere.Horregatikguztiagatik,irakasgaihonekzuzeneanlaguntzenduhizkuntza-komunikaziorakogaitasunaeskuratzen; izanere,egunezindakomunikazioazpentsatuikus-entzunezkokomunikazioakontuanizangabe.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Teknologia-baliabideakerabiltzeak,batikbatirakasgaihonetan,gaitasunhaueskuratzenlaguntzendu.Proiektubateanteknologiarekinpraktikatzean,irakasgaian proposatzen den bezala, informazioa prozesatu egiten daezagutza bihurtu arte. Euskarri digitalak lan intelektualerako tresna gisaaurkezten dira, eta modu horretan, ikasleek teknologia-jakintza izangodute,etaez,askotanhausnarketahandirikgabeerabiltzekoarriskuaduenbitartekoaetaaisialdiaribakarrikloturikdagoena.Horrela,ikasleekberenohiko praktika modu kritikoago batean bideratuko dute eta teknologiekeskaintzendituztenaukerezjabetukodira.

Egungogizarteak,kasugehienetan,munduaetabertangertatzendirenakirudiei eta ikus-entzunezko dokumentuei esker ezagutzen ditu; irudieketa ikus-entzunezko dokumentuek informazioa ematen digute, baina ezgarabeti ohartzenhoriek interpretatu ere eginbehardirela.Gaur egun,informazioalortzeaosoerrazada,baina,eraberean,gizartearenohiturekezdutelaguntzeninformazioabilatzekoetahautatzekoirizpideaksortzen;aregutxiago,agian,dokumentuarizentzuaematendionirakurketakritikobategiten.Beraz,irakasgaihonetakopraktiketanohikoariketaizangodairakurketakritikoaegitea.

Ikus-entzunezkoenKulturairakasgaianoinarrizkojarduerakhonakohauekizango dira: informazioa bilatzea; irudiak eta soinuak erregistratu etatratatzea;lortutakomaterialarenarteanhautatzeaetazentzuarenmunduanbarneratzea.Horrela,ikasleakberenjakintzarenjabeizangodira,gaitasunhaueskuratzeariesker.

341

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Ikus-entzunezkoen Kulturan zeharkako edukiak landuko direnez,gaitasun hau eskuratzeko oso erabilgarria izango da irakasgaia. Ikus-entzunezkoproduktuenirakurketakritikoaegingoda,etahorrenondorioz,ikasleek gizabidezko balioekin, genero-berdintasunarekin, inguruneareniraunkortasunarekin, bizikidetza intelektualarekin edo solidaritatearekinlotutakogaiaklandukodituzte.

Ikasleak, eskaintzen zaien informazioarekin eta produktuekin, hartzaileselektiboak, sentikorrak eta kritikoak izaten prestatuko ditu irakasgaiak.Beraz,berenerrealitateazjabetukodira,pentsamenduautonomoakizateko,eta munduan parte hartzeko gai izango dira. Irakasgaia etorkizunekoproduktoreeierezuzentzenzaie;beraz,gaitasunhaueskuratzeaberezikidagarrantzitsua.

Ikasgelanegitendirenpraktikektalde-lanaerraztendute;gizarterakoetaherritartasunerakogaitasunagaratzekoariketabikainada.Adostutakoplanbatenarabera,lanakberdintasunezbanatukodira;besteenlanaaztertukoda;elkarrenganakoerrespetuabeharrezkoadelaonartukoda;etasortzendirenarazoakkonpontzekobeharraegongoda.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Ikus-entzunezkoen Kultura azpimultzo bat dela esan dezakegu, kulturahumanistikoaren eta arte-kultura elkartzean sortua. Irakasgai honetan,irakurritakoa hausnartuz eta ikus-entzunezko dokumentu sinpleakeginez, ikasleak, eskuratutako trebetasunen bidez, bestelako kultura-etaarte-adierazpenakhautematekogaiizangodiraetaberenplastikako,sentimenduzkoetakontzeptuzkoezaugarriakbalioestenikasikodute.Moduhorretan, literatura, musika, arkitektura, pintura edo eskultura errazagobalioetsiko dituzte, zentzumen- eta adierazpen-balioak estimatzekoestrategiakgaratzenjakingodutelako.Formenetaemozioenaberastasunazohartukodira,adierazpenmotaguztietandaudelako,etahorrekguztiak,beren nortasunaren garapenean eta arte- eta kultura-adierazpenekikosentsibilizazioaneraginadu.

Ikasleekkultura-elementuaknortasun-ezaugarrigisaaztertukodituzte.Ikus-entzunezkoproiektuarenbidezesperientziahartukodutenez,adierazteko

342

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

beharra ulertuko dute; memoria egiteko behar diren dokumentuakbalioetsikodituzte;erreprodukziomimetikoezharatagozentzuzlanegiteaestimatuko dute; eta poesiazko, metaforazko eta ironiazko elementuezgozatukodute,ikasleakbizidirenmunduaetanorkbereburuaadieraztekoaukerakbaitira.Inplizitukisormenabalioetsikoduteetamunduaadieraztekometodologiaerabilgarrigisaerabilikodute.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna

Ikus-entzunezkoen Kulturan, ikasleek irudien bidez munduari aurre eginbeharko diote eta –dokumentua aztertzean– irudia sortzen duen bestepertsonabati ereaurreeginbeharkodioteelkarrizketarenbidez.Beraz,pertsonabakoitzak iritziaemanbeharkoduetanorberarenpentsatzekoera sortu ikus-entzunezko dokumentua irakurtzean. Gainera, ikasleeknorkbereburuariereaurreeginbeharkodioikus-entzunezkoproduktoregisa,munduainterpretatzenduenpertsonaautonomogisa.Praktikahorieiguztiei esker, ikasleek erabakiak hartu, norberaren irizpideak sortu, etanorberarenekimenerakogaitasunaeskuratzeaneraginadutenideiaketaprozesuakeginbeharkodituzte.

Taldeko lanek ere gaitasun hau garatzen dute. Taldean lan egitearekinbatera, norberaren autonomia garatuko da, eta eskatzen zaien laneanerantzukizunezjardungodutenorberarenideiaketaesperientziakemanezeta proposatuz. Beraz, norberarekiko konfiantza garatu beharko dabesteekinhitzeginetanegoziatzean,etabesteenekarpenakerebalioetsikodira.

Labur, Ikus-entzunezkoen Kultura irakasgaian garatuko den zentzukritikoak, jarrera sortzaileak eta lan-prozesuko erantzukizunak ikasleeigaitasunhaueskuratzenlagundukodie.

343

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

HElBuRuAk

Ikus-entzunezkoen Kultura irakasgaiak, etapa honetan, haurrek honakogaitasunhauekeskuratzeaduxede:

1.Egungo gizartean ikus-entzunezkoen kulturak duen garrantziabereganatzea, eta kultura hori sortzen den testuinguruez jabetzea–soziala, zientifikoa, artistikoa, informazioarena, komunikazioarena,ekonomikoa–;horrela,munduairudikatzekoereduekduteneginkizunaulertukodute.

2.Ikus-entzunezkoeuskarrienetahizkuntzarenbilakaeraezagutzeairudienhistoriarenpartedirenaldetik;horrelaulertukobaituteikus-entzunezkoproduktuakteknikenetaadierazpenengarapenarenondoriodirela.

3.Ikusizko eta ikus-entzunezko hizkuntzaren oinarrizko elementuakezagutzea eta irakasgaiaren berariazko hizkuntza menderatzea ikus-entzunezkoenkulturarendokumentuakinterpretatuz,alderditeknikoak,adierazpenezkoak eta estetikoak balioesteko eta komunikazio-trukeahobetzeko.

4.Irudiak eta soinua produzitzeko euskarrien alderdi teknikoak etaadieraztekoeta komunikatzekoaukerakezagutzeaetaulertzea, ikus-entzunezkoirudiaketadokumentuaksortzekoeuskarriakongierabiliz.

5.Errealitatearenetahedabideekerrealitateairudikatzekomoduarenartekodesberdintasunak ikustea eta aztertzea, ikus-entzunezkoen kulturakohainbat alorretako adibideak eta ikasleek egindako dokumentuakhausnartuzirakurriz;horrelalortzenbaitasentsibilizatzea,jarrerakritikoaizateaetakulturanpartehartzea.

6.Ikus-entzunezkoen prozesu sortzailean, soinuaren eta musikarenadierazteko funtzioak duen garrantzia balioestea, entzundakoahautematenikasizetairudienetasoinuenartekoloturakesperimentatuz;horrela,soinu-dimentsioaoinarrizkoelementugisaulertukobaituteikus-entzunezkoenprodukzioenesanahiasortzean.

344

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

7.Irudiakdituztennarrazioakaztertzeaetasortzeaespazioaetadenborairudikatzekoestrategiakongierabiliz;horrelaulertukobaitutenarrazioaknolaeginetanorberarenedotaldearenirudikapenaknolabihurtzendirenirudikapensinboliko.

8.Lan-prozesuansormen-jardueragehiagoegiteaetalan-prozesuariburuzhausnartzea,taldekakoproiektuetanpartehartzeannorberakekimena,malgutasuna eta erantzukizuna izanez; horrela hobeto gizarteratukobaitira.

9.Komunikabideenezaugarriteknikoaketaadierazpen-ezaugarriakulertzea,aztertzeko jarrera izanez eta hartzailearen sentikortasuna kontuanhartuz; horrela, ikasleak selektiboak eta kritikoak izango dira hainbatkanaletatik zabaldutako ikus-entzunezko produktuei dagokienez. Ildohorretatik,batikbatpublizitatearenmezuakaztertukodira,etabereizikodirainformazioa,artea,propagandaetasedukzioa.

EDukIAk

1. multzoa. Irudia eta esanahia

lIkus-entzunezkoeuskarrienbilakaera.

lIkus-entzunezkoeuskarriakgizapertzepzioarenhedaduragisahartzea.

lIrudiakikustekoetasoinuaerregistratzekotresnak.

lIrudimotak:irudinaturala,sortutakoirudiaetaerregistratutakoirudia.

lIrudiaerrealitatearenirudikapena.

lIrudiaren funtzioak. Dimentsioak: zientzia, informazioa, pertsuasioa,estetika,aisialdia.

lGizapertzepzioarenetapertzepzioteknikoarenartekodesberdintasuneiburuzhausnartzea.

345

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

lDenetarikokultura-esparruetakomotaaskotakoirudiakbehatzea.

lIrudiekinguruetanbetetzendituztenfuntzioakidentifikatzea.

lIkus-entzunezkoproduktuekgizarteandutengarrantziaonartzea.

lKontsumitzen diren ikus-entzunezko produktuei buruzko balorazioaegitekointeresaizatea.

lIrudiaksortzeko,manipulatzekoetaerabiltzekointeresaizatea.

2. multzoa. Argazki-irudia

lArgazki-hizkuntzakooinarrizkoelementuak.Argiaetaespazio-denborarenbanaketa.

lArgazki-kamera.Irudigeldiakkaptatzekosistemaketahaientrataera.

lIrudigeldiaetatestua.

lArgazki-irudiakirudikapengisaulertzea.

lArgazki-irudia,gizapertzepzioaetaerreferentzia-errealitateabereiztea.

lArgazkigintzakoeuskarriakaztertzeaargazki-irudiakeginez.

lIkusizko kulturaren hainbat testuingurutatik ateratako argazki-irudiakaztertzeaetainterpretatzea.

lArgazkienetatestuenartekoloturetanesperimentatzea,esanahianduteneraginakontuanhartuz.

lPrentsako,horma-irudietako,publizitatekoetaartekoargazkiakaztertzea.Argazkigintzakoproiektuakegitekointeresa.

346

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

3. multzoa. Irudi geldiekin narrazio bat egitea

lKomikigrafikoa.Argazki-sekuentzia.

lEspazioairudikatzekobaliabideak.

lNarrazioarenaldikotasuna.Erritmoa.

lNarraziografikoakedoargazki-narrazioakegitea,espazioaetadenborairudikatzekoadierazpen-baliabideakerabiliz.

lKomikiaren edo argazkilaritzaren historiari buruzko adibide nagusiakaztertzeaetainterpretatzea.

lKontatzekoekintzarenetaegindakoidatziarenartekokonparazioa.

lIrakurketaninterpretatzekodaudenaukeraguztiezgozatzeaetairudiekinnarrazioakegitea.

lIrudiakeginetairakurtzerakoanjarrerasortzaileaizatea.

lEsanahia sortzen duten informazio- eta emozio-alderdiak kontuanhartzea.

4. multzoa. Soinua eta irudia integratzea

lSoinuarenadierazpen-funtzioa.Ezaugarriteknikoak.

lMusika eta soinua egokitzea adierazi eta komunikatu nahi denhorretara.

lEntzutezko irudimena garatzea irudien soinuzko interpretazioarenbidez.

lIrudigeldibatisoinuajartzea,horrenesanahiakontrolatuzetadenboradefinituz.

347

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

lIrudigeldienetasoinuensekuentziakegitea,etaisiltasunak,musikaetahotsakkonbinatzea.

lIrudigeldietanetasoinuandenborarennozioakontuanhartzea.

lEntzumen-pertzepzioagaratzeasoinuakaztertuz.

lEgungo ikus-entzunezko produkzioetan soinuaren funtzioa zein denaztertzea.

5. multzoa. Irudi mugikorrak

lZinemaren pertzepzio-oinarriak eta oinarri teknikoak. Mugimenduarenilusioa.

lZinemarakogidoia.

lMuntaiaetadenborarennozioa.

lAnimazioarenoinarrizkoteknikak.

lDenboraren nozioak aztertzea eta probatzea muntatzeko baliabideakerabiliz.

lZinemaren historiari buruzko adibide nagusiak aztertzea etainterpretatzea.

lAnimaziozkofilmlaburrakikustea,etahoriekegitekoerabilidirenprozesuteknikoakulertzea.

lIkus-entzunezkoproduktuezgozatzekosentsibilizazioa,etahorienalderditeknikoak,sentsorialak,emozionalaketaintelektualakbalioestea.

348

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

6. multzoa. multimedia-produkzioa

lIrudiak eta soinuak kaptatzeko, erregistratzeko, tratatzeko etaerreproduzitzekosistemaketaekipoak.

lMultimedia-dokumentuen produkzio-prozesua. Errealizazioa, edizioa,postprodukzioa.

lMultimedia-produkziobategiteaaurrezezarritakogidoiajarraituz.

lEuskarriteknikoen,lan-planenetaproiektuarenegokitasunabalioestea,estetika-,kontzeptu-etaideologia-dimentsioeidagokienez.

lIkus-entzunezkoenkulturarentestuinguruaskotatikhartutakoproduktuak(dokumentalak,publizitatea,artea)aztertzeaetainterpretatzea.

lTaldekolanaplanifikatzeaetaegitea.

lLan-prozesuabalioestea,etahausnartzekoetanorberarenetataldearenkritikarakojarrerabilatzeaproiektukofaseetan.

7. multzoa. Ikus—entzunezkoen kultura egungo gizartean

lIrratiaetatelebista.Teknikenezaugarrinagusiak.Formatuak,programazioaetaentzuleak.

lSarbide libreko komunikabideak. Internet eta informazioaren,komunikazioarenetasormenarensozializazioa.Sareamoduarduratsuanerabiltzea.

lIgortzekoeuskarriarenaraberakomezueneraginaetatrataera.

lIkus-entzunezkoproduktuakidentifikatzeaetabaliostea:dokumentalak,publizitatea, bideoklipa, bideoartea, animazioa, bideo-jokoak, netart,webguneak.

349

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

lIkus-entzunezko produktuen informazio-, pertsuasio-, estetika- etaaisialdi-dimentsioakaztertzea.

lEgungoikus-entzunezkoenkulturariburuzkoadibideakaztertzea.

lAdierazpen-askatasunari eta ikuslearen norbanakoaren eskubideeiburuzkoeztabaidakegitea.

lIkus-entzunezko produktuetan aurkezten diren estereotipoakidentifikatzea.

lIkus-entzunezkoenkulturaknorberarenetataldeennortasunasortzeandueneraginazjakin-minaizatea.

lGizartean, teknologiaberrieieskerditugunsormenerakoelkarrekintza-aukerakbalioestea.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Irudietafuntziomotakidentifikatzea,etaberezikiazpimarratzeaikusizkoeta ikus-entzunezkoprodukzio-baliabideenbilakaeranzehar izandakomementonagusiak.

1.1.Ea bereizten dituen irudien motak eta funtzioak sortzen direntestuinguruarenarabera.

1.2.Ea ezagutzen duen ikusizko eta ikus-entzunezko euskarrienbilakaerahistorikoanzerbaliabideteknikoegondiren.

2.Irudiaksortzendituztengailuakmunduaezagutzekoetainterpretatzekotresnagisaulertzea.

2.1.Eaikustekotresnakgizapertzepzioarenmugakgainditzekotresnagisaulertzendituen.

2.2.Eairudiakirudikapengisaulertzendituen.

350

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

3.Irudiak irakurtzerakoanetasortzerakoan, irudi-hizkuntzarenoinarrizkoelementuak–espazioarietadenboraridagokienez–identifikatzea.

3.1.Ea ezagutzen duen zein diren irudi bat sortzerakoan ezaugarriformal jakin batzuen arabera konfiguratzeko dauden arrazoiteknikoak.

3.2.Ea argudiatzean behar bezala erabiltzen dituen irakasgaiarenberariazkoterminologiaetalexikoa.

3.3.Ea irudiak kontrolatzeko aldaerak ezagutzen dituen eta eairudiak aztertzean eta sortzean horiekin esperimentatzen duen:formatuarekin, enkoadratzearekin, ikuspuntuarekin, ikus-angeluarekin, argi-kontrolarekin, mementoa hautatzearekin,mugimenduarenirudikapenarekin.

4.Irudiak irakurtzerakoan eta egiterakoan espazioaren eta denborarenelementuekesanahiasortzekodutengaitasunaaztertzea.

4.1.Ea ulertzen dituen irudi berberetik irakurketa objektiboa etasubjektiboaegiteandaudendesberdintasunak.

4.2.Eairudiarenetaerrealitatearenartekodesberdintasunakezartzendituen,etabaitahoriekirudikatzekomoduenartekoakere.

4.3.Eaulertzenduenirudiakegiterakoanerrealitateberazeharoirudidesberdinezirudikadaitekeela.

4.4.Ea jabetzen den gailu teknikoaz hartutako erabakiek irudiarenzentzuaneraginadutela.

4.5.Eaulertzenduenirudiakzertesturekinetazertestuingurutanipini,horrekesanahianzereraginduen.

351

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

5.Irudiekinegindakonarrazioakaztertzeaetaegitea,etaulertzeaezaugarriteknikoak, adierazpenezkoak eta sinbolikoak balioetsi behar direlanarrazioaegiterakoan.

5.1.Eaaztertuetaegitendituenargazki-narrazioak,baliabideteknikoaketaformalakadierazpen-baliabidebihurtuz.

5.2.Eainplikatzendenpertsonalkikontakizunakegiterakoan.

5.3.Eabereiztendituenkontakizunaetadiegesia.

5.4.Eagaidennarrazioenegiturakerabiltzeko,horiekaztertzerakoanetaproduzitzerakoan.

5.5.Ea narrazioaren aldikotasuna kontrolatzen duen espazio-denborarenbanaketaksortutakoerritmoarenbidez.

6.Ikus-entzunezkodokumentubatirakurtzerakoanetaproduzitzerakoan,soinuaketamusikakdutenadierazpen-funtzioaulertzea.

6.1.Eaezagutzendituensoinuanoinarritutakoezaugarriteknikoak.

6.2.Eaulertzenduensoinuarenetairudiarenartekoloturakesanahianzereraginduen.

6.3.Ea lotzen dituen irudiak eta soinuak esanahi berriak sortzeko,ikusizkoarenetaentzunezkoarenartekoloturakeginez.

7.Produkziosinpleakegiterakoan,ikus-entzunezkohizkuntzarenoinarrizkoelementuakidentifikatzea,balioesteaetaongierabiltzea.

7.1.Ea dakien zer oinarrizko osagaik parte hartzen duten ikus-entzunezkodokumentuakproduzitzerakoan.

7.2.Ea ezagutu eta erabiltzen dituen kameraren mugimenduak,plano motak eta muntaia-egiturak ikus-entzunezko produkziosinpleetan.

352

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

8.Egungo ikus-entzunezkoen kultura egin eta zabaltzen den inguruaezagutzea, eta oinarrizko ezaugarriak eta produktuen funtzioakbereiztea.

8.1.Eaezagutzendituenirratiko,telebistakoetaInternetekooinarrizkoezaugarriteknikoaketaadierazpen-ezaugarriak.

8.2.Eaikus-entzunezkoproduktuakidentifikatuetabalioestendituen,eta ea kontuan hartzen duen horien informazio-, pertsuasio-,estetika-edoaisialdi-dimentsioa.

8.3.Ea interesaeta jakin-minaadieraztendueneskuradituen ikus-entzunezkoproduktuekiko.

8.4.Eaikuspuntuarrazoituaketapertsonalakdituenikus-entzunezkoproduktuakinterpretatzean.

8.5.Ea ezagutu eta justifikatzen dituen publizitatearen funtzioak,etabereiztendituenbatetik informazioaeta,bestetik,emozioa,sedukzioaetalilura.

9.Ikus-entzunezko produkzioak aztertzea ezaugarriak identifikatuz etaestereotipoezagunenakbereiziz.

9.1.Ea ulertzen dituen bizitza errealaren eta ikus-entzunezkobaliabideeketakomunikabideekerrealitateaikustekoeskaintzendigutenmoduarenartekoberdintasunaketadesberdintasunak.

9.2.Eahautatzendituenirrati-etatelebista-eskaintzak,etaeabereiztendituenohikoprogrametandaudentopikoak.

9.3.Eaerakustenduen,hartzailegisa,jarrerakontziente,selektiboetakritikoaikus-entzunezkomezuekikoetasorkuntzekiko.

10.Informazio-etakomunikazio-teknologiekeskaintzendituztenaukerakidentifikatzea, bereziki sarbide libreko komunikabideek eskaintzendituztenhoriek;besteakbeste,Internet.

10.1.Ea ulertzen dituen ikus-entzunezko baliabideek eskaintzendituztenerabileraketaaukerak.

353

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

10.2.Ea ebaluatzen dituen horien alderdi positiboak, bai eta ikus-entzunezkobaliabideekeskaintzendituztenzilegiezdirenedolegezkontrakoakdirenedukiakere.

10.3.Ea balioesten dituen teknologia berriei esker sormenerakoditugunelkarrekintza-aukerak.

11.Norberaren lanaegitekoprozesuanprozeduraegokiakerabiltzeaetabertakofaseenbaliagarritasunazetaegokitasunazarrazoitzea.

11.1.Eajabetzendenproiektuenkonplexutasunaz,etamalgutasunezjokatzenduenarazoakberrizdefinitzean,etaeagaidenhoriekkonpontzeko,aurreahartuzetaegoeretaraegokituz.

11.2.Eabereparte-hartzearenerantzuledentaldekolanetan.

11.3.Ea kritikak onartzen dituen eta laneko faseetan hausnarketaegiten duen, eta, behar izanez gero, lana berriro bideratzenduen.

354

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

Musika AzterketaIetaII

SARRERA

Musika Azterketa irakasgaiaren ardatza musika-errepertorioa arretazentzuteaetaerrepertorioaribehatzeada,etaaztertzeazertestuingurutanekoiztenedointerpretatzenduten,zer-nolakoerreakzioakeragitendituenentzuleenganetazerbitartekoerabilidirenmusikadenboranbabestekoetatransmititzeko.Horrenguztiarenxedeahauda:musikazerelementukosatzen duten jakitea, elementuok bereiztea, haien artean zer erlaziodaudenjakiteaetaerlaziookbereiztea.

Musika-analisiaegiteko,beharrezkoadaDerrigorrezkoBigarrenHezkuntzanikasitako kategoria teorikoen esparruko entzumen-abileziak garatzea.Analisiaren bitartez, musikaren adibideen konplexutasunean sakontzenda,entzumenespezializatuagaratzendaetahainbatestilotako,garaitakoetakulturatakolanenegileenikuspuntuazeinzenjakindaiteke.

Batxilergoko Musika Azterketa irakasgaiak musikara hurbiltzen dituikasleak,musikaentzutearenetabizitzearenbidezfuntsean.Bada lanenentzumeneansakontzekobestemodubatere:partituraklantzea;horrela,ikasleekabstrakzio-gaitasunintelektualatrebatzendute,ohikohizkuntzatikkanpokoidazketa-kodeakerabilibeharbaitituzte.Azkenbatean,irakasgaihau ikasteko estrategiek askotarikoak izan behar dute: eskura ditugunbaliabide guztiak erabili behar ditugu eta, tartean, komunikazio- etainformazio-teknologiak baliatu behar ditugu; izan ere, musika entzutekoprozedurakezezik,musikaekoizteko,sortzekoetahedatzekoprozedurakereeraldatudituteknologiak.

Azterketarako hurbilketa osatzeko, ahotsaz eta instrumentuez praktikatukodugu.Taldearenkohesioa,parte-hartzeaetaharremanpertsonalakhobetzenditupraktikak,etakontzeptuakargitzen,atalaketaegiturakbereiztenetazenbaitgaitasun(halanolakontzentrazioaetaoroimena)sendotzenlaguntzendu.

355

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

Irakasgaiaantolatutadago.Lehenikasmailaorokorrada,etaxedetzatmusikaentzutekoprestatzeadu,prestatzeairizpidesendoaketamusikaulertzekobeharrezkobaliabideakerabiltzeko.Bigarrenikasmailan,estilobakoitzarenformetanetaezaugarrietan(Mendebaldekomusikarierreparatuz,bereziki)sakondukoda;etamusikaherrikoiaetakalekomusikaereaipatukodira,baitabestekulturabatzuetakomusika-adierazpenakere.Gainera,arretaberezia jarriko da Euskal Herriko musika tradizionalaren, nahiz musikaherrikoi eta landuaren analisian. Arte- eta musika-munduaren esparruguztietara hurbiltzeko ahalegina egingo da; horrela, inguruko artearengarapenariburuzkointeresapiztukoda.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

MusikaAzterketairakasgaiakoinarrizkogaitasunakgaratzenlaguntzendu,baina,modalitate-irakasgaiadenaldetik,Arteenmodalitatearekinzuzenekoloturadutenoinarrizkogaitasunetanduberezikieragina.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

MusikaAzterketairakasgaiakoinarrizkogaitasunhaugaratzenlaguntzendu,musika-ekoizpenakritikokibalioestenlaguntzenbaitu.Pentsamendu-etapertzepzio-abileziaksustatzenditu;sentiberatasunaetasenestetikoahanditzen ditu; nork bere eta besteren ideiak eta sentimenduak arte-kodeenbidezbirlantzekobideematendu;etamusika-mundukohainbategoeraetaekoizpenhautematenetaulertzenlaguntzendu,etahaietatikaberasten. Irakasgaihonekarte-kodeenbidezadierazterabehartzendu,etaoinarrizkoezagutzakematenditumusika-hizkuntzariburuz,orohar,eta lan eta adierazpen nagusien hizkuntzari buruz. Halaber, laguntzendu bereizten zer harreman dagoen musika-adierazpenen eta sortzendituenkulturarenedopertsonarenartean,etakontzientziaharraraztendupentsamenduaren, joeraestetikoeneta faktoreestetikoekpertsonenetagizarteenbizitzandutengarrantziarenbilakaerariburuz.

Irakasgaihoneksormenaestimatzeadakar,etaadierazpen-askatasunaetakultura-aniztasunabalioesterabehartzendu.Halaber,musikaestimatzeko

356

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

eta gozatzeko gaitasuna garatzen du; nork bere sorkariak ekoizteko,musika-adierazpenarenaskotarikobaliabideakematenditu;etamusika-adierazpenen inguruan jarrera ireki, begirunezko eta kritikoa izatea etakomunitatearenmusika-ondareakontserbatzekointeresasustatzendu.

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Musika Azaterketa irakasgaiak kultura zientifikoko, teknologikoko etaosasun-kulturakogaitasunagaratzenlaguntzekoezagutzak,abileziaketajarrerak garatzen ditu, analisi sistematikoaren eta ikerketa zientifikoarenberezkoprozesuaketajarrerakabianjartzekobeharrezkoabileziakgararaztenbaititu: problema nagusiak identifikatzen eta planteatzen; zuzenean etazeharkabehatzen,zeresparruteorikotanedozerinterpretazio-esparrutanarigarenjakinik;galderakegiten;informaziokualitatiboaetakuantitatiboaaurkitzen,biltzen,analizatzenetaadierazten;konponbideaketahipotesiakplanteatzenetaegiaztatzen;beharrezkoinformazioatratatzen;ondorioakateratzen; emaitzak jakinarazten… Hau da, irakasgai honek gertakariakjakintza-arloguztietatikanalizatzekooinarrizkokontzeptuaketaprintzipioakerabilaraztenditu.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Musika Azterketa ikasteak ikasleek jakin-mina izateko jarrerak garatzenlaguntzendu;ikasleekgalderakegiteko,egoeraedoarazobatiaurreegitekoerantzun edo aukera guztiak aztertzeko eta, eskura duten informazioaerabiliz, erabaki beharrari arrazionaltasunez eta kritikotasunez heltzekoestrategiaketametodologiakerabiltzekojarrerakgaratzenlaguntzendu.Hartara,oinarrizkogaitasunhaugaratzenlaguntzendu.

l matematikarako gaitasuna.

Musika Azterketa hainbat ikuspegitatik landu daiteke, eta horietako batmusika-formaaztertzeada,musikagileekhistorianerabilidituztenegituraedoformaestandarretansakontzea.Egituronanalisiakosoharremanestuaduhaiengainekoikuskeramatematikoarekin;bitarteenartekoerlazioekin;soinuakmoduenetaeskalenbidezantolatzearekin;musika-eraikuntzekineta eskala-mailen funtzioekin; soinuak sistema modaletan, tonaletan

357

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

eta atonaletan antolatzearekin eta konbinatzearekin; soinuen planoekineta proportzioekin; tinbreekin eta sonoritateen antolamenduarekin;erritmoarekin; erritmoen proportzioekin; eta soinuen iraupenen artekoerlazioekin. Hartara, pentsamenduaren zenbait prozesu (besteak beste,konparazioa, sailkapena, analisia, indukzioa eta dedukzioa) gauzatzekobeharrezkotrebeziaketaabileziakgaratzenlaguntzenduMusikaAzterketak,etagaitasunhaumusika-formarenegiturekinharremanetangaratzen.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

MusikaAzterketairakasgaiakgaitasunhaugaratzenlaguntzendu,sortzendituenkomunikazio-trukeenaberastasunarenbidez,zerprozesugertatzendiren azalduz eta jakintza-arloaren berezko lexikoaren bidez. Bestalde,musika-hizkuntzakberezkoarauakditu,bainaantzhandiaduhizkuntzamintzatu eta idatziarekin. Musika-lan guztiak hizkuntza-komunikazioanerabiltzen diren elementu morfologikoen, prozedura sintaktikoen etafuntzio formalen antzekoak erabiliz egiten dira eta, hortaz, litekeena dahizkuntzalaritzaren berezko irizpideak aplikatzea; hartara, soinura besteikuspegi batetik hurbiltzeko eta jakintza-arlo horretako abileziak etagaitasunakgaratzekoaukeraizangoda.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Musika Azterketa irakasgaiaren edukia musika entzuteak eta, ondoren,entzundakoaaztertzeakosatzenduteneurrihandibatean.Ildohorretan,gaitasun digitala garatzeko ekarpenak entzunezko eta ikus-entzunezkoinformazioabiltzeko,tratatzeko,hedatzekoetaerreproduzitzekoteknikaketasistemaksakonkiezagutubeharrarekinzerikusiadu.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Musika Azterketa irakasgaiak musika eta arte-adierazpen guztiekikobegiruneagaratzendu,musikaketaarte-adierazpenakantzinakoakedomodernoak, Mendebaldekoak edo beste kultura batzuetakoak izan, etaikasitakoa testuinguru soziokulturaletan aplikatzeko bide ematen du.Hartara,oinarrizkogaitasunhaugaratzenlaguntzendu.

358

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

MusikaAzterketairakasgaiakikasleekberenirizpideenaraberaaukeratzendituztenproiektuakegiteadakareta,hartara,norberarenautonomiarakoeta ekimenerako gaitasuna sendotzen laguntzen du. Gainera, musika-azterketak taldekako eta bakarkako lanak egiten laguntzen du, enpatiaetaasertibitateagaratzeneta,adostasunalortzeko,elkarrizketarenaldekojarrerasustatzen.

HElBuRuAk

Etapahonetan,gaitasunhaueklortzeadaMusikaAzterketaIetaIIikastearenhelburua:

1.Proiektuetan eta lan-taldeetan parte hartuz eta ohiko bitartekoak etateknologiaerabiliz,musikasortzekoprozesueninguruanjarreraaktiboaeta jakin-mina garatzea, musika-adierazpenen aniztasuna ulertzeko,estimatzekoetaerrespetatzeko.

2.Kritikotasuna erabiltzea hainbat garaitako, estilotako eta generotakolanenkalitateaneurtzeko,musikaosatzekoelementuenetaprozedurenpertzepzioanoinarrituz,zentzuzepaituzetanorkbereiritziaterminologiazehatzazarrazoituzetaazalduz.

3.Entzutearenbidez,ohikobitartekoaketateknologiaerabiliz,musika-lanazerelementuketaprozedurakosatzendutenhautematea,baliabideenetafuntsezkoezaugarrienaniztasuneansakontzeko.

4.Musikari buruz eskuratzen diren ezagutzak erabiliz, musika-egiturazerelementuketaprozedurakosatzendutenbehatzeaetaezagutzea,musika-diskurtsoaren antolamendua ulertzeko: soinuak, harmoniak,erritmoaketamelodiak.

5.Partituraanalizatzekohainbatprozedurarenbidez,entzunezedosorkaribat erabiliz, historiako musika-forma nagusi edo forma estandarrakezagutzea,haienbilakaeraulertzekoetaestilo,generoedojoeraestetikojakinbatekinlotzeko.

359

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

6.Ikuspegi historikotik, musika-sorkuntzaren eta hura ematen duenkulturarenedotestuingurusozialarenartekoharremanakidentifikatzea,faktoreestetikoekpertsonenetagizarteenbizitzandutengarrantziarenkontzientziahartzeko.

7.Entzumenespezializatuarenbitartez,musika-lanaikuspegipsikologikoetasubjektibotikanalizatzea,musikakguganetabesteenganzer-nolakoemozioakeragitendituenbehatzeko,analizatzekoetaazaltzeko.

8.Entzunezetapartituraaztertuz,historiakohainbatgaraitakolanbokalakedo bokal eta instrumentalak analizatzea, tradizioz musikaren etatestuarenarteanzer-nolakoerlazioaizandenulertzeko.

9.Hainbat generotako eta joera estetikotako musika-lanak aztertzekoanalisi-prozesuakahozetaidatzizadieraztekoetadeskribatzekolexikoetaterminologiaegokiezjabetzea.

10.Beste kultura batzuetako musiken ezaugarriak, sortzen dituztensentipenak eta testuinguru historiko eta sozialean betetzen duteneginkizuna aztertuz, haiek ezagutzea, balioesten ikasteko etaMendebaldekomusikanzer-nolakoeraginaizandutenulertzeko.

360

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

muSIkA AZtERkEtA I

EDukIAk

1. multzoa. Analisi-elementuak: sarrera

lMusika-lanenegituraosatzendutenelementuen(melodiaren,harmoniaren,erritmoaren, tinbrearen, dinamikaren, tempoaren, instrumentazioarenetaegituraren)ezagutza,ulermenaetaentzunezkopertzepzioahainbatahots-etainstrumentu-elkarterenbarnean.

lMusika-literaturako hainbat garaitako, estilotako, generotako etakulturatakolanenentzunezkoezaugarrienulermena.

lEntzundako laneiburuzkokritikeneta,bereziki, laneksortzendituztensentipenenidazketaetairakurketa,hainbatinformazio-iturrirenbidez.

lMusikagrabatuaetazuzenekomusikabizitzearenartekodesberdintasuna:sentipenenbestelakotasuna,interpretatzaileenetaikus-entzuleenartekoeraginaetaabar.kontzertuetanetamusika-jardueretan.

lMusika interpretatzen duten bitartean, entzuteko ohituraren etabesteenganakoerrespetuarensendotzea.

2. multzoa. musika-egitura

lMusika-formaetapertzepzioa.Musikarenegiturazkoantolamenduarenulermenaetamusikagrafikokiadieraztekomoduenerabilera,eskematikokiadieraztekozerzatitan,ataletanetaazpiataletanbanatzendirenmusika-lanak.

lMusika-formaren eskalen (makroformaren, mesoformaren etamikroformaren)azterketaetahainbatmailatakoaplikazioa.

lForma sortzeko prozedurak (errepikapena, kontrastea, materialenprestakuntza,koherentzia…)etabestezenbaitalderdi formal (tentsioaetadistentsioa,gorenpuntuak,oreka,atalenartekoerlazioa…).

361

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

lTestudun musika. Hitzaren eta musikaren arteko erlazioa:tratamenduak.

3. multzoa. Forma historikoak

lMusika osatzeko printzipioak (morfologia eta sintaxia), lan bakoitzariberezitasuna emateko eta soinu-parametroen arteko hierarkiaezartzeko.

lErdiArotikgaurartekoformaestandarnagusienazterketa.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Musika-lanbatentzunetaharenformanolakoadenetaformaestandarrenbatekinbatdatorrenalaezezagutzeaeta,partituraerabilizzeinerabiligabe,formaterminologiazehatzaerabilizazaltzenjakitea.

1.1.Eadakienzeindirenmusika-lanbatenformabaldintzatzendutenparametroak.

1.2.Ea erlazionatzen dituen formarekin egitura eta erabiltzen direnelementuaketaprozedurak.

1.3.Eaulertzenduenzerdenformaestandaredoformahistorikoa.

1.4.Eaerabiltzenduenhizkuntza zehatz eta egokiamusika-formariburuzhitzegiteko.

2.Musika-lanbatentzunetaahotsaketa instrumentuakargietazehatz-mehatzbereiztea.

2.1.Eadakiennolakoadenmusika-instrumentubakoitzaren tinbreaetasailkatzenditueninstrumentuakfamiliatan.

2.2.Ea sumatzen dituen hainbat instrumentu-konbinaziotakoinstrumentuentinbreenartekodesberdintasunak.

362

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

2.3.Eabereiztenetasailkatzendituengizaahotsarentesiturak.

2.4.Easumatzendituenahotsentinbreenartekodesberdintasunak.

3.Entzundakolanedopasartebatenegituranolakoadenezagutzeaeta,partituraerabilizzeinerabiligabe,harenezaugarriakargietalaburkiazaltzea.

3.1.Ea proposatutako lana entzuten duen ematen diren argibideeijarraiki.

3.2.Eadakiensailkatzenetadefinitzenegiturarikohikoenak.

3.3.Eabelarrizidentifikatzenduenlanarenedopasartearenegitura.

3.4.Eaargietalaburkiazaltzendituenegiturarenezaugarriak.

4.Aurrezentzundakolanbatekotentsio-etadistentsio-prozesuaketagorenpuntuaidentifikatzeaetalanakzerprozeduradarabiltzanzehaztea.

4.1.Ea dakien tentsio- eta distentsio-prozesuak zer prozedurakosatzendituzten.

4.2.Eaentzunezezagutzendituententsio-etadistentsio-prozesuak.

4.3.Eaentzunezezagutzenduenlanbatekogorenpuntua.

4.4 Ea kokatzen dituen partituran musika-diskurtsoko momentuak(tentsio-etadistentsio-prozesuak).

5.Hainbat ezaugarritako eta estilotako lanak entzutea eta haien artekoerlazioakedoaldeakezagutzeaeta,ondoren,nahiizanezgero,gauzaberapartituraerabilizegitea.

5.1.Eabereiztendituenentzundakolanarenberezkoezaugarriak.

5.2.Ea bereizten dituen entzundako lanaren egitura, harmonia,erritmoaetatinbrea.

5.3.Eaentzundako lanakokatzenduendagokiongaraianetaestilojakinbatenbarnean.

363

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

5.4.Ea zehazten dituen antzeko emaitzak ematen dituzten landesberdinenartekoparalelismo-erlazioak.

6.Kontzertuedoentzunaldibatenkritikaedoiruzkinaegiteaetaentzundakoaetaeskolan ikasitakoanorberarenekarpenekinetanorkbilatzenduendokumentazioarekinosatzea.

6.1.Eabiltzen,antolatzen,erlazionatzeneta laburtzenduenhainbatiturritakoetakomunikabidetakoinformazioa.

6.2.Ea ulertzen eta azaltzen dituen musika zuzenean edohainbat erreprodukzio-bideren bitartez entzutearen artekodesberdintasunak.

6.3.Eaberepertzepzioaetasentipenakazaltzendituendenadelakoentzunaldiarenondoren.

6.4.Ea egiten duen kritika edo iruzkin arrazoitua eta dagokiontestuinguruankokatutakoa.

7.Hainbatgaraitakoetaestilotakolanetakomusikarenetatestuarenartekoerlazioaahozedoidatzizazaltzea.

7.1.Eamusikarenetatestuarenarteanizandaitezkeenerlazioguztiakkontuanhartzendituen.

7.2.Ea musika-lanaren testuinguru orokorrean identifikatzen dituenmusika-generoa,musika-formaetatestuarenfuntzioa.

7.3.Eatestuarentratamenduamusikaraegokitzekomoduarenaraberaaztertzenduen.

7.4.Ea testuaren tratamendua eta historiako garai jakin batzukerlazionatzendituen.

8.Ikuspegi psikologikotik, musika entzuteak pertsonengan zer-nolakoeraginaduenaztertzea.

8.1.Eadakienzeindirenmusikaentzutekomoduak.

364

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

8.2.Ea musika entzutean egon daitezkeen era bateko eta bestekoerreakzioakulertzendituenetaeazuzeneanazaltzendituenberebizipenaketaemozioak.

8.3.Eaulertzendituenbanakoarenetataldearenmusika-zaletasunakeratzekoprozesuak.

8.4.Eagaratzenduenmusikaentzutekoplazerestetikoa.

365

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

MUSIKAAZTERKETAII

EDUKIAK

1. eduki-multzoa. musika-formak eta generoak mendebaldeko musikaren historian.

lMendebaldekomusikareneta,tartean,antzerkirakomusikarenentzunezkoezaugarrien,formenetageneroenanalisihistorikoa.

lMusika-estetikabatzuketabesteakbereiztendituztenezaugarriformalnagusienezagutza.

lMusika instrumentaleko generoetako musika-formen aldaketen etatransformazioen eta musika-formek gizartean izan dituzten ondorioenanalisihistorikoa.

lMusika-formen eta generoen aldaketen eta beste arte-adierazpenbatzuetako(halanolapinturako,eskulturakoetaarkitekturako)aldaketenartekoerlazioarenanalisihistorikoa.

lMusika-lanen analisi estilistikoa egiteko eta musika-lanak testuinguruestilistikoankokatzekobakarkakoedotaldekakolanak.

lMusika-azterketaren berezko terminologiari buruzko lexiko zuzen etazabalaren ikaskuntza eta erabilera, eta musika-lan bakarraren hainbatbertsioriburuzkomusika-kritikak.Musika interpretatzendenbitartean,entzutekoohituraetabesteenganakoerrespetuasendotzea.

Erdi Aroko musika: entzunezko ezaugarrien eta estilo-ezaugarrienazterketa analitikoa, kantu gregorianoaren eta beste liturgia-kantabatzuenformaketageneroak,musikaprofanoa,polifonia,ArsAntiquaetaArsNova.

Errenazimentua:entzunezkoezaugarrienetaestilo-ezaugarrienazterketaanalitikoa (ahots- eta instrumentu-taldeak, sonoritate bertikalak,kadentziak,ornamentuak…),formak,eskolaketageneroak.

Barrokoa: entzunezko ezaugarrien eta estilo-ezaugarrien azterketaanalitikoa(akordeak,prozeduraharmonikoak,kadentziak,ornamentazioa,

366

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

sonoritateak…), ahots-musikaren eta musika instrumentalaren formaketageneroak.

Estilo galantea eta klasizismoa: entzunezko ezaugarrien eta estilo-ezaugarrien azterketa analitikoa (akordeak, prozedura harmonikoak,kadentziak, ornamentazioa, sonoritateak…), aldi horietako formak etageneroak.Estilogalanteaetarokokoa:trantsizioaKlasizismora.VienakoKlasizismoa.

Erromantizismoa: entzunezko ezaugarrien eta estilo-ezaugarrienazterketa analitikoa (akordeak, prozedura harmonikoak, kadentziak,ornamentazioa, sonoritateak…), musika erromantikoaren formak etageneroak.Nazionalismoensorrera.

Erromantizismo-ondokoa eta nazionalismoak: entzunezko ezaugarrienazterketa analitikoa (akordeak, prozedura harmonikoak, kadentziak,modalismoak berragertzea, sonoritateak...), erromantizismo-ondokomusikarenformaketageneroak.Eskolanazionalengarapena.Tinbrearenerabileraeraorkestrarentrataera.

Inpresionismoa: entzunezko ezaugarrien eta estilo-ezaugarrienazterketa analitikoa (akordeak, prozedura harmonikoak, kadentziak,modalismoarenerabileraberria,sonoritateak...),musikainpresionistarenformaketageneroak.Autorenagusiaketaberenkonposizio-teknikak.Bestekulturetakomusikareneragina.

2. eduki-multzoa. musika garaikideak

lMendebaldeko XX. mendeko musika landuaren entzunezko ezaugarrien(prozeduraharmonikoak,kadentziak,sonoritateak…),formenetageneroenazterketaanalitikoa.Joeraetakonposatzailenagusiak.MendebaldekoXX.mendekomusikalanduarenhizkuntzarenetagrafiarenetamendehorretakoabangoardiakobestearte-hizkuntzabatzuenartekoanalogienanalisia.

lTeknologienekarpenamusikasortzeko.Musikaelektroakustikoa:jatorriaetabilakaera.

lJazzaren, flamenkoaren, poparen eta rock-and-rollaren ezaugarri formalnagusienanalisia,etabesteformaetagenerobatzuetarakobilakaerarena.

367

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

lEuskal musikagileen musika-lan garaikideen entzunezko ezaugarrien,formenetageneroenentzuketaetaanalisia.

lAhozko tradiziokomusikak.Estetika-etakomunikazio-printzipioenetagizarteandituztenfuntzioenetaerabilerenazterketa.

lMendebaldekoakezdirenmusikak:bestekulturetakomusikatradizionalerahurbiltzea.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Musika-lanbatentzunetaharenforma(eskalahandikoa,eskalaertainekoaetaeskalatxikikoa)nolakoadenezagutzeaetaterminozehatzakerabilizazaltzenjakitea.

1.1.Eaulertzenduenmusika-lanjakinbatnoladagoenosatuta.

1.2.Ea erlazionatzen dituen egitura eta musika-forma azaltzekoerabilitakoelementuaketaprozedurak.

1.3.Eaezagutzenduenentzundakomusika-lanarenforma.

1.4.Ea hizkuntza zehatz eta egokia erabiltzen duen musika-formakdefinitzeko.

2.Entzunez,lanbatenestiloaetaezaugarriak(tinbrea,melodia,harmonia…)ezagutzea.

2.1.Eadakienzerparametroerabilibehardirenlanbatanalizatzeko.

2.2.Eabelarrizbereiztendituenparametroak.

2.3.Ea analisia egiteko parametroak garai edo estilo jakin batekinlotzendituen.

2.4.Eaezagutzenduenentzundakomusika-lanarenestiloa.

368

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

3.Lanbatenegileakformasortzekoerabiltzendituenprozeduranagusiakbelarrizidentifikatzea.

3.1.Eaezagutzenditueneskolanlantzendirenmusika-formak.

3.2.Ea ezagutzen dituen musika-formak sortzeko prozeduranagusiak.

3.3.Eaulertzenduenmusika-lanaknolaegituratzendiren.

3.4.Eaidentifikatzenduenlanjakinbateanzerprozeduraerabiltzendiren.

4.Hainbat ezaugarritako eta estilotako lanak entzutea eta haien artekoerlazioakedoaldeakargietazehazkiezagutzea.

4.1.Eabereiztendituenmusika-estiloenberezkoezaugarriak.

4.2.Eabelarrizezagutzendituenentzundakolanenartekoelementukomunak.

4.3.Ea belarriz ezagutzen dituen entzundako lanen artekodesberdintasunak.

4.4.Ea zehazten dituen antzeko emaitzak ematen dituzten lanezberdinenartekoparalelismoak.

5.Kontzertu edoentzunaldibatenkritikaedo iruzkinaegiten jakiteaetaentzundakoa eta eskolan ikasitakoa norberaren ekarpenekin eta norkbilatzenduendokumentazioarekinosatzea.

5.1.Eabilatzenetaaurkitzendueninformazioegokia.

5.2.Eaprestatzenduenazalpenarrazoitua.

5.3.Ea entzundako musikari buruzko iruzkin kritikoak egiten ditueneta,tartean,bereekarpenaegitenduen.

5.4.Ealexikoegokiaerabilizmintzoden.

369

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

6.Hainbatgaraitakoetaestilotakolanetakomusikarenetatestuarenartekoerlazioaahozedoidatzizazaltzea.

6.1.Eakontuanhartzendituenmusikareneta testuarenartean izandaitezkeenerlazioguztiak:deskripzioa,testuaaitzakiahutsaden,sorburukopoemakedotestuakformabaldintzatzenduen,gorenpuntuakhitzbereziekinbategitenduen…

6.2.Eaidentifikatzendituendenadelakomusika-generoa,forma,etatestuak musika-lanaren testuinguru orokorrean betetzen duenfuntzioa.

6.3.Eakonparatzendituenhistoriakogaraibatzuetanetabesteetantestuarenetamusikarenarteanizandirenerlazioak.

6.4.Ea ulertzen eta azaltzen duen musikagileak testua nola tratatuduen.

7.Entzunaldi bat, interpretazio bat edo sorkari bat erabiliz, analisi-proiektubatproposatzeaetaazaltzea,gizarteandituenondorioenetatestuinguruarenikuspegitik.

7.1.Eaproposatzenduenbereinteresekomusikajakinbatiburuzkobakarkakoedotaldekakoanalisi-proiektua.

7.2.Eaezagutzendituenmusikakgizartehistorikoetanetagaraikideanbetedituenetabetetzendituenfuntzioak:aisialdikoproduktua,kontsumo-produktua,kultura-etaheziketa-faktorea,erabileraterapeutikoa.

7.3.Eatestuinguruegokiankokatzenduenanalisi-proiektuakaztertzenduenlana.

7.4.Easormenartistikoaerrespetatuzetaterminologiaegokiaerabilizegitenditueniruzkinaketaazalpenak.

8.Mendebaldeko autoreen lanetan beste kultura batzuetako musikareneraginaantzematea,entzunezkoezaugarrienanalisiarenbidez.

8.1.Ea entzute hutsez sumatzen dituen beste kultura batzuetakomusikarenentzunezkoezaugarriak.

370

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikaAzterketaIetaII

8.2.Eaaztertzendituenmusika jakinbatkultura jakinbatekoadelaadierazten duten elementuak (melodia, erritmoa, harmonia edotinbrea).

8.3.Ea antzematen duen beste kultura batzuetako musikakMendebaldekohainbatautorerenlanetandueneragina.

8.4.Ea errespetatzen dituen beste kultura batzuetako musika-adierazpenak.

371

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

AnatomiaAplikatua

SARRERA

Gizagorputzagurebizidunforma(aurrekoetapanikusidugunez,Lurreanexistitzendirenezinkontaahalabizidunformetanbat)zertzenduenegituraedoeuskarriada.Ezeinbizidunformarenhirufuntzionagusiensubjektuetaeragiledaeta,lanabesberezikiesanguratsuaerebada,artemotajakinbat(halanolamusika,kantua,dantzaedoantzerkia)lantzendutenpertsonenikuspegitik. Horregatik, gure makinaren eta haren funtzionamenduarenberrijakinbeharradugu,ahaliketaetekinhandienaateratzekoartegintzanerabiltzendugunean.

AnatomiaAplikatuairakasgaiarenardatzakgorputzaikuspegiorokorretiketaikuspegipartikularretikaztertzeaizanbehardu;hainzuzen, ikuspegipartikularretik, aztertu behar du nola jartzen diren gorputzeko egiturakgorputzeanoinarritzendensorkuntzaartistikoarenzerbitzura.

Irakasgaiarenedukiagizagorputzaaztertzendutenhainbatjakintza-arlotakoezagutzekosatzendute:anatomiadeskribatzaileak,anatomiafuntzionalak,fisiologiak,biomekanikak,patologiak…Ezda lehenaldia ikasleekedukihoriek landuko dituztela; izan ere, Haur Hezkuntzan eta DerrigorrezkoBigarren Hezkuntzan ere ematen dituzte. Orain, ordea, sakondu etagehiagoikasikodute,etaArteBatxilergoarenberezkoikuspegitiklandukodituzte,beharadinazehaztuta.Azkenbatean,helburuadagizagorputzahobetoezagutzea, errendimendufisikoetaartistikohobea lortzekoarteeszenikoetanetapatologiajakinbatzuksortzeariaurreahartzeko.

Ildo horretan, asmoa da ikasleek giza gorputza ezagutzea azkenerako.Horretarako, lehenik, gorputzaren antolamenduaren gaineko ikuspegiorokorra izango dute; ikasiko dute nola dagoen antolatuta ehunetan,organotanetasistematan.Bigarrenik,ArteBatxilergoarenikuspegitikinteresgehiendutenegituraketafuntzioaklandukodituzte;zehazki,higidurarekin

372

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

zerikusia duten egiturak eta funtzioak ikasteak izango du lehentasuna:lokomozio-sistema, sistema kardiobaskularra, arnasketa-sistema etanerbio-sistema.Ildoberean,metabolismoariburuzkooinarrizkoezagutzaklanduetaelikadurariburuzkoedukietansakondukoduteikasleek.

Irakasgaia eratzen duten edukiak lantzen dituztenean, giza gorputzarenosagaien arteko erlazioa eta koordinazioa nabarmendu behar dugu,gorputzaren osagaiak erlazionatuta daudela eta giza gorputzarenfuntzionamendua orokorra dela. Halaber, zientziekin (zehatz-mehatz,osasun-zientziekin) lotuta dauden prozedurazko edukiak eta, bereziki,jarrerazkoakizanbeharditugukontuan.

Irakasgai hau ikuspegi teorikotik nahiz praktikotik landu behar da, eta,ildohorretatik, ikasleek, izakibizidundirenaldetik,berengorputzaknolafuntzionatzenduenjakitekogogoaizanbehardute.Finean,gizagorputzaezagutarazibehardiegu,guregorputzarenetajardueraartistikoenarteanzer-nolakoloturadagoenulerdezaten.Jakina,ematenditugunezagutzekez dute izan behar artearen esparrukoak bakarrik; aitzitik, gizarteanaplikatzeko modukoak ere izan behar dute, gizarteak goza ditzanartegintzatik ondorioztatzen diren etekin fisikoak eta psikikoak. Azkenbatean,irakasgaihonekarte-mundukoetabizitzakobestealorbatzuetakogaitasunezjabetzenlagundubehardieikasleei.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Anatomia Aplikatuak oinarrizko gaitasunak garatzen eta eskuratzenlaguntzendu.

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

NaturarenZientzienatalbatdenaldetik,AnatomiaAplikatuakgertakariakulertzenetaondorioakaurrez ikusten laguntzendu,etanorberebizitzaeta besterena hobetzen saiatzen. Gaitasun honen bidez, jakintza-arlohonetako ezagutza, beste zientzien arlokoa bezala, erabil dezakeguikerketa zientifikoaren bitartez konpon daitezkeen gaiak identifikatzeko,ezagutzaberriakeskuratzeko,gertakarinaturalakazaltzekoetazientziekin

373

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

loturadutengaieiburuzkoondorioakateratzeko,frogetanoinarrituta,eta,horretarako,prozesuzientifikoaketaikerketazientifikokometodoakerabilibeharditugu.Bestalde,beharrezkoadazientziarenezaugarribereizgarriakulertzea;hauda,zientziagizaezagutzaetaikerketatzathartzea,probaketasorkuntzakegitendituenezagutzatzat,baietakontuanhartzeaerepertsonabatekzientziekikoduen jarrerarenetapertsonahorrekgai zientifikoetaninplikatzekoduengogoarenaraberakoadelazientzia.

Ezaguera zientifikoari esker, pertsonek beren osasuna zaindu dezakete,etahurahobetzekogaidira.Bestalde,gaitasunzientifikoarekinlotutadagozientziarekin zerikusia duten gaietan parte hartzeko gogoa; hau da, gaizientifikoetarako eta praktika zientifikorako interesa eta zientziarekiko,teknologiarekiko,baliabideekikoeta ingurumenarekiko jarrerak.Azkenik,gaitasun zientifikoaren bidez, gogoeta egiten dugu gizateriaren arazohandiei eta erabakiak hartu beharrari buruz, norberaren eta gizartearenikuspuntutik.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Komunikazioa oso alderdi garrantzitsua da lan zientifikoan. Hortaz,jakintza-arlozientifikoadenaldetik,ikasleekhainbatgaitasunlortzeaekardezakeAnatomiaAplikatuak,halanolaentzutea,hitzegitea,irakurtzeaetaidaztea. Izanere,diskurtsoasortzekoberariazkomodubaterabilibehardute ikasleek, argudiatzeko eta erlazioak esplizitu egiteko, eta zientzia-gaiakikasizbakarriklortzendutemotahorretakokomunikazioa.Bestalde,jakintza-arlo honetako berezko terminologia zientifikoa eskuratuz gero,gizaezagutzarenosopartegarrantzitsuakomunikadezaketeeta,horrezgain,gainerakoekesperientziahorriburuzadieraztendutenaereulertzekogaidira.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Gaur egun, informazio askori aurre egin behar diogu, eta aukeratu,antolatu, analizatu eta interpretatu egin behar dugu. Bestalde, ikasleekgeroetaaukeragehiagodituzteinformazio-etakomunikazio-teknologiakbaliatzeko, eta teknologiok oso tresna erabilgarriak dira informazioabilatzeko, gordetzeko, antolatzeko eta komunikatzeko, bai eta datuak

374

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

eskuratzekoetakudeatzekoere.Azkenik,zientziabiomedikoakberariazkoprogramak erabili behar izaten ditu: kontzeptu eta prozesu zientifikoakirakastekosimulazio-programaketairudikatze-programak.Azkenbatean,ikusizkoinformazioarenazterketageroetagarrantzizkoagoada.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Ikaskuntzaorohobeadaelkarlaneaneginbeharrekojarduerakhalaeginezgero, gizarteratze-gaitasunak (besteak beste, kritika, besterenganakoerrespetua, komunikazioa, diskriminaziorik eza eta gizarteratzea)eskuratzeko bide ematen dutelako jarduerok. Gainera, zientzia orokjarrera onak irakasten ditu: zehaztasuna, malgutasuna, koherentzia etakritikotasuna;herritar-gaitasunezjabetzenlaguntzendutehoriekguztiek.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Zientziaetaarteakulturabakarrarenpartedira,ondarekulturalberarena,eta, kultura horren barruan, ezin konta ahala truke-prozesu gertatzendira. Ezaguera zientifikoaren bitartez, naturaren (jakintza-arlo honetan,gorputzaren) ikuskera bat jasotzen dute pertsonek; pentsatzeko,ulertzeko,gogoetaegitekoetairiztekomodubat;balioetajarreramultzobat; arazoetara hurbiltzeko modu bat. Bestalde, alderdi subjektibo etaemozionalak gailentzen dira artean, baina, funtsean, artearen oinarrizkoezaugarriakzientziarenoinarrizkoezaugarriakerebadira.Hartara,zientziaketa aurrerapen zientifikoak zuzeneko eragina dute artearen tekniketan(higiduran,soinuanetaabarretan).

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Bestezientziabatzuekbezala,jakintza-arlohoneknorberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasunagaratzenlaguntzekojarrerakharraraztendizkieikasleei. Gainera, beren gorputzaren ezaugarriak, aukerak eta mugakezagututa,autoestimuagaratzenetaberengorputzaonartzen laguntzendie, eta ongizatea lortzen laguntzen duten zaintza- eta osasun-ohiturakhartzen.

375

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

HElBuRuAk

Etapahonetan,gaitasunhaueklortzeadaAnatomiaAplikatuaikastearenhelburua:

1.Kontzeptu, printzipio, estrategia, balio eta jarrera zientifikoak erabiliz,giza gorputzaren errealitatea ulertzea, oinarrizko prestakuntzazientifikoalortzekoetahuraosasunazaintzekoetaartegintzahobetzekoerabiltzeko.

2.Giza organismoari buruzko ezagutza erabiltzea eta norberarengorputzaren funtzionamendua azaltzea, prestakuntza egokia izatekoartegintzan.

3.Zientzien berezko prozedurekin bat datozen estrategiak erabiliz,problemaerrazakebazteaeta ikerlananatomikoeta funtzional txikiakegitea,norberareninteresapiztendutenartegintzareningurukoegoeraerrealeiaurreegiteko.

4.Hainbatiturri(tartean,informazio-etakomunikazio-teknologiak)erabiliz,gizagorputzariburuzkoinformazioabiltzeaeta,artegintzarakoerabiltzendugunean,gizagorputzak funtzionatzenduenmoduariburuzko lanakoinarritzekoetabideratzekoerabiltzea.

5.Ahozko eta idatzizko hizkuntzan zehatz-mehatz eta zuzen erabiltzeaanatomia-, fisiologia-, elikadura-, biomekanika- eta patologia-arloanerabiltzen den oinarrizko terminologia, arte eszenikoen esparruko gaihorieiburuzkotestuaketainformazioaerabiliahalizateko.

6.Batetik, anatomiaren eta fisiologiaren ikuspegitik onartzeko modukoaden lan fisikoaren eta, bestetik, osasunari eta errendimendu fisikoarieta artistikoari kalte egiten dien lan fisikoaren artean bereiztea etabereizketaarrazoitzea,jakitekozertandenosasungarriaetaonuragarriaarteeszenikoetanaritzea.

376

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

EDukIAk

1. multzoa. Jarrerazko edukiak (berak bloke guztietan)

lDatuakinterpretatzeanetaerregistratzean,ordenaetazehaztasuna.

lHipotesiakformulatzean,zorroztasuna.

lIdeienformulazioanetalanean,objektibotasuna.

lBesterenetakomunikabideeniritziekikoetainformazioekikokritikotasuna.

lTalde-lanarietalankidetzariburuzkoiritzionaizatea.

lBestelakoplanteamenduetabizipenakdituztenpertsonenganakoerrespetua.

lAriketa fisikoa egiteak ohitura osasuntsu gisa duen garrantziabalioestea.

lOsasunerakoarriskutsuakdirenjokaereiaurreegitekojarreraarduratsuaizatea.

2. multzoa. giza gorputza

lGizagorputzarenoinarrizkoantolaketarenhasi-masiak.Zelula.Oinarrizkoehunak.Organoak,sistemaketaaparatuak.

lOinarrizkobizi-funtzioak.

lZelulen,ehunen,organoenetaaparatuenosagaienidentifikazioa.

lOrganoenetaaparatuensailkapena,funtzioarenarabera.

3. multzoa. metabolismoa

lOinarrizko metabolismo-ezagutzak. Katabolismoa eta anabolismoa.Katabolismoaerobikoaetakatabolismoanaerobikoa.Bidemetabolikonagusienlaburpena:arnasketaetahartzidura.EntzimaketaATP.

377

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

lAriketafisikoaetametabolismoa.

lMetabolismoakgizajarduneandueneginkizuna.

lBatetik,entrenamenduarenetanekeareneta,bestetik,metabolismoarenartekoerlazioa.

4. multzoa. lokomozio sistema

lLokomozio-sistemarenantolamenduorokorra.

lHezur-sistema. Hezurren morfologia, egitura eta funtzioa. Sailkapena.Gizaeskeletoa.Artegintzanpartehartzendutenhezurnagusiak.Hezurrenfisiologia.Giltzadurak.

lMuskulu-sistema.Muskuluenmorfologia,egituraeta funtzioa.Sailkapena.Artegintzanpartehartzendutenmuskulunagusiak.Muskuluenfisiologia.

lHezurren eta muskuluen kokalekua anatomian. Muskulu- eta hezur-sistemaosatzendutenelementuenadierazpengrafikoa.

lModeloklastikoeneskuztatzea.

lJarrerazuzenaetajarreraokerra:artegintzakokeinuenerrepikapenaetajarrerazkoakatsak,lesio-iturri.

lLesiorikarruntenenazterketaetahaienprebentzioa.Ariketafisikoarengarrantzia.

5. multzoa. Control sistemak

lNerbio-sistemaetasistemaendokrinoa.Antolamenduorokorra.Neurona.Nerbio-organo nagusiak. Nerbio-bulkada. Ariketa fisikoarekin lotutakonerbio-ekintzeiburuzkooinarrizkoezagutzak.

lSistemaendokrinoa.Higiduranpartehartzendutenhormonanagusiak.

lKontrol-sistemenetalokomozio-sistemenartekoerlazioa.

378

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

6. multzoa. Higidura

lHigidura. Higiduraren sorrera. Hezurrek, giltzadurek, muskuluek etanerbio-sistemakhigidurandituzteneginkizunenartekobereizketa.

lBiomekanika.Mekanikanewtondarraetaharenaplikazioagizalokomozio-aparatuan. Ariketa fisikoa egiteko giza higidurari aplikaturiko zinetika.Energia,potentzia,erresistentziaetamuskuluenmalgutasuna.Palankaketapalankamotak.Gizagorputzekoadibideak.

lJarrera eta oreka. Oreka eta artegintzan parte hartzen duten higiduranagusiakgobernatzendituztenbiomekanika-printzipioak.

lGaitasun fisikoen entrenamenduaren garrantzia higiduraren kalitateahobetzeko.

lJarreraosasun-iturrigisazaindubeharra.

7. multzoa. Bihotz eta arnasketa sistema

lArnasketa-sistema. Arnasketa-sistemaren anatomia. Arnasketarenfisiologia. Arnasketaren eta gorputzaren higiduraren artekokoordinazioa.

lAhoskuntza-organoaetaahoskuntza.Hainbatsoinumotarensorreraahots-kordenbidez.Ahoskuntzarenetaarnasketarenartekokoordinazioa.

lArnasketa-sistemaren eta, tartean, ahoskuntza-aparatuaren erabileradeklamatzeko eta kantatzeko. Ahotsa oker erabiltzeagatiko disfoniafuntzionalak.

lOhiturenanalisia,ahoskuntza-organoarietaarnasketa-sistemarimesedeegitendiotenakezagutzeko.

lZirkulazio-sistema. Bihotza, arteriak eta zainak. Bihotzarenfuntzionamendua.Errendimenduhobealortzekolanfisikoabeharduenartegintzan,bihotz-hodiakprestatzekoprintzipioak.

lArnasaparatuarengarrantziaartegintzan.

379

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

lGaiariburuzkobibliografiareninterpretazioaetabilaketa.

lBizi-konstanteen (hala nola, pultsuaren, arnasketaren eta presioarterialaren)neurketa.

lBihotz-etaarnasaparatuazaindubeharra.

8. multzoa. Elikadura

lDigestio-sistema eta elikadura. Oinarrizko anatomia-ezagutzak.Digestioarenfisiologia.

lMantenugaiaketadietak.Hidratazioaetagatzak.Dietamotak.Elikadura-arazoak.

lArazomotabakoitzaeragitendutengizartekoeta,tartean,artegintzakoegungofaktoreak.

lHainbatdietarenkalkuluaetaprestaketa.

lElikadurariburuzkolanidatziak.

lDietakariketafisikoanduengarrantzia.

lHainbatelikagairenosaerarenanalisia.

lFuntzio hauek giza higienean, elikaduran eta osasunean duteneraginarekikointeresa.

9. multzoa. Beste sistema batzuk

lIraitz-sistema.Oinarrizkoezagutzak.Urarenetagatzenerregulazioa.

lAriketaren,izerditzearenetairaiztearenartekoerlazioa.

lUgalketa-sistema.Emakumezkoenetagizonezkoenugalketa-sistemariburuzkooinarrizkoezagutzak.

380

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

lZenbait hormona sexual, eta muskulu-hezurren osasunean duteneginkizuna.

lHormonen funtzio normala izatearen onurak artisten errendimendufisikoan.

lHormona sexualen ondorioz, organismoan gertatzen diren aldaketenbehaketa.

10. multzoa. Informazio teknologikoak

lInformazioarenerabilgarritasunaetaerabilera.

lArte eszenikoei aplikaturiko anatomia-, fisiologia-, elikadura- etabiomekanika-arlokoegungoikerketabiomedikoenanalisiarrazoituaketahaienemaitzenbalioespena.

lInformazioabilatzekopixkanakakoautonomia.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Gizagorputzarenegiturazkobatasunaetabatasunfuntzionalaazaltzeaetaantolaketa-mailaketaoinarrizkobizi-funtzioakidentifikatzea.

1.1.Diagramak eta modeloak erabiliz, ea azaltzen duen gizagorputzarenantolaketaorokorra.

1.2.Eazehaztendituengizakiarenbizi-funtzioaketaeaidentifikatzendituenezaugarririkesanguratsuenak.

1.3.Ealotzenduenorganoetasistemabakoitzafuntziobatekin.

1.4.Eakokatzendituenorganoaketasistemakanatomia-modeloetanedobesteirudibatzuetan.

1.5.Eaazaltzenduenorganoetasistemanagusienosaera.

381

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

1.6.Ea ezagutzen duen nork bere burua zaintzeko eta garbitzekoohiturekpatologienprebentzioandutengarrantzia.

2.Artegintzanzeregituraketafuntziokpartehartzendutenjakitea,horiekidentifikatzeaetagizakiarenoinarrizkoegiturekinetafuntzioekinlotzea.

2.1.Eaidentifikatzendituenartegintzanpartehartzendutensistemanagusiaketabakoitzarenezaugarrinagusiakazaltzendituen.

2.2.Ea lotzen dituen organoak artegintzan betetzen duteneginkizunarekin.

2.3.Easailkatzendituenarteeszenikoak(musika,dantza,antzerkia…)eskakizunfuntzionalenarabera.

2.4.Eaazaltzenetaarrazoitzenduenedozeinarteeszenikotako lanfisikoaetaartistikoahobetzenduenohituraedojokabiderenbat.

2.5.Ea identifikatzen dituen artegintzarekin lotutako patologia etalesionagusiak.

2.6.Eaezagutzenduenentrenamenduaketaaurretikberotzeaklesioenprebentzioandutengarrantzia.

3.Lokomozio-sistemaren egitura eta osaera nolakoa den jakitea, harenegituraetafuntzionamenduaazaltzeaetaartegintzarenberezkojardunfisikoanduengarrantziaezagutzea.

3.1.Eaidentifikatzendituenhigiduranpartehartzendutenhezuretamuskulunagusiak.

3.2.Eaerabiltzenditueneskemaketaereduakgrafikokiadieraztekozerelementukosatzendituztensistemak.

3.3.Eaazaltzendituenlokomozio-sistemarenoinarrizkofuntziobatzuk(halanolamuskuluenuzkurdura).

3.4.Eazehatz-mehatzbereiztendituenhigiduranpartehartzendutenelementuen(hezurren,giltzadurenetamuskuluen)funtzioak.

382

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

3.5.Ea azaltzen dituen lokomozio-sistemaren funtzionamenduarenzenbaitoinarrimekanikoetazinematiko.

3.6.Ealotzendituenmuskuluetakoarazoaketalesioakentrenamenduarekin.

3.7.Ea ezagutzen duen gorputzaren jarrera zaintzearen garrantziaetaeaidentifikatzendituenjarrerazkoohituratxarrenondoriozkozenbaitarazo.

4.Lokomozio-sistemaz gainera, artegintzako jarduera fisikoan partehartzendutensistemeneginkizunaidentifikatzeaetagizaorganismokosistemaguztienartekoerlazioaezagutzea.

4.1.Ea azaltzen dituen ekintza erreflexuetan eta borondatezkoetanpartehartzendutennerbio-egiturak.

4.2.Ea identifikatzen dituen higiduraren sorreran garrantzi handiadutenhormonak.

4.3.Ea azaltzen dituen bihotz-taupadak eta jardun fisikoan duteneginkizuna.

4.4.Eaidentifikatzendituendeklamazioarekinetakantuarekinloturagehiendutenarnasketa-organoak.

4.5.Eaeginduensistemahauetaneraginadutenpatologianagusieiburuzkolanmonografikorenbat

4.6.Eaarduraduenbihotz-etaarnasketa-sistemakondofuntzionatzeazaintzeko.

5.Elikadura-etametabolismo-prozesuakazaltzeaetazeregiturakpartehartzen duten eta ariketa fisikoarekin eta osasunarekin zer-nolakoerlazioadutenazaltzea.

5.1.Ea dakien elikaduran zer sistemak parte hartzen duten etaelikagaiakprozesatzekoetapakbereizten.

5.2.Eaidentifikatzendituendigestio-aparatuaosatzendutenelementunagusiaketaeadakienbakoitzakzerfuntziobetetzenduen.

383

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

5.3.Eakalkulatzenetaprestatzendituenpertsonabakoitzarenjardunfisikoarenaraberakodietaosasungarriak.

5.4.Eabereiztendituen,batetik,anabolismoaetakatabolismoaeta,bestetik,arnasketazelularraetahartzidura.

5.5.Ea kalkulatzen duen hainbat elikagairen energia-balioa,metabolismomotarenarabera.

5.6.Eaidentifikatzendituenjatekoohituraosasungarriaketakaltegarriaketanorberarenongizateahobetzekoondorioakateratzendituen.

5.7.Eaazaltzenduendietaorekatuazerden,beredietarekinkonparatzenduenetaeaateratzenduenjatekoohiturakhobetzekoondoriorik.

6.Zientziaren prozedurekin bat datozen abilezia esperimental errazakaplikatzea, giza gorputzaren funtzionamenduari buruzko problemakebaztekoerabiltzeko.

6.1.Eaplanteatzendituenartegintzangarrantziadutenhainbatfuntziori(halanolahigidurari)buruzkoproblemaerrazak.

6.2.Ea erreparatzen dion artegintzaren eta hainbat sistemaren (adibidez,bihotz-etaarnasketa-sistemaren)funtzionamenduarenartekoerlazioari.

6.3.Eainterpretatzendituenelikadurarietadieteiburuzkoesperimentuzientifikoetatiksortzendirendatuak.

6.4.Ea ordenatuta eta zehazki biltzen eta idazten dituen ikerlantxikietatiksortzendirendatuak.

6.5.Ea ezagutzen duen tresnak eta teknikak erabiltzeak gizagorputzarenazterketanduengarrantzia.

6.6.Ea baduen jakin-minik, sormenik eta espiritu kritikorik, etaezagutzen duen horiek guztiak lan zientifikoaren ezaugarrigarrantzitsuakdirela.

6.7.Eahartzenduenparte lanenplangintzaegiten,agindutakolanaberegainhartzenetataldeakerabakitzenduenaonartzen.

384

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

6.8.Ea baduen lan esperimentalarekiko interesik eta ea hizkuntzazehatzaerabiltzenduen.

7.Informazio- eta komunikazio-iturriak egokiro erabiltzea eta, gizaorganismoari buruzko ezagutzaz jabetzeko, egungo munduan zergarrantzihandiadutenbalioestea.

7.1.Eaberekasabilatzendituenikerkuntzarenesparruanerabiliohidituguntestuaketadokumentazio-bideak.

7.2.Ea erabiltzen, konparatzen eta laburtzen dituen informazio-iturriak.

7.3.Proposatzen den problemaren bati buruzko lan monografikolaburrakeaegitendituen.

7.4.Ea ezagutzen duen giza gorputzari buruzko ezagutzan aurreraegitekoinformazio-iturriekdutengarrantzia.

7.5.Eabalioestendituenarteeszenikoeiaplikaturikoanatomiarietafisiologiariburuzkoikerlanbiomedikoenemaitzak.

7.6.Ea zehaztasunez bilatzen duen hainbat iturritako (baipaperezkoetako, bai informatikoetako) informazioa, eta eainformazioa hautatzen, konparatzen eta ondorioak ateratzekokonbinatzenduen.

8.Gizaanatomiarenetafisiologiarenberezkohizkuntzaeta terminologiazehazkierabiltzeaetairakasgaihauikastekoprozesuetanbaliatzea.

8.1.Eazehazkierabiltzenduenanatomiariburuzkoterminologiaberelanetan.

8.2.Eazehazkiazaltzenetaadieraztenduengizagorputzariburuzkoezagutza.

8.3.Hizkuntza zehatza erabiliz, ea azaltzen duen artegintzan partehartzendutenorganoenfuntzionamendua.

385

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma AnatomiaAplikatua

8.4.Diagrama,eskemaedoereduegokituakerabiliz,eaegitendituenikerlantxikieiburuzkotxostenak.

8.5.Eaezagutzenduenzorroztasunaketazehaztasunakgizagorputzariburuzkoedukientratamenduandutengarrantzia.

386

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

ArteEszenikoak

SARRERA

Arte Eszenikoak irakasgaiaren oinarria norberaren edo besteren ideiaketa emozioak adieraztea eta komunikatzea da, hainbat alorretakoirudimenezko eta komunikaziozko teknika eta gaitasun ugari erabiliz:antzerkikoak, musikakoak, gorputz-adierazpenekoak eta plastika etaliteraturarenalorrekobestearte-adierazpenbatzuetakoak.Antzerkiagizajokabidearenetakomunikazioarenberezkoelementuaizaki,irakasgaihaubaliabidebikainadaikasleakerabatekoprestakuntzajasotzeko.Gainera,arteetakooinarrizko kontzeptuakprobatuetahoriei buruzhausnartzekoaukeraemangodie.

Beraz,irakasgaihonetakohelburueketaedukiekgizaetaarte-prestakuntzaemannahidiotegarrantzia;batetik,arteeszenikoakondoezagutuz,eta,bestetik, taldeko dinamikekiko jarrera ona izatera bultzatuz, talde-lanaezinbestekoa baita eszenaratze oro diseinatu, ekoitzi, errealizatu etainterpretatzeko.

Irakasgaiak ez du dimentsio profesionalik; aitzitik, helburua da, aldebatetik,ikasleenirudimenaetaadierazpenagaratzea,etabestetik,ikasleakgidatzeaguztienarteanikuskizunjakinbateszenaratzekoproiektuorokorbategitera,ikuskizun-tipologiakaztertuzetatestueniruzkinak,analisiaketaegokitzapenakegitekoprozesuakpraktikokilanduz.Proiektuhorretarako,entseguakantolatuetaplanifikatubehardira,etalan-taldeekeginbeharrekolanak banatu. Lanaerrazteko, adibideakaztertukodira testua ikuskizunbihurtzekobideazeindenjakiteko,etaantzerkikokideekzerpaper,funtzioeta erantzukizun izango dituzten ikusi eta erabakitzeko. Horrela, mailabereanindartukodirajakintza,egitenjakiteaetaizatenjakitea.Horretarako,jakintzen,tekniken,baliabideenetajarduerencorpushandibaterabilikodaikasleekkultura-ondarezabalaetakulturaeszenikonahikoaizandezaten.

387

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

Azkenik,irakasgaihonekarteeszenikoenaskotarikojakintzaetabizitzenden jakintzasustatunahiditu, ikasleakautonomoak, toleranteak,parte-hartzaileak,solidarioak,sortzaileaketaarte-kulturasendoadutenpertsonakbihurtzeko.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Arte Eszenikoak irakasgaiak curriculumeko oinarrizko gaitasunakgaratzen laguntzendu.Halaere,modalitateko jakintzagaia izaki,Arteenmodalitatearekin zuzenean lotutako oinarrizko gaitasunak lantzen dirabereziki.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

ArteEszenikoakirakasgaiariesker,hainbatadierazpeneszenikoezagutu,ulertu,estimatuetakritikokibalioestenikasikoda,baietahoriekerabiltzenere,norberarenaberastasunerakoetagozamenerako.Irakasgaiakadierazpenmotakezagutarazikodituetapertzepziozkoetakomunikaziozkoadimen-trebetasunakgaratukoditu,baietasentsibilitateaetaestetikarakosenaere. Irakasgaiari esker, norberarenetabesteen ideiaketa sentimenduakberrizpentsatuetabizikodira;ulertzekoetaadieraztekomoduakbilatukodira; eta maila pertsonalean nahiz akademikoan, emaitza onak lortzekobeharrezkoprozesuakplanifikatzen,ebaluatzenetaegokitzenlagundukoda. Era berean, sortzeko adimen-prozesuak garatuko dira, hala nolaulermena, interpretazio kritikoa eta kultura-balioen estimazioa, bai etaekintza artistikoen nahiz estetikoen arteko lotura konplexuak ezartzekogaitasuna eta hausnartzeko gaitasuna ere, hain zuzen ere, norberarenbizipenestetikoeiburuzetaarteaknortasunaksortzekodituenahalmeneiburuz.

Ekimena, irudimena eta sormena piztu eta ikasleak artearen kodeezbaliatzeko moduan izango dira. Gainera, irakasgaiak lankidetza-trebetasunak garatzen ditu, hala, azken-emaitza komun bat lortzenlaguntzekoetabesteenekimenaketaekarpenakbabestenetabalioestenikasteko.

388

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

Arte-hizkuntzen teknika, baliabide eta konbentzio nagusien oinarrizkoezagutza sustatu ez ezik, ondare eszenikoko obra eta adierazpengarrantzitsuenak ere irakatsiko dira. Adierazpen horiek gizartearekindituzten loturak identifikatuko dira, eta pentsamenduaren, korronteestetikoen, moden eta gustuen eboluzioaz ohartarazten lagunduko da.Eraberean, faktoreestetikoek irudikatzeko,adierazteko,komunikatzekopertsonenganetagizarteenganizandutenetadutengarrantziabalioetsikoda.

Bereziki, ideiak, esperientziak edo sentimenduak adieraztean dugunsormen inplizitua gehiago balioesten ikasiko denez, ikasleek aintzathartukoduteadierazpen-askatasunak,kultura-aniztasunaketaelkarrekinarte-esperientziak izateak duen garrantzia. Irakasgaian zehar, arte-adierazpenaren baliabideak erabili ahal izango dira norberaren sormen-lanakegiteko.Gainera,ikasleekkultura-etaarte-adierazpenenoinarrizkojakintzakbereganatuetataldekolanetarakotrebetasunalortukodute,arte-eta kultura-adierazpenen aniztasunekiko jarrera ireki, errespetuzkoa etakritikoasustatukobaita;hauda,norberarenestetika-etasormen-gaitasunahanditzekoetabizitzakulturaleanpartehartzekointeresapiztekonahiaetaasmoabultzatukoda.

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

ArteEszenikoakirakasgaianzientzia-,teknologiaetaosasun-kulturarakogaitasuna landuko da, gaitasun fisikoak, pertzepziozkoak eta motorrakgaratuzetanorberarengorputzaintegratzekoetaonartzekojarrerasustatuz,etaguregizartekomodaketaestereotipoekezarritakoeredukaltegarrieneta baztertzaileen aurkako jarrera ere bultzatuko da. Gainera, gorputz-adierazpena praktikatuz, espazio fisikoaren pertzepzioak eta ingurukoespazioarekinharremanetanizatekogaitasunakbeharbezalakoakizanezgero,pertsonakespazioangarrantzijakinbatdutelaohartukodiraikasleak,etaerrealitateamodukritikoanikustenikasikodute.

Eraberean,planifikatzekoetasoluzioteknikoakerabiltzekotrebetasunaklortukodira,ekonomia-etaeraginkortasun-irizpideakjarraituz.

389

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Arte Eszenikoak irakasgaiak ikasten ikasteko gaitasuna eskuratzenlaguntzen du; izan ere, ikasleak kontzientzia hartzen joango diraadierazpendramatikorakobeharrezkoakdirengaitasuneiburuz:memoria,kontzentrazioa, testuen ulermena, hizkuntza-adierazpen egokia edolorpenarenmotibazioa;gainera,irakasgaianzeharerrendimenduegokietapertsonalizatua lortzensaiatukoda.Halaber,pentsamenduestrategikoa,lankidetzanjardutekoetanorbereburuaebaluatzekogaitasunaetaburu-lanerako baliabideak eta teknikak modu eraginkorrean kontzienteki etaatseginezerabiltzenikasikoda,baibakarka,baitaldeka.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

ArteEszenikoakirakasgaiakgaitasunhauerelantzendu;egungoaurrerapenteknikoak, informatikoak eta digitalak praktikan erabiliko direnez,ikuskizunakekoizteanetaikus-entzunezkoekoizpenakegiterakoanhoriekerabiltzen ikasiko da inplizituki. Informazioa tratatzeko eta teknologiadigitala erabiltzeko gaitasuna lantzean, zinema-materialak erabili etabideoakegingodira;moduhorretan,ekintza-eremuahandituahalizangoda,baisorkuntzaren ikuspuntutik,baihoriekgordetzeko,banatzekoetahedatzekoaspektueidagokienez.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Mendeetan gizakien arteko eta gizartearenganako balioek eta interesekgatazkabatsortudute,etahorrenhistoriaparaleloaedoislazuzenaarteeszenikoakdira.Irakasgaihonetan,ikasleakgatazkariaurreeginbeharkodio,baietagatazkarentrataereietaebazpeneiere,gatazkarenprotagonistaetaikuslekritikogisa.Beraz,irakasgaiakgizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna lantzen du, gatazka aztertu, dramatizatu eta horrekiko jarrerapertsonalaerakutsikodelako.

390

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Arteeszenikoetakoedukigehienaktestudramatikonahizez-dramatikoeniruzkinetan, analisietan eta egokitzapenetan oinarritzen dira. Horrela,ikasleak baliabide gisa hizkuntza erabili beharko du komunikatzeko,adierazteko, interpretatzeko eta errealitatea ulertzeko, eta, era berean,pentsaera, emozioak eta jarrera beren kasa erregulatu beharko ditu.Hizkuntza-komunikaziorakogaitasunaerelandukoda;izanere,gizartearenetakulturareninguruansortutakokomunikazio-egoeretandiskurtsomotaugari sortzen da, eta ikasgai honetan, bereziki, horiek adierazten etainterpretatzenikasikoda.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Irakasgaianzeharikasleekantzezlanakinterpretatukodituztejendaurrean.Ekintza horri esker, besteak beste, erantzukizuna, konpromisoa,kontzentrazioa,iraunkortasunaetahoriengisakojarrerakgaratubeharkodituzte, eta era berean, autoestimazioa, norberarekiko segurtasuna etaekimen pertsonala ere garatu eta indartuko dituzte. Irakasgaian zehartaldeanere lanegingoda;beraz, trebetasuneta jarrerahauekgaratukodira:proiektuenburuzagitza,enpatia,gehiagoizatekoespiritua,elkarrizketaeta lankidetza. Modu horretan, zuzenean lagunduko da norberarenautonomiarakoetaekimenpertsonalerakogaitasunaklantzen.

HElBuRuAk

Arte Eszenikoak irakasgaiak, etapa honetan, gaitasun hauek lortzea duhelburu:

1.Arteeszenikoetakooinarrizkokontzeptuakulertzea,adieraztekohainbatprozesu aztertuz eta praktikan jarriz, horiek behar bezala ezagutzekoetabizitzeko.

2.Antzezpeneneta ikuskizunenarteetanoinarrizkoezaugarriakulertzea,ikuskizun eszenikoko oinarrizko tipologiak sakon ikasiz eta sailkatuz,ikuskizunakgauzatzekodaudenaukerakezagutzeko.

391

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

3.Azterketa kritikoa sustatzea informazioa bilatzeko eta aztertzekoprozesuen bidez, artearen eta kulturaren errealitatea ezagutzeko. Eraberean,garrantzibereziaemangozaieikasleeningurusoziokulturaleanegitendirenantzezlanei.

4.Talde-lanasustatzeaarteeszenikoetanjarraitubeharrekoadierazteko,sortzekoetakomunikatzekoprozesuenbidez,norberarenetabesteennortasuna eta arteen gizartearen errealitatea ezagutzen eta ulertzenlaguntzeko.

5.Arteeszenikoetakohizkuntzaketakodeakprobatzeaetaaztertzeabakarkanahiz taldeka lan eginez, adierazteko, sortzeko eta komunikatzekogaitasunakgaratuetahobetzeko.

6.Fikzio dramatikoko edozein estimuluren, egoeraren eta gatazkarenaurrean, sormenez eta originaltasunez erantzuteko trebetasunak etagaitasunakgaratzea,antzerki-alorrekohizkuntzak,kodeak,teknikaketabaliabideakerabiliz.

7.Sentimenduak,pentsamenduaketaideiakerakusteko,arteeszenikoezbaliatzea, bakarka edo taldeka, eta bereziki, taldeari eragiten diotenarazoaketagatazkaknabarmentzea.

8.Antzezlana zehaztasun artistikoz eta koherentzia estetikoz ekoizteko,birsortzeko eta interpretatzeko moduak identifikatzea eta erabiltzea,edozein ikuskizunetan aktiboki parte hartzen jakiteko eta rol, lan etaerantzukizunaskotarikoakegitenetabetetzenikasteko.

9.Kritikarako gaitasuna garatzea norberaren eta besteen ekoizpeneszenikoakzehaztasunezetakoherentziazbalioesteko,kontuanizandaikuskizunakzertanoinarritzendirenetazertestuingurusozial,ekonomikoetakulturaletanekoiztendiren.Horriguztiariesker, ikasleak ikusleonbatenezaugarriakbereganatukoditu.

10.Arteeszenikoakbalioesteaetahoriezgozatzea,zuzenekoikuskizunakeginez,ekoiztuz,entzunez,ikusizedohoriekikusterajoanez.Ikasleekherrietan egiten diren arte-adierazpenetan aktiboki parte hartukodute,etamoduhorretan,gizadiarenkultura-ondarekoelementuizaki,ikuskizunmotahoriekmantendu,garatuetaproiektatukodituzte.

392

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

EDukIAk

1. multzoa. Adierazpen eta komunikazio eszenikoa

lAntzezlariaren tresnak ezagutzea: gorputz- eta keinu-adierazpena,ahozkoadierazpenaetaadierazpenmusikalaetaerritmikoa.

lAhotsaren azterketa eta ahotsarekin adierazteko dauden aukerak.Diafragmaetaarnasa.

lProzesuakezagutzeaetaikastea:pertsonaiarenanalisia,karakterizazioaetaegitura.

lEszenaespaziogarrantzitsugisaaztertzea:noladagoenosatutaetazermugimenduetanorabideeginetahartudaitezkeen.

lRola eta pertsonaia aztertzea: dramatizaziorako eta antzeztekojokabideak,besteakbeste.

lInterpretazio-teknikakezagutzea:dramatizazio-jolasak,bat-batekotasuna,dramatizazioaetatalde-sorkuntza.

lBaliabide plastikoak aztertzea: eszenografiaren diseinua, jantziak,makillajea,argiaketasoinu-tresnak.

2. Antzezpena eta eszenaratzea

lIkuskizun eszenikoaren kontzeptua eta ezaugarriak ezagutzea etaaztertzea.

lIkuskizuneszenikoarenoinarrizkotipologiakaztertzeaetasailkatzea.

lAurkezpeneszenikoarenegungomoduberriakezagutzea:happeninga,performancea,antzerki-bideoaetaantzerki-dantza,etab.

lIkuskizunbatendiseinuanolaegitendenezagutzeaetapraktikanjartzea:ekipamendua,faseaketalan-eremuak.

393

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

lAntzerkikoetaikus-entzunezkoegituraketageneroakezagutzea.

lSorkuntzaeszenikoanbeharrezkodirenprozesuakaztertzea:ekoizpenaetaerrealizazioa.

lEszenako zuzendariak ekoizpen eszeniko batean betetzen dituenfuntzioakezagutzea.

lAntzezpen bat egiteko prozesuen mekanika ezagutzea eta praktikanjartzea:entseguak,antzezlanentipologia,helburuaketaantolamendua.

lProduktueszenikoakbanatzekoetaagertzekomoduakezagutzea.

3. multzoa. Ikuskizun eszenikoen harrera

lIkuskizuneszenikoarenharrera-tipologiakaztertzeaetabalioestea.

lIkuskizun eszeniko baten harrera-prozesuen oinarrizko aspektuakaztertzea.

lIkuskizuneszenikoakaztertzea.

lKritika eszenikoa, oinarrizko aspektuekiko: analisia, balorazioa etapraktika.

394

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Arteeszenikoetakooinarrizkokontzeptuaksakonetakritikokiezagutzendirelaerakustea.

1.1.Eaezagutzendituenerabatekoetabestekoadierazpeneszenikoenoinarrizkoelementuak.

1.2.Ea ezagutzen dituen ondare eszenikoaren obra eta adierazpengarrantzitsuenak.

1.3.Ea aintzat hartzen dituen antzezteko dauden moduenzehaztasunak.

1.4.Ea ulertu eta balioesten duen sorkuntza-prozesuenkonplexutasuna.

2.Antzezpenak eta ikuskizun eszenikoak egiteko moduen oinarrizkoezaugarriak ulertzea eta ikuspegi historiko eta sinkroniko batetikaztertzea.

2.1.Ea ezagutu eta balioesten dituen ikuskizun eszenikoarenmodalitateensorreraetaeboluziohistorikoa.

2.2.Eainguruhurbileanegitendirenikuskizuneszenikoakezaugarrienaraberadesberdintzendituen.

2.3.Ea dokumentazio-iturriak egoki erabiltzen dituen ikerketarenoinarrizkoprozesuetan.

2.4.Eabalioestenduenhistorianzeharizandakoikuskizuneszenikoenesanahiaetahorietakobatzukiraunizana.

3.Taldeanlanegitekoetataldekoproiektuetanlanaketaerantzukizunakizatekomotibazioa,interesaetagaitasunaaktibokierakustea.

3.1.Eaberegainhartudituenemanzaizkionlanaketajarduerak.

3.2.Eaaktibokipartehartzenduenproiektuetan.

395

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

3.3.Ealankidetzaetaelkarrizketasustatuetabalioestendituentaldekokideenartean.

3.4.Ea jarrera irekia, errespetuzkoa eta kritikoa erakusten duenikuspegienaniztasunarekiko.

4.Antzezlanak eta hura osatzen duten elementuak birsortzerakoanadierazpen- eta sormen-gaitasunak erakustea, bere hobekuntzarakojarrerapositiboaksortuz.

4.1.Eaantzezlanetarazuzentzenduenberesormen-gaitasuna.

4.2.Ea esploratzen duen sormenerako eta adierazpenerako moduberririk.

4.3.Eaeszenaratzekoirizpideartistikoakjarraitzendituensormenerakomaterialahautatzerakoan.

4.4.Eabultzatzenduentaldekobestekideensormena.

5.Antzezlanakbirsortzeko,pertsonaiakdiseinatzekoetaegoeraketaeszenakegitekodaudenteknikakezagutzeaetaautonomokierabiltzea.

5.1.Eaezagutuetaerabiltzenduenantzezlanetakohizkuntza.

5.2.Ea ongi erabiltzen dituen pertsonaiak eta egoerak sortzekoteknikak.

5.3.Eaproposatutakoegoerakentzunezetaerantzunezpartehartzenduen.

5.4.Ea ongi ezagutu eta erabiltzen dituen eszenak sortzekodramatizazio-elementuak.

6.Estiloeszenikoaketainterpretazio-paradigmakidentifikatzea,balioesteaetaautonomokietaespiritukritikozerabiltzea.

6.1.Eaezagutzendituenjoeraestetikonagusiak.

396

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

6.2.Ea ongi erabiltzen dituen joera horietako bakoitzerakointerpretaziokoparadigmazehatzak.

6.3.Eaezagutuetaerabiltzendituenestilobakoitzarenadierazpen-baliabidezehatzak.

6.4.Ea ikasitako ezagutzak aplikatzen dituen pertsonaiaksortzerakoan.

7.Antzezpen-proiektuetanbetebeharrekoprozesuaketafaseakezagutzeaeta ulertzea, eta sortzaile bakoitzaren lanak eta erantzukizunakidentifikatzeaetabalioestea.

7.1.Eaezagutzenditueneszenaratze-prozesuetakorolak.

7.2.Ea ezagutzen dituen sortzaile bakoitzak egiten dituen lanzehatzak.

7.3.Eataldekobestekideenlanababestuetabultzatzenduen.

7.4.Ealaguntzenduensortzailebakoitzarenlanaazkenerainoaurreraeramaten.

8.Testudramatikoaketaantzerki-ikuskizunakaztertzeaetahaieiburuzkoiruzkinahausnartuzetaespiritukritikozegitea,etaezaugarribereziakidentifikatzeaetaikuskizunenoinarriakbalioestea.

8.1.Eaaztertzenditueninguruhurbileaneszenaratzendirenproduktueszenekikoak.

8.2.Ea produktu eszenikoak balioetsi eta horiei buruz hausnartzenduen, ikuskizun bakoitzaren arabera, aztertzeko egokien direnkontzeptuaketaestrategiakerabiliz.

8.3.Eabilatzendituenarte-produktuenartekoloturak,haieksortuetazabaltzendirentestuinguruarenarabera.

8.4.Eaonartuetaerrespetatzenduenkultura-aniztasuna.

397

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArteEszenikoak

9.Hartzailearenikuspegitik,arteeszenikoenadierazpenakizandakoeraginakritikokietatestuingurubateanaztertzea.

9.1.Eaezagutzendituenikuskizuneszenikoarenharrera-tipologiak.

9.2.Eaezagutzendituenikuskizuneszenikobatenharrera-prozesuenoinarrizkoaspektuak.

9.3.Ea ikuskizun eszenikoak aztertzen dituen arrazoitutako etatestuinguruanfinkatutakokritikaeginez.

9.4.Ea lexiko egokia erabiltzen duen eta, ezagutzaz baliaturik,informazio-iturriak(informazio-etakomunikazio-teknologietakoakbarne)erabiltzekogaiden.

398

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

MusikarenHizkuntzaetaPraktika

SARRERA

Musikaren Hizkuntza etaPraktika irakasgaia irakasgai praktikoada, etamusikarekin zerikusia duten ezaupideak eta gaitasunak jorratzen ditu,musikadimentsioaskouztartzendituenfenomenogisaikasizetaulertuz.Eraberean,ezaupide-oinarribatematenzaieikasleei,musika-adierazpenakhautemateko, sortzeko, haien gainean gogoeta egiteko eta haiei buruzdokumentatzeko; eta, horrez gainera, musikaren antolamenduari buruzdaudenteorianagusiakmodupraktikoanbereganatzenlaguntzenzaie.

Irakasgaihaubialderdiren inguruandagoantolatuta.Leheniketabehin,musikaren hizkuntza eratzen duten osagai morfologiko eta sintaktikoakpixkana-pixkana ikastendira;eta,bigarrenik,adierazpenarekinzerikusiaduten gaitasunak musika-sorkuntza eta musika-interpretazioa ardatzeninguruanegituratzendira.

Horrela, musikaren hizkuntzari buruzko ezaupideak ikasteko prozesuahizkuntza horretako osagaiak entzuketa ulerkorraren bidez bereiztekotrebetasunengarapeneanoinarritubeharduguezinbestean,eta,horrekinbatera,landubeharrekoakdira,baiosagaihoriekgrafiamusikalekoikurrenbidezidentifikatzekogaitasuna,baiikurrokirakurrietaidaztekotrebetasuna,baimusika-oroimenaere.

Hemen, beraz, partitura eta musika-piezak irakurri eta manipulatukodira (idatzi, aztertu, murriztu, harmonizatu, konposatu, moldatu…) etainprobisatu,etateklatuaetamusika-tresnakerreferentziatzathartukodiramusika-elementuak erabiltzeko eta gaitasun teorikoak eta analisi- etaadierazpen-gaitasunakmodukoordinatuangaratzeko.

Azken batean, ahotsaren eta musika-tresnen edo soinu-iturrienadierazkortasunaren gainean behar den ezagutza ematen da irakasgai

399

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

honetan, eta alderdi hauek jorratzen dira bereziki: errepertorioarentestuinguru estilistikoaren azterketa, musikarako belarriaren garapena,entzutekokontzentrazioa,oroimena,musikarakogustuaetaasmamena.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Musikaren Hizkuntza eta Praktika irakasgaiak curriculumeko oinarrizkogaitasunak indartzen laguntzen digu. Hala ere, modalitateko irakasgaiadenez,Arteenmodalitatearekinzerikusizuzenadutenoinarrizkogaitasunaklantzenditubereziki.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Musikaren Hizkuntza eta Praktika irakasgaiak kultura humanistiko etaartistikorako gaitasuna garatzen laguntzen du; haren bidez ikasleekaukerabaitutemusika-antolaketarenoinarrizkoalderdiakezagutzekoetaulertzeko.Musikamodukontzienteetaegituratuanhautemanetasortzekogaitasunakgaratzendirabereziki,hots,irakurketa,kanpokoetabarnekointonazioa,musikarakobelarria,oroimenaetahuraaztertzekogaitasuna.Ezdaahaztubehar,halaere, irakasgaiaksustatutako trebetasunhoriekguztiaklanaksortzekoerabilditzakeelanorberak,musika-adierazpenerakozenbaitbaliabideizangobaititueskuraikasleak.

Bestalde, literatura musikal idatziaz gozatzen ikasten dute ikasleek etamusika-munduko hainbat errealitate eta ekoizpenekin aberasten dira,musikaren hizkuntzaren kodeak eta konbentzioak ikasten baitituzte.Era berean, ondare musikaleko lanik eta adierazpenik garrantzitsuenakezagutzendituzteetahorrenbidezkultura,orohar,etaartea,bereziki,zerdirenikuspegikritikoarekinbalioestenikastendute.

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

MusikarenHizkuntzaetaPraktikairakasgaiaeta,horriesker,arteabakarkanahiz taldean aditzera emateko gaitasun eta trebetasunak barneratzealagungarria da zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna

400

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

garatzeko,pertsonenosasunaetabizi-kalitateahobetzenlaguntzendutenohiturakematendizkielakoikasleei,haienongizatefisikoetapsikologikoahobetuz,horrela.

Gainera,irakasgaihonetanikastendirengaiek(soinu-fenomenoak;soinuasortzerakoanagertzendenfenomenofisikoharmonikoa;musika-tresnenetaahotsarenosaerafisikoa,soinuasortzendutenelementuakdirenaldetik;musikarenetasoinuarengainekohausnarketa,sortzendirenespaziofisikoetasoinu-paisaietan)gaitasunhaubarneratzenlaguntzendute.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Musika-hizkuntza lantzeko, ikasleek ekinez eta saiatuz jardun beharradaukate eta, horretarako, epeak finkatu behar dituzte epe labur, ertaineta luzerabegira,etaepehoriekbetebehardituzte, ikastekohelburuakpixkanaka eta errealismoz goratuz. Ikasten ikasteko gaitasuna garatzenlaguntzenduhorrek.

l matematikarako gaitasuna.

MusikarenHizkuntzaetaPraktikairakasgaiakgaitasunhaulantzenlaguntzendu,adierazpenetapentsaeralogikoetaespazialerakobitartekoakjorratzendirelako hemen ere. Musikaren hizkuntzaren praktikak irudikapeneanoinarritutako eduki eta prozedurak jorratzen ditu, eta ideia musikalakzeinuetagrafiahauekerabilizematen:pentagramak,klabeakedogakoak,notak, irudiak, isiluneak, jarraibide metronomikoak, intentsitate-zeinuaketa bestelako ikur grafiko ez ohikoak. Bestalde, musika-maiztasunenjatorria ikasizetaulertuzetaerritmoazenbakienbidezadieraziz,zenbaitpentsamendu-prozesu —alderaketa, sailkapena eta ondorioztatzea,besteakbeste—jarraitzekogaitasunetatrebetasunakgaratzendira.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Musikaren Hizkuntza eta Praktika irakasgaiak hizkuntzaren bidezkomunikatzekogaitasunagaratzenlaguntzendu,hainbateratara.Batetik,musikarenhizkuntzakautonomiaduhizkuntzamintzatuarenetaidatziarenaldean, eta hizkuntzaz kanpoko komunikaziorako gaitasunak garatzen

401

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

laguntzen du horrek, halakoetan musika-adierazpenak zentzu handiahartzenbaitukomunikaziorakobitartekobezala.Bestetik,EuskalHerrikoetabesteherrialdebatzuetakoahozkoerrepertorioalantzeakbertakonahizatzerrikohizkuntzakikastenetagaratzenlaguntzendu.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Musikaren Hizkuntza eta Praktika irakasgaiak informazioa lantzekogaitasunaetagaitasundigitalagaratzen laguntzendu, ikasleekmusika-ekoizpenak nahiz ikus-entzunezkoak entzuteko, interpretatzeko,konposatzeko,editatzeko,grabatzeko,ikustekoetazabaltzekoteknologiabereziakerabiltzekogaitasunagaratubehardutelakohemen.

Gainera, sarean eta ikus-entzunezko beste iturri batzuetan musikariburuzko informazioabilatu, lortu,aukeratuetaprozesatu,eta informaziohorimusikareningurukoezaupideaketasorkuntzakeraaskotakoegoeraetatestuingurutankomunikatu,zabaldu, trukatuetaargitaratzekotresnagisaerabiltzealagungarriadagaitasunhaubarneratzeko.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Musikarenhizkuntzarenpraktikangizakiokmunduarenhistorianzeharsortuditugun musika-hizkuntza guztiak sartzen dira. Praktika horrek bakarkanahiz taldean arte-gertakari askoz gozatzeko aukera ematen digu, etahaiekikoerrespetuagaratzenlaguntzendigu.Gainera,taldekoesperientziamusikaletanpartehartzeangureideiakadierazi,besteenakbalioetsietagureekintzakgainerakotaldekideenekintzekinkoordinaditzakegu.Besteekinharremanakizatekogaitasunakbarneratzendira,beraz,taldeanegindakolanarenemaitzarengainekoerantzukizunahartuz.Eraberean,musika-adierazpenguztiekikoentzumenalanduzherrienetapertsonen adierazpen-askatasunaren inguruko ideia sendotzen da baliounibertsalmoduan.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

MusikarenHizkuntzaetaPraktikairakasgaian,ArteEszenikoakirakasgaianbezalaxe,talde-lanak(interpretazioaketasorkuntzak)berebizikogarrantzia

402

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

duirakasgaiabeharbezalalantzeko.Taldeaninterpretatzekobehardirenardureketatrebetasunsozialeklagunduegitenduteautonomiarako,norkbere burua kontrolatzeko eta ekimen pertsonaleko gaitasuna garatzen;izanere,kontzentrazioa,isiltasunaetapertsonenesanakentzuteabehar-beharrezkoakdira, autoestimubaikorraetaerrealista lortzeko. Irakasgaihonenalderdisortzaileaerelagungarriazaigugeureburuaezagutzekoetageureburuarekinharremanegokiakeratzeko.

HElBuRuAk

Etapahonetan,MusikarenHizkuntzaetaPraktikairakasgaiarekingaitasunhaueklortunahidira:

1.Musika-lanakahoznahizmusika-tresnekininterpretatzea,bakarrikedotaldean,oroimenari,partiturenirakurketarietainprobisazioaridagozkiengaitasunetatrebetasunakgaratzeko.

2.Musikarenhizkuntzaosatzendutenalderdiguztiak—harmonia,melodia,erritmoa,eraketa,forma,tempoaetadinamika—ondoerabiltzea,musikaulertu,interpretatuetasortzeko.

3.Ondo afinatuz abestea, bakarrik nahiz taldean, ahozko teknikagaratzeko.

4.Musikarenpultsuaerritmoaskotarikoaklanduzbarneratzea,mugimenarenkoordinazioagaratzeko.

5.Ahozko nahiz musika-tresnen bidezko obrak sortu eta interpretatzea,nahibezalaetaaldezaurretik finkatutakozenbaitparametrori jarraiki,arte-adierazpenagaratzeko.

6.Aldiberekoegituraetagarapenerritmikoetamelodikoakbakarkanahiztaldean hauteman eta gauzatzea, entzumenaren eta mugimenarenartekobereizketaetaindependentzialantzeko.

7.Entzumenaetaidazkuntzaerlazionatzea,bitartekokonbentzionalaketateknologikoakerabiliz,oroimenaetabarne-belarriagaratzeko.

403

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

8.Musikarenhizkuntzarenoinarrizkoosagaiaklanduetaezagutzea,musika-alor hauetan: klasikoa, jazza, popa, rocka, flamenkoa, urban estiloa,beste kultura batzuetako musika eta musika garaikidea. Horretarako,estilohorietakolanakentzunetaidentifikatzea,norberarenerrepertorioansartuetaerrepertoriohoriaberasteko.

9.Hainbat testuingurutan garatutako musika-proiektu kolektibo etadiziplinartekoak diseinatzea eta proiektu horietan parte hartzea,taldearenbarruanerabatekoetabestekoardurakhartuzetatalde-lanaprestatzeko, koordinatzeko eta ebaluatzeko eta lankidetzan aritzekogaitasunakgaratuz,arte-produktuonalortuetagureburuaalorsozialeangaratzearren.

10.Teknologiekmusikaentzuteko,interpretatzeko,sortzekoetaeditatzekoematen dizkiguten baliabideak ezagutzea eta modu autonomo etakritikoanerabiltzea,musikasortu,joedoabestuetazabaltzekomoldeberriengarapenabalioestearekinbatera.

EDukIAk

1. multzoa. musikarako trebetasunak eta teoria musikala

lMusikaosatzendutenelementuguztiak—harmonia,melodia,erritmoa,eraketa, forma, tempoa eta dinamika— ezagutu eta erabiltzea, etaelementuhorietansakontzea,musikaulertu,interpretatuetasortzeko.

lAhotsak dituen soinu-aukerak bakarka nahiz taldean aztertu eta ongierabiltzea, ahoskuntza-aparatuaren gaineko ezagutzatik abiatuz etahura ondo erabiliz, erlaxazioa, inpostazioa, durundia, soinu-emisioa,artikulazioaetaintonazioakontuanhartuta.

lMusikairakurtzeagakoedoklabezenbaitetanetahaiensoinu-esparruakaztertzea.

lEntzumen-oroimenaetabarne-entzuketalantzeaetaerabiltzea.

404

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

lMusika-tresnakadierazpenerakobitartekobezala:ezaugarriakustikoak.

lAfinazio-sistemen oinarriak eta fenomeno fisiko-harmonikoa beraezagutzea.

2. multzoa. Entzuketa ulerkorra

lPultsua,azentuaketakonpasbitar,hirutareta lautarrakhautemanetaidentifikatzea.

lAkordemaioretaminorrak,funtziotonalak,moduak,eraketamusikalaketatresnentinbreakhautematea,belarrizidentifikatzeaetatranskribatzea,entzundakoedointerpretatutakoobretan.

lPultsubitaredohirutarraksortutakooinarrizkoerritmo-formulak,balorazioberezikotaldeak,iraupenaaldaraztendutenikurrak,konpas-aldaketak,sinkopa,anakrusa,etab.hautematea,identifikatzeaetatranskribatzea.

lBitarteak, melodia-pasarteak, erritmo-eskemak eta elementu horieknahastuta sortutako melodiak belarriz ezagutzea, buruz eta ahozerreproduzitzeaetatranskribatzea.

lPasarteidatziarenetaentzundakoarenarteandaudenaldeakedoakatsakidentifikatzea.

lMusika-obrakirakurtzea,partiturakerabiliz.

lMusika-obrenoinarrizkoezaugarrimorfologikoakbelarrizidentifikatzea,musika jantzikoobraknahizguregaraikomusika-hizkuntzan, jazzean,rockeanetaflamenkoanoinarritutakoobrakhartuta.

lEntzundakoobreneskemaharmonikoaktranskribatzea.

3. multzoa. Sorkuntza

lMusikagurearte-sorkuntzapertsonalaadieraztekoetakomunikatzeko—ideiak,esperientziaketasentipenakmodukreatiboanadierazteko—bitartekotzathartzea.

405

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

lMusika-piezak modu erritmiko, melodiko eta harmonikoan sortzea,egituraetaformasinpleeijarraiki.

lTaldeannahizbakarkaetaahoznahizmusika-tresnakerabilizinprobisatzea,musika-hizkuntzako elementuetatik abiatuta, eta proposamen zehatzbatijarraikizeinez.

lAbestietan moldaketak egitea, musika-hizkuntzari buruz ikasitakoaoinarritzathartuta.

lMusikasortzekosoftwareaerabiltzea:partiturenedizioa,sekuentziagailuak,akonpainamenduaksortzekoprogramak,nahasketa-mahaia…

lNorberaksortutakolanetanMIDIkomunikaziokosoinuakprozesatzekograbaketaanalogikonahizdigitalerakoprogramakerabiltzea.

lBesteek sortutako nahiz jotako edo abestutako lanengatik errespetuaizatea, eta gure sorkuntzetan beste arte-hizkuntzetako osagaiak eresartzea.

lSorkuntzarakodauzkagungaitasunakhobetzekojarrerairekiaizatea,baietasorkuntzaetainprobisazioalanduzgozatzekoaere.

4. multzoa. Interpretazioa

lAhozetabakarkainterpretatzea,musika-tresnezlagundutazeinez.

lErritmoak,melodiaketaharmoniakimitatzea.

lAhots-piezakahotsbateannahizzenbaitahotsetaninterpretatzeataldean,etaburuzikastea,alderdimusikaletaliterarioakkontuanhartuta.

lNorberak ahotserako nahiz musika-tresnarekin jotzeko sortutakokonposizioakbakarkanahiztaldeaninterpretatzea.

lMusika-piezak bakarka nahiz taldean interpretatzea, gelan daudenmusika-tresnak erabiliz, tempoari eutsiz eta partiturako jarraibideakbetez.

406

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

lEuskalHerrikoetabestekulturabatzuetakoabesbatzetarakoerrepertorioaabestea.

lInterpretaziorako oinarrizko jarraibideak: zuzendariaren keinuak ulertuetainterpretatzea.

lLandutakoerrepertorioa jendaurrean interpretatzea, ezaugarri hauetanoinarrituz: autokontrola, autoestimuaren garapena eta norberarenburuarekiko eta norberaren eta gainerakoen arte-sorkuntzekikoerrespetua.

lSoinuztapenedosonorizazioakegitea,inprobisazioaren,konposizioarennahiztestuetairudienhautaketamusikalarenbidez.

lEuskarri elektronikoko musika erabiltzea eszenarako nahiz ikus-entzunezkoekoizpenetan.

lNorberaren interpretazioetan,MIDI komunikazio-soinuakprozesatzekograbaketaanalogikonahizdigitalerakoprogramakerabiltzea.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Melodiaedoabestibatahotsaondo igorriz intonatzea,bakarkanahiztaldean,akonpainamenduarekinnahizgabe.

1.1.Eaahozkoteknikaerabiltzenduen,bakarkanahiztaldeanondointonatuzetaafinatuzabesteko.

1.2.Eaondotxertatzendenahots-taldean,besteahotsekinbategitekobeharrezkobaliabideakerabiliz.

1.3.Ea abesten duen pasarte tonal bat, partituran agertzen direnadierazkortasun-jarraibideakbetez.

1.4.Eabeharbezalaintonatzenduenpasarteedomelodiabat.

407

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

2.Obraedopasartebatenpultsuaetaazentuperiodikoabelarrizezagutzea,etabarneratzea,isilunelaburretanharieusteko.

2.1.Ea pultsua hartzen duen erritmoa markatzeko ezinbestekoerreferentziatzat.

2.2.Ea identifikatzen duen azentu periodikoa, konpasaren oinarriadena.

2.3.Eaondobarneratzenduenpultsua.

2.4.Eaondogauzatzenduenerritmoa,bakarkanahiztaldean.

3.Lan labur edo pasarte bateko aldi bereko erritmo- nahiz melodia-garapenak eta egiturak identifikatzea eta ahoz abestea edo musika-tresnabatekin jotzea,konpas-aldaketekinnahizgabe,etafinkatutakotempoarekin.

3.1.Eapultsuabarneansentitzenduen.

3.2.Ea maila honetarako egokiak diren hainbat erritmo-formulakateatzen dituen, erabateko zehaztasun eta zorroztasunarekin,etafinkatutakotempoan.

3.3.Eakonpas-aldaketakegitendituen.

3.4.Eakonturatzendentempoazeindenetaeadakienhurazehaztendutenhitzakzeindiren,etaerrespetatzendueninterpretazioan.

4.Ariketapsikomotorrakegiteaetaerritmo-egiturakinprobisatzea,bakarkanahiztaldean,entzundakopasartebateanoinarrituta.

4.1.Eamusikarenbidezgaratzenduengaitasunafektiboa.

4.2.Ea nahi bezala inprobisatzen duen ezagutzen diren erritmo-formuletanoinarrituta,etaentzundakopasartearenkonpasarekinbateginez.

4.3.Eaariketapsikomotorrakproposatuetaegitendituen, ikuspegikreatiboetaadierazkorretikpartehartuz.

408

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

4.4.Ea identifikatzen dituen ariketaren oinarrian dauden ideiak etaegiturak.

5.Soinu-garaiera desberdinetatik arpegiatutako eskala edo akordeak,bitarteak, melodia-eredu errazak eta eskalak identifikatu eta argi etagarbierreproduzitzea.

5.1.Ea gai den melodia bat hartu eta edozein garaieratanerreproduzitzeko.

5.2.Eaondoeustendieneredukointerbaloei.

5.3.Eajabetzendentonalitateagertakarikonstanteadela.

5.4.Ea pasarte melodikoak ahozko teknika aplikatuz intonatzendituen.

6.Melodia laburrak edo musika-forma motzak bakarka nahiz taldeaninprobisatzea, musika-hizkuntzaren hainbat alderdiri dagozkienarauetatikabiatuta.

6.1.Eabarneratzendituenkontzeptutonalaketaoinarrizkoereduak.

6.2.Eamusika-hizkuntzakoelementuakmodukreatiboanerabiltzenditueninprobisatzeko.

6.3.Eaulertzenduen formamusikalakontzeptua,eta inprobisatzenduenharengainean.

6.4.Eatxertatzendentaldeangainerakotaldekideekinbatera.

7.Entzundakoetainterpretatutakoobrenberezitasunakzeindirenbelarrizantzematea,etazehatz-mehatzdeskribatzea.

7.1.Eaaiseidentifikatzendituenobrabatenzenbaitberezitasun.

7.2.Ea identifikatzen dituen aldez aurretik aukeratutako hainbatelementu: entzundako obretako erritmoak, melodiak, tonuak,moduak, kadentziak, formak, tinbreak, ekiteko moduak,artikulazioak,etab.

409

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

7.3.Ea identifikatzendituenaldezaurretikaukeratutakoelementuaketaondoreninterpretatzenduenikasitakoobra,nabarmendutakoelementuaktxertatuz.

7.4.Ea entzundako obraren osagai behinenak deskribatzen dituenlexikoegokiaerabiliz.

8.Ikasleekproposatutakoerrepertoriokozenbaitlanetakopasarteakburuzinterpretatzea,bakarkanahiztaldean.

8.1.Ea aukeratzen dituen obra batzuk bere musika-errepertorioainterpretatzeko.

8.2.Ea musika-obra bat buruz interpretatzen duen landutakoadierazpen-baliabideakerabiliz.

8.3.Ea interpretatzeko garaian erakusten duen musikarekikosentikortasuna.

8.4.Eamodukritikoanetaerrespetuzaztertzendituennorberarenetaikaskideeninterpretazioak.

9.Melodiajakinbatetikabiatuta,musika-obralaburbatkonposatzeaetainterpretatzeaedo inprobisatzea,musikariburuz ikasitakoaoinarritzathartuta, koreografia-mugimenduak gehituz eta zenbait jotzailerenlaguntzaz.

9.1.Ea musika-hizkuntzako kontzeptu teorikoak erabiltzen dituenmusikasortzeko.

9.2.Eakontzeptuteorikoetapraktikoakuztartzendituenkoreografiabatdiseinatzekogaraian.

9.3.Eakoreografiabatplanifikatzenduenobrarenadierazkortasuneraegokituta.

9.4.Taldean,eaerakustenduentaldekobatgehiagobezalajardutekojarreraegokia.

410

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenHizkuntzaetaPraktika

10.Musika-lan txikiak egitea, musika sortu eta zabaltzeko tresnakautonomiazetaikuspegikritikozerabiliz.

10.1.Ea bere sorkuntzak editatzen dituen partiturak editatzekoinformatika-programakerabiliz.

10.2.Ea teknologia-euskarriberriakerabiltzenditueneraguztietakomusikagrabatu,entzunetazabaltzeko.

10.3.Ea sortzen duen musikarik sekuentziagailuak eta ikus-entzunezkoetarakosoftware-aplikazioakerabiliz.

10.4.Eakonturatzendenteknologiamusikasortzekoetazabaltzekotresnaegokiadela,etaeahorretarakoerabiltzenduen.

411

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

Musikaren etaDantzarenHistoria

SARRERA

HaudaMusikarenetaDantzarenHistoriairakasgaiarenhelburua:ikasleeibi diziplina horiek historiaren eta sorkuntza artistikoaren testuinguruanduten eginkizunaren gaineko ikuspegi orokorra eskaintzea; era berean,haien adierazpen aberatsak eta askotarikoak ulertzeko, aztertzeko etakritikokibalioesteko,ikasleekbeharrezkoizangodituztenesperientziaketaoinarriakematea.

Musikarenetadantzarenartekoharremanaetaelkarrekikomendekotasun-mailaaldatuegitendiraaldihistorikoen,estiloenetakulturenarabera.Horidelaeta,ikasgaiak,lehenengoataletan,baterakoikuspegiaaurkeztendu,etabienartekoharremanestuaazaltzendu.Gero,XX.mendeariburuzkoatalak aurkeztuko dira, eta horietan diziplina bakoitzaren azterketaindependenteaegingoda.

Irakasgaihonetan,musika-sorkuntzarenetadantzarenbilakaeraraegingodahurbilketa,banakakoetataldekoekarpenhandiak,horienezaugarriaketadenboranizandutenbilakaeraulertzeaetabalioesteajomugaizangoduenikuspegitik.Ezda,beraz, izangoautoreenetahaienobrenkatalogoarenazterketazehatza.

Ildo horretatik, eta proposatutako edukien bitartez, ikasleen kulturaestetikoagaratukoda,etazenbaittrebetasunetaestrategiametodologikoeskainikozaizkie.Trebetasunetaestrategiahoriek,gero,datuakeskuratzeaeta barneratzea ahalbidetuko diete, ondoren, datuen inguruan moduautonomoangogoetaegindezaten.Musikakoedodantzakoikuskizunakohituraz entzuteak, ikuskatzeak edo ikusteak eta ezaugarri estilistikoak,korronteestetikoaketaartehoriekgaratudiren testuinguruaksakonagoezagutzekoaskotarikoinformazio-iturriakerabiltzeakikuspegizabalagoaemangodie,artearensorkuntzaaztertzeko.

412

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

Dantzaetamusikadenboranetaespazioanekoiztendirenarteiragankorrakdira,zentzumenenbitartezhautematendiraeta,funtsean,gizakiendimentsioabstraktuakadieraztendituzte.Dantzarenetamusikarenesanahiaulertzekoeta helarazteko, ikasgai honek esperientzia soinudunekin, ikusizkoekin,espazialekin,zinetikoekinetadenborazkoekinduenohikoharremanahartubehar du abiapuntu. Esperientziek musikaren eta dantzaren praktikarahurbiltzeaahalbidetzendute,etahaienulermena,azterketaetabalioesteagaratzekoerreferentziaegokiaeratzendute.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Musikaren eta Dantzaren Historia irakasgaiak curriculumeko oinarrizkogaitasunakgaratzen laguntzendu.Hala ere,modalitate-ikasgaiadenez,Arteenmodalitatearekinzuzenekoloturadutenoinarrizkogaitasunetandueragina,bereziki.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

MusikarenetaDantzarenHistoriaikasgaiakmodunabarmeneanlaguntzendu giza eta arte-kulturarako gaitasuna garatzen, musika-ondareko etadantzakoadierazpenaipagarrienakezagutzeaahalbidetzendutenoinarriteorikoak,prozeduraketabalioakmenderatzeabaitakarberekin.Orobat,ikasgaiakberendenborazkodimentsioan jartzenditu,adierazpenhorieneta sortzen dituen gizartearen artean dauden harremanak identifikatzenditu, aberastasun- eta gozamen-iturri gisa erabiltzen dira eta herrienondarearenzatitzatjotzendira.

Halaber, oro har, kultura balioesten eta, zehazki, artea balioesten erelaguntzen du. Bereziki, ulermen- eta adierazpen-iturriak, -formak eta-bideakbilatzeandueragina.Hitzezkoetaidatzizkonolabaitekoadierazpenartikulatuaren maila jakin bat eskatzen du, eta hiztegi espezializatuaerabiltzea,etabaitamusikarenetadantzarenmundukoerrealitateaketaekoizpenakhautemateko,ulertzekoetahaiekinaberastekogaitasunaere.

Garrantzibereziaematendiomusikakoetadantzako lanetaadierazpennabarmenenen gaineko oinarrizko ezagutzari; sakon aztertzen ditu,

413

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

bestalde, eta adierazpen horien eta horiek sortzen, interpretatzen edojasotzendituengizartearen,pertsonarenedotaldearenartekoharremanakidentifikatzen ditu. Pentsamenduaren, korronte estetikoen, moden etagustuenbilakaeraulertzeaetahorretazjabetzeaahalbidetzendu,baietaalderdiestetikoekgizarteenetapertsonenegunerokobizitzanirudikatzeko,adierazteko eta komunikatzeko duten garrantzia ulertzea eta horietazjabetzeaere.

Adierazpen-askatasuna, kulturenartekoaberastasunarengarrantzia eta,musika-dantzenadierazpenenbitartez,kultura-aniztasunerakoeskubideaezagutzen eta balioesten laguntzen du. Ikasgai honek berekin dakarrentrebetasunmultzoamusikaetadantzabalioestekoetahorietazgozatzekotrebetasunari dagokio. Berekin dakar historiako musiken eta dantzenerrepertorioaezagutzea,askotarikomusika-etadantza-estiloenaniztasunzabalarenaurreanjarrerairekia,jakin-minezkoa,errespetuzkoaetakritikoaizatea,baietabizitzakulturaleanpartehartzekointeresaetamusika-etadantza-ondareamantentzenlaguntzeaere.

l Ikasten ikasteko gaitasuna eta norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Musikaren eta Dantzaren Historia irakasgaia lantzeak informazioaeskuratzekoetahartazjabetzekotrebetasunakgaratzekoaukeraematendu,informazioberria,hala,aldezaurretikoosagarriekinetaikasleekdiziplinahaueninguruanizanditzaketenesperientziarekinetalehentasunekinlotuzetaosatuz.Horrela,ikastenikastekogaitasunagaratzenlaguntzendu.

Ikasleekikerketa-metodoakezagutzekoetaaplikatzeko,jendaurreanbeharbezala hitz egiteko eta ikasten ikasteko dituzten gaitasunak sustatukodituztehonakoprozedurahauek:hainbatinformazio-iturrierabilizegingodituztenbanakakoetataldekoikerketa-lanek(lehenmailakoiturriak,iturribibliografikoak,partiturak,grabazioak,informazioarenetakomunikazioarenteknologiak),baietalanhoriekegitetiklortutakoondorioakbeharbezalaaurkezteakere,delaahoz,delaidatziz.

Gainera, ikasgai honek berekin dakar ikasleek beren irizpideen araberaaukeratutakoproiektuakgaratzea,baietazentzukritikoalortzeaere,obraberarenhainbatbertsiobalioestealdera.Horrela,gaitasunhonengarapenaindartzenlagundukoda.

414

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

lHizkuntza-komunikaziorakogaitasuna.

Musikaren eta Dantzaren Historia irakasgaiak modu nabarmeneanlaguntzenduhizkuntza-komunikaziorakogaitasunagaratzen,berariazkolexikoteknikoa(ahozkoaetaidatzizkoa)ezagutzeaetaerabiltzeaeskatzenbaitu, bai eta ezagutza egituratzeko beharra eta ideiak behar bezalaadieraztea ere, diskurtsoari kohesioa eta koherentzia emanez. Musika-lanak denboran garatzen dira, eta denborak zehazten du diskurtsoarenplanteamendua,funtzioformalenbitartez.Funtziohoriek,hainbatkasutan,hizkuntza-komunikazioanerabiltzendirenenantzekoakizatendira:sarrera,azalpena,garapena,laburbiltzeaetaondorioa.

Gainera, ikasgai honetan berezkoa den ahots-musika lantzeak aukeraematen du hainbat hizkuntzatako testuak aztertzeko eta ezagutzeko,garaiguztietansortuetagaratudirenaskotarikoformenbitartez.Ahots-generoakaztertzeakmusikarenetatestuarenartekoharremanakaskotarikoesparruetatikaztertzeaahalbidetzendu.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Musikaren eta Dantzaren Historia irakasgaiko gaitasun gehienekzerikusia dute ikerketarekin eta, ondorioz, informazio-iturriekin,haien fidagarritasunarekin, tratamenduarekin, egiaztatzearekin etabalioestearekin.Gainera,informaziohorieraldatuetaezagutzabihurtzeaktrebetasunak eskatzen ditu ezagutza antolatzeko, lotzeko, laburbiltzekoeta hainbat konplexutasun-mailatako ondorioak ateratzeko. Trebetasunhoriekgaratzekobeharrezkoadasoftwareaetahardwareaerabiltzea,ezsoilik testuak lantzekoberariazkoakdirenakedo informazioa lortzekoak;musika sortzeari eta erreproduzitzeari loturikoak eta ikus-entzunezkoakereerabilibehardira.

Halaber, ikasgai honek aztergai du adierazpenerako baliabide berrien,hizkuntzaberrieietateknologieiloturikoadierazpenmoduberrienezagutza.Hortaz, horiek artea sortzeko tresna gisa eskaintzen dituzten aukeraksakonagoezagutzekobideaematendu.

Azkenbatean,gaitasunhorieskuratzenlaguntzendusaretiketabestelakoikus-entzunezko iturrietatik datorren musikari eta dantzari buruzko

415

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

informazioabilatzeak,lortzeak,aukeratzeaketalantzeak,baietainformaziohorimusikakoetadantzakoezagutzaetasorkuntza-lanakkomunikatzeko,partekatzeko,trukatzekoetaargitaratzekotresnagisaerabiltzeakere.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

MusikarenetaDantzarenHistoriaikasgaiak,aurrekoezgain,gizarterakoetaherritartasunerakogaitasunagaratzenerelaguntzendu.Kulturaaskotatikdatozenmusikaetadantzamotakikasgaihonenberezkoaztergaidira,etamusikaetadantzahoriekinharremanetanizateakkulturakezagutzenetaaniztasunarenaurreanerrespetuagaratzenlaguntzendu.Hainzuzenere,funtsezkoalderdiakdirahoriek,egunetikegunerageroetaorokorragodengizartehonetanpartehartzeko.

Era berean, historia aztertzeak munduko gizarte-errealitatea ulertzeaahalbidetzendu,hainbatinguruabarrenaurreanjarrera-hartzepertsonalakberekin dakarren ikuspegi kritikoaren bitartez. Gizarteko eta politikakoaskotariko egoeren testuinguruan, sorkuntza artistikoak eta musikarenetadantzarenbilakaeraklaguntzaematendutefenomenoartistikoenetasorkuntzazkoen aurrean ere jarrera etikoa, pertsonala eta demokratikoaizateak duen garrantzia ulertzeko eta testuinguruan jartzeko. Horrela,errespetua,gizonezkoenetaemakumezkoenartekoberdintasunaetabaliounibertsalakoinarridituenherritarkontzientziagaratzenda.

HElBuRuAk

Etapa honetan, Musikaren eta Dantzaren Historia ikasgaia irakasteakgaitasunhauekeskuratzeaduxede:

1.Prestakuntza estetikoa eta zentzu kritikoa garatzea eta zabaltzea;eta,horrela,tradizioklasikotikdatozennahizgauregungojoerahiritarherrikoietakoedobestelakokulturetakomusika-etadantza-ikuskizunakentzutekoedoikustekoohituraeskuratzea,erahorretanpentsamenduestetikoautonomoa,irekiaetamalguaeraikitzealdera.

2.Sorkuntza-prozesuan alderdi kulturalak, soziologikoak eta estetikoakaztertzea eta ezagutzea, eta literaturarekin eta gainerako arteekin

416

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

dutenharremanaezagutzea,musikaketadantzakgizartekoadierazpenartistikogisadutengarrantziabalioestealdera.

3.Musikakonahizdantzakohainbataldihistorikotakoezaugarrinagusiakulertzea,sortzailegarrantzitsuenaketahaienlanakezagutzearenbitartez,dutengarrantziadiziplinaartistikohorienhistoriareniragaiteankokatzealdera.

4.Entzutearenedoikustearenbitartez,obrenezaugarriestetikonahizestilistikonagusiakezagutzea,musikarenetadantzarenhistoriakodagokienaldietankokatzekoetadagokiengizarte-testuinguruanjartzeko.

5.Dokumentazio-etaikerketa-jarduerakgauzatzea;eta,horretarako,iturribibliografikoak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiakerabiltzea, lanen ezaugarri estetikoak eta estilistikoak eta sortu direnkultura-ingurunearekindituztenharremanakazaltzeko.Eta,horiguztia,lexikoetaterminologiaegokiaerabilizegitea.

6.Musikaren eta dantzaren ondare artistikoa ezagutzea eta kritikokibalioestea, bai eta Euskal Herrian egindako ekarpen behinenakere, nazioarteko testuinguruan, diziplina horiek herri bateko ondarehistorikoanetakulturaleandutengarrantziaulertzealdera.

7.Ezagutzaren jakin-mina bultzatzea, adierazpen artistiko garaikideenaniztasuna aztertuz, ulerkuntza-balioak eta norberaren lehentasunaketagustuakerrespetatzearenbalioasustatzealdera.

8.Musika eta dantza sortzean, interpretatzean eta hedatzean eraginaduteneragileakbereizteaetaezagutzea;etaprozesuhorieragilehorieninterdependentzian eginiko eginkizun gisa ulertzea, musikaren etakoreografiarensorkuntza-etahedatze-prozesuaulertzealdera.

EDukIAk

1. multzoa. Hautematea, aztertzea eta dokumentazioa biltzea

lLanesanguratsuakentzuteaetaikusteaabiapuntuhartuta,koreografiaeta musika aztertzean berezkoak diren elementu teknikoak, baliabide

417

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

metodologikoak eta hizkuntza ezagutzea, aztertutako lanen ezaugarriestetikoaketaestilistikoakbalioetsiz.

lHainbatkulturatan,gizartetanetahistoriakoalditan,musikaketadantzakizandutengizarte-funtzioaidentifikatzea,aztertzeaetabalioestea.

lPartitura: musikaren historiako aldietako estiloak aztertzeko etaidentifikatzeko elementua. Musika-notazioaren eta musikako grafiarenbilakaeraerelandukoda.

lHainbatkulturatan,gizartetanetahistoriakoalditan,musikanetadantzan,sortzaileakizanduengizarte-funtzioaidentifikatzeaetabalioestea.

lMusikariedodantzari,etakorronteestetikoeiedoautoreeiloturikolanenetatestueninguruannorberarenargudioaketairitziakegitea,berariazkolexikoaetaterminologiaerabiliz.

lAutoreeietaobreiburuzkonorberarenbalorazioestetikoakegitea,musikaetadantzadagokientestuinguruarekinlotuzetahainbatiturritatikdatorreninformazioa erabiliz (informazioaren eta komunikazioaren teknologiakbarne).

2. eduki-multzoa. musika eta dantza historian

lLehenmusika-etadantza-adierazpenensorrera:antzinakozibilizazioak.Gizarte-etaerritu-funtzioa.

Musika Erromanikoan: kantu gregorianoa. Trobadoreak: Alfontso X.aJakituna.Polifoniaren,ArsAntiquarenetaArsNovarenjaiotza.

Errenazimentua: musika instrumentala. Tresnak. Gorteko dantzak.Balletaren jaiotza. Ahots-musika erlijiosoaren eta bere ordezkariengarrantzia. Ahots-forma profanoak: madrigala eta madrigal-estiloa.EspainiakopolifoniarenUrrezkoMendea:musikaerlijiosoa.TomásLuisdeVictoria.Musikaprofanoa.

Barrokoa: adierazpen-hizkuntzaren bilakaera. Musika-tresnak eta formainstrumentaletaahots-formaerlijiosoaketaprofanoak.Operarenjaiotza.Balletdetour.Komedia-balleta.GortekodantzakBarrokoan.Musikaeszenikoa.

418

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

Klasizismoa: Estilo Galantea eta Mannheimgo Eskola. Ahots-musika:Gluck-enerreforma,OperabufoaetaOperaserioa.Musikasinfonikoarenbilakaera: Haydn, Mozart eta Beethoven. Ganbera-musika. Ekintza-balleta.Ikuskizunarenalderdiberriak.Musika-tresnak:pianoa,orkestrasinfonikoa.

Erromantizismoa, nazionalismoa eta erromantizismo-ondokoa: formasinfonikoak. Sinfonia eta kontzertu solista. Nazionalismo musikalenjatorria eta esanahia: eskolak eta estiloak. Opera. Verismoa. Balleterromantikoa. Ballet akademikoaren trantsizioa. Ballet akademikoa.Literaturareneraginamusikan.Areto-musikaeta–dantzak.Zarzuela.

Lehenengo joera modernoak: Lehenengo hausturak: inpresionismoa,espresionismoaetaatonalitatelibrea.StravinskietaDiaghilev-enballeterrusiarrak.98kobelaunaldiaEspainian:Falla.Teatromusikaleuroparraeta amerikarra XX. mendearen hasieran. Jazz musikaren jatorria etabilakaera. Musika-hizkuntzaren aldaketak. Dodekafonismoa. Musikautilitarioa.27koBelaunaldia.Musika-tresnak.

Musika eta dantza tradizionala munduan: musika exotikoa, etnikoa,folklorikoa,herrikoia.Kantuetadantzaflamenkoak.Musikaetadantzaerrituetan,tradizioetanetafestetan.

3. eduki-multzoa. Dantza, XX. mendetik gaur egun arte

lXX.mendetikgauregunarteizandireneskola,joeraetakoreografiakoestilo nagusiak ezagutu, identifikatu eta balioestea. Obrak zuzeneanetazeharka ikuskatzeaetaerreferentziadirensortzaileenerrepertorioaezagutzea.

lXX.mendekotestuinguruan,fenomenoartistikoenkausaketaondorioakidentifikatzea, eta aipamen berezia egitea prozedura eta ondorioestilistikoeietajarraipen-etahaustura-prozesuei.

lMugimenduaulertzekomoduan izandirenaldaketak,gizonezkoenetaemakumezkoen gorputzaren adierazpen-gaitasunak eta horiek XX.mendekokoreografiakomintzairanizandituztenondorioakaztertzea.

419

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

lKonposizio-etakoreografia-formetanetaegituretanizandirenaldaketaketa eraldatzeak ezagutu, identifikatu eta balioestea, arte eszenikoei,plastikoeietamusikaleidagokienez.

lInguruhurbilenekokoreografiakosorkuntzagaraikideariburuzkoikerketa:dantzaklasikoa,neoklasikoa,dantzagaraikideaetaflamenkoa,besteakbeste.

lMundu garaikidean, musikaren eta koreografiaren sorkuntza-prozesuaulertzea:Mintzairaberriak, euskarri berriak: agertokia,bideoa, zinemaetateknologiadigitalberriak,besteakbeste.

lDantzagaraikidea.Musikaetadantzaherrikoimodernoa:popa,rocka.Kantu eta dantza flamenkoak. Zinemako, publizitateko eta girotzekomusikaren garrantzia. Dantza zineman. Teknologia eszenografikoenaplikazioamusikanetadantzan.

4. eduki-multzoa. musika, XX. mendetik gaur egun arte

lXX.mendetikgauregunarteizandireneskolaetamusika-joeranagusiakentzuteaetabalioestea,musika-lanesanguratsuenakentzunez.

lXX. mendetik gaur arte musikan izan diren aldaketak eta hausturakezagutzea: tonalitatea zabaltzea eta deuseztatzea, erritmoarentratamenduan aldaketak, egitura, instrumentazioa. Forma eta egituraberriak-edohalakorikeza-musikagaraikidean.

lEuskadiko eta inguruko konpositore garaikideen belaunaldiek egindituzten ekarpenak ikertu, aztertu eta balioestea, bai eta nazioarteariegindiotenekarpenaere.

lJazz,popetarockmusika,hirikomusikaherrikoiaetahorietatikeratorritakoestiloakentzunetabalioestea;etaarretabereziajartzeaEuskalHerrianegitendenmusikan.

lSerialismo integrala Europan. Musika elektroakustikoa eta musikakonkretua. Serialismo-ondokoa: indeterminazioa eta ausazkotasuna.Grafia musikal berriak. Abangoardiako musika Espainian: 51koBelaunaldia.Musika-tresnaberriaketateknologiamusikaraaplikaturik.

420

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Entzutearenedoikustearenbitartez,hainbatgaraitako,estetikakoedoestilotako lanak identifikatzea;etahaienezaugarribereizgarrienaketahistoria-testuingurujakinaazaltzea.

1.1.Eaarretazentzutenduensoinudunmezua, lanarenestetikaetaestiloaldeakulertzeko.

1.2.Eaidentifikatzendituenlanjakinbatenezaugarriestilistikoak.

1.3.Ea lanaentzunedo ikusi ondoren,bildutakodatuakantolatzendituen,obraulertzealdera.

1.4.Ealanbatenezaugarriestetikoedoestilistikojakinbatzuklotuetadeskribatzendituen,historiakoaldijakinarekin.

2.Norberareniritziakadierazteaazterketaestetikoedoiruzkinkritikobatenbitartez, lan jakinbatentzuteaedo ikusteaabiapuntuhartuta;alderditeknikoak, adierazpenekoak eta interpretaziokoak kontuan hartuz etabarneratutakoezagutzaetaterminologiaegokiaerabiliz.

2.1.Ea ezagutzen dituen lan jakin baten alderdi teknikoak,adierazpenekoaketainterpretaziokoak.

2.2.Ea aztertzen dituen lanaren hainbat alderdi, bereganaturikojakintzaerabiliz.

2.3. Eaematenduenlanariburuzkoiritzipertsonalaetaarrazoitua.

2.4.Eaterminologiaegokiaerabiltzenduenbereiritziaadierazteko.

3.Estiloedoeskolanagusietakoadierazgarridirenetaantzekoezaugarriakdituztenlanakalderatzea;etahaienartekoantzekotasunaketaaldeakadieraztea.

3.1.Ealanbatenkonposizio-elementuakikusitaezagutzenduenzerestiloedoeskolatakoaden.

421

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

3.2.Ealanarenezaugarriakgaraijakinbatekinlotzendituen.

3.3.Ea bereizten eta deskribatzen dituen eskola edo estilo berekolanenartekoantzekotasunak.

3.4.Eabereiztenetadeskribatzendituenantzekoezaugarriakdituztenlanenartekoaldeak.

4.Eskuratutakoezagutzaberrizlanduz,musikarenetadantzarenhistoriaelkarrekin lotzea, bai eta historiako lan behinenak ere, kulturako,testuinguruhistorikokoetagizartekobestelakoalderdiekin.

4.1.Ea ulertzen duen fenomeno artistikoaren eta sorleku duengizartearenartekolotura.

4.2.Eabarneratutakoezagutzaberrizlantzenduenetabereondorioakateratzen dituen sorkuntza artistikoaren esanahiaren inguruan,testuinguruhistorikoanetasozialean.

4.3.Eabalioztatzenduenmusikarenetadantzarengizarte-funtzioa,historiakohainbatalditan.

4.4.Ea daukan informazioa aplikatzen duen, ideiak adierazteko etapentsamoldekritikoagaratzeko.

5.Hainbatgarairen,estilorenedoautorereneboluzio-garapeneaneragindezaketen inguruabar kulturalak edo soziologikoak identifikatzeaeta elkarrekin lotzea; bai eta musikaren eta dantzaren historianadierazgarrienakizandirenkoreografoakere.

5.1.Eaaurrezeskuratuduenezagutzaerabiltzenduenbereazterketaetaondorioakadierazteko.

5.2.Ea identifikatzen dituen historiako hainbat alditako inguruabarkulturalaketasoziologikoak.

5.3.Ealotzendituengizartekoetakulturakoinguruabarrakmusikarenetadantzarenbilakaerarekin.

422

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

5.4.Ea identifikatzen dituen, duen garrantziagatik, estilo edoautore jakinbatengerokogarapenazehaztenduten inguruabarsoziokulturalak.

6.Musikariedodantzariburuzkotestuakaztertzea,ahozedoidatziz.

6.1.Eaulertzenetadeskribatzendituentestuarenegileakagertutakoplanteamenduak.

6.2.Ealotzendituenautorearenideiaketagaraijakinbatekokorronteestetikoaketaestilistikoak.

6.3.Eaazterketaegiteko,bestelakoinformazio-iturrietarajotzenduen.

6.4.Eabereideiakmodukritikoanetaarrazoituanadieraztendituen.

7.Musikari,dantzariedoedozeingaraitako—gauregungoedoiraganeko—artearenestetikariburuzkoalderdijakinbatiburuzkoinformazioabilatzeaeskatukoduenlanerrazbataurkeztea,argitasunezetazorroztasunez.

7.1.Ea berari erakargarri iruditzen zaion lanerako gaia aukeratzenduen.

7.2.Ea banaka edo taldean lanak egiten dituen; eta, horretarako,iturri bibliografikoetara jotzen duen eta informazioaren etakomunikazioarenteknologiakerabiltzendituen.

7.3.Ea eskolan landu ez diren musikaren eta dantzaren historiakoalderdiakaurkitzekoetaezagutzekointeresikbaduen.

7.4.Eaegindakoazterlaneanzorroztasunaetaoriginaltasunabilatzendituen.

8.Proposatutakoadibidebatabiapuntuhartuta,etaazterketaedoiruzkinbatenbitartez,musikaetadantzaliteraturakotestuetarakooinarrigisaedo operan, balletean, zineman edo antzerkian drama areagotzekobitartekogisaerabildaitezkeelaazaltzea.

8.1.Eaulertzenduenmusikaketadantzakduteneginkizuna,bestelakoarteekindutenharremanean.

423

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MusikarenetaDantzarenHistoria

8.2.Ealoturarikezartzenduenmusikarenetadantzarenartean,etabihorienetaoperaren,zinemarenetaantzerkiarenartean.

8.3.Ea proposaturiko adibideak lexiko egokia erabiliz azaldu etaaztertzendituen.

8.4.Eabereganaturikojakintzaerabiltzenduenmusikarenetadantzarenhistoriazondoriokoherenteaketaarrazoituakadierazteko.

424

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

LiteraturaUnibertsala

SARRERA

Literatura Unibertsala irakasgaiaren bidez, Derrigorrezko BigarrenHezkuntzan, batetik, eta, bestetik, Batxilergoko Euskara eta Literatura,Gaztelania eta Literatura, eta Atzerriko Hizkuntza irakasgai komunetanjasotakoprestakuntzaliterarioetahumanistikoazabaldunahida.Irakasgaihonen bitartez, Giza eta Gizarte Zientzien nahiz Arteen modalitateetandabiltzanikasleekberennortasunasendotuetamunduazdutenikuskeraberezia sakondu ahal izango dute, irakurketa kontzientea egitekoohiturabatzukbarneratuz.Horrekinbatera,bereninteresakademikoetaprofesionalekinbatdatorrenprestakuntzaerejasokodute.

AurrekourteetanetaBatxilergokoirakasgaikomunetanlandutakoliteratura-testuak osatu egiten dira orain, Mendebaldeko literatura deritzonekoliteratura-mugimenduhandienetajoerahorretakoidazlanetaidazlehandiengainekoikuspegiorokorrarekin.Horriesker,ikasleekliteratura-diskurtsoagertakariunibertsaladelaulertukodute,etaharengainekoikuspegiorokor,zabaletasakonaeskuratukodute.

Literatura-testuekpentsaeraetasentipenkolektiboakadieraztendituzte,etakulturabakoitzakberehistoriakogaraibakoitzeanzituenberezitasunakulertzenlaguntzendigute.Literaturangaibertsuaklantzendirabehinetaberriro,etagaihoriekkulturaaskotanagertzendira.Gizateriakbetiantzekokezkaetapremiakizandituelaerakustendigu,beraz,literaturak.Horidelaeta,garrantzihandiaduliteraturakgazteenheldutasunintelektual,estetikoetaafektiboan,berenesperientziakikustekoaukeraematendielako,eta,gainera, gizarteratzeko eta errealitatera zabaltzeko behar handia dutenunean.

425

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

Literaturarenetaarteaetapentsaerarenhistoriarenarteandagoenloturaestua ageri-agerikoa da eta, horregatik, literatura-testuak ezagutzealagungarria da ikuskera kritikoa garatzeko eta, horrekin batera, gazteennortasunaeratzeko.Bestalde,literaturagaratzendentestuinguru,generoetaeuskarriaskotarikoeklagunduegitenduteikasleenoinarrizkogaitasunakzabaltzen eta sendotzen, bereziki, kultura- eta arte-hezkuntzarena etahizkuntzarenbidezkokomunikazioarena.

Irakasgai honetako edukiak zerrenda bakar batean jaso dira, ikastetxebakoitzakautonomiaizandezanbereprogramaziodidaktikoaegiterakoan.Prozedurak, kontzeptuak eta jarrerak bereizi gabe antolatu dira, etaliteratura-hezkuntzaren oinarrizko osagaiak modu analitikoan aurkeztu.Edukienzerrendanezdaikasgelakoikasjarduerenordenaedoantolamenduzehatzikfinkatu.Jarrerazkoetaprozedurazkoedukiak,zeharkakoakizanik,programazioakantolatzekoardatzgisahartudira.Kontzeptuzkoedukiak,berriz,kronologikokiegituratudira,etaibilbidehistorikoaosatzendutegurekulturakoliteratura-kanonetanzehar.Ardatzkronologikoariesker,errazlotdaitezkeliteratura-lanaketalanhorieksortuzirentestuinguruak.

Irakasgaiamoduorokoretairekianaurkeztenda,hizkuntza,nazionalitateedogenerobakarbatilotugabe.Bestalde,irakasgaiagauregunkokatzeaegokiikustenda,etaegungomugimendu,idazlanetaegilegarrantzitsuenakaukeratudira;eraberean,aurrekogaraietakoegileetalanikesanguratsuenakereaipatzendira, labur-labur.Hala, kontzeptuzkoedukiakhiruetapatanantolatudira:AntzinarotikAroModernora;AroGaraikidea(XIX.mendea)eta Aro Garaikidea (XX. mendea). Etapa horietako bakoitza ikasturtekohiruhilekobakoitzeanlandudaiteke.

Kontzeptuzko edukien antolaketa kronologikoaz gainera, programaziodidaktikoakgeneroka,gaika,topikoka…antoladaitezke.

Hizkuntzentrataerabateratua-hizkuntzencurriculumenardatza-indartzeko,ezinbestekoadairakasgaihorietakoirakasleenartekoelkarlana,etabaitahemenere.Baterajardutekoaukeraaskodaude,eta,hortaz,beharrezkoada irakasgai komun eta modalitate guztietako hizkuntza- eta literatura-gaiakkoordinatutaplanifikatzea.

426

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

Gainera, irakasgaihonetanegitendirenariketaketajarduerakbestearlobatzuetakoekinkoordinadaitezke-etakoordinatubehardira-,arlohoriekere kultura- eta arte-gaitasunaren oinarri baitira, eta literatura ulertzenlaguntzendute:Historia,Filosofia,Soziologia,Artea…

Ikas- eta irakas-prozesua honako hiru jarduera hauetan oinarrituko da:literatura-testuen irakurketa, ikerlanak eta ahoz zein idatziz egindakoiruzkinak. Jarduera horiek egiteko ikuspegirik egokiena komunikazio-ikuspegiada,baitairakasgaihonetanere.Ikasgela,eztabaidagunebihurtubeharda:irakasleakeztabaidabideratubehardu,gaiakproposatu,testuaketa informazioa aukeratzen lagundu, eta ikasleek, berriz, bizi-bizi partehartu.Metodologiak,hortaz, ikaskuntzaesanguratsua izangoduoinarri.Horretarako, ikasleen aurretiazko ezagutzak hartuko dira kontuan, etaproposamenmotibagarriak,esanguratsuaketadesberdinakegingozaizkie,beraien autonomia garatzen laguntzeko. Ikasgelaz gainera, beste gunebatzukereerabildaitezkejarduerahoriekegiteko:liburutegia,informatika-gela, ikus-entzunezkoen gela… Era berean, mota askotako euskarriakerabildaitezke:idatzizkoak,ikus-entzunezkoak,digitalak…

Ebaluazioari dagokionez, ebaluazio-irizpideak erabat lotuta egongo dirairakasgaiko helburu orokorrekin, eta helburu horiek zenbateraino betediren adierazleek erakutsiko dute. Ebaluazioa ikaskuntza hobetzekotresna denez, ikasgelako jarduerek ikasleen ikasprozesua ebaluatzekoetabideratzekobeharadinadatuemangodute, adierazleenemaitzetanoinarrituta.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Literatura Unibertsala irakasgaiak curriculumeko oinarrizko gaitasunakgaratzen laguntzendu.Halaere,modalitateko irakasgaiadenez,ArteenmodalitatearekinetaGizaetaGizarteZientzienmodalitatearekinzerikusizuzenadutenoinarrizkogaitasunaklantzenditubereziki.

Irakasgai honetan literatura unibertsaleko literatura-lanikgarrantzitsuenetakoak irakurri, interpretatu eta balioesten dira, etagiza eta arte-kulturarako gaitasuna modu esanguratsuan garatzen da,

427

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

gaitasun horrek, hain zuzen, literatura-ondarera hurbiltzen, eta gizakionkezka nagusiak islatzen dituzten ohiko gaiak lantzen laguntzen baitu.Irakasgai honi etekinik handiena ateratzeko, komeni da beste zenbaitarte-adierazpide —musika, pintura nahiz zinema— lantzen dituztenirakasgaiekin erlazionatuta lantzea. Bestalde, literatura-komunikazioariesker, ikasleek aukera izaten dute beren ingurunetik edo garaitik urrundaudenerrealitateakezagutzeko,kultura-tradizioanbarneratzen joateko,etagizakionjokamoldeazhausnartzenlaguntzeko.Eraberean,literatura,hizkuntzakdituenaukerenadierazpidegorenada,etaaukerahorieiburuzgogoetaegiteaklagunduegitenduBatxilergokomodalitateakikastenaridirenikasleensentsibilitateestetikoagaratzen.Azkenik,ezinduguahaztuXXI.mendeanadieramoldeberriakditugula,ikus-entzunezkohizkuntzeketa teknologia berriek sortuta, eta adiera molde horien berezitasunakirizpidekritikoakerabilizlandubehardira.

Literatura-testuaktresnaezinhobeakdiramunduaetagizarteairudikatzeko,sentipenak adierazteko eta sormena sustatzeko. Ikasleek hizkuntzaerabiltzekobestegunebatda-lagunartea,ikasketak…esparruezgainera-,eta, horregatik, alderdi horiek jorratzea ezinbestekoa da hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna lantzeko. Irakasgai honek lagundu egitendugaitasunhori lantzen,garatuegitenbaitu literatura-testuakulertzekogaitasuna,etaindartuegitenbaituikasleekberenkasairakurtzekoohitura,behardutenliteratura-jakintzaemanez.

Bestalde, literatura ulertzeko eta aztertzeko trebeziak eta estrategiak–irakasgai honen aztergai berezia- beste esparru batzuetan ere erabildaitezke.Eraberean, literatura-testuakaztertzekokontzeptuzkoedukiakere balia daitezke horretarako. Horregatik, trebezia horiek, Euskara etaLiteratura, Gaztelania eta Literatura eta Atzerriko Hizkuntza irakasgaikomunetan lantzen direnekin batera, hizkuntza-gaitasuna garatzenlaguntzendute.

Informazioatratatzekoetateknologiadigitalaerabiltzekogaitasunaindartzenerelaguntzenduirakasgaihonek;izanere,helburuetakobat,garrantzitsuaden informazioa bilatu, aukeratu eta lantzeko gaitasunak indartzea da,unean-unekopremiakkontuanhartuta,betiere. Irakasgaihonetakotestuakademikoakosatzekoetaberrikustekoeuskarrielektronikoakerabiltzeakere,lagunduegitendugaitasunhaugaratzen.

428

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

Teknologiadigitalekizanduteneboluzioakkomunikazioliterariokomoldeberriaksortuditu,etabideberrihoriekereirakasgaihonetanlandukodira.Eraberean,gauregunugalduegindirakomunikatzeko,elkarrieragiteko,etabesteliteraturaetakulturabatzukezagutzekoaukerak.Horrekbultzatuegitendu irakurketareneta idazketarenerabilera soziala, etaahalbidetuegiten du ezagutza modu partekatuan eraikitzea. Bestalde, irakasgaiakigorlearenzeinhartzailearenjarrerakritikoaetaetikoabultzatzenlagundubehardu,baliabidedigitalekzabaldueta jasotzenduten informazioarenaurrean.

Literaturak,ezinezkoakliratekeenharremanakizatekoaukeraematendu,eta beste mundu batzuk ezagutarazten dizkigu, jakinduria-iturri da eta.Gainera,norberarenetagainerakoenesperientziazhausnartzekobaliodu.Irakasgai honek, gainerako hizkuntza-irakasgaien moduan, erantzukizunhandiaduezagutza-hizkuntzazkotrebetasunakgaratzerakoan.

Bestalde, irakasgai honen helburuek lagundu egiten dute ikaskuntzaantolatzen, gogoeta egiten, eta -elkarri eraginez- literaturari buruzkoezagutzapartekatuakeraikitzen;azkenbatean,loturaestuaduteikastenikastekooinarrizkogaitasunarekin.

Irakasgai honek norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunagaratzen laguntzen du, halaber. Irakasgai honetako ikas- eta irakas-prozesuekzeraeskatzendute:norberaren jardunaaztertzen,antolatzenetabideratzenikastea,planakprestatzenjakitea,etaerabakiakhartzekoprozesuei ekitea, komunikazio-egoera bakoitzerako egokiak direnestrategiakerabiliz.LiteraturaUnibertsalairakasgaiakhizkuntza-trebetasunkonplexuakgaratzenlaguntzendu,etabaitanorberarenekimenabideratzenetanorberarenjardunamoduautonomoanantolatzenere.

Irakasgai hau lantzeko oso garrantzitsua da ikasgelan parte hartzea,pertsonen arteko harremanak garatzea, elkarrekin ikastea eta gaiaknegoziatzea.Jarduerahoriekguztiakgizaharremanenoinarriandaude,etahizkuntza-etakomunikazio-trebetasunbereziakerabiltzenjakiteaeskatzendute. Horrek guztiak gizarte- eta herritar-gaitasuna garatzen laguntzendu.

429

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

Literatura-testuak bitarteko ezin hobeak dira testuinguru kultural etahistoriko jakin batean norberaren nortasuna eratzeko, eta, era berean,hizkuntzaetakulturakolektibobateanpartehartzenlaguntzendute.

Irakasgai honetan hainbat kulturatako testuak lantzen direnez, horrekmundu zabaleko gizartean parte hartzen laguntzen du, kulturen artekokomunikazioabultzatzendu,etakanpokoinformazioaeskuratzekoaukeraematendu.Bestekulturabatzukezagutzekoetageureaezagutaraztekobideaematenduirakasgaihonek,etabaitaguztiekikobegirunealantzekoere.Horrekguztiak lagunduegitenduXXI.mendekoherritarrekkulturenartekoezinbestekokontzientziagaratzen.

HElBuRuAk

LiteraturaUnibertsalairakasgaiak,etapahonetan,honakogaitasunhaueklortzeaizangoduhelburu:

1.Literatura-testuak edo pasarte garrantzitsuak esanahiaz jabetuzirakurtzea,irakurtzekoohituraautonomoagaratuetaliteraturairakurtzenikasteko.

2.Literatura-testu osoak edo pasarte esanguratsuak irakurtzea etainterpretatzea, idazlanak sortu zireneko testuinguru historiko etasozialarekinerlazionatzeko,etakonbentziosoziokulturalekdutenbalioerlatiboaulertzeko.

3.Literatura-testu osoetatik edo pasarte esanguratsuetatik abiatuta,literaturaunibertsalaosatzendutenmugimenduestetikoetakogeneroenetaidazlanetaegilegarrantzitsuenenezaugarriakezagutzea.

4.Idazlanesanguratsuakirakurrizetaalderatuz,historianzeharbehinetaberrizagertzendirengaiakidentifikatzeaetahaieiburuzjardutea,kulturaguztietankezka,sinesmenetanahiberberakdaudelaikusteko.

5.Literaturaunibertsalekolanenetabestelakoarte-adierazpenen(musika,zinema…)artekoharremanakaztertzea-adibideesanguratsuakerabiliz-,ikustekozeindirenadieramoldehorienarteandaudenantzekotasunaketadesberdintasunak.

430

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

6.Literatura unibertsaleko lanak ulertzeko, beste irakasgai batzuetanliteraturazikasitakoamoduautonomoetakontzienteanerabiltzea.

7.Informazioarenetakomunikazioarenteknologiaketabibliografia-iturriakmodu kritiko, autonomo eta eraginkorrean erabiltzea, literatura-gaieiburuzkoinformazioalortu,interpretatuetaaztertzeko.

8.Literatura-testuengainekoariketaakademikoakegitekoetaezagutzakeskuratzeko behar diren jardueretan parte hartzea, modu aktibo etaegokian,etagogoetaeginez.

9.Plangintza bati jarraiki, ahozko nahiz idatzizko hitzaldiak prestatzea,esparruakademikokohainbathelburutarakoegokiakdirenliteratura-gaieiburuzko lanak aurkezteko; hitzaldi horiek modu kritikoan berrikustea,komunikatzekoeraginkorragoakizandaitezen.

10.Literatura-testukanonikoakbakarkanahiztaldekairakurrizgozatzea,norberaren esperientziari zentzua emateko, mundua ulertzeko etasentsibilitateestetikoagaratzeko.

11.Literatura-testuakkritikokibalioestea,banakanahiztaldekaegindakosorkuntzak eta sentipenak direla ulertzeko, eta gizakiok errealitateaulertzekoegindakoahaleginenfruitudirelakonturatzeko.

EDukIAk

1.Literatura unibertsaleko testu literario adierazgarriak banaka nahiztaldeanirakurtzea.

2.Idazlanak irakurriz, literatura unibertsaleko mugimendu estetikogarrantzitsuenenoinarrizkoezaugarriakidentifikatzea.

3.Idazlanak irakurriz, testuhorieksortu zirengaraikogertakari historikoetaaldaketasoziologikonagusiakzeinizanzirenikustea.

431

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

4.Idazlanak irakurriz, literatura unibertsalean behin eta berriz agertzendirengaiakzeindirenantzematea.

5.Literatura-testuakaztertzea,aintzathartutagenerobakoitzaridagozkionegitura-ezaugarriak,etaerabilitakoliteratura-baliabideak.

6.Literatura-lanak,zinema,musika,pintura…arlokoekinalderatzea.

7.Literaturaunibertsalekotestuak,euskalliteraturakoekinetagaztelaniazkoliteraturakoekinerkatzea.

8.Literatura-testuenesanahiadelaeta,iritziaktrukatzekoeztabaidetanetaahozkoiruzkinetanpartehartzea.

9.Elkarrieragiteko,komunikazio-estrategiakerabiltzea.

10.Literatura unibertsalari buruzko lanak egiteko, informazioa bilatzea,aukeratzeaetalantzea.

11.Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak modu etikoanerabiltzea(aipuak,egile-eskubideak…).

12.Literatura unibertsaleko gaiei buruz, ahozko eta idatzizko lanakademikoakprestatzeaetaegituratzea.

13.Irakurritako testuen azterketaz eta interpretazioaz, lan akademikoegokiak,kohesionatuaketakoherenteakegitea,idatziznahizahoz.

14.AntzinarotikAroModernora:

lMitologiakliteraturarenhastapenetan.lLiteratura biblikoaren, greziarraren eta latindarraren aurkezpen

laburra.lErdiArokoepikaetazikloarturikoarensorrera.lErrenazimentua eta klasizismoa: testuinguru orokorra. Munduko

aldaketaketagizakiariburuzkoikuspegiberria.

432

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

lMaitasunaren lirika: trobalarien olerkiak eta Dolce Stil Nuovo.PetrarkarenKantutegiakekarritakoberrikuntza.

lProsazkonarrazioa:Boccaccio.lEuropakoantzerkiklasikoa.Ingalaterrakoisabeldarantzerkia.lArgienMendea:Ilustrazioa.Entziklopedia.lIlustraziokoprosa.lEuropakoXVIII.mendekoeleberria.Cervantesenetapikareskaren

ondorengoak.

15.AroGaraikidea(XIX.mendea)

lErromantizismoa: kontzientzia historikoa eta zientziaren zentzuberria.

lPoesiaerromantikoa.lEleberrihistorikoa.lXIX.mendekobigarrenerdia:narratibaerromantikotikerrealismora

Europan.lXIX.mendekoEuropakoeleberrigilegarrantzitsuenak.lAEBkoliteraturahandiarensorrera.Ipuinarenberpizkundea.lPoetikarenmodernitatea:Baudelaire-etiksinbolismora.lEuropakoantzerkiarenberrikuntza.

16.AroGaraikidea(XX.mendea)

lXIX. mendeko pentsamoldearen krisia eta mende amaierakokultura.

lFilosofia-, zientzia- eta teknika-alorreko berrikuntzak, eta haieneraginaliteraturan.

lEleberriakidaztekobideberribatensendotzea.lEuropakoabangoardiak.Surrealismoa.lAEBkoliteraturahandiarengailurra.Belaunaldigaldua.lAbsurdoarenantzerkiaetakonpromisoarenantzerkia.lHispanoamerikakoliteratura.lHedabideaketa teknologiaberriak:gauregungo literaturanduten

eragina.

17.Literaturaezagutzekojakin-minaetainteresa.

433

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

18.Literaturageureburuaetagurekulturaaberastekoiturritzathartzeaetagozatzekoetaerrealitateaulertzekobitartekoadelaulertzea.

19.Literatura-lanengaineannorberarenirizpideakgaratzekojarrerakritikoaizatea.

20.Besteeniritzienaurreanbegiruneaetajarrerairekiaerakustea.

21.Talde-lanekoarauakerrespetatzeaetalankidetzaaintzathartzea.

22.Gurelanakkritikokiaztertzea,haiekhobetzekobetiere.

23.Informazio-iturrien sinesgarritasunaren aurrean, kritikoki eta zorrotzjokatzea.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Literatura,gozatzeko,munduaezagutzekoetanorberarennortasuna,norberaren kultura eta norberaren gizartea eratzeko tresna moduanerabiltzea.

1.1.Eamaizirakurtzendituenliteratura-lanak.

1.2.Ea,gozatzeko,berekasaaukeratzendituenirakurgaiak.

1.3.Ea testuen edukia norberaren bizipenen eta literaturaz duenezagutzenaraberainterpretatzenduen.

1.4.Eaedukiaulertuzirakurtzendituenprogramatutakolanak,etaeaikasitakoahaiekhobetoulertzekoerabiltzenduen.

1.5.Ea ulertzen duen irakurtzeak lagundu egiten duela norberarennortasunaetamunduarengainekoikuspegiaaberasten.

2.Hainbatgaraitakolanlaburraketapasarteesanguratsuakaztertzeaetairuzkintzea,etalanhorienedukiainterpretatzea,sortuzirentestuinguruazikasitakoarenarabera.

434

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

2.1.Eadakien zeindirengarai historikoeta sozial garrantzitsuenenezaugarriak.

2.2.Eaazaltzendituenliteratura-testuekerakustendituztenkonbentziosoziokulturalenetalanoksortuzituengizartearenartekoloturak.

2.3.Ea dakien interpretatzen literatura-lanak beren testuinguruhistoriko,sozialetakulturalarenbarruan.

2.4.Ea dakien alderatzen hainbat testuingurutan sortutako lanak,antzekotasunaketadesberdintasunakadieraziz.

3.Literatura-generohandieneboluzioanizandakozenbaitunegarrantzitsuazaltzea, eta garaiko ideia estetiko garrantzitsuenekin eta eraldaketaartistikoetahistorikoekinerlazionatzea.

3.1.Ea dakien azaltzen, ahoz zein idatziz, literatura eta literatura-generoaklantzerakoangertatutakoaldaketagarrantzitsuak.

3.2.Eadakientxertatzenaldaketahoriekbereningurukogorabeherakulturaletan.

3.3.Ea dakien loturak azaltzen literaturaren, beste arteen, etaeraldaketa-garaietangizarteakduenmundu-ikuskerarenartean.

3.4.Ea dakien zein diren mugimendu estetiko garrantzitsuenenezaugarriak.

3.5.Eadakienaplikatzengaraiei,laneietaegileeiburuzikasitakoa.

4.Hainbatgaraitakolanlaburraketapasarteesanguratsuakaztertzeaetairuzkintzea,etalanhorienedukiainterpretatzea,literaturakogaieiburuz,generoeiburuz,etagaraietaegileeiburuzikasitakoarenarabera.

4.1.Eaaurkitzendituentestuetanzenbaitgaizehatz.

4.2.Ea dakien adierazten literatura-lanetako gaiak lantzeko erakizandakoeboluzioa.

435

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

4.3.Ea dakien erlazionatzen testuetako gaiak, garai bereko edotabestegaraibatzuetakotestuetakoekin.

4.4.Ea dakien zein diren literatura-testua kokatutako generoarenezaugarriak.

4.5.Ea dakien testuen iruzkina egiten, oinarrizko ezaugarriak etabaliabideestilistikoakidentifikatuz.

4.6.Eadakienaplikatzengaraiei,laneietaegileeiburuzikasitakoa.

5.Literaturaksortutakozenbaitmitorenetaarketiporeneraginazohartzea,etakulturaunibertsaleandutenbalioiraunkorrazjabetzea.

5.1.Ea identifikatzen dituen denboran zehar iraun duten mito etaarketipoak.

5.2.Eaantzematendituenkultura-etaarte-adierazpideetan,literaturaunibertsalekomitoetapertsonaienaztarnak.

5.3.Eadakienaztertzenetaalderatzenliteraturakomitoedoarketipoberalantzeko,hainbatgaraitanerabilidirentrataerak.

6.Literatura unibertsaleko lan adierazgarriak beste arte-adierazpidebatzuekin erlazionatzea, eta adierazpen-hizkuntzen artean daudenantzekotasunaketadesberdintasunakaztertzea.

6.1.Eajabetzendenbestearte-adierazpidebatzuenoinarrianliteratura-lanakdaudela.

6.2.Eadakienaztertzenartelanenartekoloturak,antzekotasunaketadesberdintasunakadieraziz.

6.3.Eadakienzeindirenhainbathizkuntzarenezaugarriak.

7.Literatura unibertsaleko testuak euskal literaturako eta espainiarliteraturakotestuekinalderatzea,etatestuoneraginak,etahaienarteandaudenantzekotasunaketadesberdintasunakazaltzea.

436

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

7.1.Ea aplikatzen duen, era autonomoan, literaturari buruz besteirakasgaibatzuetanikasitakoa.

7.2.EaalderatzenditueneuskalliteraturakoetaespainiarliteraturakotestuakLiteraturaUnibertsaleanlandutakoekin.

7.3.Eadakienantzematenetaazaltzenbatzuenetabesteenartekoantzekotasunaketadesberdintasunak.

8.Literatura-lanak balioestea, ahoz nahiz idatziz, ideia eta sentipenkolektiboentopalekugisa,etagureesperientziakzabaltzekobaliabidegisa.

8.1.Ea jakin-mina eta jarrera ireki eta kontzientea erakusten duenliteraturarengainean.

8.2.Ea,azalpenetan,irakurtzekoetaliteraturarenazkenberriakjakitekogogoaerakustenduen.

8.3.Eabereiritziaematenduen,hainbateuskarrierabiliz,irakurritakoliteratura-laneiburuz,ahoznahizidatziz.

8.4.Eaarrazoitzendituenbereiritziak.

8.5.Ea antzematen dituen, irakurritako lanetan, sentipenak,pentsamoldeaketabaliokolektiboak.

8.6.Ealotzenduenidazlanetakoedukiaberebizipenekin.

9.Informazioarenetakomunikazioarenteknologiakmodukritiko,autonomoetaeraginkorreanerabiltzea,literatura-gaieiburuzinformazioabilatzekoetaaditzeraemateko.

9.1.Eainformazioamoduautonomoetakritikoanbilatzenduen.

9.2.Eadakienaukeraaurreratuakerabiltzeninformazioabilatzeko.

437

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

9.3.Eadakien informazioegokiaaukeratzen,etafidagarriaotedenbaieztatzen.

9.4.Eaaitortzendituenerabilitakoinformazio-iturriak.

9.5.EaIKTakerabiltzenditueninformazioarenberriemateko.

10.Elkarrizketak erabiltzea irakurritako testuak ulertzeko eta ezagutzakeskuratzeko.

10.1.Eapartehartzenduen,moduaktiboetaegokian,etagogoetaeginez,literatura-gaieiburuzkoelkarrizketetan.

10.2.Eabereiritziaematenduenirakurritakotestueiburuz.

10.3.Ea alderatzen dituen era bateko eta besteko ikuspegiak, etabereaberrikustenoteduen.

10.4.Ea ondorio arrazoituak ateratzen dituen landutako literatura-alderdieiburuz.

11.Eskema bati jarraiki, idazlan, egile edo garai bati buruzko azterketaeta iruzkinakegitea,ahoznahiz idatziz, ikus-entzunezkoaketa IKTakerabiliz.

11.1.Ealanamoduautonomoanplanifikatzenduen.

11.2.Eainformazio-iturriakkontsultatzendituen,etadakieninformazioesanguratsuaaukeratzen.

11.3.Eadakienhainbatiturritatikjasotakoinformazioalaburtzen.

11.4.Eadakienedukiaegituratzen,aldezaurretikfinkatutakoeskemanoinarrituta.

11.5.Eadakienzeindenliteratura-lanarenegituraorokorra.

11.6.Ea dakien lanaren edukia interpretatzen, haren testuinguruhistorikoetaliterarioarilotuta.

438

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

11.7.Eadakienzeindirenerabilitakohizkuntza-baliabideak.

11.8.Ea dakien hizkuntza-maila eta literatura-terminologia egokiakerabiltzen.

11.9.Ea berrikusten dituen bere lanak, koherentzia, kohesioa etazuzentasunahobetzeko.

439

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Arteenmodalitatea.

IkusentzunezkoenKultura

SARRERA

Gauregungomunduaezinduguulertuikus-entzunezkoenkulturarikgabe.Ikus-entzunezkoirudikapenetanguztizmurgildutagaudemotaguztietakoesparruetan: aisialdian, ezagutzan, artean eta komunikazioan, besteakbeste. Sozializazio-bide gisa erabiltzen ditugu irudiak, gure unibertsosinbolikoaeraikitzeko;irudiekgurepentsamenduamodelatzendute,gureafektuak, gure jarrerak. Gure kultura-sisteman ere oinarri dira; hau da,XXI. mendean, ikusizko eta ikus-entzunezko produktuak aztertzeko etaegitekogaiizangaitezen,diziplinahorienirakaskuntzasustatubehardelaereonartubeharda.Prestakuntzahorrenlehentasunada,beraz,ikasleak,produktu horiekiko, pertsona lehiakorrak, parte-hartzaileak, sortzaileaketaselektiboakizatea.Horretarako,ikasleekikusizko,ikus-entzunezkoetamultimedia-formatukolanakbalioestekoetaegitekogaiizanbehardute.

Irakasgai honen helburua hau da: ikasleek aukera izatea egungo ikus-entzunezkoenkulturanpartehartzendutenelementuakaztertzeko,lotzekoeta ulertzeko. Horren ondorioz, ikasleek hainbat gaitasun eskuratukodituzte: adierazpenerakoelementuaketa teknikakaztertzekogai izangodira,kritikoakizatenjakingodute,etagehiagoarduratzendirenetapartehartzendutenherritarrakbihurtukodira.Beraz,guregizartearenikusizkokulturaulertu,aztertuetaberreginnahidaikasgaiarenbidez,kulturahorrenesanahiak ulertzeko eta pertsonek berekiko eta inguruko munduarekikodituzten«irudipenetan»esanahihorieknolaeragitendutenjakiteko.

Ikus-entzunezkoenkultura ikastendutenekaldezaurretik izangodituzteikasitaoinarrizkojakintzabatzuk;orain,beraz,irakasgaihoniesker,ikasitakoguztia sakonduko dute eta, era berean, jakintza berriak bereganatukodituzte.

Irakasgaiarenedukiak, hasieran, irudiari etaharenesanahiari buruzkoak

440

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

izangodira,etakontuanhartukodairudiarenegiturateknikoaetaadieraztekodimentsioa; jarraian,soinuarietatestuariburuzkoak ikasikodira,baietanarrazio-proposamenari eta irudiaren mugimenduari buruzkoak ere; etaamaitzeko, gure egungo gizartearen testuinguru konplexuaren barruan,ikus-entzunezkoprodukziozabalaaztertukoda.

Irakasgaiaren izaera dela eta, prozedura-edukiek garrantzi handia dute,etahorretazjabetzeko,ikasleektresnakizangodituzteikus-entzunezkoenkulturarenesparruanjarduteko.Funtsezkoadaikustenikasteazuzeneanlotuta egotea egiten ikastearekin eta sortzeko eta manipulatzeko gaiizatearekin; kontua da egindako produktu gisa ulertzea irudiak, hau da,produktuen esanahia ez dela errealitatean adierazten dena bakarrik.Horretarako, ikusizko eta ikus-entzunezko dokumentuak egin etahorietanbitarteko izanbeharradago,eta,eraberean, ikusten,aztertzeneta interpretatzen lan egin. Modu horretan, irakasgaiak pentsamendusortzailea garatzen lagunduko du; hautemate-gaitasuna hobetuko du,ikasleakarazoakberrizdefinitzekogaiizangodira;aukeraugarionartzenjakingodaetaaztertzeko,konbinatzeko,egokitzeko,lotzekoetasortzekoohitura sortukoda.Horiekguztiak jokabide-estrategiakdira eta ikasleeietorkizunekogizarteanetalan-munduanerrazagosartzenlagundukodie.

Irakasgai honek ikus-entzunezkoen alfabetatzean sakondu nahi du,ikasleak autonomo bihurtzeko eta arazo eta gatazka sozial, kultural etakomunikatiboeiburuzhausnartzekoetahorietanekitekogaiizateko.Ikus-entzunezko produktuek errealitatea zehazten dute eta, forma sinbolikogisa,eraginhandiaduteberenortasunaeraikitzenaridenpertsonarengan.Ikus-entzunezkoteknologiakpertsonenbizitzentarteandaudela jakinda,ikasleeitresnakeskainibeharkozaizkieerrealitateaetahorrenirudikapenakbereizteko;errealitateaetaberenburuahobetoezagutzeko;errealitateaetanorberaeraldatzeko.Irizpidehoriekkontuanizandirairakasgaihonetakohelburuak,edukiaketaebaluazio-irizpideakplanteatzerakoan.

Ikus-entzunezkoenKulturairakasgaiakteknologiaduoinarri,bainaonartubehar da helburua ez dela teknologia bera; helburua ez da, inolaz ere,aparatuedoprogramabaterabiltzenjakitea;aldiz,helburuadateknologia-baliabideak tresna gisa ulertzea; baliabide horiek garrantzitsuak diradiskurtsoa sortzen eta baldintzatzen dutelako, baina ez dute zentzurikproiektubateanerabiltzenezbadira.

441

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

Gainera, irakasgai honetan ikaskuntza esanguratsua sustatu behar da,esperimentu praktikoetan oinarritzen dena, aukerak eztabaidatzean,adibideakikuspegikritikotikikustean,norberarenetataldearenebaluazioanoinarritutakoa.

Ohartarazibehardaikus-entzunezkoenkulturaetengabearidelabilakatzen.Beraz,irakasgaihonetanbetieguneratubeharkodiraadibideak,ariketenproposamenaketaerabiltzekobaliabideak.

oInARRIZko gAItASunAk gARAtZEko, IRAkAS-gAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Zientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunagaratzeko,ikasleeijarrerabatetamundurahurbiltzekometodobaterakutsietaemanbeharzaie.Horretarako,aukerabikainaizandaitekeIkus-entzunezkoenKulturairakasgaia; izan ere, ikusteko eta esperimentatzeko jarrerak garatzenditu, etabestealorretanereoinarrizkogaitasunakdirahoriek.Zientzianeta jarrera sortzailean beharrezkoa da, besteak beste, munduarekikojakin-mina izatea, begirada analitikoa eta zuhurra izatea, hautematekosentsibilizazioagaratzeaedo,arazoakkonpontzeko,ikuspuntubatbainogehiagoaurkitzea.Horregatik,beharrezkoadairakasgaihaulantzea.Eraberean, esperimentatzeko jarrera beharrezkoa da bi testuinguruetan;zientzianetajarrerasortzailean,alegia.

Artea eta zientzia jakintza moduak dira. Ikus-entzunezkoen kulturakmunduairudikatzekomoduakerelantzenditu,kasuhonetan,teknologiarenbidez. Irakasgaihonenezaugarrietakobatbaliabideteknikoakerabiltzeada. Teknologiek gizakiaren hautemateko mugak handitzen dituzte, etatestuinguruberriak,munduanjardutekomoduberriakegituratzekogaidirentresnak dira. Beraz, Ikus-entzunezkoen Kulturak teknologiaren erabilerasustatzendujarrerasortzailearekin,arduratsuarekinetakritikoarekin.

Irudi zientifikoak –astronomiakoak eta prozesu kimikoetakoak– askotanirudi teknologikoak izaten dira, bai eta medikuntzan ematen diren gizagorputzeko ikuspegienakere.Horiekguztiakegungo ikus-entzunezkoenkulturarenzatidira.Munduariburuzegundugun irudia–buruzkoegitura

442

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

gisa– teknologikoki tratatutako irudi ugariren ondorioa da. Teknologiariesker,urrunegi,azkarregi,geldoegiedotxikiegiikustendugunguztiabegi-bistakoegitenda.Irakasgaihonetan,ikuspegiteknikohoriek,teknologia-eta zientzia-kulturan ezinbestekoak direnak, ulertzen eta balioestenlagundukoda.

Azkenik,osasunarenaldeereegitendairakasgaihonetan.Ikus-entzunezkodokumentubatzuetan,gazteenirudibatzabalduzedobertaneskaintzendiren produktuen bidez, askotan gazteen osasuna kaltetzen da. Ikus-entzunezkoenKulturairakasgaian,komunikabideetanigortzendirenmezuakirakurtzenikasikoda;moduhorretan,irudiakseduzitzeko,iragartzekoedoinformatzeko,zerematenduenbereiztenjakingoduteikasleek.Tresnakereahalbidetukozaizkieikus-entzunezkoproduktuaksakonaztertzeko;horrela,errealitatearenirudikapenabereiztenikasikoduteedoproposatutakoeredubatzukhartzeakdakartzanegokitasunakedoarriskuakzeindirenikusikodute.Irakasgaihonetanikasikodenaztertzekogaitasunakikus-entzunezkoproduktuakikasleeisortzendienlilurabaretukoduetaosasunfisikoaetapsikologikoamantentzenlagundukodie.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ikus-entzunezkoen Kultura Arte Batxilergoko irakasgaia izaki, ikastekometodologia, nahitaez, sormen-printzipioetan oinarrituko da. Jakintzapraktikoa–egiten jakitea–erebereganatukodute ikasleek;gaitasunhorieskuratzekozuzeneaneragitenduengaitasunada.

Sormenez ikasiko denez, ez dira ereduak errepikatuko, eta ikasleekesperimentatzeak dakarren arriskuari aurre egin beharko diote. Ikus-entzunezkodokumentubatproduzitzekoinoizezdaaukerabakarraizaten.Ikasleekaukerakprobatukodituzte,berenakatsetatikikasikodute,arazoakonpontzeko irtenbideak sortu beharko dituzte eta barne-koherentziazerantzunbatbilatukodute.Beraz,ikasprozesuaaukeraketaaztertugabekoereduakbilatzeandatza;kasubakoitzeanbideadesberdinaizandaiteke.

Irakasgai honek banaka edo taldeka ikastea balioesteko irizpideakematen ditu, eta, orobat, ikasteko prozesu gisa, lan-prozesuari buruzhausnartzekobidea.Moduhorretan ikasten ikasikoda,hauda,honakohauek egiten: helburuak zehazten, plan bat egiten eta behar deneanaldatzen,informazioalortzenetaprozesatzen,proiektuaegitekobaliabideak

443

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

hautatzenetaezagutzen,denborakudeatzen,emaitzakbalioesten;kasubakoitzerakometodoegokiaasmatzen,eta,azkenfinean,aurrezezarritakoirtenbideakizangabe,proiektuguztiekdefinitzendutenikastekoprozesuaebaluatzen.

l matematikarako gaitasuna.

Ikus-entzunezkoirudiaketadokumentuakirakurtzerakoanetaproiektuakegiterakoan, irakasgai honen jakintza praktikoari esker, matematika-printzipioakgehiagosakontzeaahalbidetzendu,batezere,proportzioak,erritmoak,etaformatuenartekoloturakerabiltzeko,eta,soinuaetairudiarenmugimendualantzean,denboraneurtzekoetaordenarekinlotzeko.

Ikus-entzunezkoenirakasgaian,besteakbeste,irudiak,soinuaketatestuakaztertu,irudikatu,bilatuetasormenezmanipulatukodiraideiakantolatzeko,soluzioaskoplanteatzeko,arazoezeztabaidatzeko...Matematika-kontuakikertzeanetagaratzean, lehenik,aurrez,sormenezkoanalisieta ikerketabategingoda,eta,prozesuhorretan,besteakbeste,intuizioari,kalkuluei,diagrameietaadibideeiesker,ikasleekmatematika-soluzioakirudikatukodituzteetaaplikatubeharrekometodoakaztertukodituzte.Horrenondorioz,azkenemaitzaklortukodira,argietagarbiantolatutaetalogikazazalduta.Beraz,irakasgaihonekmatematikarakogaitasunaeregaratzenlaguntzendu.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Irudiak eta ikus-entzunezko produktuak ulertzeko ariketari esker,hitzez adierazten, testuetako diskurtsoetara itzultzen, argudiatzen etairakasgaiarenberariazkolexikoabeharbezalaerabiltzenikasikodute,eta,ondorioz, ikasleen hiztegia aberastuko da. Horri guztiari esker, ikasleekhizkuntza-komunikaziorakogaitasunaeskuratukodute,zalantzarikgabe.

Irudiak hizkuntza ere badira: pentsamenduak, emozioak, bizipenakadierazten dituzte; ezagutza egituratzen dute; iritzi kritiko eta etikoaksortzendituztenelkarrizketaksortzendituzte…Gainera,gauregun,irudiakezulertzeaanalfabetismomotabaterebada.Egungo gizartean, ikus-entzunezkoen kulturaren produktuak oinarrizkokomunikazio-elementuakdira;hitzezko,ikusizko,entzutezko,denborazko

444

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

dimentsioakbarneanhartzendituetamezuakaberastuetakonnotazioakirakurtzeko aukera ematen du. Ikus-entzunezko dokumentuak ulertzeakzentzuarenegituransakontzeaetaesanahiarendimentsioansartzeaesannahidu,eraguztietakohizkuntzaklotuzetabarneratuz.

Irakasgaihaulantzeanikus-entzunezkoproduktuakohibezalairakurtzeaekidingo da; hau da, ez da azaleko irakurketarik egingo. Irudiarenkomunikazio-dimentsioa sakonago ulertuko da, eta, horren ondorioz,baitakomunikatzekobestemoduakere.Horregatikguztiagatik,irakasgaihonek zuzenean laguntzen du hizkuntza-komunikaziorako gaitasunaeskuratzen;izanere,egunezindakomunikazioazpentsatuikus-entzunezkokomunikazioakontuanizangabe.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Teknologia-baliabideakerabiltzeak,batikbatirakasgaihonetan,gaitasunhaueskuratzenlaguntzendu.Proiektubateanteknologiarekinpraktikatzean,irakasgaian proposatzen den bezala, informazioa prozesatu egiten daezagutza bihurtu arte. Euskarri digitalak lan intelektualerako tresna gisaaurkezten dira, eta modu horretan, ikasleek teknologia-jakintza izangodute,etaez,askotanhausnarketahandirikgabeerabiltzekoarriskuaduenbitartekoaetaaisialdiaribakarrikloturikdagoena.Horrela,ikasleekberenohiko praktika modu kritikoago batean bideratuko dute eta teknologiekeskaintzendituztenaukerezjabetukodira.

Egungogizarteak,kasugehienetan,munduaetabertangertatzendirenakirudiei eta ikus-entzunezko dokumentuei esker ezagutzen ditu; irudieketa ikus-entzunezko dokumentuek informazioa ematen digute, baina ezgarabeti ohartzenhoriek interpretatu ere eginbehardirela.Gaur egun,informazioalortzeaosoerrazada,baina,eraberean,gizartearenohiturekezdutelaguntzeninformazioabilatzekoetahautatzekoirizpideaksortzen;aregutxiago,agian,dokumentuarizentzuaematendionirakurketakritikobategiten.Beraz,irakasgaihonetakopraktiketanohikoariketaizangodairakurketakritikoaegitea.

Ikus-entzunezkoenKulturairakasgaianoinarrizkojarduerakhonakohauekizango dira: informazioa bilatzea; irudiak eta soinuak erregistratu etatratatzea;lortutakomaterialarenarteanhautatzeaetazentzuarenmunduan

445

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

barneratzea.Horrela,ikasleakberenjakintzarenjabeizangodira,gaitasunhaueskuratzeariesker.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Ikus-entzunezkoen Kulturan zeharkako edukiak landuko direnez,gaitasun hau eskuratzeko oso erabilgarria izango da irakasgaia. Ikus-entzunezkoproduktuenirakurketakritikoaegingoda,etahorrenondorioz,ikasleek gizabidezko balioekin, genero-berdintasunarekin, inguruneareniraunkortasunarekin, bizikidetza intelektualarekin edo solidaritatearekinlotutakogaiaklandukodituzte.

Ikasleak, eskaintzen zaien informazioarekin eta produktuekin, hartzaileselektiboak, sentikorrak eta kritikoak izaten prestatuko ditu irakasgaiak.Beraz,berenerrealitateazjabetukodira,pentsamenduautonomoakizateko,eta munduan parte hartzeko gai izango dira. Irakasgaia etorkizunekoproduktoreeierezuzentzenzaie;beraz,gaitasunhaueskuratzeaberezikidagarrantzitsua.

Ikasgelanegitendirenpraktikektalde-lanaerraztendute;gizarterakoetaherritartasunerakogaitasunagaratzekoariketabikainada.Adostutakoplanbatenarabera,lanakberdintasunezbanatukodira;besteenlanaaztertukoda;elkarrenganakoerrespetuabeharrezkoadelaonartukoda;etasortzendirenarazoakkonpontzekobeharraegongoda.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Ikus-entzunezkoen Kultura azpimultzo bat dela esan dezakegu, kulturahumanistikoaren eta arte-kultura elkartzean sortua. Irakasgai honetan,irakurritakoa hausnartuz eta ikus-entzunezko dokumentu sinpleakeginez, ikasleak, eskuratutako trebetasunen bidez, bestelako kultura-etaarte-adierazpenakhautematekogaiizangodiraetaberenplastikako,sentimenduzkoetakontzeptuzkoezaugarriakbalioestenikasikodute.Moduhorretan, literatura, musika, arkitektura, pintura edo eskultura errazagobalioetsiko dituzte, zentzumen- eta adierazpen-balioak estimatzekoestrategiakgaratzenjakingodutelako.Formenetaemozioenaberastasunaz

446

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

ohartukodira,adierazpenmotaguztietandaudelako,etahorrekguztiak,beren nortasunaren garapenean eta arte- eta kultura-adierazpenekikosentsibilizazioaneraginadu.

Ikasleekkultura-elementuaknortasun-ezaugarrigisaaztertukodituzte.Ikus-entzunezkoproiektuarenbidezesperientziahartukodutenez,adieraztekobeharra ulertuko dute; memoria egiteko behar diren dokumentuakbalioetsikodituzte;erreprodukziomimetikoezharatagozentzuzlanegiteaestimatuko dute; eta poesiazko, metaforazko eta ironiazko elementuezgozatukodute,ikasleakbizidirenmunduaetanorkbereburuaadieraztekoaukerakbaitira.Inplizitukisormenabalioetsikoduteetamunduaadieraztekometodologiaerabilgarrigisaerabilikodute.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna

Ikus-entzunezkoen Kulturan, ikasleek irudien bidez munduari aurre eginbeharko diote eta –dokumentua aztertzean– irudia sortzen duen bestepertsonabati ereaurreeginbeharkodioteelkarrizketarenbidez.Beraz,pertsonabakoitzak iritziaemanbeharkoduetanorberarenpentsatzekoera sortu ikus-entzunezko dokumentua irakurtzean. Gainera, ikasleeknorkbereburuariereaurreeginbeharkodioikus-entzunezkoproduktoregisa,munduainterpretatzenduenpertsonaautonomogisa.Praktikahorieiguztiei esker, ikasleek erabakiak hartu, norberaren irizpideak sortu, etanorberarenekimenerakogaitasunaeskuratzeaneraginadutenideiaketaprozesuakeginbeharkodituzte.

Taldeko lanek ere gaitasun hau garatzen dute. Taldean lan egitearekinbatera, norberaren autonomia garatuko da, eta eskatzen zaien laneanerantzukizunezjardungodutenorberarenideiaketaesperientziakemanezeta proposatuz. Beraz, norberarekiko konfiantza garatu beharko dabesteekinhitzeginetanegoziatzean,etabesteenekarpenakerebalioetsikodira.

Labur, Ikus-entzunezkoen Kultura irakasgaian garatuko den zentzukritikoak, jarrera sortzaileak eta lan-prozesuko erantzukizunak ikasleeigaitasunhaueskuratzenlagundukodie.

447

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

HElBuRuAk

Ikus-entzunezkoen Kultura irakasgaiak, etapa honetan, haurrek honakogaitasunhauekeskuratzeaduxede:

1.Egungo gizartean ikus-entzunezkoen kulturak duen garrantziabereganatzea, eta kultura hori sortzen den testuinguruez jabetzea–soziala, zientifikoa, artistikoa, informazioarena, komunikazioarena,ekonomikoa–;horrela,munduairudikatzekoereduekduteneginkizunaulertukodute.

2.Ikus-entzunezkoeuskarrienetahizkuntzarenbilakaeraezagutzeairudienhistoriarenpartedirenaldetik;horrelaulertukobaituteikus-entzunezkoproduktuakteknikenetaadierazpenengarapenarenondoriodirela.

3.Ikusizko eta ikus-entzunezko hizkuntzaren oinarrizko elementuakezagutzea eta irakasgaiaren berariazko hizkuntza menderatzea ikus-entzunezkoenkulturarendokumentuakinterpretatuz,alderditeknikoak,adierazpenezkoak eta estetikoak balioesteko eta komunikazio-trukeahobetzeko.

4.Irudiak eta soinua produzitzeko euskarrien alderdi teknikoak etaadieraztekoeta komunikatzekoaukerakezagutzeaetaulertzea, ikus-entzunezkoirudiaketadokumentuaksortzekoeuskarriakongierabiliz.

5.Errealitatearenetahedabideekerrealitateairudikatzekomoduarenartekodesberdintasunak ikustea eta aztertzea, ikus-entzunezkoen kulturakohainbat alorretako adibideak eta ikasleek egindako dokumentuakhausnartuzirakurriz;horrelalortzenbaitasentsibilizatzea,jarrerakritikoaizateaetakulturanpartehartzea.

6.Ikus-entzunezkoen prozesu sortzailean, soinuaren eta musikarenadierazteko funtzioak duen garrantzia balioestea, entzundakoahautematenikasizetairudienetasoinuenartekoloturakesperimentatuz;horrela,soinu-dimentsioaoinarrizkoelementugisaulertukobaituteikus-entzunezkoenprodukzioenesanahiasortzean.

7.Irudiakdituztennarrazioakaztertzeaetasortzeaespazioaetadenborairudikatzekoestrategiakongierabiliz;horrelaulertukobaitutenarrazioak

448

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

nolaeginetanorberarenedotaldearenirudikapenaknolabihurtzendirenirudikapensinboliko.

8.Lan-prozesuansormen-jardueragehiagoegiteaetalan-prozesuariburuzhausnartzea,taldekakoproiektuetanpartehartzeannorberakekimena,malgutasuna eta erantzukizuna izanez; horrela hobeto gizarteratukobaitira.

9.Komunikabideenezaugarriteknikoaketaadierazpen-ezaugarriakulertzea,

aztertzeko jarrerabat izanezetahartzailearensentikortasunakontuanhartuz;horrela,ikasleakselektiboaketakritikoakizangobaitirahainbatkanaletatikzabaldutakoikus-entzunezkoproduktueidagokienez.

EDukIAk

1. multzoa. Irudia eta esanahia

lIkus-entzunezkoeuskarrienbilakaera.

lIkus-entzunezkoeuskarriakgizapertzepzioarenhedaduragisahartzea.

lIrudiakikustekoetasoinuaerregistratzekotresnak.

lIrudimotak:irudinaturala,sortutakoirudiaetaerregistratutakoirudia.

lIrudiaerrealitatearenirudikapena.

lIrudiaren funtzioak. Dimentsioak: zientzia, informazioa, pertsuasioa,estetika,aisialdia.

lGizapertzepzioarenetapertzepzioteknikoarenartekodesberdintasuneiburuzhausnartzea.

lDenetarikokultura-esparruetakomotaaskotakoirudiakbehatzea.

lIrudiekinguruetanbetetzendituztenfuntzioakidentifikatzea.

lIkus-entzunezkoproduktuekgizarteandutengarrantziaonartzea.

449

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

lKontsumitzen diren ikus-entzunezko produktuei buruzko balorazioaegitekointeresaizatea.

lIrudiaksortzeko,manipulatzekoetaerabiltzekointeresaizatea.

2. multzoa. Argazki-irudia

lArgazki-hizkuntzakooinarrizkoelementuak.Argiaetaespazio-denborarenbanaketa.

lArgazki-kamera.Irudigeldiakkaptatzekosistemaketahaientrataera.

lIrudigeldiaetatestua.

lArgazki-irudiakirudikapengisaulertzea.

lArgazki-irudia,gizapertzepzioaetaerreferentzia-errealitateabereiztea.

lArgazkigintzakoeuskarriakaztertzeaargazki-irudiakeginez.

lIkusizko kulturaren hainbat testuingurutatik ateratako argazki-irudiakaztertzeaetainterpretatzea.

lArgazkienetatestuenartekoloturetanesperimentatzea,esanahianduteneraginakontuanhartuz.

lPrentsako,horma-irudietako,publizitatekoetaartekoargazkiakaztertzea.Argazkigintzakoproiektuakegitekointeresa.

3. multzoa. Irudi geldiekin narrazio bat egitea

lKomikigrafikoa.Argazki-sekuentzia.

lEspazioairudikatzekobaliabideak.

lNarrazioarenaldikotasuna.Erritmoa.

450

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

lNarraziografikoakedoargazki-narrazioakegitea,espazioaetadenborairudikatzekoadierazpen-baliabideakerabiliz.

lKomikiaren edo argazkilaritzaren historiari buruzko adibide nagusiakaztertzeaetainterpretatzea.

lKontatzekoekintzarenetaegindakoidatziarenartekokonparazioa.

lIrakurketaninterpretatzekodaudenaukeraguztiezgozatzeaetairudiekinnarrazioakegitea.

lIrudiakeginetairakurtzerakoanjarrerasortzaileaizatea.

lEsanahia sortzen duten informazio- eta emozio-alderdiak kontuanhartzea.

4. multzoa. Soinua eta irudia integratzea

lSoinuarenadierazpen-funtzioa.Ezaugarriteknikoak.

lMusika eta soinua egokitzea adierazi eta komunikatu nahi denhorretara.

lEntzutezko irudimena garatzea irudien soinuzko interpretazioarenbidez.

lIrudigeldibatisoinuajartzea,horrenesanahiakontrolatuzetadenboradefinituz.

lIrudigeldienetasoinuensekuentziakegitea,etaisiltasunak,musikaetahotsakkonbinatzea.

lIrudigeldietanetasoinuandenborarennozioakontuanhartzea.

lEntzumen-pertzepzioagaratzeasoinuakaztertuz.

lEgungo ikus-entzunezko produkzioetan soinuaren funtzioa zein denaztertzea.

451

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

5. multzoa. Irudi mugikorrak

lZinemaren pertzepzio-oinarriak eta oinarri teknikoak. Mugimenduarenilusioa.

lZinemarakogidoia.

lMuntaiaetadenborarennozioa.

lAnimazioarenoinarrizkoteknikak.

lDenboraren nozioak aztertzea eta probatzea muntatzeko baliabideakerabiliz.

lZinemaren historiari buruzko adibide nagusiak aztertzea etainterpretatzea.

lAnimaziozkofilmlaburrakikustea,etahoriekegitekoerabilidirenprozesuteknikoakulertzea.

lIkus-entzunezkoproduktuezgozatzekosentsibilizazioa,etahorienalderditeknikoak,sentsorialak,emozionalaketaintelektualakbalioestea.

6. multzoa. multimedia-produkzioa

lIrudiak eta soinuak kaptatzeko, erregistratzeko, tratatzeko etaerreproduzitzekosistemaketaekipoak.

lMultimedia-dokumentuen produkzio-prozesua. Errealizazioa, edizioa,postprodukzioa.

lMultimedia-produkziobategiteaaurrezezarritakogidoiajarraituz.

lEuskarriteknikoen,lan-planenetaproiektuarenegokitasunabalioestea,estetika-,kontzeptu-etaideologia-dimentsioeidagokienez.

lIkus-entzunezkoenkulturarentestuinguruaskotatikhartutakoproduktuak(dokumentalak,publizitatea,artea)aztertzeaetainterpretatzea.

452

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

lTaldekolanaplanifikatzeaetaegitea.

lLan-prozesuabalioestea,etahausnartzekoetanorberarenetataldearenkritikarakojarrerabilatzeaproiektukofaseetan.

7. multzoa. Ikus—entzunezkoen kultura egungo gizartean

lIrratiaetatelebista.Teknikenezaugarrinagusiak.Formatuak,programazioaetaentzuleak.

lSarbide libreko komunikabideak. Internet eta informazioaren,komunikazioarenetasormenarensozializazioa.Sareamoduarduratsuanerabiltzea.

lIgortzekoeuskarriarenaraberakomezueneraginaetatrataera.

lIkus-entzunezkoproduktuakidentifikatzeaetabaliostea:dokumentalak,publizitatea, bideoklipa, bideoartea, animazioa, bideo-jokoak, netart,webguneak.

lIkus-entzunezko produktuen informazio-, pertsuasio-, estetika- etaaisialdi-dimentsioakaztertzea.

lEgungoikus-entzunezkoenkulturariburuzkoadibideakaztertzea.

lAdierazpen-askatasunari eta ikuslearen norbanakoaren eskubideeiburuzkoeztabaidakegitea.

lIkus-entzunezko produktuetan aurkezten diren estereotipoakidentifikatzea.

lIkus-entzunezkoenkulturaknorberarenetataldeennortasunasortzeandueneraginazjakin-minaizatea.

lGizartean, teknologiaberrieieskerditugunsormenerakoelkarrekintza-aukerakbalioestea.

453

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Irudietafuntziomotakidentifikatzea,etaberezikiazpimarratzeaikusizkoeta ikus-entzunezkoprodukzio-baliabideenbilakaeranzehar izandakomementonagusiak.

1.1.Ea bereizten dituen irudien motak eta funtzioak sortzen direntestuinguruarenarabera.

1.2.Ea ezagutzen duen ikusizko eta ikus-entzunezko euskarrienbilakaerahistorikoanzerbaliabideteknikoegondiren.

2.Irudiaksortzendituztengailuakmunduaezagutzekoetainterpretatzekotresnagisaulertzea.

2.1.Eaikustekotresnakgizapertzepzioarenmugakgainditzekotresnagisaulertzendituen.

2.2.Eairudiakirudikapengisaulertzendituen.

3.Irudiak irakurtzerakoanetasortzerakoan, irudi-hizkuntzarenoinarrizkoelementuak–espazioarietadenboraridagokienez–identifikatzea.

3.1.Ea ezagutzen duen zein diren irudi bat sortzerakoan ezaugarriformal jakin batzuen arabera konfiguratzeko dauden arrazoiteknikoak.

3.2.Ea argudiatzean behar bezala erabiltzen dituen irakasgaiarenberariazkoterminologiaetalexikoa.

3.3.Ea irudiak kontrolatzeko aldaerak ezagutzen dituen eta eairudiak aztertzean eta sortzean horiekin esperimentatzen duen:formatuarekin, enkoadratzearekin, ikuspuntuarekin, ikus-angeluarekin, argi-kontrolarekin, mementoa hautatzearekin,mugimenduarenirudikapenarekin.

4.Irudiak irakurtzerakoan eta egiterakoan espazioaren eta denborarenelementuekesanahiasortzekodutengaitasunaaztertzea.

454

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

4.1.Ea ulertzen dituen irudi berberetik irakurketa objektiboa etasubjektiboaegiteandaudendesberdintasunak.

4.2.Eairudiarenetaerrealitatearenartekodesberdintasunakezartzendituen,etabaitahoriekirudikatzekomoduenartekoakere.

4.3.Eaulertzenduenirudiakegiterakoanerrealitateberazeharoirudidesberdinezirudikadaitekeela.

4.4.Ea jabetzen den gailu teknikoaz hartutako erabakiek irudiarenzentzuaneraginadutela.

4.5.Eaulertzenduenirudiakzertesturekinetazertestuingurutanipini,horrekesanahianzereraginduen.

5.Irudiekinegindakonarrazioakaztertzeaetaegitea,etaulertzeaezaugarriteknikoak, adierazpenezkoak eta sinbolikoak balioetsi behar direlanarrazioaegiterakoan.

5.1.Eaaztertuetaegitendituenargazki-narrazioak,baliabideteknikoaketaformalakadierazpen-baliabidebihurtuz.

5.2.Eainplikatzendenpertsonalkikontakizunakegiterakoan.

5.3.Eabereiztendituenkontakizunaetadiegesia.

5.4.Eagaidennarrazioenegiturakerabiltzeko,horiekaztertzerakoanetaproduzitzerakoan.

5.5.Ea narrazioaren aldikotasuna kontrolatzen duen espazio-denborarenbanaketaksortutakoerritmoarenbidez.

6.Ikus-entzunezkodokumentubatirakurtzerakoanetaproduzitzerakoan,soinuaketamusikakdutenadierazpen-funtzioaulertzea.

6.1.Eaezagutzendituensoinuanoinarritutakoezaugarriteknikoak.

6.2.Eaulertzenduensoinuarenetairudiarenartekoloturakesanahianzereraginduen.

455

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

6.3.Ea lotzen dituen irudiak eta soinuak esanahi berriak sortzeko,ikusizkoarenetaentzunezkoarenartekoloturakeginez.

7.Produkziosinpleakegiterakoan,ikus-entzunezkohizkuntzarenoinarrizkoelementuakidentifikatzea,balioesteaetaongierabiltzea.

7.1.Ea dakien zer oinarrizko osagaik parte hartzen duten ikus-entzunezkodokumentuakproduzitzerakoan.

7.2.Ea ezagutu eta erabiltzen dituen kameraren mugimenduak,plano motak eta muntaia-egiturak ikus-entzunezko produkziosinpleetan.

8.Egungo ikus-entzunezkoen kultura egin eta zabaltzen den inguruaezagutzea, eta oinarrizko ezaugarriak eta produktuen funtzioakbereiztea.

8.1.Eaezagutzendituenirratian,telebistanetaInternetenerabiltzendirenoinarrizkoezaugarriteknikoaketaadierazpenezaugarriak.

8.2.Eaikus-entzunezkoproduktuakidentifikatuetabalioestendituen,eta ea kontuan hartzen duen horien informazio-, pertsuasio-,estetika-edoaisialdi-dimentsioa.

8.3.Ea interesaeta jakin-minaadieraztendueneskuradituen ikus-entzunezkoproduktuekiko.

8.4.Eaikuspuntuarrazoituaketapertsonalakdituenikus-entzunezkoproduktuakinterpretatzean.

9.Ikus-entzunezko produkzioak aztertzea ezaugarriak identifikatuz etaestereotipoezagunenakbereiziz.

9.1.Ea ulertzen dituen bizitza errealaren eta ikus-entzunezkobaliabideeketakomunikabideekerrealitateaikustekoeskaintzendigutenmoduarenartekoberdintasunaketadesberdintasunak.

9.2.Eahautatzendituenirrati-etatelebista-eskaintzak,etaeabereiztendituenohikoprogrametandaudentopikoak.

456

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IkusentzunezkoenKultura

9.3.Eaerakustenduen,hartzailegisa,jarrerakontziente,selektiboetakritikoaikus-entzunezkomezuekikoetasorkuntzekiko.

10.Informazio-etakomunikazio-teknologiekeskaintzendituztenaukerakidentifikatzea, bereziki sarbide libreko komunikabideek eskaintzendituztenhoriek;besteakbeste,Internet.

10.1.Ea ulertzen dituen ikus-entzunezko baliabideek eskaintzendituztenerabileraketaaukerak.

10.2.Ea ebaluatzen dituen horien alderdi positiboak, bai eta ikus-entzunezkobaliabideekeskaintzendituztenzilegiezdirenedolegezkontrakoakdirenedukiakere.

10.3.Ea balioesten dituen teknologia berriei esker sormenerakoditugunelkarrekintza-aukerak.

11.Norberaren lanaegitekoprozesuanprozeduraegokiakerabiltzeaetabertakofaseenbaliagarritasunazetaegokitasunazarrazoitzea.

11.1.Eajabetzendenproiektuenkonplexutasunaz,etamalgutasunezjokatzenduenarazoakberrizdefinitzean,etaeagaidenhoriekkonpontzeko,aurreahartuzetaegoeretaraegokituz.

11.2.Eabereparte-hartzearenerantzuledentaldekolanetan.

11.3.Ea kritikak onartzen dituen eta laneko faseetan hausnarketaegiten duen, eta, behar izanez gero, lana berriro bideratzenduen.

457

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

BiologiaetaGeologia

SARRERA

Inguratzen gaituzten fenomeno naturalak ulertzen eta interpretatzensaiatzen dira nola Biologia hala Geologia. Horretarako, interpretaziohoriei koherentzia ematen dien eredu esplikagarriak landu dituzte etaaurrerabidezientifikoetateknologikoizugarriabideratzekooinarriakezarridituzte.Horrekonurakekarriditu,bainabaitabizitzarenoinarriandagoenplanetarenorekarakoarriskuakere.

ZientziaetaTeknologiarenmodalitatekoBiologiaetaGeologia ikasgaiakaurrekofasekoezagutzabiologikoetageologikoakareagogaratzenditu,izaki bizidunen antolaera sakontasun handiagoz ikasi eta Lurra planetaaktibogisaulertuahalizateko.

Proposatutako edukiak gaikako arlotan multzokatzen dira. Abiapuntuaedukikomunenmultzobatda, ikasleakjarduerazientifikoarenoinarrizkoestrategiezjabetudaitezen.Edukihoriek,hainzuzenerekomunakdirelako,aintzat hartu beharko dira jarraian doazen gaikako arloak garatzean.Multzo horretan prozedurazko eta jarrerazko edukiak hartzen dirabarneannagusiki,lanzientifikorakoetazientziarenizaerarako—berezetagizartearekin,teknologiarekinetaingurumenarekindituenharremanetan—lehenhurbilketaformalaegitealdera.

Geologiak aurreko fasean ikasitako alderdi eta gertakari jakin batzuenikuspegi orokor eta bateratua eskaintzen du; hala, harri motak edoerliebearen jatorria eta formazioa, esaterako, modu osoagoan aztertzendiraikasgaihorretan.Lurrarengeruzenbidezkoegituraketaikastekoorduanere,ikuspegihoribaliatzenda,gauregungobehaketa-sistemekinlortutakodatuetatik abiatuta. Gainera, beharrezkoa da planetaren dinamismoaulertzeaprozesuhorieketabestebatzukulertzeko,halanolalurzoruaren

458

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

formazioa,geruzapenaedoeskualde jakinbatzuetansumendiakegoteaedolurrikarakgertatzea.

Plaken tektonikaren teoriaren inguruanegituratzendageologia.Leheniketa behin, hipotesiak formulatzeko beharrezkoak diren datuak bilduz(Lurrarenbarrualdearenosaera,egituraetadinamika);bigarrenik,Lurrarenagerbideak aztertuz (ozeanoen eta kontinenteen sorrera, mendikateeneraketa, magmatismoa eta metamorfismoa), eta hirugarrenik, plakenbilakaerazeinhoriekaldaraztendituztenagenteakikertuz,hauda,geologiaexogenokoprozesuak.

IkasturtehonetakoBiologiakizakibizidunakaztertzenditu,haienbatasunarieta dibertsitateari buruzko ikuspegi bat eskainiz. Organismo guztiekdituzten ezaugarri komunak azaltzen ditu: zelula, egokitzeko ahalmena,eboluzioa,materiaetaenergialortzekopremia,bizirautekomekanismoak,ingurunearekikoerlazioaetaabar.Horretarako,izakibizidunjakinbatzukbaliatuko dira, taxonomia multzo nagusien bereizgarriak zehaztekoorganismotipogisa.

Asmoa gogoeta egitea da izaki bizidun batek existitzeko dituen arazonagusiei buruz (tamaina, forma, inguruaren erasoak eta abar) etaingurunearen ezaugarrietara egokitzeko premiak ekarri duen bizitzekomoduen aniztasunari buruz (barne-antolaketa, jokabideak, habitatareninterdependentzia eta abar). Derrigorrezko hezkuntzan ez da mailamakroskopikoan izaki bizidunen taxon nagusien azterketa xeherik egin,etaeboluzioahobetoulertzekobeharrezkoadaorainhoriegitea,bizi-arazoberarierantzutekoegondirenaukerakagertuz.

Horrenbestez, Biologiari lotutako ikasgaiaren edukiek izaki bizidunenikuspegibateratuaeskaintzendute,ezhainbesteizakienkonposizioagatik—horidatorren ikasturteanaztertukobaita–,baiziketabizirautekoaurreegin behar dieten arazoengatik. Arazoei aurre egiteko moduek edukienardatz gidari inplizitua den eboluzioaren teoria bermatzeko datuakeskaintzen dituzte, biologia modernoa eta Lurraren eta IngurumenarenZientziakikastekobeharrezkoakdirenoinarriakparatuz.

Zientziak eta teknologiak gizartearekin duten harremanaren inguruanhausnartzera eta banako zein taldeko ikuspegitik ikerkuntzak ditueninplikazio etikoak balioestera bultzatzen gaituzte bai biologiak baigeologiak. Edukiak aztertzeko ikuspuntu kontzeptualak ere ezinbestean

459

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

beste alor batzuekin eta arazo sozial, etiko eta pertsonalekin erlazioestuagoakezartzeragaramatza.Horrekguztiak,etaikerlantxikiakegiteak,talde-lanak,mendi-irteerek,laborategikolanaketaabarrekzientziarekikoetaharen ikaskuntzarekiko jarrerapositiboakeragingodituzte,gizarteanherritarkritikoetaarduratsugisapartehartzekobeharrezkoak.

Biologiaren eta Geologiaren ikaskuntzak erantzun zientifikoak bilatzekointeresa sustatu behar du, eta ikasleak jarduera zientifikoaren etateknologikoarenberezkogaitasunakeskuratuditzanbultzatu.Ikasgaihonenmetodologiadidaktikoak,beraz,zenbaitalderdi indartuetanabarmendubeharditu,halanola:

Zientziaesperimentalarenizaera,ikasgelanprogramatzendirenjardueretanislatubehardena.Horretarako,zenbaitegoeraprestatubehardira,ikasleekzientifikokitratadaitezkeenfenomenoetaarazoakazterditzaten,hipotesiargitzaileak proposa ditzaten, planteatzen diren arazoetarako erantzunalortzekoesperimentuakdiseinatuetagauzaditzaten,laborategikolaneanbildutako datuak azter ditzaten eta datu horiek teoriekin eta ereduteorikoekinalderatuditzaten,emaitzaketaondorioakterminologiaegokiaerabilitajakinaraziz.

Esperientzia praktikoak egitea posible ez den kasuetan, errealitatenaturalaren ikerkuntzari laguntzeko simulazio, bideo edo modelizaziobidezkoinformatika-programakbaliadaitezke.

Teoriaren eta esperientzien arteko harremana, kontuan izanik zientziengarapena, alde batetik, behaketaren eta esperimentazioaren artekoelkarrizketadela,etabestetik,kontzeptualizazioarenetamodelizazioarenartekoa.Fenomenobatenbehaketanbeharrezkoadaikasleenirudikapenakberen hipotesiak eta beren esperientzien emaitzak aurrez aurre jarrizbirlandukodirenuneakegotea.Komenida ikasleek fenomenonaturalakazaltzeko erabiltzen dituzten ideiak eta kontzeptuak agerian jarrikodituztenjarduerakproposatzea,horiekzientziakeskaintzendituenazalpenlanduagoekinalderatzeko,baiunitatedidaktikobakoitzarenhasieran,baiamaieran, proposatutako helburuak zer neurritan bete diren egiaztatzealdera.

Problemairekiakplanteatzea,ikasleeihorieiaurreegitekomoduakikustekoaukera emango dien jardueren bidez, errazak izanda ere egiazkoak etamotibagarriakizangodirenikerketakeginditzaten.

460

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

Ikasgai honen ikaskuntzan, ezinbestekoak dira komunikazioa etaarrazoiketa.Taula,grafiko,irudi,eskemaetaabarretanoinarritutakoahozkoazalpen, txosten monografiko edo lan idatzi eta gisakoen aurkezpenakegokiakdirakomunikazio-abileziaketa informazioaren tratamenduarekinzerikusiadutenakbermatzeko.Berenarrazoiketetan,datuak,ebidentziaketa iritziakbereizibehardituzte, iturriaketaegileakbeharbezalaaipatu,eta terminologia egokia erabili, Informazioaren eta KomunikazioarenTeknologiekeskaintzendituztenbaliabideeietekinaateraz.

Zientzia testuinguruan kokatzea. Ezagutza zientifikoa garrantzitsua daetorkizunekoherritarrekgizartedemokratikobatenbaitanerabakiakmoduarrazoituanhartzeanparte-hartzeaktiboaizandezaten.Horregatik,ikasgaiagaratzean gizarte-interesa duten auzi eta problema zientifikoak jorratubehardira,inplikazioakaintzathartuz,ikuspegiirekiaagertuzetaerabakikolektiboarrazoituetaetikoakhartzearizorzaiongarrantziaemanez.

Zientziaren, teknologiaren, gizartearen eta ingurumenaren artekoharremanari buruzko auzi horien inguruan elkarrizketa, debatea etaargudiaketa arrazoitua sustatze aldera, askotariko iturrietako informazioongidokumentatuakerabilibehardira,informazioalortu,hautatu,ulertu,aztertuetabiltegiratzekobeharrezkoakdirenabileziakbaliatuz.Dokumentuetaartikuluzientifikoenirakurketaetairuzkinkritikoaeginez,ikaslearenlanautonomorakoetanorkbere irizpideongiarrazoituaeratzekoahalmenasustatzenda.

Zientziarenizaera.Horretarako,ikasgaiaezagutzazorrotzbainaezinbesteanbehin-behinekogisaaurkeztubeharda;alegia,beremugakdituena,eta,edozeingiza jarduerabezala, testuinguru sozial, ekonomikoetaetikoekbaldintzatuadagoena.Gizakiaknaturariburuzbereburuariegitendizkiongaldereierantzutekoetapertsoneimailaglobaleannahizlokaleanerasatendietenarazoakkonpontzekosaialdimoduanaurkeztubehardazientzia,irudiakademizistaetaformalistabazterutzita. Ikasleek ikerketazientifikoarenbidezerantzundaitezkeengalderakidentifikatzekoetaazalpenzientifikoakez diren haietatik bereizteko gai izan behar dute; horretarako, ezagutzazientifikoakezezik,zientziarenizaerariburuzkoezagutzakerebehardira.

Bestalde, kontuan izan behar da diziplina zientifikoek errealitatearenazterketakonpartimendutanbereiztendituztelaetahorienartekomugekfenomenoen izaera sistemikoetadimentsioanitzekoanolanahi urratzendutela. Osotasunaren ezagutza ez da zatien ezagutzak batuz lortzen.

461

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

BiologiaetaGeologiakogaienikaskuntzanbeharrezkoadabesteikasgaibatzuekinlankidetza-bideakzabalikedukitzea,jakintzahorienbidezarazokonplexuakulertuetalantzeko.

Lanaktaldeanegitea.Ikaskideenartekoetairakaslearekikoelkarreraginaetaelkarrizketa,bestepertsonenideiekinalderatutanorberarenideiakahozetabegirunezadieraztekoahalmenabultzatzeko.Elkarlaneanegindakolanakplanifikatuetagauzatzeko,beharrezkoadazereginakzuzenbanatzea,lanakzorrotzetaardurazegitea,iritziaktrukatzeaetaerabakiadostuakhartzea,etahorreketorkizunekoherritarheldu,arduratsuetaengaiatuaksortzekoetaherritarhoriekgizartedemokratikobateantxertatzekoezinbestekoakdirenjarrerakindartzenditu.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Biologia eta Geologia irakasgaiak eragin erabakigarria du oinarrizkogaitasunakgaratzekoetahaietazjabetzeko.Moduhonetara:

l Zientzia, teknologia eta osasun kulturarako gaitasuna.

Ikasgaihaulagungarriadaikasleeksistemaetafenomenonaturalaknahizgizajardueraksortutakobestebatzukinterpretatzekofuntsezkokontzeptu,ereduetaprintzipioakeskuratuditzaten.

Gaitasunhorigaratzeaknorkbereburuarigalderakegitekoetaerantzunaklortzealderaikerketaktaxutzekoahalmenaeskuratzeadakar,zientziaketaikerketazientifikokometodoakberezkoakdituztenprozesuakbaliatuz.

Era berean, zientzia giza ezagutzan eta bilakuntzan sakontzeko modubatbezalaulertzeadakar,moduhurbilketazkoetasortzaileainondikere,indarrean dauden teoriekin bat ez datozen ebidentziak aurkituz geroberrikusiaetaaldatuaizandaitekeena.

Beharrezkoada,halaber,ezagutzazientifikoaetaezagutzahorikomunitatezientifikoan lortu, komunikatu, irudikatu eta defenditua izan den moduabaldintzatzendutenprozesuetatestuingurusozialetahistorikoakgaratu

462

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

eta ebaluatzeko erabili diren sistemak ezagutzea. Hori ulertzea osogarrantzitsuadazientziazerdenetazerezdenbereizteko,hauda,zientziaetasasizientziabereizteko.

Halaere,ezdaahaztubeharlortudenezagutzazientifikoaerrealitatearenirudikapen bat dela, eta irudikapen hori partziala edo osatugabea izandaitekeela. Beraz, ezinbestekoa da gure ezagutzaren ziurgabetasunaulertzea,etaegoeraproblematikoenaurreanerabakiakhartzeanzuhurtziarenprintzipioa aplikatzeko premiaz jabetzea. Horregatik, errealitatearenbehaketanespiritukritikoagaratuetabaliatubeharda,zientziarenalorrekoinformazioa beste testuinguru batzuetako informazioekin alderatuz,ezagutzazientifikoarenetabesteezagutzamoldebatzuenartekoaldeazjabetuz,etaezagutzahorrenaplikazioteknikoetaninplikazioetiko,sozial,ekonomikoetaingurumenekoakaintzathartuz.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ikaslearenpentsaeralogikoagaratzeanetanaturainterpretatuetaulertzeaahalbidetukodionmarkoteorikobateraikitzean,zientziekgarrantzihandiadute.Gauregunjadaezdagoalfabetatzeaalderdizientifiko-teknologikoaaldebaterautzitaulertzerik,kulturarenfuntsezkogiltzarriabaitazientziakberak eta haren aplikazio teknologikoek izugarri baldintzatzen dutenerrealitategaraikidearenkonplexutasunariaurreegiteko.Izanere,oinarrizkoezagutza zientifikoak ezinbestekoak dira gizartean garrantzizkoak direngaiaskoriburuzkoinformazioainterpretatuetaebaluatzekonahizhorienaurreanerabakipertsonalarrazoituakhartzeko.

Baina, zientzien ezagutzez gainera, egoera problematikoak aztertueta lantzeko metodoak bihurtzen du pentsaera zientifikoa gizaarrazionaltasunaren funtsezko osagai. Biologiaren eta Geologiarenirakaskuntzaklehentasunaemangodieikasleenbehaketarako,analisirakoetaarrazoiketarakoahalmenakgaratzearietamalgutasunintelektualaetazorroztasun metodikoa sustatzeari, bizitza osoan zehar gero eta moduautonomoagoanpentsatzeaetaberepentsamoldealantzeabultzatuz.

463

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

l matematikarako gaitasuna.

Hizkuntzamatematikoa,fenomenonaturalei,hipotesiensorrerari,emaitzendeskribapen, azalpen eta iragarpenari, informazioaren erregistroari,datuenantolaketaesanguratsuari,datuetaideieninterpretazioari,etalegenaturalengauzapeneanildoetaerlazioen,kausaetaondorioenanalisiariaplikatuta,inguratzengaituenerrealitateahobetoulertzenlaguntzendiguntresnabatda.Ikerketazientifikoaegoeraproblematikoirekietatikabiatzenda askotan, non, marko erreferentziakoa edo teorikoa ezarri ondoren,beharrezkoa baita zuzenean matematikarako gaitasunarekin zerikusiadutensoluzio-estrategiakerabiltzea.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Zientziak mundua ulertzeko eta azaltzeko modu bat eskaintzen badu,ikasleenganezagutzaarruntaedosenonadeitutakoanaskotaninplizitukitxertatuta dauden bestelako irudikapenekin batera bizi dena, zientziakikasteak ikasleek dituzten irudikapenak pixkanaka zehazten joatekoprozesu horretan laguntzen du, ikasgelako solasaldietan norberarenpentsaera besteenekin alderatzean. Horren guztiaren xedea zera da:pentsamoldekoherenteagoetaazalpen-ahalmenhandiagokoak lortzekoaldaketakontzeptualasustatzea.

Komunikazioa lan zientifikoaren atal oso garrantzitsua da. Izan ere,komunitatezientifikoanaurkikuntzabatezdaezagutzarenondarekomuneraigarotzenhariketakomunikaziohorigertatzendenarte.Eskolaneratzendirenereduzientifikoakerabilizgertaerakdeskribatu,azaldu,arrazoituetaargumentatzenjakiteadaZientziakomunikatzenikastea.Horrezgainera,beste pertsonekin elkarreragiteko eta hitz egiteko ahalmena ere bada,ebidentziaesperimentaleietaproposatutakoeredueiburuzeztabaidatuz,testuetairudiakirakurrizetainterpretatuz,kontzeptu-mapaketadiagramaargigarriakeginez,etaabar.

464

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Ikasleek gai izan behar dute ahalik eta informazio gehien bilatzeko etainformazio hori modu kritiko, sistematiko eta burutsuan balioesteko,hautatzeko, antolatzeko, aztertzeko eta interpretatzeko, kontuan izanik,gainera, gaur egun informazio-kantitate itzela daukagula. IkasleekInformazioarenetaKomunikazioarenTeknologiakgeroetaeskuragarriagodituztenez,posibleda lankidetza-sareaksortzeaarazoberbereiburuzkoinformazioaaurkeztuetatrukatzeko.Gainera,horiguztiaemandaitekeentestuinguru eta hizkuntzetan aurkeztuko da (ahozkoa, zenbakizkoa,sinbolikoa,grafikoa).InformazioarenetaKomunikazioarenTeknologiakosotresnaerabilgarriadirainformazioarenbilaketa,biltegiratze,antolaketaetakomunikaziohorretannahizordenagailuzlagundutakoesperimentazioarenalorreko datuen eskurapen eta kudeaketan. Berariazko programa,simulazio, bideo eta modelizazioen aplikazioa funtsezkoa da errealitatenaturalaazaltzekoahaleginean.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Ikaskuntzaoparoagoadajarduerakelkarlaneanegitendirenean,ikasleakbere iritziak besteenekin alderatuak eta aberastuak izateko aukeraduelako, eta horrela bere ekarpenak nahiz besteenak balioesten etaekarpenhoriekinkritiko izaten ikasteazgainera—debateaetaeztabaidakomunikazioa eta konponbideen bilaketa sustatzen dituen elementupositibo gisa identifikatuz—, elkarrekin bizitzen eta kultura, sexua edobestelako faktoreengatik inor ez diskriminatzen ere irakasten duelako.Pertsonalkietagizarteangarrantzizkoakdirengaizientifikoakzuhurtziarenprintzipioa aintzat hartuz jorratzeak gure gizartean sortzen diren arazolokaletaglobaleningurukoerabakietanmoduarduratsuanpartehartzekoherritartasunerakogaitasunagaratukodu.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Egoera problematikoak jorratzea lagungarria da ikasleak errealitateariburuzkritikokihausnartudezan,helburuakproposaditzanetazientifikokilandudaitezkeenproiektuakplanifikatuetagauzaditzan.Horrekelkarlotutadaudenhainbat jarreraeskuratzealaguntzendu,halanolazorroztasuna,

465

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

ardura,iraunkortasunaedoautokritika;jarrerahoriek,eraberean,norberarenautonomia eta ekimenerako gaitasuna sustatzen dute. Beharrezkoa dapentsaerasortzaileabaliatzea,akatsaikaskuntzarenosagaidelaonartzeaeta zailtasunen aurrean autoexijentzia eta iraunkortasuna mantentzea.Ezdaahaztubehar, aldiberean, ikaskuntzanarrakasta izateak ikasleenautoestimuaakuilatzenduela,etaberaz, ikasleakmotibatukodituenetaakademikoki gozatzeko eta lorpenak eskuratzeko aukera emango dienzientziafuntzionalbateskainibeharda.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Zientzia kultura-ondarearen osagai da, hala eskaintzen duen ezagutzamultzoagatik nola bere prozesuengatik. Ezagutza zientifikoaren bidezmunduarenikuspegibathelaraztenzaiepertsonei,pentsatzeko,ulertzeko,hausnartzeko, iritzia emateko modu bat, balio eta jarreren multzo bat,arazoetarahurbiltzekoerajakinbatzuk.

Lan zientifikoa ez da arrazionaltasun mota bakar baten adierazpena;nabarmena da irudimenak lan horretan duen pisua, eta sormena zeinausazkotasuna,garrantzitsuakbainoareago,erabakigarriakdira.

HElBuRuAk

Etapahonetan,BiologiarenetaGeologiarenirakaskuntzakgaitasunhauekgaratzeaduxede:

1.Azalpen-eskemak eratzea Biologiaren eta Geologiaren kontzeptu,teoria eta eredu garrantzitsu eta orokorrak uztartuz, zientziaren arlohoriengarapenariburuzkoikuspegiorokorbatizatekoetasistemaetafenomenonaturalgailenakinterpretatzeko,baitestuinguruzientifikoan,baiegunerokobizitzan.

2.Ikerlan txikiak egitea, bai bakarka bai elkarlanean, zientzien berezkoestrategiakgeroetaautonomiahandiagozerabiliz,modukritikoanetatestuinguruantxertaturikintereszientifikoedosozialaduteneguneroko

466

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

bizitzakoegoereiaurreegitekoetalanzientifikoarenizaerahurbilketazkoetasortzaileaonartzeko.

3.Biologiaren eta Geologiaren ezagutzak askotariko testuinguruetanerabiltzea, eguneroko bizitzan zientzia horiek teknologiarekin,gizartearekin eta ingurumenarekin dituzten harremanak aztertuz,gizateriak dituen arazo lokal eta globalen inguruan hartu beharrekoerabakiarrazoituetanherritargisapartehartzekoeta ingurunenaturaleta sozialaren kontserbazioan, babesean eta hobekuntzan lagunduzetorkizuniraunkorbateraikitzeko.

4.Zientziaeraikuntza-prozesuetengabeandagoenjardueragisaonartzea,hipotesietateoriakontrajarriakaztertuzetaalderatuz,debatezientifikoekgiza ezagutzaren bilakaerari egindako ekarpena aitortuz, horrelapentsaerakritikoagaratzeko,zientziakpertsonenheziketaosoanduenkultura-dimentsioa aintzat hartzeko eta gizartean zein ingurumeneandituenondorioakbalioesteko.

5.Informaziozientifikoazuzeninterpretatuetaadierazteahainbateuskarrietabaliabideerabiliz–informazio-etakomunikazio-teknologiakbarne-,eta biologiarekin eta geologiarekin zerikusia duten gai zientifiko,teknologikoetasozialen inguruanzehatzkomunikatzeko terminologiaegokiabaliatuz.

6.Lurraren barrualdeaz dauden datuak ezagutzea eta horien bidezazalpeneko hipotesiak egitea bere osaketa, sorrera-prozesu etadinamikariburuz.

7.Plaken tektonikak eskaintzen duen koherentzia aitortzea, bai etaproposatzenduenikuspegiglobalizatzaileetabateratzaileaerehainbatfenomenoazaltzeko–kontinenteendesplazamendua,mendikateenetaharkaitzensorreraetaplanetarenbarnedinamismoa-,etaizakibizidunenbanaketaazaltzeko.

8.Izaki bizidunen antolaketa-eredu desberdinetara hurbiltzea, eta haienegitura eta jarduera ulertzen saiatzea, ingurune jakin batean bizirikirautekoarazoenerantzunposiblegisa.

467

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

9.Eboluzioarenteoriak izakibizidunenaniztasunarenaurreaneskaintzenduen azalpena ulertzea, eta geologiak erakusten dituen krisialdiakintegratzea,orekaetenarenproposamenerairisteko.

EDukIAk

1.multzoa. Eduki komunak

lAuzi edo egoera zientifiko problematikoak aurkezteko irizpide etajardunbideak, hipotesien formulazioa, ebidentzia eta froga zientifikoenidentifikazioa,aldagaienidentifikazioetakontrola,diseinuesperimentala,emaitzeninterpretaziokritikoaetahorienkomunikazioa.

lLan esperimentalerako eta landa-lanerako oinarrizko teknikak etalaborategietan segurtasun-arauak eta hondakinak behar bezalakudeatzekoarauak.

lLana taldean lankidetza egokian egiteko, debateak antolatzeko etahautatutakogaien inguruansortzendireneztabaidetanpartehartzekoarauak.

lInformazio zientifikoa hainbat iturri eta formatutan —bai idatziak baidigitalak—bilatzeko,hautatzekoetaantolatzekoirizpideak.

lHautatutakogai zientifikoeiburuz txostenaketamonografiak, formatuidatzietadigitaletan,taxutzekoargibideak.

lOrdenagailuz lagundutako datu esperimentalak bildu, kudeatu etakomunikatzekoprozedurak.

lLan zientifikoaren berezko jarrerak: lan esperimentalean zorroztasunaeta zehaztasuna, hizkuntza zientifikoa erabiltzean doitasuna, taldekozereginetanardura,etabakarkakolaneanesfortzuaetairmotasuna.

lGizakiak naturarekiko duen bizitzeko menpekotasuna, ingurumenarengaineko arazoak eta baliabideen ahikortasuna onartzea, ingurumen-balioak bere egitea eta garapen iraunkorraren alde jarduteko jarrerapositiboetalehentasunezkoaizatea.

468

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

lZientziari buruzko ikuspegi sinplistak, jarduera zientifikoan dihardutenpertsonen gaineko irudi estereotipatua eta ezagutza zientifikoaktestuingurusozialetahistorikotikatuztekojoeragainditzea.

lJarduera eta ikerkuntza zientifikoak kultura unibertsalari, gizapentsamenduaren garapenari eta gizartearen ongizateari egindakoekarpena eta haren aplikazioan zuhurtzia eta arreta izateko premiaonartzea.

2.multzoa. lurraren egitura

lLurrarenbarrualdeaikertzekometodoak.Metodobakoitzakeskainitakodatueninterpretazioa.

lLurrarenbarne-egitura.Lurrekomaterialenkonposizioa.

lMineralaketaharriak.Kristaleneraketarenikerketaesperimentala.Mineralpetrogenetikoohikoenak.

lHastapenak ingurunea ikertzeko teknologia berrietan: InformazioGeografikokoSistemak.

lLanda-lana:laginaklekuanbertanikuskatzea.

lLaborategiko lana: analisi fisiko eta kimikoak; mikroskopiopetrografikoa.

3.multoza. Barne-geodinamika. Plaken tektonika

lPlaka litosferikoak:ezaugarriaketamugak.Plakenertzak:hedakorrak,eraldakorraketairaungikorrak.Atxikitakofenomenogeologikoak.

lBarne-beroaren eroapena eta konbekzioa: Lurraren barne-dinamikandituztenondorioak.

469

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

lOzeanoetakontinenteensorreraetaeboluzioa.Wilsonenzikloa.Plakentektonikarenteoriarenalderdibateratzaileak.

lMagmeneraketaetabilakaera.Harrimagmatikoak.Magmatismoaetaplakentektonika.

lMetamorfismoa.Harrimetamorfikoak.Metamorfismomotaketaplakentektonikarenmotak.

lHarrimagmatikoetametamorfikoadierazgarrienak.Horienerabilpena.

4.multzoa. kanpo-geodinamika eta lurraren historia

lKanpo-geodinamikaren prozesua. Oinarrizko ingurune eta prozesusedimentarioak.

lHarrisedimentarioadierazgarrienak.Aplikazioak.

lHarrienaldaketaetameteorizazioa.Lurzoruarenformazioa.Lurzoruarengarrantziekologikoa:kontserbatzekopremia.

lBarneetakanpoprozesugeologikoenelkarreragina.Lurrasistemagisa:ikuspegiorokorbat.

lMapatopografiko,ebakiduraetamapageologikosinpleakinterpretatzekojarraibideak.

lArriskugeologikoak.Iragarpenaetaprebentzioa.

lLurrareniraganadatatuetaberreraikitzeaahalbidetzendutenprozedurak.Arogeologikoaetaharenzatiketa.Zenbaitfosiladierazgarri.

lLurrean gertatutako aldaketa handiak. Atmosfera oxidatzaile batenformazioa.Espezieensuntsipenhandiak.Klima-aldaketak.

lGizajardueraklurrazaleaneragindakoaldaketak.

470

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

5.multzoa. Bizitzaren batasuna eta dibertsitatea.

lIzakibizidunenantolaketa-mailak.Zelulabizitza-unitategisa.

lLandareenoinarrizkohistologiaetaorganografia.

lAnimalienoinarrizkohistologiaetaorganografia.

lAnimalienetalandareenehunaketaorganismozelulabakarrakprestatzekoetamikroskopiobidezbehatzekoteknikaxumeak.

lIzakibizidunendibertsitateaetasailkapenarenarazoa.Sailkapenerakoirizpideak.Tauladikotomikoak.

lBosterreinuenfuntsezkoezaugarriak.

6.multzoa. landareen biologia.

lDibertsitatealandareenerreinuan:taxonomiamultzonagusiak.Landareaksailkatzekotauladikotomikosinpleakerabiltzea.

lElikadura-prozesualandareetan:elikaduraautotrofoa.Elikagaienbilketa,gasen trukea, fotosintesia, garraioa eta iraizketa. Alderdi horietakorenbatenikerketaesperimentala.

lHarreman-funtzioak landareen munduan: tropismoak eta nastiak.Landare-hormonanagusiak.Horienondorioenikerketaesperimentala.

lLandareen ugalketa. Ugalketa asexuala eta sexuala. Landareen ziklobiologikoa.Gizakiarenesku-hartzeaugalketan.

lLandareeningurunearekikoegokitzapennagusiak.

lLandareengarrantziaekosistemenkontserbazioanetaLurrekobizitzan.

471

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

7.multzoa. Animalien biologia

lDibertsitatea animalien erreinuan: multzo nagusiak. Taula dikotomikosinpleakerabiltzeamoluskuak,artropodoaketaornodunaksailkatzeko.

lElikadura-prozesuaanimalietan:elikaduraheterotrofoa.Elikagaienbilketa,digestioa, gasen trukea, garraioa eta iraizketa. Animalien elikadurakoalderdirenbatenikerketaesperimentala.

lKoordinazio-sistemakanimalienerreinuan.

lAnimalien ugalketa. Ugalketa asexuala eta sexuala. Animalien ziklobiologikoa.

lAnimalieningurunearekikoegokitzapennagusiak.

lAnimalien dibertsitatearen garrantzia. Galzorian dauden animaliak.Dibertsitateababestekoekintzak.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Hainbat metodoren bidez lortutako datuak interpretatzea, planetarenbarrualdearen egitura eta konposizioari buruzko ikuspegi koherenteaeskainiz.

1.1.Ea egoki interpretatzen dituen Lurraren barrualdea ikertzekodauden metodoen bidez lortutako datuak (sismologikoa,grabimetrikoa,magnetikoa,termikoaetaabar).

1.2.Eaazaltzenduengeruzenkonposizioaetamaterialenbanaketa.

1.3.Eaerlazionatzenduenmateriarenetaenergiarenbarne-zirkulazioaazalekoagogeruzenmugimenduekin.

472

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

2.Ikerketakdiseinatuetagauzatzealanzientifikoarenoinarrizkoestrategiakgaratuzetalanhorrenberezkojarrerakagertuz.

2.1.Ea aplikatzen dituen agindutako atazetan lan zientifikoarenoinarrizkoestrategiak(identifikatzendituenikerketazientifikoarenbidez erantzun eta ebatz daitezkeen auziak eta problemak;proposatzen eta balioesten dituen hipotesi egiaztagarriak;diseinatzenetagauzatzendituenesperimentuak;aztertzendituenemaitzak kualitatiboki eta kuantitatiboki; komunikatzen dituenikerketarenemaitzakmodukoherenteanetaargiro).

2.2.Eaerabiltzendituendiseinatutakoesperimenturakoegokiakdirentresnaketateknikak.

2.3.Eabetetzendituenlaborategikosegurtasun-arauaketasortutakohondakinak kudeatzeko arauak, eta baita landa-irteeretanemandakoarauetaargibideakere.

2.4.Eahartzenduenparteagindutakoatazetanpertsonalkietataldeanetaeaegitendituenatazahoriek.

2.5.Eaizatendituenbereegunerokolaneanzorroztasuna,sormena,espiritu kritikoa, zalantza sistematikoa, malgutasuna etairmotasuna.

3.Hainbat gorabehera azaltzea, hala nola sumendi eta lurrikareneskualdeak, mendikateen eraketa, itsasoaren hedapena, itsasoarensimetria materialen banaketan eta antzeko harri eta fosilen agerpenaelkarrengandik oso urrun dauden lekuetan, horiek, betiere, plakalitosferikoendinamikarekinlotuz.

3.1.Eakokatzendituenmapabateanplakalitosferikonagusiak.

3.2.Ea deskribatzen duen plaken arteko mugimenduen ondoriozeragindakogertaeramultzoa.

3.3.Eaerlazionatzendituenplakei lotutakoekintzakhoriekeragitendituztenindarrekin:konbekziokobarne-korronteak,kontinenteenagerikomugimendua,erliebeengaztetzea...

473

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

3.4.Ea azaltzen duen antzeko harri eta fosilak elkarrengandik osourrundaudenlekuetanagertuizana.

3.5.EainterpretatzenduenLursistemarendinamikakanpoetabarne-prozesuenelkarreraginarenondoriogisa.

4.Harrimotanagusiakidentifikatzea,haienkonposizioa,testura,formazio-prozesuaetaerabilgarritasunakadieraziz.

4.1.Eaezagutzendituenharrisedimentarionagusiak.

4.2.Eadeskribatzendituenharrienformazioaeragindutenprozesuaketaeaegitendituenhaiekinesperientziaklaborategi-eskalan.

4.3.Eaezagutzendituenharrimetamorfikonagusiak.

4.4.Eaidentifikatzendituenbuztinarenserieenfaseak.

4.5.Eaezagutzendituenharrimagmatikoarruntenak.

4.6.Eaerlazionatzenduenharrimagmatikoentesturahaienformazio-prozesuarekin.

4.7.Eazehaztendituenharrimotenerabilgarritasunbatzuk.

5.Lurzorua kontserbatzearen garrantzia arrazoitzea, haren formazioarenprozesuak azalduz eta mehatxu garrantzitsuenak nahiz prebentzio-neurribatzukadieraziz.

5.1.Eaezagutzendituenlurzoruarenosagaiak.

5.2.Eaazaltzenduenprezipitaziomota, erliebea, litologia, landare-estaldura edo giza jarduera eta antzeko faktoreek lurzoruarenformazioanduteneragina.

5.3.Ea justifikatzenduen lurzoruarengarrantziekologikoa,ondasunurrakorraetabizitzamantentzekoezinbestekoadelaarrazoituz.

474

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

5.4.Eaaztertzendituenzeindirenlurzoruenkontserbaziorakomehatxugarrantzitsuenak eta ea proposatzen dituen haiek babestekozenbaitneurri.

6.Animaliaetalandare-ehunakantolaketamodugisadeskribatzea,haienkokapena,ezaugarrimorfologikoaketafisiologiaadieraziz.

6.1.Ea arrazoitzen duen izaki bizidun batzuk ehunetan zergatikantolatzendiren.

6.2.Eaidentifikatzendituenmarrazki,argazkiedomikroskopikorakoprestakinetananimaliaetalandareenorganoenehunak.

6.3.Eazehaztendituenehunbakoitzakdituenfuntzioak.

6.4.Ea egiten dituen ehunen eta horiek osatzen dituzten zelulenmarrazkieskematikoetaargigarriak.

6.5.Ea egiten dituen landare- eta animalia-ehunen prestakinmikroskopiko sinpleak, tresnak, erreaktiboak eta koloratzaileakbaliatuz.

7.Izakibizidunaksailkatzendiren taxonnagusien funtsezkoezaugarriakdeskribatzea,sailkapenerakoirizpidezientifikoakerabiliz.

7.1.Eaadieraztendituenizakibizidunensailkapenakezartzekobaliatudirenirizpidezientifikoak.

7.2.Eadeskribatzendituenbosterreinuenidentitate-ezaugarriak.

7.3.Ea baliatzen dituen taulak animalia eta landare arruntenakgutxienezfamilia-mailaraarteidentifikatzeko.

8.Landarearen bizitza osotasun gisa azaltzea, haren tamaina, egiturak,antolaketa eta funtzionamendua espezie moduan mantendu etabizirautekoingurunefisikoedobiologikoakezarritakoexijentziabatzueiemandakoerantzunzehatzbatdelaulertuz.

8.1.Eaerlazionatzendituenlandareenelikaduraneskuhartzendutenazpiprozesuak.

475

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

8.2.Ea ohartzen den izaki autotrofoek gainerako izaki bizidunenbizitzarakoezinbestezkoadenmateriaorganikoarenekoizlegisajokatzendutenrolaz.

8.3.Ea erlazionatzen dituen ingurumen-aldagaiak eta erantzunezkoegokitze-egiturak.

8.4.Ea diseinatzen eta garatzen dituen, aldagaiak kontrolatuz,elikadurari eta hormonek organismoan duten jarduerari buruzesperientziak.

8.5.Ea deskribatzen dituen landareen ugalketa asexualaren etasexualarenmekanismoak.

9.Animalia jakin baten bizitza osotasun gisa azaltzea, haren tamaina,egiturak, antolaketaeta funtzionamenduaespeziemoduanmantendueta bizirauteko ingurune fisiko edo biologikoak ezarritako exijentziabatzueiemandakoerantzunzehatzbatdelaulertuz.

9.1.Ea erlazionatzen dituen animalia multzo nagusietan elikaduraneskuhartzendutenazpiprozesuakelikaduraahalbidetzendutenegituraetaorganoekin.

9.2.Ea elkarlotzen dituen animalia multzo nagusiak eta haienkoordinazio-funtzioan esku hartzen duten organoak etasistemak.

9.3.Ea elkarlotzen dituen animalia multzo nagusiak eta ugaltze-aparatuarenmotak.

9.4.Eadiseinatzenetagauzatzendituendigestioaren,zirkulazioarenedoarnasketarenalderdirenbatiburuzkoesperientziak.

9.5.Ea identifikatzendituenanimaliekberen funtzioakbeharbezalaegitekodituztenegokitze-egiturak.

10.Landareetaanimaliendibertsitateakbiosferarenegonkortasunerakoetapertsonenbizi-kalitaterakodutengarrantziaarrazoitzea,dibertsitatehoriarriskuanjartzendutenzenbaitgizajardueraadieraziz,dibertsitatearen

476

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

galerari buruz jarrera kritikoa agertuz eta haren kontserbaziorakoekintzakproposatuzetaabiatuz.

10.1.Eaazaltzenduenlandareetaanimaliendibertsitateakbiosferarenegonkortasunerako eta pertsonen bizi-kalitaterako dutengarrantzia.

10.2.Ea jarrera kritiko arrazoitua agertzen duen gizakiak ugalketanduenesku-hartzeariburuz.

10.3.Eaaurkeztenduenbiodibertsitaterakomehatxuenadibiderik.

10.4.Ea garrantziaren arabera proposatzen eta sailkatzen dituenbiodibertsitatearenkontserbaziorakoekintzak.

11.Hizkuntzazientifikoegokiaerabilizlandokumentaledotaesperimentalarilotutako monografiak eta txostenak lantzea, askotariko iturrietatiketa hainbat formatutan hartutako testuak, eskemak eta irudikapengrafikoakbaliatuz.

11.1.Ea askotariko informazio-iturriak kontsultatzen dituen hainbatformatutan.

11.2.Eabirlantzendituenbereondorioakzenbaititurritatikhartutakoinformazioetatikabiatuta.

11.3.Eagidoikoherenteaklantzendituenberetxostenetan.

11.4.Eahizkuntzazientifikoegokiaerabiltzendituen.

11.5.EaerabiltzendituenbereahozkozeinidatzizkoaurkezpenetanIKTak.

11.6.Ea,berelanenaurkezpenean,eskemarik,grafikorik,kontzeptu-mapariketaantzekobaliabiderikerabiltzenduen.

477

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma BiologiaetaGeologia

12.Zientzien garapenari eta haien aplikazioei buruzko iritzi eta erabakiarrazoituak landu eta adieraztea, ezagutza zientifikoaren mugak etaeraikuntza kolektiboaren izaera eta naturan zein pertsonen bizitzandituenondorioakaitortuzetabalioetsiz.

12.1.Ea balioesten duen jarduera zientifikoaren sormena eta

lorpenak.

12.2.Eabalioestenduenproblemazientifikoengarrantzisoziala.

12.3.Eaerabakiarrazoituakhartzendituenzientziarenalorrekoegoeraeztabaidagarrienaurrean.

12.4.Eabereiztendituenazalpenzientifikoakezdirenhaietatik.

12.5.Eaaitortzendituenezagutzazientifikoarenbotereaetamugak.

12.6.Eabaztertzendituenzientziarietazientzialarieiburuzkoikuspegisinplistaetaestereotipatuak.

478

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

MarrazketaTeknikoaIetaII

SARRERA

Gure gizartea ikusmenean oinarritutako hamaika tipoko erreferentzienbidez azaleratzen zaigu, eta erreferentzia horiek, gainera, gero etagarrantzitsuagoak dira, nonahi aurkitzen ditugu —gizarteratzeko etanortasunaeratzekoprozesuetan, adibidez—,etamundua interpretatzenetaaztertzen laguntzendigute.Moduaskotaraagertzendira,etahorienartekobatmarrazketateknikoadugu.

Horidelaeta,formenmunduamoduobjektiboanadierazteko,ezinbestekokomunikazio-bitartekoa da irakasgai hau Batxilergoan. Marrazketateknikoaren komunikazio-funtzio horri esker, ideia eta proiektuakmodu objektiboan eta adiera bakarrarekin (modu unibokoan) adierazi,interpretatuetaulerdaitezke,marrazketateknokoarenobjektibotasunaetafidagarritasunabermatzendutenkonbentziojakinbatzukerabatadostuakbaitaude,edonolakoadelarikerekulturaetagizartea.

Horrenbestez,marrazketateknikoaezinbestekoazaigugauregundiseinatzeneta ekoizten den guztia ikusarazteko eta definitzeko, nahitaezkoa baitaformakerabiltzendituztenikerketa-prozesuetateknologia-proiektuetan.

Marrazketa teknikoa I eta II irakasgaiko edukien bidez, etengabekoikaskuntzarako sistema bat eskaini nahi da. Sistema horren barruanikasitako gauza berri bakoitzak aplikazio zuzena izango du eta prozesubatenbarruanulertubeharkoda.Batxilergokobiikasturteetanzeharlantzendiraedukihoriek.Lehenurtean, irakasgaiaren ikuspegiorokorraematenda,eta,horretarako,edukigehienakaurkeztendira,batzuksakonagoetabestebatzukazalagotik.Edukiokbigarrenurteansakontzenetasendotzendiraosoro,curriculumaosatzekobehardirenbesteedukiberribatzuekinbatera.

479

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

Irakasgaihonetakoedukiaklauataletanbanatudira.Laurakereerlazionatuadaude,bainabakoitzaindependenteada:

lLehenengo atalean, marrazketa teknikoaren alderdi hauei buruzkoedukiakjorratzendira:interpretazioa,analisia,adierazpena,sormenaetaestetika.

lGeometriaridagokiobigarrenatala,etabertan,geometriarenhizkuntzagrafikoaerabilikoda,planoanproblemageometrikoakebaztekoedukiaklantzearren.

lGeometria deskriptiboa (adierazpen-sistemak) lantzen da hirugarrenatalean. Atal horretan espazioan kokatutako forma eta gorputzbolumetrikoakadieraztendirabidimentsiokoeuskarribatean.

lAzkeneko atalean, normalizazioari eta proiektuak osatzeko prozesuariburuzko edukiak aurkezten dira. Normalizazioaren bidez adierazpengrafikoaksinplifikatu,bateratuetaobjektibatuegitendira,eta,proiektuakegitekoprozesuan,informazioaetaedukiaknazioarteaneretrukatuahalizatekobideajorratzenda.

Proposatutako eduki guztiok ikasgelan garatzeko, teoria etaesperimentazioa,dedukzioaeta indukzioa,uztartuta lantzeakomenida.Horretarako,egokiaizangodamarraztekomoduetatresnaaskotarikoakerabiltzea (esku hutsezko marrazketa, tresna arruntekin egindakoa etaeuskarriinformatikoanegindakoa).Batzuknahizbesteakbeharrenaraberaerabiltzenjoangodiraikasleak.

Erabilitako lan-metodoakpraktikoak izangodiragehienbateta irakasgaihonetako edukiak ezagutzea eta menderatzea izango dute helburu.Ariketa grafikoak egingo dira horretarako. Irakasgai hau instrumentaladenez,diziplinartekotasunarieginbeharkozaiokasu,etabeste jakintza-alorbatzuetakoedukiakeretartekaturiklantzeaguztizegokiaizangoda.

Curriculuma garatzeko garaian, gero eta garrantzi handiagoa duteteknologiek, ordenagailuz lagundutako diseinurako programek bereziki.Hortaz,ikasgelanprogramahoriekerabiltzeakomenida,irakasgaihonetakozenbaitedukigaratzeko.

480

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Gaitasun honek mundu fisikoarekin harremanak izateko trebetasunazdihardu—harremanak,izadiarekinberarekinnahizgizaekintzaksortutakoalderdiekin—; ildo horretatik, jakina da metodo zientifikoko prozedurakerabiltzendirelamarrazketateknikoan:gauzeibehatzea,esperimentatzea,deskubritzea, aztertzea, ondoren gogoeta egitea… Eta metodo horixeerabilizlaguntzendiguirakasgaihonekzientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunagaratzen.

Errealitatera eta mundu fisikora hurbiltzeko modu edo bide bat damarrazketateknikoa,errealitateetamunduhoriautonomiazetanorberarenekinezulertzeko;hurageureganatzekoetaadieraztekobestetresnabat,alegia. Pertsonok bizi garen ingurunean nola erlazionatu izan garen etaingurune horri buruzko proiektuak nola landu izan ditugun eta lantzenditugunulertzekomodubatdamarrazketateknikoa.Azkenbatean,ikasleekinguruandutenmunduangizakioknolaeskuhartuizandugunetamunduhori nola aldatu eta egokitu izan dugun ikusteko modua da marrazketateknikoa. Proiektuak eta proposamenak lantzen dira horretarako, gurebeharetanahieierantzuteko;nolanahiere,garapenakgizakiguztieionurakekartzendizkielaziurtatzensaiatuz,betiere.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ikastenikasteakikasteariekitekoetageroetaautonomiaetaeraginkortasunhandiagoz ikasten jarraitzeko trebetasunak izatea eskatzen duenez,MarrazketaTeknikoairakasgaiaknorberarenahalmenetaezaupideakzeindiren jakiten, kudeatzen eta kontrolatzen lagundu diezaguke; ikasleekinhonako alor hauek lantzea eskatzen duten proiektuak egitea eskatzenduhorrek:erabakiakhartzea,baliabideegokiakbilatzea,eginbeharrekourratseiburuzhausnartzea,hartutakoerabakiakhartzerabultzatzendituztenarrazoienzergatiaazaltzea,ikasitakoarengainekobalantzeaegitea…

Alor teknologiko, arkitektoniko eta gisako edozein proiektu gauzatuaurretikosorkuntza-,azalpen-etaarrazoitze-faseetan,marrazketateknikoa

481

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

hortxeegotendabeti.Horrek,aurkeztutakoideiakbanakanahiztaldeanaztertzeko aukera ematen du, gero, dagozkion erabakiak hartuz, gureproiektuakgauzatuahalizateko.

Marrazkiaren bidez adierazten eta azaltzen diren proiektu teknikoekhausnarketanoinarritutakoikerketarekinbategitendute,eta,horriesker,ikas-esperientziak beste jakintza-arlo batzuekin erlaziona ditzakegu. Baliabideegokiakbilatzeko,besteekinbateraikastekoetaaurreraeginahalizateko,etaelkarlaneanjardutekobeharrazkonturatzekoerebaliodiguirakasgaihonek.

l matematikarako gaitasuna.

Agerikoa denez, proiektu askotan agertzen diren problema geometrikoetateknikoakebazteko—horixedamarrazketateknikoarenoinarria,hainzuzenere—,matematikakberezkoakdituenbaliabideaketapentsatzekotresnakerabilibeharradago.

Marrazketa teknikoaren eta matematikaren artean lotura estua dago,espazioa adierazteko sistema batzuk eratu eta kontzeptu eta baliabidegeometrikoak(azaleraketabolumenak)erabilibeharbaitiraeraguztietakoobjektuak diseinatzeko garaian; eta, era berean, neurriak, proportzioaketakokapenakerabilibeharbaitiraformenetahaienalderdikuantitatiboetaespazialenartekoerlazioa(eskalak,borneak…)ulertzekoere.Horrenondorioz, bi jakintza-arloek kideko dituzten esparru horiek ikasleekinlantzeagarrantzitsuada,matematikarakogaitasunakelementuetaeuskarrimatematikoak dituzten egoeren eta informazioen aurrean (problemak,ebatzi beharreko datu ezezagunak…) jarrera irekia izatea baitakar, etahalakoaketengabeagertzenzaizkigumarrazketateknikoarenalorrean.

Gainera,marrazkiarenhistorianbehinetaberrizaurkitzenditugupentsaeramatematikoarekikobat-egiteak,etaalderantziz,etahorrekagerianuztendu mundua hobeto ulertzeko dauzkagun baliabide ugariak bateratzekogizakiokdugunbeharra.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Marrazketa, teknikoa nahiz artistikoa, adierazpen grafiko eta ikusizkobitarteko bat da eta adierazmolde eta hizkuntza espezifikoak erabiltzen

482

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

ditu.Horidelaeta,hizkuntzarenbidezkokomunikazioanosagarribezalajokatzen du, eta elementu unibertsalak eskaintzen dizkio, diskurtso areeraginkorragoalortzenlaguntzeko.

Horrenbestez, marrazketa teknikoa lagungarria da hizkuntza-komunikaziorakogaitasunalantzeko,besteirakasgaibatzukdirenbezalaxenoski, eta honela lagundu dezake: ikasgelan sortzen diren harremankomunikatiboen bidez, harreman horiek arautzen dituzten arauekikoerrespetuaren bidez, sortzen diren prozesuen gaineko azalpenen bidezeta irakasgaiakeskaintzenduen lexikobereziarenbidez.Lan-prozesuentranskripzioak,hartutakosoluzioenjustifikazioaketaproiektuenbalorazioakeregaitasunhaugaratzenlaguntzendute.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Euskarriinformatikoeketakomunikazioakazkenaldianizandakohedapenakdimentsio berezia ematen diote marrazketa teknikoari. Horregatik,eta berrikuntza teknikoak bizi garen garai honekin bat datozela ikusita,ezinbestean erabili behar dugu lengoaia teknologiko-digitala egunerokobizitzanbeharrezkoakdirenproiektuakmarraztuetaosatzeko.

Batxilergoaklanteknikogarrantzitsueningurukoproiektuakgaratzekoetaaztertzekoaukeraematendigu.Halakoakirudidigitaletanoinarritzendiraeta,hortaz,ikasleekahaliketatrebetasunhandienaeskuratubeharduteinformazio- eta komunikazio-teknologiak lanerako erabiltzeko garaian,teknologiahoriek informazioaeta jakintza zabaltzekoeta sortzekobaliodutelakontuanizanik.Irakasgaihonekaskolaguntzendu,beraz,gaitasunhaulantzen.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Mundukoerrealitatehistorikoetasoziala,munduak izandakoeboluzioa,lortutako gauzak eta dituen arazoak ulertzen laguntzen digu gaitasunhonek.

Marrazketak,teknikoakzeinartistikoak,errosakonakditumarrazkihorieksortudituztengizarteetan,etaezindira,beraz,haienjatorrizkokulturatik

483

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

edosortuzituztentestuinguruetatikkanpoulertu.Kontuanhartubehardiragizarteetatestuinguruhorietakobalioaketagakoekonomiko,ideologiko,tekniko,erlijiosoetazientifikoak.Marrazketateknikoaerabatekogertakarisozialada,izanere,gureinguruneaetagurebizikidetza-eremuakgoitikbeheraaldaraztendituztenlanhandienaurrekourratsadaiabeti:horrenadibidedira,esatebaterako,arkitekturaetahirigintza.

Ikasgelatalde-lanerakolekuaproposaizandaiteke,errespetua,bizikidetza,tolerantzia eta elkartasuna lantzeko, batez ere. Errespetua, besteenlanakonartzea,adierazpengrafikoarenbidezbestekulturaedopertsonabatzuekmunduarierantzutekoetamunduaulertzekodarabiltzatengureazbestelakomoduakontzatjotzea…Horiekguztiakirakasgaihonenbarruanlandubeharrekobalioakdira,etagaitasunhaugaratzenlaguntzendute.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Antzinakonahizgauregungokultureketagizarteekbetibeharizanduteetaerabiltzendutebaliabidematerialeta teknikoakerabiltzeko trebetasuna,garaiangaraikopentsatzekoprozesuakgaratzekoetaerantzunartistikoakinterpretatzeko. Marrazketa teknikoa izan da gauzak adierazteko etakomunikatzekobeharreikulturahoriekemandakoerantzunetakobat.

MarrazketateknikoairakasgaianlantzendirenedukiakfuntsezkoakizandiraAntzinaroazgeroztik,arkitekturarietapinturariburuzkoteoriakzabaltzekoetakomunikatzekogaraian.Teoriahoriezguztiezbaliatuizandiragizarteetakulturaguztiakberenadierazpen-arazoakaztertu,ulertuetaebazteko,etasoluziobisualakemanahal izandituzte,etahalaegindute irudiedoadierazpengrafikoakmarraztean,berenasmokomunikatibo,narratiboetaadierazkorrakerantsiz.

Marrazketateknikoakartearekinduenerlazioestuannabarmentzendirenalderdienartean,perspektibarenekarpenanabarmentzenda.Perspektibarieskerespazioaplanoanadierazdaitekeenez,iraganeansenean,emozioaneta artista bakoitzak espazioa adierazteko zuen gaitasunean oinarritzenzenjardunari,dimentsioetainterpretaziozientifikoaemandio.

Gainera, Marrazketa Teknikoko curriculuma garatzearekin, gertakarikulturala oro har eta gertakari artistikoa bereziki —edozein delarik ere

484

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

adierazpidea—atxikitzekobehardirentrebetasunetajarrerakbarneratuzjoango dira ikasleak, eta giza eta arte-kulturarako gaitasuna jorratzenlagundukodiguhorrek.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Hasierako arakatze edo miaketatik azken produktura arteko prozesuaosatzeko plangintza bat finkatu behar da aldez aurretik, eta ahaleginbateginbehardaemaitzaegokia lortzeko.Horrekinbatera,baliabideakaukeratzekogaraian,produktuakzeradierazinahiduenkontuanhartzekoeskatzendiguprozesuhorrek,etaprozesukofasebakoitzeanegindenaetengabe berrikusi beharko dugu, betiere, ahal bada behintzat, hurahobetzekoasmoarekin.

Horretarako,autonomiazjardunbeharda,ekimenakmartxanjarribehardiraetaegonlitezkeenaukeraetasoluzioakkontuanhartubehardira.Prozesuhorrek malgutasuna dakar, hipotesi edo kasu beraren aurrean hainbaterantzunemanbaitaitezke.Horriesker,norberarennortasunasendotzendaetaharremanestuandaudenbalioetajarrerapertsonalbatzukbarneratzendira:erantzukizuna,hasitakoarekinjarraitzea,norberarenburuaezagutzea,autoestimua,sormena,autokritika,aukeratzekogaitasuna,arazoeiaurreegitekoa, akatsetatik ikasteko gaitasuna eta gauzetan arriskatzekoa…Eraberean,aldaketenetaberrikuntzenaldekojarreraerebeharrezkoadahemen,etahorretarakobehardenikuspegi-malgutasunhorrekeraginadugaitasunhonengarapenean.

HElBuRuAk

Hezkuntza-etapahonetan,MarrazketaTeknikoaIetaIIirakasgaienbidezgaitasunhaueklortunahidira:

1.Marrazketa teknikoak gizabanakoen eta gizarteen bizitzako oso arlodesberdinetan —artean eta teknikan, adibidez— izan duen eta duengarrantzia eta funtzioak aintzat hartzea eta hizkuntza objektibo etaunibertsala dela konturatzea, informazioa ulertu, aztertu eta aditzeraematekogaraianmarrazketateknikoakdueneginkizunazjabetzeko.

485

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

2.Marrazketa teknikoari dagozkion teknologia eta lexiko bereziakezagutzea eta marrazketa teknikoko tresnak trebetasunez erabiltzea,gure lanaren berri emateko eta aukeratutako soluzioak arrazoitzeko,horren bidez marrazketa teknikoko prozeduren gaineko ezaupidegehiagoeskuratzearrenetagureelkarrizketakaberastearren.

3.Grafikoakosatzekoetaegitekoprozesuakeraginkortasunezburutzea,emandakosoluziografikoak zorrotzak, argiaketaobjektiboak izateakideiaketa informazioak jakinarazi,zabaldueta interpretatzekogaraianduengarrantziazjabetuta.

4.Geometria metrikoaren oinarriak ezagutzea eta ulertzea, formak planoankonfiguratzekoarazoriksortuzgero,egoerazehatzakproblematizatzearren.

5.Problemageometrikoakespazioanetahirudimentsiokoformakplanoanadierazteko dauden sistemak aintzat hartu eta erabiltzea, problemaberean hainbat sistema erabiliz lortutako emaitzak alderatuz, kasubakoitzerakosistemaegokienazeindenerabakitzearrenetaanalisirakogaitasuna, gogoeta kritikoa, komunikazioa eta gureaz bestelakopentsamoldealantzearren.

6.Marrazketateknikoarenoinarriakezagutuetaulertzea,marrazketarenarauunibertsaleikasueginez,planoak,diseinuaketaproduktuartistikoakirakurrieta interpretatzeko garaian erabiltzeko, bai eta formak adierazteko etaproblemaartistikoeierantzutekosoluzioarrazoituakproposatzekoere.

7.Diseinu-prozesuetan eta soluzioak bilatzeko prozesuetan, krokisak,zirriborroaketaapunteakezinbestekoosagaiakdirelakonturatzeaetabalioestea, adierazpenetan trebetasuna eta bizkortasuna lortzeko etaadierazpengrafikoegokialortzeko.

8.Eraikuntza geometrikoak bakarka eta taldean planifikatzea, eta haiekegiteko prozesuari buruz gogoeta egitea, besteekin jarduteak duengarrantziaz jabetzeko, bai lortu nahi duguna adierazteko garaian, baifaseakberrikusietaemaitzenebaluaziokritikoaegitekogaraianere,etataldeanegindakolanarenemaitzakonartzea,erantzukizunez,tolerantziazetabesteeniritziakerrespetatuz.

9.Marrazteko eta diseinatzeko teknologia eta programez interesatzea,betikobaliabideenosagarridirenaldetikeskaintzendigutenabalioetsiz,

486

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

lana beste modu batera antolatzeko eta errealitatea beste modubateraadierazteko—soluziografikoetageometrikoakazkaretaerrazadierazita—aukeraematendigutelako.

mARRAZkEtA tEknIkoA I

EDukIAk

1. multzoa. marrazketa teknikoa eta artea

lMarrazketateknikoarengarapenahistorian.

lMarrazketateknikoarenestetika.

lErlazio geometriko garrantzitsuenak aztertzea: besteak beste, arte-adierazpenetan agertzen diren simetriak eta proportzioak (urrezkosekzioa,segidak…).

lArtelanetan, diseinuko produktuetan eta izadiko elementuetan erlaziogeometrikoakbilatzea.

2. multzoa. Hizkuntza grafikoa eta geometrikoa

lOinarrizko trazadura geometrikoak planoan. Angeluak eta erdikariak.Eragiketaksegmentuetaangeluekin.

lProportzionaltasuna eta antzekotasuna. Talesen teorema eta harenaplikazioa.Poligonobaliokideak.Zenbakizkoeskalaketaeskalagrafikoa.Eskalanormalizatuak.

lFormapoligonalentrazadura.Berezkoelementuaketaelementulotuak.Erlaziometrikoak.Triangeluak,laukiak:sailkapenaetaeraketa.Poligonoerregularrak,zirkunferentziazirkunskribatuetatikabiatuta.

lEraldaketageometrikoak(I):translazioa,biraketa,simetriaetahomotezia,planokoirudietanaplikatuak.

lZirkunferentzientrazadura.Zirkunferentziakoangeluaketaarkukapaza.Ukitze-problemak ebaztea: zuzenen eta zirkunferentzien artekoak eta

487

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

zirkunferentzienartekoak.Loturaketairudilaueratorriak.Ukitzailehoriekaplikatzea,obaloak,oboideaketakiribildurak,etakiribilaketahelizeakdefinitzekonahizmarrazteko.

lKurbakonikoakmarraztea:elipsea,parabolaetahiperbola.Definizioetaegitekometodoak.

3. multzoa. Adierazpide-sistemak

lAdierazpide-sistemabakoitzarenoinarriaketaxedea;bereiztendituztenezaugarriak. Adierazpide-sistemek objektuak grafikoki interpretatzekoetaideiakzabaltzekoeskaintzendituztenaukerezinteresatzea.

lSistema diedrikoa. Puntua, zuzena eta planoa adieraztea. Oinarrizkosolidopoliedrikoakadieraztea,berenerlazioetaeraldaketaohikoenekin.Gorputzenetaespaziosinpleenbistadiedrikoak.

lSistemaaxonometrikoak:oinarriak,erredukzio-koefizienteak.Isometria.Gorputzak eta espazio sinpleak adieraztea. Sistema diedrikoarekikoerlazioa.Cavalierirenperspektiba:oinarriak,erredukzio-koefizientea.

4. multzoa. normalizazioa

lNormalizaziokontzeptua.Arauensailkapena.UNEetaISOoinarrizkoarauak.

lAkaberenetaaurkezpenentipologia:formatuak,planoentolesketa.

lIndustriakoetaarkitekturakoikurrak:bistanagusiak.

lAkotazioa:sistemaketaprozedurak.Perdoiak.

lKrokisak egitea: beharrezko bistak kokatzea eta aukeratzea. Egitekoprozesua.

lPlano teknikoak adierazteko garaian arauak aintzat hartzeak duengarrantziazkonturatzea.

lKrokisakondoegiteakdueneraginkortasunazjabetzea.

488

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Ingurunean eta arte-adierazpenetan dauden geometriako elementuezkonturatzea, gauzak adierazteko eta komunikatzeko baliabide gisadutengarrantziabalioestearekinbatera.

1.1.Eaidentifikatzendituenmarrazketateknikokoelementuakzenbaitadierazpenplastikotan.

1.2.Ea jabetzendengeometrianetaarteanerabiltzendirenzenbaitadierazpen-baliabiderenarteandaudenloturez.

1.3.Eajabetzendeningurunekoobjektuetaadierazpenetanagertzendirenelementugeometrikoez.

2.Irakasgaiaridagozkionlexikoetaterminologia,tresnaketaprozedurakondo erabiltzea, ideiak eta informazioak behar bezala zabaldu etainterpretatzeko.

2.1.Ea ondo erabiltzen duen irakasgaiari dagokion lexiko etaterminologia,marrazketa-prozesuakinterpretatuetazabaltzeko.

2.2.Ea konturatzen den irakasgaiari dagozkion edukiak ulertu etabarneratzeko, lexiko eta terminologia egokia erabiltzea komenidela.

2.3.Eaondoerabiltzendituenmarraztekotresnaktrazatzekogaraian,etasaiatzendentresnaguztiakgarbietatxukungordetzen.

2.4.Ea azaltzen dituen lan-prozesuetan erabilitako soluzioak,terminologiaegokiaerabiliz.

3.Marrazketa teknikoko prozedura eta baliabide grafikoei buruzkoezaupideak erabiltzea, lan-proiektuetan akabera ona eta aurkezpenegokialortzearren.

3.1.Aurkezpenak egiteko garaian, ea baliabiderik erabiltzen duen,informatikorikedotabestelakorik.

489

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

3.2.Ea, kasu bakoitzerako, tresna eta metodo egokiak erabiltzendituen.

3.3.Eaarduratzendenamaierakoemaitza,zehatza izateazgainera,garbiaizateazetafinkatutakohelburuarekinbatetortzeaz.

4.Formak konfiguratzeko problemak aztertzea eta grafikoki ebaztea,oinarrizkoeraikuntzageometrikoakerabiliz.Prozedurekkoherenteakizanbeharduteetaerabilitakometodoakarrazoitubehardira,adierazpideakegokiegitekointeresaerakustearekinbatera.

4.1.Ea ebazten dituen ukipen-problemak, bai zuzenen etazirkunferentzien artekoak, bai zirkunferentzien beraien artekoakere,trazatuaarrazoituzetahartutakoerabakiakjustifikatuz.

4.2.Eaeraikitzendituenoinarrizkoirudigeometrikoak,etabalioestenduenmetodoaetaarrazoitzenduennolaegindiren.

4.3.Eaprozeduraetateknikaegokienakerabiltzendituentransformaziogeometrikoetan,kurbakonikoetanetateknikoetan.

4.4.Ea eraikitzen eta erabiltzen duen eskala grafikorik planoakinterpretatuetamarrazkiakegiteko.

4.5.Ea askatzen dituen formak konfiguratzeko problemak, trazatupoligonalaketatransformaziogeometrikoakegitekoaplikazioakerabiliz.

5.Adierazpide-sistemagarrantzitsuenekkomunikaziorakoetaanalisirakodituztenaukerakbereiztea,etaproiektujakinbatkomunikatzekoegokiazeindenaukeratzenjakitea.

5.1.Ea alderatzen dituen forma jakin baterako hainbat sistematanlortutakoemaitzak.

5.2.Eaproposamenerakoegokienadensistemaaukeratzenduen.

5.3.Ea konturatzen den adierazpide-sistemak formak erraz etaberehalaneurtzekobitartekoakdirela.

490

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

5.4.Ea identifikatzen duen adierazpide-sistema bakoitza zeinesparrutanerabiltzenden:alorteknikoan,industrian,arkitekturan,artean…

6.Sistema diedrikoan irudi lauak, oinarrizko bolumenak eta formapoliedrikoak adieraztea, bai eta puntuaren, zuzenaren eta planoarenartekoerlaziobereziakere.

6.1.Ea ulertzen dituen sistema diedrikoak espazioan daudenelementuakplanoanadieraztekoeskaintzendituenaukerak.

6.2.Ea bereizten duen proiekzio diedrikoetan segmentuak eta irudilauakberenbenetakodimentsioannoizagertzendirenetanoizez.

6.3.Eamarraztendituen irudi soilenetahaiekeragindakosekzioenproiekzioak.

6.4.Eaerabiltzenduensistemadiedrikoapuntu,zuzenetairudilauakkokatzekoarazoakebazteko.

7.Sistema axonometrikoetan (ortogonal eta zeiharrak) inguruan daudenhirudimentsiokoobjektuakadieraztea.Irudiokaldezaurretikezagutzendirenazalerakizanbehardituzte.

7.1.Ea eraikitzen dituen gorputz jakin batzuen perspektibaaxonometrikoak,haienbistanagusieijarraikietaalderantziz,eskuhutseznahizdelineatuz.

7.2.Ea aztertzen dituen objektu konposatu soilak, perspektibaaxonometrikobatetik.

7.3.Ea adierazten duen objektu bera hartu eta perspektibaaxonometrikoan eta Cavaileri perspektiban, bien arteko aldeakkontuan hartuz eta kasu bakoitzean bietako zein komeni denazalduz.

8.Industria-edoeraikuntza-alorrekopiezaetaelementusoilakmarraztea,adierazpenean agertzen diren bistei, akotazioei eta sinplifikazioeidagozkienarauakondoaplikatuz.

491

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

8.1.Eaarretazaztertzenetabegiratzenduenproposatutakopieza.

8.2.Eaerabakietaarrazoitzenduenobjektubatgrafikokiadieraztekoerabilibeharrekobistamotaetakopurua.

8.3.Eaezinbestekoakdirenbistakbakarrikadieraztekointeresaizatenduen.

8.4.Ea erabiltzen dituen objektua ulertzeko behar den informazioguztia eta hura dimentsionatzeko eskala eta kotak adieraztekoikuregokiak.

9.Krokisak, zirriborroak eta apunteak erabiltzea lan-prozesuetanalternatibaketasoluzioakbilatzekoetahaieninguruangogoetaegitekobitartekogisa.

9.1.Eaerabiltzendituen,irudiakhobetoikusteko,eskuhutsezegindakozirriborroaketamarrazkiak.

9.2.Eaalderatzendituenformaberaadieraztekodaudenmailak.

9.3.Eaerabiltzenduenkrokisetaeskemalinealosagarririk,objektueiburuzbeharbesteinformazioemateko.

10.Lan-proiektubatgaratzeaproiektuarenhelburuenarabera,etaprozeduraegokia ondo zehaztea, fase bakoitzaren balioa eta egokitasunaarrazoituz.

10.1.Ea lan-metodo koherentea planifikatu eta garatzen duen,planteamendujakinbaterako.

10.2.Ea parte hartzen duen talde-proiektuetan, besteek egindakoadierazpenetaekarpenakerrespetatuz.

10.3.Ea ekimenez, jarrera kritikoarekin eta erantzukizunez jardutendenlan-prozesuetan.

10.4.Eaeginbeharrekoproiekturakoegokiadenprozeduraaukeratzenduen.

492

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

11.Informatikako baliabideak adierazpide-tresna egokitzat hartzea,asmoakarrakastazgaratzekoetaadierazpide-etakomunikazio-beharrakgauzatzekolagungarriakdirenez.

11.1.Eaaztertzendituenteknologiakgauzakadieraztekoeskaintzendituenaukerak.

11.2.Ea ikertzen duen ordenagailuz lagundutako marrazketa-programekdituztenonureninguruan.

11.3.Eaazaltzendituenlortunahidenemaitzalortzekoinformatika-tresnakerabiltzekoarrazoiak.

493

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

mARRAZkEtA tEknIkoA II

EDukIAk

1. multzoa. marrazketa teknikoa eta artea

lTransformaziogeometrikoaketahaienerabileraarte-adierazpenetanetaordenagailubidezkosorkuntzetan.

lZeinubisualakantolatzekoegiturageometrikoakerabiltzendituztenarte-adierazpenakaztertzea.

lArteanproiekzioaketaadierazpen-sistemaknolaerabiltzendirenikustea.

2. multzoa. Hizkuntza grafiko eta geometrikoa

lProportzionaltasuna.Katetoarenetaaltuerarenteoremak.

lPotentziaetapolaritatea.

lPoligonoak.Triangelua:arkukapazarenaplikazioa triangeluakegiteko.Sinuaren eta kosinuaren teoremak. Poligono erregularrak egitea,aldeetatikabiatuta.

lEraldaketageometrikoak(II):homologia,afinitateaetaalderantzikatzea.

lUkitzeak:potentziaetainbertsiokontzeptuakaplikatzea.

lKurbateknikoak:zikloideak,epizikloideaketahipozikloideak.

lKurbakonikoak:kurbakeratzeaukitzaileezagunetatikabiatuta.Afinitateaaplikatzeaelipseaktrazatzeko.

3. multzoa. Adierazpide-sistemak

lSistema diedrikoa: eraispenak, biraketak eta plano-aldaketak.Segmentuenetairudilauenbenetakomagnitudeaklortzea.Zuzeneneta

494

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

planoen arteko ebakiguneak. Forma poliedrikoak eta biraketa-formakadieraztea.Garapenak.zuzenenetasolidoenartekoebakiguneak.Sekziolauak.Poliedroerregularrak.Garapenak.

lSistemaaxonometrikoortogonaletazeiharra(Cavaileriperspektiba):proiekzioaketaerredukzio-koefizienteak.Ebakiguneaketabenetakomagnitudeaklortzea.Irudi poliedrikoak eta biraketa-irudiak adieraztea. Sistema diedrikoarekikoerlazioa: gorputz baten perspektiba haren bista (proiekzioak) diedrikoetatikabiatutaadieraztekoprozedura.Solidoenebakiguneak.

lSistema konikoa: sistemaren oinarriak eta elementuak. Perspektibazentrala eta zeiharra. Eskalak. Puntua, zuzena eta planoa adieraztea.Zuzenenetasolidoenartekoebakiguneaklortzea.Solidoensekziolauak.Perspektibakonikoanaukeratutakoikuspegiaaztertzea.

lBietahirudimentsiokoformakadierazteahainbatsistematan,geometriadeskribatzailea aplikatuz eta benetako erreferenteetatik nahiz besteadierazpen batzuetatik abiatuta. Eskala grafikoak eta zenbakizkoakerabiltzea.

4. multzoa. normalizazioa

lEbaketak: ebakidura motak, prozesua eta marraketa. Sekzio lauak:motak.Dagozkienarauak.

lAdierazpen-printzipioak: bisten izenak eta kokapena Europako etaAmerikakosistemetan.Bistakaukeratzeaetabistapartikularrak.

lMarrazketa teknikoaksailkatzea,haienhelburu, eduki etaerabilerarenarabera.

lMarrazki industrialak: aplikazio-eremuak, modalitateak. Adierazpen-formaketaarauak.

lArkitekturakomarrazkiak:helburua.Planomotaketabakoitzarenfuntzioa.Erabilitakoikurrak.Akotazioa.

lPlanoak ondo aurkeztu eta interpretatzeko arauak errespetatzea etahaiekerabiltzekointeresaizatea.

495

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Inguruan eta arte-adierazpenetan agertzen diren marrazketa teknikokobaliabideakidentifikatzea,etabaliabidehorienasmoazeinzenazaltzea.

1.1.Eaaztertzendituennaturako,arteko,inguruneko…formak,formahorietanagertzendirenelementugeometrikoakkontuanhartuta.

1.2.Ea azaltzen dituen marrazketa teknikoaren esparrutik kanpokogauzakadieraztekoerabilitakomarrazketa teknikoarenalorrekosoluzioetaestrategienzergatiak.

1.3.Ea identifikatzen dituen artean espazioa, bolumena…interpretatzeko erabiltzen diren espazioa adierazteko sistemaketabaliabidegeometrikoak.

2.Lan-prozesuetan agertzen diren desberdintasun eta antzekotasunenartean loturakaurkitzea, irakasgaiaridagokion lexikoeta terminologiamoduarrazoituanerabiliz.

2.1.Ea azaltzen duen proiektu jakin batean erabilitako tresna etabaliabideakzergatikerabilidiren.

2.2.Eaebaztendituenformenkonfigurazioareningurukoproblemak,erabilitakoprozedurenasmoagarbiazalduz.

2.3.Ea azaltzen dituen gure ekoizpenari zentzua ematen laguntzendigunlan-prozedurajakinbataukeratzekoarrazoiak.

3.Alderdihauekbalioestea:prozesuarenzorroztasungrafikoa,argitasuna,zehaztasuna eta amaierako adierazpen bikaina lortzeko erabilitakoebazpen-etaeraikuntza-prozesua.

3.1.Eakonturatzendenobjektubatenadierazpenakhuraerrealitateangauzatzekobaliobeharduela.

3.2.Prozedurajakinbatetabaliabidegrafikojakinbatzukerabiltzekogaraian,eakontuanhartzendituenaukeratubeharrekomarrazkimotaetaharenhelburua.

496

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

3.3.Eaargietagarbidaudenaurkeztutakolanak,etaerantzutendiotenproposatutakohelburuari.

4.Geometria lauko problemak ebaztea, proposamenak, prozedurak etasoluziorakoaukerakmoduarrazoituanbalioetsizetaebazpen-prozesuzorrotzaeginez.

4.1.Eaebaztendituenformageometrikoakeraikitzeaetaadierazpenteknikoakegiteaeskatzendutengeometriaaplikatukoproblemasinpleak.

4.2.Eaebaztendituenagertzenzaizkigunkurbakonikoen,haienosagainagusienetazuzenekikonahizzuzenukitzaileekikoebakiguneeningurukoproblemageometrikoak.

4.3.Eaebaztendituenukitze-problemak,baibakarkaagertzendirenak,baiformabatendefinizioanagertzendirenak.

4.4.Eaerabiltzendituendaudeneskalanormalizatuakedoaldezaurretikfinkatutakoeskalagrafikoaadierazpengrafikoakegiteko.

4.5.Ea lortzen dituen irudiak oinarrizko irudi lauei eta irudi laukonposatueitransformaziogeometrikoakaplikatuz.

4.6.Ea ebazten dituen Potentzia eta polartasuna kontzeptuakaplikatzekoeskatzendutenukipen-arazoak.

5.Adierazpide-sistemak erabiltzea, komunikatzeko duten ahalmenarenaraberaalderatuz,eta,egoerabakoitzean,ikuslearenarabera,egokienazeindenerabakiz.

5.1.Eaegitendituenobjektuberarenperspektibaaxonometrikoetakonikoarenarteanalderaketak.

5.2.Ea azaltzen duen helburuaren arabera sistema bat edo bestezergatikaukeratuden.

5.3.Ea identifikatzen duen kasu bakoitzean informaziorik egokienazeinadierazpen-sistemakemateanduen.

497

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

5.4.Eabereiztendituensistemadiedriko,axonometrikoetakonikoakkomunikatzekodutenahalmenarenarabera.

6.Sistemadiedrikoaerabiltzeapuntuen,zuzenen,irudilauen,solidoen…artekokokapen-etaneurri-erlazioakzeindirenikusteko,kasubakoitzeanegokienairuditzenzaigunmetodoaaplikatuz.

6.1.Eaerabiltzenduensistemadiedrikoa forma lauak,poliedrikoaknahizbiraketa-formakadierazteko.

6.2.Eaerabiltzenditueneraispenak,biraketaketaplano-aldaketak,sekzio lauen, solidoen aurpegien eta segmentuen benetakomagnitudeaklortzeko.

6.3.Eagorputzakedoproiekzio-planoakkokapenegokietanjartzekosistemakeskaintzendituenprozedurakbeharbezalaerabiltzendituen.

7.Ikuskera espaziala erabiltzeko gaitasuna erakustea, hiru dimentsiokoobjektuak adieraziz, perspektiba axonometriko mota desberdinetanmarraztuta. Era berean, adierazpen-sistema horien gaineko ezaupidezehatzakerakustea.

7.1.Ea ebazten dituen zuzenen eta planoen, zuzenen eta solidoeneta solidoen beraien arteko ebakiguneak perspektibaaxonometrikoetan.

7.2.Ea adierazten dituen forma poliedrikoak, azalera irradiatuaketabiraketakoaketabolumensoilakperspektibaaxonometrikoortogonaletazeiharrean,haienbistaketasekzioakerreferentziatzathartuta.

7.3.Ealortzenduensolidoenebakiguneaperspektibaaxonometrikoan,etaondobereiztendituenagerikoetaezkutukozatiak.

8.Irudiak perspektiba konikoan marraztea, proiekzio diedrikoetanemandakodatuetatikabiatuta,koadroarenplanoeietaplanogeometralarinahizikuspegiarenkokapenariburuzemandakoazalpenakbeharbezalainterpretatuz.

498

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

8.1.Ea adierazten dituen hiru dimentsioko formak eta poliedroakaurrealdeko perspektiba konikoan eta perspektiba konikozeiharrean.

8.2.Ea marrazten duen inguruko formen perspektiba konikoa eskuhutsez hainbat ikuspegitatik, barneko eta kanpoko alderdiakgrafikokiaztertuz.

8.3.Ea konturatzen den sistema konikoa benetan ikusten deneragehienhurbiltzendensistemadela.

9.Industriakoetaarkitekturako(eraikuntza)piezaetaelementuakgrafikokidefinitzea,bistei,ebakidurei,sekzioei,haustureietaakotazioaridagozkienarauaketamodalitatebakoitzekoikuredosinboloakaplikatuz.

9.1.Eaidentifikatzendituenobjektuenbarne-osaerakontuanhartzekoeskatzendutenkasuak.

9.2.Ea egiten dituen plano teknikoak, objektuak eta elementuakfinkatutakoarauenaraberadeskribatzeko.

9.3.Ea erabiltzen dituen objektu bat guztiz eta ahalik eta bistagutxienekindefinitzekoprozedurak(bistaosagarriak,ebakidurak,sekzioak,borneak…)etasinboloedoikuregokiak.

10.Esku hutsez trazatutako krokis, zirriborro, apunte eta perspektibakerabiltzea adierazpen grafikorako ezinbesteko trebetasun etabizkortasunalortzeko.

10.1.Eaerabiltzenduenzirriborroasoluzioenlehenpausogisa.

10.2.Ea marrazten dituen inguruko elementuen perspektibak eskuhutsez.

10.3.Ea konturatzen den esku hutsezko marrazki eta zirriborroekbisualizazioahobetzenlaguntzendutela.

11.Eraikuntza geometrikoko proiektuak prestatzea eta proiektuonprozesuetanerantzukizunezetamoduaktiboanpartehartzea,proiektuok

499

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MarrazketaTeknikoaIetaII

bakarkakoaknahiztaldekoakizandaere,proiektuarenalderdiestetikoetateknikoakhobetzekoideiaketairadokizunakproposatuz.

11.1.Ea ebaluatzen duen lan-prozesua eta egiten dituen emaitzahobetzekoeginbeharrekoaldaketak.

11.2.Eaproiektuakmodukoherenteangaratuetazuzentzendituen,hasierakoideiatikabiatuetaguztizbukatuarte.

11.3.Ea arrazoitzen dituen bere esanak taldean, lanaren helburuaahaztugabe.

12.Ordenagailuz lagundutako marrazketaren ezaugarriak, funtzioak etaonurak identifikatzea eta gauzak adierazten eta komunikatzen nolalaguntzendigunjakitea.

12.1.Ea jabetzen den emaitzak adierazteko garaian informatika-programakerabiltzeakdakartzanonurez.

12.2.Eakonparaziorikegitenduenbetikoadierazpen-bitartekoenbidezeta ordenagailuz lagundutakoen bidez osatutako prozesuarenetalortutakoemaitzenartean.

12.3.Eabalioestedueninformatika-euskarriekbestelaosoaspergarriakizango liratekeen eragiketak azkar batean eta fidagarritasunhandizegitenlaguntzendutela.

500

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

FisikaetaKimika

SARRERA

FisikaetaKimikairakasgaiarenhelburuakaurrekoetapanlantzenhasitakokultura zientifikoan sakontzea izan behar du, zientzia- eta teknologia-jardueraren izaerarekin ohitzeko eta jarduera horien berezko gaitasunezjabetzeko; izanere,ZientziaketaTeknologiamodalitatekoada irakasgaihau. Aldi berean, ikasleen fisika- eta kimika-zientzien inguruko interesaareagotzen lagundu behar du, eta, horretarako, gizartean eta, bereziki,gizartearen bizi-baldintzetan eta ongizate orokorrean zer-nolako eraginadutenulertaraztekoikuspegianabarmendubehardu.Bestalde,irakasgaiakhezten lagundu behar die ikasleei, herritar gisa eta, agian, komunitatezientifikoko kide gisa parte har dezaten, etorkizunean, gizadiaren arazolarriei buruz erabakitzeko prozesuan. Horregatik guztiagatik, irakasgaialantzekomoduakzientziaren,teknologiaren,gizartearenetaingurumenarenartekoharremanetanerejarribeharduarreta,eta,bereziki,ikasleeilagundubehar die teknologiaren eta zientziaren, hezkuntzaren eta politikarenalorreko arazoen, haien arrazoien eta beharrezko neurrien berri izaten,aurreeginahalizandiezaietenetaetorkizuniraunkorrerakobideanaurreraegindezaten.

Irakasgaiaren edukiak multzotan banatuta daude, eta multzo horiekharremanaduteelkarrenartean.Abiapuntuaedukikomunenmultzobatda,eta haren helburua ikasleak zientzia-jardueraren oinarrizko estrategiekinohitzeada,gainerakoedukiekinbateralandubeharkobaitituzte.Nagusiki,prozedurazko eta jarrerazko edukiek osatzen dute lehen multzoa, etaikasleek zientzia-lanera eta zientziaren izaerara egiten duten lehenhurbilketaformalada;hainzuzenere,zientziarahurbiltzendirazientziarenberarenaldetiketagizartearekiko,teknologiarekikoetaingurumenarekikoharremanen aldetik. Ondoren, fisikari buruzko edukien multzoa dugu;zehazki,mekanikarietaelektrizitateariburuzkoakdiraedukiak.Mekanikalantzenhasteko,higidurarenazterketanetahuraaldatzendutenarrazoietan

501

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

sakondukoduteikasleeketa,hartara,ikusikodutenolasortuzenzientziamodernoaetanolautzizituenaldebaterasenezkodogmatismoetaikuspegisinplistak. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako azken mailan egindakoazterketaren sakontzea da, eta hurbilketa xeheagoa da: lan eta energiakontzeptuakdakartzaaldaketakaztertzeko.Horriesker, ikasleekhobetoulertubeharkolituzketedinamikarenprintzipioaketaenergiakontserbatzekoetaeraldatzekoprintzipioak,etabaitaeraikitzendugunjakintzamultzoarenondorioteorikoaketapraktikoakere.Mekanikarenondoren,elektrizitateaikasikoduteikasleek,sakonkiagojakitekonolakoadenmateriarenegituraeta zer-nolako eginkizuna duen energia elektrikoak egungo gizarteetan;horretarako,energiaelektrikoarenekoizpenaetakontsumoaetaenergiaelektrikoa erabiltzearen ondorioak aztertuko dituzte. Bigarren multzokoedukiak(kimikariburuzkoak)biardatznagusireninguruanegituratzendira.Lehenengoardatzamateriarenteoriaatomikomolekularreansakontzeada,aurrekoetapanlandutakoezagutzetatiketaatomoarenegiturariburuzkoezagutzetatikabiatuta;hartara,elementu-familienartekoantzekotasuna,haienartekoloturaketatransformaziokimikoakazaldukoditugu.Bigarrenardatza,berriz,karbonoarenkimikarenazterketansakontzeada,aurrekomailanhasibaitzen.Harenbidez, ikasleeksubstantziaorganikoen lehensintesiengarrantziaulertukodute; izanere,sintesiakbitalismoa(sintesiaezinezkoa zela zioen teoria) gainditzea ekarri zuen, materiaren gainekoikuskerabateratuasortzenlagunduzueneta,aplikazioenkarietara,materialberriaksintetizatuziren,denakeregarrantzihandikoakizandirenak,gerora.Substantziaorganikoenazterketakarretabereziajarrikoduerregaifosilakerabiltzeakeragitendituenarazoetanetaetorkizuniraunkorrerakobideanaurreraegitekoneurrienbeharrean.

Eskolen programazioa antolatzen dugunean, hainbat gai sendotueta nabarmendu behar ditugu irakasgai honetako proposamenmetodologikoarenbidez.

Lehenik, fisika eta kimika-zientzien berezko izaera (esperimentaltasuna)sendotu eta nabarmendu behar da eta, horretarako, ikasgelarakojarduera-programazioan jaso behar da: egoerak prestatu behar dira,zientziaren ikuspegitik azter daitezkeen hainbat gertakari eta arazoanaliza ditzaten ikasleek; haiek azaltzeko hipotesiak proposa ditzaten;esperimentuakdiseinatuetaeginditzaten,sortzendirenarazoakebazteko;esperimentuetako datuak, behaketak eta emaitzak analiza ditzaten etateoriekin eta eredu teorikoekin alderatu; eta emaitzak eta ondorioakterminologiaegokiaerabilizadierazditzaten.Laborategianesperimentatu

502

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

ezin denean, programa informatiko interaktibo ugari erabil daitezke:gertakarifisikoakanalizatzekoerabildaitezke,etaordenagailukopantailalaborategibirtualbihurtzendute.

Bigarrenik, teoriaren eta esperimentuen arteko harremana sendotu etanabarmendu behar da; izan ere, kontuan hartu beharra dago, batetik,behaketarenetaesperimentazioareneta,bestetik,kontzeptualizazioareneta ereduak egitearen arteko harremanaren fruitua dela zientziengarapena.Gertakarieibehatzendiegunean,osogarrantzizkoakdiraburuanbehatutakoerrealitateariburuzegitenditugunirudikapenaketa,horregatik,beharrezkoadahainbatetanikasleenburukoirudiakberregitea,hipotesiaketaesperimentuakalderatuz.Bestalde,gogoanizanbehardugufisikareneta kimikaren bereizgarrietako bat dela materiaren portaera eta egituraazaltzekoereduakegiteaeta,horretarako,errealitateapentsamenduarenbidezberrosatzekoparametroegokiakaukeratubehardirela.Ereduakegitehori formalizaziomatematikoarenaurreko urratsada, eta egoera fisikoahizkuntzanaturalarenbidezdeskribatzeaizanbeharduoinarri.

Hirugarrenik,ariketak(algoritmoezagunbatenbidezebaztendiren ikas-egoerak)sistematikokieginbeharrasendotuetanabarmendubeharda,beharrezkoa baita jakintza-arlo honetako zenbait ezagutzaz jabetzeko.Batez ere, problema irekiak planteatu beharra eta laborategiko jardunaikerketatzathartubeharrasendotuetanabarmendubeharda:egoeraahalbezain errealistenak prestatu behar dira, benetako ikerlan bati heltzekomotibazioapizteko ikasleengan, ikerketaerraza izanarren.Kontzeptuakgaratzeko,matematikaezinbestekoadelazalantzanjarrigabe,irakasleekkontu handia izan behar dute, irakasgai hau matematika aplikatu ezbihurtzekoetakalkuluakontzeptuariedoerrutinarenbidezebatzdaitezkeenalgoritmoakarrazoitzeariezgailentzeko.

Laugarrenik,komunikazioaetaargudiatzeasendotuetanabarmendubehardira.Izanere,lortzendituztenemaitzak(baiorokorrak,baiesperimentazio-lanarenbidezlortzendituztenak)arrazoitubehardituzteikasleek,etazuzenerabakibehardute,ebidentziaetateoriazientifikoetanoinarrituta.

Ildo horretan, informazioa ahoz eta idatziz aurkeztearen garrantzianabarmendubeharda,komunikatzekoetainformazioatratatzekoabileziaksendotzenlaguntzenbaitu.Horretarako,ahozkoaurkezpenaketatxostenmonografikoak edo idazlanak erabili behar dira, eta ikasleek datuak,ebidentziak eta iritziak bereizi behar dituzte; egokiro aipatu behar dute

503

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

zer iturrietaautoreerabiltzendituzten;terminologiaegokiaerabilibehardute;informazio-etakomunikazio-teknologienaukerakaprobetxatubehardituzte,etab.

Azkenik,fisikarenetakimikarentestuingurua(fisikaetakimikatestuingurubatenbarneanegotea)sendotuetanabarmendubeharda,eta,horretarako,agerianutzibehardira,batetik,kontzeptuabstraktuenetaikasitakoteorieneta,bestetik,ikasleenegungoetaetorkizunekobizitzandituztenondorioenarteko loturak. Horretarako modu egoki bat da zientziaren ereduei etaprozedureiburuzkoezagutza integratuaohikoegoeretanaplikatzeaeta,horretarako, jarduerak egitea ikasgelan eta ikasgelatik kanpo, ingurukoerrealitateaaztertzeko,etaegunerokoanerabiliohiditugunmaterialekikoesperientziakprogramatzea.

Bestalde, irakasgai hau emateko, gizartean interesa duten zientzia-gaiak eta -problemak ere landu behar dira, azken ikerlanen ondorioaketa ikuspegiak kontuan hartuz eta, etikan oinarrituta, taldean erabakiarrazoituak hartzearen garrantzia balioetsiz. Kontuan izan beharra dagozientziariburuzkojakintzakosoeginkizungarrantzitsuaduelaetorkizunekoherritarrekerabakiarrazoituakhartzenpartehartzeko,gizartedemokratikobatenesparruan.Zientziaren,teknologiaren,gizartearenetaingurumenarenarteko harremanari buruzko elkarrizketa, eztabaida eta argudiatzearrazoituasustatzeko,hainbatiturritakoinformaziodokumentatuakerabilibehardira.

Ildoberean,zientziarenizaeranabarmendubeharda:jakintza-arlozehatzadelanabarmendubeharda,bainaaldibaterakoahalabeharrez,etamugakdituelaeta,edozeingizajarduerabezala,testuingurusozialek,ekonomikoeketaetikoekbaldintzatzendutela,kultura-balioaktransmititzenbaitizkiote.Horidelaeta,fisikaetakimikaezdiraadierazibeharzientziaakademizistaetaformalistagisa;zehatzaizandaere,zientziakaintzakotzathartubeharbaititu testuinguru sozialak eta problemek pertsonengan (oro har etatokian-tokian)dituztenondorioak.Ikerketazientifikoarenbidezerantzutekogalderakbereiztekogaiizanbeharduteikasleek,etaazalpenzientifikoakzientifikoezdirenetatikbereizteko;horretarako,zientzia-ezagutzakezezik,zientziarenizaerariburuzkojakintzaerebehardute.

Azkenik, talde-lana eta kideekiko eta irakasleekiko elkarrekintza etaelkarrizketa sendotu eta nabarmendu behar dira, besterenen aldean,norberarenideiakahozetaerrespetuzadieraztekogaitasunahobetzeko.

504

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

Talde-lanen plangintza egiteak eta talde-lanak egiteak berak heldueta arduratsuak izateko ezinbesteko gaitasunak garatzen laguntzendie etorkizuneko herritarrei, eta gizarte demokratiko batean bizitzekoprestatzen;izanere,talde-lanean,egitekoakbidezkotasunezbanatubehardituzte,zehatzaketaarduratsuakizanbehardutelanean,errespetuzemanbehardituzteiritziaketaadostasunezerabakibehardute.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Fisika eta Kimika irakasgaiaren ekarpena erabakigarria da oinarrizkogaitasunakgaratzekoetaeskuratzeko.

l Zientzia, teknologia eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Fisika eta kimika ikasteak funtsezko eragina du mundu naturalarekinelkarrekintzan aritzeko abilezian; izan ere, ikasleak, mundu naturalaazaltzeko, jakintza-arlo honen berezko ereduez, metodoez eta teknikezjabetzen dira, eta, gerora, bizitza errealeko egoerei aplikatzen dizkietehoriekguztiak.Nabarmentzekoadafisikaketakimikakmunduaazaltzekoegindutenekarpenahistorian,etagizakulturanetapentsamenduanizanduteneragina.

Gainera,indarreandaudenteoriekinbatezdatozenebidentziakaurkitzenbaditugu, zientzia berrikusi eta aldatu egin daitekeen giza ezagutzareneta ikerketarenformatzathartzenbadugu,probenetasormenarenbidezgauzatzendena,beharbezalabereizdezakeguzerdenzientziaetazerezden.Nolanahiere,gogoanizanbeharradagohorrelalortzendenezagutzazientifikoaerrealitatearenadierazpenadela,etaadierazpenhoripartzialaedo osatugabea izan daitekeela. Hori dela eta, ezinbestekoa da gureezagueraren ziurgabetasuna onartzea, baita egoera problematikoetanerabakiak arduraz hartu beharra dagoela ere. Horretarako, beharrezkoadakritikotasunagaratzeaetakritikokibehatzeaerrealitateari:informazioaegiaztatzea; ezagutza zientifikoaren eta bestelako jakintza formenarteko aldea balioestea; eta, aplikazio teknikoetan, kontuan hartzeazer-nolako ondorioak dituen zientziak etikan, gizartean, ekonomian etaingurumenean.

505

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Zientziek oso egiteko garrantzitsua dute, ikasleen pentsaera logikoagaratzeko,batetik,eta,bestetik,eremuteorikobatsortzeko,haieinaturainterpretatzenetaulertzenlaguntzeko.Gauregun,badirudialfabetatzeakosagai zientifiko-teknologikoa izan behar duela ezinbestean; izan ere,kultura garaikidearen funtsezko alderdi bihurtu da errealitate garaikidekonplexuari aurre egiteko, zientziak berak eta zientziaren aplikazioteknologikoekeraginhandiadutelako.

Zientziakezdira,soilik,ezagueraeskuratzekobidebat;izanere,egoeragatazkatsuakikertzekoetatratatzekometodobatematendigunheinean,gizakien arrazionaltasunaren funtsezko osagaietako bat da. Azkenbatean, fisikaren irakaskuntzak behaketa-, azterketa- eta arrazoiketa-gaitasunakgaratzenlaguntzendieikasleei,baitamalgutasunintelektualaetazehaztasunmetodikoaeskuratzenere.Beraz,fisikaetakimikaikasita,geroetaautonomiahandiagozpentsatukoduteikasleek.

l matematikarako gaitasuna.

Fisikaren eta kimikaren garapenak lotura zuzena du matematikarakogaitasunaeskuratzearekin.Matematika-hizkuntzaerabiltzendagertakarifisikoei buruz mintzatzeko; hipotesiak sortzeko; emaitzak azaltzekoeta iragartzeko; informazioa gordetzeko; datuak modu esanguratsuanantolatzeko;datuaketaideiakinterpretatzeko;jarraibideaketaerlazioak,etazergatiaketaondorioakaztertzeko;legefisikoakformalizatzeko.Hauda,ingurukoerrealitateahobetoulertzekotresnadamatematika-hizkuntza.

Gainera, “paperean arkatzez” egin beharreko problemak eta ariketakebazteko,algoritmoaketakalkulumatematikoakerabilibehardira,jakintza-arlohorikuantitatiboadelaeta.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Zientziakmunduaulertzekoetaazaltzekomodubatezjabearaztendu,etaikuskerahoribestehainbatmotatakoirudikapenekin(maiz,berenezagutzaarruntekoedosenezko irudikapen inplizituekin)baterabarneratzenduteikasleek.Horregatik,zientziakikasteakirudikapenakpixkanakazehazten

506

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

laguntzen die; izan ere, egiaztatu egin behar izaten dituzte irudikapenhoriek,ikaskideekinetaberenburuarekinelkarrizketanjardutean.Horrelajokatuta, aldaketa kontzeptualak egin ditzakete, eta pentsatzeko modukoherenteaketaargiakeskuratzendituzte.

Zientzia komunikatzen ikastea gertakariak deskribatzen, azaltzen etaezagutaraztenikasteada,gertakariakereduzientifikoakerabilizjustifikatzenetaargudiatzenikastea.Lanhoribeharbezalaegiteko,hainbathizkuntzaetakomunikazio-formaerabilibehardira.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Informazio- eta komunikazio-teknologiak oso tresna erabilgarriak dirainformazioa bilatzeko, gordetzeko, antolatzeko eta komunikatzeko, baieta datuak eskuratzeko eta kudeatzeko ere, ordenagailuz lagundurikoesperimentazioan. Ildo horretan, programa espezifikoak (hala nolakontzeptu eta prozesu zientifikoak, laborategi birtualak, etab. argitzekosimulazio-programak)erabilibehardirahainbatetan,fisikarenetakimikarenirakaskuntzaaberasteko.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Jarduerakelkarlaneanegiteakmesedeegitendio ikaskuntzari; izanere,beren iritziak besterenekin alderatu eta aberastu ditzakete ikasleek, etaberenetabesterenekarpenakbalioestenetaekarpenhoriekinkritikoizatenikastendute.Horrezgainera,bizikidetzalantzendute,etaikastenduteezdelainorbaztertubehar,harenkulturarengatik,sexuarengatikedoantzekoarrazoiengatik. Norberaren eta gizartearen ikuspegitik garrantzitsuakdirenzientzia-gaiak (ikerketabiomedikoa,energiarenkudeaketa,energianuklearraren erabilera, klima-aldaketa, espazioaren ikerketa…) landuzgero,herritar-gaitasunaindartzenda,eta,horrenbestez,ikasleekardurazparte har dezakete gizartean, tokiko arazoei eta arazo orokorrei buruzerabakitzeko.

507

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Egoera problematikoak tratatzeak errealitateari buruz gogoeta kritikoaegitera bultzatzen ditu ikasleak, helburuak proposatzera, eta zientifikokilandudaitezkeenproiektuenplangintzaegiteraetaproiektuokgauzatzera.Elkarrenarteanloturadutenjarrerakeskuratzekolanegitendute:besteakbeste,zehaztasuna,ardura,iraunkortasunaetaautokritika;jarrerahoriekguztiek norberaren autonomia eta ekimena garatzen laguntzen dute.Gainera,irakasgaihonetarako,beharrezkoadapentsamendudibergenteaeta sormena erabiltzea, akatsak ikaskuntzaren zatitzat onartzea eta,zailtasunei aurre egiteko, nork bere buruarekin zorrotz jokatzea etasaiatua izatea. Bestalde, ez da ahaztu behar ikasketetan ondo ibiltzeakikasleen autoestimua ere hobetzen duela. Horregatik, beharrezkoa dafisikafuntzionalairakastea,ikasleguztiakmotibatzekoetadenekizatekogozatzekoetaikasketetanondoibiltzekoaukera.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Zientziakultura-ondarearenparteda,ematendituenezaguerengatik,baietaprozesuzientifikoengatikere.Ezaguerazientifikoarenbitartez,munduarenikuskera bat jasotzen dute pertsonek; pentsatzeko, ulertzeko, gogoetaegiteko eta irizteko modu bat; balio eta jarrera multzo bat; arazoetarahurbiltzekomodubat;herribatenkulturarenpartedenhamaikaegitura.Gauzaberagertatzendaartearekin.

Zientzia-lana ez da adiera eta mota bakarreko arrazionaltasunarenadierazgarri.Aitzitik,sormenaketazoriaktartehandiadute,etairudimenakberebizikogarrantziadu;aregehiago,erabakigarriakdirahoriekguztiak.Zientziaren historian, askotan, teoria zientifikoak ez dira sortu datuesperimentalak bilduz eta datu horiek interpretatuz bakarrik, baizik etasimetria,osotasuna,sinpletasunaetaperfekzioabilatuz;hauda, irizpideestetikoakerabiliz.Argidago,nolanahiere,teoriazientifikoakesperimentuenbidezfrogatubehardirela.

Bestalde, gogoeta eta elkarrizketa sorkuntza artistikoaren osagaigarrantzitsuak dira eta, zientziari kontra egin ordez, pentsamenduareneremuorokorraosatzendutezientziarekinbatera.Gainera,zientziaketaaurrerapenzientifikoekeraginzuzenaduteartearentekniketan:objektuenegiturenosaerak,optikak,argiak,soinuak…

508

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

HElBuRuAk

Etapahonetan,gaitasunhaueklortzeadaFisikaetaKimikairakasgaiarenhelburua:

1.Fisikaren eta kimikaren esparruko kontzeptu, lege, teoria eta eredunagusi eta orokorrak lotuz, eskemak egitea, zientziaren adar horiengarapenaren ikuspegi orokorra izateko eta fisika- eta kimika-arlokosistema eta aldaketa nagusiak azaltzeko, testuinguru zientifikoan etaegunerokobizitzakoedozeintestuingurutan.

2.Zientzien berezko estrategiak gero eta autonomia handiagoz erabiliz,problemak ebaztea eta ikerlan txikiak egitea banaka eta taldeka,zientziaren edo gizartearen interesa pizten duten eguneroko egoerakkritikokietazeinbere testuinguruan lantzekoetazientzia-lanaprobenetasormenarenbidezegitendelaohartzeko.

3.Fisika- eta kimika-ezagutzak askotariko testuinguruetan erabiltzeaeta, eguneroko egoeretan, haien, teknologiaren, gizartearen etaingurumenarenartekoharremanakanalizatzea,herritargisapartehartzekotokikoarazoeietagizadiarenarazoorokorreiburuzerabakiarrazoituakhartzeko prozesuan eta ingurune naturala eta soziala kontserbatzen,babestenetahobetzenlaguntzeko;azkenbatean,etorkizuniraunkorralortzenlaguntzeko.

4.Fisika eta kimika etengabe eraikitzen ari den jarduera dela ohartzea,kontrako hipotesiak eta teoriak konparatzea, eta balioestea zer-nolakoekarpenaegitendioteneztabaidazientifikoekgizaezagutzarenbilakaerari, pentsamolde kritikoa garatzeko, estimatzeko zer-nolakogarrantziaduenzientziakkulturagisapertsonenheziketaorokorreanetabalioestekozerondoriodituengizarteanetaingurumenean.

5.Informazio zientifikoa zuzen interpretatzea eta adieraztea, askotarikoeuskarriak eta baliabideak (tartean, informazio- eta komunikazio-teknologiak) eta terminologia egokia erabiliz, zehazki mintzatzekofisikarekin eta kimikarekin lotutako zientzia-, teknologia- eta gizarte-gaieiburuz.

509

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

EDukIAk

1. multzoa.Eduki komunak

lZientzia-arlokogaietaegoeraproblematikoakplanteatzeko,hipotesiakadierazteko,ebidentziaetafrogazientifikoakidentifikatzeko,aldagaiakidentifikatzeko eta kontrolatzeko, esperimentuak diseinatzeko etaemaitzak komunikatzeko eta kritikoki interpretatzeko irizpideak etajarraibideak.

lEsperimentaziorakooinarrizkoteknikak,etalaborategietakohondakinakegokirokudeatzekoneurriaketasegurtasun-neurriak.

lTalde-lanakelkarlaneanegiteko,aukeratutakogaieiburuzkoeztabaidakantolatzekoetahaietanpartehartzekoarauak.

lHainbat iturritan eta formatutan (bai paperezkoetan, bai digitaletan)zientzia-gaieiburuzkoinformazioabilatzeko,hautatzekoetaantolatzekoirizpideak.

lAukeratutako zientzia-gaiei buruzko txostenak eta monografiak(paperezkoaketadigitalak)egitekojarraibideak.

lEsperimentuendatuakordenagailuaklagundutahautemateko,kudeatzekoetakomunikatzekoprozedurak.

lZientzia-lanaren berezko jarrerak: esperimentazioaren zorroztasunaeta zehaztasuna, hizkuntza zientifikoaren erabileraren zehaztasuna,talde-lanekiko erantzukizuna eta norberaren lanerako ahalegina etairaunkortasuna.

lGizakiakbizitzekonaturabeharrezkoaduen,ingurumen-arazoakdaudenetabaliabideakamaitzekoarriskuadagoenezagutza,ingurumen-balioenjabekuntzaetagarapeniraunkorrarenaldelehentasunezegitearenaldekojarrera.

lZientziarengainekoikuspegisinplistak,zientzia-jardueranibiltzendirenpertsonen ikuspegi estereotipatua eta zientzia-ezaguerak testuingurusozialetiketahistorikotikateratzekojoeragainditzea.

510

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

lZientzia-jarduerak eta -ikerketak kultura unibertsalari, gizapentsamenduaren garapenari eta gizartearen ongizateari egiten dionekarpenarenezagutza.

2. multzoa. Higiduraren azterketa

lZinematikaegunerokobizitzanetazientziamodernoarensorreran.

lErreferentzia-sistema inertzialak. Higidura deskribatzeko beharrezkomagnitudeak.Eraginadutenmagnitudeenbektorialtasuna.

lHigidurazuzenuniformekiazeleratuaetahigidurazirkularuniformea.

lGalileo Galileiren ekarpenak zinematikari eta, oro har, zientziarengarapenari.Higidurengainezarpena:jaurtiketahorizontalaetajaurtiketazeiharra.

lBide-heziketa: problema interesgarriak (ikusi eta erreakzionatzekodenbora,balaztatze-tartea,abiadurareneraginatalkabatean…).

lAztertutakozenbaithigidurarentratamenduesperimentala.

3. multzoa. Dinamika

lIndar kontzeptua fisika aristoteliko eskolastikoaren arabera etaelkarrekintzagisa.

lNewtonen dinamika-legeak. Higidura kantitatea eta kontserbazio-printzipioa.

lZenbaitegoerainteresgarridinamikarenikuspegitik:pisua,marruskadura-indarrak,tentsioaketaindarelastikoak.

lHigidurazirkularuniformearendinamika.

lDinamika-egoerentratamenduesperimentala.

511

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

4. multzoa. Energia eta energia-transferentzia: lana eta beroa.

lEnergia, lanetaberokontzeptuaketahaienartekoerlazioak.Lanareneraginkortasuna:potentzia.Energia-formak.

lEnergiarenkontserbazioetatransformazioprintzipioak.Termodinamikarenlehenprintzipioa.Energiarendegradazioa.

5. multzoa. Elektrizitatea

lElektrizazio-fenomenoaketamateriaarruntarenizaeraelektrikoa.

lKorronteelektrikoa,Ohmen legea,erresistentzienasoziazioa.Korronteelektrikoarenefektuenergetikoak.Korronte-sortzaileak.

lEnergia elektrikoa egungo gizarteetan: ekoizpena, kontsumoa etaerabilerarenondorioak.

lZirkuituelektrikoenazterketa,ordenagailubidezkosimulazioenbidez.

6. multzoa. materiaren teoria atomiko-molekularra

lTeoria atomiko-molekularra. Teoria ezartzearekin lotutako oinarrizkolegeak.

lMasaatomikoaketamolekularrak.Substantziakantitateaetaunitatea(mola).

lGasidealenegoerarenekuazioa:azterketaesperimentala.

lFormulaenpirikoaketamolekularrak.

lDisoluzioak:kontzentrazioarenadierazpenadisoluzio-litrokosubstantziakantitateanetadisoluzioenprestakuntzaesperimentala.

512

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

7. multzoa. Atomoa eta loturak

lLehen eredu atomikoak: Thomson eta Rutherford. Energia-mailenaraberako banaketa elektronikoa. Espektroak eta Bohrren ereduatomikoa.

lSistemaperiodikoa.

lLoturaionikoa,kobalentea,metalikoaetamolekulaartekoa.Substantzienpropietateak.

lKonposatu ez-organikoen formulazioa eta nomenklatura, IUPACenarauenarabera.

8. multzoa. transformazio kimikoen azterketa

lTransformaziokimikoaketahaiengarrantzia.

lErreakzio kimikoak: interpretazio mikroskopikoa. Erreakzio-abiadura.Faktorebaldintzatzaileak:hipotesiaetaprobaesperimentala.

lErreakzioen estekiometria. Erreaktibo mugatzailea eta erreakzioarenerrendimendua.

lGarrantzi biologikoa edo industria-arlokoa edo ingurumenean duteneraginadela-eta,guregizarteaninteresapiztendutenerreakziokimikoak.Kimikaren eragina bizi-kalitatean eta etorkizun iraunkorra lortzekobidean.

9. multzoa. karbonoaren kimika. Hasi-masiak

lKimikaorganikoaren jatorria:bitalismoarenoztopoagainditzea.Sintesiorganikoengarrantziaetaondorioak.

lKarbonoarenegituraetakarbonoanahastekoaukerak.

lHidrokarburoak: formulazioa, aplikazioak, propietateak eta erreakziokimikoak. Hidrokarburo-iturri naturalak. Petrolioa eta petrolioaren

513

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

erabilerak.Erregai fosilakerabiltzearenondoriosozioekonomikoaketaetikoaketaerregaifosilakerabiltzeakingurumeneandituenondorioak.

lSintesi-konposatu organikoak: material berrien iraultzatik kutsatzaileorganiko iraunkorretara. Abantailak eta iraunkortasunaren gainekoeragina.

EBALUAZIOIRIZPIDEAK

1.Gaietaegoeraproblematikoakikerketazientifikoarenberezkoestrategiaketajarrerakerabilizetaerakutsizanalizatzeaetaebaztea.

1.1.Eaidentifikatzendituenikerketazientifikoarenbidezerantzunetaebatzdaitezkeengaiaketaproblemak.

1.2.Eaproposatzenetabalioestendituenhipotesiegiaztagarriak.

1.3.Eaesperimentuakdiseinatzendituen,etaberriz sordaitezkeenbaldintzakontrolatuetanegitendituen.

1.4.Ea analizatzen dituen emaitzak alde kualitatibotik etakuantitatibotik.

1.5.Eakoherentziazetaargiadieraztendituenikerketarenemaitzak.

1.6.Eahautatzenetaerabiltzendituendiseinatutakoesperimentuarenaraberakoesperimentazio-tresnaketa-teknikak.

1.7.Eabetetzendituen laborategikosegurtasun-arauaketasortzendirenhondakinakkudeatzekoarauak.

1.8.Eapartehartzenduenetaagindutakolanakegitendituen,banakaetataldeka.

1.9.Eazorrotza,sortzailea,kritikoa,sistematikokizalantzatia,malguaetasaiatuadenegunerokolanean.

514

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

2.Dokumentazio edo/eta esperimentazio-lanaren emaitzei buruzkomonografiak eta txostenak egitea, hainbat iturritako eta formatutakotestuak,eskemaketairudikapengrafikoakerabiliz.

2.1.Ea erabiltzen dituen askotariko baliabide egokiak ahozkoaurkezpenakegiteko.

2.2.Ea erabiltzen dituen askotariko baliabide egokiak bibliografia-lanakegiteko.

2.3.Ea kontsulta egiten duen hainbat formatutako askotarikoinformazio-iturrietan.

2.4.Eagidoikoherenteakprestatzendituentxostenakegiteko.

2.5.Eaberrikustendituenhainbatiturritakoondorioak.

2.6.Eaerabiltzenduengaibakoitzarenaraberakohizkuntzazientifikoegokia.

2.7.Ea erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiakahozkoetaidatzizkoaurkezpenakegiteko.

3.Iritzietaerabakiarrazoituakhartzeaetaadierazteazientzienbilakaerarietaaplikazioeiburuzetaonartzeaetaestimatzeamugakdituela,zientzia-ezagutzaeraikuntzakolektiboadelaetanaturanetapertsonenbizitzanondorioakdituela.

3.1.Eabalioestendituenzientzia-jarduerarensormenaetalorpenak.

3.2.Ea balioesten duen zientzia-problemek gizartean zer-nolakogarrantziaduten.

3.3.Ea hartzen dituen erabaki arrazoituak eztabaida sortzen dutenegoerazientifikoetan.

3.4.Eabereiztendituenazalpenzientifikoaketazientifikoezdirenak.

3.5.Eaezagutzendituenzientzia-ezagutzarenindarraetamugak.

515

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

4.Aztertutako hainbat higidura motari buruzko problemak ebaztea eta,horretarako, eguneroko bizitzako zinematika- eta dinamika-egoerabereziki interesgarriak erabiltzea; eta bide-segurtasunari buruzkoneurrienbeharrajustifikatzea.

4.1.Eaerabiltzenduenikuspegibektoriala.

4.2.Eainterpretatzendituenhigidurakazeleraziotangentzialarenetanormalarenikuspegitik.

4.3.Ea interpretatzendituenhigidurabatenezaugarriakdenborarenaraberako posizio-, abiadura- eta azelerazio-grafikoak erabiliz,etaalderantzizkoak.

4.4.Eaesperimentubidez lortzendituenhigidurabatendenborarenaraberako posizioari buruzko datuak eta, horiek erabiliz,higidurarenezaugarriakdeduzitzendituen.

4.5.Eaerabiltzenduenfisika-laborategibatekooinarrizko tresneria,baitadatuakanalizatzekoetahautematekosistemainformatizatuaketasimulazioakere.

4.6.Eaaztertzenduenabiaduraktalkabateandueneragina.

4.7.Eakalkulatzenduenbalaztatze-tartea.

4.8.Ea deskribatzen eta analizatzen dituen zirkulazioaren abiaduramugatzea eragiten duten faktore fisikoak (errepidearen egoera,pneumatikoena,etab.)

4.9.Eajustifikatzenduensegurtasun-uhalaerabilibeharra.

4.10.Ea justifikatzen dituen segurtasun-gailuak (karrozeriadeformagarriak,kaskoak,etab.).

4.11.Ea azaltzen duen zer ekarpen egin zizkion Galileo Galileikzinematikaren garapenari eta metodologia zientifikoarensorrerari,etazerzailtasuniaurreeginbeharizanzien.

516

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

5.Testuinguru errealetako dinamika-egoerak azaltzea, identifikatuzzer indarrek duten eragina objektuetan eta sistemetan haien artekoelkarrekintzen ondorioz eta higidura-kantitatearen kontserbazio-printzipioaaplikatuz.

5.1.Ea interpretatzen duen indarraren gaineko ikuskera newtondarra,gorputzenazelerazioarekikoelkarrekintzaetaazelerazioarenarrazoiadenaldetik,etaeasenezkoebidentziakeztabaidatzendituen.

5.2.Eaidentifikatzendituenegunerokoegoeretaneraginadutenindarraketa ea azaltzen duen zer ondorio dituzten honako hauei eragitendietenak: igogailubati, bertikalki jaurtitakoobjektubati, bermatutaedozintzilikdaudengorputzei,kurbabategitendutenhigikariei,planoinklinatubateanmarruskadurazhigitzendirenei….

5.3.Easistematikokierabiltzendituenindar-diagramak.

5.4.Eaaplikatzendienhigidurakantitatearenkontserbazio-printzipioaegoera interesgarriei: noranzko bakarreko talkei, su-armenatzerapenari,suzirienetalehergailuenpropultsioari…

5.5.Eazehaztenduenhigidurakantitatearenkontserbazio-printzipioazererreferentzia-sistemariaplikatzenzaion.

5.6.Eakonparatzendituenindarkontzeptuarenikuspegiak:fisikaaristotelikoeskolastikoarenaetaelkarrekintzatzathartzenduenarena.

6.Energia-transformazioeiburuzkointeresteorikoetapraktikokoproblemakebaztea, lan eta bero kontzeptuak eta haien eta energiaren artekoerlazioak aplikatuz eta energiaren kontserbazio- eta transformazio-printzipioakaplikatuz.

6.1.Ea erlazionatzen dituen aldaketetan eragina duten energia, lanetaberokontzeptuak.

6.2.Eaaplikatzenduenenergiarenkontserbazio-etatransformazio-printzipioa.

6.3.Ealotzenduenenergiarendegradazioaetakontserbazioaenergia-baliabideenerabilerakgizarteansortzendituenarazoekin.

517

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

6.4.Eaargudiatzenduenenergia-baliabideenerabileraz.

6.5.Eaanalizatzendueningurumenarengainekoeragina.

6.6.Ea dakien energia-iturri ez-berriztagarriak erabiltzeak zer arazosortzendituen:besteakbeste,hondakinaketakutsadura.

7.Korronte zuzeneko zirkuitu bakunak egitea eta magnitude elektrikonagusiak neurtzea eta kalkulatzea, materia elektrikoa dela jakinik etasegurtasun-arauakerrespetatuz.

7.1.Ea identifikatzen, erlazionatzen eta irudikatzen dituen zirkuituelektrikoaketahaienelementuak.

7.2.Eamuntatzendituenpilak,erresistentziaketamotorrakdituztenzirkuituelektrikoak,segurtasun-arauakerrespetatuz.

7.3.Eaebaztendituenzirkuituelektrikobatenberezkomagnitudeeiburuzkoariketaketagaiak.

7.4.Eaerabiltzendituenneurketa-tresnak,baitadatuakanalizatzekoetahautematekosistemainformatizatuaketasimulazioakere.

7.5.Ea kalkulatzen duen etxeko edozein tresna elektrikok zenbatenergiaelektrikokontsumitzenduen.

7.6.Ea argudiatzen duen garapen iraunkorraren esparruan, energiaelektrikoakontsumitzeakzerondoriosozioekonomikodituen.

7.7.Eaegitendituenenergia-balantzeak.

7.8.Eaanalizatzendituenenergiaelektrikoarenekoizpenaetakontsumoa.

8.Erreakzio kimikoak, eta Gay-Lussacen erlazio bolumetrikoak eta legeponderalak mikroskopikoki interpretatzea, materiaren teoria atomikomolekularraetatalkenereduaerabiliz.

8.1.Eaazaltzendituenprozesukimikoenlegeponderalak,DaltonenteoriakimikoarenetaAvogadrorenhipotesiarenbidez.

518

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

8.2.Eainterpretatzendituensubstantziakantitatemagnitudearenetaharenunitatearen(molaren)esanahia.

8.3.Eazuzenerabiltzenetaerlazionatzendituenmol,masaatomikoetamasamolekularkontzeptuak.

8.4.Ea zehazten duen lagin batean dagoen substantzia kantitatea,substantziabaiegoerasolidoan,baigas-egoeran,baidisolbatutaegonik.

8.5.Ea prestatzen duen kontzentrazio jakin bateko disoluzio likidobat,ontzienetiketetakoargibideeijarraiki.

8.6.Ea interpretatzen dituen erreakzio kimikoak substantzia batzukbestesubstantziabihurtzekoprozesumodura.

8.7.Eazehaztendituenformulaenpirikoaketamolekularrak.

9.Substantzien propietate fisikoak azaltzea egitura eta lotura kimikomotarenarabera.

9.1.Ea identifikatzen dituen oinarrizko partikula subatomikoak etahaienezaugarriak.

9.2.Ea konparatzen dituen eredu atomiko nagusien ezaugarrinagusiak.

9.3.Eajustifikatzendituenereduatomikoenizateaetabilakaera.

9.4.Eaosatzenduenatomoenkonfigurazioelektronikoa.

9.5.Eajustifikatzenduenelementuentaulaperiodikoarenfuntsa.

9.6.Eaazaltzenduentaulaperiodikoaegiteakkimikarengarapeneanizanzuengarrantzia.

9.7.Eazehaztendituenloturamotenezaugarriak.

9.8.Eaerlazionatzenduensubstantziajakinbatenloturamotaharenpropietatefisikoekinetakimikoekin.

519

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

9.9.Ea interpretatzen duen grafikoek, diagramek, formula kimikoeketaekuazioeksistemaetaprozesukimikoeiburuzematenduteninformazioa.

9.10.Ea justifikatzen duen eredu atomikoen bilakaera ebidentziaesperimentalenarabera.

10.Materiarenosaerarietaerreakziokimikoeiburuzkoegoeraproblematikoakanalizatzea eta ebaztea, eta justifikatzea zer-nolako garrantzia duenkimikakgizartean,prozesukimikoindustrialnagusiakaztertzendituenaldetiketaproduktukimikoekbizi-kalitateaneraginadutenaldetik.

10.1.Eadefinitzenduenerreakzio-abiadurakontzeptua.

10.2.Eaegitendituenerreakzio-abiadurabaldintzatzendutenfaktoreeiburuzkohipotesiak.

10.3.Eajustifikatzenduenegunerokobizitzakoprozesuetanerreakzio-denboraneraginadutenfaktoreengarrantzia.

10.4.Eaebaztendituenproblemakprozesukimikoetanpartehartzenduten produktuen eta erreaktiboen substantzia kantitateei etahaietaneraginaduenenergiariburuz.

10.5.Ea ebazten dituen erreakzio-abiadurari buruzko eta hurabaldintzatzendutenfaktoreeiburuzkoproblemak.

10.6.Eaidentifikatzenduenerreakziobatekoerreaktibomugatzailea.

10.7.Eakalkulatzenduenerreakziobatenerrendimenduorokorra.

10.8.Ea erabiltzen duen kimika-laborategi bateko oinarrizkotresneria, baita datuak analizatzeko eta hautemateko sistemainformatizatuaketasimulazioakere.

10.9.Eabetetzendituenlaborategikosegurtasun-arauaketasortzendirenhondakinakkudeatzekoarauak.

10.10.Eaazaltzendituenegungokimika-industriarenabantailaketadesabantailak.

520

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

10.11.Euskadiko industria kimiko garrantzitsu baten oinarrizkoprozesukimikoakdeskribatzenditu.

10.12.Eaidentifikatzendituenkimika-industriakingurumeneandueneraginaetahuratxikiagotzekoerabiltzendirenprozedurak.

11.Hidrokarburoenpropietatefisikoaketakimikoakazaltzeaeta,karbonoakonbinatzeko aukeretan oinarrituta, azaltzea zer-nolako garrantziaduten hidrokarburoek gizartean eta ekonomian, eta erregai fosilakeskuratzekoetaerabiltzeagatikoarazoakanalizatzea.

11.1.Eaerlazionatzendituenkarbonoatomoarenloturaguztiakegituraelektronikoarekin.

11.2.EaizendatzenetaformulatzendituenhidrokarburoakIUPACenarauenarabera.

11.3.Eaidentifikatzendituenhidrokarburoenberezkoezaugarriak.

11.4.Ea ezagutzen dituen hidrokarburoen lotura bikoitzaren adizio-erreakzioaketaerrekuntza-erreakzioak.

11.5.Eaezagutzendituenpetrolio-destilazioarenfrakzionagusiaketaegunerokoankontsumitzenditugunproduktuaskoeskuratzekoaplikazioak.

11.6.Ea justifikatzen duen petrokimika-industriaren garrantzia,egunerokoankontsumitzenditugunproduktuaskoeskuratzekoaplikazioetanoinarrituta.

11.7.Ea argudiatzen duen petrolioa erabiltzearen eta petrolioaagortzearenondorioakargudiatzea.

11.8.Eajustifikatzendueniraunkortasunalortzeko,kimikaorganikoarenesparruanikerketaksustatubeharra.

11.9.Ea balioesten duen zientzia-problemek gizartean zer-nolakogarrantziaduten.

521

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma FisikaetaKimika

11.10.Eahartzendituenerabakiarrazoituakeztabaidasortzendutenegoerazientifikoetan.

11.11.Eaezagutzendituenzientzia-ezagutzarenindarraetamugak.

11.12.Ea dakien bitalismoaren oztopoa gainditzeak eta, ondoren,sintesiorganikoakgaratzeakzergarrantzihandiaizanzuten.

522

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

MatematikaIetaII

SARRERA

Matematika-zientzienbidez,hizkuntzazehatz,indartsuetaanbiguotasunikgabea geureganatzen dugu eta, neurri batean edo bestean, gainerakozientzien esparruan ere erabiltzen dugu hura, askotariko problemakinterpretatzeko eta ebazteko. Matematika eratzeko prozesu historikoaribegiratubatemanezgero, ikustendugumatematikarenedukiakugarituegindirela,matematikarenberarenedobestezientziabatzuenesparrukoproblemajakinbatzukebaztekopremiariaurreegiteko.Gauregun,premiahori gero eta handiagoa da. Horren ondorioz, matematikaren garapenaeta erabilgarritasunaeregero eta handiagoakdira eta, hortaz, gero etakomenigarriagoadamatematikaikastea,norberarenbeharrizanenharian.

Matematika oso garrantzitsua da problemak ebazteko, hain zuzen ere,zientzia-jakintza lantzekogaitasunaematenbaitigu, etahuraazaltzeko,formalizatzeko, zehazteko eta, ildo horri jarraiki, ereduak eratzeko. Zerbeharrierantzunbehardiogunezezik,ezaugarrihoriekguztiakere izanbehar ditugu kontuan matematika-arloko curriculuma diseinatzeko etazehazteko.

Hainbatgauzaizanbehardiraaintzatmatematikairakasteko:

lEgunerokobizitzanmatematikariburuzizanbeharrekoezagutzen,tekniken,ideienetabestelakoelementuenoinarria.Horrenhelburuada,bizitzakohainbategoeratan,kontzeptuberriakulertzea,jakintzakgeureganatzea,informazioa barneratzea eta laneko gertakarietara egokitzea; betiere,geurebizitzangertadaitezkeenaldaketetaraegokitzeko.

lMatematika beste esparru batzuetan baliatzea (bereziki, zientzien etateknologienesparruan),etalanekoaskotarikoegoeretanerabiltzea.

523

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

lMatematika nork bere pentsamoldea eratzeko, ideiak adierazteko,komunikatzeko,ereduaksortzeko…lanabesindartsutzathartzea.

Aldagaihoriekaintzathartuta,Batxilergokomatematikarenirakaskuntzakhiruezaugarriedoeginkizunizanbeharditu.Batetik,ikasleakprestatuedotrebatubeharditueta,pentsatzekoeskemairaunkorrenbidez,norkbereburuan egiturak sortzea bultzatu behar du, bizitzako, inguruko, laneko,sormenaren esparruko eta beste eremu askotan erabiltzeko. Bestetik,instrumentalaizanbehardu,etaoinarrizkoteknikezetaestrategiezjabetzenlagundubehardieikasleei,ondorengoikasketetanetalaneanbertanerabilditzaten;horretarako,askotarikotestuinguruetaraetabeharretaraegokitudaitezkeenerabileraanitzekooinarrizkotresnamatematikoakemanbehardizkieikasleei.Azkenik,matematikarenberarenberezkoteoriaklandubeharditu,arrazoibidematematikoagaratzekoetahurahizkuntzaespezifikoarenbidezadieraztekobereziki;nolanahiere,kontuanizanbeharradagoikasleaklehenaldizhurbildukodirela,nolabaitekoganoraz,matematikarenoinarriteorikoetaraeta,hortaz, ikaskuntzakorekatuaetamailakatua izanbeharduela.

Batxilergoa,izanere,uneegokiadatresnamatematikoberrienezagutzansakontzeko eta, bereziki, kalkulagailua eta aplikazio informatikoespezifikoak (kalkulu-orriak, zenbakizko kalkulu-programak, kalkulu-programaaljebraikoaketaanalitikoak,geometriadinamikokoprogramak,prozesu-simulagailuak)ondoerabiltzenikasteko.Izanere,osolagungarriakzaizkieikasleei,baikontzeptujakinbatzukhobetoulertzekoeta,hartara,problema konplexuak ebazteko, bai kalkulu gogaikarriak prozesatzekoedoeraldatzeko.Horregatikguztiagatik,ezinbestekoada,eskuradugunsoftwarematematikoarenbitartez,gai jakinbatzuk lantzeaetagaratzea.Horrenhelburuaarretamatematikarenalderdi jakinbatzuetan jartzeadabeste batzuetan baino gehiago. Hain zuzen ere, kalkulu-prozesuetan,eraginkortasunean eta errepikapenean baino gehiago, adierazpenmatematikoan, hizkuntzan, bistaratzean, ereduak egitean, arrazoitzean,interpretazioan,aplikazioetan,problemenebazpenean…jarribeharduguarreta.

Halako aplikazioek etengabe aurrera egiten dutenez eta gero etafuntzionaltasun handiagoa dutenez, oinarrizko kontzeptu eta abileziamatematikoen ikaskuntza eta horiek menderatzea sendotu behar da,etaarretagutxiago jarri zenbakizko transformazioetaneta transformaziosinbolikoetanetagrafikoetan.Bestalde,bitartekoinformatikoakerabiltzeak

524

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

etorkizuneko lan- eta ikasketa-arloanmoldatzen laguntzendu, gero etabeharrezkoagoakbaitirahalakoteknologiak.

Batxilergorairitsibainolehen,oinarrizkohezkuntzan,ikasleakmatematika-jakintzaren hainbat alderditara eta matematikaren esparruko hainbatabileziatarahurbildudira,etahorieksendotzekoetaaplikatzekomoduandaudeBatxilergoan.Hainzuzenere,horixedahainbatgaiosoesanguratsugaratzeko oinarria: besteak beste, abstrakzioa, arrazoibidearen alderdiguztiak, edozein motatako eta testuingurutako problemak (matematika-arlokoaketabestearlobatzuetakoak)ebaztea,aplikazioaeta,errealitateaanalizatzekoetahobetoulertzeko,ikerketaknolaegin.

Zientzien modalitateko Batxilergoak askotariko ikasketak egiteko bideematendueta,horregatik,irakasgaihonetakocurriculumaezindamugatuzientzienedoteknologiarenesparrurabakarrik;aitzitik,askotarikoikasketakegitekooinarriaizanbehardu.

Irakasgaiabimailatanbanatutadago, eta lauedukimultzoren inguruanegituratzenda:edukikomunak,aritmetikaetaaljebra,analisia,etaestatistikaetaprobabilitatea.Lehenmailakoedukiekbihelburudituzte:analisiareneta aljebraren kontzeptu nagusiak finkatzea eta hurrengo mailarakooinarri sendoa ematea. Bigarren mailan, berriz, ikasleek matematika-edukietansakondukoduteetaedukigehiagoikasikodituzte,oinarrizkoakbaitiraondorenunibertsitatekoikasketaketaLanbideHeziketakozikloakegiteko.

Curriculum-proposamen hau hobeto ulertze aldera, komeni da zenbaitkontunabarmentzea,matematikariberarietametodologiariburuzkoak:

lMatematika-jakintzaz jabetzen parte hartzea, zientzia honen emaitzahutsen jabe izatea baino gehiago, egiteko modua menderatzea da.Matematika egiten jakiteko; hau da, matematika erabiltzeko moduanmenderatzeko, prozesu motel eta nekez bat egin behar du ikasleak,eta elementu konkretuak luzaroan eta sakon landuz hasi, intuizioaksortzeko; izan ere, formalizazio-prozesuaren aurretik ezinbestean eginbeharreko urratsa dira intuizioak. Azken batean, ezin eztabaidatuzkoada kontzeptuzko alderdiak matematikagintzaren osagai direla, bainaez direla matematikaren garapenean parte hartzen duten bakarrak,eztagutxiagoere.Aitzitik,maiz,aitzakiakbainoezdira,prozesuaketaestrategiakmartxanjartzekoeta,hartara,esplorazioaetaikerketa,aieruz

525

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

aritzea, ideiak trukatzea eta eztabaidatzea eta ikasitako kontzeptuakberritzeabultzatzeko.

lHezkuntzakoetapahonetanagertzendirenformulaetaidentitateberriakburuzikasteaezdaBatxilergokohelburunagusietakobat;aitzitik,aukeratueta erabil ditzaten eman behar zaizkie ikasleei. Izan ere, ulertzen ezdugunesanahiadutenberdintzakburuzikasteakezdubaterezerikusirikmatematikoki pentsatzearekin, ezta kalkulu-ariketak egiteko egokiroerabiltzendituguneanere.

lKontuan izan behar da erlazio berriak lantzen direla Batxilergoan.Helburua da, adierazpen grafikoan oinarrituta, funtzio-familia batzueneta besteen ezaugarrien arteko antzekotasunak eta desberdintasunakbereiztekogaiizateaikasleak,baitafuntziobatengrafikoabestebatekinkonposatzeangertatzendirenaldakuntzaketaadierazpenaljebraikoarenkoefizienterenbat jarraituki aldatzeangertatzendirenakere. Gainera,limitearenkontzeptua,intuizioz,etaderibatuarenkontzeptugeometrikoaerelantzenhasikogara,kalkuluinfinitesimalarenoinarriakezartzekoeta,hartara, funtzioen portaeraren azterketa (Matematika II irakasgaiarenesparrukoa)zehatzagoaizateko.

lOso garrantzitsua da ikasleek matematika-hizkuntza guztien bidezzehaztasunez komunikatzen ikastea: bai ahoz, bai idatziz. Batetik,ahoz, hizkuntzaren zehaztasuna sustatu behar da eta matematika-terminoak erabiltzea ideiak elkarri jakinarazteko; ideia, pentsamenduedo arrazoibide bat justifikatzeko; problema bat ebazteko prozesuaazaltzeko,etab.Bestetik,matematika-hizkuntzaidatziaren(aljebraikoaren,geometrikoaren,grafikoaren…)aukeraguztiakeraginkortasunezerabilibehardituzteideiaktranskribatzeko,problemakebazteko,etaidazketasinplifikatzekoeskemak,irudiaketasinboloakegiteko.

lProblemenebazpenazeharkakogaiada,etagainerakoedukiakaztertzean

erelandubeharda,haienesparruan.Garatzendirenestrategiakmatematika-hezkuntzarenfuntsezkoosagaidira,etaezagutzaketaabileziaktestuinguruerrealetanaplikatzekobeharrezkogaitasunakareagotzendituzte.Problemakebatzitaerrealitatearenikuspegizabaletazientifikoagaratzenduteikasleek,etaberensormen-gaitasunaestimulatzendute.Hartara,ikasleekkonfiantzaduteberengaitasunetan,matematikokikomunikatzekoetaarrazoitzekogaidira,etaberenideiaketabesterenakharditzaketekontuan;etahorrelazerakatsegitendituztenonartzendute.

526

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

lAzkenik, garrantzizkoa da matematika zientzia bizitzat harraraztea,erregelafinkoetaaldaezinenmultzotzatharraraziordez.Lantzendirenedukienoinarrianbidekontzeptualluzebatdago,eraikuntzaintelektualitzelbat,etapixkana-pixkanabilakatudahistorian,gauregunerabiltzenditugunformulazioakonartuartean.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Matematikarako gaitasuna bere alderdi guzti-guztietan garatzen delabermatzea da matematika-arloko edukien lehentasuna. Horiek horrela,irakasgaiaren xede dira: hainbat motatako zenbakiak eta eragiketakulertzea;askotarikotestuinguruakerabiltzea,matematika-ezagueraberriakosatzeko; kontzeptuak sortzea eta adierazitako ideien egiazkotasunaebaluatzea arrazoibideak eratzeko; problema batek berezko dituenmatematika-elementuak identifikatzea; komunikabideak erabiltzeamatematika-jarduerarenemaitzakjakinarazteko;eta,beharrezkoadenean,jakintza-arloarenberezkoezagueraketatrebetasunakerabiltzeaondorioakateratzeko eta ziurtasunez erabakitzeko. Aipatzekoa da matematikairakasteko modu guztiek ez dutela berdin laguntzen matematikarakogaitasuna eskuratzen: matematikan ikasitakoaren erabilgarritasunaazpimarratzea,munduaulertzenlaguntzekobaliagarritasunanabarmentzeaedo problemak ebazteko estrategiak aukeratzea bera erabakigarria damatematika hainbat jakintza-arlotan eta eguneroko bizitzako egoeretanaplikatzeko.

Pentsamendu matematikoa garatzeak zientzia, teknologia eta osasun-kulturarakogaitasuna izaten laguntzendie ikasleei, inguruaulertzenetazehaztasunezdeskribatzenlaguntzendielako.Matematikarenetazientzienarteko harremanak estuak eta etengabeak dira; alde horretatik, gogoanizanbeharradagozientziareneskuradagoenhizkuntzadelamatematika.Horregatik,ezinezkoadazientzia-ezagutzaegokiroetasakonkigaratzeamatematika-edukiakmenderatzenezbadira.

Matematikak informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzekogaitasunalortzenlaguntzendu,tresnamodernoaketabakoitzaridagokionsoftwarea baliatzen dituelako eta haiek erabiltzen ikastea eta erabiltzeaberabultzatzenduelako.Horidelaeta, ikasleekaurrez jakinbehardute

527

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

kalkulagailuak eta ordenagailuak erabiltzen, baina, irakasgai honentestuinguruan,jakintza-arloanetateknologiadigitalaerabiltzekogaitasunahobetzenaurreraegitendutealdiberean.

Ikasten ikasteko gaitasuna garatzeko oinarria da norberak sinesteaikastekogaitasunaduela.Ildohorretan,zenbakietanalfabetatubehardumatematikak,ikasleekmatematika-etazientzia-gaiakezbaztertzekoetaikaskuntzanezblokeatzeko.

Zenbakietanalfabetatzeazenbakizkoteknikakedoteknikaalgoritmikoakmenderatzea baino gehiago da: zenbakietarako sena eta arrazoitzeko,pentsamenduaantolatzekoetaanalisikritikoaegitekogaitasunakgaratzeaerebada.Horregatik,problemakebazteakberebizikogarrantziadu.Hainbatprozesufuntsezkoakdiraikastenikasteko:helburuakfinkatzea,helburuaklortzeko plangintza egitea, ebazpen-prozesua bera eta baliabideakkudeatzea, eta prozesua berrikustea eta aztertzea. Matematikarenirakaskuntzakprozesuhorieigarrantziaematenbadieetaegoerairekiaketabenetakoproblemakproposatzenbaditu,areekarpenhandiagoaegingodiohaingarrantzitsuadengaitasunhoni.

Matematikak norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunaeskuratzen laguntzen du. Matematikan aurrera egiteko eta ikasteko,nahitaezkoa da matematika-tresnak behar bezala ezagutzea eta horiekaskotarikoegoeretanerabiltzea.Gaitasunhorigaratzeko,edukienbidezbizi behar du ikasleak egoera gero eta konplexuagoei aurre egitekoautonomiaduela,saiatzendelaetaahaleginjarraituaegitenduela;horrezgain,irakasgaiakartezsustatubeharditusistematizazioa,ikuskerakritikoaetanorkberelanarenemaitzakeraginkortasunezkomunikatzekoabilezia.Bestalde, curriculumaren eduki guztietan lantzen dira ekimenarekin etaegoerazaileiarrakastazaurreegitekonorberarenahalmeneankonfiantzaizatearekinzerikusiadutenjarrerak.

Matematika-arloak, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna lortzenlaguntzeko, bi alderdi azpimarratu behar ditu: batetik, matematika-hizkuntzarenfuntsaohikohizkuntzansartzeaetazehaztasunegokizerabiltzea;bestetik, nahitaezkoa da aparteko garrantzia ematea arrazoibideen etaprozesuen hitzezko deskripzioarekin zerikusia duten edukiei. Adieraztenlaguntzea eta besteen azalpenak entzunaraztea da kontua, ulermena,kritikotasunaetakomunikaziorakotrebetasunakhobetzenlaguntzenbaitu.Azkenfinean,matematikakhizkuntza-komunikaziorakogaitasunalortzen

528

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

laguntzen du, adierazpen-irakasgaitzat hartzen baita eta komunikazioa—ahozkozeinidatzia—erabiltzenbaituetengabeideiakformulatzekoetaadierazteko.

Matematikakgizaetaarte-kulturarakogaitasunalortzenlaguntzendu;izanere,ekarpenhandiakegindizkiogizadiarengarapenkulturalari.Gogoanizan behar da kultura-adierazpen esanguratsua dela matematika, etaformageometrikoaketahaienartekoerlazioakikasteakartelanaketaarte-adierazpenakaztertzenetaulertzenlaguntzenduela.

Beste jakintza-arlo batzuetan bezala, talde-lana da matematikarenekarpenagizarterakoetaherritartasunerakogaitasunagaratzenlaguntzeko.Matematika-arloanbereziada,gainera,ikuspegihori,norberarenakezdirenikuspegiakonartzenikastenbaitugu,problemaknorkberekabuzebaztekoestrategiakerabiltzenditugunean,batezere.Horretarako,norberarenetabesterenekarpenakbalioestenetahaiekinkritikoizatenikasibehardugu(eta onartu eztabaida ona dela, komunikazioa eta irtenbideak bilatzeabultzatzen duen aldetik), bizikidetza egokia eramaten, eta pertsonak ezbaztertzen,haienkultura,sexuaedoantzekoezaugarriakdirela-eta.Hauda,elkarlanaketaelkarlaguntzeakgizarteratzenlaguntzendute.Horrezgain,matematikarenedukiekberekebidentziaketazehaztasun-,malgutasun-,koherentzia- eta kritikotasun-jarrerak ematen dituzte, eta, horiei guztieiesker, ikasleakongiprestatutadaudeetengabealdatzenaridengizartebatenerronkeiheltzeko,erabakiarduratsuetaarrazoituakhartubeharkobaitituztehainbatarazori(gizarte-etaingurumen-arazoei)aurreegiteko.

529

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

HElBuRuAk

Etapa honetan, gaitasun hauek lortzea da Matematika ikastearenhelburua:

1.Matematikarenberarenetabestezientziabatzuenesparrukoproblemakplanteatzeaetaebazteaeta,horretarako,hainbatestrategiaaukeratzeaeta erabiltzea, ebazpen-prozesua arrazoitzea, emaitzak interpretatzeaeta justifikatzea, eta emaitzak egoera berrietan aplikatzea, gizarteaneraginkortasunezjarduteko.

2.Egungo informazio eta komunikazio-teknologiek ematen dituztenbaliabideak (kalkulagailuak, ordenagailuak, etab.) zentzuz erabiltzeaeta, egoerarenarabera,egokienakhautatzea informazioabiltzekoetaprozesatzeko;etaproblemakebaztekokalkuluakbeharbezainzehatzetaazkaregitea,gertakaridinamikoakulertzenetadatuaskomaneiatzenlaguntzeko.

3.Norkbereemaitzaketaondorioakjustifikatzekoetaazaltzekoargudiosendoakprestatuz,argietazehazkiarrazoitzeaetaargudiatzea,jarreramalgua, irekia eta kritikoa izanik beste iritzi eta arrazoibide batzuenaurrean.

4.Matematika giza kulturaren zatitzat hartzea, historian izan duen eta

egungogizarteanduenegitekoakontuanhartuta,etagizarte-gertakariakaztertzekoetabalioestekoaplikatzeaikasitakomatematika-gaitasunak(hala nola kultura-aniztasuna, ingurumena errespetatzea, osasuna,kontsumoa,genero-berdintasunaetaelkarbizitzabaketsua).

5.Matematika-kontzeptuak, -prozedurak eta -estrategiak erabiltzea,matematika-arloan bertan eta matematikaren eta beste jakintza-arlobatzuen arteko harremanetan eta aplikazioetan aurrera egiteko eta,hartara,zientzia-etateknologia-gaiespezifikoeiburuzkoikasketakeginahalizateko.

6.Matematika-hizkuntzareneta-adierazpenarenberezkotresnak(zenbakiak,taulak, grafikoak, funtzioak, sinbolorik ohikoenak…) autonomiazeta sormenez erabiltzea eta matematika-terminoak, -notazioak eta-adierazpenak ulertzea eta erabiltzea, nork bere pentsamenduak argietakoherentziazazaltzeko.

530

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

7.Matematika ingurukoegoeraerrealekin lotzeaetahaietanaplikatzea,etajakiteamatematikarenzeralderditratadaitezkeenereduteorikoenbidez,zenbakizkoetaausazkoedukiaketaedukialjebraikoak,logikoak,geometrikoaketagrafikoakerabilizaskotarikoegoeraproblematikoaklantzekoetaebazteko.

8.Matematika-jarduerak berezkoak dituen ezaguerak eta moduak(hala nola alternatibak sistematikoki aztertzea, hizkuntza zehatza etamalgutasunaetasaiatutasuna)norkgainerakoarloetanhartzendituenjakintza multzoan txertatzea, problemak sormenez, analitikoki etakritikokiebazteko.

531

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

mAtEmAtIkA I

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

1.Problemenebazpena

lProblemakebaztekometodoorokorrak(Polya,MigueldeGuzmán).

lZientzietako edo ikasleen inguruko egoeren ereduak: funtsezkoaldagaiak aukeratzea, eredu matematikoak aukeratzea, kalkuluakegiteaetaondorioakateratzea,ondorioakinterpretatzeaproblemaerrealarenaraberaeta,beharrezkoabada,ereduakegokitzea.

lEstrategia heuristikoak: notazio egokienak aukeratzea,partikularizazioa, indukzioa, orokortzea, muturreko egoerakaztertzea…

lArrazoiketaetakomunikazioa:indukziozetadedukziozarrazoitzea,analogiaz. Aieruak eta justifikazioa. Matematika-hizkuntza(grafikoaren, sinbolikoaren, aljebraikoaren) erabiltzea aieruak etaondorioakargudiatzekoetajustifikatzeko.

lProblemakebaztekoerabilitakoprozesuakahozazaltzea.

lProzesuarenarrazoibideaetaemaitzakegiaztatzea.

lProblemetanoinarritutakofrogantzak.

lZenbakiei,neurriei,geometriari,zoriarietaabarriburuzkomatematika-ikerketaerrazak.

lMatematika diskretuari (grafoei, zuhaitz-diagramei, zenbakiei…)buruzkoproblemaerrazakebaztea.

532

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

2.Kalkulagailuaketaprogramainformatikoak

lDatuestatistikoaketaprobabilitate-datuaktratatzeko,kalkulu-orriaerabiltzekojarraibideak.

lMorroiakerabiltzekojarraibideak:

.Askotariko kalkuluak (zenbakizkoak, aljebraikoak) egiteko etaekuazioaketaekuaziolinealensistemakebazteko.

.Funtzioen adierazpen grafikoak egiteko eta haien oinarrizkoezaugarriakanalizatzeko.

3.Jarrerak

lMatematika-hizkuntzarenindarrabalioestea,zientzienesparrukogertakariakdeskribatzeko,analizatzekoetairagartzekobalioduenaldetik.

lKonfiantza norberaren ahalmenetan eta prestasuna metodomatematikoakjarraitukietamalgutasunezerabiltzeko.

lProzesuak eta emaitzak sistematiko berrikustea, prozesuenbaliagarritasunabalioesteaetaemaitzakdagozkientestuinguruetankokatzea.

lTalde-lanabalioestea,egoerakonplexueieraginkortasunezaurreegitekobalioduenaldetik,etabesterenplanteamenduakerrespetatzea.

2. multzoa. Aritmetika eta aljebra

1.Zenbakierrealaketakonplexuak

lZenbaki-multzoenerrepasoa:zenbakiarruntak,osoaketaarrazionalak.

lZenbakiirrazionalak.Zenbakierreala.

lNotaziozientifikoaetaeragiketak.Hurbilketaetaerrorea.Adierazpena:zenbaki errealen zuzena. Zenbaki errealen zuzeneko elementuak:tarteaketainguruneak.

533

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

lBalio absolutua. Zenbait propietate topologikora intuiziozhurbiltzea.

lLogaritmoak.

lSegidak.Kontzeptuaetasegidagarrantzitsuenadibideak.Progresioaritmetikoaketageometrikoak.

lSegidabatenlimitea.Segidabakunenlimiteakkalkulatzea.

lZenbakikonplexuak:adierazpideak.Adierazpideenbaliokidetasuna.Eragiketak.

2.Aljebra-hizkuntza

lPolinomioak.Eragiketak.Polinomiobatenerroak.Deskonposizioafaktoreetan.

lZatikialjebraikoak.Eragiketak.

lEkuazioak: ekuazio polinomiko, arrazional eta irrazional errazakebaztekojarraibideak.

lInekuazioak: lehen eta bigarren mailako inekuazioak ebaztekojarraibideak.

lEkuazio-sistemak.Ebazpen-metodoak.Gaussenmetodoa.

lEkuazioaketainekuazioakebazteetagrafikokiinterpretatzealdera,ordenagailuaedokalkulagailuaerabiltzekojarraibideak.

3. multzoa. geometria

1.Trigonometria

lAngeluenneurketa:radiana.

lAngelubatenarrazoitrigonometrikoak:haienartekoerlazioak.

534

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

lOinarrizkoformulatrigonometrikoak.

lTriangeluakebaztea:sinuarenetakosinuarenteoremak.

lKalkulagailubidezkokalkuluetaegiaztapentrigonometrikoak.

2.Geometriaanalitikoaplanoan

lBektorelibreakplanoan.Eragiketak.Biderkaduraeskalarra.Bektorebatenmodulua.

lZuzenarenekuazioak.Zuzenenposizioerlatiboak.

lDistantziaketaangeluak.Problemakebaztea.

lLekugeometrikoaplanoan.Konikak.

lKonikenekuazioak:programainformatikoenbidezkointerpretazioaetaanalisia.

4. multzoa. Analisia

1.Funtzioaketafuntziomotak

lAldagaierrealekofuntzioerrealak.Funtzioensailkapenaetaoinarrizkoezaugarriak: polinomikoak, arrazional bakunak, balio absolutua,parteosoa,trigonometrikoak,esponentzialaketalogaritmikoak.

lFuntziobateneremua,ibiltarteaetamuturrak.

lEragiketaketafuntzio-konposizioa.

lAnalitikoki edo grafikoki adierazita dauden eta egoera errealakdeskribatzen dituzten funtzio bakunak interpretatzea etaanalisatzea.

lEdozein funtzio mota analizatze aldera, programa informatikoakerabiltzekojarraibideak.

535

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

2.Funtziobatenderibatua

lFuntziobatenlimite,joeraetajarraitutasunkontzeptuak.

lDeribatukontzeptua.Bitartebatenmuturerlatiboak.

5. multzoa. Estatistika eta probabilitatea

1.Estatistika

lAusazkoaldagaidiskretuaketajarraituak.Ezaugarriak.

lHainbat iturritako egungo datu errealetatik ateratako estatistika-problemakebaztea.

lBanaketabidimentsionalak.Bialdagaiestatistikorenartekoerlazioak.Korrelazioetaerregresiolineala.

2.Probabilitatea

lKonbinatoria.

lProbabilitate konposatuaren, baldintzatuaren eta totalaren eta aposterioriprobabilitatearenazterketa.Bayesenteorema.

lBanaketa binomiala eta normala, gertakarien probabilitateakzehaztekotresna.

lEstatistika-azterketak egiteko, kalkulu-orria edo kalkulagailuaerabiltzekojarraibideak.

536

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

mAtEmAtIkA I EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Informazioa aurkeztea eta trukatzea, analisiak egitea eta ondorioakateratzea eguneroko bizitzako egoerei eta gizartearen eta zientziareninteresa pizten dutenei buruz, zenbaki errealak eta konplexuak etahaiekikoeragiketakerabiliz.

1.1.Ea informazio kuantitatiboa zuzen adierazten duen eta notaziozientifikoa erabiltzen duen beharrezkoa denean, informazioazehazkikomunikatzeko.

1.2.Buruz, paperean arkatzez egindako algoritmoen bidez edokalkulagailuz,zenbakierrealekikokalkuluakdirelaeta,eazuzenegiten dituen (tartean, berreketak eta logaritmoak) eta ebaztenduenemaitzakzentzuzkoakdirenalaez.

1.3.Ea estimazio zuzenak egiten dituen eta zentzuzko irizpideakerabiltzen, testuinguruaren arabera, egindako erroreamugatzeko.

1.4.Eaondorioarrazoituakateratzendituen,zenbakizkoemaitzetanetaargudiosendoetanoinarritutakoak,aztertutakogertakarieiburuz.

1.5.Ea ebazten dituen zenbakizko segidei eta progresioei buruzkoproblemak.

1.6.Ea zenbaki konplexuak egokiro adierazten dituen planokonplexuan.

1.7.Ea zenbaki konplexuei buruzko ezagutzak aplikatzen dituenintereszientifikokoegoerakebazteko.

2.Problemaketaegoerakebazteaeta,horretarako,adierazpenaljebraikoenbidezko ereduak egitea, eta emaitzak testuinguruaren araberainterpretatzea.

2.1.Eaegunerokobizitzakoedoerrealitatezientifikokoedosozialekoegoerakhizkuntzaaljebraikoarenbideztranskribatzendituenetaerabakiakargudiatzen.

537

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

2.2.Eazenbaki-multzobatekoerregulartasunakaurkitzendituenetahautemandakoerregulartasunaahozedoaljebraikokiadierazten.

2.3.Eaegitendituendagozkioneragiketaaljebraikoak.

2.4.Eakalkulatzendituenpolinomiobatenerroaketa,horretarako,eadagozkionmetodoakaplikatzendituen.

2.5.Ea ebazten dituen ekuazioak eta ekuazio-sistema linealak,papereanarkatzezedosoftwareinformatikoaerabiliz.

2.6.estuinguruarenarabera.

3.Hainbategoeraeskemageometrikoenbidezitzultzeaetaebazteaeta,horretarako, hainbat teknika trigonometriko erabiltzea, eta emaitzakinterpretatzea.

3.1.Eaerabiltzendituenoinarrizkotrigonometria-ezagutzak,triangeluangeluzuzeneiburuzkoproblemakebazteko.

3.2.Eaaplikatzendituen sinuareneta kosinuaren teorema, edozeintriangelumotariburuzkoproblemakebazteko.

3.3.Eaarrazoi trigonometrikoakelkarrekin erlazionatzenditueneta,horretarako,eaoinarrizkoerlazioakerabiltzendituen.

3.4.Ea neurri-problemak eredu geometriko bakunen bidezeskematizatzendituen.

3.5.Eaneurri-problemakebaztenditueneta,horretarako,eaoinarrizkotrigonometria-kontzeptuaketa-erlazioakerabiltzendituen.

3.6.Eainterpretatzenetabalioestendituenzeharkakoneurrieiburuzkoproblemenemaitzak.

3.7.Ea erabiltzen dituen kalkulagailua eta ordenagailua, kalkulutrigonometrikoakegiteko.

538

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

4.Planokogeometriaanalitikoarenberezkoedukienbidezazterdaitezkeenproblemaketaegoerakebazteaeta,horretarako,baliabiderikegokienakerabiltzea,etaemaitzakinterpretatzeaetabalioestea.

4.1.Ea adierazten dituen bektoreak planoan eta ea interpretatzendituenmodulu,norabideetanoranzkokontzeptuak.

4.2.Eaerabiltzenduenbektoreeiburuzkoezagutzaplanokoproblemageometrikoakaztertzeko.

4.3.Ea zehazten duen maldak eta puntu batek definitutako zuzenbatenekuazioa.

4.4.Eaaztertzendituenzuzenenartekoposizioerlatiboaketaondoriozuzenakateratzendituen.

4.5.Eaebaztendituenpuntuenetazuzenenartekodistantzieiburuzkoproblemak.

4.6.Ea bereizten dituen koniken ekuazioak eta dagozkien irudiekinlotzendituen.

4.7.Eaartezerabiltzendituenkalkulagailugrafikoaetaordenagailua,konikenetazuzenenekuazioakmarraztekoetaanalizatzeko.

4.8.Ea erabiltzen dituen geometria analitikoari buruzko ezagutzakaskotarikoproblemamotakebazteko.

5.Gizarte- eta zientzia-arloko gertakariak interpretatzea eta analizatzeaetahaieiburuzkoondorioakateratzeaeta,horretarako,ereduakegiteafuntzio-familiarikohikoenenbidez.

5.1.Eaadieraztendituenerlaziofuntzionalaktaulaetagrafikobidezetaadierazpenaljebraikoenbidez.

5.2.Ealotzendituenfuntzioaljebraikobakunenetafuntziopolinomikoen,trigonometrikoen, esponentzialen eta logaritmikoen grafikoenezaugarriorokorrakhaienadierazpenaljebraikoekin.

5.3.Eazuzenazaltzenduenzeraukeratuduenetaeazuzenargudiatzenduenaukeraketahori,hizkuntzaegokiaerabiliz.

539

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

5.4.Aukeratutakofuntzio-eredutikabiatuta,eaateratzenduenondorioarrazoiturikaztertutakogertakariariburuz.

5.5.Eaartezerabiltzendituenkalkulagailugrafikoaedoordenagailua,hainbatfuntziomotamarraztekoetaanalizatzeko,etaeaondoriozuzenakateratzendituen.

6.Oinarrizko funtzioen (funtzio polinomiko eta arrazional bakunen etafuntzio trigonometrikoen, esponentzialeneta logaritmikoen) funtsezkopropietateak (hazkundea, beherapena, jarraitutasuna, infiniturakojoera…) ezagutzea eta adieraztea eta haien ezaugarri grafikoakadierazpenaljebraikoarekinerlazionatzea.

6.1.Eaestimatzendueneskalaketaunitateakegokiroaukeratzearengarrantzia.

6.2.Eaerabiltzenduensoftwarematematikoa funtzioenadierazpengrafikoak egiteko, eta ea analizatzen duen parametro batzukaldatzeakgrafikoarenformanzereraginduen.

6.3.Grafiko baten elementu nagusiak analizatuta, ea antzematendituen grafiko horren ezaugarri orokorrak eta ea lotzen duengrafikoadagokionadierazpenaljebraikoarekin.

6.4.Ea dakien deribatu kontzeptua zer den eta aplikatzen duengrafikoarenaldakuntzadeskribatzeko.

7.Estatistika-taulaeta–grafikobidimentsionalakegiteaetainterpretatzea,bitartekorik egokienak (arkatza eta papera, kalkulagailua edoordenagailua, kalkulu-orria) erabiliz; parametro nagusiak kalkulatzea;etaondoriozuzenakateratzea.

7.1.Eaegitenduengertakaribidimentsionalbatenpuntu-hodeia.

7.2.Ea bereizten duen aldagaien arteko erlazioa funtzionala alaausazkoadenetaeainterpretatzenduenerlazio-maila.

7.3.Eabaliabideinformatikoakerabiltzendituendatuakadieraztekoetakalkuluakegiteko.

540

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

7.4.Ea kalkulatzen eta interpretatzen dituen korrelazio-koefizienteaetaerregresio-zuzena,testuinguruarenarabera.

7.5.Eaondorioarrazoiturikateratzenduenbialdagairenartekoerlazio-mailariburuz.

7.6.Erregresio-zuzeneanoinarrituta,eainterpolatzenetaestrapolatzenduenbalioriketahaienbaliozkotasunajustifikatzenduen.

8.Ausazkogertaerabakunenetakonposatuen (mendekoenetaaskeen)probabilitateakzehazteaeta,horretarako,zenbaketa-teknikak,zuhaitz-diagramaketakontingentzia-taulakerabiltzea.

8.1.Ea erabiltzen dituen zenbaketa-teknikak (zuhaitz-diagramak,oinarrizkokonbinatoria).

8.2.Eazehaztenduengertaerekzerprobabilitateduten,Laplacerenlegearenetazenbakihandienlegearenbitartez.

8.3.Eguneroko bizitzako eta gizarte-zientzien esparruko egoeretan,eaaplikatzenduenprobabilitatebaldintzatuarenkontzeptua.

8.4.Ea erabiltzen duen kontingentzia-taula eta zuhaitz-diagramarikprobabilitateakaposteriorikalkulatzekoetaeaemaitzakegokirointerpretatzendituen.

8.5.Eazuzenarrazoitzenetaargudiatzenduenegoeraproblematikoakikustekoetaplanteatzekomoduaetaemaitzeninterpretazioa.

9.Probabilitate-banaketa batekin bat datozen egoerak ebaztea eta,horretarako, banaketa binomialari eta normalari dagozkien teknikakerabiltzea.

9.1.Eakonbinazio-teknikarikerabiltzenduenkasuakzenbatzeko.

9.2.Ea banaketa binomial edo normal batekin lotzen dituenplanteatutakoegoerak.

9.3.Ea banaketa binomial edo normal baten bidez zehazten duengertaerabatenprobabilitatea.

541

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

9.4.Bildutako informazioan oinarrituta, ea ondorio arrazoiturikateratzenduenetaeaarrazoizendituenhartutakoerabakiak.

9.5.Eaemaitzakkritikokiinterpretatzenetaanalizatzendituen.

10.Egunerokobizitzakoproblemeietaikerlantxikieiheltzeaeta,horretarako,informazioa antolatzea eta kodetzea, hipotesiak egitea, estrategiakhautatzea eta matematikaren berezko baliabideak eta arrazoibideakerabiltzea.

10.1.Ea oinarrizko aldagaiak hautatzen dituen eta, dena delakogertakaria aztertzeko, ea baztertzen dituen garrantzi gabekoaldagaiak.

10.2.Eainformazioaegokiroantolatzenetakodetzenduen.

10.3.Ea hipotesiak onartzen dituen eta onartzeko moduko aieruakegitendituen.

10.4.Eaestrategiaheuristikoegokiakerabiltzendituen.

10.5.Eadakienindukziozarrazoitzen,etadedukzioz.

10.6.Ea tresna matematiko egokiak erabiltzen dituen (tartean,kalkulagailuaetaordenagailua).

10.7.Ea dakien lortutako emaitzak testuinguruan kokatzen etaberrikusten.

11.Matematika-jarduerarekinlotutakojokabideaksistematikokibalioesteaeta aplikatzea: besteak beste, jakin-mina, saiatua izatea, nork bereahalmenetankonfiantzaizatea,ordenaetaberrikuspensistematikoa;talde-laneanpartehartzea,bestereniritziakerrespetatuzetaikaskuntza-iturritzathartuz;etahelburukomunalortzekolanegitea.

11.1.Eadakienmatematika-eragiketaketa-prozedurakmenderatzeagarrantzitsuadela,egunerokobizitzakoetaeskolakoproblemakebaztenlaguntzenbaitu.

542

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

11.2.Ealanegitekointeresikbaduenetasaiatuaden.

11.3.Eaemaitzakordenatuta,argietatxukunaurkeztendituen.

11.4.Ea prozesuak eta emaitzak norberaren mailari dagokionzehaztasunezjustifikatzenetaazaltzendituen.

543

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

mAtEmAtIkA II

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

1.Problemenebazpena

lProblemakebaztekometodoorokorrak(Polya,MigueldeGuzmán).

lZientzietako edo ikasleen inguruko egoeren ereduak: funtsezkoaldagaiak aukeratzea, eredu matematikoak aukeratzea, kalkuluakegiteaetaondorioakateratzea,ondorioakinterpretatzeaproblemaerrealarenaraberaeta,beharrezkoabada,ereduakegokitzea.

lEstrategiaheuristikoak:notazioegokiaaukeratzea,partikularizazioa,indukzioa,orokortzea,muturrekoegoerakaztertzea…

lArrazoiketaetakomunikazioa:indukziozetadedukziozarrazoitzea,analogiaz.Aieruaketajustifikazioa.Matematika-hizkuntza(grafikoa,sinbolikoa,aljebraikoa)erabiltzeaaieruaketaondorioakargudiatzekoetajustifikatzeko.

lProblemakebaztekoerabilitakoprozesuaahozazaltzea.

lProzesuarenarrazoibideaetaemaitzakegiaztatzea.

lProblemetanoinarritutakofrogantzak.

lZenbakiei,neurriei,geometriari,zoriarietaabarriburuzkomatematika-ikerketaerrazak.

lMatematika diskretuari (irudiei, zuhaitz-diagramei, zenbakiei…)buruzkoproblemaerrazakebaztea.

544

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

2.Kalkulagailuaketaprogramainformatikoak

lDatuestatistikoaketaprobabilitate-datuaktratatzeko,kalkulu-orriaerabiltzekojarraibideak.

lMorroiakerabiltzekojarraibideak:

.Askotariko kalkuluak (zenbakizkoak, aljebraikoak) egiteko etaekuazioaketaekuaziolinealensistemakebazteko.

.Funtzioenadierazpengrafikoakegitekoetahaienoinarrizkoezaugarriakanalizatzeko,etatangenteaketaazalerakkalkulatzeko.

3.Jarrerak

lMatematika-hizkuntzarenindarrabalioestea,askotarikogertakariakdeskribatzeko,analizatzekoetairagartzekobalioduenaldetik.

lKonfiantza norberaren ahalmenetan eta prestasuna metodomatematikoakjarraitukietamalgutasunezerabiltzeko.

lProzesuak eta emaitzak sistematiko berrikustea , prozesuakbaliagarritasuna balioestea eta emaitzak dagozkien testuinguruankokatzea.

lTalde-lanabalioestea,egoerakonplexueieraginkortasunezaurreegitekobalioduenaldetik,etabesterenplanteamenduakerrespetatzea.

2. multzoa. Aljebra

1.Matrizeaketadeterminanteak

lMatrizeak aztertzea, tauletan eta grafoetan egituratutako datuakmaneiatzekoetahaiekikoeragiketakegitekotresnakdirenaldetik.

lMatrizemotak.

lMatrizeekikoeragiketak.Eragiketaketahaienpropietateakaplikatzeatestuinguruerrealetakoproblemakebazteko.

545

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

lDeterminanteak.Determinanteenoinarrizkopropietateak.

lMatrizebatenheina.

2.Ekuazio-sistemenebazpena

lEkuazio-sistemalinealeiburuzkoeztabaidaetahaiekebaztea.

lEkuazio-sistemalinealakebazteetainterpretatzealdera,ordenagailuaedokalkulagailuaerabiltzekojarraibideak.

3. multzoa. geometria

1.Bektoreaketaeragiketak

lBektoreak espazio tridimentsionalean. Biderkadura eskalarra,bektorialaetanahasia.Esanahigeometrikoa.

2.Espaziokogeometria

lZuzenarenetaplanoarenekuazioakespazioan.

lPosizioerlatiboeiburuzkoproblemakebaztea.Angeluak,distantziak,azaleraketabolumenakkalkulatzeariburuzkoproblemametrikoakebaztea.

4. multzoa. Analisia

1.Funtziobatenlimiteak

lFuntziobatenlimitea.Limiteakkalkulatzea.

lLimiteindeterminatuak.Limiteindeterminatuakkalkulatzea.

lFuntziobatenjarraitutasuna.Etenmotak.

546

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

2.Deribatua

lFuntziobatenderibatuapuntubateankontzeptuaren interpretaziogeometrikoaetafisikoa.

lFuntzio deribatua. Deribatuak kalkulatzea. Funtzio konposatuarenetafuntzioenbaturaren,biderkadurarenetazatidurarenderibatua.

lDeribatuarenaplikazioafuntziobatenpropietatelokalakaztertzeko.Funtziobatadieraztekojarraibideak.Programainformatikoaknolaerabili.

lOptimizazio-problemak.

3.Integrala

lIntegralkontzeptuarenhasi-masiak,integraladefinitutakurbabatenazpianitxitakoazalerakkalkulatzetikabiatuta.

lJatorrizkoakkalkulatzekooinarrizkoteknikak.Eremulauenazalerakalkulatzekoaplikazioa.Barrowenerregela.

lPrograma informatikoak erabiltzea funtzio bakunek mugatutakoeremuenazalerakkalkulatzeko.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Hainbategoera interpretatzeaetaebazteaeta, matrize-hizkuntzaetaeragiketak matrizeekin eta determinanteekin erabiltzea datuak etaerlazioakadieraztekoetainterpretatzeko.

1.1.Eaegitenduenmatrizeekikoeragiketarik.

1.2.Eadakienkalkulatzenmatrizekarratubatidagokiondeterminantebatenbalioa,horretarako,dagozkionpropietateakaplikatuta.

1.3.Ea dakien matrize karratu jakin baten alderantzizko matrizeakalkulatzen.

1.4.Eadakienmatrizebatenheinakalkulatzen.

547

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

1.5.Matrize-hizkuntzaerabiliz,eadakienekuazio-sistemakebazten.

1.6.Easoftwareegokiaerabiltzenduendeterminanteakkalkulatzekoetaekuazio-sistemakebazteko.

2.Ekuazio-sistemalinealenbidezadierazdaitezkeenproblemaketaegoerakebaztea,horretarako,metodoetaerregelarikegokienakaplikatuta,etaemaitzaktestuinguruarenaraberainterpretatzea.

2.1.Eaegunerokobizitzakoetaerrealitatezientifikokoedosozialekoegoerakhizkuntzaaljebraikoarenbideztranskribatzendituenetaeaerabakiakargudiatzendituen.

2.2.Eadakienegitendagozkioneragiketaaljebraikoak.

2.3.Eadakienekuazio-sistemalinealakplanteatzen.

2.4.Eaekuazio-sistemalinealakdagozkionmetodoakerabilizebaztendituen.

2.5.Ea software egokia erabiltzen duen ekuazio-sistema linealakebaztekoetaeztabaidatzeko.

2.6.Ea, testuinguruarenarabera,emaitzak interpretatzendakienetaeaargietazuzenazaltzendituen.

3.Espazioko geometriaren berezko edukien bidez azter daitezkeenproblemak eta egoerak ebaztea, horretarako, baliabiderik egokienakerabilita,etaemaitzakinterpretatzeaetabalioestea.

3.1.Eadakienbektoreakespazioanadieraztenetaeamodulu,norabideetanoranzkokontzeptuakinterpretatzendituen.

3.2.Ea espazioko bektoreekiko eragiketarik (biderketa eskalarra,bektorialaetanahasia)egitenduen.

3.3.Ea zuzen baten ekuazioa hainbat modutan (bektorialki,parametrikoki,jarraituki…)zehaztenduen.

3.4.Eaplanoarenekuazioahainbatmodutanzehaztenduen.

548

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

3.5.Eadakienzuzenenetaplanoenposizioerlatiboakaztertzenetaeaondoriozuzenakateratzendituen.

3.6.Ea puntuen, zuzenen eta planoen arteko distantziei buruzkoproblemarikebaztenduen.

3.7.Eakalkulagailugrafikoaedoordenagailuaartezerabiltzendituenzuzenenetaplanoenekuazioakmarraztekoetaanalizatzeko.

4.Zientzia-, natura- eta teknologia-arloko gertakarien inguruko egoerakaztertzeaetaebaztea,limitearenetaderibatuarenkontzeptuakerabilizetahoriekkalkulatuz,etabaitahaienpropietateakere,etahorretarako,bitartekoteknologikorikegokienakerabiltzea.

4.1.Ea funtzio baten limitea puntu batean kalkulatzen duen eta,horretarako,eametodorikegokienaaplikatzenduen.

4.2.Eafuntziobateneremukojarraitutasunaaztertzenduen.

4.3.Ea dakien interpretatzen deribatua puntu batean kontzeptugeometrikoa.

4.4.Eaantzematenduenderibatuarenkontzeptua(espazioa/abiadura/azelerazioa/etab.)hainbategoeratan,etaeadakienazaltzen.

4.5.Eafuntziojakinbatenderibatuakalkulatzendueneta,horretarako,eadagozkionpropietateaketaeragiketakaplikatzendituen,etasoftwareegokiaerabiltzenduen.

4.6.Ea funtzio baten maximoei eta minimoei buruzko problemarikebaztenduen.

4.7.Eadakienfuntzioenoptimizazio-problemakplanteatzenetaebazten.

5.Aljebraikoki eta esplizituki adierazitako funtzioen ezaugarri nagusiakaztertzea eta analizatzea eta, horretarako, kontzeptu, propietate etaprozeduraegokiakerabiltzea.

5.1.Ea antzematen dituen funtzio nagusien (polinomikoen,esponentzialen,logaritmikoen,1/(x-a)motakoen…)grafikoaketaeadakieninterpretatzen.

549

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

5.2.Eafuntziobatenpuntunabarmenak(ebaki-puntuak,maximoak,minimoaketainflexio-puntuak)kalkulatzendituen.

5.3.Ea kalkulatzen dituen funtzio bakunen asintotak eta ea dakieninterpretatzen.

5.4.Eazirriborrorikegitenduenfuntzioamarraztuaurretik.

5.5.Easoftwareegokiaerabiltzenduenfuntziojakinbatenazterketaxeheaegiteko.

6.Azalerak kalkulatzeari buruzko problemak ebaztea eta, horretarako,integralak kalkulatzea, funtzio bakunen grafikoek mugatutako eremulauenazaleraneurtzeko.

6.1.Eainterpretatzenetaadieraztendituenintegraldefinituetaintegraldefinigabekontzeptuak.

6.2.Eakalkulatzendituenintegraldefinigabeak,zatikakoordezkapen-etaintegrazio-metodoakerabiliz.

6.3.Eakalkulatzendituenintegraldefinigabebakunak(polinomikoak,trigonometrikoaketaarrazionalak,etab.).

6.4.EaaplikatzenduenBarrowenerregelaeremubakunenazalerakkalkulatzeko.

6.5.Eaebaztendituenintegralenbidezadierazdaitezkeenproblemazientifikoak.

6.6.Ea software egokia erabiltzen duen integralak kalkulatzeko etaeremuenazalerakgrafikokiadierazteko.

7.Egunerokobizitzakoproblemeietaikerlantxikieiheltzeaeta,horretarako,informazioa antolatzea eta kodetzea, hipotesiak egitea, estrategiakhautatzea eta matematikaren berezko baliabideak eta arrazoibideakerabiltzea.

7.1.Eaoinarrizkoaldagaiakhautatzendituengertakaribataztertzekoetaeagarrantzigutxikoaldagaiakbaztertzendituen.

550

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MatematikaIetaII

7.2.Eainformazioaegokiroantolatzenetakodetzenduen.

7.3.Eahipotesiakonartzendituenetaeaonartzekomodukoaierurikegitenduen.

7.4.Eaestrategiaheuristikoegokiakerabiltzendituen.

7.5.Eadakienindukziozedodedukziozarrazoitzen.

7.6.Ea tresna matematiko egokiak erabiltzen dituen (tartean,kalkulagailuaetaordenagailua).

7.7.Ea lortutako emaitzak testuinguruan kokatzen dituen eta eaberrikustendituen.

7.8.Eagaidenfrogantzaerrazakegitekoaskotarikoedukieiedoedukiteorikoeiburuzkoproblemenesparruan.

8.Matematika-jarduerarekinlotutakojokabideaksistematikokibalioesteaeta aplikatzea: besteak beste, jakin-mina, saiatua izatea, nork bereahalmenetan konfiantza izatea, ordena eta berrikuspen sistematikoa;talde-laneanpartehartzea,bestereniritziakerrespetatuzetaikaskuntza-iturritzathartuz;etahelburukomunalortzekolanegitea.

8.1.Eadakienmatematika-eragiketaketa-prozedurakmenderatzeagarrantzitsuadela,egunerokobizitzakoetaeskolakoproblemakebaztenlaguntzenbaitu.

8.2.Ealanegitekointeresikbaduenetasaiatuaden.

8.3.Eaemaitzakordenatuta,argietatxukunaurkeztendituen.

8.4.Ea prozesuak eta emaitzak norberaren mailari dagokionzehaztasunezjustifikatzenetaazaltzendituen.

551

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

Industria TeknologiaIetaII

SARRERA

IndustriaTeknologiairakasgaiaikasiahala,industria-jardunarenesparrukojakintza-arloespezializatuenikuspegisistemikoaizangoduteBatxilergokoikasleek;hainzuzenere,jakintza-arloonartekoeraginarieskerditugu,geroetagehiago,gureinguruneaosatzendutenproduktuak.Hauda,Zientzieneta Teknologiaren modalitateko bide bat egituratzen duen irakasgaiada Industria Teknologia: ingeniaritza-arloko ikasketak edo goi-mailakoLanbideHeziketako zikloakegiteradaramanbidea.Hainbat testuingurubiltzendituenez,geroraeginbeharrekoikasketeiburuzkoerabakiahartzenlaguntzendieikasleei.

Ikuspegiepistemologikotik,bereiztekoakdira,batetik,gertakaribatarautzenduten legeen jakintza teorikoa (zientziarenberezkoa), eta,bestetik, legehoriekproblemapraktikoeiaplikatuz,konponbideakaurkitzekoestrategienprestakuntza (teknologiarenberezkoa).Hauda, zientziazharatagodagoteknologia;izanere,ezdakarzergatiajakiteabakarrik,ekoizpen-munduanekintzabatnolaetazertarakoegitendenjakiteaerebaibaizik.

DerrigorrezkoBigarrenHezkuntzan,teknologiarenalderdikulturalalantzenda bereziki; ikasle guztiak balia baitaitezke hartaz. Batxilergoan, berriz,jakintza-arloariberaridagozkionedukiaklantzendira,teknologia-edukiakhanditzenetasistematizatzen,formaltasunhandiagoz;halaere,horrekezdu esan nahi alde praktikoa bazterrean uzten denik, oso lotuta baitagojakintza-arlohonekin.IndustriaTeknologiairakasgaikoedukiakhezkuntza-ibilbideko ondorengo etapetan lantzen dira, bai goi-mailako eskolateknikoetan, bai informatika-fakultatetan, bai fisika- eta kimika-zientzienfakultatetan, bai eta, adar hori lantzen duten lanbide-familietako goi-mailako Lanbide Heziketako zikloetako moduluetan ere. Unibertsitatera

552

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

joatendirenaskokekoizpen-ingurunearenberriizangoduteordurako,eta,unibertsitatean, ikuspegi analitikotik aztertuko dute hura, matematika-mailahandiagoarenlaguntzaz.LanbideHeziketakozikloakegitendituztenikasleek ere Batxilergoko irakasgai honetan ikasten duten gaietako batlandukodute,etahuraxeaztertukodute.

Erabakitzeko aukera dugu teknologiaren alorrean eta, horregatik, gizabeharrei erantzuteko objektuak eta sistemak osatzen dituzten elementuguztien aurkezpen sistemikoa egin behar dugu. Elementu horiexek diraIndustriaTeknologiaIirakasgaikoedukimultzoenardatzak:merkatuaetamerkatuko legeak (produktuen eskaria eta eskaintza, produktuen bizi-zikloa,produktuengainekobeharerrealaketasorrarazitakoak);materialaketa materialak beharrei erantzuteko moduan eraldatzeko forma; etaenergia,ezinbestekoabaita,proposamenteknologikoakmodujakinbateangorpuztendituztenmakineneta sistemenelementuenbidez, fabrikazio-prozesuakgauzatzeko.

Irakasgaiarenbigarrenmailan,ekoizpen-inguruneaberagehiagolandukoduteikasleek,etaekoizpenarenoinarrizientifikoaketaekoiztekomoduakikasikodituzte.IndustriaTeknologiaIIirakasgaikomultzonagusiasistemaautomatikoei buruzkoa da, eta sistemon kontrolari eta programazioariburuzkomultzoakosatzendu.Hain zuzenere, ekoizpenakontrolatzekomoduak eta elementuek egituratzen dituzte bi multzook. Multzo horiezgainera, materialei buruzko multzoa ere emango dute ikasleek, etamaterialen aldaketa intrintsekoetan sakonduko dute, haien aplikaziojakinak aztertzeko; makinen printzipioetan eta, bereziki, makinenerrendimenduari buruzko gai analitikoetan; eta zirkuitu pneumatikoetanetaoleohidraulikoetan,ekoizpen-inguruneanhalakoinstalazioakerabiliohidirenaldetikfluxuakudeatzeko.

Hartara, ekoizpen-munduko eta haren inguruko alor guztietako gakoakulertzekobeharrezkogaitasunezjabetukodiraikasleak;baitahartaneskuhartzekoezere.

Batxilergoko curriculumak proposatzen duenari jarraiki, irakasgaiagaitasunen arabera lantzeko, haren gaineko ikuspegiak funtzionala izanbehar du; teknologiaren funtsarekin bat dator hori. Ikasmetodo horrenbitartez,ikasleekeginkizunaktiboaduteirakas-etaikas-prozesuan.Izan

553

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

ere, lan-taldeakeratubehardituzte,galderaegokiakeginbehardituzte,norkbereezagutzakegiaztatuetazabaldubehardituzteinformazio-iturriegokienbidezetaproposamenbakoitzaebaztekoerabakiegokiakhartubehar dituzte. Irakasleek, berriz, ikasleek zer helburu lortu behar dutenfinkatubehardute(helburuabalioetsibeharduteetahuralortzekoarrazoiakargitu),egitekoakkudeatubehardituzteetaunezailetanlaguntzaeman,prozesuakbideratubehardituzteeta,azkenik,ebaluazioaeginbehardute,unitatedidaktikobakoitzarenhasiera-hasieranazaltzendituztenirizpideekinbat.

Aipatutakogaitasunezjabetzekobaliabidematerialezgainera,simulazio-softwarea,makinenetasistemen funtzionamenduaazaltzeko infografiaketa beste baliabide digital batzuk ere erabili behar dira; are gehiago,baliabidematerialenordezereerabildaitezkehoriekguztiak.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

IndustriaTeknologiaIetaIIirakasgaienekarpenaerabakigarriadaoinarrizkogaitasunakgaratzekoetaeskuratzeko.

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

IndustriaTeknologiairakasgaiakberezziurtatubehardugaitasunzientifikoaetateknologikoa,jakintza-arlohoriekbaitituberezkoaztergai.Horretarako,garrantzihandiaemanbehardiegertakarifisikoeietahaienazpikolegeakulertzeari; izan ere, berezko metodologiarekin batera, horiexek osatzenduteoinarria,gizanahieietabeharreierantzutealdera,ingurunenaturalaaldatzeko.

Irakasgaiaren egiturari esker, litekeena da ingurunean metodikoki eskuhartzea,erabakitzekoirizpidezuzenaizaniketaesperoditugunemaitzakiaguztizaurrezikusiz.Horrekezduesannahipentsaeradibergentearekinlanegitekotarterikutzibeharezdenik,osobeharrezkoabaitaproblemaetaegoeraberriakebazteko;eskuratzendituengaitasuneiesker,ziurtasunhandiagoaizangoduteknologoakhaieiaurreegiteko.

554

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

Bestalde,osasun-ohituraprebentiboakhartzeada jarreraegokianegotealanean,ergonomiaeta,azkenik,lan-erritmoestresagarririk,tentsiogehiegirikezizatea;merkatu-ekonomiakondoriohoridu,eta,halakobatenesparruansortudenezgerocurriculumhau,ezinbesteanplanteatubeharda.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Jakintza-arlo honen esparruan, analisi- eta ikerketa-egoerak gertatzendira.Ikaskuntzatrinkoalantzenduteikasleek,etaegoeraberrietanaplikadezaketeondoren.Aurrezezarritakobideekhainbateragiketarenemaitzanorkberekabuzulertzekoirrikaitzaltzenduteikasleengan;hauda,ezdioteikasprozesuanparte harrarazten.Prozesu kognitiboek (aipatutakoeketaabarrek),berriz,haienparte-hartzeabultzatzendute.

Maila handiko gaitasuna behar da esperientziak laburbiltzeko, ekoizpenjakinbatlortzekoprozesuakazaltzeko(metakognizioa),etabizitzakobesteesparrubatzuetanereerabildaiteke.

l matematikarako gaitasuna.

Pentsatzeko eta irudikatzeko modu matematikoak (batetik, logikoa etaespaziala,eta,bestetik,ereduak,grafikoak,formulaketaeraikuntzak)munduosoanerabiltzendiraerrealitateadeskribatzekoetateknologia-problemakebazteko;irakaskuntzarenmailahauetan,matematikarakogaitasunaezinbereizidaproblemetatik.Objektuen, instalazioenetagainerakoinguruneteknologikoen neurriak eta makinen eta sistemen funtzionamenduazehazteko, eredu matematikoak erabiltzen ditugu. Materialen, kontrol-sistemen eta abarren erantzunak, berriz, lege zientifikoen araberakoakdira,etahaiekerematematikaduteoinarriheinbatean.Ikasleekindustria-inguruneetakohainbatportaerarenazpiandagoenalgoritmoaereaurkitudezakete.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Industria-teknologiakosotestuinguruformalaematendupentsamenduak,sentimenduak eta gertaerak bai ahoz, bai idatziz adierazteko etainterpretatzeko eta hizkuntzaren bidez egokiro eragiteko gaitasunaz

555

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

jabetzeko. Terminologiak eta industria-teknologiaren egitura osoarendeskripzioakosozorrotzetazehatzak izanbehardute,eta,horretarako,azalpenezko testuekin bezain diziplina handia izan behar dute ikasleek.Ikasleek lan-taldearen barnean komunikatu ere egin behar dute, eta,horretarako, argudioak eman behar dizkiote elkarri, nork bere ideietanoinarrituta;entzuneginbehardute;etanorkbereaukerakahozedoidatzizemanbehardituzte,besterenekinalderatzekoeta,hartara,erabakitzeko.Hizkuntza-komunikaziorako gaitasunean sakontzeko beste modu batda dokumentu teknikoak kritikoki eta modu eraldatzailean irakurtzeaeta interpretatzea; gainera, horrela, ikasleak beren adierazpen-ondareaaberastendutenteknologia-kontzeptuezjabetzendira.

Nabarmentzekoadaikasleekhainbatmotatakotestuakirakurrietaulertubehardituztelaere,etabatzukatzerrikohizkuntzetanidatzitakoakdirela;helburuak lortzeko, informaziogarrantzitsuaaterabehardutehorietatik.Aldehorretatik,Internetekohipertestuakerabilikodituzteinformazio-iturrinagusitzat,baitaikasliburuak,katalogoaketaentziklopediaespezializatuakere.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

IndustriaTeknologia II irakasgaiaosatzendutenedukietakobatsistemaautomatikoen programazioa da. Berez, informazio- eta komunikazio-teknologienoinarriada,bainaezinahantzdezakegukontrol-teknologienosagarridirelahoriek.Horregatik,haienfuntsak landukodituzte ikasleekirakasgaihonetakoedukienartean.

Gainera, teknologia pedagogikoaren esparruan, Interneteko baliabideakerabiliko dituzte, informazioa hainbat estrategiaren bidez bilatzeko.Simulazio-programak, appletak eta kidekoak ere erabiliko dituzte,ikasprozesuak bizkortzeko, ikasliburuen ezinbesteko osagarria baitira.Hartara, ikasleen autonomia hobetuko da. Azkenik, lanak azaltzeko,ordenagailua erabiltzeko proposatuko diegu ikasleei: bai egile-tresnenprogramen bitartez, bai kontzeptu-mapak egiteko programen bitartez,baitadiseinu-etaprogramazio-softwarearenbitartezere.

556

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Problema bat edota proposatutako egoera bat ebazteari aurre egitendionlan-taldekokideenartekoharremanakgeroetagarrantzihandiagoadu proposamen teknologikoen balio erantsian. Taldekideen artekosinergiak, haien bateragarritasunak plusa ematen die proposamenei,eta, horretarako, besteei entzuteko gaitasuna izan behar da, nork bereideiak leialki adieraztekoa, argudiatzekoa, taldean erabakitzekoa; hauda, gizarte-bizitzan modu eraginkor eta konstruktiboan parte hartzekobeharrezkojarreraguztiakizanbehardituzteikasleek.Bestalde,irakasgaihonetakoedukiekharremanestuadutegizarteangarrantziadutengaiekin:teknologiarenproduktuekinetakontsumo-etabizi-ohiturakaldatzearekin;gogoanizanbeharradago,azkenean,ekoizpenmoduektaxutzendituztelagizarteak.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Objektuteknologikoakdiseinuaabiapuntuduenmetodologiabatenemaitzadira,etaaldihistorikobakoitzekoestetikaetaestiloaezaugarritzendute;aregehiago,esandaiteke,produktuetanoinarrituta,produkzioarenuneazehaztudaitekeela.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Lantegi-ikasgelalekuezinegokiagoadaikerkuntza,ikaskuntzaautonomoasustatzeko. Irakasleakbeharbezalaezartzenbaditu jardun-esparruaetahelburua, ikasleek ekimena izateko eta dena delako helburua lortzekoestrategiabatantolatubeharradute.

Ingurunean esku hartzea da teknologia jakintzaz jabetzeko erabiltzekomodurik garbiena; pentsamenduak ekitea da, ekintzak eta ekintzarenemaitzei buruzko hausnarketak osatzen duten indar parea. Ikasleak,diziplinazetabereekimenez,erantzunaksaiatubeharditu,egokiaaurkituarte, eta, azkenean, emaitza sortu duen pertsonatzat du bere burua,abiapuntutzat,erronkaberribatiaurreegitekomotibazio-iturritzat.

Ekimenadaekintzaile izatekosustraia,etaekintzaileenbeharhandiadugizarteak.Aldehorretatik,ekintzailetasunarenbialderdi lantzekoaukera

557

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

ematenduIndustriaTeknologiairakasgaiak:aldaketakeragiteaetakanpokoingurunetikdatozenaldaketakonartzeaetahaietaraegokitzea.

HElBuRuAk

Etapa honetan, gaitasun hauek lortzea da Industria Teknologia I eta IIikastearenhelburua:

1.Sistematikoki, konfiantzaz, autonomiaz eta segurtasunez, teknologia-jarduerarenproduktuakanalizatzeaetaazaltzeazertarakobalioduten,nola funtzionatzen duten, nola eraikitzen diren eta haien bizi-zikloanolakoaden,haienkalitateaetagizarteaneta ingurumeneandituztenondorioakebaluatzeko.

2.Makina, instalazio eta prozesu teknologikoen energia-kontsumoakalkulatzea eta balioa eraginkortasunaren eta energia-baliabideenaraberaebaluatzea,irizpidezuzenbatijarraikiaukeratzeko.

3.Objektu, sistema eta prozesu teknologikoen ezaugarriak etaproposamenakargitasunezadierazteaeta,horretarako,lexiko,sinbologiaetaadierazpideegokiakerabiltzea,edukiokproblemabatebaztekoedoproduktubathobetzekoprozesuenesparruankomunikatzeko.

4.Talde-lanean,problemateknologikobatebazteaeta,horretarako,legezientifikoaketaarauteknikoakezartzea,operadore,makinaetasistemateknologikoenportaeraprobatzeko.

5.Problemak ebazteko prozesuen esparruan, dokumentu teknikoak,diagramak, eskemak eta terminoak interpretatzea, ondorio zuzenakateratzeko.

6.Prozesu teknologiko jakinen antolamendua azaltzea, ikerketaren etagarapenaren garrantzia balioestea eta kasuan kasuko ekonomia-,gizarte-etaingurumen-arlokoteknikaketafaktoreakidentifikatzeaetadeskribatzea,bakoitzareneraginahaztatzeko.

558

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

InDuStRIA tEknologIA I

EDukIAk

1. multzoa. teknologiaren prozesua eta produktuak

lMerkatua,kontsumo-gizarteaetaoinarrizkolegeak.

lProduktuakdiseinatzekoetahobetzekoprozesuziklikoa.

lProduktubatdiseinatzekoetamerkaturatzekoproiektubatenplangintzaegiteaetagaratzea.

lNormalizazioa,kalitate-kontrola.

lProduktuen, banaketaren, publizitatearen eta prezioen gainekopolitikak.

2. multzoa. materialak

lMaterialensailkapena.Egoeranaturala,lorpenaetaeraldaketa.

lBarne-egituraetapropietateak.Eraldaketa-teknikak.

lMaterialak lortzeak, eraldatzeak eta botatzeak ingurumenean dueneragina.

lMaterialenaplikazioak,propietateenetaegoerarenarabera.

3.multzoa. Energia-baliabideak

lEnergiakontzeptua.Energiamotaketaenergiamotenartekoharremanak.Energia-iturriensailkapena.

lEnergia-iturri nagusien lorpena, eraldaketa eta garraioa. Energia motabatedobesteaerabiltzeakingurumeneandueneragina.

559

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

lEnergia eraldatzeko gailuen eta instalazioen muntaketa etaesperimentazioa.

lEnergia-kontsumoa.Energiaaurreztekoteknikaketairizpideak.

4. multzoa. makinen eta sistemen elementuak

lHigiduren transmisioa eta eraldaketa. Mekanismoak eta haien azpikoalgoritmoak.Makinenetasistemenelementuosagarriak.

lZirkuitugenerikobatenelementuak:sorgailuak,eroaleak,erregulagailuaketakontrolagailuak,segurtasun-gailuaketahargailuak.

lZirkuituen eskema bidezko adierazpena. Sinbologia. Planoen etaeskemeninterpretazioa.

lMekanismoetazirkuituelektrikoetapneumatikobereizgarrienmuntaketaetaesperimentazioa.

5. multzoa. Fabrikazio-prozedurak

lFabrikazio-tekniken sailkapena eta bakoitzaren ezaugarri nagusiak.Prozedurabakoitzerakomakinaetatresnaegokiak.Tresnakerabiltzekoetamantentzekoirizpideak.

lFabrikazio-prozesueiaplikaturikoteknologiaberriak.

lLanekoosasunaetasegurtasuna.Prebentzioa.

lFabrikazio-prozedurekingurumeneanduteneragina.

560

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

EBALUAZIOIRIZPIDEAK

1.Produktuteknologikoakanalizatzea,sistematikokietasegurtasunez.

1.1.Eadeskribatzenduenmaterialohikoenenerabilerateknikoa.

1.2.Ea justifikatzen dituen produktu bat egiteko erabiltzen direnmaterialmotak.

1.3 Ea identifikatzen duen produktu tekniko bat zer elementufuntzionalek,egiturak,mekanismoketazirkuitukosatzenduten.

1.4.Eadeskribatzenduenproduktuteknikobatenfuntzionamendua.

1.5.Ea azaltzen duen produktu bat egiteko fabrikazio-prozesuanolakoaizanden.

2.Problemapraktikobatebaztekobideguztiakerkatzeaetabakoitzarenondorioakzehaztea.

2.1.Ea deskribatzen dituen fabrikazio-teknikak eta haiei dagozkienmakinaketatresnak.

2.2.Ea ondorioztatzen duen fabrikazio-prozesu batek (tartean,materialak lortzeko faseak) ingurumenean zer-nolako eraginaduen.

2.3.Eafinkatzenduenproposamenteknologikobatenoinarrianizandaitezkeenarrazoiekonomikoak.

2.4.Eazalantzanjartzenduenmerkatuandaudenhainbatprodukturenbaliozkotasuna.

2.5.Ea ondorioztatzen duen produktu teknologiko bat erabiltzeakpertsonenbizimoduanzer-nolakoeraginaduen.

2.6.Ea iradokitzen dituen produktuen balio-bizitza amaitu ondorenhaiekerabiltzekomoduak.

561

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

3.Produktubatendiseinuarenetamerkaturatzearenplangintzaegiteaetaprozesuteknologikoetamerkaturatze-prozesuespezifikoakgauzatzea.

3.1.Ekoizpen-prozesuaren faseak beste ordena batean gauzatzekobideakproposatzea.

3.2.Eaaztertzenduenproduktubatenbideragarritasuna.

3.3.Eaidentifikatzendituenhornitzaileaketabezeroak.

3.4.Eafinkatzendituenbanaketaetapublizitateaegitekomoduak.

4.Askotarikodokumentuteknikoak,planoak,eskemaketagrafikoakzuzeninterpretatzea.

4.1.Ea interpretatzen duen, dagozkien eskemen bitartez, sistemaelektrikoen,mekanikoenetapneumatikoenfuntzionamendua.

4.2.Eaondorioztatzendueneskemetako,planoetako, tauletakoetabestebaliabidegrafikobatzuetakoinformazioesanguratsua.

5.Instalazio baten funtzionamenduaren kostua zehaztea, energia-kontsumoakkalkulatuz.

5.1.Ea bereizten dituen instalazio batean erabiltzen diren energia-iturriak.

5.2.Ea kokatzen dituen energia ekoizteko eta garraiatzeko EuskalHerrikozentronagusiak.

5.3.Ea kalkulatzen duen instalazio jakin batek zenbat energiakontsumitubeharduenetaenergiatanzenbatgastatzenduen.

5.4.Eairadokitzendituenenergiaaurreztekoekintzak.

6.Proposamenakgrafikokietaahoz (tartean,baliabidedigitalakerabiliz)adieraztea.

6.1.Ea marrazten dituen produktu jakin baten zatien eskemak etaplanoak,sinbolonormalizatuakerabiliz.

562

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

6.2.Ealexikoegokiaerabiltzenduenekoizpen-prozesubatenesparruanerabiltzendirenlanabesaketateknikakdeskribatzeko.

6.3.Eaprestatzendituenegindakoesperimentueiburuzkoinformazioalaburbiltzendutenmultimedia-dokumentuak.

6.4.Ea kontzeptu-mapak egiten dituen prozesu teknologikoak etajakintza-arlohonetakoberezkoeremusemantikoakadierazteko.

7.Zirkuituak eta instalazioak muntatzea eta neurriak doitasunez aurrezikustea,lortunahidenhelburualortzeko.

7.1.Ea zuzen bihurtzen dituen erabiltzen diren magnitudeenunitateak.

7.2.Eaaukeratzenduenlan-testuingurubakoitzerakolegeegokia.

7.3.Eazuzenzehaztendituenosatubeharrekosistemenneurriak.

7.4.Ea energia eraldatzeko gailuak eta instalazioak muntatzen etaeraginkortasunarekinlotutakoneurketakegitendituen.

7.5.Eaezartzendituenbaldintzajakinbatzuenarabera,mekanismoaketazirkuituelektrikoetapneumatikoak.

7.6.Eabetetzendituendagozkionsegurtasun-arauak.

8.Lan-taldean parte-hartze aktiboa izatea, planteatzen diren problemakebazteko.

8.1.Eaproposatzenduenproblemateknologikoakebaztekobeste(lako)aukerarik.

8.2.Eatalde-lanakegitekoekarpenpertsonalaproposikegitenduen.

8.3.Eakontuanhartzendituenbesterenideiaktalde-laneanaritzeko.

563

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

InDuStRIA tEknologIA II

EDukIAk

1. multzoa. materialak

lOxidazioaetakorrosioa.Azalekotratamenduak.

lMaterialenpropietateaksaiatzekoetaneurtzekoprozedurak.

lMaterialakbirziklatzekoetaberrerabiltzekoprozedurak.

lMaterialakardurazerabiltzekoarauaketasegurtasun-arauak.

2. multzoa. makinen printzipioak

lMotortermikoak.Txandakakomotorraketamotorbirakariak,errendimenduaetaaplikazioak.Erabilerakingurumeneandituenondorioak.

lMakinaelektrikoak:sailkapena,printzipioaketaaplikazioak.

lZirkuituhoztaileaetabero-ponpa:elementuaketaaplikazioak.

lEnergia erabilgarria. Lana. Makina baten potentzia. Ardatzeko paremotorra.Makinenenergia-galerak.Errendimendua.

3. multzoa. Sistema automatikoak.

lKontrol-sistema bat osatzen duten elementuak: erreguladoreak,transduktoreaketaeragingailuak.

lSistema automatiko baten egitura. Begizta irekiko sistemak. Kontrol-sistemaatzeraelikatuak.Konparadoreak.

lTransferentzia-funtzioa.

lKontrol-zirkuitubakunensimulagailuenesperimentazioa.

564

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

4. multzoa. Zirkuitu pneumatikoak eta oleohidraulikoak.

lFluidoenpropietateak.

lFluidoakekoizteko,eroatekoetaaraztekoteknikak.

lEragiteko,banatzeko,erregulatzekoetakontrolatzekoelementuak.

lAplikazio-zirkuitubereizgarriak.

lAplikaziobakunbateneskemabidezkoadierazpena.

5. multzoa. Sistema automatikoen kontrola eta programazioa

lZirkuitu logiko konbinazionalak. Boolear aljebra. Ateak eta funtziologikoak.Zirkuitulogikoaksinplifikatzekoprozedurak.

lGailubatenfuntzionamenduakontrolatzekoaplikazioa.

lZirkuitulogikosekuentzialak.

lKontrolprogramatukozirkuituak.Programaziozurrunaetaprogramaziomalgua.

lMekanismobatenkontrolprogramatuarenanalisiaetasimulazioa.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Aplikaziopraktikojakinbaterakomaterialegokiakaukeratzea,propietateintrintsekoenetabarne-egiturarekinlotutakofaktoreteknikoenarabera.

1.1.Eadeskribatzendituenmaterialenazalekotratamendunagusiak.

1.2.Ea definitzen dituen materialen propietateak eta materialenaplikazioetandituztenondorioak.

565

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

1.3.Eamaterialberrienerabilerakontuanhartzenduen, testuingurujakinbatzuetanmaterialtradizionalakordezkatzeko.

1.4.Eaestimatzendituenmaterialakberrerabiltzekoetabirziklatzekoprozedurak.

1.5.Eainterpretatzenduenmaterialaksaiatzearenemaitza.

1.6.Eajustifikatzendituenmaterialakerabiltzeariburuzkosegurtasun-arauak.

2.Makineketa instalazioek funtzionatzekoparametroak zehaztea, haienezaugarrien eta erabileraren arabera, eta, horretarako, beharrezkoalgoritmoakaplikatzea.

2.1.Eakalkulatzendituenmakinenetainstalazioenfuntzionamenduaneskuhartzendutenmagnitudeenbalioak.

2.2.Eaaukeratzenetaaplikatzenduenlan-testuingurubakoitzerakolegeegokia.

2.3.Ea zuzen bihurtzen dituen erabiltzen diren magnitudeenunitateak.

2.4.Eaneurgailuenezaugarriakkontuanhartuzneurtzenduen.

3.Makinen,instalazioenetasistemenfuntzionamenduaazaltzeaetahaienosagaiakidentifikatzeaetalotzea.

3.1.Ea identifikatzen duen produktu tekniko bat zer elementufuntzionalek,mekanismoketazirkuitukosatzenduten.

3.2.Eskema batean oinarrituta, ea deskribatzen dituen makinatermikoaketaelektrikoak.

3.3.Ea erlazionatzen dituen makina, instalazio edo sistema batenosagaiak.

3.4.Eaazaltzenduenerregulazio-sistemabatenportaera.

566

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

4.Makina edo sistema automatiko arrunt baten osaera analizatzeaeta aginte-, kontrol- eta potentzia-elementuak eta haien funtzioaidentifikatzea.

4.1.Eaesatenduensistemaautomatikobatekofuntzioakzeindiren.

4.2.Ea sailkatzen dituen, funtzioaren arabera, makina edo sistemaautomatikoarruntbatekoosagaiak.

4.3.Eazehaztendituenkontrol-sistemetakotransferentzia-funtzioak.

4.4.Ea interpretatzen dituen kontrol programatuko programabakunak.

5.Ahozko baliabideak eta baliabide grafikoak eta teknikoak egokiroerabiltzea,makina,zirkuituedosistemateknologikobatenosaeraetafuntzionamenduadeskribatzeko.

5.1.Ealexikoegokiaerabiltzenduensistemakdeskribatzeko.

5.2.Ea sinbologia eta adierazpen normalizatua erabiltzen duenzirkuituaketasistemakirudikatzeko.

5.3.Eaprestatzendituenegindakoesperimentueiburuzkoinformazioalaburbiltzendutenmultimedia-dokumentuak.

5.4.Eaeskemarikegitenduenideiak,elementuenartekoerlazioaketasistemabatekoefektuensekuentziakantolatzeko.

5.5.Ea era normalizatuan adierazten dituen sistema automatikoenbloke-diagramak.

5.6.Ea marrazten dituen produktu jakin baten zatien eskemak etaplanoak,sinbolonormalizatuakerabiliz.

6.Planoetan, eskemetan eta zehaztapenetan oinarrituta, muntaketak,instalazioaketasimulazioakegitea.

6.1.Ea muntatzen dituen, oinarrizko arauei eta prozedurei jarraiki,mekanismo,instalazioetasistemateknikoak.

567

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma IndustriaTeknologiaIetaII

6.2.Ea muntatzen eta simulatzen duen, baldintza jakin batzuenarabera,zirkuituelektrikoedopneumatikobat.

6.3.Ea aldatzen dituen kontrolatu behar diren egoerak egia-tauletara.

6.4.Eaezartzendituenatelogikokozirkuitukonbinazionalak,ekuaziosinplifikatuetanoinarrituta.

6.5.Ea muntatzen eta probatzen duen sistema automatiko batkontrolatzekozirkuitubat.

568

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

Biologia

SARRERA

Ikerketa biologikoak azken hamarkadetan izan dituen aurrerabide handieta azkarrak direla medio, XX. mendearen bigarren erdialdea iraultzabiologikoarenarotzathartuizanda.Ikerketa-teknikaberrieiesker(kimikoak,biofisikoak, ingeniaritza genetikoa eta abar), adar berriak garatu dira:biologiaetafisiologiazelularra,biokimika,genetika,genomika,proteomika,bioteknologiaetaabar.

Biologia modernoak izaki bizidunen antolaketa-maila oinarrizkoenetan,molekulen eta zelulen alorretan sakontzen du, beste garai batzuetanez bezala; izan ere, iraganean izaki bizidunen ezaugarri anatomiko etafisiologikoakzirenaztergainagusiak.Gauregungobiologiakerantzunnahidien auzi handietako batzuk —bizitza nola sortzen den, izaki bizidunengorputzanolaosatuadagoen,zergatikgarengizakibatzukbestebatzuenhain antzekoak eta, hala ere, hain ezberdinak eta abar— ez ziren XIX.mendearenamaieraarteplazaratu,garaihartakobiologiazientziamodernoetaesperimentalbihurtuzuteneboluzioarenteoriarenetateoriazelularrarenbidez plazaratu ziren arte. Biologiaren barruan, biologia molekularrareneta ingeniaritza genetikoko tekniken garapen zorabiagarriak aldaketakekarridituetaetorkizunerakointereshandikoaurreikuspenak—ez,ordea,arriskurikgabeak—zabalduditu,horietakobatzukegikaritzenaridirenak,halanolaklonazioa,elikagaitransgenikoaketaabar.

Batxilergoan, Biologiak gaiaren ikuspegi eguneratua eskaini nahi du,ikasleenheziketahiruesparrutarabideratuz.Aldebatetik,mundubizidunagobernatzendutenoinarrizkomekanismoeiburuzkoezagutzazientifikoakzabaldu eta horietan sakondu nahi du, eta, horretarako, beharrezkoada maila zelularra, azpizelularra eta molekularra jorratzea, fenomenobiologikoak biokimikaren edo biofisikaren ikuspegitik azaltze aldera.Edukienantolaerataxutzenduenharieroaleazelulada,harenegituraeta

569

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

funtzioak,bainasistemabizidunenkonplexutasunaulertzekobeharrezkoadenikuspegiorokorrarimuzinegingabe;izanere,bihurbilketok,analitikoaetaorokorra,ikasturtehonetanikasikodirenfenomenoakazaltzekomamiaosatzendute.

Besteheziketa-esparrubatlanzientifikoarenoinarrizkoprozedurenanalisianeta praktikan oinarritutako ikerkuntza-jarrera sustatzea da, prozedurokizan baitira biologiaren aurrerabidea ahalbidetu dutenak: problemenplanteamendua, hipotesien formulazioaeta egiaztapena, esperimentuendiseinua eta garapena, emaitzen interpretazioa, komunikazio zientifikoaetainformazio-iturrienerabilera.

Eta, azkena, baina ez horregatik hutsalena, beharrezkoa da kontuanizatea Biologian etengabe gertatzen ari diren aurkikuntza berrieninplikazio pertsonal, sozial, ingurumeneko, etiko, legal, ekonomiko edopolitiko ugariak, eta beste zientzia batzuekiko harremanak, zientzia-teknologia-gizartea-ingurunea (ZTGI) ikuspegia landuz, hau da, jarduerazientifikoarekinzerikusiadutenauzietainplikaziosozialeztabaidagarriakagertuz.Premiazkoada,halaber,Biologiarenaplikazionagusiakezagutzea.Izanere,orainarteezinsusmatuzkoakzirenbideakzabaldudituztenarren,ikerketa biologikoan erronka handiak ere eragin dituzte (horietako askogaur egungo gizartearen garapen teknologikoaren ereduari lotuak), etaziurgabetasunberriaksortu.

Laburbilduz, Biologiaren ikasgaiak gertakari, kontzeptu, prozedura etaabileziazosatutakoezagutzamultzobateskaintzendioikasleari,etabaitaerreferentzia-esparruetikobaterelanzientifikoarenbarnean.Horrela,alorhorretan ezagutza-sarearen konplexutasuna aberastu nahi da, ikasturtehonetan ikasikodirenezagutzetakobatzukaurrekoetapetaneskuratuakizan baitira jada, eta orain ikasleak egin ditzakeen jarduera intelektualkonplexuagoetansakondunahidalanzientifikoarenberezkojarreraknahizzientziarekiko jarrera positiboak sendotuz, betiere ikaslearen interes etamotibaziopertsonalakaintzathartuta.

Hautatutakoedukiakseimultzohanditanegituratzendira.Edukikomunenmultzo batetik abiatzen da, ikasleak jarduera zientifikoaren oinarrizkoestrategiezjabetudaitezen.Edukihoriek,hainzuzenerekomunakdirelako,aintzathartubeharkodirajarraiandoazengaikakoarloakgaratzean.Multzohorretan,prozedurazkoetajarrerazkoedukiakhartzendirabarneannagusiki,lan zientifikorako eta zientziaren izaerarako —berez eta gizartearekin,

570

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

teknologiarekin eta ingurumenarekin dituen harremanetan— lehenhurbilketaformalaegitealdera.Bigarrenmultzoan,biologiarenhastapenakaurkezten dira hainbat alderdi jorratuz, biologiaren aurrerabideak etamugakadierazizetagizarteanduengarrantziaetaharenbilakaeraazalduz,eta bizitzaren, gai bizidunaren osagai kimikoen, haren propietateen etagarrantzibiologikoarenoinarrimolekularreansakontzenda.Hirugarrenakhurrengoantolaketa-mailalantzendu,alegia,mailazelularra,nonzelularenalderdi morfologiko, egiturazko eta funtzionalak aztertzen baitira, izakibizidunenunitateadenheinean.Laugarrenakherentziarengaiariheltzendio, aurreko etapan jada landutako genetika klasiko edo mendeliarretikabiatuta,etajarraianherentziarenalderdibiokimikoak,genetikamolekularraetagenetikaberriarenaurrerabideak(ingeniaritzagenetikoa,bioteknologiaeta genomika) aztertzen dira. Bosgarren multzoak mikroorganismoenezagutzan eta horiek bioteknologian dituzten aplikazioetan jartzen duarreta.Eta,azkenik,seigarrenakorganismoenautodefentsa-mekanismoenazterketa xeheari heltzen dio, batik bat ornodun handiei erreparatuz,horietanadieraztenbaitahobekien,berekonplexutasunosoan,immunitate-sistemarenjarduera.

Biologiaren ikaskuntzak erantzun zientifikoak bilatzeko interesa sustatubehar du, eta ikasleak jarduera zientifiko eta teknologikoaren berezkogaitasunakeskuratuditzanbultzatu.Ikasgaihonenmetodologiadidaktikoak,beraz,zenbaitalderdiindartuetanabarmendubeharditu,halanola:

Zientziaesperimentalarenizaera,ikasgelanprogramatzendirenjardueretanislatu behar dena. Horretarako, zenbait egoera prestatu behar dira,ikasleek zientifikoki trata daitezkeen fenomeno eta askotariko arazoakazter ditzaten, hipotesi argitzaileak proposa ditzaten, planteatzen direnarazoetarako erantzuna lortzeko esperimentuak diseinatu eta gauzatuditzaten,laborategikolaneanbildutakodatuakazterditzatenetadatuhoriekteoriekinetaereduteorikoekinalderatuditzaten,emaitzaketaondorioakterminologiaegokiaerabilitajakinaraziz.

Esperientzia praktikoak egitea posible ez den kasuetan, errealitatenaturalaren ikerkuntzari laguntzeko simulazio, bideo edo modelizaziobidezkoinformatika-programakbaliadaitezke.

Teoriaren eta esperientzien arteko harremana, kontuan izanik zientziengarapena, alde batetik, behaketaren eta esperimentazioaren artekoelkarrizketadela,etabestetik,kontzeptualizazioarenetamodelizazioaren

571

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

artekoa.Fenomenobatenbehaketanbeharrezkoadaikasleenirudikapenakberen hipotesiak eta beren esperientzien emaitzak aurrez aurre jarrizbirlandukodirenuneakegotea.Komenida ikasleek fenomenonaturalakazaltzeko erabiltzen dituzten ideiak eta kontzeptuak agerian jarrikodituztenjarduerakproposatzeahoriekzientziakeskaintzendituenazalpenlanduagoekinalderatzeko,baiunitatedidaktikobakoitzarenhasieranbaiamaieran, proposatutako helburuak zer neurritan bete diren egiaztatzealdera.

Problema irekiakplanteatzea, ikasleeihorieiaurreegitekohainbatmoduikustekoaukeraemangodienjarduerenbidez,errazakizandaereegiazkoaketamotibagarriakizangodirenikerketakeginditzaten. Komunikazioaetaarrazoiketa.Taula,grafiko,irudi,eskemaetaabarretanoinarritutakoahozkoazalpen, txostenmonografiko, lan idatzietagisakolanenaurkezpenakegokiakdirakomunikazio-abileziaketainformazioarentratamenduarekin zerikusia dutenak bermatzeko. Beren arrazoiketetan,datuak, ebidentziak eta iritziak bereizi behar dituzte, iturriak eta egileakbehar bezala aipatu eta terminologia egokia erabili, Informazioaren etaKomunikazioaren Teknologiek eskaintzen dituzten baliabideei etekinaateraz.

Zientzia testuinguruan kokatzea. Ezagutza zientifikoa garrantzitsua daetorkizuneko herritarrek gizarte demokratiko batean erabakiak moduarrazoituanhartzeanparte-hartzeaktiboaizandezaten.Horregatik,ikasgaiagaratzean gizarte-interesa duten auzi eta problema zientifikoak jorratubehardira,inplikazioakaintzathartuz,ikuspegiirekiaagertuzetaerabakikolektiboarrazoituetaetikoakhartzearizorzaiongarrantziaemanez.

Zientziaren, teknologiaren, gizartearen eta ingurumenaren artekoharremanari buruzko auzi horien inguruan elkarrizketa, debatea etaargudiaketa arrazoitua sustatze aldera, askotariko iturrietako informazioongidokumentatuakerabilibehardira,informazioalortu,hautatu,ulertu,aztertuetabiltegiratzekobeharrezkoakdirenabileziakbaliatuz.Dokumentuetaartikuluzientifikoenirakurketaetairuzkinkritikoaeginez,ikaslearenlanautonomorakoetanorkbereirizpideongiarrazoitubateratzekoahalmenasustatzenda.

Zientziarenizaera.Horretarako,ikasgaiaezagutzazorrotzbainaezinbesteanbehin-behinekogisaaurkeztubeharda,alegiaberemugakdituenaeta,

572

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

edozeingiza jarduerabezala, testuinguru sozial, ekonomikoetaetikoekbaldintzatuadagoena.Gizakiaknaturariburuzbereburuariegitendizkiongaldereierantzutekoetapertsoneimailaglobaleannahizlokaleanerasatendietenarazoakkonpontzekosaialdimoduanaurkeztubehardazientzia,irudiakademizistaetaformalistabazterutzita. Ikasleek ikerketazientifikoarenbidezerantzundaitezkeengalderakidentifikatzekoetaazalpenzientifikoakez diren haietatik bereizteko gai izan behar dute; horretarako, ezagutzazientifikoakezezik,zientziarenizaerariburuzkoezagutzakerebehardira.

Bestalde, kontuan izan behar da diziplina zientifikoek errealitatearenazterketakonpartimendutanbereiztendituztelaetahorienartekomugekfenomenoen izaera sistemikoetadimentsioanitzekoanolanahi urratzendutela. Osotasunaren ezagutza ez da zatien ezagutzak batuz lortzen.Biologiako gaien ikaskuntzan beharrezkoa da beste ikasgai batzuekinlankidetza-bideakzabalikedukitzea,jakintzahorienbidezarazokonplexuakulertuetalantzeko.

Lanaktaldeanegitea.Ikaskideenartekoetairakaslearekikoelkarreraginaetaelkarrizketa,bestepertsonenideiekinalderatutanorberarenideiakahozetabegirunezadieraztekoahalmenabultzatzeko.Elkarlaneanegindakolanakplanifikatuetagauzatzekobeharrezkoadazereginakzuzenbanatzea,lanakzorrotzeraardurazegitea,iritziaktrukatzeaetaerabakiadostuakhartzea,etahorreketorkizunekoherritarheldu,arduratsuetaengaiatuaksortzekoetaherritarhoriekgizartedemokratikobateantxertatzekoezinbestekoakdirenjarrerakindartzenditu.

573

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Biologiakoikasgaiakeraginerabakigarriaduoinarrizkogaitasunengarapenetajabekuntzan,moduhonetara:

l Zientzia, teknologia eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Ikasgaihaulagungarriadaikasleeksistemaetafenomenonaturalaknahizgizajardueraksortutakobestebatzukinterpretatzekofuntsezkokontzeptu,ereduetaprintzipioakeskuratuditzaten.

Gaitasunhaugaratzeaknorkbereburuarigalderakegitekoetaerantzunaklortzealderaikerketaktaxutzekoahalmenaeskuratzeadakar,zientziaketaikerketazientifikokometodoakberezkoakdituztenprozesuakbaliatuz.

Era berean, zientzia giza ezagutzan eta bilakuntzan sakontzeko modubatbezalaulertzeadakar,moduhurbilketazkoetasortzaileainondikere,indarrean dauden teoriekin bat ez datozen ebidentziak aurkituz geroberrikusiaetaaldatuaizandaitekeena.

Beharrezkoada,halaber,ezagutzazientifikoaetaezagutzahorikomunitatezientifikoan lortu, komunikatu, irudikatu eta defenditua izan den moduabaldintzatzendutenprozesuetatestuingurusozialetahistorikoakgaratueta ebaluatzeko erabili diren sistemak ezagutzea. Hori ulertzea osogarrantzitsuadazientziazerdenetazerezdenbereizteko,hauda,zientziaetasasizientziabereizteko.

Halaere,ezdaahaztubeharlortudenezagutzazientifikoaerrealitatearenirudikapen bat dela, eta irudikapen hori partziala edo osatugabea izandaitekeela. Beraz, ezinbestekoa da gure ezagutzaren ziurgabetasunaulertzea,etaegoeraproblematikoenaurreanerabakiakhartzeanzuhurtziarenprintzipioa aplikatzeko premiaz jabetzea. Horregatik, errealitatearenbehaketanespiritukritikoagaratuetabaliatubeharda,zientziarenalorrekoinformazioa beste testuinguru batzuetako informazioekin alderatuz,ezagutzazientifikoarenetabesteezagutzamoldebatzuenartekoaldeazjabetuz,etaezagutzahorrenaplikazioteknikoetaninplikazioetiko,sozial,ekonomikoetaingurumenekoakaintzathartuz.

574

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ikaslearenpentsaeralogikoagaratzeanetanaturainterpretatuetaulertzeaahalbidetukodionmarkoteorikobateraikitzean,zientziekgarrantzihandiadute.Gauregunjadaezdagoalfabetatzeaalderdizientifiko-teknologikoaaldebaterautzitaulertzerik,kulturarenfuntsezkogiltzarriabaitazientziakberak eta haren aplikazio teknologikoek izugarri baldintzatzen dutenerrealitategaraikidearenkonplexutasunariaurreegiteko.Izanere,oinarrizkoezagutza zientifikoak ezinbestekoak dira gizartean garrantzizkoak direngaiaskoriburuzkoinformazioainterpretatuetaebaluatzekonahizhorienaurreanerabakipertsonalarrazoituakhartzeko.

Baina, zientzien ezagutzez gainera, egoera problematikoak aztertueta lantzeko metodoak bihurtzen du pentsaera zientifikoa gizaarrazionaltasunaren funtsezko osagai. Biologiaren irakaskuntzaklehentasuna emango die ikasleen behaketa, analisi eta arrazoiketarakoahalmenak garatzeari eta malgutasun intelektuala eta zorroztasunmetodikoasustatzeari,bizitzaosoanzehargeroetamoduautonomoagoanpentsatzeaetaberepentsamoldealantzeabultzatuz.

l matematikarako gaitasuna.

Hizkuntzamatematikoa,fenomenonaturalei,hipotesiensorrerari,emaitzendeskribapen, azalpen eta iragarpenari, informazioaren erregistroari,datuenantolaketaesanguratsuari,datuetaideieninterpretazioari,etalegenaturalengauzapeneanildoetaerlazioen,kausaetaondorioenanalisiariaplikatuta,inguratzengaituenerrealitateahobetoulertzenlaguntzendiguntresnabatda.Ikerketazientifikoaegoeraproblematikoirekietatikabiatzenda askotan, non marko erreferentziakoa edo teorikoa ezarri ondoren,beharrezkoa baita zuzenean matematikarako gaitasunarekin zerikusiadutensoluzio-estrategiakerabiltzea.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Zientziak mundua ulertzeko eta azaltzeko modu bat eskaintzen badu,ikasleenganezagutzaarruntaedosenonadeitutakoanaskotaninplizitukitxertatuta dauden bestelako irudikapenekin batera bizi dena, zientziak

575

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

ikasteakikasleekdituztenirudikapenakpixkanakazehaztenjoatekoprozesuhorretan laguntzen du, ikasgelako solasaldietan norberaren pentsaerabesteenekin alderatzean. Horren guztiaren xedea da pentsamoldekoherenteago eta azalpen-ahalmen handiagokoak lortzeko aldaketakontzeptualasustatzea.

Komunikazioa lan zientifikoaren atal oso garrantzitsua da. Izan ere,komunitatezientifikoanaurkikuntzabatezdaezagutzarenondarekomuneraigarotzenhariketakomunikaziohorigertatzendenarte.Eskolaneratzendirenereduzientifikoakerabilizgertaerakdeskribatu,azaldu,arrazoituetaargumentatzenjakiteadazientziakomunikatzenikastea.Horrezgainera,bestepertsonekinelkarreragitekoetahitzegitekoahalmenadaebidentziaesperimentalei eta proposatutako ereduei buruz eztabaidatuz, testu etairudiakirakurrizetainterpretatuz,kontzeptu-mapaketadiagramaargigarriakeginez,etaabar.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Ikasleek gai izan behar dute ahalik eta informazio gehien bilatzeko etainformazio hori modu kritiko, sistematiko eta burutsuan balioesteko,hautatzeko, antolatzeko, aztertzekoeta interpretatzeko, kontuan izanez,gainera, gaur egun informazio-kantitate itzela daukagula. IkasleekInformazioarenetaKomunikazioarenTeknologiakgeroetaeskuragarriagodituztenez,posibleda lankidetza-sareaksortzeaarazoberbereiburuzkoinformazioaaurkeztuetatrukatzeko.Gainera,horiguztiaemandaitekeentestuinguru eta hizkuntzetan aurkeztuko da (ahozkoa, zenbakizkoa,sinbolikoa,grafikoa).Informazioarenetakomunikazioarenteknologiakosotresnaerabilgarriadirainformazioarenbilaketa,biltegiratze,antolaketaetakomunikaziohorretannahizordenagailuzlagundutakoesperimentazioarenalorreko datuen eskurapen eta kudeaketan. Berariazko programa,simulazio, bideo eta modelizazioen aplikazioa funtsezkoa da errealitatenaturalaazaltzekoahaleginean.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Ikaskuntzaoparoagoadajarduerakelkarlaneanegitendirenean,ikasleakbereiritziakbesteenekinalderatuaketaaberastuakizatekoaukeraduelako,

576

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

etahorrelabereekarpenaknahizbesteenakbalioestenetaekarpenhoriekinkritiko izaten ikasteaz gainera –debatea eta eztabaida komunikazioaeta konponbideen bilaketa sustatzen dituen elementu positibo gisaidentifikatuz–, elkarrekin bizitzen eta kultura, sexua edo bestelakofaktoreengatik inor ez diskriminatzen ere irakasten duelako. Pertsonalkieta gizarte-mailan garrantzizkoak diren gai zientifikoak zuhurtziarenprintzipioa aintzat hartuz jorratzeak gure gizartean sortzen diren arazolokaletaglobaleningurukoerabakietanmoduarduratsuanpartehartzekoherritartasunerakogaitasunagaratukodu.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Egoeraproblematikoakjorratzealagungarriadaikasleakerrealitateariburuzkritikokihausnartudezan,helburuakproposaditzanetazientifikokilandudaitezkeen proiektuak planifikatu eta gauzatu ditzan. Horrek elkarlotutadaudenhainbatjarrerareneskurapenalaguntzendu,halanolazorroztasuna,ardura,iraunkortasunaedoautokritika;jarrerahoriek,eraberean,norberarenautonomia eta ekimenerako gaitasuna sustatzen dute. Beharrezkoa dapentsaerasortzaileabaliatzea,akatsaikaskuntzarenosagaidelaonartzeaeta zailtasunen aurrean autoexijentzia eta iraunkortasuna mantentzea.Ezdaahaztubehar, aldiberean, ikaskuntzanarrakasta izateak ikasleenautoestimuaakuilatzenduela,eta,beraz,ikasleakmotibatukodituenetaakademikoki gozatzeko eta lorpenak eskuratzeko aukera emango dienzientziafuntzionalbateskainibeharda.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Zientzia kultura-ondarearen osagai da, hala eskaintzen duen ezagutzamultzoagatik nola bere prozesuengatik. Ezagutza zientifikoaren bidez,munduarenikuspegibathelaraztenzaiepertsonei,pentsatzeko,ulertzeko,hausnartzeko, iritzia emateko modu bat, balio eta jarreren multzo bat,arazoetarahurbiltzekoerajakinbatzuk.

Lan zientifikoa ez da arrazionaltasun mota bakar baten adierazpena;nabarmena da irudimenak lan horretan duen pisua, eta sormena zeinausazkotasuna,garrantzitsuakbainoareago,erabakigarriakdira.

577

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

HElBuRuAk

Etapa honetan, Biologiaren irakaskuntzak gaitasun hauek garatzea duxede:

1.Azalpenezkoeskemakeraikitzea,biologiarenkontzeptu,teoriaetaeredugarrantzitsuaketaorokorrakuztartuz,zientziarenarlohonengarapenarenikuspegiorokorra izateko,etasistemaeta fenomenonaturalgailenakinterpretatzeko,baitestuinguruzientifikoan,baiegunerokobizitzan.

2.Ikerketa txikiak egitea, banan-banan bezala lankidetzan ere bai,eta, horretarako, zientzien berezko estrategiak gero eta autonomiahandiagoz erabiltzea, zientzia- edo gizarte-intereseko egoerei erakritikoanetatestuinguruegokianekiteko,etalanzientifikoaprobazkoaetasormenezkoadelaonartzeko.

3.Biologiaren ezagutzak erabiltzea hainbat testuingurutan, egunerokoegoeretan zientzia horiek teknologiarekin, gizartearekin etaingurumenarekin dituzten harremanak aztertuz, herritar gisa parte-hartzeaizatekogizadiakaurreeginbehardientokiantokikoetamailaorokorreko arazoak konpontzeko hartu behar diren erabakietan, etagizarte-inguruneaetaingurumenakontserbatzen,babestenetahobetzenlaguntzeko;hitzbatean,etorkizuniraunkorraeraikitzeko.

4.Zientziahauetengabekoeraikuntza-prozesuandagoelaonartzea,eta,horretarako,hipotesiaketateoriakaztertzeaetaalderatzea,etaaintzathartzea nolako ekarpenak egiten dizkioten debate zientifikoek gizaezagutzaren eboluzioari, pentsamendu kritikoa garatzeko, pertsonenprestakuntza osoan zientziak duen kultura-alderdia balioesteko, etaaintzathartzekonolakooihartzunadutenharenekarpenekgizarteanetaingurumenean.

5.Informazio zientifikoa zuzen interpretatzea eta adieraztea hainbateuskarrietabaliabideerabiliz,informazio-etakomunikazio-teknologiakbarne,etaterminologiaegokiabaliatuz,komunikazioazehatzaizatekobiologiarekin zerikusia duten gai zientifiko, teknologiko eta sozialeiburuz.

578

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

6.Zelula egituratzen duten oinarrizko molekulen ezaugarri kimikoaketa propietateak ezagutzea, prozesu biologikoetan duten funtzioaulertzeko.

7.Zelula izaki bizidunen unitate estruktural, funtzional eta genetikotzathartzea, eta bere antolaketa-eredu desberdinak eta zelulen funtzioenkonplexutasunaezagutzea.

8.Herentziarenlegeetamekanismomolekularraketazelularrakulertzea,gizagenomareningurukoazkenaurkikuntzaketaingeniaritzagenetikoanetabioteknologiandituenaplikazioakinterpretatzea,ondorioetikoaketasozialakbalioetsiz.

9.Mikroorganismoen ezaugarriak aztertzea, bai eta prozesu natural etaindustrial askotan duten parte-hartzea, eta mikrobiologiaren aplikazioindustrial ugariak ere. Mikroorganismoek eragindako eritasun ugarienjatorri infekziosoa ezagutzea, bai eta erantzun immunitarioarenmekanismonagusiakere.

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

lAuzi edo egoera zientifiko problematikoak aurkezteko irizpide etajardunbideak, hipotesien formulazioa, ebidentzia eta froga zientifikoenidentifikazioa,aldagaienidentifikazioetakontrola,diseinuesperimentala,emaitzeninterpretaziokritikoaetahorienkomunikazioa.

lLanesperimentalerakooinarrizkoteknikaketalaborategietansegurtasun-arauaketahondakinakbeharbezalakudeatzekoarauak.

lLana taldean lankidetza egokian egiteko, debateak antolatzeko eta

hautatutakogaien inguruansortzendireneztabaidetanpartehartzekoarauak.

lInformazio zientifikoa hainbat iturri eta formatutan,bai idatziak baidigitalak,bilatzeko,hautatzekoetaantolatzekoirizpideak.

579

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

lHautatutakogai zientifikoeiburuz txostenaketamonografiak, formatuidatzietadigitaletan,taxutzekoargibideak.

lOrdenagailuz lagundutako datu esperimentalak bildu, kudeatu etakomunikatzekoprozedurak.

lLan zientifikoaren berezko jarrerak: lan esperimentalean zorroztasunaeta zehaztasuna, hizkuntza zientifikoa erabiltzean doitasuna, taldekozereginetanardura,etabakarkakolaneanesfortzuaetairmotasuna.

lGizakiak naturarekiko duen bizitzeko menpekotasuna, ingurumenarengaineko arazoak eta baliabideen ahikortasuna onartzea, ingurumen-balioakbereeginez.

lZientziari buruzko ikuspegi sinplistak, jarduera zientifikoan dihardutenpertsonen gaineko irudi estereotipatua eta ezagutza zientifikoaktestuingurusozialetahistorikotikatuztekojoeragainditzea.

lJarduera eta ikerkuntza zientifikoak kultura unibertsalari, gizapentsamenduaren garapenari eta gizartearen ongizateari egindakoekarpena eta haren aplikazioan zuhurtzia eta arreta izateko premiaonartzea.

2. multzoa. Bizitzaren oinarri molekular eta fisiko-kimikoa

lBiologia deskribatzailetik biologia molekular esperimental modernora.Teoriaetaereduengarrantziaikerkuntzarenerreferentzia-esparrugisa.

lZelularenosagaikimikoak.Motak,egitura,propietateaketafuntzioak.

lBioelementuaketaoligoelementuak.

lLoturakimikoaketahoriekbiologiandutengarrantzia.

lMolekulaetaioiez-organikoak:uraetagatzmineralak.

lMolekulaorganikoak.Biokatalizatzaileak.

lUr-dispertsioenfisiko-kimika.Difusioa,osmosiaetadialisia.

580

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

lIzakienfuntsezkoosagaikimikoenzenbaitezaugarriikuskatuetaikertzekoteknikaesperimentalak.

3. multzoa. Zelularen morfologia, egitura eta funtzioak

lZelula:egiturazkoetafuntziokounitatea.Zelularenteoria.

lZelulaaztertzekozenbaitmetodopraktiko.

lZelularenmorfologia.Organuluzelularrenegituraetafuntzioa.Antolaketa-ereduakprokariotoetaeukariotoetan.Animalia-etalandare-zelulak.

lZelula sistema konplexu integratu gisa: funtzio zelularren eta horiekgaratzendirenegiturenazterketa.Ziklozelularra.

lBanaketazelularra.Mitosiaanimalia-etalandare-zeluletan.Meiosia.Izakibizidunenbilakaeranduengarrantzia.

lMintzak eta horiek zelula-trukeetan duten funtzioa. Iragazkortasunhautakorra.Endozitosi-etaexozitosi-prozesuak.

lMetabolismoariburuzkosarrera:katabolismoaetaanabolismoa.

lArnasketa zelularra, horren esanahi biologikoa. Arnasketa-prozesuaneskuhartzendutenorganuluzelularrak.Hartzidurenaplikazioak.

lFotosintesia.Faseak,eskuhartzendutenegiturazelularraketaemaitzak.Kimiosintesia.

lZelularietaharenfuntzioeiburuzkoikerketakedotaazterketak.

4. multzoa. Herentzia. genetika molekularra.

lMendelenekarpenakherentziarenikerkuntzari.

lSexuarenherentzia.Sexuarilotutakoherentzia.Gizagenetika.

581

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

lHerentziarenteoriakromosomikoa.

lHerentziaren genetika molekularra edo kimikoa. DNAren identifikazioainformaziogenetikoareneramailegisa.Genearenkontzeptua.

lKode genetikoaren ezaugarriak eta garrantzia eta haren berme direnproba esperimentalak. Transkripzio eta itzulpen genetikoak prokariotoetaeukariotoetan.

lAlterazioak informazio genetikoan: Mutazioak. Agente mutagenikoak.Mutazioak eta minbizia. Mutazioen inplikazioak espezieen eboluzioanetaespezieberrienagerpenean.

lGenomikaetaproteomika.Genetikokieraldatutakoorganismoak.

5. multzoa. mikroorganismoen mundua eta horien aplikazioak

lMikroorganismoendibertsitatearenazterketa.Horienbizitzekomoduak.Bakterioaketabirusak.

lBesteizakibizidunbatzuekikoelkarreraginak.Mikroorganismoenesku-hartzea ziklo biogeokimikoetan. Mikroorganismoak eta gaixotasuninfekziosoak.

lMikroorganismoak ikertu eta hazteko metodoei buruzko sarreraesperimentala.

lMikroorganismoen erabilera prozesu industrialetan. Horien garrantzisozial,ekonomikoetaingurumenekoa.

6. multzoa. Immunologia eta haren aplikazioak

lImmunitatearen gaur egungo kontzeptua. Gizakiaren gorputza orekandagoenekosistemagisa.

lImmnunitate-erantzunmotak.Immnunitate-sistema.

lBarne-defentsaez-espezifikoak.

582

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

lImmunitateespezifikoa.Ezaugarriaketamotak:zelularraetahumorala.

lAntigeno eta antigorputz kontzeptuak. Antigorputzen egitura etafuntzioa.

lImmunitate-erantzunaren mekanismo eragilea. Memoriaimmunologikoa.

lImmunitatenaturalaetaartifizialaedohartua.Serumaketatxertoak.

lImmunitate-sistemaren disfuntzioak eta akatsak. Alergiak etaimmunoeskasiak. Hiesa eta immunitate-sisteman dituen efektuak.Immunitate-sistemaetaminbizia.

lAntigorputzmonoklonalaketaingeniaritzagenetikoa.

lOrganoengarraioaetaerrefus-arazoak.Organoakdohaintzanematearengarrantzisoziala.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Biologiarenizaerairekiaaztertzeaoinarrizkokontzeptubatzueiburuzkointerpretazioetahipotesiaklanduz,etadenborarenjoaneanizandirenaldaketaketazientziagisaizanduengarapeneantestuinguruhistorikoakizandakoeraginabalioetsiz.

1.1.Ea alderatzen dituen zenbait testuinguru historikotan hainbatgertakari eta fenomeno naturalei buruz eskaini diren azalpenzientifikobatzuk(zelularenteoria,herentziarenazterketa...).

1.2.Eaonartzendueneztabaidekgauregungoezagutzazientifikoeiegindakoekarpena.

1.3.Ea oinarritzen den gaur egungo eztabaida zientifikoen aurreaniritziaagertzekoorduanebidentziaesperimentaletan.

583

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

1.4.Eadeskribatzendituenesperimentaziobiologikoarenaurrerabidehandiaahalbidetudutenteknikainstrumentalbatzuk.

1.5.Eaerabiltzendituenhainbatinformazio-iturribiologiarekinzerikusiadutengauregungoarazoakkritikokibalioesteko.

2.Ikerketakdiseinatuetagauzatzealanzientifikoarenoinarrizkoestrategiakgaratuzetalanhorrenberezkojarrerakagertuz.

2.1.Ea aplikatzen dituen agindutako atazetan lan zientifikoarenoinarrizkoestrategiak(identifikatzendituenikerketazientifikoarenbidez erantzun eta ebatz daitezkeen auziak eta problemak;proposatzen eta balioesten dituen hipotesi egiaztagarriak;diseinatzenetagauzatzendituenesperimentuak;aztertzendituenemaitzak kualitatiboki eta kuantitatiboki; komunikatzen dituenikerketarenemaitzakmodukoherenteanetaargiro).

2.2.Eaerabiltzendituendiseinatutakoesperimenturakoegokiakdirentresnaketateknikak.

2.3.Eabetetzendituenlaborategikosegurtasun-arauaketasortutakohondakinakkudeatzekoarauak.

2.4.Eahartzenduenparteagindutakoatazetanpertsonalkietataldeanetaeaegitendituenatazahoriek.

2.5.Ea agertzen dituen, bere eguneroko lanean, zorroztasuna,sormena,izpiritukritikoa,zalantzasistematikoa,malgutasunaetairmotasuna.

3.Oligoelementuen eta biomolekula moten funtsezko eginkizunadeskribatzea, horien ezaugarri fisiko-kimikoak eta zelulan dituztenfuntziobiologikoakuztartuz.

3.1.Eaidentifikatzendituenzelulakosatzendituztenosagaimolekularnagusiak.

584

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

3.2.Ea deskribatzen dituen horien ezaugarri fisiko-kimikoak eta eaerlazionatzendituenzelulandituztenfuntziobiologikoekin.

3.3.Eaaitortzenduenurakbizitzarengarapeneanduengarrantzia.

3.4.Eaantzematenduenioiezinbestekobatzuekfotosintesian,arnaskateanetaantzekoprozesubiologikoetanduteneginkizuna.

3.5.Ea diseinatzen eta gauzatzen dituen esperientzia sinpleak,funtsezkoosagaihorieklaginbiologikoetandutenpresentziaetadituztenezaugarriakidentifikatzeko.

4.Zelulenantolaketa-ereduprokariotikoetaeukariotikoaazaltzea,haienorganuluakidentifikatuzetafuntzioadeskribatuz.

4.1.Eaazaltzenduenzelularenteoriakbiologiarengarapeneanduengarrantzia.

4.2.Eabereiztendituenegiturazelularprokariotikoaetaeukariotikoa(landareenaetaanimaliena)etahaienformaketatamainak.

4.3.Ea adierazten dituen organuluak ezagutzen dituen eta horienfuntzioak.

4.4.Ea identifikatzen dituen prestakin mikroskopiko edomikrofotografikoetanegiturazelularbatzuk.

4.5.Eaplanifikatzenetagauzatzendituenzelularietaharenfuntzioeiburuzkoikerketakedotaazterketak.

5.Ziklozelularrarenezaugarriaketanukleoarenetazitoplasmarendibisio-modalitateak azaltzea, mitosiaren eta meiosiaren garrantzi biologikoaarrazoituz, ugalketa sexualaren abantailak deskribatuz eta meiosiaespezieenaldakortasungenetikoarekinerlazionatuz.

5.1.Eaazaltzendituenziklozelularrarenikuspegiorokorbatetazelula-dibisioarenzeinzitozinesiarenxehetasunnabarmenenak.

5.2.Ea identifikatzen dituen zenbait mikrofotografia eta eskematanmitosiarenetameiosiarenfaseak.

585

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

5.3.Eaadieraztendituenhorietakobakoitzeanizatendirenoinarrizkogertakariak.

5.4.Ea antzematen dituen mitosiaren eta meiosiaren ezberdintasunesanguratsuenak,halahorienfuntziobiologikoarinolamekanismoeragileeizeinzelulamoteidagokienez.

5.5.Ea azaltzen duen meiosiak izaki bizidunen eboluzioan duengarrantzia.

6.Materiaorganikoarensintesi-mekanismoakdegradazio-mekanismoetatikbereiztea,horieiatxikitakoenergia-prozesueta–trukeenezaugarriaketagarrantziaazalduz.

6.1.Ea azaltzen dituen modu orokorrean, bidezidor metabolikobakoitza xeheki aztertu gabe, materia eta energia trukatzekoprozesuzelularrak.

6.2.Eabereiztendituenbideaerobioaetaanaerobioazeinarnasketa-etahartzidura—prozesuak.

6.3.Eabalioestendituenentzimenfuntzioaetajarduerakatabolikoarenemaitzaorokorrak.

6.4.Eadeskribatzendituenhartzidurarenetaantzekobestezenbaiterreakzioanaerobikorenaplikazioindustrialbatzuk.

6.5.Ea antzematen dituen fotosintesiaren garrantzia eta xedea,bai indibiduala, organismoentzat, bai orokorra, Lurrean bizitzamantentzeko.

6.6.Eabereiztenduenargiaren fasea fase ilunetik, etabaitahoriekgaratzendirenegiturazelularrak,beharrezkosubstratuak,azkenproduktuaketaenergia-balantzeaere.

6.7.Eadiseinatzenetagauzatzendituenentzimenjarduerarietazenbaitprozesumetabolikoriburuzkoikerketakedotaazterketak.

586

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

7.Herentziazko karaktereen transmisiorako mekanismoak hipotesimendeliarrari jarraiki deskribatzea eta geroagoko herentziaren teoriakromosomikoaazaltzea,horiekherentziarilotutakoproblemakebaztekoaplikatuz.

7.1.Eaazaltzenduenherentziaren transmisioariburuzkoazterketakeredumendeliarretikteoriakromosomikoraizanduenbilakaera.

7.2.Eaebaztendituenbikarakterebainogehiagokeskuhartzenezdutenherentzia-problemak.

8.DNAkinformaziogenetikoareneramailegisadueneginkizunaazaltzea,horri lotutako zenbait gertakari ere deskribatuz, hala nola proteinensintesia,kodegenetikoaren izateaetagenetikarenaurrerabidean izanduengarrantzia,mutazioaketahoriekizakibizidunenaldakortasunean,eboluzioanetapertsonenosasuneanizanduteneragina.

8.1.Ea aztertzen dituen genearen izaera molekularra ezagutzeraeramanzutenikerlanak.

8.2.Ea ulertzen duen geneari buruzko gaur egungo kontzeptuaeta ea erlazionatzen duen DNAren ezaugarriekin eta proteinensintesiarekin.

8.3.Ea zehazten dituen prokarioto eta eukariotoetan gene-adierazpenekoprozesuarenezaugarriak.

8.4.Ea deskribatzen dituen gene-mutazioaren kontzeptua, horrenkausak eta izaki bizidunen dibertsitatean eta eboluzioan dueneraginerabakigarria.

8.5.Ea balioesten dituen zenbait agente mutagenikoren onuraketa arriskuak eta ingeniaritza genetikoaren bidez eraldatutakoorganismoenerabilpena.

587

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

9.Mikroorganismoenezaugarriegiturazkoetafuntzionalakazaltzea,besteizakibizidunbatzuekindituztenharremanaketaziklobiokimikoetandutenfuntzioanabarmenduz,mikrobiologiakelikagai-etabotika-industrianetaingurumenarenhobekuntzandituenaplikazioaknahizmikroorganismobatzuen indar patogenoa eta gaixotasun infekziosoetan duten esku-hartzeabalioetsiz.

9.1.Ea antzematenduenmikroorganismodeitutakoetanageri direntaxonomiamultzoenheterogeneotasuna.

9.2.Ea ezagutzen dituen multzo garrantzitsuenak, bakterioak etabirusak.

9.3.Ea gauzatzen dituen mikroorganismoak ikertu eta haztekometodoakerabilizesperimentazioakdiseinatzeneta.

9.4.Ea ezagutzen duen izaki bizidunetan eta gizakian gaixotasuninfekzioso ugari eragiten dituzten mikroorganismo patogenoakbadirela.

9.5.Eaohartzendenmikroorganismoekziklobiogeokimikoetandutenfuntzioazetaingurumenaribegiraduteninteresaz.

9.6.Eabalioestenduenbioteknologian,batikbatelikagai-etabotika-industrian,etakutsadurarenaurkakoborrokandutenerabilera.

10.Izaki bizidunen defentsa-mekanismoak aztertzea, immunitate-erantzunarenezaugarriaketaimmunitatealortuedoindartzekometodonagusiakazalduz.

10.1.Ea identifikatzen dituen immunitatearen eta immunitate-sistemarenezaugarriak.

10.2.Eaazaltzenduenkanpoetabarne-defentsekinfekzioarenaurkanolajardutenduten.

10.3.Ea deskribatzen dituen immunitate-erantzunaren mekanismoeragileaetaeskuhartzendutenzelulamotak.

588

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Biologia

10.4.Ea ezagutzen dituen immunitate-erantzuna areagotu edobizkortzekoteknikak;serumakedotxertoak,kasu.

10.5.Ealotzendituengizakiarenimmunitate-alterazionagusiak(hiesa,alergiak...)haienkausekin.

10.6.Ea balioesten duen organoen transplantearen arazoa alderdimediko-biologikoetasozialetik.

11.Hizkuntzazientifikoegokiaerabilizlandokumentaledotaesperimentalarilotutako monografiak eta txostenak lantzea, askotariko iturri etaformatutakotestuak,eskemaketairudikapengrafikoakbaliatuz.

11.1.Ea kontsultatzen dituen askotariko informazio-iturriak hainbatformatutan.

11.2.Eabirlantzendituenhainbatiturritatikhartutakoinformazioetatikabiatutabereondorioak.

11.3.Eagidoikoherenteaklantzendituenberetxostenetan.

11.4.Eahizkuntzazientifikoegokiaerabiltzenduen.

11.5.Ea IKTak erabiltzen dituen bere ahozko zein idatzizkoaurkezpenetan.

11.6.Eaerabiltzendituenhainbatbaliabideberelanenaurkezpenean;besteak beste: eskemak, grafikoak, kontzeptu-mapak etaantzekobaliabideak.

589

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

LurrarenetaIngurumenarenZientziak

SARRERA

ELurrarenetaIngurumenarenZientziakizenekoikasgaiakbialderdihandihauekditulangai:lurrekosistemenazterketaetahaiekgizasistemarekindituzteninterakzioak.Bestezientziabatzuensintesi-etaaplikazio-zientziada; zientzia horien artean geologia, biologia, ekologia, kimika eta fisikanabarmentzen dira, gizarte-zientzien esparrutik datozen beste ekarpenbatzuekin batera. Beharrezko ezaguera multzo bat eskaintzen du, gureplanetarendinamikaulertzeko,haren iragana interpretatzeko,etorkizunairagartzeko, eta gizarteak dauzkan hainbat arazoren konponketarakoproposamenakeskaintzeko;arazoak,besteakbeste,hauekdira:ordezkoenergia-iturrien bilaketa; lehengaien hornikuntza, fisikoki mugatua denmunduhonetanetengabehaztenetagaratzenaridengizartearenbeharrakbetetzeko; ingurumen-inpaktuak; planeta osoaren berotzea; eta haietanguztietaneraginadutenfaktoreak.

LurrarenetaIngurumenarenZientziekmunduosoko,eskualde-mailakoetatokiantokikoingurumen-arazoeiheltzendiete.Zientziahauenazterketakgureplanetarenezagutzezorrotzaetaingurumen-arazoengainekohausnarketazientifikoasustatzenditu,etaazterketarakoereduteorikoaketaprozedurazientifikoakaplikatzenditu;aldiberean,ikuspegiegokiaematendujakitekonolalagunduarriskuakgutxitzenetabaliabideakeraginkorkiaprobetxatzeniraunkortasun-testuinguru batean. Horrenbestez, tresna egokia dainguratzengaituenerrealitateaglobalkietasistematikokiulertzeko,baietaingurunearenetagizakiakegitenduenharenerabilerarekinzerikusiadutenarazoenpertzepzio-etabalioeste-ahalmenahanditzekoere.

Duten zientzia- eta sintesi-alderdia dela eta, beharrezkoa da gai haueiheltzean,hipotesiakegitea,estrategiaesperimentalakdiseinatzea,datuakbildu eta tratatzea, informazioak aztertzea, eztabaidatzea, lortutakoezagueren arabera hartzea erabakiak, eta baita txostenak egitea eta

590

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

emaitzak jakinaraztea ere. Prozesu horretan, aukera dago laborategikotekniketara eta Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologietaraohitzeko,etaesparruesperimentalagainditzendutenalderdiakkontuanhartzeko.

Ikasgaiarenezaugarriakdirelaeta,beharrezkoadaaurreko ikasturteetanlortutako ezaguerak —bereziki zientifikoak badira— eta ezaguerarenbesteesparrubatzuetanlortutakoakbaliatzea,baietamoduez-formaleanlortzendirenakbaliatzeaere, ikastendirengaietakoaskogizarte-kezkakbaitira, eta gizarte-komunikabideetan agertzen baitira. Ikasgaiarengarapenakesplizitukieskatzenduzientziaren,teknikaren,gizartearenetaingurumenarenartekoharremanakikertzea,nolaegoerenazterketanhalaplantealitezkeenaukeraguztietan.Nolanahiere,berefuntsezkoekarpenaingurumen-arazoenkontzeptu-egituraberrialortzekoematenduenaukerada,hainbatdiziplinatakoekarpenakintegratzenbaititu.

Proposatutako edukiak gaikako gunetan biltzen dira. Abiapuntuaeduki komunen gune bat da, ikasleak jarduera zientifikoaren oinarrizkoestrategietara ohitu daitezen; edukiak, komun izate horregatik, kontuanhartu beharko dira, abiapuntuko gunearen ondoren datozen gaikakogune guztiak garatzean. Gune horrek, nagusiki, prozedura- eta jarrera-edukiakaurkeztenditu,etahorieklanzientifikoraegindakolehenhurbiltzeformalarekinzerikusiadute,baietazientziarenizaeraraegindakoarekinere,zientziabaiberez,baigizartearekin,teknologiarekinetaingurumenarekindituen harremanetan hartuta. Ondoren, ingurumenaren kontzeptuasartzenda,etabaitahuraaztertzekoeskuradaudeninformazio-iturriaketabaliabideak ere. Geroago, ingurumena bera ikasten da: haren ezaugarrifisikoak, ekosistemen ezaguera, egun duten egoera eta haiek ulertzekoaukera ematen diguten arauak…; kasu bakoitzean, giza jardueren etaingurumenarenartekointerakzioaaztertukoda,iraunkortasunarenaldekoplanteamenduetanoinarrituta.

Lurraren eta Ingurumenaren Zientziak ikasteak erantzun zientifikoakbilatzeko interesa sustatu behar du, eta ikasleari jarduera zientifiko etateknologikoakberezkodituengaitasunezjabetzekolaguntzaemanbehardio.Ikasgaihonenmetodologiadidaktikoak,beraz,zenbaitalderdisustatuetanabarmendubeharditu;besteakbeste:

Zientziaesperimentaladelakoideia,gelanprogramatzendirenjardueretanzabaldu beharrekoa. Horretarako, zenbait egoera aurreikusi behar dira,

591

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

ikasleek zientifikoki hurbiltzeko aukera ematen duten fenomeno etaarazo batzuk aztertu, azalpenezko hipotesiak aurreratu, esperimentuakdiseinatu eta egin —planteatzen diren arazoen erantzuna lortzeko—,berenlaborategikolanetanetalanda-irteeretanbildutakodatuakaztertu,etateoriaetaereduteorikoekinerkaditzaten;azkenean,jakina,emaitzaketaondorioakjakinarazibeharkodituzte,terminologiaegokiaerabiliz.

Ezinezkoa bada esperientzia praktikorik egitea, simulazioak dauzkatenprograma informatikoak, bideoak edo modelizazioak erabil daitezke,natura-errealitatearenazterketanlagungarriakizandaitezen.

Teoriarenetaesperientzienartekoerlazioa;izanere,kontuanhartubeharda zientzien garapena elkarrizketa bat dela, eta horretan, alde batetik,behaketaetaesperimentazioadaudela,eta,bestetik,kontzeptualizazioaeta modelizazioa. Fenomeno baten behaketan, beharrezkoa da unebatzuetanikasleenerrepresentazioakberrizlantzea,haienhipotesiaketahaienesperientzienemaitzakerkatzearenbidez.Komenidaproposatzendirenjarduerekagerianjartzeazerideiaetakontzeptuerabiltzendituztenikasleeknatura-fenomenoakedogiza jarduerakeragindakoakazaltzeko,haiek zientziak ematen dituen azalpen landuagoekin erkatzearren, baiunitate didaktiko bakoitzaren hasieran, bai haien amaieran, proposatudirenhelburuakzerneurritanlortudirenegiaztatzeko.

Problema irekiakproposatzea,etahaietako jarduerakbaliagarriak izateaikasleentzat,ikusdezatenhainbataukeradaudelaproblemeiheltzeko,etaikerketaegiazkoetamotibagarrieiaurreegindiezaieten,errazakizanagatikere.

Komunikazioa eta argudiatzea. Aurkezpenak —ahozko azalpenak,txosten monografikoak edo tauletan, grafikoetan, irudietan, eskemetanetaabarretanoinarritutako lan idatziak—lagungarriakdirakomunikazio-trebetasunaketainformazioarentrataerarekinzerikusiadutenakfinkatzeko.Argudiatzekoorduan,datuak,ebidentziaketairitziakbereizibehardituzte,egokiroaipatubehardituzte iturriaketaegileak,eta terminologiaegokiaerabili, bai eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiek ematendituztenbaliabideezbaliatuere.

Zientziaberetestuinguruanjartzea.Zientzia-jakintzakzeregingarrantzitsuabetetzendu,etorkizunekoherritarrekparte-hartzeaktiboa izandezaten,gizartedemokratikobateanerabakiakondooinarritutahartzekoorduan.

592

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

Horregatik, ikasgaiaren garapenean, lurreko sistemek giza sistemarekindituzteninterakzioeiburuzkogaiaketaarazoakjorratubehardira,kontuanhartuz irekitako ikuspegiak eta ondorioak, eta balioetsiz zenbatekogarrantzia duen erabaki kolektiboak ondo oinarrituta eta zentzu etikozhartzeak.

Zientziaren,teknologiaren,gizartearenetaingurumenarenartekoerlazioariburuzkogaihauengainekoelkarrizketa,eztabaidaetaargudiatzearrazoituasustatzeko,hainbatiturritakoinformazioondodokumentatuakerabilibehardira,informazioalortzeko,aukeratzeko,ulertzeko,aztertzekoetabiltzekobeharrezko trebetasunak erabiliz. Dokumentu eta artikulu zientifikoakirakurtzea eta haien azalpen kritikoa egitea lagungarria da ikasleen lanautonomorako gaitasuna sustatzeko eta irizpide propio ondo oinarrituasortzeko.

Zientziaren izaera bera; horretarako, ikasgai hau aurkeztean, argi utzibeharkoda jakintzazorrotzadela,baina,ezinbestean,behin-behinekoa,hainbat muga dituena, eta, edozein giza jarduera bezala, testuingurusozial,ekonomikoetaetikoekbaldintzatutadagoela.Zientziaaurkeztean,adierazibehardaahaleginbatdelagizakiaknaturazegitendituengaldereierantzuteko, eta planetaren kudeaketa orokorrari zein tokian tokikoarieragiten dieten arazoak konpontzen laguntzeko, irudi akademizista etaformalista alde batera utzita. Ikasleek gauza izan behar dute ikerketazientifikoaren bidez erantzun daitezkeen galderak identifikatzeko, etaazalpen zientifikoak halakoak ez direnetatik bereizteko; horretarako,ezagutzazientifikoakezezik, zientziaren izaerariburuzkoezagutzakerebeharrezkoakdira.

Gainera, kontuan hartu behar da zientzia-jakintzek errealitatearenazterketakonpartimentatzendutela,etahaienmugekarbitrariokihaustendituztela fenomenoen sistematikotasuna eta dimentsio-aniztasuna.Osotasunaezagutzeaezdaharenzatienezagutzakbatzea. Ingurumen-gaienazterketan,beharrezkoadabestegaibatzuekikolankidetza-bideakizatea,jakintzaguztiakarazokonplexuenulertzeetatrataerarenzerbitzurajartzeko.

Lanaktaldeanegitea.Berdinenartekointerakzioaetaelkarrizketa,baietairakasleekikoaere,norberarenideiak–gainerakopertsonenideiekinerkatuta

593

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

eta begirunez– ahoz adierazteko gaitasuna sustatzeko. Lankidetzazkolanak planifikatu eta egitea eta, horretarako, zereginak zuzen banatzea,lanakegiteanzorrotzetaardurazjokatzea,iritziakerkatzeaetaerabakiakadostasunezhartzea,lagungarriadaetorkizunekoherritarheldu,arduratsueta konprometituak prestatzeko ezinbestekoak diren jarrerak garatzeko,etaherritarrakgizartedemokratikoanintegratzeko.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Lurrareneta IngurumenarenZientziekekarpenerabakigarriaegitenduteoinarrizkogaitasunakgaratuetalortzeko;ekarpenahonelaegitendute:

l Zientzia, teknologia eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Ikasgaihonekikasleeilaguntzaematendiefuntsezkokontzeptuak,ereduaketa printzipioak bereganatu ditzaten, eta fenomeno naturalen eta gizajarduerakeragindakobestebatzueninterpretazioanerabilditzaten.

Gaitasun honen garapenak ezinbestekoa du norbera bere buruarigalderak egiteko eta, erantzunak lortzearren, ikerketak egiteko gauzaizatea, horretarako, zientziek eta ikerketa zientifikoa egiteko metodoakezaugarritzatdituztenprozesuakerabiliz.

Era berean, ezinbestekoa du ulertzea zientzia giza ezagutzarako etaikerketarakoerabatdela,eraprobazkoaetasortzailea,berrikusietaaldadaitekeena, baldin eta indarreko teoriekin bat ez datozen ebidentziakaurkitzenbadira.

Beharrezkoa da, halaber, jakitea zer sistema erabili diren ezagutzazientifikoagaratuetaebaluatzeko,etazerprozesuketatestuingurusozialeta historikok baldintzatzen duten nola lortzen, jakinarazten, adierazteneta defendatzen den ezagutza hori komunitate zientifikoan. Ulertze horiosogarrantzitsuadazientziazerdenetazerezdenerabakitzeko;hauda,zientziaetasasizientziabereizteko.

594

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

Baina ez da ahaztu behar lortutako ezagutza zientifikoa errealitatearenadierazpena dela, eta adierazpen hori partziala edo osagabea izandaitekeela.Hortaz,ezinbestekoadaulertzeagureezagutzaezdelaguztizziurra, eta beharrezkoa dela zuhurtasun-printzipioa baliatzea, egoeraarazotsuetan erabakiak hartzean. Horregatik, beharrezkoa da ikuspegikritikoagaratuetaaplikatzeaerrealitatearenbehaketan,eta,horretarako,zientziarenesparrukoinformazioaerkatzeabestetestuingurubatzuetakoinformazioekin, aintzat hartzea zer desberdintasun dagoen ezagutzazientifikoaren eta ezagutzarako beste era batzuen artean, eta aplikazioteknikoetankontuanhartzeainplikazioetikoak,sozialak,ekonomikoaketaingurumen-arlokoak.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ikasleenpentsamendulogikoarengarapeneanetanaturainterpretatuetaulertzekoaukeraemangodienesparruteorikoareneraikuntzan,zientziekfuntsezko eginkizuna betetzen dute. Gaur egun, ezin ulertuzkoa daalfabetizazioaosagaizientifikoetateknologikorikgabe,osagaihorikulturarenfuntsezkogiltzarribihurtubaita,errealitategaraikidearenkonplexutasunariaurreegitekoorduan; izanere,errealitatehori zientziakberaketaharenaplikazio teknologikoek guztiz baldintzatuta dago. Oinarrizko ezagutzazientifikoak guztiz ezinbestekoak dira gizarte- eta ingurumen-garrantziadutengaiaskoriburuzkoinformazioainterpretatuetaebaluatzeko,baietagaihoriengaineanarrazoitutakoerabakipertsonalakhartzekoere.

Baina zientzien ezagutzen ondorioz ez ezik, egoera problematikoaktratatzekoetaikertzekoharenmetodoarenondoriozerebadapentsamenduzientifikoa giza arrazionaltasunaren funtsezko osagaia. Ikasgaiarenirakaskuntzaklehentasunaemangodioikasleenganbehatzeko,aztertzekoetaarrazoitzekogaitasunakgaratzeari,baietamalgutasunintelektualaetazorroztasunmetodikoagaratzeariere,eta,horrenbestez,ikasleekbizitzanzehar beren pentsamendua gero eta autonomia handiagoz lantzea etahausnartzeasustatukoda.

595

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

l matematikarako gaitasuna.

Inguratzengaituenerrealitateahobetoulertzenlaguntzendiguntresnabatdahizkuntzamatematikoarenerabilera,honakohauetanerabiltzendenean:natura-fenomenoetan;hipotesiensorreran;emaitzendeskribapen,azalpenetairagarpenean;informazioarenerregistroan;datuenantolatzeadierazgarriaegitean; datuen eta ideien interpretazioan; ereduen eta harremanen,kausenetaondorioenazterketan;legenaturalenformalizazioan.Ikerketazientifikoarenabiapuntua,askotan,egoeraproblematiko irekiakdira,etahaietan,esparruerreferentzialaedoteorikoaezarriondoren,beharrezkoada matematikarako gaitasunari zuzen lotutako irtenbide-estrategiakerabiltzea.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Zientziak mundua ulertzeko eta azaltzeko era bat badakar, eta ikasleenbaitan,erahorrekinbatera,munduaulertuetaazaltzekobesteerabatzukbadaude (askotan,modu inplizituan,ezagutzaarruntaedosenonezkoadelakoan daudenak), zientziak ikasteak lagundu egiten du ikasleenerrepresentazioak progresiboki zehazteko prozesuan, eta, bidenabar,eskolako elkarrizketetan egiaztatzen dira. Hori guztia pentsamoldekoherenteagoetaazalpen-ahalmenhandiagokoaizatekobeharrezkoadenkontzeptu-aldaketalortzeko.

Komunikazioa lan zientifikoaren oso parte garrantzitsua da. Izan ere,zientzia-komunitatean, aurkikuntza bat ez da sartzen ezagutza-ondarekomunean komunikaziorik izan ezean. Zientzia komunikatzen ikasteakesannahiduikasibehardelagertaerakdeskribatzen,azaltzen,justifikatzeneta argudiatzen, horretarako eskola-esparruan eraikitzen diren ereduzientifikoak erabiliz. Gainera, berekin dakar beste pertsona batzuekinelkarreraginaetaelkarrizketakizatekogaitasunaizatea,eta,horretarako,ebidentzia esperimentalez eta proposatutako ereduen egokitasunazeztabaidatzekoa, testuak eta ilustrazioak irakurri eta interpretatzeko,kontzeptu-mapaketadiagramaargigarriakegitekoaetaabar.

596

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Ikasleek gauza izan behar dute ahal den informazio guztia bilatzeko,harenebaluaziokritikoa,sistematikoaetaondohausnartuaegiteko–aregehiago gaur egun, informazio-kantitatea oso handia baita–, bai etainformazioa aukeratu, antolatu, aztertu eta interpretatzeko ere. Ikasleekgeroetaaukerahandiagoadutenez informazioarenetakomunikazioarenteknologiak erabiltzeko, lanean lankidetza-sareak sor daitezke, arazobereiburuzkoinformazioaaurkeztuetatrukatuahal izateko.Horiguztia,gainera, aurkezpena egiteko izan daitezkeen testuinguru eta hizkuntzaguztietan–ahozkoa,zenbakizkoa,sinbolikoa,grafikoa–.InformazioarenetaKomunikazioarenTeknologiakoso tresnabaliagarriadira informazioarenbilatze,biltze,antolatzeetakomunikatzehorretan,baieta,ordenagailuzlagundutako esperimentazioan, datuak lortzeko eta kudeatzeko orduanere. Programa espezifikoen, simulazioen, bideoen eta modelizazioenerabilpenakfuntsezkoeginkizunabetetzendunatura-errealitateaazaltzekoahaleginean.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Ikasketaerrazagoadajardueraklankidetzanegitenbadira,ikasleekaukerabaitutebereniritziakerkatzeko,besteeniritziekinaberasteko,norberarenekarpenak eta besterenak modu kritikoan aztertzen eta aintzat hartzen–debatea eta eztabaida onuragarriak direla onartuz, komunikazioa etairtenbideen bilaketa sustatzen dituztenez gero–, elkarrekin bizitzeneta kulturagatik, sexuagatik edo beste edozein arrazoirengatik inorez diskriminatzen ikasteko. Garrantzi pertsonal eta sozialeko gaizientifikoen tratamenduak, betiere zuhurtasun-printzipioa kontuanhartuta,herritartasunerakogaitasunagaratzenlagundukodu,planetarenkudeaketa iraunkorrean planteatutako arazo globalei eta tokian tokikoeiburuzerabakitzeanparte-hartzearduratsuaizateko.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Egoeraarazotsuentratamenduan,bultzatuegitendaikasleekerrealitateariburuz hausnarketa kritikoa egitea, helburuak proposatzea eta ezagutzazientifikoaerabiltzekoaukeraematendutenproiektuakgauzatzea.Elkarri

597

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

lotutakojarrerakeskuratzeabultzatzenda–besteakbeste,zorroztasuna,erantzukizuna, pertseberantzia eta autokritika–, norberaren autonomiaetaekimenagaratzenlaguntzendutelako.Beharrezkoadapentsamendusortzailea praktikan jartzea, akatsa ikasketaren parte dela onartzea etazailtasunetan norberaren buruarekiko exijentzia eta pertseberantziamantentzea.Aldiberean,ezdaahaztubehar ikasketanarrakasta izatealagungarria dela ikaslearen autoestimurako; horregatik, beharrezkoa dazientziafuntzionalbataurkeztea,motibagarriaizandadin,etaikasleguztieigozatzekoetalorpenakademikoakizatekoaukeraemandiezaien.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Zientziakultura-ondarearenpartebatda,baiematendituenezaguerengatik,baibereprozesuengatik.Ezagutzazientifikoarenbidez,pertsoneihonakohauektransmititzenzaizkie:mundu-ikuskerabat,pentsatzeko,ulertzeko,hausnartzekoetaepaitzekoerabat,balioetajarreramultzobat,arazoetarahurbiltzekomodujakinbatzuk.

Lanzientifikoaezdaarrazionaltasunmotabakarbatenadierazpena,etalanhorretanirudimenakduengarrantzia,etanabarmenadasormenerakoetaausazkotasunerakoonartzenduentartea,eta,egiatan,erabakigarria.

HElBuRuAk

Etapa honetan, Lurraren eta Ingurumenaren Zientzien irakaskuntzakhonakogaitasunhauekgaratzeaduhelburu:

1.Azalpenezko eskemak eraikitzea, Lurraren eta IngurumenarenZientzietako kontzeptu, teoria eta eredu garrantzitsuak eta orokorrakerlazionatuz, gai honen garapenaren ikuspegi orokorra izateko, etanatura-ekosistemenfuntzionamenduaetahaiekgizasistemekinduteninterakzioainterpretatzeko,nolatestuinguruzientifikoanhalaegunerokobizitzan.

2.Ikerketa txikiak egitea, banan-banan bezala lankidetzan ere bai, eta,horretarako,zientzienberezkoestrategiakgeroetaautonomiahandiagozerabiltzea, ingurumen-interesekoegoerei erakritikoaneta testuinguru

598

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

egokian ekiteko, eta lan zientifikoa probazkoa eta sormenezkoa delaonartzeko. Natura-baliabideak erabiltzeko aukerak neurtzea, berenaplikazioak barne, mugatuak direla onartzea, eta haien erabileraberrikuntza-ahalmeneramoldatubeharrabalioestea.

3.Lurraren eta Ingurumenaren Zientzien ezagutzak erabiltzea hainbattestuingurutan, eguneroko egoeretan zientzia horiek teknologiarekin,gizartearekin,ekonomiarekinedokulturarekindituztenerlazioakaztertuz,herritargisaparte-hartzekogizadiakaurreeginbehardientokiantokikoetamailaorokorrekoarazoakkonpontzekohartubehardirenerabakietan,eta gizarte-ingurunea eta ingurumena kontserbatzen, babesten etahobetzen laguntzeko; hitz batean, etorkizun iraunkorra eraikitzeko.Arrisku naturalen eragileak aztertzea, baliabidek ustiatzeak dakartzanondorioak ezagutzea, eta prebenitzeko eta zuzentzeko hainbat neurriaintzathartzea.

4.Zientzia hauek etengabeko eraikitze-prozesuan daudela onartzea,eta, horretarako, elkarren aurkako hipotesiak eta teoriak aztertzeaeta alderatzea, eta aintzat hartzeanolakoekarpenakegitendizkioteneztabaida zientifikoek giza ezagutzaren eboluzioari, pentsamendukritikoagaratzeko,pertsonenprestakuntzaosoaningurumen-zientziekdutenkultura-alderdiabalioesteko,etaaintzathartzekonolakooihartzunadutenhaienekarpenekgizarteanetaingurumenean.

5.Informazio zientifikoa zuzen interpretatzea eta adieraztea, hainbateuskarrietabaliabideerabiliz,informazio-etakomunikazio-teknologiakbarne, eta terminologia egokia baliatuz, komunikazio zehatza izatekoingurumen-arazoekin zerikusia duten gai zientifiko, teknologiko etasozialeiburuz.

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak.

lIrizpideak eta jarraibideak, zientzia-esparruko gai eta egoeraproblematikoak planteatzeko, hipotesiak formulatzeko, ebidentzia etafrogazientifikoakidentifikatzeko,aldagaiakidentifikatuetakontrolatzeko,diseinuesperimentalaegiteko,simulazioetamodelizazioerrazakegiteko,emaitzakkritikokiinterpretatzekoetakomunikatzeko.

599

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

lLan esperimentalerako eta landa-lanerako funtsezko teknikak,eta laborategietan hondakinak egokiro kudeatzeko arauak etasegurtasunerakoak.

lLanak taldean eta lankidetzan egiteko, debateak antolatzeko etaaukeratutako gaiei buruz sortzen diren eztabaidetan parte hartzekoarauak.

lInformaziozientifikoahainbatiturritanetaformatutan–baiinprimatuetanbaidigitaletan–bilatu,aukeratuetaantolatzekoirizpideak.

lAukeratutako gai zientifikoei buruz –bai formatu digitalean baiinprimatuetan–txostenaketamonografiakegitekojarraibideak.

lDatu esperimentalak batu, kudeatu eta komunikatzeko ordenagailuzlagundutakoprozedurak.

lLan zientifikoaren berezko jarrerak: zorroztasuna eta zehaztasuna lanesperimentalean, doitasuna hizkuntza zientifikoaren erabileran, arduratalde-lanetan,etaahaleginaetairmotasunalanpertsonalean.

lGizakiaknaturarekikoduenbizi-mendekotasuna,ingurumen-problemaketa baliabideak agortu daitezkeela onartzea, eta ingurumen-balioezohartzea,etahalaber,aldekoetalehentasunezkojarreraizatea,garapeniraunkorrarenaldejarduteko.

lZientziariburuzkoikuspegisinplistak,jarduerazientifikoanaritzendirenpertsonei buruzko ikusmolde estereotipatua eta ezagutza zientifikoakberetestuingurusozialetahistorikotikateratzekojoeragainditzea.

lJarduera eta ikerketa zientifikoak kultura unibertsalari, gizapentsamenduaren garapenari eta gizartearen ongizateari egiten dionekarpenaonartzea,baietaharenaplikazioetanzentzuzetazuhurjokatubehardelaonartzeaere.

600

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

2. multzoa. Ingurumena eta ingurumenari buruzko informazio-iturriak

lIngurumen kontzeptua: sistemikotasuna. Ingurumen-zientziendiziplinartekotasuna.Ingurumen-sistemanaturalbatenegiturareneredusinpleak.Konplexutasunaetaentropia.

lAldaketakingurumenean,Lurrarenhistorianzehar.

lIngurumena, gizadiarentzako baliabidea den aldetik. Baliabide motak:berriztagarriaketaez-berriztagarriak.

lIngurumen-inpaktuaren kontzeptua. Arrisku naturalak eta induzituak.Gizajarduereneraginaingurumenean.

lIngurumenari buruzko informazio-iturriak. Kokapena satelite bidezzehaztekosistemak.Oinarriak,motaketaaplikazioak.

lTeledetekzioa:airetikoargazkiak,satelitemeteorologikoaketaingurumen-informazioa ematen dutenak. Airetiko argazkien interpretazioa.Erradiometriaetaharenerabilerak.Ingurumen-simulaziorakoprogramainformatikoak.

3. multzoa. kanpo-sistema fluidoak eta haien dinamika

lAtmosfera:egituraetakonposizioa.Jardueraerregulatzaileaetababeslea.Alderanzte termikoak. Atmosferarekin erlazionatutako baliabideenergetikoak. Kutsadura atmosferikoaren detekzioa: airearen kalitateazaintzekoetakontrolatzekosareak.Toki-,eskualde-etamundu-mailakokutsadura-iturriak,motaketahaienondorioak.Ozonogeruzakozuloa.Berotegi-efektua areagotzea. Klima-aldaketa globala. Iraunkortasuna:ingurumen-arazoenprebentzioaetazuzenketa.

lHidrosfera. Ur-masak. Balantze hidrikoa eta uraren zikloa. Bitartekohidrikoak: erabilerak, ustiapena eta inpaktuak. Kutsadura: hidrikoa:motak, detekzioa, prebentzioa eta zuzenketa. Ur-laginetan zenbaitparametro kimiko eta biologiko zehazteko eta emaitzak erabilerarenaraberainterpretatzekoteknikak.

601

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

4.multzoa. geosfera

lGeosfera:egituraetakonposizioa.Lurrarenbalantzeenergetikoa.

lBarne-energiaren jatorria. Barne-geodinamika. Arrisku bolkanikoa etasismikoa:iragarpenaetaprebentzioa.

lKanpo-geodinamika. Mazela-sistemak eta ibai-sistemak. Lotutakoarriskuak: iragarpena eta prebentzioa. Erliebea, Lurraren barne-dinamikarenetakanpo-dinamikarenarteko interakzioarenemaitzadenaldetik.

lGeosferaren baliabideak eta haien erreserbak. Meatokiak. Bitartekoenergetikoak.Erregaifosilak.Energianuklearra.Baliabideenustiapeneilotutakoinpaktuak.Haienerabilerairaunkorra.

5.multzoa. Ekosfera

lEkosistema:Osagaiaketainterakzioak.Biomalurtarraketaurtarrak.

lEkosistemetako organismoen arteko erlazio trofikoak. Ekosistemabatekoerlaziotrofikoenadierazpengrafikoaetainterpretazioa.Biomasaetaprodukziobiologikoa.

lOxigenoaren, karbonoaren, nitrogenoaren, fosforoaren eta sufrearenziklobiogeokimikoak.

lEkosistemadenboran:segida,autorregulazioaetaerregresioa.

lBiosfera,ondareetabaliabidefuntsezko,ahuletamugatuadenaldetik.Inpaktuakbiosferan:deforestazioaetabiodibertsitateagaltzea.Kausak.Biosferarenkudeaketairaunkorra.

6. multzoa. Interfaseak

lLurrainterfasegisa.Konposizioa,egituraetatestura.Prozesuedafikoak.Lur motak: Lurraren horizonteen ezagutze esperimentala. Lurra,nekazaritza eta elikadura. Lurren erosioa, kutsadura eta andeatzea.

602

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

Desertizazioa. Lurraren eta desertizazioari lotutako arazoen garrantziaaintzathartzea.

lItsasertzekosistema.Kostaldeareneraketaetamorfologia.Kostaldekohezeguneak, arrezifeak eta mangladiak. Kostaldeko baliabideak etahaienustiapenarilotutakoinpaktuak.

lLurrarenetaitsasertzarenkudeaketairaunkorra.

7. multzoa. Planetaren kudeaketa

lIngurumen-problema nagusiak eta haien kausak. Planetaren egoeraebaluatzekoadierazleak.Iraunkortasunerakokudeaketa.

lIngurumen-inpaktuarenebaluazioa.Matrizeerrazenerabilera.

lLurraldearenantolaketa.Ingurumen-legedia.Naturaguneenbabesa.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Lurraketaingurumenaksistemagisadutenizaeraazaltzea,eta,horretarako,haien konplexutasuna eta ingurumen-zientzien diziplinartekotasunaonartzea, eta sistema natural baten egitura adierazten duten ereduerrazakegitea.

1.1.EabadakienLurraizenekoplaneta,sortuzenetik,planetaosatzendutenosagaiguztienartean—geosfera,hidrosfera,atmosferaetabiosfera—ezinkontaahalainterakziodituensistemabatdela.

1.2.Eadeskribatzendueningurumenainterakzioetainterdependentzia-erlazioakdituztenhainbatelementuzosatutakosistemabatdelaeta,erlaziohorienondorioz,sistemakonplexuadela.

1.3.Eaegitenditueningurumen-sistemanaturalbatadieraztendutenereduak.

603

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

1.4.EaazaltzendituenLurrarenhistoriangertatutakoaldaketanaturalnagusiak,ikuspuntusistemikoaerabiliz.

2.Ingurumen-ikerketak diseinatzea eta egitea, eta, horretarako, lanzientifikoaren oinarrizko estrategiak garatzea, eta hartako jarrerabereizgarriakizatea.

2.1.Ea erabiltzen dituen lan zientifikoaren oinarrizko estrategiakegokitutako eginkizunetan (identifikatzen dituen ikerketazientifikoaren bidez erantzun eta ebatz daitezkeen kontuak etaarazoak;proposatuetaebaluatzendituenhipotesiegiaztagarriak;esperimentuak,ereduaketasimulazioak;aztertzendituenemaitzakkualitatiboki eta kuantitatiboki; jakinarazten dituen ikerketarenemaitzakkoherentziazetaargi).

2.2.Eaerabiltzendituendiseinatutakoesperimenturakoegokiakdirenaparatuaketateknikaesperimentalak.

2.3.Ea identifikatzen dituen gaur egun, ingurumenari buruzkoinformazioaematendutentresnanagusiak(lurraldearenetaharenerabileraren behaketa eta deskribapena, kartografia tematikoa,airetiko argazkiak, kokapen-sistemak, sateliteetatik ateratakoargazkiak...)etabakoitzarenaplikazioak.

2.4.Ea betetzen dituen laborategirako eta sortutako hondakinenkudeaketarako segurtasun-arauak, bai eta landa-irteeretanemandakoarauaketajarraibideakere.

2.5.Ea hartzen duen parte egokitutako zereginetan, eta ea egitendituenberakzuzeneanetataldeanlanhoriek.

2.6.Eaizatendituenzorroztasuna,sormena,espiritukritikoa,zalantzasistematikoa,malgutasunaetairmotasunaegunerokolanean.

3.Atmosferaren jarduera erregulatzailea eta poluitzaile atmosferikoakpilatzeko arrisku handiena dakarten baldintza meteorologikoak etatopografikoakazaltzea—ezaugarri fisikoetakimikoetanoinarrituta—,bai eta haien kausak eta ondorioak azaltzea ere, eta prebentzio- etazuzenketa-neurriakadieraztea.

604

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

3.1.Ea deskribatzen dituen atmosferaren erregulazio-ahalmentermikoa,kimikoaetaabar,baietapoluitzaileakzabaltzekoduenahalmen handia, eta, era berean, hura alda dezaketen zenbaitaldagai daudela ere —presio atmosferikoa eta topografia,adibidez—,poluzioaetabiztanleriarengainekoefektuakareagobaititzakete.

3.2.Ea bereizten dituen atmosferaren geruzetan gertatzen direnprozesukimikoenzer-nolakoaetagarrantzia.

3.3.Ea azaltzen dituen zenbait ingurumen-problematan —ozono-geruzaren zuloa, berotegi-efektua handitzea, euri azidoa,erradiazioak…—,kausak,efektuaketaprebentzio-zeinzuzenketa-neurriak.

3.4.Eakritikatzenduenerrialdebatzuekarazohorienaurreandutenjokabidea(protokoloenez-betetzea,konpromisoena…).

4.Gizakiakziklohidrologikoaneskuhartzearekinzerikusiaduteningurumen-problemakaztertzea,eta,horretarako,urakutsatzekoarrazoinagusiakjakitea, kutsatze hori detektatzeko tresna kimiko eta biologikoakerabiltzea,etabizitzarengarapenerakozeingizakontsumorakodituenondorioakebaluatzea.

4.1.Ea erlazionatzen duen uraren zikloa elementu eta faktoreklimatikoekin.

4.2.Ea dakien zergatik dagoen erabiltzeko ur geza gehiago lekubatzuetanbestebatzuetanbaino.

4.3.Eadakien zergiza jardueranabarmentzendirenbereneskaerahidrikoagatik.

4.4.EaerabiltzendituenzenbaitteknikaDBOren,disolbatutakoO2-arenetamateriaorganikoarenzeinmikroorganismoenpresentziazehazteko.

4.5.Ea identifikatzen dituen poluzioa adierazten duten eta, horriesker,urabiziarengarapenariedogizakontsumoarizerneurritanegokitzenzaionadieraztendutenespeziebiologikobatzuk.

605

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

4.6.Eakritikokiebaluatzenduengizarteekuranolaerabiltzenduten,etaeaproposatzenduenprebentzio-zeinzuzenketa-neurririk.

5.Lurraren jarduera geodinamikoaren prozesu eta produktu nagusiakidentifikatzea, eta, horretarako, geosferaren eginkizuna ezagutzea,gizadiarentzakobaliabide-iturriadenaldetik,etaarriskunaturalakharenustiapenakeragindakoetatikbereiztea.

5.1.Eaezagutzenduenbarne-prozesugeologikoenetakanpo-prozesugeologikoenartekointerakzioakerliebeandueneragina.

5.2.Eaezartzenduenkausa-erlazioaprozesugeologikoenetahainbategituraren artean (mendikateak, dortsal eta fosa ozeanikoak,litosferakoplakak,ibai-sistemaketaglaziarrak,besteakbeste).

5.3.Ea erabiltzen duen kartografia tematikoa arrisku ekologikoekinzerikusiadutengaietan.

5.4.Eadakienbereingurukoobjektugehienenjatorriekologikoa.

5.5.Ea identifikatzen dituen jatorri naturaleko arriskuak eta, neurribateanbehintzat,gizajarduerakeragindakoak,etaeaproposatzenduenprebentzio-zeinzuzenketa-neurririk.

6.Naturakgizadiarentzakobaliabide-iturrimugatuadenaldetikbetetzenduen eginkizuna aztertzea, baliabide berriztagarriak edo iraunkorrakezinberriztadaitezkeenetatikbereiztea,etagizajarduerenondoriozkoingurumen-arriskueta–inpaktuakzehaztea.

6.1.Ea aztertzen dituen gizadiak bere jardueretan erabiltzen dituennatura-baliabideak, eta berriztagarritasun-irizpideen araberasailkatzen.

6.2.Eadeskribatzendituenerabilitakoenergia-iturriak.

6.3.Eaebaluatzendituenalternatibaenergetikoakiraunkortasunarenikuspegitik:erregaiak,hidroelektrikoa,biomasa,fosilak,eolikoa,eguzkikoa, geotermikoa, itsasoak eragindakoa, nuklearra etaabar.

606

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

6.4.Ea dakien gizakiak natura-ingurunea aldatzeko ahalmenhandia duela, eta, era berean, ea dakien zein diren ondoriogarrantzitsuenetako batzuk: hainbat motatako hondakinekeragindakokutsadura,deforestazioa,biodibertsitateagaltzeaetaabar.

6.5.Eaondoerabiltzendituenarriskuetainpaktukontzeptuak.

7.Ekosistemanatura-sistema interaktibomoduan interpretatzea,baietahartako materia-zikloak eta energia-fluxuak interpretatzea ere, eta,horretarako,aldaketaksegidaren,autorregulazioarenetaerregresioarenikuspegitikidentifikatzea,etaaintzathartzeabiodibertsitateakbetetzenduen eginkizun ekologikoa eta nolako garrantzia duen han daudenbaliabideakzentzuzerabiltzeak.

7.1.Eadeskribatzenduenekosistemasistemamoduan.

7.2.Ea erabiltzen dituen kate trofikoen, sare trofikoen, energia-fluxuarenetamateria-zikloenereduak.

7.3.Eaaintzathartzendituenbiodibertsitatea,mailatrofikobakoitzeangertatzen diren energia-galeren garrantzia eta elikagaienkontsumoanhaiekdituztenondoriopraktikoak.

7.4.Ea identifikatzen dituen ekosistema baten segida-faseak, etabaitanatura-ingurumenakgizakiakeragindakoaldaketeiematendienerantzunaere;besteakbeste,suteeietakutsadurari.

7.5.Ea erabiltzen dituen biosferaren kudeaketa iraunkorrerakoprintzipioak,hainbatkontuebaluatzekoorduan;besteakbeste,hauek:arrantza-baliabideenamaiera,nekazaritza-produkzioarenhedapenadeforestazioarenkontura…

8.Lurzoruarenetaitsasertzekosistemarengarrantziekologikoabalioestea,eta,aldiberean,horiekarriskuanjartzendituztenfaktoreakidentifikatzeaetafaktorehorieneraginaarintzekoneurriakproposatzea.

8.1.Ea deskribatzen dituen lurzoruari eta itsasertzari nortasunpropioa,konplexuaetaegonkorraematendizkietenosagaiaketaezaugarriak.

607

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

8.2.Ea azaltzen dituen, argudio fisikoak, kimikoak eta biologikoakerabiliz,haiekgarrantziekologikoaizatekoarrazoiak.

8.3.Ea aztertzen duen hainbat faktoreren eragina; besteak beste,hauena: prezipitazio mota, erliebea, litologia, landare-estalduraetagizajarduera.

8.4.Eaproposatzenetalehenestendituenzenbaitneurri,iraunkortasun-irizpideakerabiliz,lurzoruaetaitsasertzaandeaezdaitezen.

9.Hazkunde ekonomikoa eta garapen iraunkorra bereiztea, eta,horretarako,neurriakproposatzea,baliabideakhobetoaprobetxatzekoetabanatzeko,inpaktuakgutxitzeko,arriskuakarintzekoetaingurumenosasungarriagoalortzekoplanetakobiztanleguztientzat.

9.1.Eaazaltzenduen ingurumen-problemak irizpidesozial,politiko,zientifiko, teknologiko eta ekonomikoen mende ere badaudela;adibidez, hauen mende: planetaren mugak, hazkundedemografikoa, etengabeko hazkunde-sistema ekonomikoa,neurrigabekokontsumismoa,mundukobaliabideakerabiltzekoaukera-desberdintasuna...

9.2.Ea proposatzen dituen ingurumenaren krisi-egoera arintzekoeginlitezkeenhobekuntzak,eredukontserbazionistetaneta/edogarapeniraunkorrarenaldekoetanoinarrituta.

9.3.Ea lantzen dituen toki-, eskualde- eta mundu-mailakoproposamenak, baliabideak zentzuz eta zuzen aprobetxatzeko;besteakbeste:beharrezkoabainoezkontsumitzea,birziklatzea,berrerabiltzea,partekatzea...

9.4.Ea aurkezten dituen planetako pertsona guztientzako eta, aldiberean,ingurumen-iraunkortasunaziurtatubehardutengarapen-proposamenak.

9.5.Eaaintzathartzendituenerakundeeketaherritarrekingurumenababestekoegitendituztenahaleginak.

608

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LurrarenetaIngurumenarenZientziak

10.Lan dokumentalaren eta/edo esperimentalaren emaitzekin zerikusiaduten monografiak eta txostenak hizkuntza zientifiko egokia erabilizlantzea, eta, horretarako, hainbat iturritako testuak, eskemak etaadierazpengrafikoakerabiltzea,hainbatformatutanerabiliere.

10.1.Ea kontsultatzendituenaskotariko informazio-iturriak, hainbatformatutan.

10.2.Eabirlantzendituenbereondorioak,hainbatiturritatiklortutakoinformazioetatikabiatuta.

10.3.Eagidoikoherenteaklantzendituenberetxostenetan.

10.4.Eahizkuntzazientifikoegokiaerabiltzenduen.

10.5.Ea IKTak erabiltzen dituen bere ahozko eta idatzizkoaurkezpenetan.

10.6.Eaerabiltzendituenhainbatbaliabideberelanenaurkezpenean;besteakbeste:eskemak,grafikoaketakontzeptu-mapak.

609

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

Elektroteknia

SARRERA

Elektrizitateafuntsezkobieremuteknologikorenarteandago:energiarenaetakontrolarena,biakalabiakgauregunteknologiarentestuinguruiaosoanbarrena ageri direnak. Energia, bere burua edozein moldetan agertzenduelarikere,azkeneanenergiaelektrikobihurtzendelako.Kontrola,guztiafuntsean tratamendu elektronikoa delako, oraingoz bederen. Beraz,elektrizitatearentratatua,elektroteknia,oinarrizkoadainguratzengaituenmunduteknologikoaulertzeko.XXI.mendearenamaieratikhonagaratudenaplikaziokopuruitzelakpertsonenbizi-baldintzak,prozesuekonomikoak,ezagutzarenkudeaketaetaikerkuntzazientifikoanabarmenaldaraziditu.Fenomeno elektromagnetikoen oinarriak eta horiek baliatzean aplikadaitezkeensoluzioakfuntsezkoakdiraedozeinprozesuteknologikotan.

Zientziaaplikatuaizateakbaliohezitzaileaematendio,diziplinazientifikoabstraktuetaespekulatiboagoetatikheldutakoezagutzakintegratzeanetahorieifuntziobatatxikitzean,besteikuspegibatetiketamoduagerikoagoanaurrezeskuratutakoezagutzazientifikoenbeharraikusaraziz.

DBHn,Teknologiarenalorrean,oinarrianprintzipioelektroteknikoakdituztenefektuak lortzen dituzte ikasleek; betiere, irtenbidea arazo praktikoeiemanez.Zirkuituelektriko,elektromagnetikoetaelektronikoakabiaraztendituzte,erabiliahaladeskubrituzdoazenportaerakdituztenoperadoreakbaliatuz. DBHren bigarren zikloan eta Batxilergoaren lehenengo mailanFisika eta Kimika ikastean, elektrizitateari tratamendu berariazkoagoaematenzaio;horrenbestez,Elektrotekniarenbidezaurrekoetapahorietakoikaskuntzetan sakondu eta ikaskuntza horiek sistematizatu behar dira,horiekbermatuzetafenomenoelektrikoakazaltzendituztenlegeakoinarriharturik.Bestalde,ikaskuntzahoriekhelburujakinbatzuekinerabilibehar

610

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

dituzte,elektrizitatearenaplikazio industrial, zientifikoetaabarrenbidez.Horrela, izaera teknologikoa izangoduenheziketabatbermatunahida,etaheziketaelektroteknikoespezializatuagokohainbathautabideeskainizaukeramultzoaniztunazabaldu,baiberenibilbideprofesionalaheziketa-zikloetarabideratunahidutenentzat,baibideakademikoa,unibertsitatea,ingeniaritza-ikasketakedoantzekoakhautatzendituztenentzat.

Elektrotekniaren edukietan, lehenik eta behin, fenomenoen berrikuspenteoriko-praktikoaegitenda–hasieranfenomenoelektrikoaketageroagoelektromagnetikoak–, eta jarraian, horien erabilera eta aplikazioaahalbidetzen duten zirkuituak eta makina elektrikoak aztertzen dira, baikorrontezuzeneanbaialternoan.Zirkuitupraktikoeiburuzkoatalakazkenalderdihorretanareagosakontzendu.Etxekotestuinguruetan,bainabaitaindustrialetanere,behe-tentsiokoinstalazioaklantzendira:argiztapenaetaberokuntzariburuzkoeskemak,araudiaetaosagaiak.Energiaerregulatueta kontrolatzeko osagai elektronikoak ere jorratzen dira; artezgailuak,adibidez.

Beraz,arlohonetanhonakohauekdiraaztergai: fenomenoelektrikoetaelektromagnetikoak, haien erabilgarritasun praktikoari erreparatuz; gailuelektriko bereizgarriak –zirkuituak, makinak nahiz sistema konplexuak–diseinatuetaeraikitzekoteknikak;eta,haietan,magnitudeakkalkulatuetaneurtzekoteknikak.

Elektroteknia irakasteak modu orekatuan uztartu behar ditu huraosatzen duten hiru ardatzak. Alde batetik, fenomenoak eta aplikazioakulertzeko beharrezkoa den oinarri zientifikoa. Bigarrenik, fenomenoelektromagnetikoak askotariko aplikaziotan erabiltzea ahalbidetu dutensoluzioteknikoenezagutzamultzoa.Etahirugarrenik,esperimentazioaetaneurrien zehaztasuna eta ikasleek gailu elektroteknikoak behar adinakotrebeziazetasegurtasunezbaliatukodituztelabermatukodituentailerrekolana.

Aipaturiko hiru ardatzen arteko oreka lortze aldera, ezagutzaren etaesperientziaren hiru eremu handi landu behar dira: gailu elektrikoetangertatzendirenfenomenofisikoakazaltzendituztenkontzeptuaketalegezientifikoak;zirkuituetaaparatuelektrikoenosagaiak,haienfuntzionamendu-printzipio, antolaera eta konexio bereizgarriak, eta, azkenik, zirkuitu eta

611

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

gailu elektrikoen portaera aztertu, kalkulatu, iragarri eta egiaztatzekoteknikak.Ahaldenneurrian,proiektubatenplanteamenduan,ikasgaiarenegiturazkoosagaihoriekuztartubehardira,metodologiahorreksendotzendituenezaugarriekinbatera,halanolaelkarlana,diseinua,ekimenaetaabar.Horrela, Batxilergoko gaitasun orokorren jabekuntza bera ere sustatzenda.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Elektrotekniaikasgaiaerabakigarriadaoinarrizkogaitasunbatzukgaratzekoetajabetzeko.

l Zientzia, teknologia eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Elektrotekniak eta pertsonak sortutako mundu fisikoaren eremuak elkareragitenbaitute,gaitasunhonekloturaestuaduikasgaiarekin.Elektrotekniaguztiz baliagarria da gure inguruneko gertaerak azaldu eta iragartzekonahiz produkzio eta kontsumoaren esparruetan zein esparru zientifiko-teknologikoetanbeharbezalamoldatzeko.

Elektroteknia, ekonomia eta eraginkortasuna irizpide harturik,planifikazioarekin eta soluzio praktikoak baliatzearekin zerikusia dutenabileziez baliatzen da, eguneroko bizitzako eta lan-munduko premieierantzuteko; premia horiei aurre egiteak ere gaitasun honetaz jabetzenlaguntzendu.

Ikasgaihonetansartzendira,eraberean,analisisistematikoaetabilakuntzametodikoa, etahorienmarko teorikoegokia,premiadenean;horiekeregaitasunhaueraikitzekobaliagarriakdira.

Azkenik,osagaielektroteknikoekeratzendutenmundufisikoarenalorreanmoduseguruanetajarreraegokizeskuhartzeakosasuneanprebentziozkoohiturakgaratzenlaguntzendu.

612

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Elektrotekniak, elektrizitatearen esparruko aplikazio zientifikoak ematenetaegiaztatzendirendiziplinadenheinean,aplikaziohorientratamenduariheltzean norberaren ahalmenak egiaztatzeko aukera eskaintzendu. Ahalegin horretan egiten diren lorpenek motibazioa, norberarenburuarenganako konfiantza eta ikasten jarraitzeko gogoa, ezagutzarengizarteanbeharrezkoa,indartzendituzte.

Planteatzen diren gaien zailtasuna eta haien abstrakzio-maila gero etahandiagoadelarik,ahaleginintelektualarenberezkobaliabideetateknikamultzobaterabilibeharradagoezinbestean,pertsonalkigaietaeraginkorraizatearen sentimenduarekin batera. Hauek dira baliabide eta teknikahorietako batzuk: kontzentrazioa, planifikazioa, elkarlanaren antolaketa,gertaera zein erlazioen behaketa eta araketa sistematikorako teknikak,arazoakebaztekoetainformazioabildu,hautatuetatratatzekoteknikak;azkenfinean,ikasprozesuaerregulatzekoteknikak.

l matematikarako gaitasuna.

Batxilergokomailahonetan,elektrotekniakoso izaeraanalitikoahartzendu, hain zuzen ere matematikaren ekarpenean oinarritua. Fenomenoelektroteknikoak, gailu, instalazio eta bestelako elementuen neurriakezartzea pentsatze-prozesuei esker dira posible, kalkulu-algoritmoenedo logikamatematikoarenelementuenekarpenariesker.Alorhorretakoinformazioakkalkulatueta irudikatuedo interpretatzeko teknikaegokiakhautatzekogaiizanbeharkoduikasleak,dagozkionalderdifisikoeiburuzkoezagutzansakontzekoedoeskuarteanduenarazoaebazteko.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Ikasgai honetako testuak batik bat azalpenezkoak dira. Zorroztasunak,zehaztasunak, ezagutza aski egituratuak batasuna eta koherentziabereizgarri dituen adierazpidea erabiltzera eraman behar dute ikaslea.Nolanahiere,balioespenerakotokirikbada,esperientziaklaburbiltzekoa,datuezetaalgoritmoezlandanorberarengogoetaketagertakaribatiaurreegitekoerabakiakhartzeanerabilitakoarrazoibideaadieraziz.Elkarlaneanegin beharreko lanak gauzatzean, testuinguruari egokitutako ahozko

613

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

elkarrekintzakizatendira,etahorieknorberarenezagutzaaberastendute,bazterrera utzi behar ez den eremu batean. Azkenik, elektrotekniarenalorretik hizkuntzaren hiztegira ekarritako termino multzo ugariakkontzeptueneremuaaberastendu, ikaslearenulermenaetaadierazpenabizkortuz.

l Informazio tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Elektroteknia normalizazio-prozesu batean dago, eta horrek askotarikokodeenerabilpenaekarridu:testualaedozenbakizkoa,ikusizkoa,ikonikoaeta abar. Beharrezkoa da ikasleek kode horiek tratatzeko, eskuratzeko,deskodetzeko, prozesatzeko, antolatzeko, elkarlotzeko eta helaraztekojarraibideakbaliatzea.

Interneten ohartzen gara elektrotekniaren eta elektronikaren eremukoprofesionalek, ikertzaileek eta bestek zein maiztasunez sortzen dituztenelkarlaneko inguruneak. Horietan, informazio digitalizatua eman etaeskuratzean, ohiko ikas-eremuak zabaltzen dira. Sistema teknologikoenizaeraulertzekoetahaieninguruneetansortzendirenproblemakebaztekobeste aukera bat ematen dute. Harreman birtualak jarrera kritikoa,gogoetatsua eskatzen du, informazio-iturriak eta sareko portaera-kodeekikoerrespetuabalioetsikodituena.

Bestalde, simulazio-tresnak oso ohikoak dira elektrotekniaren arloan,ikaskuntzabizkortzenbaituteetaerabakiakhartzenetasoluzioaktaxutzenlaguntzenbaitute.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Elektrotekniaren ikasgaian eskuratutako ezagutzak katalizatzaile gisajokatubehardu,ingurunearenizaerakausaanizkunetasistemikoakontuanizanda,egiazkoegoeretanpartehartzeko,erabakiakhartzekoetahartutakoerabaki horietaz arduratzeko orduan. Ikuspegi teknologikoa lagungarriadaerrealitateaulertzeko,harendinamikaatzematekoetaelektrotekniarenalorrekozenbaitsoluziorenondorioezjabetzeko.

614

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Elektrotekniarenesparrukoproblemakebazteakpentsaeradibergentearentrebeziak –eta baita pentsaera konbergentearenak ere– lantzen dituenalderdibatdu:emaitzajakinbatzuklortzekobeharrezkoakdirenprozesuenplanifikazioa, zehaztapena eta ebaluazioa. Esan daiteke elektrotekniakgaitasun hori eskuratzen laguntzen duela, eta, horrez gainera, ikasgaihonetan nolabaiteko gaitasun estetikoa garatzen da arloak berezkoakdituenproblemakebaztekodiseinuaktaxutzean.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Ikasgai honetan proiekturen bat lantzen da normalean. Horixe daikaslearenautonomiagehiensendotzenduenmetodologietakobat. Izanere,proposatutakoalortzekoardurakberekindakarpertsonarenheziketanosogarrantzitsuakdirenzenbaitahalmenbaliatzea:sormena;norberarenezagutza; arriskuak kalkulatzeko eta arazoei aurre egiteko gai izatea;iraunkortasuna emaitzak arautzen eta hutsegiteetatik ikasten; kontrolemozionala,emaitzarenondoriozkobat-batekosatisfazioaatzeratuz,etab.Proiektua egitean beste ahalmen batzuk ere sendotzen dira, hala nolaideiakmartxanjartzekoa,planifikazioa,nolabaitekoikuspegiestrategikoa,laburbiltzekoa –hobetzeko aukerak aintzat hartuz– eta talde-lanarensinergiaonartzekoa.

615

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

HElBuRuAk

Etapa honetan, Elektroteknia irakasteak gaitasun hauek garatzea duxede:

1.Gailuelektrikosinpleenjokabidea,normalazeinirregularra,interpretatzea,oinarri dituztenprintzipioeta legefisikoakazalduz,horiekerabiltzeanerabakiegokiakhartzeko.

2.Balio egokia duten osagaiak hautatu eta behar bezala konektatzea,helburujakinbatduenzirkuitubereizgarribateratzeko.

3.Neurketa,kalkuluedosimulaziobidezzirkuituelektrikobatenmagnitudenagusien balioa kalkulatzea, gailuen neurria ezartze aldera; zirkuituhorrenosagaiakelementudiskretuiraunkorrakizangodira.

4.Instalazio eta ekipo elektriko bereizgarrien eskemak eta planoakinterpretatuetaegitea,elementubatekedoelementuenmultzofuntzionalbatek osotasunean duen funtzioa identifikatuz eta normalizazioelektroteknikoaezarrizelektrotekniarenarlokoproblemabatebazteko.

5.Elektrotekniaren arloan problema tekniko arrunten konponbideakplanteatuetabalioestekoinformazioegokiaaukeratuetabeharbezalainterpretatzea.

6.Magnitude elektriko bat neurtzeko egokia den aparatua aukeratu etakonektatzea,magnitude-ordenaaurretiazkalkulatuzetakasuakeskatzenduen zehaztasun-maila balioztatuz, elektrotekniaren arloan neurketazuzenakegiteko.

7.Elektrotekniarenarlokoproblemetarakosoluzioakproposatzea,bertanesku hartzen duten magnitudeekin koherentea den zehaztasunezerantzunegokiaziurtatzealdera.

8.Gailu elektrikoen ezaugarriak eta deskribapenak interpretatzea, horieiburuzko ezagutzak zehaztasunez helarazteko, horretarako, hiztegi,sinboloetaadierazpideegokiakerabiliz.

616

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

9.Zirkuituetamakinaelektrikoakautonomiaz,konfiantzazetasegurtasunezikuskatu,erabilietamaneiatzea,horienfuntzionamenduaeskakizunetaraegokitzealderaarauaketaerregelamenduteknikoaerrespetatuz.

EDukIAk

1. multzoa. oinarrizko kontzeptu eta fenomeno elektrikoak. neurri elektroteknikoak

lElektrostatika.Karga.Kondentsadorea.Kapazitatea.

lMagnitude eta unitate elektrikoak: potentzial-diferentzia, indarelektroeragilea, korrontearen intentsitateetadentsitatea,erresistentziaelektrikoa.Potentzia,lanaetaenergia.

lNeurria.Tresnak.Neurtze-prozedurak.

lKorronteelektrikoarenefektuak.

2. multzoa. kontzeptu eta fenomeno elektromagnetikoak

lEremu magnetikoaren intentsitatea. Indukzioa eta fluxu magnetikoa.Iragazkortasuna.

lMaterialen propietate magnetikoak. Zirkuitu magnetikoa. Indarmagnetoeragilea.Erreluktantzia.

lKorronte elektrikoek sortutako eremu eta indar magnetikoak. Indarelektromagnetikoaetaelektrodinamikoa.Korrontebatengainekoindarraeremumagnetikobatean.

lIndukzio elektromagnetikoa. Funtsezko legeak. Induktantzia.Autoindukzioa.

lZirkuitumagnetikohomogeneobatenmagnitudenagusienkalkulua.

617

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

3. multzoa. Zirkuitu elektrikoak eta elektronikoak

lKorrontezuzenekozirkuituelektrikoa.Erresistentziaketakondentsadoreak,kargaetadeskarga.Ezaugarriak.Identifikazioa.Pilaketametagailuak.

lKorrontezuzenekozirkuituenanalisia.Legeaketaprozedurak.Hargailuenakoplamendua.Tentsio-etaintentsitate-zatitzailea.

lKorronte alternoaren ezaugarri eta magnitudeak. Erresistentziaren,autoindukzioaren eta kapazitatearen efektuak korronte alternoan.Erreaktantzia.Inpedantzia.Inpedantziamaiztasunarenaraberaaldatzea.Erresonantzia.Irudikapengrafikoa.

lKorrontezuzenekozirkuitumonofasikoenanalisia.Legeaketaprozedurak.Zirkuitu sinpleak. Potentzia korronte alterno monofasikoan. Potentzia-etazuzenketa-faktorea.Kalkuluaketairudikapengrafikoa.

lSistematrifasikoak:sorkuntza,akoplamendua,motaketapotentziak.

lElementuez-linealak:erresistentziaaldakorraketaerdieroaleak.Diodoak,transistoreak, tiristoreak. Artezketa. Balio bereizgarriak eta horienegiaztapena.

lBehe-tentsiokoinstalazioak.Argiteria-etaberokuntza-zirkuituak.

lGailuelektronikoeneraginkortasunenergetikoa.

lMagnitude elektrikoen kalkulua korronte zuzeneko eta alternokozirkuituetan.

lAraudiaetasegurtasunainstalazioelektrikoetan.

4. multzoa. makina elektrikoak

lTransformadoreak.Funtzionamendua.Osaera.Galerak.Errendimendua.

lKorrontezuzenekomakinaelektrikobirakariak:sorgailuaketamotorrak.Osaera.Funtzionamendua.Kurbabereizgarriak.Motak.Konexioak.

618

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

lKorrontealternokomakinaelektrikobirakariak:sorgailuaketamotorrak.Osaera. Funtzionamendua. Motak. Konexioak. Ezaugarriak etamagnitudeak:potentziaketaintentsitateak.Galerak.Errendimendua.

lNeurtzeko tresna eta aparatuen erabilera makina elektrikoekikoaplikazioetan.

lSegurtasunamakinaelektrikoetan.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Argia, energia eragilea edo beroa sortzeko zirkuitu sinpleenfuntzionamenduamodukualitatiboanazaltzea,bertangertatzendirenfenomenoenartekoerlazioaketaelkarreraginakadieraziz.

1.1.Ea deskribatzen dituen funtsezko fenomeno elektriko etaelektromagnetikoaketahorienaprobetxamenduak.

1.2.Ea identifikatzen duen, testuinguru elektroteknikoan, portaerajakinbatenoinarriandagoenlegea.

1.3.Kasu bakoitzean, ea dagokion legea azaltzen duen eta hariatxikitakoalgoritmoaaplikatzenduen.

1.4.Eainferitzendituenenergiaaurreztekoaukerak.

2.Balio egokia duten elementuak edo osagaiak konektatzea, horiekinzirkuitubereizgarrietasinplebatosatzeko.

2.1.Eakalkulatzendituenzirkuituelektrikobatekoosagaienberezkomagnitudeak.

2.2.Eaazaltzenduenzirkuituelektrikobatekoosagaienfuntzioa.

2.3.Eazuzenkonektatzendituenzirkuitubereizgarrietakoosagaiak.

2.4.Baldintzaizendatutan,eaezartzendituenosagaielektrikobatenportaerarenmagnitudenagusiak.

619

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

3.Zirkuitu elektriko sinple bateko elementu baten aldaketak sortzendituenfenomenoakmodukualitatiboanazaltzea,tentsio-,korronte-etapotentzia-balioetanesperodaitezkeenaldaketakdeskribatuz.

3.1.Ea deskribatzen dituen zirkuitu elektriko bateko osagaienezaugarriak.

3.2.Eaerlazionatzendituenfuntsezkounitateelektrikoak.

3.3.Eairagartzenduenosagaibataldatzeanzirkuitubatenmagnitudeekizangodutenportaera.

3.4.Ea inferitzen dituen funtzionamendu-parametroak aldatzearenondoriozkoarrisku-egoerak.

4.Zirkuitu misto sinple baten oinarrizko magnitudeak kalkulatzea etamodu bektorialean adieraztea; zirkuitu horrek karga erresistiboak etaerreaktiboak edukiko ditu, eta sorgailu sinusoidal monofasiko batekelikatuko du. Zeregin horretan, erreferentziako magnitudeak modukoherenteanetazuzenerabilikodiraproblemenebazpenaadieraztekoorduan.

4.1.EakalkulatzendituenRLCzirkuituenoinarrizkomagnitudeak.

4.2.Ea zuzen marrazten dituen RLC zirkuituetako (seriekoak etaparaleloak)inpedantzia-etapotentzia-triangeluak.

4.3.Eainterpretatzendituenseinalesinusoidalbatekinerlazionatutakomagnitudeak.

5.Makina elektrikoen osaera, funtzionamendu-printzipioa eta tipologiaazaltzea,haienkurbabereizgarriakarrazoituz.

5.1.Easailkatzendituenmakinaelektrikoak.

5.2.Eadeskribatzenduenmakinaelektrikoenegitura.

5.3.Eaazaltzenduenmakinaelektrikoenfuntzionamendua.

620

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

5.4.Eaarrazoitzenduenkurbabereizgarrienforma.

6.Zirkuitu, instalazio eta ekipo elektriko arrunten planoak aztertzea,elementudiskretubatekedomultzofuntzionalbatekosotasuneandueneginkizunaidentifikatuz.

6.1.Eazuzeninterpretatzendituensinboloelektroteknikoak.

6.2.Eaidentifikatzenduenzirkuitu,instalazioedoekipoelektrikobatenfuntzioorokorra.

6.3.Eadeskribatzendueneskemaelektrikobatekoelementufuntzionalbakoitzarenfuntzioa.

6.4.Ea interpretatzen dituen zirkuitu elektriko bat osatzen dutenelementuenzehaztapenteknikoak.

7.Instalazio edo ekipo elektriko sinple eta arrunt baten osaera etafuntzionamendua konexioen eskema batean edo multzo funtzionalendiagramabateanadieraztea,modugrafikoan.

7.1.Eamarraztenditueneskemaelektrikoak,araudiabetez.

7.2.Eagaratzendituenohikoinstalazioelektrikoenplanoak.

7.3.Easailkatzendueninstalazioedoekipoelektrikobatharenblokefuntzionalenarabera.

8.Zirkuituelektrikobatenoinarrizkomagnitudeakneurtzea,horretarako,aparatuegokiazuzen,irizpideonez,konektatuz.

8.1.Eadefinitzendituenfuntsezkomagnitudeelektromagnetikoak.

8.2.Eaneurtzekoaparatuegokiahautatzenduen.

8.3.Eaneurtzekoeskalaegokiahautatzenduen.

8.4.Ea interpretatzen dituen zirkuitu elektrikoetan egindakoneurketak.

621

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Elektroteknia

8.5.Eamatxurakaurkitzenetahaienkausaposibleak identifikatzendituen.

9.Zirkuitu eta makina elektrikoetan higiene- eta segurtasun-araudiakerrespetatuzeskuhartzea.

9.1.Ea ezagutzen dituen makina edo instalazio elektriko batensegurtasun-arauak.

9.2.Eaegitendituenmuntaketaelektrikoak.

9.3.Eaegitendituenmakinaelektrikoenkonexioak.

622

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

Fisika

SARRERA

Fisikak materia, materiaren egitura eta materiaren aldaketak ulertzenlaguntzendu,mailaguztietakoak:baipartikulak,nukleoak,atomoak…,baiizarrak,galaxiaketaunibertsoaberaere.Fisika-zientziakaskogaratudiraazkenmendeotan,etaeraginnabarmenaizanduhorrekgizakienbizitzan.Gure gizarteetan izan dituen ondorio itzelak dira horren adierazgarri:industria osoak fisikaren ekarpenetan oinarritzen dira, eta egunerokobizitzan erabiltzen ditugun tresna asko eta asko jakintza-arlo honetakoaurrerapenarenemaitzadira.Gainera,gizarteaeraldatzekoiturridafisika;ideiengarapeneaneraginadu,etabaitaingurumeneanere.

Fisika hezte eta prestatze-helburua duen irakasgaia da. Zientziarenesparruko jakintza-arlo guztiak bezala, fisika-zientziak funtsezkoak diragauregungokulturan; izanere, literaturak,historiaketaabarrekbakarrikez,zientzia-ezagutzeketahaienondorioekereosatzendutegurekultura.Bestalde,curriculumarenhelburuaherritarikasiakhezteadaetapahonetanere,eta,horretarako,fisikaren,teknologiaren,gizartearenetaingurumenarenarteko elkarrekintza konplexuak landu behar ditu; zientziaren gainekoirudigeroetakaskarragoariaurreeginbehardio;eta lagundubeharduikasleakzientzia-etateknologia-jarduerarekinohitzekogaitasunezjabetudaitezen. Halaber, Batxilergoaren ondorengo ikasketetan ondo ibiltzekokontzeptuzko,prozedurazkoetajarrerazkoedukiekereosatubehardutecurriculuma.Izanere,zientzia-etateknika-arlokounibertsitatekoikasketaguztietan lantzen da fisika, eta goi-mailako lanbide-heziketako lanbide-familiaaskotandabeharrezkoa.

Irakasgai hau aurreko ikasturtean ikasitako fisikaren jarraipena da, etahauek dira ardatzak: puntu materialekin parekatu daitezkeen objektuenmekanikaetaelektrizitateariburuzkohastapenak.

623

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

Abiapuntuaikasleakzientzia-jarduerarenoinarrizkoestrategiekinohitzekoedukikomunakdira;izanere,zeharkakoakdirelaeta,ondorendatozengaimultzoguztiakgaratzekokontuanhartubehardira.Nagusiki,prozedurazkoetajarrerazkoedukiekosatzenduteedukikomunenmultzoa,etaikasleekzientzia-laneraetazientziarenizaeraraegitendutenlehenhurbilketaformalada; hain zuzen ere, zientziara hurbiltzen dira zientziaren beraren aldetiketa gizartearekiko, teknologiarekiko eta ingurumenarekiko harremanenaldetik.Gainerakoedukiekhirumultzonagusieratzendituzte:mekanika,elektromagnetismoa eta fisika modernoa. Lehenengo multzoarenhelburuamekanika-ezagutzakosatzeaetamekanikansakontzeada,etahorretarako lehen urratsa bibrazioak eta uhinak aztertzea da; ondoren,optikageometrikoaetaoptikafisikoariburuzkohastapenakemanbehardituzteikasleek,ikustekozenbaterainobalioduenmekanikakmateriarenetaargiarenportaeraazaltzeko;azkenik,grabitaziounibertsalalandubehardute lehenzatian, lurrekoetazerukogertakariakbateratzekobideemanbaitzuen.

Bigarrenmultzoakeremuelektrikoaketamagnetikoak(baikonstanteak,baialdakorrak)aztertzenditu,etaerakustenduoptikaelektromagnetismoarenesparruan sartzen dela; hartara, mekanikarekin batera, sekulakoeraikuntza teoriko baten (fisika klasikoaren) oinarrizko funtsa daelektromagnetismoa.

Munduaren ikuskera horrek (fisika klasikoak), hainbat gertakari ezinzitzakeelaargitueta,krisisakonbatjazozeneta,XX.mendearenhasieran,fisika erlatibista eta fisika kuantikoa sortu ziren; askotariko erabilerakdituzte, eta oinarrizko hainbat ezagutza landuko ditugu maila honetakoazkenmultzoan.

Fisika ikasteak erantzun zientifikoak bilatzeko interesa piztu behar duikasleengan,etazientzia-eta teknologia-jarduerarenberezkogaitasunezjabetzenlagundubehardie.Horidelaeta,irakasgaihonetakometodologiadidaktikoakhainbatgaisendotuetanabarmendubeharditu.

Lehenik,fisika-zientzienberezkoizaera(esperimentaltasuna)sendotuetanabarmendubeharda,eta,horretarako,ikasgelanegitekoprogramatzendiren jardueretanazaleratubeharduasmohorrek,etaegoerakprestatu

624

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

behar dira: ikasleek zientziaren ikuspegitik azter daitezkeen hainbatgertakarietaarazoanalizatzeko;haiekazaltzekohipotesiakproposatzeko;esperimentuakdiseinatzekoetaegiteko,sortzendirenarazoakebazteko;esperimentuetako datuak, behaketak eta emaitzak analizatzeko etateoriekin eta eredu teorikoekin alderatzeko; eta emaitzak eta ondorioakterminologiaegokiaerabilizadierazteko.Laborategianesperimentatuezindenean,programainformatikointeraktibougarierabildaitezke:gertakarifisikoakanalizatzekoerabildaitezke,etaordenagailukopantailalaborategibirtualbihurtzendute.

Bigarrenik, teoriaren eta esperimentuen arteko harremana sendotu etanabarmendu behar da; izan ere, kontuan hartu beharra dago, batetik,behaketarenetaesperimentazioareneta,bestetik,kontzeptualizazioarenetaereduakegitearenartekoharremanarenfruituadelazientziengarapena.Gertakarieibehatzendiegunean,osogarrantzizkoakdirabehatzenarigarenerrealitateari buruz buruan egiten ditugun irudikapenak eta, horregatik,beharrezkoadahainbatetanikasleenburukoirudiakberregitea,hipotesiaketaesperimentuakalderatuz.Bestalde,gogoanizanbehardugufisikarenbereizgarrietakobatdelamateriarenportaeraetaegituraazaltzekoereduakegiteaeta,horretarako,errealitateapentsamenduarenbidezberrosatzekoparametroegokiakaukeratubehardirela.Ereduakegitehoriformalizaziomatematikoarenaurrekourratsada,etaegoerafisikoahizkuntzanaturalarenbidezdeskribatzeaizanbeharduoinarri.

Hirugarrenik,ariketak(algoritmoezagunbatenbidezebaztendiren ikas-egoerak)sistematikokieginbeharrasendotuetanabarmendubeharda,beharrezkoa baita jakintza-arlo honetako zenbait ezagutzaz jabetzeko.Batez ere, problema irekiak planteatu beharra eta laborategiko jardunaikerketatzathartubeharrasendotuetanabarmendubeharda:egoeraahalbezain errealistenak prestatu behar dira, benetako ikerlan bati heltzekomotibazioa pizteko ikasleengan, ikerketa erraza izan arren. Fisika-kontzeptuak garatzeko, matematika ezinbestekoa dela zalantzan jarrigabe,irakasleekkontuhandiaizanbehardute,irakasgaihaumatematikaaplikatu ez bihurtzeko eta kalkulua kontzeptuari edo errutinaren bidezebatzdaitezkeenalgoritmoakarrazoitzeariezgailentzeko.

Laugarrenik,komunikazioaetaargudiatzeasendotuetanabarmendubehardira,funtsezkoakbaitirafisikaikasteko.Izanere,lortzendituztenemaitzak

625

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

(bai orokorrak, bai esperimentazio-lanaren bidez lortzen dituztenak)arrazoitubehardituzteikasleek,etazuzenerabakibehardute,ebidentziaeta teoria zientifikoetan oinarrituta. Ildo horretan, informazioa ahoz etaidatzizaurkeztearengarrantzianabarmendubeharda,komunikatzekoetainformazioatratatzekoabileziaksendotzen laguntzenbaitu.Horretarako,ahozko aurkezpenak eta txosten monografikoak edo idazlanak erabilibehar dira, eta ikasleek datuak, ebidentziak eta iritziak bereizi behardituzte;egokiroaipatubehardutezeriturrietaautoreerabiltzendituzten;terminologia egokia erabili behar dute; informazio- eta komunikazio-teknologienaukerakaprobetxatubehardituzte;etab.

Azkenik,fisikarentestuingurua (fisikatestuingurubatenbarneanegotea)sendotu eta nabarmendu behar da eta, horretarako, agerian utzi behardira, batetik, kontzeptu abstraktuen eta ikasitako teorien eta, bestetik,ikasleen egungo eta etorkizuneko bizitzan dituzten ondorioen artekoloturak. Horretarako modu egoki bat da fisikako ereduei eta prozedureiburuzkoezagutzaintegratuaohikoegoeretanaplikatzea,eta,horretarako,jarduerak egitea ikasgelan eta ikasgelatik kanpo, inguruko errealitateaaztertzeko,etaegunerokoanerabiliohiditugunmaterialekikoesperientziakprogramatzea.

Bestalde, irakasgai hau emateko, gizartean interesa duten zientzia-gaiak eta -problemak ere landu behar dira, azken ikerlanen ondorioaketa ikuspegiak kontuan hartuz eta, etikan oinarrituta, taldean erabakiarrazoituak hartzearen garrantzia balioetsiz. Kontuan izan beharra dagozientziariburuzkojakintzakosoeginkizungarrantzitsuaduelaetorkizunekoherritarrekerabakiarrazoituakhartzenpartehartzeko,gizartedemokratikobatenesparruan.Zientziaren,teknologiaren,gizartearenetaingurumenarenarteko harremanari buruzko elkarrizketa, eztabaida eta argudiatzearrazoituasustatzeko,hainbatiturritakoinformaziodokumentatuakerabilibehardira.

Ildo berean, zientziaren izaera nabarmendu behar da: jakintza-arlozehatza dela nabarmendubeharda,baina aldi baterakoahalabeharrez,etamugakdituelaeta,edozeingizajarduerabezala,testuingurusozialek,ekonomikoeketaetikoekbaldintzatzendutela,kultura-balioaktransmititzenbaitizkiote.Horidelaeta,fisikaezdaharrarazibeharzientziaakademizista

626

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

eta formalistatzat; zehatza izandaere, zientziak testuingurusozialaketaproblemek pertsonengan (oro har eta tokian-tokian) dituzten ondorioakkontuan hartzearen alde egin behar da. Ikerketa zientifikoaren bidezerantzutekogalderakbereiztekogaiizanbeharduteikasleek,etaazalpenzientifikoak zientifiko ez direnetatik bereizteko; horretarako, zientzia-ezagutzakezezik,zientziarenizaerariburuzkojakintzaerebehardute.

Azkenik, talde-lana eta kideekiko eta irakasleekiko elkarrekintza etaelkarrizketa sendotu eta nabarmendu behar dira, besterenen aldean,norberarenideiakahozetaerrespetuzadieraztekogaitasunahobetzeko.Talde-lanen plangintza egiteak eta talde-lanak egiteak berak heldueta arduratsuak izateko ezinbesteko gaitasunak garatzen laguntzendie etorkizuneko herritarrei, eta gizarte demokratiko batean bizitzekoprestatzen;izanere,talde-lanean,egitekoakbidezkotasunezbanatubehardituzte,zehatzaketaarduratsuakizanbehardutelanean,errespetuzemanbehardituzteiritziaketaadostasunezerabakibehardute.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Fisikarenekarpenaerabakigarriadaoinarrizkogaitasunakgaratzekoetaeskuratzeko.

l Zientzia, teknologia eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Fisikak funtsezko eragina du mundu fisikoarekin elkarrekintzan aritzekoabilezian, ikasleak jakintza-arlo honen berezko ereduez, metodoez etateknikez jabetzen baitira hura azaltzeko eta bizitza errealeko egoereiaplikatzenbaitizkietegero.Nabarmentzekoadafisikakmunduaazaltzekoeginduenekarpenahistorian,etagizakulturanetapentsamenduanizandueneragina.

Gainera,indarreandaudenteoriekinbatezdatozenebidentziakaurkitzenbaditugu, gizakiek ezagutzeko eta ikertzeko darabilten forma aldagarrietaberrikusgarritzat jotzenbadugufisika,probenetasormenarenbidez

627

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

gauzatzen dena, argi bereiz dezakegu zer den zientzia eta zer ez den.Nolanahi ere, gogoan izan beharra dago horrela lortzen den ezagutzazientifikoaerrealitatearenadierazpenadela,etaadierazpenhoripartzialaedo osatugabea izan daitekeela. Hori dela eta, ezinbestekoa da gureezagueraren ziurgabetasuna ulertzea, baita egoera problematikoetanerabakiak arduraz hartu beharra dagoela ere. Horretarako, beharrezkoada kritikotasuna garatzea eta kritikoki behatzea errealitateari: fisikarenesparruko informazioa beste testuinguru batzuetako informazioarekinalderatzea; ezagutza zientifikoaren eta bestelako jakintza-formenarteko aldea balioestea; eta, aplikazio teknikoetan, kontuan hartzeazer-nolako ondorioak dituen zientziak etikan, gizartean, ekonomian etaingurumenean.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Zientziek oso egiteko garrantzitsua dute ikasleek pentsaera logikoagaratzekoetanaturainterpretatzenetaulertzenlaguntzekoeremuteorikobatsortzeko.Gauregun,badirudialfabetatzeakosagaizientifiko-teknologikoaizan behar duela ezinbestean; izan ere, kultura garaikidearen funtsezkoalderdibihurtudaerrealitategaraikidekonplexuariaurreegiteko,zientziakberaketazientziarenaplikazioteknologikoekeraginhandiadutelako.

Gainera, pentsamolde zientifikoa giza arrazionaltasunaren oinarrizkoosagaiada,ezbakarrikzientzienezaguerarengatik.Egoeraproblematikoakaztertzeko eta tratatzeko metodoak ere zerikusia du horretan. Azkenbatean, fisikaren irakaskuntzak behaketa-, azterketa- eta arrazoiketa-gaitasunakgaratzenlaguntzendieikasleei,baitamalgutasunintelektualaeta zehaztasun metodikoa ere. Hartara, gero eta autonomia handiagozpentsadezaketeikasleek.

l matematikarako gaitasuna.

Fisikaren garapenak lotura zuzena du matematikarako gaitasunaeskuratzearekin. Matematika-hizkuntza erabiltzen da gertakari fisikoeiburuzmintzatzeko;hipotesiaksortzeko;emaitzakazaltzekoetairagartzeko;informazioagordetzeko;datuakmoduesanguratsuanantolatzeko;datuaketa ideiak interpretatzeko; jarraibideak eta erlazioak, eta zergatiak eta

628

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

ondorioak aztertzeko; lege fisikoak formalizatzeko. Hau da, ingurukoerrealitateahobetoulertzekotresnadamatematika-hizkuntza.

Gainera, “paperean arkatzez” egin beharreko problemak eta ariketakebazteko,algoritmoaketakalkulumatematikoakerabilibehardira,jakintza-arlohorikuantitatiboadelaeta.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Zientziakmunduaulertzekoetaazaltzekomodubatezjabearaztendu,etaikuskerahoribestehainbatmotatakoirudikapenekin(maiz,berenezagutzaarruntekoedosenezko irudikapen inplizituekin)baterabarneratzenduteikasleek.Horregatik,zientziakikasteakirudikapenakpixkanakazehaztenlaguntzendie;izanere,egiaztatueginbeharizatendituzte,ikaskideekinetaberenburuarekinelkarrizketan jardutean.Hartara,aldaketakontzeptualalortzen dute, eta pentsatzeko modu koherenteagoak eta argiagoakeskuratzendituzte.

Zientzia komunikatzen ikastea gertakariak deskribatzen, azaltzen etaezagutaraztenikasteada,gertakariakereduzientifikoakerabilizjustifikatzenetaargudiatzenikastea,eta,horretarako,hainbathizkuntzaetakomunikazio-formamotaerabilibehardira.Fisikakgaitasunhoriezjabetzenlaguntzendu;izanere,zientziareneta,bereziki,fisikarenhizkuntzarenezagutzaematendu, eta hizkuntza eta zientziaren ezagutza bera bereiztezinak dira. Laneta txostenzientifikoenbidezere laguntzenduhorretan,esperimentuenemaitzeietaerabilitakoeredueiburuzkofuntsezkoelkarrizketaetaeztabaidasustatuzetafisikaerabilizebatzibeharrekoeztabaidakpiztuz.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Hainbat iturriren (liburuen, aldizkarien, egunkarien, ikus-entzunezkomaterialaren,Interneten…)bidez,ikasleekfisika-gaieiburuzkoinformazioalortzekogai izanbehardute,eta informazioakalitate-irizpideak (tartean,fisikaren esparrukoak) erabiliz analizatzeko eta hautatzeko gaitasunaizanbehardute;datuakbiltzekoaetagrafikoen,taulenetaabarrenbidezematekoa; eta ideiak modu sinesgarrian eta zehazki komunikatzekoa,askotarikoeuskarriakerabiliz.

629

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

Informazio- eta komunikazio-teknologiak oso tresna erabilgarriak dirainformazioa bilatzeko, gordetzeko, antolatzeko eta komunikatzeko, baieta datuak eskuratzeko eta kudeatzeko ere, ordenagailuz lagundurikoesperimentazioan. Ildo horretan, programa espezifikoak (hala nolakontzeptu eta prozesu zientifikoak, laborategi birtualak, etab. argitzekosimulazio-programak) erabil daitezke hainbatetan, fisikaren irakaskuntzaaberasteko.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Jarduerakelkarlaneanegiteakmesedeegitendio ikaskuntzari; izanere,beren iritziak besterenekin alderatu eta aberastu ditzakete ikasleek, etaberenetabesterenekarpenakbalioestenetaekarpenhoriekinkritikoizatenikastendute,baietaelkarrekinbizitzeneta,kulturarengatik,sexuarengatikedobesteedozeinarrazoirengatik,inorezbaztertzen.Gainera,norberarenetagizartearen ikuspegitikgarrantzitsuakdirenzientzia-gaiak (oinarrizkoikerketa, energiaren kudeaketa, energia nuklearra, klima-aldaketa,espazioaren ikerketa…) landuz, fisikak herritar-gaitasuna garatzenlaguntzendu,ardurazpartehartzekoguregizarteangaihorien inguruansortzendirentokikoarazoeietaarazoorokorreiburuzerabakitzen.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Egoera problematikoak tratatzeak errealitateari buruz gogoeta kritikoaegitera bultzatzen ditu ikasleak, helburuak proposatzera, eta zientifikokilandudaitezkeenproiektuenplangintzaegiteraetaproiektuokgauzatzera.Elkarrenarteanloturadutenjarrerakeskuratzekolanegitendute:besteakbeste,zehaztasuna,ardura,iraunkortasunaetaautokritika;jarrerahoriekguztiek norberaren autonomia eta ekimena garatzen laguntzen dute.Gainera,irakasgaihonetarako,beharrezkoadapentsamendudibergenteaeta sormena erabiltzea, akatsak ikaskuntzaren zatitzat onartzea eta,zailtasunei aurre egiteko, nork bere buruarekin zorrotz jokatzea etasaiatua izatea. Bestalde, ez da ahaztu behar ikasketetan ondo ibiltzeakikasleen autoestimua ere hobetzen duela. Horregatik, beharrezkoa dafisikafuntzionalairakastea,ikasleguztiakmotibatzekoetadenekizatekogozatzekoetaikasketetanondoibiltzekoaukera.

630

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Fisikakultura-ondarearenparteda,ematendituenezaguerengatik,baietaprozesuzientifikoengatikere.Ezaguerazientifikoarenbitartez,munduarenikuskera bat jasotzen dute pertsonek; pentsatzeko, ulertzeko, gogoetaegiteko eta irizteko modu bat; balio eta jarrera multzo bat; arazoetarahurbiltzekomodubat;herribatenkulturarenpartedenhamaikaegitura.Gauzaberagertatzendaartearekin.

Zientzia-lana ez da adiera eta mota bakarreko arrazionaltasunarenadierazgarri.Aitzitik,sormenaketazoriaktartehandiadute,etairudimenakberebizikogarrantziadu;aregehiago,erabakigarriakdirahoriekguztiak.Fisikaren historian, askotan, teoria zientifikoak ez dira sortu datuesperimentalak bilduz eta datu horiek interpretatuz bakarrik, baizik etasimetria,osotasuna,sinpletasunaetaperfekzioabilatuz;hauda, irizpideestetikoakerabiliz.Argidago,nolanahiere,teoriazientifikoakesperimentubidezfrogatubehardirela.

Bestalde, gogoeta eta elkarrizketa sorkuntza artistikoaren osagaigarrantzitsuak dira eta, zientziari kontra egin ordez, pentsamenduareneremuorokorraosatzendutezientziarekinbatera.Gainera,zientziaketaaurrerapenzientifikoekeraginzuzenaduteartearentekniketan:objektuenegiturenosaerak,optikak,argiak,soinuak…

HElBuRuAk

Etapahonetan,gaitasunhaueklortzeadaFisikairakasgaiarenhelburua:

1.Fisikaren esparruko kontzeptu, lege, teoria eta eredu nagusiak lotuzetaezagutzamultzokoherenteakosatuz,eskemakegitea,testuinguruzientifikoan eta eguneroko bizitzako edozein testuingurutan gertakarifisikoakazaltzeko,autonomiaz.

2.Zientzia honen berezko estrategiak gero eta autonomia handiagoazerabiliz,problemakebazteaetaikerlantxikiakegiteabanakaetataldeka,zientziaren edo gizartearen interesa pizten duten eguneroko egoerakkritikokietazeinbere testuinguruan lantzekoetazientzia-lanaprobenetasormenarenbidezegitendelaohartzeko.

631

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

3.Fisika-ezagutzak askotariko testuinguruetan erabiltzea eta egunerokoegoeretanfisikaren,teknologiaren,gizartearenetaingurumenarenartekoharremanakanalizatzea,herritargisapartehartzekotokikoarazoeietagizadiarenarazoorokorreiburuzerabakiarrazoituakhartzekoprozesuanetaetorkizuniraunkorraetabeharbezalakoalortzenlaguntzekogizadiosoarentzat.

4.Fisika etengabe eraikitzen ari den jarduera dela ohartzea, kontrakohipotesiaketateoriakkonparatzea,etabalioesteazer-nolakoekarpenaegiten dioten eztabaida zientifikoek giza ezagutzaren bilakaerari,pentsamoldekritikoagaratzeko,estimatzekozer-nolakogarrantziaduenzientziakkulturagisapertsonenheziketaorokorreanetabalioestekozerondoriodituengizarteanetaingurumenean.

5.Informazio zientifikoa zuzen interpretatzea eta adieraztea, askotarikoeuskarriak eta baliabideak (tartean, informazio- eta komunikazio-teknologiak) eta terminologia egokia erabiliz, zehazki mintzatzekofisikarekinlotutakozientzia-,teknologia-etagizarte-gaieiburuz.

EDukIAk

1.multzoa. Eduki komunak

lZientzia-arlokogaietaegoeraproblematikoakplanteatzeko,hipotesiakadierazteko,ebidentziaetafrogazientifikoakidentifikatzeko,aldagaiakidentifikatzeko eta kontrolatzeko, esperimentuak diseinatzeko etaemaitzak komunikatzeko eta kritikoki interpretatzeko irizpideak etajarraibideak.

lEsperimentaziorakooinarrizkoteknikaketalaborategietakosegurtasun-neurriak.

lTalde-lanakelkarlaneanegiteko,aukeratutakogaieiburuzkoeztabaidakantolatzekoetahaietanpartehartzekoarauak.

lHainbatiturritanetaformatutan(baipaperezkoetan,baidigitaletan)zientzia-gaieiburuzkoinformazioabilatzeko,hautatzekoetaantolatzekoirizpideak.

632

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

lAukeratutako zientzia-gaiei buruzko txostenak eta monografiak(paperezkoaketadigitalak)egitekojarraibideak.

lEsperimentuendatuakordenagailuaklagundutahautemateko,kudeatzekoetakomunikatzekoprozedurak.

lZientzia-lanaren berezko jarrerak: esperimentazioaren zorroztasunaeta zehaztasuna, hizkuntza zientifikoaren erabileraren zehaztasuna,talde-lanekiko erantzukizuna eta norberaren lanerako ahalegina etairaunkortasuna.

lGizakiakbizitzekonaturabeharrezkoaduen,ingurumen-arazoakdaudenetabaliabideakamaitzekoarriskuadagoenezagutza,ingurumen-balioenjabekuntzaetagarapeniraunkorrarenaldelehentasunezegitearenaldekojarrera.

lZientziarengainekoikuspegisinplistak,zientzia-jardueranibiltzendirenpertsonen ikuspegi estereotipatua eta zientzia-ezaguerak testuingurusozialetiketahistorikotikateratzekojoeragainditzea.

lZientzia-jarduerak eta -ikerketak kultura unibertsalari, gizapentsamenduaren garapenari eta gizartearen ongizateari egiten dionekarpenarenezagutza.

2. multzoa. Bibrazioak eta uhinak

lOszilazio-higidura: bibrazio-higidura harmoniko sinplea. Malgukiarenoszilazioarenazterketaesperimentala.

lUhin-higidura. Uhinen sailkapen eta magnitude bereizgarriak. Uhinharmonikolauenekuazioa.Energia-gaiak.

lHuygensen printzipioa. Islapena eta errefrakzioa. Difrakzioaren,interferentzien eta polarizazioaren azterketa kualitatiboa. Uhingeldikorrak.

lSoinu-uhinak.Soinuarennolakotasunak.Soinu-uhingeldikorrak.Dopplerefektua.Kutsaduraakustikoa,iturriaketaondorioak.

633

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

lUhinenaplikazioakteknologiagaratzekoetabizi-baldintzakhobetzeko.Ingurumenarengainekoeragina.

3. multzoa. optika

lArgiaren abiaduraren eta inguruaren arteko mendekotasun-erlazioa.Inguruaaldatzeagatikohainbatgertakari:islapena,errefrakzioa,xurgatzeaetasakabanatzea.

lOptika geometrikoa: irudien ikusketa eta eraketa ispiluetan eta leiarmeheetan.Esperimentutxikiak.

lDifrakzio,interferentziaetapolarizazio-fenomenoak.

lArgiarenizaerariburuzkoeztabaidahistorikoa.Eredukorpuskularraetaereduondulatorioa.

lOptikarenaplikazioakmedikuntzanetateknologian.

4. multzoa. grabitazio-elkarrekintza.

lGrabitaziounibertsalarenlegea:munduarenikuskeraerrotikaldatuzueniraultzazientifikoa.

lErrotazio-dinamikaren oinarrizko ekuazioa. Momentu angeluarrarenkontserbazioa.Keplerrenlegeendedukzioa.

lKontserbazio-indarren lana. Grabitazio-energia potentziala. Energiamekanikoarenkontserbazioa.

lUrrutiko elkarrekintzen ondoriozko arazoak eta grabitazio-eremuarenbidezkogainditzea.Magnitudebereizgarriak:intentsitateaetagrabitazio-potentziala.

lLurrekograbitateaetag-renesperimentubidezkozehaztapena.Sateliteenetasuzirienhigidura.

634

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

5. multzoa. Elkarrekintza elektromagnetikoa

lEremuelektrikoa.Magnitudebereizgarriak:eremuarenintentsitateaetapotentzialelektrikoa.

lGertakarielektrikoenetamagnetikoenartekoerlazioa.Korronteelektrikoeksortzen dituzten eremu magnetikoak: Öersteden esperientzia. Indarmagnetikoak:Lorentzenlegeaetakorrontezuzenenartekoelkarrekintzamagnetikoak. Harilekiko, imanekiko, motorrekiko… esperientziak.Magnetismonaturala.Grabitazio-eremuen,eremuelektrikoenetaeremumagnetikoenartekoantzekotasunaketadesberdintasunak.

lIndukzio elektromagnetikoa: Faradayren eta Lenzen legeak. Energiaelektrikoaren ekoizpena, ondorioak eta iraunkortasuna. Iturriberriztagarrietakoenergiaelektrikoa.

lMaxwellensintesielektromagnetikorakohurbilketahistorikoa.

6. multzoa. Fisika modernoaren hasi-masiak

lFisikaklasikoarenkrisia.Erlatibitatebereziarenpostulatuak.Erlatibitatearenteoriarenondorioak.

lEfektufotoelektrikoaetaespektroetenak:fisikaklasikoarenezintasunahaiek azaltzeko. Energiaren etena: Plancken eta Einsteinen kuantukontzeptua. De Broglieren hipotesia. Indeterminazio-erlazioak. Fisikakuantikoakzientziarenetateknologiarengarapenarieginzionekarpena.

lFisika nuklearra. Lotura-energia. Erradioaktibitatea: motak, ondorioaketa aplikazioak. Fisio- eta fusio-erreakzio nuklearrak, aplikazioak etaarriskuak.

lOinarrizko partikulen eredu estandarrerako eta unibertsoaren sorrerarietabilakaerariburuzkoegungoideietarakohurbilketa.

635

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Gaiaketaproblemakzientzia-lanarenberezkooinarrizkoestrategiaketajarrerakerabilizetaerakutsizanalizatzeaetaebaztea.

1.1.Ea aplikatzen dituen zientzia-lanaren oinarrizko estrategiak. Eaidentifikatzendituenikerketazientifikoarenbidezerantzunetaebatzdaitezkeengaiaketaproblemak.Eaproposatzenetabalioestendituen hipotesi egiaztagarriak. Ea esperimentuak diseinatzendituen,etaberrizsordaitezkeenbaldintzakontrolatuetanegitendituen. Ea analizatzen dituen emaitzak alde kualitatibotik etakuantitatibotik. Ea koherentziaz eta argi adierazten dituenikerketarenemaitzak.

1.2.Eahautatzenetaerabiltzendituendiseinatutakoesperimentuarenaraberakoesperimentazio-tresnaketa-teknikak.

1.3.Eabetetzendituen laborategikosegurtasun-arauaketasortzendirenhondakinakkudeatzekoarauak.

1.4.Eapartehartzenduenetaagindutakolanakegitendituen,banakaetataldeka.

1.5.Eazorrotza,sortzailea,kritikoa,sistematikokizalantzatia,malguaetasaiatuadenegunerokolanean.

2. Dokumentazio- edo/eta esperimentazio-lanaren emaitzei buruzkomonografiak eta txostenak egitea, hainbat iturritako eta formatutakotestuak,eskemaketairudikapengrafikoakerabiliz.

2.1.Ea kontsulta egiten duen hainbat formatutako askotarikoinformazio-iturrietan.

2.2.Hainbatiturritakoinformazioaerabiliz,eaberrikustendituenbereondorioak.

2.3.Eaprestatzendituengidoikoherenteaktxostenakegiteko.

636

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

2.4.Eaerabiltzenduenhizkuntzazientifikoegokiakomunikatzekoetaargudiatzeko.

2.5.Ea erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiakahozkoetaidatzizkoaurkezpenakegiteko.

2.6.Ea erabiltzen dituen eskemak, grafikoak, kontzeptu-mapak etaantzekobaliabideaklanakaurkezteko.

3.Iritzietaerabakiarrazoituakhartzeaetaadierazteafisikarenbilakaerarietaaplikazioeiburuzetaonartzeaetaestimatzeamugakdituela,zientzia-ezagutzaeraikuntzakolektiboadelaetanaturanetapertsonenbizitzanondorioakdituela.

3.1.Eabalioestendituenzientzia-jarduerarensormenaetalorpenak.

3.2.Ea balioesten duen zientzia-problemek gizartean zer-nolakogarrantziaduten.

3.3.Ea hartzen dituen erabaki arrazoituak eztabaida sortzen dutenegoerazientifikoetan.

3.4.Ea bereizten dituen azalpen zientifikoak eta zientifikoak ezdirenak.

3.5.Eaezagutzendituenzientzia-ezagutzarenindarraetamugak.

3.6.Eaukoegitendienzientziarenetazientzialariengainekoikuskerasinplistaetaestereotipatuei.

3.7.Eaonartzenduenprozesuindustrialguztietankontuzibilibeharradagoela.

3.8.Ea argudioak ematen dituen fisikak gure gizarteetan dueneginkizunari eta ongizatea hobetzeko egiten duen ezinbestekoekarpenari buruz, eta ea bideak proposatzen dituen garapeniraunkorreanaurreraegiteko.

637

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

4.Uhinekin lotutako hainbat gertakari natural eta garapen teknologikoazaltzea, materiaren bibrazioari eta bibrazioen hedapenari buruzkoereduteorikoaerabiliz.

4.1.Eaprestatzenduenmateriansortzendirenbibrazioeietauhineiburuzkoereduteorikorik.

4.2.Ea lotzen duen pertzepzioaren bidez hautematen duenateorikokiikastenduenarekin(adibidez,ealotzenduensoinuarenintentsitateaanplitudearekinetatonuamaiztasunarekin).

4.3.Eadeduzitzendituenuhinbatenmagnitudebereizgarriakekuaziobatetiketaalderantziz.

4.4.Ea azaltzen dituen uhinen zenbait propietate (islapena etaerrefrakzioa,geldikortasuna)aldekuantitatibotiketabestezenbait(interferentziak, difrakzioa, polarizazioa, Doppler efektua) aldekualitatibotik.

4.5.Ea aplikatzen dien uhinei buruzko ezagutza eguneroko egoereietaarazoei.

4.6.Ea kritikoki balioesten duen kutsadura akustikoak osasuneandituenondorioak.

5.Argiarenpropietateakereduklasikoak(korpuskularraetaondulatorioa)erabilizegiaztatzeaetaazaltzea.

5.1.Ea ezagutzen duen argiaren izaerari buruzko eztabaidahistorikoarengarrantziaetaeaargudiatzenduenbehin-behineanereduondulatorioanagusituizana.

5.2.Ea egiaztatzen duen, esperimentuen bidez, argia norabideguztietan zuzen hedatzen dela eta ea hainbat propietate (halanolaislapenaetaerrefrakzioa)frogatzendituen.

5.3.Ea teorikoki interpretatzen dituen kamera ilunaz, ispilu lauezeta okerrez edo leiar meheez egindako irudiak, izpien ereduaerabiliz.

5.4.Eaegitendituenhainbattresna(adibidez,teleskopiosoilbat).

638

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

5.5.Ea azaltzen dituen optikaren aplikazioei buruzko ikerketarenemaitzak:argazkilaritza,komunikazioa,ikerketa,osasuna…

6.Grabitazio unibertsalaren legea erabiliz, problema interesgarriakebaztea(halanolazerukogorputzenmasazehaztea,lurrekograbitateaanalizatzeaetaplanetenetasateliteenhigiduraaztertzea),etabalioesteazer-nolakogarrantziaizanduenlegehorreklurrekoetazerukomekanikabateratzeko.

6.1.Ea azaltzen duen zer-nolako eragina izan zuen grabitaziounibertsalakzeruarenetalurrarenartekohesiahausteko.

6.2.Eabalioestenduenzerzailtasuniaurreeginbeharizanzienteoriahorrekhasieran.

6.3.Ea argudiatzen dituen teoriaren ondorioak: bai teorikoak(unibertsoarietaLurrakunibertsoanduenlekuariburuzkoideiak),baipraktikoak(sateliteartifizialak,besteplanetetarabidaiatzea).

6.4.Ea bereizten dituen grabitazio-elkarrekintza deskribatzekokontzeptuak(indarra,energiaetaeremua).

6.5.Ea egokiro aplikatzean dituen kontzeptuak eta dagozkienmagnitudeak(eremuarenintentsitateaetapotentziala)problemakebazteko.

7.Kargaetakorrontezuzeneksortzendituzteneremuaketakargetanetakorronteetan eragina duten indarrak kalkulatzea eta hainbat aplikaziopraktikoren funtsa justifikatzea, eremu elektriko eta eremu magnetikokontzeptuakerabiliz.

7.1.Ea justifikatzen duen, urrutiko elkarrekintzak azaltzeko, eremukontzeptuasortuizana.

7.2.Eakalkulatzenduenegoerasoiletan(kargabatedobidaudenean,korrontea zuzena denean) sortzen diren eremu elektrikoen edomagnetikoenintentsitatea.

7.3.Eazehaztenduenzerindaregitendituzteneremuekberenbarnekokargetanedokorronteetan.

639

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

7.4.Ea azaltzen duen hainbat makina elektromagnetikoren(elektroimanen, motorren, neurgailuen eta, tartean,galbanometroaren…)funtzionamendua.

7.5.Ea azaltzen dituen eremu elektrikoen eta magnetikoen hainbataplikazio interesgarri (partikula-azeleragailuak, telebista,medikuntza…).

8.Fluxu magnetikoaren aldaketen bidezko korronte-ekoizpena, uhinelektromagnetikoensorreraetaoptikaelektromagnetismoarenpartebatdelaazaltzea,Maxwellensintesiarenzenbaitelementuerabiliz.

8.1.Ea azaltzen dituen indukzio elektromagnetikoa eta eremuelektromagnetikoensorrera.

8.2.Fisikarekin koherenteagoa den jakintza multzoa osatzeko,elektrizitateak, optikak eta magnetismoak bat egitea dakarrenaldetik, ea justifikatzen duen sintesi elektromagnetikoarengarrantzia.

8.3.Eajustifikatzendituenezagutzahauenguztienzenbaitaplikazioesanguratsuk eragiten dituzten hobekuntzak: hainbat iturrierabiltzea energia elektrikoa sortzeko, uhin elektromagnetikoakerabiltzeaikerketarako,telekomunikazioak,medikuntza…

8.4.Eakritikokibalioestendituenaplikaziohoriekguztiekingurumeneanetaosasuneansortzendituztenarazoak.

9.Erlatibitate bereziaren printzipioak erabiliz, hainbat gertakari azaltzea:besteakbeste,denborarenzabalkuntza,luzerarenuzkurduraetamasarenetaenergiarenartekobaliokidetasuna.

9.1.Eaidentifikatzendituenfisikaklasikoarenkrisia,fisikamodernoajaiotzeaetazientzia-ezagutzarenaurrerapenhandiaekarrizutenarazoak: gehieneko abiadura izatea, argiak Galileo Galileirenerlatibitate-printzipioaezbetetzea,etab.

9.2.Ea erabiltzen dituen Einsteinen postulatuak fisika klasikoarenhainbatmugagainditzeko.

640

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

9.3.Eaazaltzenduenzer-nolakoaldaketaeraginzuenerlatibitateakespazio, denbora, higidura-kantitate eta energia kontzeptueninterpretazioan eta zer ondorio izan zituen aldaketa horrek,zientzien (zientzia nuklearraren eta astrofisikaren) esparruan ezezik,baitabestekultura-arlobatzuetanere.

9.4.Ea ezagutzen duen hainbat fenomeno esperimentuen bidezegiaztatuaurretikiragartzenlagunduzuenteoriarenbalioa.

10.Fisikakuantikoarenprintzipioakerabiliz,espektrojarraitueketaespektroetenek planteatzen dituzten problemak, efektu fotoelektrikoa, etab.analizatzeaetaazaltzea,teoriaberrihorrenjatorrianbaitaude.

10.1.Eaonartzenduen,ezagueraklasikoakzioenarenkontra,fotoiak,elektroiak,etab.ezdirelaezuhinakezpartikulak,portaeraberria(kuantikoa)dutenobjektuberriakbaizik.

10.2.Eajustifikatzenduenbeharrezkoazelajakintzamultzoberribat

(fisikakuantikoa)sortzea,materiaetakosmosahobetoulertzenlaguntzenbaitu.

10.3.Ea egokiro erabiltzen dituen fisika kuantikoaren zenbaitprintzipio.

10.4.Ea azaltzen duen iraultza zientifiko berri honek zientziarengarapenariemandionbultzadahandia.

10.5.Ea ikertzen duen, Teknologia berriak (zelula fotoelektrikoak,mikroskopio elektronikoak, laserra, mikroelektronika,ordenagailuak…) garatzeko, fisika kuantikoaren garrantziariburuz.

11.Prozesu nuklearrak (hala nola nukleoen egonkortasuna eta lotura-energia,erreakzionuklearrak,etaerradioaktibitateaetaharenaskotarikoaplikazioak eta ondorioak) azaltzea, semidesintegrazio-denborarekineta masaren eta energiaren arteko baliokidetasunarekin lotutakokalkuluakerabiliz.

11.1.Ea justifikatzen duen, egonkortasun nuklearra lortzeko,elkarrekintzaberribatenbeharra.

641

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Fisika

11.2. Eainterpretatzenduennukleoenegonkortasunalotura-energienetaerradioaktibitatearekinetaerreakzionuklearrekin lotutakoprozesuenergetikoenarabera.

11.3.Eaazaltzendituenerradioaktibitatearenetaenergianuklearrarenaplikazioak: erradioisotopoak (medikuntzan, arkeologian,industrian…),erreaktorenuklearrak,armanuklearrak…

11.4.Eakritikokibalioestendituenaplikaziohorienguztienarriskuaketa ondorioak: aktibitate handiko hondakinak, segurtasun-arazoak,etab.

11.5.Ea ezagutzen duen zer-nolako garrantzia duen oinarrizkopartikulak aztertzeak materiaren portaera mikroskopikoa etakosmologikoaulertzeko.

11.6.Unibertsoarenjatorriaetabilakaeradeskribatzeko,eaazaltzenduenhainbateskalatakoegiturekosatzendutensistemadela-etazabaltzenaridela.

642

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Zientzien etateknologiaren modalitatea

Kimika

SARRERA

Aurrekoetapetanegindakolanariesker,ikasleakulertzenhasiakdirazer-nolakogarrantziaduenkimikak(etagainerakozientziek)gizartearenbizi-baldintzetanetazer-nolakoekarpenaegitendiongizartearenkulturarietaongizate orokorrari. Zientziak eta Teknologia modalitateko Batxilergokoirakasgai honi esker, batetik, prestakuntza zientifikoan sakonduko dute,irakasgaiakmateriarenosaeraetaegituraetamateriarentransformazioakaztertzendituenaldetik,eta,bestetik,ingurukomunduaulertzekobaliabideaklortzen jarraituko dute; izan ere, egungo gizartearen esparru ugaritanondoriozuzenakditukimikaketa,gainera,beste jakintza-arlobatzuekinharremana du: medikuntzarekin, farmakologiarekin, material berrien etaelikadurarenteknologiekin,ingurumen-zientziekin,biokimikarekin…

Horregatik,irakasgaihaulantzekomoduaklagundubeharduzientzia-etateknologia-jardueraren izaerarekin gehiago ohitzen eta jarduera horienberezkogaitasunez jabetzen,kimikarenesparruanbereziki.Horretarako,laborategikopraktikakerabakigarriakdira,zientzia-jarduerarenosagaidirenaldetik,etaikasleekhauekhartubehardituztekontuan:planteatzendirenarazoak,haieninteresa,probabidezkoerantzunak,diseinuesperimentalak,kontuzibilibeharradiseinuakprobatzeko,emaitzenanalisikritikoa,etab.;izan ere, funtsezkoak dira horiek guztiak esperimentazioari zentzuaemateko.

Bestalde, irakasgai hau lantzean, arreta jarri behar da zientziaren,teknologiaren, gizartearen eta ingurumenaren arteko harremanetan,eta, bereziki, kimikaren aplikazioetan eta kimikak eguneroko bizitzanduenpresentzian.Hartara,kimikakgizarteanbetetzendueneginkizunariburuzkoprestakuntzakritikoazjabetukodira ikasleak,etaonartukoduteaurrerabiderako elementua dela, eta, aldi berean, hainbat aplikaziokondoriokaltegarriakdituztela.

643

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

Azken batean, kimika ikastearen helburua aurreko etapetan ikasitakoansakontzeaetagauzaberriakikasteada,etanabarmentzeageroradatozenikasketakegitekoorientatzenetaprestatzenduela.Irakasgaiaknabarmendubeharduzereginkizunetazerondoriodituenkimikakingurumeneanetagizartean, eta zer ekarpen egiten dituen gizadiaren arazoei eta erronkanagusieierantzuteko.

Irakasgaihauaurrekomailanikasitakokimikarenjarraipenada,etaDaltonenteoriaren garrantzia eta bilakaera aztertzea du ardatz, eta, bereziki,estekiometria kimikoaren hastapenak. Hain zuzen ere, maila honetakohelburua horretan guztian sakontzea eta gai berriak lantzen hastea da,hobetoulertzekokimikaetakimikarenaplikazioak.

Edukiakgaimultzotansailkatutadaude.Abiapuntuaedukikomunenmultzobatda,ikasleakzientzia-jarduerarenoinarrizkoestrategiekinohitzeko;izanere, komunakdirelaeta,ondorendatozengaimultzoguztiakgaratzekoizanbehardituztekontuan.Nagusiki,prozedurazkoetajarrerazkoedukiekosatzen dute eduki komunen multzoa, eta ikasleek zientzia-lanera etazientziarenizaeraraegitendutenlehenhurbilketaformalada;hainzuzenere,zientziarahurbiltzendirazientziarenberarenaldetiketagizartearekiko,teknologiarekikoetaingurumenarekikoharremanenaldetik.

Gainerako edukiak hiru ardatz nagusiren inguruan antolatuta daude.Lehenengoaerreakziokimikoeningurukoenergia-etaestekiometria-gaiakdira, eta hainbat erreakzio kimiko motari heltzen diete. Hain zuzen ere,bigarrenetahirugarrenedukimultzoakerreakziokimikoeningurukoenergia-gaieiburuzkoazterketaetaorekakimikoarenhastapenakdira,hurrenezhurren.Laugarrenaketabosgarrenak,berriz,egunerokobizitzangarrantzihandiadutenbierreakziomotalantzendituzte,azido-basemotakoaketaoxidazio-erredukziomotakoak,etabizi-prozesuetanzereginkizunbetetzendutenetaegunerokoannolaerabiltzendirenaztertzendute.Bigarrenardatzaseigarren eta zazpigarren eduki multzoek osatzen dute, eta materiarenportaerariburuzkoikuskeraberrialanduetafisikakuantikoakatomoarenportaeraketaloturekplanteatzendituztenproblemeiemandakoerantzunaargitzendute.Hartara,mailaberekoFisikairakasgaiarekinkoordinadaitekeKimika,edukiokhobetooinarritzeko;alegia,argitudaitekezerproposamenegindituenmekanikakuantikoakatomoenegituraetahaienartekoloturakhobetoulertzeko.Azkenik,hirugarrenardatzakimikaorganikoariburuzkoedukiak dira. Hain zuzen ere, zortzigarren eduki multzoak osatzen du,

644

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

hainbat funtzio organiko oxigenaturen eta polimeroen azterketak: haienezaugarriak, nola sortzen diren eta, askotara aplikatzen direla eta, zergarrantzihandiadutengauregun.

Kimika ikasteak erantzun zientifikoak bilatzeko interesa piztu behar duikasleengan,etazientzia-eta teknologia-jarduerarenberezkogaitasunezjabetzenlagundubehardie.Horidelaeta,irakasgaihonetakometodologiadidaktikoakhainbatgaisendotuetanabarmendubeharditu.

Lehenik,kimika-zientzienberezkoizaera(esperimentaltasuna)sendotuetanabarmendubehardaeta,horretarako,ikasgelarakojarduera-programazioanjasobeharda:egoerakprestatubehardira,zientziaren ikuspegitikazterdaitezkeen hainbat gertakari eta arazo analiza ditzaten ikasleek; haiekazaltzekohipotesiakproposaditzaten;esperimentuakdiseinatuetaeginditzaten, sortzen diren arazoak ebazteko; esperimentuetako datuak,behaketaketaemaitzakanalizaditzatenetateoriekinetaereduteorikoekinalderatu;etaemaitzaketaondorioakterminologiaegokiaerabilizadierazditzaten.

Laborategian esperimentatu ezin denean, programa informatikointeraktibo ugari erabil daitezke: gertakari kimikoak analizatzeko erabildaitezke,etaordenagailukopantailalaborategibirtualbihurtzendute.Eraberean,kalkulu-programaketabestebaliabideteknologikobatzuk,bisoremolekularrak eta prozesu kimikoen simulagailuak erabiltzeko abileziezjabetu ondoren, ikasgelan denbora gehiago eman daiteke arrazoitzen,problemakanalizatzen,haiekebaztekoestrategiakplanifikatzenetalortzendiren emaitzen egokitasuna balioesten, eta ez da behar baino denboragehiagoemanbeharkalkulukonplexuakegiten.

Bigarrenik, teoriaren eta esperimentuen arteko harremana sendotu etanabarmendu behar da; izan ere, kontuan hartu beharra dago, batetik,behaketarenetaesperimentazioareneta,bestetik,kontzeptualizazioarenetaereduakegitearenartekoharremanarenfruituadelazientziengarapena.Gertakarieibehatzendiegunean,osogarrantzizkoakdirabehatzenarigarenerrealitateari buruz buruan egiten ditugun irudikapenak eta, horregatik,beharrezkoadahainbatetanikasleenburukoirudiakberregitea,hipotesiaketaesperimentuakalderatuz.Bestalde,gogoanizanbehardugukimikarenbereizgarrietakobatdelamateriarenportaeraetaegituraazaltzekoereduakegiteaeta,horretarako,errealitateapentsamenduarenbidezberrosatzekoparametroegokiakaukeratubehardirela.Ereduakegitehoriformalizazio

645

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

matematikoaren aurreko urratsa da, formalizazio matematikoa litekeenabadabetiere,etaegoerakimikoahizkuntzanaturalarenbidezdeskribatzeaizanbeharduoinarri.

Hirugarrenik,ariketak(algoritmoezagunbatenbidezebaztendiren ikas-egoerak)sistematikokieginbeharrasendotuetanabarmendubeharda,beharrezkoa baita jakintza-arlo honetako zenbait ezagutzaz jabetzeko.Batez ere, problema irekiak planteatu beharra eta laborategiko jardunaikerketatzathartubeharrasendotuetanabarmendubeharda:egoeraahalbezain errealistenak prestatu behar dira, benetako ikerlan bati heltzekomotibazioa pizteko ikasleengan, ikerketa erraza izan arren. Ariketakegiteko,irakasleekkontuhandiaizanbehardute,irakasgaihaumatematikaaplikatuezbihurtzekoetakalkuluakontzeptuariedoerrutinarenbidezebatzdaitezkeenalgoritmoakarrazoitzeariezgailentzeko.

Laugarrenik,komunikazioaetaargudiatzeasendotuetanabarmendubehardira,funtsezkoakbaitirakimikaikasteko.Izanere,lortzendituztenemaitzak(bai orokorrak, bai esperimentazio-lanaren bidez lortzen dituztenak)arrazoitubehardituzteikasleek,etazuzenerabakibehardute,ebidentziaetateoriazientifikoetanoinarrituta.

Ildo horretan, informazioa ahoz eta idatziz aurkeztearen garrantzianabarmendubeharda,komunikatzekoetainformazioatratatzekoabileziaksendotzenlaguntzenbaitu.Horretarako,ahozkoaurkezpenaketatxostenmonografikoak edo idazlanak erabili behar dira, eta ikasleek datuak,ebidentziak eta iritziak bereizi behar dituzte; egokiro aipatu behar dutezer iturrietaautoreerabiltzendituzten;terminologiaegokiaerabilibehardute;informazio-etakomunikazio-teknologienaukerakaprobetxatubehardituzte,etab.

Azkenik,kimikarentestuingurua(kimikatestuingurubatenbarneanegotea)sendotu eta nabarmendu behar da eta, horretarako, agerian utzi behardira, batetik, kontzeptu abstraktuen eta ikasitako teorien eta, bestetik,ikasleen egungo eta etorkizuneko bizitzan dituzten ondorioen artekoloturak.Horretarakomoduegokibatdakimikareneredueietaprozedureiburuzkoezagutzaintegratuaohikoegoeretanaplikatzeaeta,horretarako,jarduerak egitea ikasgelan eta ikasgelatik kanpo, inguruko errealitateaaztertzeko,etaegunerokoanerabiliohiditugunmaterialekikoesperientziakprogramatzea.Aproposadenean,horretarakobestemodubatdajakintza-arlohonetan izatendirenaurrerapenakedoteknikarenetateknologiaren

646

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

esparruandituenondorioakanalizatzeaetahaieiburuzkoiruzkinakegitea,hedabideetanargitaratzendirenberriakerabiliz.

Bestalde, irakasgai hau emateko, gizartean interesa duten zientzia-gaiak eta -problemak ere landu behar dira, azken ikerlanen ondorioaketa ikuspegiak kontuan hartuz eta, etikan oinarrituta, taldean erabakiarrazoituak hartzearen garrantzia balioetsiz. Kontuan izan beharra dagozientziariburuzkojakintzakosoeginkizungarrantzitsuaduelaetorkizunekoherritarrekerabakiarrazoituakhartzenpartehartzeko,gizartedemokratikobatenesparruan.Zientziaren,teknologiaren,gizartearenetaingurumenarenarteko harremanari buruzko elkarrizketa, eztabaida eta argudiatzearrazoituasustatzeko,hainbatiturritakoinformaziodokumentatuakerabilibehardira.

Ildoberean,zientziarenizaeranabarmendubeharda:jakintza-arlozehatzadelanabarmendubeharda,bainaaldibaterakoahalabeharrez,etamugakdituelaeta,edozeingizajarduerabezala,testuingurusozialek,ekonomikoeketaetikoekbaldintzatzendutela,kultura-balioaktransmititzenbaitizkiote.Hori dela eta, kimika ez da harrarazi behar zientzia akademizista etaformalistatzat; zehatza izanda ere, zientziak testuinguru sozialak etaproblemek pertsonengan (oro har eta tokian-tokian) dituzten ondorioakkontuan hartzearen alde egin behar da. Ikerketa zientifikoaren bidezerantzutekogalderakbereiztekogaiizanbeharduteikasleek,etaazalpenzientifikoak zientifiko ez direnetatik bereizteko; horretarako, zientzia-ezagutzakezezik,zientziarenizaerariburuzkojakintzaerebehardute.

Azkenik, talde-lana eta kideekiko eta irakasleekiko elkarrekintza etaelkarrizketa sendotu eta nabarmendu behar dira, besterenen aldean,norberarenideiakahozetaerrespetuzadieraztekogaitasunahobetzeko.Talde-lanen plangintza egiteak eta talde-lanak egiteak berak heldueta arduratsuak izateko ezinbesteko gaitasunak garatzen laguntzendie etorkizuneko herritarrei, eta gizarte demokratiko batean bizitzekoprestatzen;izanere,talde-lanean,egitekoakbidezkotasunezbanatubehardituzte,zehatzaketaarduratsuakizanbehardutelanean,errespetuzemanbehardituzteiritziaketaadostasunezerabakibehardute.

647

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Kimikarenekarpenaerabakigarriadaoinarrizkogaitasunakgaratzekoetaeskuratzeko.

l Zientzia, teknologia eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Irakasgai honek kimikaren oinarrizko kontzeptuez, ereduez etaprintzipioez jabetzen laguntzen die ikasleei, eta, hartara, horiek guztiakerabiltzen,gertakarinaturalaketagizakiarenondoriozkoakazaltzekoetainterpretatzeko.

Kimika-arloan,gaitasunhoriizateakesannahidunorkbereburuarigalderakegitekoetaikerketakegitekogaitasunaereizateaeta,horretarako,zientzienetaikerketazientifikoarenberezkoprozesuakaplikatzea.

Halaber,zientziarenizaeraulertubeharda,etazientziaetabestejakintzamodu batzuk bereizi; horretarako, beharrezkoa da jakitea zer sistemaerabiltzen diren zientzia-ezagutza garatzeko eta ebaluatzeko, eta zerprozesuk eta testuinguru sozialek baldintzatzen duten jakintza lortzeko,komunikatzeko,adieraztekoetahurazientzialarienaurreandefendatzekomodua.Osogarrantzitsuadahoriguztiaulertzea,zientziaetazientziaezdenabereizteko,hauda,zientziaetasasizientziabereizteko.

Gainera,indarreandaudenteoriekinbatezdatozenebidentziakaurkitzenbaditugu, zientzia berrikusi eta aldatu egin daitekeen giza ezagutzareneta ikerketaren formatzat hartzea dakar, proben eta sormenaren bidezgauzatzendena.

Nolanahiere,gogoanizanbeharradagolortzendenezagutzazientifikoaerrealitatearen adierazpena dela, eta adierazpen hori partziala edoosatugabea izan daitekeela. Hori dela eta, ezinbestekoa da gureezagueraren ziurgabetasuna ulertzea, baita egoera problematikoetanerabakiak arduraz hartu beharra dagoela ere. Horretarako, beharrezkoada kritikotasuna garatzea eta kritikoki behatzea errealitateari: kimikarenesparruko informazioa beste testuinguru batzuetako informazioarekinalderatzea; ezagutza zientifikoaren eta bestelako jakintza-formen

648

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

arteko aldea balioestea; eta, aplikazio teknikoetan, kontuan hartzeazer-nolako ondorioak dituen zientziak etikan, gizartean, ekonomian etaingurumenean.

Azkenik,irakasgaiakerakustenduzerekarpenegindionkimikakgizartearihistorian,etazer-nolakoeraginaizanduenkimikarengarapenakkulturaneta, alderantziz, zer-nolako eragina izan duen garai bakoitzeko kulturakkimikarengarapenean.

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Zientziek oso egiteko garrantzitsua dute ikasleek pentsaera logikoagaratzekoetanaturainterpretatzenetaulertzenlaguntzekoeremuteorikobatsortzeko.Gauregun,badirudialfabetatzeakosagaizientifikoteknologikoaizan behar duela ezinbestean; izan ere, kultura garaikidearen funtsezkoalderdibihurtudaerrealitategaraikidekonplexuariaurreegiteko,zientziakberak eta zientziaren aplikazio teknologikoek eragin handia dutelako.Azkenbatean,oinarrizkozientzia-ezagutzakezinbestekoakdiragizarteangarrantzihandiadutengaiaskoriburuzkoinformazioainterpretatzekoetaebaluatzeko,baietagaihorieiburuznorkberekasaerabakiarrazoituakhartzekoere.

Pentsamolde zientifikoa giza arrazionaltasunaren oinarrizko osagaia da,ezbakarrikzientzienezaguerarengatik.Egoeraproblematikoakaztertzekoetatratatzekometodoakerezerikusiaduhorretan.Horidelaeta,kimikarenirakaskuntzarenhelburunagusiakizanbehardubehaketa-,azterketa-etaarrazoiketa-gaitasunakgaratzeaikasleek,etabaitamalgutasunintelektualaetazehaztasunmetodikoaere.Hartara,geroetaautonomiahandiagoazpentsadezakete.

l matematikarako gaitasuna.

Kimikaren garapenak lotura zuzena du matematikarako gaitasunaeskuratzearekin. Matematika-hizkuntza erabiltzen da gertakari naturaleiburuzmintzatzeko;hipotesiaksortzeko;emaitzakazaltzekoetairagartzeko;informazioagordetzeko;datuakmoduesanguratsuanantolatzeko;datuak

649

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

eta ideiak interpretatzeko; jarraibideak eta erlazioak, eta zergatiak etaondorioak aztertzeko; lege naturalak formalizatzeko. Hau da, ingurukoerrealitateahobetoulertzekotresnadamatematika-hizkuntza.

Horrenharian,“papereanarkatzez”eginbeharrekoproblemaketaariketakebazteko,algoritmoaketakalkulumatematikoakerabilibehardira,jakintza-arlohorikuantitatiboadenaldetik.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Zientziakmunduaulertzekoetaazaltzekomodubatezjabearaztendu,etaikuskerahoribestehainbatmotatakoirudikapenekin(maiz,berenezagutzaarruntekoedosenezko irudikapen inplizituekin)baterabarneratzenduteikasleek.Horregatik,zientziakikasteakirudikapenakpixkanakazehaztenlaguntzendie;izanere,egiaztatueginbeharizatendituzte,ikaskideekinetaberenburuarekinelkarrizketan jardutean.Hartara,aldaketakontzeptualalortzen dute, eta pentsatzeko modu koherenteagoak eta argiagoakeskuratzendituzte.

Komunikazioaosogarrantzitsuadazientzia-lanean.Aregehiago,zientzia-arloan, aurkikuntza bat ez da sartzen ezagueraren ondare komunean,baldin eta ez bada haren berri ematen. Zientzia komunikatzen ikasteagertakariak deskribatzen, azaltzen, justifikatzen eta argudiatzen ikasteada,eta,horretarako,eskolakoesparruansortzendirenereduzientifikoakerabili behar dira. Gainera, zientzia komunikatzen jakitea besteekinelkarrekintzanaritzekoetahitzegitekogaitasunaizateaerebada.Izanere,ebidentziaesperimentaleietaegitatekimikoakinterpretatzekoproposatzendirenereduenegokitasunariburuzkoeztabaidaksustatzenditukimikak,testuen eta irudien irakurketa eta interpretazioa, kontzeptu-mapak etadiagramak egitea prozesuak argitzeko, problema baten ebazpena edoikerlanbatahozedoidatzizazaltzea…Azkenik,substantziaetagertakarikimikoenpropietateaketaegituradeskribatzekoetaazaltzekoerabiltzendenhizkuntzasinbolikoazerejabetzendiraikasleakirakasgaihoniesker:sinboloez,formulez,ekuazioez,eredumolekularrez,diagramez…

650

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Kimika-gaiei buruz ahalik eta informazio gehien biltzeko gai izan beharduteikasleek;informazioakritikoki,sistematikokietazuhurkibalioesteko;informazioa hautatzeko, antolatzeko, analizatzeko eta interpretatzeko;eta ideiak modu sinesgarriean eta labur adierazteko. Gainera, hainbattestuingurutan eta hizkuntzatan egin behar dute hori guztia: hitzez,zenbakiz,ikurrez,irudibidez.Informazio-etakomunikazio-teknologiakosotresna erabilgarriak dira informazioa bilatzeko, gordetzeko, antolatzekoeta komunikatzeko, bai eta datuak eskuratzeko eta kudeatzeko ere,ordenagailuz lagunduriko esperimentuetan. Azkenik, kimika irakasteko,programa espezifikoak, kontzeptu eta prozesu zientifikoak argitzekosimulazio-programak eta irudikatze-programak erabili behar dira. Azkenbatean,ikusizkoinformazioarenazterketafuntsezkoadazientzia-arloan.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Jarduerakelkarlaneanegiteakmesedeegitendio ikaskuntzari; izanere,beren iritziak besteenekin alderatu eta aberastu ditzakete ikasleek, etaberenetabesterenekarpenakbalioestenetaekarpenhoriekinkritikoizatenikastendute,baietaelkarrekinbizitzeneta,kulturarengatik,sexuarengatikedobesteedozeinarrazoirengatik,inorezbaztertzen.Gainera,norberareneta gizartearen ikuspegitik garrantzitsuak diren zientzia-gaiak (botikensintesia,materialberriak,erregaifosilak,euriazidoa,berotegi-efektua…)landuz,kimikarenalderdisozialeietaetikoeiburuzhausnartzenlaguntzenduirakasgaiak,etaproduktuetamaterialberriaklortzeaketaerabiltzeakgizarteaneragindituenaldaketakbalioesten.Horretarakobideaeztabaidada (alegia, besteren iritziak entzuten, norberarenak defendatzen etaargudiatzenetaadostasunalortzenjakitea),etaemaitza,ikasleekardurazpartehartzeaetorkizuneanguregizarteangaihorieninguruansortzendirentokikoarazoeietaarazoorokorreiburuzerabakitzen.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Egoera problematikoak tratatzeak errealitateari buruz gogoeta kritikoaegitera bultzatzen ditu ikasleak, helburuak proposatzera, eta zientifikokilandudaitezkeenproiektuenplangintzaegiteraetaproiektuokgauzatzera.

651

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

Elkarrenarteanloturadutenjarrerakeskuratzekolanegitendute:besteakbeste,zehaztasuna,ardura,iraunkortasunaetaautokritika;jarrerahoriekguztiek norberaren autonomia eta ekimena garatzen laguntzen dute.Gainera,irakasgaihonetarako,beharrezkoadapentsamendudibergenteaeta sormena erabiltzea, akatsak ikaskuntzaren zatitzat onartzea eta,zailtasunei aurre egiteko, nork bere buruarekin zorrotz jokatzea etasaiatua izatea. Bestalde, ez da ahaztu behar ikasketetan ondo ibiltzeakikasleen autoestimua ere hobetzen duela. Horregatik, beharrezkoa dakimikafuntzionalairakastea,ikasleguztiakmotibatzekoetadenekizatekogozatzekoetaikasketetanondoibiltzekoaukera.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

Kimikakultura-ondarearenparteda,ematendituenezaguerengatik,baietaprozesuzientifikoengatikere.Ezaguerazientifikoarenbitartez,munduarenikuskera bat jasotzen dute pertsonek; pentsatzeko, ulertzeko, gogoetaegiteko eta irizteko modu bat; balio eta jarrera multzo bat; arazoetarahurbiltzekomodubat.

Zientzia-lana ez da adiera eta mota bakarreko arrazionaltasunarenadierazgarri. Aitzitik, sormenak eta zoriak zeresan handia dute, etairudimenak berebiziko garrantzia du; are gehiago, erabakigarriak dirahoriekguztiak.

HElBuRuAk

Etapahonetan,gaitasunhaueklortzeadaKimikairakasgaiarenhelburua:

1.Kimikarenesparrukokontzeptu, lege, teoria eta eredunagusiak lotuzetaezagutzamultzokoherenteakosatuz,eskemakegitea,testuinguruzientifikoanetaegunerokobizitzakoedozeintestuingurutansistemaetaaldaketakimikoakazaltzeko,autonomiaz.

652

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

2.Zientzia honen berezko estrategiak gero eta autonomia handiagozerabiliz,problemakebazteaetaikerlantxikiakegiteabanakaetataldeka,zientziaren edo gizartearen interesa pizten duten eguneroko egoerakkritikokietazeinbere testuinguruan lantzekoetazientzia-lanaprobenetasormenarenbidezegitendelaohartzeko.

3.Kimika-ezagutzakaskotarikotestuinguruetanerabiltzeaetaegunerokoegoeretankimikaren,teknologiaren,gizartearenetaingurumenarenartekoharremanakanalizatzea,herritargisapartehartzekotokikoarazoeietagizadiarenarazoorokorreiburuzerabakiarrazoituakhartzekoprozesuanetaetorkizuniraunkorraetabeharbezalakoalortzenlaguntzekogizadiosoarentzat.

4.Kimika etengabe eraikitzen ari den jarduera dela ohartzea, kontrakohipotesiaketateoriakkonparatzea,etabalioesteazer-nolakoekarpenaegiten dioten eztabaida zientifikoek giza ezagutzaren bilakaerari,pentsamoldekritikoagaratzeko,estimatzekozer-nolakogarrantziaduenzientziakkulturagisapertsonenheziketaorokorreanetabalioestekozerondoriodituengizarteanetaingurumenean.

5.Informazio zientifikoa zuzen interpretatzea eta adieraztea, askotarikoeuskarriak eta baliabideak (tartean, informazio- eta komunikazio-teknologiak) eta terminologia egokia erabiliz, zehazki mintzatzekokimikarekinlotutakozientzia-,teknologia-etagizarte-gaieiburuz.

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

lZientzia-arlokogaietaegoeraproblematikoakplanteatzeko,hipotesiakadierazteko,ebidentziaetafrogazientifikoakidentifikatzeko,aldagaiakidentifikatzeko eta kontrolatzeko, esperimentuak diseinatzeko etaemaitzak komunikatzeko eta kritikoki interpretatzeko irizpideak etajarraibideak.

lEsperimentaziorako eta landa-lanerako oinarrizko teknikak, etalaborategietakohondakinakegokirokudeatzekoneurriaketasegurtasun-neurriak.

653

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

lTalde-lanakelkarlaneanegiteko,aukeratutakogaieiburuzkoeztabaidakantolatzekoetahaietanpartehartzekoarauak.

- lzientzia-gaieiburuzkoinformazioabilatzeko,hautatzekoetaantolatzekoirizpideak.

lAukeratutako zientzia-gaiei buruzko txostenak eta monografiak(paperezkoaketadigitalak)egitekojarraibideak.

lEsperimentuendatuakordenagailuaklagundutahautemateko,kudeatzekoetakomunikatzekoprozedurak.

lZientzia-lanaren berezko jarrerak: esperimentazioaren zorroztasunaeta zehaztasuna, hizkuntza zientifikoaren erabileraren zehaztasuna,talde-lanekiko erantzukizuna eta norberaren lanerako ahalegina etairaunkortasuna.

lGizakiakbizitzekonaturabeharrezkoaduen,ingurumen-arazoakdaudenetabaliabideakamaitzekoarriskuadagoenezagutza,ingurumen-balioenjabekuntzaetagarapeniraunkorrarenaldelehentasunezegitearenaldekojarrera.

lZientziarengainekoikuspegisinplistak,zientzia-jardueranibiltzendirenpertsonen ikuspegi estereotipatua eta zientzia-ezaguerak testuingurusozialetiketahistorikotikateratzekojoeragainditzea.

lZientzia-jarduerak eta ikerketak kultura unibertsalari, gizapentsamenduaren garapenari eta gizartearen ongizateari egiten dionekarpenarenezagutza.

654

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

2. multzoa. Energia-transformazioa erreakzio kimikoetan: berezkotasunaren azterketa

lEnergiaetaerreakziokimikoa.Prozesuexotermikoaketaendotermikoak.Barne-energia kontzeptua eta termodinamikaren lehen printzipioa.Entalpia kontzeptua: erreakzio-entalpia eta formazio-entalpia. Hessenlegea: erreakzio-entalpiak kalkulatzeko aplikazioa. Lotura-entalpia eta,lotura-entalpia erabiliz, erreakzio-entalpiaren kalkulu kuantitatiboa.Erreakziobatenentalpiarenzehaztapenesperimentala.

lErreakzio kimikoen aplikazio energetikoak: ondorioak gizartean etaingurumenean. Erregai fosilen ondoriozko kutsadura. Berotegi-efektuaetaklima-aldaketa.

lElikagaienbalioenergetikoa:ondorioakosasunean.

lProzesu kimiko baten bilakaeraren norabidea baldintzatzen dutenkondizioak.Termodinamikarenbigarrenprintzipioa.Entropiaetaenergiaaskekontzeptuak.

3. multzoa. oreka kimikoa

lOrekakimikoarenezaugarrimakroskopikoak.

lSistemakimikobatenoreka-egoerareninterpretazioazpimikroskopikoa.Oreka-konstantea.KcetaKporeka-konstanteenadierazpena.

lOreka-baldintzetanetasistemarenbilakaeraneraginaduten faktoreak.LeChatelierrenprintzipioa.

lPrezipitazio-erreakzioak, oreka heterogeneoen eredu. Prezipitazio-erreakzioenaplikazioanalitikoak.

lOreka kimikoaren aplikazioak eguneroko bizitzan eta industria-prozesuetan.

655

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

4. multzoa. Azidoak eta baseak

lSubstantzia bat azido-basea izatearen interpretazioa. Brönsteden etaLowryren teoria. Protoien transferentzia-erreakzioak. Azido eta baseahulenionizazio-konstanteak.

lUraren ionizazio-oreka.pHkontzeptua.pH-arenkalkuluaetaneurketauretako azido- eta base-disoluzioetan. pH-a eguneroko bizitzan:garrantzia.

lAzido-basebolumetriak.Aplikazioaketatratamenduesperimentala.

lGatzen hidrolisia, azido-base orekaren eredu berezia: tratamendukualitatiboa.

lIndustrianetaegunerokobizitzaninteresadutenhainbatazidoetabase.Euriazidoaetaharenondorioak.

5. multzoa. Elektrokimikaren hasi-masiak

lOxidazio-erredukzioerreakzioak.Espezieoxidatzaileaketaerreduktoreak.Espeziekimikobatekoelementuenoxidazio-zenbakia.Erredoxekuazioenegokitzapena,ioi-elektroimetodoarenbidez.

lErredukziopotentzialestandarkontzeptua.Erreduktoreenetaoxidatzaileeneskala.Erredoxerreakzioarenberezkotasunabaldintzaarruntetan.

lErredoxbalorazioak.Tratamenduesperimentala.

lOxidazio-erredukzio erreakzioen aplikazioak eta ondorioak: pilak etabateriaelektrikoak.

lElektrolisia:garrantziaindustria-etaekonomia-arloan.Metalenkorrosioaetaprebentzioa.Hondakinaketabirziklatzea.

656

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

6. multzoa. Elementuen egitura atomikoa eta sailkapen periodikoa

lBohrrenatomotikeredukuantikora.Planckenhipotesia.Bohrrenereduatomikoaetahidrogenoatomoarenespektroareninterpretazioa.

lMekanikakuantikoarengarrantziakimikarengarapenean.DeBroglierenhipotesia.Heisenbergenziurgabetasun-printzipioa.Zenbakikuantikoak.Paulirenesklusio-printzipioaetaHundenaraua.Orbitalatomikoak.

lElementuen antolamendu periodikoaren bilakaera historikoa. Egungotaulaperiodikoa.

lEgituraelektronikoaetaperiodikotasuna.Elementuenpropietateenjoeraperiodikoak.

7. multzoa. lotura kimikoa eta substantzien propietateak

lPartikulenartekoelkarrekintzak:loturakimikoa.

lLoturakobalentea.Lewisenegiturak.Elektroi-bikoteenaldaratze-teoria.Molekulabakunengeometriaetapolaritatea.

lMolekulenartekoloturak:VanderWaalsenindarraketahidrogeno-lotura.Substantziakobalenteenpropietateak.

lLotura ionikoa. Substantzia ionikoen koordinazio-indizea eta egitura.Solidokristalinobatensare-energia:Born-Haberrenzikloa.Substantziaionikoenpropietateak.

lLoturametalikoa:azterketakualitatiboa.Metalenpropietateak.

lBiologia eta industria arloan interesa duten zenbait substantziarenpropietateak,egiturarenedoloturabereizgarrienarabera.

657

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

8. multzoa. Hainbat funtzio organikoren azterketa

lFuntzioorganikonagusiennomenklaturaetaformulazioa.

lAlkoholaketaazidoorganikoak:lorpena,propietateaketagarrantzia.

lEsterrak:lorpenaetahainbatesterinteresgarrirenazterketa.

lPolimeroaketapolimerizazio-erreakzioak.Egungogizartearengarapeneansubstantziaorganikoakerabiltzearenbalioespena.Ingurumen-arazoak.

lBotiken sintesia. Kimika organikoko industriaren garrantzia etaondorioak.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Gaiaketaproblemakzientzia-lanarenberezkooinarrizkoestrategiaketajarrerakerabilizetaerakutsizanalizatzeaetaebaztea.

1.1.Ea aplikatzen dituen zientzia-lanaren oinarrizko estrategiak. Eaidentifikatzendituenikerketazientifikoarenbidezerantzunetaebatzdaitezkeengaiaketaproblemak.Eaproposatzenetabalioestendituen hipotesi egiaztagarriak. Ea esperimentuak diseinatzendituen,etaberrizsordaitezkeenbaldintzakontrolatuetanegitendituen. Ea analizatzen dituen emaitzak alde kualitatibotik etakuantitatibotik. Ea koherentziaz eta argi adierazten dituenikerketarenemaitzak.

1.2.Eahautatzenetaerabiltzendituendiseinatutakoesperimentuarenaraberakoesperimentazio-tresnaketa-teknikak.

1.3.Eabetetzendituen laborategikosegurtasun-arauaketasortzendirenhondakinakkudeatzekoarauak.

1.4.Eapartehartzenduenetaagindutakolanakegitendituen,banakaetataldeka.

658

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

1.5.Eazorrotza,sortzailea,kritikoa,sistematikokizalantzatia,malguaetasaiatuadenegunerokolanean.

2.Dokumentazio edo/eta esperimentazio-lanaren emaitzei buruzkomonografiak eta txostenak egitea, hainbat iturritako eta formatutakotestuak,eskemaketairudikapengrafikoakerabiliz.

2.1.Ea kontsulta egiten duen hainbat formatutako askotarikoinformazio-iturrietan.

2.2.Hainbatiturritakoinformazioaerabiliz,eaberrikustendituenbereondorioak.

2.3.Eaprestatzendituengidoikoherenteaktxostenakegiteko.

2.4.Eaerabiltzenduenhizkuntzazientifikoegokiakomunikatzekoetaargudiatzeko.

2.5.Ea erabiltzen dituen informazio- eta komunikazio-teknologiakahozkoetaidatzizkoaurkezpenakegiteko.

2.6.Ea erabiltzen dituen eskemak, grafikoak, kontzeptu-mapak etaantzekobaliabideaklanakaurkezteko.

2.7.Ea erabiltzen duen IUPACen araberako nomenklatura kimikoakonposatuorganikoaketaez-organikoakizendatzeko.

3.Iritzietaerabakiarrazoituakhartzeaetaadierazteakimikarenbilakaerarietaaplikazioeiburuzetaonartzeaetaestimatzeamugakdituela,zientzia-ezagutzaeraikuntzakolektiboadelaetanaturanetapertsonenbizitzanondorioakdituela.

3.1.Eabalioestendituenzientzia-jarduerarensormenaetalorpenak.

3.2.Ea balioesten duen zientzia-problemek gizartean zer-nolakogarrantziaduten.

3.3.Ea hartzen dituen erabaki arrazoituak eztabaida sortzen dutenegoerazientifikoetan.

659

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

3.4.Eabereiztendituenazalpenzientifikoaketazientifikoezdirenak.

3.5.Eaezagutzendituenzientzia-ezagutzarenindarraetamugak.

3.6.Eaukoegitendienzientziarenetazientzialariengainekoikuskerasinplistaetaestereotipatuei.

3.7.Eaonartzenduenprozesuindustrialguztietankontuzibilibeharradagoela.

3.8.Ea argudioak ematen dituen kimikak gure gizarteetan dueneginkizunari eta ongizatea hobetzeko egiten duen ezinbestekoekarpenari buruz, eta ea bideak proposatzen dituen garapeniraunkorreanaurreraegiteko.

4.Erreakzio kimikoen energia- eta berezkotasun-aldaketak azaltzea,termodinamikaren lehenetabigarrenprintzipioaaplikatuzetaprozesubaten energia-alderdiek osasunean, ekonomian eta ingurumeneandituztenondorioakkontuanhartuz.

4.1.Eaegitenetainterpretatzendituenentalpia-diagramak.

4.2.Eakalkulatzendituenerreakziokimikobatenentalpia-aldaketak.

4.3.EaaplikatzenduenHessenlegea.

4.4.Eaegitendituenmateria-etaenergia-balantzeak.

4.5.Eairagartzenduenetakualitatibokijustifikatzenerreakziobatenberezkotasuna.

4.6.Eaargudiatzendituenelikagaienbalio energetikoakosasuneandituenondorioak.

4.7.Ea analizatzen dituen erregai fosilak berotegi-efektuarenhazkundeanetaklima-aldaketanizatenaridirenondorioak.

4.8.Ea deskribatzen duen errekuntzan sortzen diren beste espeziekimiko batzuen (sufre eta nitrogeno oxidoen, konposatu ez-lurrunkorrenpartikulasolidoenetaabarren)kutsagarritasuna.

660

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

5.Kualitatiboki iragartzea nolakoa izango den sistema kimiko batenbilakaera; oreka kimikoei buruzko ariketak eta problemak ebaztea,orekakimikoarenkontzeptudinamikoaaplikatuz;etazenbaitindustria-prozesuesanguratsuanalizatzea.

5.1.Eamikroskopikokiinterpretatzenduenorekakimikokoegoera.

5.2.Ea identifikatzen dituen oreka kimiko baten desplazamenduaneraginadutenfaktoreak.

5.3.EaegitendituenorekahomogeneoetakoetaheterogeneoetakoKcetaKporeka-konstanteeiburuzkokalkuluak.

5.4.Ea aplikatzen duen Le Chatelierren printzipioa industria-prozesuetanetaegunerokobizitzan.

5.5.Ea justifikatzen dituen orekaren desplazamenduan eragina dutenfaktoreek industria-prozesuetan eta eguneroko bizitzan dituztenaplikazioak.

6.Azido-base erreakzioak eta halako zenbait erreakzioren garrantzipraktikoaazaltzea,Brönsted-Lowryrenteoriaerabiliz.

6.1.Ea identifikatzen duen substantzien edo/eta substantziendisoluzioenportaeraazidoa,basikoaedoneutroaden.

6.2.Ea kalkuluak egiten dituen hainbat disoluziotako Ka eta Kbionizazio-konstanteakerabiliz.

6.3.EazehaztenduenazidoetabaseahulenetasendoendisoluzioetakopH-arenbalioa.

6.4.Ea aplikatzen dituen teknika bolumetrikoak azido edo base batenkontzentrazioa zehazteko eta, tartean, ea erabiltzen dituen datuakanalizatzekoetahautematekosistemainformatizatuaketasimulazioak.

6.5.Eakalkulatzendituenneutralizazio-erreakziobatekobaliokidetasun-puntuarenbaldintzaestekiometrikoak.

6.6.Eaezagutzenduenzer-nolakogarrantzipraktikoadutenazidoek

661

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

etabaseekkimikakoetaegunerokobizitzakoesparruguztietan:bihotzerrearenaurkakoak,garbigarriak,etab.

6.7.EaargudiatzendituenpH-akegunerokobizitzanduengarrantziaetaeuriazidoaketaindustria-hondakineklurzoruan,akuiferoetaneta airean dituzten ondorioak; baita halakorik ez gertatzekoneurriakhartubeharraere.

7.Oxidazio-erredukzioerreakzioeiburuzkoproblemakebazteaetahaienzenbait aplikazio praktiko azaltzea, erredukzio-potentzial estandarkontzeptuaerabiliz.

7.1.Eadefinitzenduenoxidazio-zenbakikontzeptua.

7.2.Eadoitzendituenoxidazio-erredukzioerreakzioak.

7.3.Eaebaztendituenerredoxproblemaestekiometrikoak.

7.4.Ea kualitatiboki iragartzen duen bi erredox bikoteren artekoprozesukimikoa.

7.5.Eakalkulatzenduenpilabatenpotentziala.

7.6.Ea ikertzen dituen zelula elektrokimikoetan eta elektrolitikoetangertatzendirenprozesuak:Daniellpilabateneraikuntza,urarenelektrolisia,metalendeposizioa…

7.7.Ikuspegiekonomikotik,eaargudiatzenduenmetalenkorrosioariaurrea hartzeak zer-nolako garrantzia duen eta ea arrazoitzendituenpileksortzendituztenarazoenkonponbideak.

8.Atomoarenzenbaitpropietaterenaldaketaperiodikoakazaltzea,eredumekanikokuantikoaerabiliz.

8.1.Ea identifikatzen dituen Bohrren ereduaren gabeziak eta eajustifikatzenduenbestekontzeptu-esparrubatenbeharra.

8.2.Ea justifikatzen duen eredu atomikoen bilakaera ebidentziaesperimentalenarabera.

662

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

8.3.EabereiztendituenBohrreneredukoorbitaetaeredumekanikokuantikokoorbitala.

8.4.Eabetetzendituenkonfigurazioelektronikoakidaztekoprintzipioaketaarauak.

8.5.Eajustifikatzenduenatomobatekoelektroibakoitzarenzenbakikuantikoa.

8.6.Eaezagutzenduenmekanikakuantikoakkimikarengarapeneanduengarrantzia

8.7.Ea azaltzen duen elementuen antolamendua (taula periodikoa)etaeaazaltzenduen,atomoenegituraelektronikoetanoinarrituta,haienerreaktibotasuna.

8.8.Eajustifikatzendituentaldeberekoelementuenartekoantzekotasunaketahaienzenbaitpropietaterenaldaketaperiodikoak.

9.Molekulen, kristalen eta egitura makroskopikoen eraketa eta hainbatsubstantziamotarenzenbaitpropietateorokorazaltzea,lotura-ereduarenarabera.

9.1.Eabereiztendituenloturaionikoa,kobalenteaetametalikoa.

9.2.Ea erabiltzen dituen Lewisen egiturak lotura kobalentekomolekuletan.

9.3.Ea aplikatzen duen atomoetako balentzia-geruzako bikoteelektronikoenaldaratze-teoria.

9.4.Eadeduzitzendituenmolekulabakunenformageometrikoaetapolaritatea.

9.5.Ea justifikatzen dituen substantzia ionikoen, kobalenteen etametalikoenpropietatekimikoak,egituranoinarrituz.

9.6.Ea justifikatzen dituen substantzia molekularren propietateak,molekulaartekoloturetanoinarrituz.

663

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Kimika

9.7.Eaonartzenduenaztertutakolotura-ereduaksubstantzieneraketaazaltzekomugakokasuakdirela.

9.8.Eaikertzendituensubstantzienzenbaitpropietate,loturamotarenarabera.

10.Alkoholen,azidoenetaesterrenpropietatefisikoaketakimikoakjustifikatzea,taldefuntzionalenerreaktibotasunariburuzkojakintzaerabiliz,etaindustrianetabiologianzer-nolakogarrantziadutenbalioestea.

10.1.Eadeskribatzendituenalkoholen,azidoenetaesterrenezaugarrinagusiak.

10.2.Ea zuzen formulatzen dituen funtzio organiko bakarrekokonposatuorganikooxigenatuaketanitrogenatuak.

10.3.Ea sailkatzen dituen alkoholak, azidoak eta esterrak sortzendireneangertatzendirenerreakziomotak.

10.4.Eaezagutzenduenzer-nolakogarrantziadutensubstantziaorganikoekindustrianetabiologian,etaeraaskotaraaplikatzendirela.

10.5.Eakritikokibalioestendituensubstantziaorganikoakerabiltzeakdituenondorioak:pestizidenfabrikazioa,etab.

11.Polimeroen egitura orokorra deskribatzea eta kimika-industriaorganikoanzer-nolakointeresbiologikoetaekonomikoadutenetazerondoriodituztenbalioestea.

11.1.Eaazaltzendituenpolimerizazio-prozesuak.

11.2.Ea deskribatzen dituen polimeroen egitura eta ezaugarrinagusiak.

11.3.Eaazaltzendituenpolimeronaturalen(polisakaridoen,proteinen,kautxuaren…)etapolimeroartifizialen(polietilenoaren,PVCaren,poliesterren)aplikazioeiburuzkoikerketarenemaitzak.

11.4.Eakritikokibalioestendituenpolimeroaklortzeaketaerabiltzeakguregizarteariekarridizkiononuraketaarazoak.

664

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

EnpresarenEkonomia

SARRERA

Enpresadagaihonenazterketarenhelburua,gauregungoegiturasozio-ekonomikoarenfuntsezkoerrealitateadenaldetik,etaxedehorrenbarruandaude, bai haren barne-azterketa —sistema antolatua izaki, funtzioak,ezarritakohelburuaketainformazio-sistemakdituena—,baiingurunearekindituenharremanak,enpresakhartaneragitenbaituetahartatik jasotzenbaitituetengabeegokitzekoeskaerak.

Enpresaren problematika, gaur egun, oso zabala da, eta ez soil-soilikekonomikoa. Erakunde gisa, ordena sozial eta juridiko baten barruandihardu,etaordenahorretakoarauetan,balioetanetabotere-harremanetaneskuhartzendu; enpresandagoenkonplexutasun teknologikogero etahandiagoarekinbatera,aldaketahandiakgertatzendiraharenantolaketaneta informazioakudeatzekoeraberrietan;giza faktorearenprestakuntzaprofesionaletakulturalageroetahandiagoada,etabalioetan,jarreretanetabeharpsikologikoetasozialetanadieraztenda,eta,horrenbestez,geroetahandiagoakdira laneanpartehartzekoetagogobetetasuna lortzekoeskariak; legediak gero eta gehiago jasotzen du natura-baliabide urrienerabileraetaingurumeneaneragitendirenkostuakebaluatuetakontrolatubehardirelakokontzientzia.Horiekguztiakkontuanhartuta,EnpresarenEkonomiairakasgaiak,izenakberakadieraztenduenarekinzerikusiadutenkontuhertsikiekonomikoezgainera,haieilotutakoalderdiugaribarneratzenditu: Erakundeen Soziologia, Teknologia Administratiboa, MerkataritzaZuzenbidea,FinantzaEkonomiaetaKontabilitatea,InformazioarenTeoriaetaabar.

Enpresaren Ekonomiak oso lotura berezia du Ekonomia irakasgaiarenedukiekin,elkarrilaguntzenbaitiotejardueraekonomikoenazterketaegiteko,horretarakoikuspuntudesberdinakerabiliarren.Ekonomiairakasgaiareneduki batzuek beren testuinguruan jartzen dituzte enpresa-arazoak eta

665

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

haiengaineko ikuspegiaosatzendute;hauekdira,besteakbeste,edukihoriek: enpresak diharduen merkatuaren ezaugarriak; enpresa-kostuenazterketa;ekonomiarentestuinguruorokorra;etainflazioaketahazkundeakinbertsio-erabakietan duten eragina. Enpresaren erabakietarakoazterketakezindirabereizimerkatuosoarenportaeratik,makroekonomia-aldagaietatiketamundukoekonomiarenbestealderdiorokorbatzuetatik.Bestalde,loturaugaridaudegizarte-zientzieiaplikatutakomatematikarenedukiekin,erabakiakhartzekoaukeraematendutendatuenazterketarietatratamenduaridagokienez;eraberean,loturakdaudeMunduGaraikiderakoZientziekin,teknologienerabilerari,baliabideenneurrizgainekoustiapenari,kutsadurari, ekoizpenaren iraunkortasunari eta informazioaren nahizezaguerarengizartekoaldaketeidagokienez;azkenik,baietageografiarekinere, globalizazio-prozesuei, lurralde-desorekei, jarduera ekonomikoenazterketarietahaiengizarte-etaingurumen-eraginaridagokionheinean.

Gainera,aintzathartuetaorientatunahidiraezbakarrikgizarte-zientziekinzerikusia duten ikasketetarako irtenbideak, bereziki ekonomia- etaadministrazio-ikasketetarakoak—unibertsitate-ikasketakizannahizprestakuntza-zikloetakoak—,baieta—geroetabeharrezkoagoakbaitira—honakohauekinzerikusiadutenikasketetarakoakere:harremanetarakoetakomunikaziorako gaitasunak, informazioa tratatzeko arrazoizko teknikenerabilera,ekimenaetaautonomia,etaabar.Hitzbatean,irakasgaihonekikasleen prestakuntza arruntean laguntzen du, honako hauek garatzeaoinarritzat hartuta: gizarte-trebetasunak, taldeetan eta erakundeetanintegratzekotrebetasunaketa,orohar,bizitzaaktiboraetahelduraerrazagoigarotzekogaitasunak.

Ekonomia irakasgaia ezaugarri horien arabera garatu ahal izateko, aldebatetik, eduki-blokeak direlakoetan biltzen diren eduki batzuk hautatudira; eduki horietan segida logiko bat dago, eta, gainera, kontzeptu-,prozedura-etajarrera-alderdijakinbatzukenuntziatzendituztenepigrafebatzuk jasotzen dira; bestetik, helburuetan azaltzen diren irakasgaiarengaitasunei lotutako ebaluazio-irizpideak adierazten dira, eta helburuakzehazten; haietako bakoitzaren ondoan, ebaluaziorako adierazle batzukjasotzendira.

EnpresarenEkonomia irakasgaikoedukiakhiruataletanegituratzendira:alde batetik, ekonomia- eta arau-esparruko hainbat eduki daude, hainzuzenere,enpresarekinzerikusihandienadutenak,betiereenpresabereadiera ohikoenean hartuta; hau da, zeregintzat ideiak, ondasunak edo

666

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

zerbitzuak ekoiztea eta merkaturatzea, eta helburutzat etekinak lortzeaduenerakundegisa.Edukihoriekhaueilotutadaude:enpresarietaharenkanpo-esparruari,enpresenfuntzionamenduekonomikoarietaekonomia-nahizfinantza-egiturarietaazterketari.

Edukien bigarren multzoak printzipio teorikoak eta praktikoak biltzenditu,baietazenbaitprozeduraeta jarreraere,enpresa-erakundeetarakobaliagarriak izateazgainera,besteedozeinerakundemotatanereaplikadaitezkeenak.Enpresa,adierazabalhorretan,zerbaitiekitekoetazerbaithorren bidez helburu jakin batzuk lortzeko asmoarekin antolatzen denedozein talde edo elkarte da. Ikuspuntu horretatik, hauek guztiak izandaitezke enpresa: erakundeak, finantza-entitateak, kultura-etxeak, taldepolitikoedosindikalak,ikerketa-zentroak,herri-administrazioarensailaketaabar.Atalhonetanjasotzendirenedukiakerakundeenfuntzionamenduarietahaientrataerarakoinformazio-sistemeietateknikeidagozkie.

Hirugarren atalaren justifikazioa da beharrezkoa dela bizitza aktiboraigarotzeko era berriekin zerikusia duten eskariei erantzutea. Era horiekkonplexutasuna, ziurgabetasuna eta erabilgarriak izaten hasi diren lanegiteko modu berriak dituzte ezaugarritzat. Lan egiteko modu horiek,etorkizunean, erabilgarriagoak izango dira, eta hezkuntza-sistemariekimenerako prestakuntza- eta sormenerako nahiz ekintzaile izatekogaitasun-behar berriak planteatzen dizkiote, erantzuna eskatzen dutenbeharrak,hainzuzenere.

Eduki horiek zortzi bloketan mugatzen eta zehazten dira. Lehenengobiekenpresariikuspuntuglobalbatetikerreparatzendiote,etaikuspuntuhorrekzerikusiadaukaenpresakgizarteanbetetzendueneginkizunarekin.Horrenbestez,enpresakgizartean,aberastasunarensortzailegisa,nolakoparte-hartzeaduenaztertzenda;kasuegitenzaio,halaber,harenekintzengizarte-erantzukizunari; eta ez dira ahazten enpresa multinazionalenhazkundea eta mundu osoko lehiakortasuna, ez eta enpresa txiki etaertainek, enpleguaren sortzaile diren aldetik, betetzen duten eginkizunaere.

Gainerakoseiblokeetan,enpresarenesparrufuntzionalakaztertzendira.Hala, hirugarreneaneta laugarrenean, enpresanagusiki antolakundetzathartuta aztertzen da. Horregatik, bloke horietako edukietako askoedozeinerakunde-egituratanaplikadaitezke,erakundeakenpresa-xedeaedo beste edozein izanda ere. Besteak beste, hauekin zerikusia duten

667

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

alderdiakaztertzendira: zuzendaritza,plangintza, erabakiakhartzeaetagizafaktorearenkudeaketa.Kontuanhartzendira,halaber,produkzioarenantolaketaetaharenerrentagarritasuna,etaprodukzioakinguruneandituenondorioakebaluatzendira.

Bosgarrenetaseigarrenblokeetakoedukiekzerikusiaduteenpresak,berekontabilitate- eta zerga-betebeharren ondorioz, merkataritza-esparruanetaenpresa-esparruhutseansortzendueninformazioarenkudeaketarekin.Horrenbestez,kontuanhartzendanolasortzenduenenpresabatekbaienpresarenberaren,baibereproduktuen irudi jakinbat,etazergizarte-ondorio dituzten esparru horretan enpresa-jardun batzuek. Ondoren,aztergainagusiadanolakudeatzenduenenpresakberejarduerengainekoinformazio jakin bat, hain zuzen ere, erabakiak hartzeko oinarritzathartzen dena, edo interesa duten beste batzuentzat —besteak beste,akziodunentzat, langileentzat, hartzekodunentzat eta estatuarentzatberarentzat—prestatzendena.

Azkenbiblokeetan,enpresandaudenproiektuenkudeaketariheltzenzaio.Inbertsio-proiektuenetahaienfinantzaketarenazterketakenpresa-munduanez ezik, norberaren esparruan ere aplika daitezkeen alderdiak jasotzenditu.Enpresa-proiektuak,azkenik,irakasgaiarenedukiakglobalizatunahiditu,baietaekintzaileizateasustatuere,norberarengarapenaetalanbide-garapenalortzekoalternatibabideragarriadenaldetik.

Orientaziodidaktikoeidagokienez,edukiakondoantolatzeaetaaurkezteaosolaguntzahandiaizandaitekeikasketaerrazteko,bainaezdanahikoa.Beharrezkoadabestebaldintzabatzukere kontuan izatea. Lehenik etabehin,ikasleengaitasunintelektualaetaikasprozesuariekitekodauzkatenezaguera-eskemak. Adin horietako (17-18 urteko) ikasleek ziur askogaitasunadutehipotesiaketadedukzioakformulatzeko,teoriakazaltzekoeta zentzuz argudiatzeko; gainera, ekonomia- eta enpresa-munduazdauzkatenaldezaurrekoideiakkontuanhartubeharrekoakdira.Abiaburukogaitasunhorieketaaldezaurrekoaipatuezagueraknolakoakdirenjakiteakbide ematen dio irakasleari helburuen eta jardueren zer-nolakoa etasakontasunabereikasleenbeharretaraetamailetaraegokitzeko.

Bestalde,beharrezkoadaikasleakeraesanguratsuanerlazionatzeaikasketaberriarenedukiaaurretikdauzkankontzeptuekin.Hauda,beharrezkoadanolabaitekoloturaezartzeaikasinahidenarenetalehenagoikasitakoarenartean. Ikasleak ikasten duena dakienarekin erlazionatu ahala, esanahia

668

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

ematen dio ikasketaren xede den irakasgaiari, eta, horrenbestez, bereezaguera-eskemakeraikizetaberrizlanduzdoa.

Aldehorretatik,aurrekoikasturteaneta,nagusiki,Ekonomiairakasgaian,ikasleekhainbatedukibereganatutaizangodituzte,EnpresarenEkonomiakokontzeptu-guneekinerlazioakezartzekobideaemangodietenak.

Nahizetaaskotanzaila izan ikas-eta irakas-prozesuarenbaldintzatzaileguztiak aurreikustea, beharrezkoa da prozesu hori planifikatzea, eta,beraz,ezarritakohelburuaklortzekobeharrezkojardueraketabaliabideakprogramatzea. Hala, bada, gogoeta egin behar da garatu nahi direngaitasunekinetaedukiekinkoherenteenakdirenirakas-estrategieiburuz.

Irakasgaiarenedukietakobatzukikerketa-estrategiakerabilizikasdaitezke.Edukihoriekhauekindutezerikusia:enpresarenkanpo-esparruarekin,harenantolaketarekinetamerkatuansartzearilotutakoenpresa-planekin.Edukihoriek irakasteko,komenida ikasleariegokitzenzaizkion ikas-egoeretanabiapuntua ikasleak lehendik dakiena izatea, irakaslearen laguntzarekineskema zehatzagoetara aurrera egin dezan; prozesu horretan, irakasleagelditu egingo da zailtasunak konpontzeko, trebetasunak finkatzeko,ahozkoetaidatzizkohizkuntzantrebatzekoeta,betiere,giroparte-hartzaileaetamotibagarriasustatzeko.

Ikerketa-estrategienbirtualtasunakgorabehera, irakasgaiarenkontzeptu-guneetako batzuek bestelako estrategiak behar dituzte; estrategiaegokiagoak,hainzuzen,edukiabstraktuagoeiedoteknikoagoeiheltzeko.Ekonomia-finantzaren azpisistemari dagozkion edukiak dira, hala nolaazpisistema horrek erabilitako informazio-tresnak, edo merkataritza-arloko ikerketa-teknikei lotutakoak, eta horietan hobe da azalpenezkoestrategiak erabiltzea; estrategia horiek baliagarriak dira ikaskuntzaesanahitsuak sustatzeko, betiere baldintza batzuk kontuan hartuz gero:ikasleek dakitenetik abiatzea, haien interesa gogoan izatea eta edukiakordenalogikoanetaargitasunezaurkeztea.

Hala ere, lantzen diren edukien motaren arabera aukeratu behar diraazalpenezko estrategiak ala ikerketazkoak. Ohikoena aldi berean motaaskotakoedukiak lantzeadenez,egokienaestrategiaknahasteada,hauda, azalpena ikerketa-jardueretan oinarritzea, eta ikerketa-jarduerekinbaterahaiengarapenerakobeharrezkoinformazio-azalpenakegitea.

669

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

Ebaluaziorakoorientazioeidagokienez,haienhelburuahezkuntza-prozesuosoaarautzeada. Ikasleenbilakaerariburuzko informazioaemanbehardigu, behar izanez gero prozesua berriz bideratzeko neurriak hartzeko.Hortaz,ezdaaskiikasleenezaguerenmailaetahaienikasketa-prozesuarengarapenaegiaztatzea; izanere,bestehauekereegiaztatubeharbaitira:erabilitakometodologia,programatutakojarduerak,irakasleareneginkizuna,baliabideaketajarritakohelburuak.

Helburuahainzabaladenez,beharrezkoadaantolaketaetalanmetodikoetaordenatua izateahurabetetzeko.Eraberean,nahitaezkoadabehardeninformazioaemangodutenebaluazio-teknikakizatea.

Teknikahoriekaskotarikoakizanbehardute,etaikasturteanzeharaplikatubehardira,etengabekoebaluazioarenbarruan;ezindiraizanprobabatzukegitendirenegoerabakartubatbesterik;aitzitik,beharrezkoadaaskotanhausnartzeaegitenaridenari,sortzendirenzailtasuneietaeginbehardirenaldaketeiburuz.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Enpresaren Ekonomia irakasgaiak Batxilergoko oinarrizko gaitasunaklortzenlaguntzendu.

Zientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunamundufisikoarekin—haren natura-alderdietan bezala giza jardunak sortutakoetan ere—elkarreragina izateko trebetasunari dagokio, eta, horrenbestez, bideematendugertaerakulertzeko,ondorioakaurreikustekoetanorberaren,beste pertsonen eta gainerako izaki bizidunen bizi-baldintzak hobetzenetairaunaraztenaritzeko.Hitzbatean,bizitzarenetajakintzarenaskotarikoesparruetannorberakmoduautonomoanetaekimenezegokirojardutekotrebetasunak biltzen ditu, Enpresaren Ekonomiari dagokionez,etazehazkiago, ekoizpenari, kontsumoari eta prozesu teknologikoeidagokienez.Horrenbestez,irakasgaihonengarapeneanzehar,gizajardueragaratzendentestuinguruarenpertzepzioegokiazaritukogara,baihurbilekoingurunean,baiharkingurukoespazioandueneraginaz,etahorrekinplizitukilotutadaukakonturatzeaeraginhorrekberekindakarrelapertsonakegotea

670

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

espazioan,hartankokatutaegotea,jardutea,aldaketakegiteaetaabar,etabaita garrantzitsua dela garapenetik onura gizaki guztiek ateratzea, etagarapena baliabideak eta natura-aniztasuna kontserbatzen ahalegintzeadela, bidenabar mundu osoko eta belaunaldien arteko elkartasunarieutsiz.Enpresarenerrealitateekonomikoarenazterketakezinbestekoadu,halaber,espiritukritikoa izateaerrealitatearenbehaketaneta informazio-eta publizitate-mezuen azterketan, bai eta eguneroko bizitzan ardurazkontsumitzekoohiturak izateaere,eta,horretarako,nozioetakontzeptuteknikobatzukaplikatzea,bainahorrekbatezereazterketasistematikoarenberezko prozesuak eta jarrerak praktikan jartzeko trebetasun gero etahandiagoaeskatzendu.

EnpresarenEkonomiaikastean,arazopraktikoakkonpontzekoestrategiengarapenarieskerlaguntzendaikastenikastekogaitasunalortzen.Gaitasunhonek,kasuhonetan,batezereautorregulazioarekin,jardunestrategikoarekineta transferentziarekin zerikusia duten baliabide kognitiboak baliatzeaeskatzen du, egin behar dena planifikatu egin behar delako, jokabideaaurreikusiz eta emaitzak eta hutsegiteak ebaluatuz, era sistematikoaneta zehatzean lanegitearren.Eraberean, lortutako informazioakudeatuegin behar da, jarduerei erantzuteko. Azterketa mikroekonomikoak edoenpresa mailakoak adierazten duenaren gakoetan murgiltzeak, halaber,esan nahi du galderak egiteko jakin-mina izan behar dela, egoera edoarazo beraren aurrean egon litezkeen erantzunak identifikatu eta erabilibehar direla, erabakiak zentzuz eta kritikoki hartzeko zenbait estrategiaeta metodologia erabiliz, eskura dagoen informazioarekin hartu ere.Irakasgaihonek,gainera,trebetasunakeskatzenditu,informazioalortzeko—banan-bananedotaldean—eta,osobereziki,huranorberarenezaguerabihurtzeko; horretarako, informazio berria aurretiazko ezaguerekin etanorberarenesperientziarekinerlazionatubeharda,etahaietan integratu;eta jakinbehardaezagueraetagaitasunberriakantzekoegoeretanetahainbattestuingurutanaplikatzen,epelabur,ertainetaluzeanlordaitezkeenhelburuakplanteatuzetaikasketa-xedeakpixkanakaetaerrealismozjasoz,etahoriguztiabana-banakonahiztaldekoikasketa-esperientziakontzienteetaeskeronekoenbidezgaratubeharda.

Matematikarako gaitasuna zenbakiak, haiekin egiten diren oinarrizkoeragiketak,sinbolo,adierazpideetaarrazoibidematematikoakerabiltzekoetaerlazionatzekotrebetasunada,etazereginhauetarakoerabiltzenda:zenbaitmotatakoinformazioaekoiztekoetainterpretatzeko,errealitatearenalderdi kuantitatibo eta espazialen gaineko ezaguera zabaltzeko, eta

671

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

eguneroko bizitzarekin eta lan-munduarekin zerikusia duten arazoakkonpontzeko. Begi-bistakoa da Enpresaren Ekonomia ikasteak ekarpenhandiaegitenduelagaitasunhaulortzeko,enpresarenmunduageroetagehiagomugitzenaridelakoparametrozientifikoenbarruan;hauda,gizaportaerenazalpenzorrotzakbilatzenditu,etaekonometriarenetagizarte-zientziei aplikatutako matematikaren adarra horretarako beharrezko etafuntsezko tresna da. Izan ere, edozein fenomeno mikroekonomikorenazterketan (produktibitatearen, errentagarritasun-atalasearen, kostuenazterketaren,balantzeenarenetaabarren),beharrezkoadainformazioak,datuak eta argudioak argi eta zehatz interpretatzeko eta adieraztekotrebetasunaizatea.Eraberean,enpresariaplikatutakometodozientifikoakbeharrezkoaduoinarrizkoelementumatematikoak(zenbakimotak,neurriak,sinboloaketaabar)jakiteaetaerabiltzeaegunerokobizitzakobenetakoedosimulatutakoegoeretan,etaproblemakebazteaedo informazioa lortzeaekarriko duten arrazoiketa-prozesuak praktikan jartzea, eta, bide batez,aukeraemangoduinformaziohoriegoeraetatestuingurumotagehiagotanaplikatzeko,argudio-kateakosatzeko,funtsezkoideiakidentifikatzekoetaargudioennahizinformazioenlogikaetabalioaebaluatuetaepaitzeko.

Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, herritar helduen berezkotestuinguruetan, hizkuntza-zeregin hauetarako tresna gisa erabiltzearidagokio: ahozko eta idatzizko komunikaziorako; errealitatea adierazi,interpretatuetaulertzeko;ezagueraeraikietakomunikatzeko,etanorberarenpentsamendua,emozioaketaportaeraantolatuetabideratzeko.Erabiltzenhasi beharreko hizkuntza teknikoaren berezko zailtasunak bide ematendupentsamenduak,emozioak,bizipenaketairitziakzorrotzetahizkuntzakultuarentestuinguruanadierazteko,etagainerahitzegiteko,irizpidekritikoetaetikoaeratzeko,ideiaksortzeko,ezagueraegituratzeko,arrazoibidearietanorberarenekintzaeta zereginei koherentzia eta kohesioaemateko,erabakiak hartzeko, eta entzunez, irakurriz edo ahoz zein idatziz mailajasoanadierazpenakeginezgozatzeko;horrekguztiak,gainera,norberarenburuarekiko estimua eta konfiantza garatzen laguntzen du. EnpresarenEkonomiaren esparruan bi alderdi azpimarratu behar dira. Alde batetik,Ekonomianerabiltzendenhizkuntzanfuntsezkoadenaohikoadierazpenarigehitzea,etahurazehatzetaegokiroerabiltzea.Bestetik,beharrezkoadairakasgai honi eta arrazoiketen eta prozesuen hitzezko deskribapenarilotutakoedukiakazpimarratzea.Kontuada,baiadierazpenaerraztea,baibesteenazalpenenentzuketabultzatzea,etahorreknorberarenulermenaetaespiritukritikoagaratzeaetakomunikazio-trebetasunahobetzeaekartzendu.Hitzbatean,EnpresarenEkonomialagungarriadahizkuntza-gaitasuna

672

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

garatzeko, ideien formulazioanetaadierazpeneanetengabeahozkoeta,batezere, idatzizkokomunikazioaerabiltzenduenmintzagaitzathartzenbaitajakintzaarlohau.

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasunainformazioabilatu, lortu,prozesatuetakomunikatzekonahizinformazioaezaguera bihurtzeko trebetasunak izatea da; besteak beste, honakotrebetasun hauek: informazioa eskuratzekoa eta, hura tratatu ondoren,zenbaiteuskarritantransmititzekoa;etainformazioarenetakomunikazioarenteknologikoakerabiltzekoa,funtsezkoelementuabaitainformatu,ikasietakomunikatzeko. Enpresaren Ekonomiak gaitasun hau lortzen laguntzendu, problemak ebazteko fase guztiak, jeneralean, tresna informatikoeneta ikus-entzunezko baliabideek lagunduta gauzatu daitezkeelako:informazioaren bilaketa Interneten bitartez, edo euskarri digitalizatuenbitartez;ideienadierazpenatestu-prozesadoreen,kalkulu-orrienetaazkenemaitzak erakusteko programen bidez (besteak beste, aurkezpenak,argazkiak,bideoak,infografiak,web-orriakerabiliz);erabakiakInternetenberezko laguntza- edo komunikazio-tresnen bidez har daitezke, etahorrek eskura dauden baliabide teknologikoen ohiko erabilera eskatzendu, ekonomia- eta finantza-problemak eraginkortasunez ebazteko. Aldiberean,bideematenduinformazio-iturriaketaberrikuntzateknologikoakagertu ahala, ebaluatzeko, aukeratzeko eta haietara ohitzeko, kontuanhartutazerneurritanbaliodutenenpresa-esparrukozeregineiedohelburuespezifikoeiheltzeko.Ezduguahaztubehar,gainera,enpresa-munduanauzietaarazoaskoegunerokonpontzeaneta,orohar,erabakiakhartzean,edozeinmailatan izandaere,beharrezkoa izatendelakalkulagailuaketaerabiltzaile-programatxikiakerabiltzea;izanere,egunerokotresneriagisaerabiltzendira,emaitzaonaerrazagolortzeko.

Gizarterakoetaherritartasunerakogaitasunakaukeraematendubizigarengizarte-errealitateaulertzeko,lankidetzanaritzeko,elkarrekinbizitzekoetaherritartasundemokratikoaaskotarikogizartebateanerabiltzeko,halanolahurahobetzen laguntzekokonpromisoahartzeko.Gaitasunhau lortzekoegiten den ekarpena, beste irakasgai batzuetan bezala, talde-lanaridagokio;izanere,Ekonomian,orohar,eta,bereziki,EnpresarenEkonomian,talde-lanhoribereziada,norberarenakezbezalakoikuspuntuakonartzenikastenbaldinbada,nagusikiestrategiapertsonalakerabiltzendirenean,irakasgaiaren xedearen (aberastasuna eta ongizatea sortzeko ekoizpeneraginkorraren)alternatibakbilatzeko.Bestalde,enpresa-unitateekegungomunduandutenfuntzionamenduarietaantolaketariburuzkoezagupenak

673

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

gero eta beharrezkoagoak dira, gizarte- edo ingurumen-arazoakdeskribatzeko,interpretatzekoetahartubeharrekoerabakiengainekoiritziondooinarrituaizateko.Gainera,gizarteenantolaketaetafuntzionamenduaereaztertzenda,haienoinarriandaudenedohistorianegondirengizarte-nahizekonomia-ereduenetagarapenekonomikoarenartekokorrelazioakontrastatzean. Aurre egin beharreko arazoak antzekoak izan daitezkezenbait gizartetan, baina bakoitzean aukeratzen diren konponbideekgizartehoriengarapenarenaraberakoakizanbehardute,etagizartearengarapenaekonomiarengarapenariosolotutadago.EnpresarenEkonomiairakasgaiak, beraz, aukera ematen du hobeto ezagutzeko bai hurbilekoingurunea,baieraikitze-prozesubeteandagoenmunduglobalizatua.

Giza eta arte-kulturarako gaitasunak ezaugarri hauek eskatzen ditu:kultura-etaarte-adierazpenakezagutzea,ulertzea,balioesteaetakritikokiebaluatzea, aberastasun- eta gozamen-iturri gisa erabiltzea eta herrienondarearenpartetzathartzea.EnpresarenEkonomialagungarriadagaitasunhau areagotzeko, enpresa-kultura jakitea gizateriaren kultura-garapenariegindako ekarpena baita. Ez da alferrikakoa adieraztea kultura direlahistorianzeharekonomia-unitateautonomoenbidezekoizpenaantolatzekoerak,eta,dudarikgabe,gizateriarenkultura-ondareaeraikitzenlaguntzendutenelementuenarteandaudela.Enpresakaurreeginbehardienarazoenetagizarteakeskatzendituenerantzunmotenbehaketakbideaematenduegiaztatzekonolakoakdirenkomunitatebatenkultura-herentzia,ondareaetauneanunekobeharrakkonpontzekoerabilitakobideenadierazpeneanpilatutakojakinduria.Aldihistorikoetanenpresa-unitateenbitartezjardueraekonomikoaantolatzekosistemakgaraiangaraikolan-etatruke-usadioaketa ohiturak, askotariko finantza-bideak eta abar izan dira; hitz batean,arazoakkonpontzekoeraasko.Konponbidehorienartekoerkaketakagerianjartzen du arbasoek lan ikaragarria egin zutela bizi-kalitatea hobetzeko,eta,hori,gauregun,baliaetaezagutdaiteke.

Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna, besteak beste,ahalmen hauei dagokie: nork bere irizpidearen arabera hautatzekoahalmenari;proiektuakimajinatzekoari;norberarenaukeraketaketaplanak—bana-banakonahiztaldekoproiektuenbarruan—garatzekobeharrezkoekintzak aurrera eramateko ahalmenari, eta plan horien gaineko ardurahartzekoari, bai norberaren esparruan, bai gizarte- eta lan-esparruan.EnpresarenEkonomiakgaitasunhaulortzenlaguntzendu,ideiakekintzabihurtuahalizateabilatzenduelako;hauda,helburuakproposatzenditu,proiektuakplanifikatuetagauzatu,eta,gainera,aurretiazkoplanteamenduak

674

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

birlantzenditu,edoideiaberriaklandu,etairtenbideakbilatuetazertuegitenditu.Gainera,enpresarenmunduan,proiektubatenbideragarritasunareningurukoaukeraetamugaguztiakaztertubehardira,harengarapenerakofase guztiak ezagutu behar dira, hala nola planifikatu, erabakiak hartu,jardun,egindakoanahiznorberarenjardunaebaluatu,etaondorioakaterabehardira,etakontuanhartuhobetzekoaukerak.EnpresarenEkonomiakplanteatzendituenarazoenkonponketarenplanteamenduagaitasunhauplanifikazioarenbidezgaratzeari lotutadago,etaplanifikazioakzerikusiadauka planteatutako egoera zehatz ulertzearekin, plan bat prestatu etaestrategiak bilatzeko, eta, hitz batean, erabakiak hartzeko; gainera,ebazte-prozesuen optimizazioak, prozesuaren aldizkako ebaluazioarekinetaemaitzenbalorazioarekinbatera,aukeraematendubestearazoedoegoerabatzueiaurreegiteko,eta,hala,arrakastalortzekoaukeragehiagodago.Enpresaburuakaurreeginbehardienegoeraketaerronkakahaliketamoduerrealeneanetahurbileneanplanteatzendituenez,EnpresarenEkonomiarenirakaskuntzaklaguntzaeraginkorraematendugaitasunhaulortzeko.

675

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

HElBuRuAk

Enpresaren Ekonomia Batxilergoan irakastean, xedea honako helburuhaueklortzeaizangoda,gaitasunenikuspegitikadierazita:

1.Zabalduendaudenenpresamotenzer-nolakoa,funtzioaketaezaugarrinagusiakidentifikatzea,motahorieksailkatzeaetaikusteazerabantailaetadesabantailadituenhaietakobakoitzak,enpresamotakdesberdintzenikastekoetaerabakiakhartzekoorduanirizpideargiakizateko.

2.Aintzathartzeazereginkizunbetetzendutenenpresekkontsumitzaileenbeharrak betetzeko eta gizartearen bizi-kalitatea eta ongizateahanditzekoorduan;eraberean,norkbereusteaketairizpideakosatzea,enpresen disfuntzioei eta gizarte-garapenean betetzen duten zereginprotagonistariburuz,ekintzaile izatearenbalioaz,enpresa-kulturazetaenpresa publikoak eta pribatuak betetzen duten eginkizunaz irizpideargiaizateko.

3.Enpresen jarduera ekonomikoa aztertzea, bereziki ingurune hurbilekoenpresena, eta horretarako: haietako antolaketa-esparru bakoitzarenfuntzioespezifikotikabiatzea;haietanbarne-harremanaknolaezartzendiren ikustea; kanpo-mendekotasuna kuantifikatzea, eta hori guztiainguruan dugun produkzio-mundua ulertzeko eta aztertzeko eta harilotutakoarazoakkonpontzekoegitea.

4.Ikustea zer-nolako garrantzia duten enpresentzat eta gizartearentzatikerketak, berrikuntza teknologikoek eta globalizazio ekonomikoak,eta horiek guztiak lehiakortasunarekin, hazkundearekin eta enpresa-kokapenarekin erlazionatzea, enpresa-jardueraren ondorioz sortzendirenfenomenoekonomikoetasozialakaztertuetaebaluatzeko.

5.Kritikoki ebaluatzea enpresa-jarduerak izan ditzakeen gizarte- etaingurumen-ondorioak, eta natura-baliabideak agortzearekin duenzerikusia, eta adieraztea nolako eragina duen pertsonek, gizabanakogisa,dutenbizi-kalitateaneta,kolektibogisa,gizarteosoan.Etahorrenbidezidentifikatzeaetaaztertzeaenpresa-arrakastaulertzekodaudenbimoduenarteansordaitekeengatazka;izanere,ikuspegibatenarabera,arrakastaemaitza-kontuarenbidezbakarrikneurtzenda,bainabesteakdaukan planteamenduaren arabera, arrakasta balio-esparru zabalago

676

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

bateanneurtubeharda,eta,besteakbeste,hauekkontuanhartzenditu:ingurumena(zaratak,baliabideakagortzea,hondakinkutsagarriak),lan-baldintza osasungarriak, bidegabekerien zuzenketa balio erantsiarenbanaketan,kalitate-bermeak,erabakietanpartehartzeaetaikerketarensustapena.

6.Erakundeen eta taldeen funtzionamendua aztertzea, gatazkenagerpenaren eta konponketaren ikuspegitik, eta, horrenbestez, haientipologiadeskribatzea,eta ikertzea interes-gatazkekpertsonenarteansortzendituztenerlazioenparadigmak,enpresaformaletainformalbatenantolaketainterpretatzeko,etaenpresa-antolakuntzarenfuntzionamendueraginkorra galarazten duten disfuntzioak edo arazoak konpontzekobideakantzemanetaproposatzeko.

7.Zenbaitenpresarenmarketin-politikakidentifikatzea,haienproduktuakbideratzendirenmerkatuenarabera,etaaztertzeazererabakihartzendituzten prezioei, produktuei, promozioari eta banaketari dagokienez,kasu bakoitzari egokituta, eta kontuan izatea beste alderdi batzuk–etikoak,ingurumenarlokoaketaabar-,baimerkatubatezaugarritzekolehiakideenkopuruaren, saldutakoproduktuareneta abarrenarabera,baimarketin-politikakidentifikatzeko,bai,azkenik,marketin-estrategiakinterpretatuetaebaluatzeko.

8.Aintzat hartzea nolako garrantzia duen ekonomia- eta finantza-informazioak enpresa-kudeaketaren oinarri gisa, bera baita enpresanegon litezkeendesorekakantzematekomodua,etamoduhoriekdira:enpresenurtekokontuenegoerakoroharinterpretatzea,haienesanahiaazaltzea, lortutako informazioan oinarrituta egoeraren diagnostikoaegitea,ondare-elementuakzehaztea,baietaesleitutadaukatenfuntzioaetaondare-masetanzuzenbildutadaudelaikusteaere,etahaietakoatalbakoitzarenekonomia-etafinantza-zentzuainterpretatzea;eta,ondorioz,zuzenketa neurriak hartzeko, inbertsioen eta haien finantzaketarenarteko elkarrekikotasuna interpretatzea, eta, ratio soilen bidez, izandaitezkeen desorekak atzematea, betiere, ondare orekatua izatearenkomenigarritasunaaitortuz.

9.Informazioa lortu, aukeratu eta interpretatzea, hura era autonomoantratatuz, bitarteko informatikoak erabiliz, hala egokituz gero, etainformazioa enpresa-erabakiak hartzeko baliatuz, haren azterketaneta interpretazioan zorrotz jokatzen dela aintzat hartuta, ezaguera

677

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

teknologikoak enpresaren ekonomiako kasu errazen azterketan etakonponketanerabiltzeko.

10.Enpresa-proiektu errazak sormenez eta ekimenez diseinatzea etalantzea,etahorretarako:harengarapenaantolatzekoetakudeatzekobeharrezkobitartekoaketaelementuakproposatzea;bideragarritasunekonomikoa ebaluatzea; erabakiak taldean hartzea, irakasgaiarenedukiak enpresa-proiektu bakun batean era sortzailean aplikatzeko;zailtasunak, ahuleziak eta aukerak ebaluatzea; eta ekintzaileakenpresak sortzeko proiektuei heldu ahal izateko funtsezko zenbaitjarreragaratzea,halanolataldeanlanegitekojarreraizatea,sormenaetalanarenplanifikazioaetaantolaketa.

11.JakiteazerezaugarrikbereizditzakeenenpresarenantolaketaEuskadineta haren europar ikuspegia; Enpresaren Ekonomiaren ezagueraorokorrak gure ingurunearen berezitasunera egokitzea eta aldatzea;eskualdekoenpresa-tipologiaezartzea,oinarritzatzenbaitdatuhartuta–produkzio-unitate bakoitzeko enplegatutako langileen kopurua,esportazio-oinarria eta enpresen forma juridikoa-; tipologia hori,bereziki,AutonomiaErkidegoanbesteeskualdebatzuetandagoenarekinkonparatzea,baieta,orohar,EspainiakoetaEuroparBatasunekobestelekuetandagoenarekinkonparatzeaere,horrenbestez,kokatzengarenesparruetakobakoitzekoprodukzio-sarearenberezitasunazohartzea,eta kasu bakoitzetik ondorioztatzen diren abantailak, desabantailaketaenpresaantolatzekoerakaztertzenahalegintzea.

EDukIAk

1. multzoa. Enpresa

lEnpresaetaenpresaburua.

lEnpresarenhelburuak, funtzioak,osagaiaketasailkapena. Ingurunekoenpresa modu zabalduenak identifikatzea, haien ezaugarriak kontuanhartuta.

lEnpresa-jardueraarautzenduenesparrujuridikoaaztertzea.

678

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

lFuntzionamendua eta balio-sorrera. Jarduera-esparru bakoitzarenfuntzioendeskripzioaetahaienartekointerdependentzia.

lInguruneekonomikoarekikoetasozialarekikoerlazioak.

lEragin-esparrua.Oinarriesportatzaileaeuskalenpresan.

lKanpo-faktoreeneraginarenazterketa:esparrujuridikoa,merkatua,mailateknologikoa,langileenprestakuntza,lehia.

lEnpresarengizarte-etaingurumen-erantzukizunarenebaluazioa.

2. multzoa. Enpresaren garapena

lNazioartekotzea.Mundu-mailakolehia.Enpresamultinazionala.

lHartzendituztenformajuridikoak.

lHaientitulartasuna.Kasuberezibat:euskalkooperatibismoa.

lEnpresarenneurrianetakokapeneaneraginadutenfaktoreenazterketa.Kontuan hartzea enpresa txiki eta ertainek Euskal Herriko sareindustrialeandutengarrantziberezia.

lBarne-etakanpo-hazkunderakoestrategiak.

lEnpresengauregungo integrazio-joerenetaenpresa txikietaertainekmerkatuirekiandituztenerronkenazterketa.

lEnpresamultinazionalarenalderdipositiboetanegatiboenidentifikazioa.Enpresen integrazioak eragindako botere-kontzentrazio handiarenondorioenebaluazioa.

lEnpresarenalderdidinamikoarenetakanpo—faktoreetangertatzendirenaldaketekikosentsibilitatearenbalioespena.

679

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

3. multzoa. Enpresaren antolaketa eta zuzendaritza

lZuzendaritzaren oinarrizko funtzioak. Enpresa-helburuen azterketa;besteak beste, balantze sozialarena. Balantze sozialaren garrantziaaintzathartzea,erantzukizunekonomiko,sozialetaetikoarenesparrukoelementuakbiltzendituentresnadenaldetik.

lEnpresa-kudeaketan,informazioarenetakomunikazioarenteknikaberriekerabakiakhartzekoorduanegitendutenekarpenaaztertzea.

lAntolaketaformalarenetainformalarenegiturarendiseinuaetaazterketa.Taldeenportaerarenetaantolaketainformalarenazterketa.

lLanaren garapena antolatzeko aurrejoera, baliabideei eta gauzatze-epeeidagokienez;izanlitezkeenzailtasunetaoztopoeiaurreahartzea;bidenabar, aintzat hartzea nolako aukerak ematen dituen teknika etatresnamodernoenaplikazioak,zenbaitlanazkaretazuzenegiteko.

lLan-harremanak. Lan-kontratua. Giza baliabideen kudeaketa etamotibazioan duen eragina. Lanerako kontratu moten azterketa, etakontuanhartzeabailangilearentzat,baienpresarentzatdituztenabantailaketadesabantailak.

lInteres-gatazkaketahaieknegoziatzekobideak.Sindikalismoa.EAEkosindikatuekpartehartzendutenerakundeofizialak.Ekimena,negoziatzekobideenbilaketanetagatazkenkonponketan. Interesenartekogatazkapiztenduengertaeraedofenomenoekonomikobatenazterketa.

lLan-merkatuaren erreformak gazteen eta marjinatutako beste sektorebatzuenkontratazioanetaenpresarenproduktibitateandueneraginarenebaluazioa.

4. multzoa. Ekoizpen-funtzioa

lEkoizpen-prozesua,eraginkortasunaetaproduktibitatea.

lBerrikuntzateknologikoarengarrantzia:I+G+b,lehiaetateknologia.

lKostuak:enpresakokostuensailkapenaetakalkulua.

680

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

lEnpresarenerrentagarritasun-atalasearenkalkuluaetainterpretazioa.

lInbentarioak eta haien kudeaketa: erosketen kudeaketa, biltegiarenkudeaketa, informazioa eta dokumentazioa. Erosketa-prozesuarenazterketa; hartan esku hartzen duten aldagaien eta erabili beharrekodokumentazioaren identifikazioa. Izakinen balioa jakiteko metodoenaplikazioa.

lEkoizpenaren eta ingurumenaren arteko erlazioen azterketa etaebaluazioa,baietahaiekgizartearentzatdituztenondorioenaere.

lNorberak jarrerahartzea lehiakortasunarenetaerantzukizunsozial etaetikoarenartekogatazkariburuz.

5. multzoa. Enpresaren merkataritza-zeregina

lMerkatua:kontzeptuaetamotak.Bezeroak.

lMerkatuakikertzekoteknikak.

lKontsumitzailearenazterketaetamerkatuensegmentazioa.

lMarketin-mixaren aldagaiak eta estrategiak prestatzea. Salmentenkudeaketa. Marketin-teknikak produktuen eta zerbitzuen sustapeneanaplikatzea. Enpresa mota jakin baten salerosketa-ziklo osoarenfuntzionamenduarenazterketa.

lEnpresako jarduera-esparru guztien integrazioaren eta harenfuntzionamenduarenglobaltasunarenkontzientziahartzea.

lMarketina eta informazioaren eta komunikazioaren teknologiak:merkataritzaelektronikoa.

lMarketina eta enpresa-etika. Marketin-teknikek kontsumitzailearenganduteneraginaeta,halaegokituzgero,haieimugakezartzea.

lMarketin-tekniken erabilera sexistaren eta horrek pertsonen heziketandituenondorioenebaluaziokritikoa.

681

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

6. multzoa. Finantza-funtzioa

lEnpresarenekonomia-etafinantza-egitura.

lInbertsioa:kontzeptuaetamotak.

lEnpresarenfinantza-baliabideak.

lAutofinantzaketa.

lEnpresazkanpokofinantza-iturriak.Amortizazioaketahaienkostuak.

lEnpresarenfinantza-aukerenetahaienkostuenazterketa.

lAktiboanegindakoinbertsioak.

lBalioen merkatua. Balioen erosketa-simulazioa bigarren mailakomerkatuan.

lInbertsioen errentagarritasuna: inbertsio-proiektuak aukeratzekoazterketakebaluatzeaetaegitea.

7. multzoa. Informazioa enpresan.

lEnpresarenkontabilitate-betebeharrak.

lOndarearenosaeraetabalioa.Aktibokoetapasibokokontuaksailkatzeaeta ondare-masatan multzokatzea. Konkurtso-legea aplikatzea ekardezaketen ondarearen desoreka-egoerak identifikatzea. Ondarearendesoreka-egoerek izan ditzaketen ondorio ekonomiko eta sozialenkontzientziahartzea.

lUrtekokontuaketairudizuzena.

lBalantzea eta galdu-irabazien kontua osatzea. Sail adierazgarrienakzehaztea.

682

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

lKontabilitate-informazioaren azterketa eta interpretazioa. Azterketaekonomikoa:rationagusiak.Finantza-azterketa:heltze-aroaetamaniobra-fondoa.Finantza-egiturarenetaharenaplikazioenedoinbertsioenartekoerlazioa.

lEkonomia-etafinantza-informazioarengarrantziabalioestea,enpresa-kudeaketarenoinarriadenaldetik.

lEnpresa-fiskalitatea.EstatukoetaEAEkozerga-arauak.EstatuarenetaEAEreneginkizuna.

8. multzoa. Enpresa-proiektua

lEnpresa bat sortzeko prozesua: ideia, eraketa eta oinarrizkobideragarritasuna.

lEkintzaileizatearenkultura.EkintzailearilaguntzekoEAEkoerakundeak.

683

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Enpresan dauden elementuak, haien motak, funtzioak eta elkarrenartekoerlazioakezagutzeaetainterpretatzea,etahaietakobakoitzarenekarpenabalioestea,enpresamotarenarabera.

1.1.Ea ohartzen den enpresak bere ingurunearekin ditueninterdependentzia-harremanez.

1.2.Eaidentifikatzendituenfaktoregarrantzitsuenak;besteakbeste:merkataritza-, lan- eta zerga-arauak, botere publikoak, egoeraekonomikoa, eboluzio teknologikoa, enpresa-erakundeak,sindikatuak,kontsumitzaileak,biztanleriarendinamika,kokapenindustrialaetaingurumenarekikoerlazioa.

1.3.Ea bilatzen duen erlazio hori agerian gelditzen den adibidezehatzik.

1.4.Ea aztertzen duen zehatzago kanpo-faktoreek enpresaneragindakoaldaketa-prozesujakinbat.

2.Enpresakdiharduensektorearenezaugarrinagusiakidentifikatzea,eta,haietanoinarrituta,estrategiaketahartutakoerabakiakazaltzea,baietaizandaitezkeengizarte-etaingurumen-ondorioakere.

2.1.Eadakienzer irizpideerabiltzendirenenpresaksailkatzeko:zerjardueramotaegitenduten;neurria;lortudutenmailateknologikoa;dihardutenmerkatumota;hartudutenformulajuridikoa;publikoakalapribatuakdiren…

2.2.Ea aztertzen eta ebaluatzen dituen, ikuspuntu ekonomikotikbezalasozialetikere,enpresenneurri-etajabetza-hautuenfaktorepositiboaketanegatiboak.

2.3.Ealortzenduenenpresenfuntzionamenduariburuzkoikuspuntuglobala.

2.4.Ea bereizten duen jarduera-arlo bakoitzaren funtzio partziala:hornikuntza,ekoizpenaetamerkaturatzea,inbertsioa,finantzaketaetagizabaliabideak,baietahaienartekoerlazioakere.

684

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

2.5.Ea bereizten dituen enpresa-erabakiek gizarte- eta ingurumen-esparruetandituztenondoriopositiboaketanegatiboak.

3.Merkatuaren ezaugarriak aztertzea eta, haien arabera, enpresa batekzenbait egoeratan eta kasuan kasuko helburuekin erabaki ditzakeenmarketin-politikakazaltzea.

3.1.Ea merkatua ezaugarritzen duen, lehiakideen kopuruaren,saldutakoproduktuarenetaabarrenarabera.

3.2.Ea marketin-politikak identifikatu eta kasu jakin bakoitzeraegokitzendituen.

3.3.Eainterpretatuetaebaluatzendituenmarketin-estrategiak,etaeahartzendituenkontuan,ebaluaziohorretan,etika,ingurumenetabestezenbaitarlotakoalderdiak.

4.Enpresabatenantolaketadeskribatzea,harenjardueragauzatzendueningurunearenaraberaegindaitezkeenaldaketakkontuanhartuta.

4.1.Ea deskribatzen dituen ezaugarri hauek: erakundearen egitura,zuzendaritza moldea, informazio- eta komunikazio-bideak,erabakietan dagoen parte-hartzearen maila eta enpresarenantolaketainformala.

4.2.Ea aztertzen eta hartzen duen kontuan inguruko erakundeetandagoenantolaketa(ikastetxeabera,erakundedenaldetik;bisitatuduenenpresarenbat;kultura-kluba;etaabar).

4.3.Eaikustenduenarazoriketadisfuntziorikingurukoerakundeetakoantolaketan.

4.4.Ea aplikatzen duen dakiena erakunde jakin batean, eta eainterpretatzenduenharenegituraformalaetainformala.

5.Kasuerrazbatean,enpresabatenirabazienetakostuenegiturazehaztea,etaharenetekinazeinerrentagarritasun-atalaseakalkulatzea.

5.1.Eabereiztenetaegituratzendituenenpresarenirabazietakostuorokorrak.

685

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

5.2.Eazehaztenduenenpresarenekitaldiekonomikoanzeharizandakoetekinaedogalera.

5.3.Ea kalkulatzen duen enpresak irauteko beharrezko salmenta-atalasea.

6.Inbertsio-proiektubakunbatzukebaluatzea,eta,horrenbestez,aukeraabantailatsuena aukeratzeko arrazoia ematea; era berean, hipotesibakunbatean,izandaitezkeenfinantzaketa-iturriakbereiztea,etaaukeraegokienaarrazoitzea.

6.1.Ea dakien funtsean nolakoak diren inbertsioak aukeratzekoeta ebaluatzeko metodo estatikoak (berreskuratze-epea) etadinamikoak(egungobaliogarbiarenirizpidea).

6.2.Eaaztertzendituen kanpo-finantzaketakohipotesi jakinbateanizandaitezkeenaukerak,haienkostuaketaamortizazio-bideak.

6.3.Ea ebaluatzen dituen enpresaren kanpoko zein barnekofinantzaketa-iturriak.

6.4.Eaaztertzenetaebaluatzendituenbehar jakinbatetik abiatutaenpresekfinantza-merkaturajotzekodituztenaukerak.

6.5.Eaondoargudiatutaproposatzendituenfinantza-beharradagoenkasujakinbateraongienegokitzendirenfinantza-aukerak.

7.Balantzeko eta galdu-irabazien kontuko datu garrantzitsuenakidentifikatzea;haienesanahiaazaltzea;egoeradiagnostikatzea,lortutakoinformaziotikabiatuta,etahobetzekoneurriakproposatzea.

7.1.Eabereiztendituenondare-elementuaketaegokitutadaukateneginkizuna.

7.2.Eazuzenbiltzendituenenpresarenondasunak,eskubideaketabetebeharrakondare-masatan.

7.3.Ea interpretatzen duen inbertsioen eta haien finantzaketarenartekoelkarrekikotasuna.

686

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

7.4.Ea antzematen dituen, ratio soilen bidez, enpresaren ondare-orekan, kaudimenean eta palanka-efektuan izan daitezkeendesorekak.

7.5.Ea zuzentze-neurri egokiak proposatzen dituen, desorekakantzemanezgero.

7.6.Eaohartzendenondareorekatuarenkomenigarritasunaz.

7.7.Eahartzenduenkontuaninformazioagarrantzitsuadelaerabakiakhartzekoorduan.

8.Egiazkoedoalegiazkoenpresenegoeraorokorrakaztertzea,baliabidematerialegokiaketainformazioarenteknologiakerabiliz.

8.1.Eaebaluatzenduen, zenbait kasuaztertuta (interesengatazka,sektore baten krisia, industria-birmoldaketa edo beste kasuinteresgarri batzuk), enpresaren jarduera ekonomikoa, enpresainteresaskok(besteakbeste,enpresaburuen,kontsumitzaileen,sindikatuen,estatuarenetatokiantokikogobernuareninteresek)bategitendutenguneadenaldetik.

8.2.Ea identifikatzen dituen enpresetako gatazkei buruzko zenbaitazalpen,etaeaaipatzendituenhaiekgertatzekoizandaitezkeenarrazoiak.

8.3.Eaateratzendituenegungoenpresannagusidenbalio-sistemariburuzkoondorioak,etaeaproposatzendituenegungoenpresa-ereduarenbilakaeranlagundezaketenbalioak.

8.4.Ea erabiltzen dituen ezaguera teknologikoak kasu errazenazterketanetakonponketan.

8.5.Eabalioestendituen informazioaaztertzekoeta interpretatzekoorduan,zorroztasunaetaobjektibotasuna.

8.6.Eaeraplanifikatuan,autonomiazetaekimenezegitenduenlan.

9.Enpresa-proiektu bakun bat ekimenez eta sormenez diseinatzea etaplanifikatzea,etaharenbideragarritasunaebaluatzea.

687

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

9.1.Eaerasortzaileanaplikatzendituenirakasgaiarenedukiakenpresa-proiektusinplebatean.

9.2.Ea identifikatzendituenenpresa-ideiabatekdituenzailtasunak,ahuleziaketaaukerak.

9.3.Eaplanifikatzendituenenpresaeratzekoekonomia-etafinantza-alderdiaketalege-formalitateak.

9.4.Ea ezartzen dituen beharrezko baliabideak eta tramiteak,antolaketa-eredua, merkataritza-politika eta bideragarritasunekonomikoarenazterketasimulatuak.

9.5.Ea hartzen duen kontuan taldean lan egitearen beharra etagarrantzia.

9.6.Ea aintzat hartzen dituen lanaren antolaketa, planifikazioa etasormena,funtsezkojarrerakbaitira,enpresaksortzekoproiektueiekinahalizateko.

10.Sistematikoki balioestea eta erabiltzea gizarte-zientzien jarduerarilotutakoportaerak;adibidez: jakin-mina,pertseberantzia,norberarengaitasunekiko konfiantza, ordena eta berraztertze sistematikoa. Eraberean, talde-lanean integratzea; besteren iritziak errespetatzea etaaintzathartzea, ikasteko iturriadirenaldetik,eta lankidetzanaritzea,helburukomunalortzeko.

10.1.Eaohartzendengarrantzitsuadelamatematika-eragiketakegiteneta gizarte-zientzien berezko prozedurak erabiltzen jakitea,egunerokoetaenpresakoproblemakerrazagoebaztekotresnakbaitira.

10.2.Ealanerakointeresiketapertseberantziarikerakustenduen.

10.3.Eaemaitzakordenatutaetaargietagarbiaurkeztendituen.

10.4.Ea prozesuak eta emaitzak zorrotz justifikatzen eta azaltzendituen.

688

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma EnpresarenEkonomia

10.5.Ealaguntzenduentalde-lanerakozereginenbanaketan.

10.6.Eaplanteatzenduenalternatibarik,etaeahartzenduenaintzattaldean eztabaidatzeko eta iritziak trukatzeko prozesua, hobetzekoaukeradenaldetik.

689

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

Ekonomia

SARRERA

Gizarte bakoitzean bertako kideen ongizate materiala lortzeko izatendirenprozesuakdirajakintza-arlohonenaztergaiarenoinarria.Ekonomiakaztertzen dituen hiru gai nagusiak hauek dira: ekoizpena, haren bideznatura-ondasunakgizabeharreierantzutekoeraldatzenbaitira;hazkundea,ondasunenkopuruaetakalitateadenboranareagotzekoprozesuabaita,etaekoiztutakoarenbanaketa,prozesuaneskuhartudutenenartean.

Historian zehar, gizarteek era askotan ebatzi dituzte arazo horiek, eta,horretarako,ohiturak,arauak,erakundeaketabizimoduakgaratudituzte,are sinesmen eta ideologiak ere, eta une bakoitzean eskura zeudenezaguera zientifiko eta teknologikoak erabili dituzte; horren ondorioz,zenbaitsistemaekonomikosortudira.

Gizarte-helburu handiak lortzeko ahaleginaren barruan, hauek daude:baliabideekonomikoenerabileraerabatekoaetaeraginkorra;gutxienekobizi-maila duina; errentaren banaketa zuzena; eguneroko lan-baldintzaatseginak;bizitzekoinguruneosasungarria.Horiekguztiakgizarteakberegarapenhistorikoanzeharbilatutakohelburugarrantzitsuakdira.

Arazo ekonomikoek gure gizarte-esparru guztietan duten garrantzi geroeta handiagoaren ondorioz, bai eta banan-banan zein talde gisa guganduten eragin zuzen-zuzenaren ondorioz ere, beharrezkoa da ikasleekprestakuntzaespezifikoaizatea,beharrezkogakoakizanditzatenekonomiaulertzeko,egungoerrealitatearenoinarrizkoalderdiabaita.

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, prestakuntza ekonomikoa gizarte-zientzien esparruan dago, baina esparru hartan sakontzearen eta edukiberriakgehitzearenondorioz,nahitaezkoadagairahurbiltzeespezializatuaegitea,ezaguerazehatzagoakemanditzan—ikuspegiorokorraetadiziplina

690

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

anitzekoa galdu gabe—, sortzen diren gizarte-testuinguruan ulertzendirenezaguerak,hainzuzenere,eta,aldiberean,huraulertzenlaguntzendutenak; horregatik, diziplina hau Batxilergoko curriculumean sartzeakaukeraematenduegungogizartearenikuspegizabalagoaetazehatzagoalortzeko, eta laguntza ematen du herritartasuna jarrera gogoetazko etakontzientearekinerabiltzeko,hainbatarazoulertzeaerraztenbaitu,halanolainflazioa,langabezia,natura-baliabideakagortzea,azpigarapena,pobrezia,kontsumismoa,errentarenbanaketa,globalizazioarenondorioaketaabar.Hori dela eta, ikasleak hobeto ohartuko dira ekonomian kontsumitzaile,aurreztaile, zergadun eta herri-ondasunen nahiz –zerbitzuen erabiltzailegisa gaur egun betetzen duten eginkizunaz, eta etorkizunean, errenta-sortzaileetaherritargisa,betekodutenaz.

Ekonomiak, gainera, oso lotura berezia du Enpresaren Ekonomiairakasgaiarenedukiekin,elkarri laguntzenbaitiote jardueraekonomikoenazterketa egiteko, horretarako ikuspuntu desberdinak erabili arren.Ekonomiairakasgaiarenedukibatzuekberentestuinguruanjartzendituzteenpresa-arazoak,etahaiengaineko ikuspegiaosatzendute;hauekdira,besteakbeste,edukihoriek:enpresakdiharduenmerkatuarenezaugarriak;enpresa-kostuen azterketa; ekonomiaren testuinguru orokorra, etainflazioaketahazkundeakinbertsio-erabakietanduteneragina.Enpresarenerabakietarakoazterketakezindirabereizimerkatuosoarenportaeratik,makroekonomia-aldagaietatik eta munduko ekonomiaren beste alderdiorokor batzuetatik. Bestalde,lotura ugari daude Gizarte ZientzieiAplikatutakoMatematikarenedukiekin,erabakiakhartzekoaukeraematenduten datuen azterketari eta tratamenduari dagokienez; era berean,loturak daude Mundu Garaikiderako Zientziekin, teknologien erabilerari,baliabideen neurriz gaineko ustiapenari, kutsadurari, ekoizpenareniraunkortasunarietainformazioarennahizezaguerarengizartekoaldaketeidagokienez;azkenik,baietaGeografiarekinere,globalizazio-prozesuez,lurralde-desorekez, jarduera ekonomikoen azterketaz eta haien gizarte-etaingurumen-eraginazdiharduenheinean.

Gainera,aintzathartuetaorientatunahidiraezbakarrikgizarte-zientziekinzerikusia duten ikasketetarako irtenbideak, bereziki ekonomia- etaadministrazio-ikasketetarakoak—unibertsitate-ikasketakizannahizprestakuntza-zikloetakoak—,baieta—geroetabeharrezkoagoakbaitira—gaitasunhauekinzerikusiadutenikasketetarakoakere:harremanetarakoetakomunikaziorako gaitasunak, informazioa tratatzeko arrazoizko teknikenerabilera,ekimenaetaautonomia,etaabar.Hitzbatean,irakasgaihonek

691

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

ikasleen prestakuntza arruntean laguntzen du, honako hauek garatzeaoinarritzat hartuta: gizarte-trebetasunak, taldeetan eta erakundeetanintegratzekotrebetasunaketa,orohar,bizitzaaktiboraetahelduraerrazagoigarotzekogaitasunak.

Ekonomia irakasgaia ezaugarri horien arabera garatzeko, alde batetik,eduki-blokeakdirelakoetanbiltzendirenedukibatzukhautatudira;edukihorietansegidalogikobatdago,eta,gainera,kontzeptu-,prozedura-etajarrera-alderdijakinbatzukenuntziatzendituztenepigrafebatzukjasotzendira;bestetik,helburuetanazaltzendirenirakasgaiarengaitasuneilotutakoebaluazio-irizpideak adierazten dira, eta helburuak zehazten; haietakobakoitzarenondoan,ebaluaziorakoadierazlebatzukjasotzendira.Ekonomia irakasgaiko edukiak hiru atal handitan egituratzen dira:lehendabizikoaklehenlaublokeakbiltzenditu,ikuspegimikroekonomikotikgehienbat;bigarrenakhurrengo laublokeak jasotzenditu,eta ikuspegiamakroekonomikoa du batez ere; azkenik, hirugarrenak bai nazioartekoikuspegia,baiegungoarazoekonomikonagusiengainekoaematendu.

Lehendabizikoatalak,lehenlaublokeakbiltzendituenak,merkatu-sistemaekonomikoadefinituetakokatuegitendu,etabideaematenduhurbilagotikjakiteko nola jokatzen duten eragile ekonomikoek, batez ere enpreseketakontsumitzaileek,eta,beraz,nola funtzionatzendutenondasun-etazerbitzu-merkatuek, lan-merkatuaren kasu zehatzaz gainera; izan ere,azkenmerkatuhorrenespezifikotasuna lan-indarra truke-ardatznagusiaizateakjustifikatzendu.

Bosgarren, seigarren, zazpigarren eta zortzigarren blokeak jasotzendituenatalak,hauda,bigarrenak, ikasleeiEspainiakoetaEuskalHerrikoekonomien funtzionamendua ezagutzen hasteko aukera ematen die.Adierazle ekonomikoakbereizi ondoren, hazkundeari, sektorepublikoakekonomianbetetzendituenfuntzioeietafinantza-sistemarenfuntzioeiekitendie.Aipamenbereziamerezidu,euskalherritarrok,kontzertuekonomikoenbidezdugunzerga-sistemariesker,herri-administrazioakekonomianeskuhartzearidagokionezdauzkagunaukerenazterketak.

Azken atalean —azken bi blokeek osatua— ekonomiaz eman nahi denikuspegiaekonomia-esparrubatenmugetatikharatagokoada,baietaepeluzeagokoa ere. Hortaz, aldaketak, zikloak, hazkundea eta nazioartekoharremanekonomikoakaztertukodira.

692

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

Orientaziodidaktikoeidagokienez,edukiakondoantolatzeaetaaurkezteaosolaguntzahandiaizandaitekeikasketaerrazteko,bainaezdanahikoa.Beharrezkoa da beste baldintza batzuk ere kontuan izatea; lehenik etabehin,ikasleengaitasunintelektualaetaikasprozesuariekitekodauzkatenezaguera-eskemak.Adinhorietako(16-17urteko)ikasleakjadanikhasidiragaitasunaizatenhipotesiaketadedukzioakformulatzeko,teoriakazaltzekoetazentzuzargudiatzeko;gainera,munduekonomikoazdauzkatenaldezaurrekoideiakosoorokorrakdira,aretopikoakere,bainakontuanhartubeharrekoak. Abiaburuko gaitasun horiek eta aldez aurreko aipaturikoezagueraknolakoakdirenjakiteakbideematendioirakaslearihelburuenetajarduerenzer-nolakoaetasakontasunabereikasleenbeharretaraetamailetaraegokitzeko.

Bestalde,beharrezkoadaikasleakeraesanguratsuanerlazionatzeaikasketaberriarenedukiaaurretikdauzkankontzeptuekin.Hauda,beharrezkoadanolabaitekoloturaezartzeaikasinahidenarenetalehenagoikasitakoarenartean. Ikasleak ikasten duena dakienarekin erlazionatu ahala, esanahiaematen dio ikasketaren xede den irakasgaiari, eta, horrenbestez, bereezaguera-eskemakeraikizetaberrizlanduzdoa.

Alde horretatik, aurreko etapan (DBHn) eta, nagusiki, gizarte-zientzienesparruan, ikasleek hainbat eduki bereganatuta izango dituzte, etaEkonomiako kontzeptu-guneekin erlazioak ezartzeko bidea emangodiete.

Nahiz eta askotan zaila izan irakaskuntza- eta ikasketa-prozesuarenbaldintzatzaile guztiak aurreikustea, beharrezkoa da prozesu horiplanifikatzea,eta,beraz,ezarritakohelburuaklortzekobeharrezkojardueraketabaliabideakprogramatzea.Hala,bada,gogoetaeginbehardagaratunahidirengaitasunekinetaedukiekinkoherenteenakdiren irakaskuntza-estrategieiburuz.

Irakasgaiarenedukietakobatzukikerketa-estrategiakerabilizikasdaitezke;estrategiahorieklekugarrantzitsuabetetzenduteEkonomian.Haienbidez,ikasleari kontzeptuak, prozedurak eta jarrerak gogoetatuz aplikatzeaeskatzendutenarazoaketagaiak jartzenzaizkioaurrezaurre;arazoetagaihoriek,gainera,haientxertatzeesanahizkoetafuntzionalabultzatzendute. Estrategia orokor hori gauzatzeko teknika didaktiko konkretuakaskotarikoak dira, eta, bereziki, kasuen ikerketa delakoa nabarmentzenda.

693

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

Ikerketa-estrategiek, gainera, prozedurazko edukiekin —egitenjakitearekin— zerikusia duten jarduerak egiteari lotuta egon arren,kontzeptuak eta jarrerak ikastea dakarte berekin, ikasleari proposatzendizkiotenegoerekhurahausnartzeraetadauzkanideiak,kontzeptuaketagertaerak nahiz gai ekonomikoak azaltzeko dituen moduak erabiltzerabultzatzenbaitute.Irakaskuntza-estrategiahoriek,halaber,osobaliagarriakdirajarreraketabalioakargitzekoetagaratzeko.

Estrategiahorienguztienbesteezaugarribatdabateratze-saioekgarrantzihandiahartzendutelaazkenfasean.Unehorretan,irakasleareneginkizunadaikasleeilaguntzaemateaeginkizunhauekegiteko:alderdigarrantzitsueneiberrizerreparatzeko,garatutakoprozesuareneraginkortasunaebaluatzekoeta, batez ere, eduki berrien eta aurretiazkoezaguerenartekoerlazioakezartzeko.

Horrelako estrategiak erabiltzea bereziki edukien lehen atalean (1-4blokeetan)etaazkenean(9-10blokeetan)delaegokiaematendu,bainaezdainolaerehorietarakobakarrik.

Ikerketa-estrategien birtualtasunak gorabehera, kontzeptu- guneetakobatzuetanhobedaazalpenezkoestrategiakaplikatzea;estrategiahoriekbaliagarriak dira ikasketa adierazgarriak sustatzeko, betiere baldintzabatzukkontuanhartuz:ikasleekaurrezdakitenetikabiatzea;haieninteresakontuan hartzea, eta ordena logiko eta argian aurkeztea irakasgaiarenedukiak, estrategia horiek egokiagoak baitira eduki abstraktuagoei edoteknikoagoeiheltzeko.Honakogaihaueiburuzkoedukiakdira:ondasun-,lan-, diru- eta balio-merkatuen funtzionamendu teorikoa, kontabilitatenazionala,ekonomia-etazerga-politikariburuzkooinarrizkokontzeptuak,halanolafinantza-sistemarenegituraedoordainketa-balantza.

Hala ere, lantzen diren edukien motaren arabera aukeratu behar diraazalpenezkoestrategiakedoikerketazkoak.Ohikoenaaldibereanhainbateduki mota lantzea denez, egokiena estrategiak nahastea da, hau da,azalpena ikerketa-jardueretanoinarritzea,eta ikerketa-jarduerekinbaterahaiengarapenerakobeharrezkoinformazio-azalpenakegitea.

Ebaluaziorakoorientazioeidagokienez,haienhelburuahezkuntza-prozesuosoaarautzeada. Ikasleenbilakaerariburuzko informazioaemanbehardigu, behar izanez gero prozesua berriz bideratzeko neurriak hartzeko.

694

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

Hortaz, ez da aski ikasleen ezagueren maila eta haien ikasprozesuarengarapenaegiaztatzea;izanere,hauekereegiaztatubehardira:erabilitakometodologia, programatutako jarduerak, irakaslearen eginkizuna,baliabideaketajarritakohelburuak.

Helburuahainzabaladenez,beharrezkoadaantolaketaetalanmetodikoetaordenatuaizateahurabeteahal izateko.Eraberean,nahitaezkoadabehardeninformazioaemangodutenebaluazio-teknikakizatea.

Teknikahoriekaskotarikoakizanbehardute,etaikasturteanzeharaplikatubehardira,etengabekoebaluazioarenbarruan;ezindiraizanprobabatzukegitendirenegoerabakartubatbesterik;aitzitik,beharrezkoadaaskotanhausnartzeaegitenaridenari,sortzendirenzailtasuneietaeginbehardirenaldaketeiburuz.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

EkonomiairakasgaiakBatxilergokooinarrizkogaitasunaklortzenlaguntzendu.

Zientzia-,teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunamundufisikoarekin—haren natura-alderdietan bezala giza jardunak sortutakoetan ere—elkarreragina izateko trebetasunari dagokio, eta, horrenbestez, bideematendugertaerakulertzeko,ondorioakaurreikustekoetanorberaren,beste pertsonen eta gainerako izaki bizidunen bizi-baldintzak hobetzenetairaunaraztenaritzeko.Hitzbatean,bizitzarenetajakintzarenaskotarikoesparruetannorberakmoduautonomoanetaekimenezegokirojardutekotrebetasunak biltzen ditu, ekonomiari dagokionez, eta zehazkiago,ekoizpenari, kontsumoari eta prozesu teknologikoei dagokienez.Horrenbestez, irakasgai honen garapenean zehar, hurbileko inguruneangiza jarduera garatzen den testuinguruaren pertzepzio egokiaz aritukogara,harkingurukoespazioandueneraginaz,etahorrekinplizitukilotutadauka konturatzea eragin horrek berekin dakarrela pertsonak egoteaespazioan, hartan kokatuta egotea, jardutea, aldaketak egitea eta abar,eta garrantzitsua dela gizaki guztiek onura ateratzea garapenetik, etagarapenabaliabideaketanatura-aniztasunakontserbatzenahalegintzea,etabidenabarmunduosokoetabelaunaldienartekoelkartasunarieustea.

695

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

Errealitatearen azterketak ezinbestekoa du, halaber, espiritu kritikoaizatea errealitatearen behaketan eta informazio- eta publizitate-mezuenazterketan, bai eta eguneroko bizitzan arduraz kontsumitzeko ohiturakizateaere,eta,horretarako,nozioetakontzeptuteknikobatzukaplikatzea,bainahorrekbatezereazterketasistematikoarenberezkoprozesuaketajarrerakpraktikanjartzekotrebetasungeroetahandiagoaeskatzendu.

Ekonomiaikastean,arazopraktikoakkonpontzekoestrategiengarapenariesker laguntzen da ikasten ikasteko gaitasuna lortzen. Gaitasun honek,kasu honetan, batez ere autoerregulazioarekin, jardun estrategikoarekineta transferentziarekin zerikusia duten baliabide kognitiboak baliatzeaeskatzendu,eginbehardenaplanifikatubehardelako,jokabideaaurreikusizetaemaitzaketahutsegiteakebaluatuz,erasistematikoanetazehatzeanlanegitearren.Eraberean, lortutakoinformazioakudeatueginbeharda,jarduereierantzuteko.Azterketamakroekonomikoakadieraztenduenarengakoetanmurgiltzeak, halaber, esannahi du jakin-mina izanbehardelagalderak egiteko, egoera edo arazo beraren aurrean egon litezkeenerantzunak identifikatu eta erabili egin behar direla, zenbait estrategiaetametodologiaerabiliz,erabakiakzentzuzetakritikokihartzeko,eskuradagoeninformazioarekinhartuere.Irakasgaihonek,gainera,trebetasunakeskatzenditu,informazioalortzeko—banan-bananedotaldean—eta,osobereziki, hura norberaren ezaguera bihurtzeko; horretarako, informazioberriaaurretiazkoezaguerekinetanorberarenesperientziarekinerlazionatubeharda,etahaietanintegratu;jakinbehardaezagueraetagaitasunberriakantzekoegoeretanetahainbattestuingurutanaplikatzen;epelabur,ertainetaluzeanlordaitezkeenhelburuakplanteatubehardira;ikasketa-xedeakpixkanakaetaerrealismoz jasobehardira, etahori guztiabana-banakonahiz taldeko ikasketa-esperientzia kontziente eta esker onekoen bidezgaratubeharda.

Matematikarako gaitasuna zenbakiak, haiekin egiten diren oinarrizkoeragiketak,sinbolo,adierazpideetaarrazoibidematematikoakerabiltzekoetaerlazionatzekotrebetasunada,etazereginhauetarakoerabiltzenda:zenbaitmotatakoinformazioaekoiztekoetainterpretatzeko,errealitatearenalderdikuantitatiboetaespazialengainekoezaguerazabaltzeko,etaegunerokobizitzarekin eta lan-munduarekin zerikusia duten arazoak konpontzeko.Begi-bistakoadaEkonomiaikasteakekarpenhandiaegitenduelagaitasunhaulortzeko,ekonomiarenmunduageroetagehiagomugitzenaridelakoparametrozientifikoenbarruan,hauda,gizaportaerenazalpenzorrotzakbilatzen dituela, eta ekonometriaren eta gizarte-zientziei aplikatutako

696

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

matematikarenadarrahorretarakobeharrezkoetafuntsezkotresnada.Izanere,edozeinadierazlerenedoerrealitatemakroekonomikoren(kontsumo,enplegu,hazkunde,inflazio,BPG,produktibitate,kanpo-merkataritzaetaabarren)bilakaerarenazterketan,beharrezkoadainformazioak,datuaketaargudioakargietazehatzinterpretatzekoetaadieraztekotrebetasunaizatea.Eraberean,ekonomiariaplikatutakometodozientifikoakbeharrezkoaduoinarrizkoelementumatematikoak(zenbakimotak,neurriak,sinboloaketaabar)jakiteaetaerabiltzeaegunerokobizitzakobenetakoedosimulatutakoegoeretan,etaproblemakebazteaedoinformazioalortzeaekarrikodutenarrazoiketa-prozesuakpraktikanjartzea,eta,bidebatez,aukeraemangodu informaziohoriegoeraeta testuingurumotagehiagotanaplikatzeko,argudio-kateak osatzeko, funtsezko ideiak identifikatzeko eta argudioennahizinformazioenlogikaetabalioaebaluatuetaepaitzeko.

Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna herritar helduen berezkotestuinguruetan hizkuntza-eginkizun hauetarako tresna gisa erabiltzearidagokio: ahozko eta idatzizko komunikaziorako; errealitatea adierazi,interpretatu eta ulertzeko; ezaguera eraiki eta komunikatzeko, etanorberarenpentsamendua,emozioaketaportaeraantolatuetabideratzeko.Erabiltzenhasibeharrekohizkuntzateknikoarenberezkozailtasunakbideematendupentsamenduak, emozioak,bizipenaketa iritziak zorrotz etahizkuntzakultuarentestuinguruanadierazteko,hitzegiteko,irizpidekritikoetaetikoaeratzeko,ideiaksortzeko,ezagueraegituratzeko,arrazoibidearietanorberarenekintzaeta zereginei koherentzia eta kohesioaemateko,erabakiak hartzeko eta entzunez, irakurriz edo ahoz zein idatziz mailajasoanadierazpenakeginezgozatzeko;horrekguztiak,gainera,norberarenburuarekikoestimuaetakonfiantzagaratzenlaguntzendu.Ekonomiarenesparruan, bi alderdi azpimarratu behar dira. Alde batetik, Ekonomianerabiltzendenhizkuntzanfuntsezkoadenaohikoadierazpeneragehitzeaetahurazehatzetaegokiroerabiltzea.Bestetik,beharrezkoadairakasgaihoni eta arrazoiketen eta prozesuen hitzezko deskribapenari lotutakoedukiakazpimarratzea.Kontuadabaiadierazpenaerraztea,baibesteenazalpenen entzuketa bultzatzea, eta horrek norberaren ulermena etaespiritukritikoagaratzeaetakomunikazio-trebetasunahobetzeaekartzendu.Hitzbatean,Ekonomialagungarriadahizkuntza-gaitasunagaratzeko,ideien formulazioanetaadierazpeneanetengabeahozkoeta,batezere,idatzizkokomunikazioaerabiltzenduenadierazpideabaita.

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasunainformazioabilatu, lortu,prozesatuetakomunikatzekonahizinformazioa

697

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

ezaguera bihurtzeko trebetasunak izatea da; besteak beste, honakotrebetasun hauek: informazioa eskuratzekoa eta, hura tratatu ondoren,zenbaiteuskarritantransmititzekoa;etainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiltzekoa, funtsezkoelementuabaita informatu, ikasi etakomunikatzeko.Ekonomiakgaitasunhaulortzenlaguntzendu,problemakebazteko fase guztiak, jeneralean, lagunduak izan daitezkeelako, etatresna informatikoen eta ikus-entzunezko baliabideen bitartez gauzatudaitezkeelako: informazioaren bilaketa Interneten bitartez, edo euskarridigitalizatuen bitartez; ideien adierazpena testu-prozesadoreen, kalkulu-orrien eta azken emaitzak erakusteko programen bidez, besteak beste,aurkezpenak,argazkiak,bideoak,infografiak,web-orriakerabiliz;erabakiakInternetenberezkolaguntza-edokomunikazio-tresnenbidezhardaitezke,etahorrekeskuradaudenbaliabideteknologikoenohikoerabileraeskatzendu, Ekonomiak ekartzen dituen problema tipikoak eraginkortasunezebazteko.Aldiberean,bideematenduinformazio-iturriaketaberrikuntzateknologikoak agertu ahala ebaluatzeko, aukeratzeko eta haietaraohitzeko,kontuanhartutazerneurritanbaliodutenekonomia-esparrukozeregineiedohelburuespezifikoeiheltzeko.Ezduguahaztubehar,gainera,ekonomia-munduan auzi eta arazo asko egunero konpontzean eta, orohar,erabakiakhartzean,edozeinmailatanizandaere,beharrezkoaizatendela kalkulagailuaketaerabiltzaile-programa txikiakerabiltzea; izanere,egunerokotresneriagisaerabiltzendira,emaitzaonaerrazagolortzeko.

Gizarterakoetaherritartasunerakogaitasunakbideematendubizigarengizarte-errealitatea ulertzeko, lankidetzan aritzeko, elkarrekin bizitzekoetaaskotarikogizartebateanherritartasundemokratikoaerabiltzeko,etagizarte hori hobetzen laguntzeko konpromisoa hartzeko. Gaitasun haulortzeariegitenzaionekarpena,beste irakasgaibatzuetanbezala, talde-lanaridagokio;izanere,Ekonomiairakasgaian,talde-lanhorrekgarrantziberezidauka,norberarenakezbezalakoikuspuntuakonartzenikasizgero,nagusiki norberaren estrategiak erabiltzeko orduan, irakasgaiaren xededenaren—aberastasunaetaongizateasortzekogarapeniraunkorraren—alternatibenbilaketan.Bestalde,aldagaiekonomikoekegungomunduandutenfuntzionamenduariburuzkoezagupenakgeroetabeharrezkoagoakdira, gizarte- edo ingurumen-arazoakdeskribatzeko, interpretatzekoetahartubeharrekoerabakiengainekoiritziondooinarrituaizateko.Gainera,gizarteenantolaketaetafuntzionamenduaereaztertzenda,haienoinarriandauden edo historian egon diren gizarte- nahiz ekonomia-ereduen etagarapen ekonomikoaren arteko korrelazioa kontrastatzean. Aurre eginbeharreko arazoak antzekoak izan daitezke zenbait gizartetan, baina

698

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

bakoitzean aukeratzen diren konponbideek gizarte horien garapenarenaraberakoak izan behar dute, eta gizartearen garapena ekonomiarengarapenariosolotutadago.Ekonomiairakasgaiak,beraz,aukeraematendu hobeto ezagutzeko bai hurbileko ingurunea, bai eraikitze-prozesubeteandagoenmunduglobalizatua.

Giza eta arte-kulturarako gaitasunak ezaugarri hauek eskatzen ditu:kultura-etaarte-adierazpenakezagutzea,ulertzea,balioesteaetakritikokiebaluatzea, aberastasun- eta gozamen-iturri gisa erabiltzea eta herrienondarearen partetzat hartzea. Ekonomia lagungarria da gaitasun hauareagotzeko, gizarteak nola ekoizten duen, trukeak nola egiten ditueneta ekonomikoki nola hazten den jakitea gizateriaren kultura-garapenariegindako ekarpena baita. Ez da alferrikakoa adieraztea kultura direlaekonomia historian zehar merkatuaren eta diruaren bidez erlazionatzendirenekonomia-unitateautonomotanantolatzekoerak,eta,dudarikgabe,gizateriarenkultura-ondareaeraikitzenlaguntzendutenelementuenarteandaudela. Herrialde edo eskualde bateko ekonomiak aurre egin behardien arazoen eta gizarteak eskatzen dituen erantzun moten behaketakbideaematenduegiaztatzekonolakoakdirenkomunitatebatenkultura-herentzia,ondareaetauneanunekobeharrakasetzekoerabilitakobideenadierazpeneanpilatutakojakinduria.Aldihistorikoetanegoeraetaerregimenedo sistema ekonomiko desberdinak, teknologiaren garapen-mailaespezifikoak, era askotako lan-, truke-, finantzaketa-usadio eta -ohituraizan dira; hitz batean, oinarri-oinarrizko nahiz garapenerako beharrakbetetzekofuntsezkoarazoekonomikoenkonponketarakoeradesberdinakizandira.Konponbidedesberdinhorienartekoerkaketakagerianjartzenduarbasoeklanikaragarriaeginzutelabizi-kalitateahobetzeko,eta,hori,gauregun,baliatuetaonartzekomoduandaukagu.

Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna, besteak beste,trebetasun hauei dagokie: nork bere irizpidearen arabera hautatzekoahalmenari;proiektuakimajinatzekoari;norberarenaukeraketaketaplanak—banan-banakonahiztaldekoproiektuenbarruan—garatzekobeharrezkoekintzak aurrera eramateko ahalmenari, eta plan horien gaineko ardurahartzekoari, bai norberaren esparruan, bai gizarte- eta lan-esparruan.Ekonomiakgaitasunhaulortzenlaguntzendu,ideiakekintzabihurtuahalizateabilatzenduelako;hauda,helburuakproposatzenditu,proiektuakplanifikatuetagauzatu,eta,gainera,aurretiazkoplanteamenduakbirlantzenditu,edoideiaberriak landu,eta irtenbideakbilatuetazertuegitenditu.Gainera,ekonomiarenmunduan,garapenerakoedobestezernahitarako

699

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

proiektu baten bideragarritasunaren inguruko aukera eta muga guztiakaztertu behar dira, haren prozesuko fase guztiak jakin behar dira, halanola planifikatu, erabakiak hartu, jardun, egindakoa nahiz norberarenjarduna ebaluatu, eta ondorioak atera behar dira, eta kontuan hartuhobetzekoaukerak.Ekonomiakplanteatzendituenarazoenkonponketarenplanteamenduagaitasunhauplanifikazioarenbidezgaratzearilotutadago,etaplanifikazioakzerikusiadaukaplanteatutakoegoerazehatzulertzearekin,plan bat prestatu eta estrategiak bilatzeko, eta, hitz batean, erabakiakhartzeko;gainera,ebazte-prozesuenoptimizazioak,prozesuarenaldizkakoebaluazioarekin eta emaitzen balorazioarekin batera, aukera ematen dubestearazoedoegoerabatzueiaurreegiteko,arrakastalortzekoaukeragehiagoizanik.Ekonomiakaurreeginbehardienegoeraketaerronkakahaliketamoduerrealeneanetahurbileneanplanteatzendituenez,Ekonomiarenirakaskuntzaklaguntzaeraginkorraematendugaitasunhaulortzeko.

HElBuRuAk

EkonomiaBatxilergoan irakastean,xedeahonakohelburuhauek lortzeada,gaitasunenikuspegitikadierazita:

1.Jardueraekonomikoarenzikloaidentifikatzea,eta,horretarako,sistemaekonomikoakbereiztea,norkbereiritziaizandezanhaietakobakoitzarenabantailezetadesabantailez.

2.Interesa izatea egungo arazo ekonomiko handiak zentzu kritikozeta solidarioz ezagutzeko eta interpretatzeko, kontuan hartutaaberastasunaren eta boterearen banaketa desorekatuak munduaneragindako arazoak, hala nola natura-baliabideen ahalmen mugatua,desberdintasun ekonomikoen eta natura-baliabideen neurriz gainekoustiapenaren eta jarduera ekonomikoaren globalizazioak eragindakoarazoenkontzientziahartzeko.

700

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

3.Gertaera ekonomiko garrantzitsuak beren testuinguru sozial, politiko,kultural eta naturalarekin erlazionatzea, eta gogoeta hori egunerokoegoeretaraeramatea,inguruandugunmunduekonomikoaulertzekoetaaztertzeko,etaharilotutakoarazoakkonpontzeko.

4.Merkatuarenfuntzionamenduaetaharenmugakdeskribatzea,etairizpidekritikoa izatea sistemari buruz eta finantza-sistemak nahiz Estatuak(sektorepublikoarenarautzaileadenaldetik)betetzenduteneginkizunzehatzari buruz, eta, era berean, desberdintasunak arindu ditzaketenbirbanaketa-neurriakaztertzea,erahorretannorkbereiritziaizandezandesberdintasunekonomikoeiburuz,etajakindezannolaezarditzakeensistemakbirbanaketa-mekanismoak.

5.Espainiako,EuropakoetaEuskalAutonomiaErkidegokoekonomiarenegoerarenetaaurreikuspenen ildonagusiaknazioartekoekonomiarentestuinguruanzeindirenjakiteaetaulertzea:berenekoizpen-egiturarenezaugarri nagusiak identifikatzea; produktibitateari, kostuei etamozkinei buruzko datuetan oinarrituta, enpresen deslokalizazioarenzergatiak aztertzea; ekonomiaren egoerak enpleguan eta migrazio-mugimenduetandueneraginabalioestea.Horrela,sistemaekonomikoenfuntzionamenduaren eta haien arteko lotura estuaren ikuspegiorokorra hartuko dute, eta Europako herrialdeetako ekonomienarteko elkarmendetasuna ulertuko, bereziki Euskadiren eta gainerakoEspainiarenartekoa.

6.Nork bere usteak ematea gaurko arazo ekonomikoei buruz, eta,horretarako, iritziak zehatz eta zorrotz adieraztea eta argudiatzea,desadostasunaketabestelakoikuspuntuakonartzea,norkbereirizpidepropioetan oinarritutako iritzia osatzeko, nork bere burua aberastekobideabaita.

7.Komunikabideetaneta/edoInternetenegungoarazoekonomikoeiburuzagertzen diren mezuak, datuak eta informazioak interpretatzea; eta,horretarako,politikaekonomikoanproposatzendirenneurrizuzentzaileakkontrastatzea; datuen, iritzien eta iragarpenen artean bereiztea;komunikabideetangaiekonomikoberariburuzagertzendireninformazioakalderatzea;erabakiekonomikobatiburuzzenbaitinterpretaziodaudelaonartzea, eta, horren ondorioz, ikuspegi informatibo horiek gizarteandauden interes ekonomiko eta politikoekin erlazionatzea, informazioanork bere kabuz lortzen eta aukeratzen ikastea, eta komunikabideak

701

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

erabiltzenjakitea,norkbereiritzikualifikatuaizatekotresnabaliagarriaizandaitezen.

8.Hazkunde ekonomikoak ingurumenean eta pertsonen bizi-kalitateandituen ondorioak aztertzea eta kritikoki ebaluatzea, eta, horretarako,hazkunde ekonomikoan eragina duten faktoreak eta aldagaiakidentifikatzea;hazkundeetagarapenkontzeptuakbereiztea;hazkundeakaberastasunaren banaketan, ingurumen-hondamenean eta bizi-kalitateandueneraginazohartzea;garapen-bideandaudenherrialdeekMendebaldeko herrialdeen garapen-ereduari jarraitzeko dituztenarazoakaztertzea;arretabereziajartzeaIparraldearenetaHegoaldearenarteko truke-harreman desorekatuetan, hazkundeak aberastasunarenbanaketan,ingurumen-hondameneanetabizi-kalitateandituenondorioakargiikusteko,baietaekonomiajakinbatzuengarapenamugatzendutenarazoezkonturatzekoere,etaingurumenarenkontserbazioarenaldekojarrerak sustatzeko, kontuan hartuta natura-ondasunak ekoizpen-faktore urria direla, inputak eman eta, trukean, hondakinak jasotzendituena,hondatze-prozesuandagoenaeta,beraz,kostubidezadierazdaitekeena.

9.Eraautonomoetaarrazoituanheltzeainguruandaudenarazoekonomikoei,eta, horretarako, gizarte-zientzien ikerketa-prozedurak eta zenbaititurrietakomunikabideerabiltzea—besteakbeste,informazioarenetakomunikazioarenteknologiak—,etaaintzathartzeahaienazterketarenetainterpretazioarenzorroztasuna,arazohorienkonponketarilotutakodatuakaurkitzeko,lantzekoetaemaitzaketaondorioakateratzeko,etaezaguera teknologikoak erabiltzeko, Ekonomia-arloko kontu errazakaztertzeanetahaieierantzutean.

10.Magnitudemakroekonomikonagusienerabileraetaesanahiaezagutzeaetaulertzea,herrialdebatenegoeraekonomikoarenadierazlebaitira,baietahaiekguztiakbereizteaere,etaberenarteandauzkatenloturakaztertzea, eta baita kontuan hartzea bizi-kalitatearen adierazle gisadauzkaten desabantailak eta mugak ere, murgilduta gauden ereduekonomikoaetaharenmugaknahizkostuakepaituahalizateko.

11.Botere publikoek ekonomian betetzen duten eginkizuna aztertzea,eta, horrenbestez, herri-administrazioek kasu bakoitzean ekonomia-eta zerga-politiken alorrean erabiltzen dituzten oinarrizko tresnakidentifikatzea, Estatuak ekonomian zer neurritan parte hartzen duen

702

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

ikustea,jardueraekonomikoanbetetzendueneginkizunarenabantailezeta desabantailez ohartzea, birbanaketa-zeregina duela eta, beraz,denokherri-administrazioenzamaorokorretanlagundubehardugulaulertzeko,etaargiizatekobeharrezkoadelademokratikokiaukeratutakogure ordezkariek politika ekonomikoaren esparruan hartzen dituztenerabakiennahizaltxorpublikoarenezinbestekokudeaketagardenarenkontroldemokratikoaegitea.

EDukIAk

1. multzoa. Jarduera ekonomikoa eta sistema ekonomikoak

lEkonomiaetaeskasia.

lGizarte-harremanenedukiekonomikoarenbehaketa:jabetza-,produkzio-,banaketa-etakontsumo-erlazioak.

lErabakibatenaukera-kostuajakitea.

lTruke-harremanaketabilakaerahistorikoa.

lSistemaekonomikoak.Balorazioaetakonparazioa.

lBeharrenbilakaerarenetahaieksistemaekonomikoetanduteneraginarenazterketa.

lAldaketa teknikoak, ekonomikoak eta politikoak direla eta, sistemaekonomikoekoraindikorainizandakobilakaerarenazterketa.

2. multzoa. Ekoizpena eta elkarrekiko mendekotasun ekonomikoa

lEkoizpen-prozesua:lan-prozesua,lanarenbanaketateknikoaetasoziala,ekoizpen-faktoreak,produktibitatea.

lEnpresa:funtzioaketasailkapena.

703

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

lEkoizpen-kostuaetaetekinakalkulatzeaetaaztertzea.

lSektore ekonomikoak: sailkapena, sektore ekonomikoen garrantzierlatiboaetahaienbilakaeraEspainiakoetaEuskalHerrikoekonomian.

lEspainiako eta Euskal Herriko testuinguruan dagoen desorekasektorialarenebaluaziokritikoa.

lGlobalizazioaren testuinguruan, ekoizpen-sisteman edo ekoizpenarenantolaketangertatutakoaldaketeiburuzkotestuen,datuenetagrafikoenirakurketaetainterpretazioa.

3. multzoa. trukea eta merkatua

lEskaria: kontsumitzaileen portaerak eta haiek erabakitzen dituztenaldagaiak.

lEskaintza;erabakitzendutenaldagaiak.

lMerkatuaren funtzionamendua: oreka eta prezioen finkapena. Eskariinduzitua.

lLehiaren dinamika: lehia perfektua, lehia inperfektua, monopolioak,oligopolioak.

lMerkatuarenmugak.

lMerkatu jakin baten azterketa eta merkatuaren funtzionamenduteorikoarekinkonparatzea.

lEgokituz gero, hipotesiak egitea, merkatu jakin batzuen akatsakzuzentzeko.

lIkasleak pertsona kontsumitzaile gisa betetzen duen eginkizunarenkontzientziahartzea.

704

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

4. multzoa – lan-merkatua

lJardueraekonomikoaetabiztanleria:biztanleriaaktiboaetaez-aktiboa,biztanlerialandunaetalangabea,jarduera-tasa.

lLan-merkatuarendinamika:kontrataziomotak.

lLangabezia:ezaugarriaketaeboluzioa.Langabeziarenaurkakoneurriak:azterketa.

lLanarennazioartekobanaketa.Migrazioak.

lDatuen azterketa eta ebaluazioa, taula estatistikoak eta grafikoakbiztanleria aktiboari, landunari eta langabeari buruz, bai Espainiakotestuinguruan,baiEuropaetaEuskalHerrikoan.

5. multzoa. magnitude nazionalak eta ekonomia baten adierazleak

lMakromagnitudeekonomikoak:BarneProduktuGordina(BPG),errentanazionalaetaharenosagaiak.Ezkutukoekonomia.

lErrentarenbanaketa:pertsonala,espaziala.

lKontsumoa,aurrezpenaetainbertsioa.

lMakromagnitudeek gizartearen garapenaren adierazle gisa dituztenmugak.

lEspainiako, Euskal Herriko eta EBko magnitudeen artean dagoenerlazioareninterpretazioaetabilakaera.

lEspainiako estatuko autonomia-erkidegoetako pertsonen errentarenbanaketarenazterketaetaebaluazioa, etaharenbilakaera.Magnitudehoriekin zerikusia duten taulen, taula estatistikoen eta grafikoeninterpretazioa.

705

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

6. multzoa. Hazkunde ekonomikoa, garapena eta iraunkortasuna

lHazkundeekonomikoarenfaktoreak.

lHazkundeaetagarapenarenezaugarrierabakigarriak:biztanleria,sektore-egitura,errentarenbanaketaetamendekotasunekonomikoa.

lTeknologiarengarapenakekoizpen-etaekonomia-prozesuanbetetzendueneginkizuna.

lHezkuntza aintzat hartzea, garapen orekatua eta iraunkorra izatekobeharrezkotresnadenaldetik.

7. multzoa. Estatuaren parte-hartzea ekonomian eta erabakiak hartzea

lSektorepublikoareneginkizuna,politikaekonomikoaetaharentresnak.

-Aurrekontupublikobatenosagaienazterketa.

lZerga-politiken interpretazioa eta haien ondorioak errentarenbanaketan.

lEuskal Herriko zerga-sistemaren eta Espainiako estatuko gainerakoerkidegoetandutenarenartekoalderaketa:kontzertuekonomikoak.

lOngizateEstatuarengarapenarenondorioenebaluazioa.

lZergenetabirbanaketarakobestetresnabatzuenebaluazioa,zuzentasun-etaelkartasun-elementudirenaldetik.

8. multzoa. Ekonomiaren finantza-alderdiak

lDiruarenfuntzionamenduaetatipologia.Sorrera-prozesua.

lInflazioarenneurketa,azterketaetaondorioak.

706

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

lFinantza-sistemarenetaEuropakoBankuZentralarenfuntzionamendua.

lDiru-eskaintza eta –eskariaren mekanismoen eta haiek interes-tasandituztenondorioenazterketa.

lDiru-politikenetahaiekinflazioan,hazkundeanetaongizateandituztenondorioenebaluazioa.

lKPIrenosagaien identifikazioaetaazterketa, etaharenbilakaeraEBn,EuskalHerrianetaEspainiakoestatuan.

lFinantza-sistemak herrialdeko bizitza ekonomikoan duen garrantziazkontzientziahartzea.

9. multzoa. Ekonomiaren nazioarteko testuingurua

lNazioartekomerkataritzarenfuntzionamendua,babesaketaoztopoak.

lLankidetzaetaintegrazioekonomikorakomekanismoendeskripzioaeta,bereziki,EuroparBatasunareneraikuntzarena.

lOrdainketa-balantzarenosagainagusieninterpretazioa.EspainiakoarenetaEuskalHerrikoarenazterketa.

lDibisa-merkatuaren funtzionamendua, eta truke-tasen gaineko hareneragina.

lGlobalizazioaren kausak eta ondorioak eta nazioarteko erakundeekonomikoeneginkizunaharenarauketan.Azterketaetaebaluazioa.

lKanpo-merkataritzak lurralde-esparru guztietan izandako bilakaerarenebaluazioa,alderdionaketatxarrakaipatuz.

10. multzoa. gaur egungo ekonomia-desosekak.

lEkonomiarenkrisiziklikoak.

lKontsumo-ereduakbereizteaetahaienondorioakbalioestea.

707

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

lPobreziaren eta azpigarapenaren zergatiak, eta jar daitezkeenkonponbideak identifikatzea. Kanpo-zorra. Herrialde garatuetakopobrezia:EuskalAutonomiaErkidegokoa.

lHerrialde garatuen eta azpigaratuen artean dauden harremanaketa dinamika. Haien artean zer-nolako egiturazko desorekak etadesberdintasun ekonomikoak dauden jabetzea. IKTak eta herrialdegaratuenetaazpigaratuenartekozuloa.

lErrentenbanaketadesorekatuarekikoetaegoerahorrenbilakaerarekikojarrerakritikoa.

lHazkunde ekonomikoa eta hazkundeak ingurumenean nahiz bizi-kalitatean dituen eraginak. Hazkundeak nazioartean, Espainian etaEuskadindituenmugaekologikoak.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Gizartebatenoinarrizkoarazoekonomikoakidentifikatzeaetasistemaekonomiko batean haiek konpontzeko modua arrazoitzea, bai etasistemahorrenabantailaketadesabantailakarrazoitzeaere.

1.1.Ea argi ikusten duen edozein sistema ekonomikoren oinarrizkoarazoenfuntsezkoeragileakeskasiaetaaukeratubeharradirela.

1.2.Ea ziurtatzenduen sistemaekonomikonagusietanarazohorieiheltzekoetaarazookkonpontzekoerakbereiztendirela.

1.3.Eabereiztendituenjabetza-,produkzio-,banaketa-etakontsumo-harremanak.

1.4.Eaerlazionatzendituen,adibidejakinetanoinarrituta,nazioartekojokaleku ekonomikoan berriki gertatutako aldaketak haiekazaltzen dituzten joera eta gorabehera tekniko, ekonomiko etapolitikoekin.

708

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

2.Herrialdeko produkzio-egituraren ezaugarri nagusiak identifikatzea.Enpresa-deslokalizazio baten arrazoiak aztertzea, produktibitateari,kostueietaetekineiburuzkodatuetanoinarrituta,etaharkekonomianetalan-merkatuandituenondorioakebaluatzea.

2.1.Ea identifikatzen dituen lanaren zatiketa teknikoa gertatzekoprozesuarenarrazoiak.

2.2.Eaerlazionatzenduenprozesuhoriinterdependentziaekonomikogeroetahandiagoarekinetakoordinazio-mekanismoenbeharrarekin.

2.3.Ea lortzen duen produkzio-sistemaren funtzionamenduarenikuspegi orokorra, enpresaren eta haren sektore-agregazioarennahizinterdependentziarenazterketanoinarrituta.

2.4.Ea bereizten dituen Euskal Herriko eta Espainiako produkzio-egituraren ezaugarri orokorrak eta hark Europar Batasunekoherrialdeekinnahizmerkatuglobalekoaldaketekinduenerlazioa.

2.5.Ea identifikatzen dituen lan-merkatuaren alderdi nagusiak etaharenportaera.

2.6.Ea adierazten dituen lan-eskaintzan eta –eskarian daudenaldaketak,berezikimigrazio-mugimendueidagokienez.

3.Merkatuaren funtzionamendutik abiatuta, ondasunen eta zerbitzuenprezioetangertatzendirenaldaketak interpretatzeazenbaitaldagairenarabera.Benetakomerkatuen funtzionamenduaaztertzea,eta ikusteaereduekiko zer desberdintasun dituzten eta desberdintasun horiekzer ondorio dakartzaten kontsumitzaileentzat, enpresentzat etaestatuentzat.

3.1.Ea dakien zein den merkatu mota nagusien funtzionamenduidealarenlogika:lehiaperfektua,monopolioaetaoligopolioa.

3.2.Ea aplikatzen duen dakien hori benetako kasuetan, zuzenekoesperientzianoinarrituta.

3.3.Eaantzematendituendesberdintasunakmerkatumotenartean.

709

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

3.4.Eaebaluatzendituenmerkatuhorietaneskuhartzenduteneragileeiburuzondorioztatzendireneraginpositiboaketanegatiboak.

4.Badaki Euskadiko nahiz Espainiako ekoizpen-egiturak zer ezaugarriorokordituen,etazerharremanduenEuroparBatasunekoherrialdeekinetamerkatuglobalekoaldaketekin.

4.1.Ea sailkatzen dituen makromagnitude nagusiak: aberastasunnazionala,produktunazionala,errentanazionala,gastunazionala,errentapertsonala,errentaerabilgarria,aurrezkiaetakapitalareneraketagordina.

4.2.Ea dakien zenbatekoa den haien balio egiturazko etakonparatiboa.

4.3.Eaezartzendituenerlazioakhaienartean.

4.4.Eaosatzenduenongizatematerialarenadierazlekuantitatiboetaraegindakohurbiltzehoriazterketakritikobatez.

4.5.Eaagerianuztenduenadierazlehorienesanahikualitatiboa.

4.6.Eakritikokiebaluatzendituenadierazlehoriek,gizartebatengarapen-maila jakiteko orduan, beste adierazle batzuen aldean dauzkatenmugak(adibidez,gizagarapenarenindizearenaldean).

4.7.Ea erabiltzen dituen Informazioaren eta KomunikazioarenTeknologiak,makromagnitudeeiburuzkodatuakaurkitzeko,haieklantzekoetaemaitzaknahizondorioakateratzeko.

5.Estatuakmerkatukoekonomia-sistemetanbetetzendituenfuntzioaketadauzkanhelburuakadibideadierazgarrienbidezazaltzeaetaadieraztea,etaestatuakerabiltzendituen tresnanagusiak identifikatzea, jardueraekonomikoanbetetzendueneginkizunarenabantailaketadesabantailakebaluatzearekinbatera.Erlazioekonomikoetaneskuhartzendutenbesteeragilebatzuenfuntzioakazaltzea.

5.1.Ea identifikatzen dituen estatuaren funtzioak: zergak,egonkortasuna,birbanaketa,arauketaetaondasunnahizzerbitzupublikoenhorniketa.

710

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

5.2.Ea bereizten dituen herri-administrazioek kasu bakoitzeanaplikatzendituztenpolitikaekonomikoarenoinarrizkotresnak.

5.3.Ea erreparatzen dien estatuak ekonomian dituen esku-hartzemailei, baldin eta eztabaidagarriak izan badaitezke eta aukeraematen badute neurri jakin batek jarduera ekonomikoan izanditzakeenondorioakebaluatzeko.

6.Diruaren sorrera-prozesua, haren balio-aldaketak eta azken horieknola neurtzen diren deskribatzea, eta bai inflazioaren eragileak, baiinflazioakkontsumitzaileengan,enpresetanetaekonomiaosoandituenondorioakazaltzendituztenteoriakidentifikatzea.Finantza-sistemarenfuntzionamenduaazaltzeaetahartakoproduktuetamerkatunagusienezaugarriakjakitea.

6.1.Eadakienzeindenekonomiandiruarenetafinantza-sistemarenoinarrizkofuntzionamendua.

6.2.Eaidentifikatzenditueninflazioareneragileak.

6.3.Ea kontuan hartzen dituen haren eragin ekonomiko eta sozialnagusiak.

7.Interpretazio guztiak kontuan hartzea, eta haiek azal ditzaketengorabeherak eta zergatiak adieraztea, gizarte-komunikabideetatiketa/edo Internetetik datozen informazioetan oinarrituta, baldin eta,bakoitzakbere ikuspuntutik,politikaekonomikoarekinzerikusiadutengaurkotasuneko gaiak tratatzen badituzte, eta, era berean, datuen,iritzienetairagarpenenarteanbereiztea.

7.1.Ea alderatzen dituen komunikabideetan gai ekonomiko berariburuzagertzendireninformazioak.

7.2.Ea onartzen duen erabaki ekonomiko baten gainean hainbatinterpretaziodaudela.

7.3.Ea kritikoki aztertzen dituen komunikabideek, bakoitzakbere ikuspuntuarekin, gertaera berari buruz argitaratutakoinformazioak.

711

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

7.4.Ea erlazionatzen dituen ikuspegi informatibo horiek gizarteandaudeninterespolitikoetaekonomikoekin.

8.Hazkundeak, krisi ekonomikoek, integrazio ekonomikoak eta merkatuglobalak pertsonen bizi-kalitatean, ingurumenean eta aberastasunarentokian tokiko nahiz mundu osoko banaketan duten eragina ebaluatzea,eta aipamen berezia egitea garatu gabeko herrialdeetako hazkundeekonomikoarekinetapobreziarekinzerikusiadutenarazoeiburuz;izanere,arazohoriekharremanekonomikodesorekatuenondoriodira,eta,beraz,beharrezkoadamerkataritza-trukezuzenagoaketabidezkoagoakizatea.

8.1.Ea identifikatzen dituen hazkunde ekonomikoan eragina dutenfaktoreaketaaldagaiak.

8.2.Eabereiztendituenhazkundeetagarapenkontzeptuak.

8.3.Ea ohartzen den hazkundeak aberastasunaren banaketan,ingurumen-hondameneanetabizi-kalitateandituenondorioez.

8.4.Ea aztertzen dituen garapen-bidean dauden herrialdeekMendebaldeko herrialdeetako garapen-ereduari jarraitzekodituztenarazoak.

8.5.EaarretaberezizerreparatzendienIparraldearenetaHegoaldearenartekotruke-harremandesorekatuei.

8.6.Eagaratzenditueningurumenakontserbatzearenaldekojarrerak,etaeausteduenazpisistemaekonomikoaberenatura-ingurunerairekitadagoela, ingurunehorrekin trukatzenbaitituenergia-etagai-fluxuak.

8.7.Ea hartzen duen hau abiapuntutzat: ingurumen-ondasunakprodukzio-faktore urria dira, eta faktore horrek inputak emanbainahondakinak jasotzenditu,hondatze-prozesuandagoeta,beraz,kostubidezadierazdaiteke.

8.8.Ea hartzen dituen kontuan nahastutako gizarte-taldeen etasektoreenelkarrenaurkakointeresenondorioak.

9.Egonlitezkeenbirbanaketa-neurriak,haienmugaketaalbo-ondorioakaztertzea,etazuzentasunarenaldekoneurriakhipotesijakinbateanebaluatzea.

712

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Ekonomia

9.1.Eaareagotzenduenbanaketarenzuzentasunarekikokezka.

9.2.Ea kritikoki aztertzen dituen banaketa-mekanismoetatikondorioztatzen diren desberdintasun ekonomikoak eta neurrijakinbatzuekhaieknolazuzenditzaketen.

9.3.Ea aintzat hartzen dituen, aurrerapen- eta elkartasun-elementudirenaldetik,zerga-politikaketabestebirbanaketa-tresnabatzuekbetetzenduteneginkizuna.

9.4.Ea aplikatzen duen kasu jakinetan herri-administrazioekerabakitakoaurrekontu-politika:estatukoadministraziozentralak,EuskoJaurlaritzak,forualdundieketaudalek.

10.Ordainketa-balantzaren oinarrizko egitura, bi ekonomiaren artekomerkataritza-fluxuak aztertzea, eta zehaztea nolako eragina dutenharen osagaietan merkataritza-fluxuen aldaketak eta aldagaimakroekonomikobatzuenbalizkoaldaketek.

10.1.Ea dakien zer esanahi duten ordainketa-balantza bateko sailnagusiek.

10.2.Eaadieraztendituen,ordainketa-balantzarenbidez, ekonomiabatenetaatzerriarenartekoharremanak.

10.3.Ea azaltzen dituen herrialdeen arteko truke ekonomikoajustifikatzendutenarrazoiak.

10.4.Ea aztertzen duen ordainketa-balantzaren eta eskualdeekonomikobatekoprodukzio-egiturarenartekoerlazioa.

10.5.Eaerlazionatzenduenordainketa-balantzarenbilakaeradibisa-erreserbarenbilakaerarekin.

10.6.Ea egiaztatzen dituen diruaren truke-tasaren eta nazioartekomerkataritzarenbilakaerandituenondorioak.

10.7.Ea ezaugarritzen dituen nazioarteko merkataritza-fluxuak etatruke-tasan gertatutako aldaketa batek ekonomian dituenondorioak.

713

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

Geografia

SARRERA

Geografiaklur-eremuenantolaketaetanatura-ingurunearenetabertanbizidirengizarteenartekoelkarrekintzarenondoriozgertatzendirenaldaketakaztertzen ditu. Lur-eremua denboran garatuz doan errealitate dinamikobatengisainterpretatzendu,eremuasortzendutenfaktoreakaztertzendituetabaitaondoriosozioekonomikoaketa ingurumenekoakere.Elementugeografikoak(erliebea,klima,landaredia,gizajarduerak...)sistemabatenmoduanaztertzenditu,sistemahorretanosagaiekelkarrieragitendiotelakontuanhartuta.Ikasgaihonekizaeraintegratzaileadauka,etafenomenogeografikokonplexuakhainbatikuspuntutatikulertzeaahalbidetzenduetakausaugarirenazterketaegiteaeskatzendu.

Geografiaren helburuak ez dira soilik paisaia naturalak, kulturalak etagizatiartuak oro har aztertzea, identifikatzea eta ulertzea, baizik baitahoriek aldatzen dituzten prozesu naturalak, sozialak, ekonomikoak etateknologikoakere. Geografiakplanetanetagureingururikhurbilenekoeneangertatzendenaulertzen eta interpretatzen laguntzen du modu erabakigarrian. Beraz,fenomenogeografikoakhainbateskalatanaztertzeaahalbidetzendu;euskallurralde-markotik, espainiarretik eta europarretik abiatuta, elkartrukeeketaarazoekplanetaosokoeskalahartudutenmundubateanintegratuta.Urrunekonahizgertukoerrealitateakezagutzeaetabalioesteaerraztendu,desberdinakizanarrenantzerakoarazoakdauzkateeta.

Geografiazientziasozialkierabilgarriada,gauregungoarazoakaztertzenbaititu (immigrazioa,bazter-auzoak,hirigintza suntsitzailea, lan-mundua,espekulazioa,ingurumen-arazoak,herritarrenzahartzea...),etaarazohorien

714

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

ezagutzakespiritukritikoagaradezake,etabaitabaztertuenekikobalioakere(elkartasunaetaenpatia,adibidez).Nortasunpertsonalenonarpeneanoinarritutako sistema berri batetik abiatutako hausnarketara bultzatzendu,generoaren,jatorriarenetaadinarenaraberakobazterketahistorikoakgaindituz,berdinenartekoharreman-markoalortzeko.

Azterketa geografikoak ingurumenarekiko jarreren aldaketan laguntzendu: natura-baliabideen erabilera arduratsua eta zentzuzko kontsumoa.Aldiberean,gizakiguztiekgarapenarenonurakjasotzeakduengarrantziazkontzientzia hartzen laguntzen du, eta urrats hori ezinbestekoa dabaliabideak eta naturaren aniztasuna kontserbatzeko. Beraz, herritarrekeuren eremu geografikoaren kudeaketan modu arduratsuan parte hardezatenlaguntzendu.

Geografia-ikasketek errealitatearen ezagutza ematen diete ikasleei, etaezagutzahorrekinformazio-etapublizitate-mezuakerakritikoanaztertzeaerraztendu,etaegiaztapen-etazehaztapen-prozedurazorrotzakerabiltzenlaguntzen du. Errealitatea modu kritikoan ulertzeko, ezagutzaz gainera,beharrezkoa da, errealitate hori aztertzean, hainbat ikuspuntu daudelakontuan hartzea. Ondorioz, ikasgai honek edozein argudio eta iritzirenaurrean jarrera malguak eta irekiak izaten eta jarrera dogmatikoetatikaldentzenlaguntzendu.

Batxilergokobigarrenmailakoikasleak,eremuareninterpretazioorokorraegin ahal izateko, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan garatutakogaitasunetanoinarritzendira.Ikasmailahonetan,geografiazduenezagutzahobetuegingoduetaberegaitasunintelektualekinbatdatozentrebetasunakhartukoditu;horieieskergertakizungeografikoguztietandaudenkausaugariakulertuahalizangoditu.

Batxilergoak izaera orokorra eta bateratzailea dauka, eta baita eraaskotarikoa eta balioaniztuna ere; ikasleei beharrezko prestakuntzaematendie,baiunibertsitatekoikasketetarako,baiGoiMailakoHeziketaZikloetarako,edobestela,beharrezkoprestakuntzaematendiezuzeneanlan-munduansartzeko.

Ikas-etairakas-prozesuguztietan,lortunahizirenhelburuakzenbaterainobetedirenzehaztenduebaluazioak.Beraz,ebaluazioakerabakiakhartzenlaguntzen du, eta ikasketaren zailtasunak, motibazio-maila edo irakas-metodoenbideragarritasunaantzematen.

715

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

Ikasgaia bost bloketan egituratuta dago. Lehenengo blokean, besteblokeetakoak ere badiren edukiak daude, beste guztietan ageri direnprozedura-etajarrera-edukiakbaitauzka.

Bigarren blokean, Espainiako estatuaren antolaketa politiko-administratiboarenoinarrizkoelementuaksartzendira,etabaitaEspainiaeta Europar Batasuna osatzen duten lurraldeen arteko harremanak ere.Orobat, globalizazio-prozesuak eta Espainiaren eta Euskal Herriarenkokapenerlatiboamunduan.

Hirugarren eduki-multzoan, Espainiako eta Euskadiko eremuen etapaisaien dinamika ekogeografikoak aztertzen dira. Natura-ingurunearenelementuak ikasten dira (erliebea, klima, landaredia, lurzoruak eta urkontinentalak),naturarenetagizartearenartekoelkarrekintza,etafaktorepolitikoek,sozioekonomikoek, teknikoeketakulturalekpaisaieneta,orohar,eremugeografikoenosaeranetaaldaketandutenzeregina.

Laugarrenblokean,sektoreekonomikoakaztertzendira,halanolazenbaitfaktorek azken hamarkadetan eragin dituzten berregituratze-prozesuak:aurrerapen teknologikoak, merkatuen globalizazioa, komunikazio-azpiegituren hobekuntza, eta eskualdeetan, estatuetan eta estatuetatikharatagoeskuhartzekopolitikak.

Azkenik,bosgarrenblokean,euskaletaespainiarbiztanleriarendinamika,egitura,banaketaetaarazoakikastendira,genero-ikuspuntutikabiatuta.Biztanleriarenbanaketadesberdinaesplikatzenda,migrazio-mugimenduengaur egungo egoera eta etorkizunerako perspektibak, langabezia,biztanleriaren zahartzea, eremuen arteko desorekak... Populatze motakereaztertzendira:hiri-eremukoaetalanda-eremukoa.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DIEn EkARPEnA

Derrigorrezko Hezkuntzarako deskribatutako oinarrizko gaitasunakbaliagarriak dira Batxilergorako ere, nahiz espezializazio eta sakontzehandiagozgaratzendiren.

716

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

Geografiakhonakogaitasunhauekhartzenlaguntzendubereziki:

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Ezagutzakmoduautonomoanhartzeaesannahidu,informaziogeografikoaduteniturriakerabiliz(mapak,agiriidatziak,estatistikak,lanmonografikoak...),etainformaziohoriaztertzekoetaalderatzekogaiizatea.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Hainbat iturritatik datorren informazioa bilatzea, lortzea eta prozesatzeaesannahidu,datuaksailkatzea...,etainformazioguztiaaurretiazjasotakoezagutzantxertatzea.Eraberean,Geografiareniturribehinenenbarruan,landa-lanetan egiten den errealitatearen behaketa zuzena sartu beharradago. Ideiak antolatuz, elkarlotuz, aztertuz eta laburbilduz, zenbaitkonplexutasun-mailatako dedukzioak egitea errazten da eta informaziohutsalitekeenaezagutzabilakatzea.

Gainera, ikasgai honek teknologia digitala erabiltzeko gaitasunean erelaguntzendu.Informazioarenetakomunikazioarenteknologieiesker,azkareskuratudaitezke informazioa,datu-baseak,monografikoak,estatistika-urtekariak, kartografia-programak, meteorologia-mapak, arrisku-mapak,gaikako mapak... eta horietatik abiatuta, ikasleek informazioa alderatudezakete,ikerketa-lanakeginditzakete,ezagutzazabalagoalordezaketeedo zalantzak argitu ditzakete. Informazio-bilaketak ikasleak ikasgaihonetandituztengaitasunakpraktikatzeraetahobetzerabultzatzenditu.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Fenomenogeografikoekgauregungogizartearenantolaketanolakoadeneta gizartea mugitzen duten gatazkak eta interesak zein diren ulertzenlaguntzendu.Ikasleakgizarte-etaingurumen-arazoakdaudelaohartukodira,etaespiritukritikoaetabizidirengizarteaaldatzearenetahobetzearenaldeko jarrera garatu ahalko dute. Laburbilduz, geografiari buruzkoezagutzak gure bizi-sistemari eta horrek leku bakoitzean nahiz oro harsortzendituenarazoeiburuzkohausnarketaeragitendu.

717

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Ingurumenarekin, gizartearekin eta ekonomiarekin lotutako irizpideakhartzeaesannahidu,etajarreraparte-hartzaileaetaarduratsuagaratzea,baimailapertsonalean,bailaneanzeingizartean.

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Gizajarduerakegitendireneremufisikoaegokihautemateaesannahidu.

Gizakia, okupatzen duen lur-eremuari nahiz planetari eragiten dietenaldaketaksortzekogaidelaargiizateaesannahidu.Banakoenedogizarte-taldeen ekintzek edo jarduera ekonomikoek ingurune fisikoan dituztenondorioakaurreikusteaahalbidetzendugaitasunhonek.Espiritukritikoagaratzen du errealitatea behatzean eta informazio- nahiz publizitate-mezuakaztertzean,etaardurazkontsumitzekoohiturakgaratzenditu.

Aurretiaz ulertutako kontzeptu geografikoak aplikatzea errazten duerrealitatearibehatzeko,datueneta informazioenazterketasistematikoaegiteko, ideiak planteatzeko eta alderatzeko, zailtasun desberdinekoaurreikuspenak eta inferentziak egiteko, galdera zientifikoei erantzutekoetaondorioakjakinarazteko.

l matematikarako gaitasuna.

Informaziogeografikoaksortzekoetainterpretatzeko,etaelementuenetafluxuen banaketak eremuetan ulertzeko, hizkuntza matematikoa erabilibeharradago.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Geografiako berezko gaien deskribapenari, azalpenari, interpretazioari,balorazioarietaargudioeieskergaratzendagaitasunhau.Komunikazioakesannahiduezagutzakadieraztenjakiteaetaidatzizko,ahozkoetaikus-entzunezko hizkuntzetako nahiz hizkuntza grafikoko, kartografikokoeta matematikoko berezko gaitasunak garatzen jakitea, hala nolainformazioarenetakomunikazioarenteknologienberezkohizkuntza.Beraz,

718

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

Geografiakhizkuntza-komunikaziorakogaitasunahobetzenlaguntzenduinformazioaren prozesatzeari dagokionez, eta berariazko terminologiaerabilizondoegituratutakoiruzkinakegitenlaguntzendu.

HElBuRuAk

Geografiairakasgaiakhonakogaitasunhaueklortzeaduhelburuetapan.

1.Euskaletaespainiareremugeografikoarenaniztasunaeremudinamikogisa aztertzea eta azaltzea, naturaren eta denboraren marko jakinbateaneragina izandutenprozesunaturalen,sozialen,ekonomikoen,teknologikoenetakulturalenartekoelkarrekintzaulertzeko.

2.Lurraldearen antolaketaren oinarrizko elementuak identifikatzea etaulertzea, Espainia eta Europar Batasuna osatzen duten lurraldeenartekoharremanakulertzeko.Eremugertuetaranzkoetaurrunetaranzkoezagutza-,estimu-etalankidetza-jarrerakgaratuz,aurreiritziakgaindituzetaelkartasunezjokatuz.

3.Natura-ingurunearen ezaugarri orokorrak ezagutzea, Espainiako etaEuskadiko paisaia naturalak ezagutzeko, bertako elementuak etadinamikaidentifikatuz,eurenartekoelkarrekintzaazalduzetagizakiarenekintzakhaietandueneraginabalioetsiz.

4.Euskal eta espainiar biztanleriaren banaketa, dinamika eta egituradeskribatzea,biztanleriaeremugeografikoarenaldaketa-mailaazaltzekofaktore garrantzitsua dela ulertzeko; horretarako, prozesu historikoakazalduko dira eta desberdintasun ekonomikoen, populazioarenbanaketaren, migrazio-mugimenduen edo biztanleriaren zahartzearenarrazoiaketaondorioakazalduko.

5.Populatze motak bereiztea eta euskal nahiz espainiar hiritartze-prozesua ulertzea, eta industriaren eta zerbitzuen kokatzearekinlotzea.Morfologiarenoinarrizkoezagutzak,hirien funtzioak (bizitzeko,industriarako eta merkataritzarako) eta hiri-eremuan duten banaketaezagutzea eta identifikatzea, aldaketa-faktoreak eta sortzen direningurumen-arazoakulertzeko.

719

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

6.Jarduera ekonomikoak, haien azken bilakaera eta haien kokatzeazehaztendutenfaktoreakaztertzea,ingurunearenetainguruneabetetzenduten giza taldeen arteko elkarrekintza ezagutuz, populazioaren gauregungobanaketaetaingurumen-ondorioakulertzeko.

7.Natura-baliabideen gaur egungo ustiapen-eredua aztertzea, sortzendituen ingurumen- eta gizarte-arazoen kontzientzia hartzeko, globalkipentsatzeko eta, lekuan-lekuan, zuhurtasunez, eraginkortasunez etaelkartasunezjarduteko.

8.Espainiaren eta Euskadiren kokapena eta, elkarrekin erlazionatutakomundubatean,estatukolurraldeenartekoharremanakesplikatzea,datuekonomikoaketademografikoakaztertuz,ekonomiarenuniformizazio-prozesuaketadesberdintasunsozioekonomikokoprozesuakaldibereangertatzendirelaulertzeko.

9.Errealitate sozial eta espazial desberdinen kontzientzia hartzealurraldearenantolamenduarieragitendiotenerabakietanmoduaktiboaneta arduratsuan parte hartzeko, naturaren oreka eta gizartearenberdintasunasustatzekobeharrizanabalioetsiz.

10.Fenomeno geografiko konplexuak era askotako ikuspuntuetatikulertzea, tartean generoaren ikuspuntutik, kausa ugariko azterketakeginez,gauregungogizartearieragitendiotenarazoakulertzeko.

11.Iturri eta teknika geografiko askotarikoak erabiltzea, informazioabilatzekoetainformaziohorikomunikatzekoazalpen-testukoherenteetaondoantolatuetan,terminologiaegokiaerabiliz.

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

lEzagutza geografikorako informazio garrantzitsua bilatzea, lortzea,aukeratzea eta aztertzea: behaketa zuzena, iturri kartografikoak,estatistikoak,ikus-entzunezkoak,bibliografikoaketainformazioarenetakomunikazioarenteknologietatikdatozenak.Etabeharrezkoabada,balioestatistikoenetafenomenogeografikoenadierazpengrafikoa.

720

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

lFenomeno geografikoen arrazoi, ondorio, kokapen eta banaketaespazialenkausaugarikoazterketaetaazalpena.

lInformazioa prozesatzea eta azalpen-testu koherenteen edo ondoegituratutakoiruzkinenbidezadieraztea,terminologiaegokiaerabiliz.

lEuskal ondare geografikoaren balorazioa egitea (paisaia naturalak,kulturalak,industrialak...)

lJarrerakritikoa,funtsiketazentzurikgabekoargudioenaurrean.

lNorberakespazioarenkudeaketanduenerantzukizunazeindenjakiteaetaonartzea.

lGureekoizpen-ereduareneraginsozialei,ekonomikoeietaingurumenekoeiburuzko hausnarketa eta herrialde behartsuenekiko eta etorkizunekobelaunaldiekikokontsumosolidarioaetairaunkorraegitekobeharrizanarenkontzientziahartzea.

2. eduki-multzoa. Eremu geografikoaren batasuna eta aniztasuna.

lEuskal eta espainiar eremuen kokapen geografikoa. Batasun- etaaniztasun-faktoreak. Lurralde-antolaketa: prozesuhistorikoaketagauregungoantolaketapolitiko-administratiboa.

lEspainiaEuropan.EuroparBatasunareneraikuntza-prozesua.Eskualdeetakoetalurralde-kohesiorakopolitikak.EspainiarenkokapenaEuroparBatasunean.

lGlobalizazioa eta aniztasuna munduan: mundializazio-prozesuak etalurraldeenartekodesberdintasunak.Mundukoardatzhandiak.EspainiarenetaEuskadirenkokapenerlatiboamundukoesparrusozioekonomikoetanetageopolitikoetan.

3. eduki-multzoa. Dinamika ekogeografikoak.

lEspainiakoetaEuskalHerrikonatura-ingurunea.Elementuak:erliebea,klimak, landaredia, lurzoruak eta baliabide hidrikoak. Natura-multzohandiak:elementuetamotanagusiak.

721

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

lNaturababesteko,kontserbatzekoetahobetzekopolitikak.

lNatura/gizarteaelkarrekintza.Faktorepolitikoek,sozioekonomikoek,teknikoeketakulturalekdutenzereginaeremugeografikoenosaeranetaaldaketan.

4. eduki-multzoa. Eremu geografikoa eta ekonomia-jarduerak.

lEkonomia-jarduerenetaeragitendituztendinamikenetaarazoenezaugarriorokorrendeskribapena.

lEspainiako eta Euskadiko nekazaritza-eremuak: aldaketarik berrienak,nekazaritza-egiturarenelementuak.

lNekazaritzaPolitikaBateratua.

lItsasbaliabideak,arrantza-jardueraetaakuikultura.

lEremuindustrialak.Lehengaiaketaenergia-iturriak.Sektoreindustrialarenbilakaera.Berregituratzeindustrialaetagauregungojoerak.EspainiakoetaEuskadikobigarrensektorea:ezaugarriaketakokapena.

lZerbitzuensektorea:ekonomiakhirugarrensektorerakoduenjoera,garraioaketakomunikazioak:eraginalurraldearenegituratzean.Eremuturistikoak:ekonomiandutengarrantzia,turismo-motak,eskualdeaketaingurumen-eragina.

lEkonomia-jarduerenondorioak ingurumeneanetagizartean.Gauregungoekoizpen-sistemaketahaienbanaketanageridirendesorekenbalorazioa.

lEkonomia-banaketanageriohidirendesorekakkokatzeaetabalioestea.

5. eduki-multzoa. Biztanleria, hiri-sistema eta eskualdeen arteko kontrasteak.

lIturridemografikoak.

lEspainiakoetaEuskadikobiztanleriarenbilakaera.Hazkundenaturala,migrazio-mugimenduak eta desberdintasun espazialak. Gaur egungoegiturademografikoaetaperspektibak.Immigrazioarengarrantzia.

722

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

lHiri-populatzea.Hiriarenmorfologiaetafuntzioak.EspainiakoetaEuskadikohiri-sarea:hierarkiaetaegitura.Hiritartze-prozesua.Bizimoduahirietan.

lLanda-populatzea.

lLurraldeenartekokontrasteak:desberdintasunespazialak,demografikoaketa sozioekonomikoak. Lurraldeen arteko kontrasteak eta desorekak.Eskualde-politikaketakohesiorakopolitikak.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Eraguztietakoiturrietatik(ikasleareningurunea,kartografia,estatistika,testuak eta irudiak, informazioaren eta komunikazioaren teknologiak)eduki geografikoko informazioa ateratzea, aukeratzea eta erabiltzea,lurralde-fenomenoak eta haien arteko harremanak kokatzeko etainterpretatzeko, gertaera eta prozesu geografikoen azalpenean etakomunikazioanhiztegiespezifikoaerabiliz.

1.1.Eadarabiltzaninformaziogeografikokohainbatiturri:kartografikoak,dokumentalak,ikus-entzunezkoak,informazioarenetakomunikazioarenteknologietatiketabehaketatiknahizirudietatikdatozenak.

1.2.Eainformazioaaukeratzen,interpretatzenetaalderatzenduenetaberetzakoezagutzabihurtzenduen.

1.3.Ea dakien grafikoak egiten, datu eta fenomeno geografikoakadieraztekomodurikegokienaaukeratuz.

1.4.Eaondorioakondoegituratutakotxostenenedoiruzkinenbidezjakinaraztendituen,terminologiaegokiaerabiliz.

2.Munduko sistemaren ezaugarriak eta Europar Batasunareneraikuntzaren etapa nagusiak identifikatzea, Batasuneko erakundeaketafuntzionamenduaezagutzeaetaharenpolitikasozioekonomikoarenondorioespazialakmodukritikoanbalioestea.

2.1. Ea ulertzen duen ekonomiaren globalizazio-prozesua gero etahandiagoadela

723

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

2.2.Ea interpretatzen dituen Espainia Europar Batasunean sartutaegoteareningurukoerrealitateespazialetaekonomikojakinbatzuk.

2.3.Ea ezagutzen dituen Europaren eraikuntzaren faseak, eta baitabertako politiken azkenaldiko bilakaera (Nekazaritza Politika,IndustriaPolitika,EskualdeetakoPolitika...)

2.4.Ea Europar Batasuneko erakundeak identifikatzen dituen etabalioesten duen estatu-kideetako eskualdeetako politika etabesteesparrugeoekonomikoekikoharremana.

3.Natura-ingurunearen ezaugarri orokorrak ezagutzea, eta Espainiako etaEuskalHerrikopaisaianaturalenaniztasunaezagutzeaetamapankokatzea,bertakoelementuaketadinamika identifikatuz,eurenartekoelkarrekintzaazalduzetagizakiarenekintzakhaietandueneraginabalioetsiz.

3.1.Eaezagutzen,kokatzenetadeskribatzendituenEuskalHerrikonatura-ingurunerikgarrantzitsuenak,etalotzendituenEspainiakoetaEuropakoparekoekin.

3.2.Eaulertzenduenedozeinpaisaiakbereoriginaltasunaduela,etaeaestimatzenduenhaienaberastasunaetaaniztasuna.

3.3.Eapaisaiarenelementuaketabertakoelkarrekintzakezagutzendituen,gizakionjarduerarekinlotuzaztertzendituen,etaeragitendietenarazoakbalioestendituen.

3.4.Eaaztertzenditueneuskalpaisaiarenadibideak,naturalak zeingizatiartuak.

4.Ekonomia-jarduerak eta haiek eragiten dituzten aldaketak aztertzea,ingurunearen eta giza taldeen arteko elkarrekintza zein den ikusiz,kokatze-faktoreaketabanaketazeindiren jakinez,etagertatzendirenEuropakotestuinguruanbalioetsiz.

4.1.EakokatzenetadeskribatzendituenEuskadikoetaEspainiakoekoizpen-eremu nagusiak (landa-ingurunekoak, industrialak etazerbitzuetakoak), ikuspuntu dinamiko batetik, eta horri eskerazkenaldikokokatze-etaaldaketa-faktoreakezagutzendituen.

724

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

4.2.Ea gaurkotutako dokumentazio estatistikoa eta kartografikoaerabiltzenduen.

4.3.Ea balioesten dituen ekonomia-jardueren eragin espazialak etahaien inpaktuasozioekonomianeta ingurumenean;eta,orobat,bestehainbateragin,halanolaesku-hartzepolitikoenak,EuroparBatasuneanhartutakoerabakienaketanazioartekoegoerarenak.

4.4.Eaguresistemarenondoriosozialakbalioestendituen;besteakbeste, bazterketa ekonomikoa eta soziala, immigrazioa edoemakumearenparte-hartzealan-munduan.

5.Gizajarduerekingurumeneandituzteninpaktunagusiakidentifikatzeaetakokatzea,sortzendituztenarrazoiekinetaosasuneaneragitendituztenondorioekin lotuz, mundu mailako eskala, ikuspuntu globala, erabiliz;era berean, zenbait eskalatan planteatzen diren berreskuratze- etakontserbazio-politikaketa-konpromisoakezagutzea:lekuanlekukoak,autonomikoak,estatukoak,Europakoaketamundukoak.

5.1.Eaaztertzenetabalioestendituengizajarduerekdituzteninpaktuaknatura-sistemetanetahaienelementuetakobakoitzean(erliebea,lurzoruak,klima,landarediaetabaliabidehidrikoak).

5.2.Eaaintzathartzenduennatura-ingurunearenkontserbazio-maila,eraaskotakoagiriaketamapakerabiliz(landaredia,topografikoak,gaikakoak…).

5.3.Ea ebaluatzen dituen giza jarduerak hainbat fenomenotandituen efektuak: basamortutzean, higaduran, kutsaduran,bioaniztasunarengaleran,deforestazioanetaabarretan.

5.4.Ea ezagutzen dituen ingurunea zaintzeko eta berreskuratzekonazioarteanhartutakokonpromisoak.

5.5.Ea kontzientziarik baduen baliabideen eta ingurumenarekikoerrespetuarenzentzuzkoerabilerariburuz.

5.6.Ea parte hartzen duen ikastetxeko Agenda 21ek sustatutakojardueretan.

725

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

6.Populazioa funtsezko faktoretzat ulertzea, jakinda haren banaketak,dinamikak eta egiturak modu nabarmenean eragiten dutela espazioaosatzendutenprozesuetan,etaesplikatzeadesberdintasunekonomikoen,populazioaren banaketa desberdinaren, migrazio-mugimenduen edoherritarrenzahartzearenarrazoiaketaondorioak.

6.1.Ea ezagutzen dituen Espainiako eta Euskadiko populazioarendinamikaetaegitura.

6.2.Ea iturrietaestatistikademografikoaketagrafikokiadieraztekomoduakerabiltzenetainterpretatzendituen.

6.3.Eaaztertzenduenespainiarnahizeuskalpopulazioarenhazkundedemografikoa,etaetorkizunerakojoeraondorioztatzenduen.

6.4.Ea ulertzen duen indarrean dauden tasen balioen esanahiaeta alderatzen duen Europako estatuetakoekin, zahartzearenondorioakkontuanhartuzetaimmigrazioakguregizarteandueneginkizunabalioetsiz.

7.Populatze-motakbereiztea.Espainiakohiritartze-prozesuainterpretatzea,lurraldeaberehiri-sistemarenosaerarenbidezantolatzekomodugisa.Hirienmorfologiarenoinarrizkoalderdiakezagutzeaeta identifikatzea,etahaienfuntzioaketabanaketahiri-eremuan.

7.1.Ea bereizten dituen euskal eta espainiar eremu geografikokolanda-etahiri-populatzemotak.

7.2.Ealotzenduenhiritartze-prozesuaekonomiarengarapenarekinetaaldaketarekin(industriarenetazerbitzuenkokapena),lurraldearenantolaketapolitiko-administratiboarekinetalurraldeaantolatzekopolitikekin.

7.3.Eahiri-morfologiarenoinarrizkoelementuakidentifikatzendituenera askotako informazio-iturriak erabiliz, planoak eta behaketazuzenabatezere,etakasuzehatzakaztertuz.

7.4.Ea ezagutzen dituen hiri-planifikazioak, udal-kudeaketak edopresio-taldeen esku-hartzeak dituzten ondorioak gizarte-bizitzarakoetairaunkortasunerako.

726

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma Geografia

8.EuskadikoetaEspainiakoantolakuntzapolitikoarenetaadministratiboarenoinarrizkoelementuakdeskribatzea;zenbaititurrietaadierazleerabiliz,aberastasunarenbanaketakautonomia-erkidegoetandituenkontrasteakbalioestea, eta garapenerako eta eskualde-kohesiorako adibideakemateaEspainiakonahizEuropakopolitiketan.

8.1.EahartzenduenEspainiaerrealitategeografikoaskotarikogisa,hainbat eremu politiko-administratibotan antolatua: autonomia-erkidegoak,probintziak,udalerriaketaabar.

8.2.Eaulertzendituenadministrazio-antolaketahorretatiksortutakoefektuespazialak.

8.3.EaEuskadikoetaEspainiakoekonomia-jarduerenetabaliabideenkokatzeaegiaztatzen,aztertzenetaebaluatzenduen,etadesorekaespazialakbalioestendituen.

8.4.EaezagutzendituenEspainiakoetaEuroparBatasunekoerakundepolitiko-administratiboetatikegitendirenintegrazio-etakohesio-politikak.

9.Ingururaedoeremunahizgaijakinbatiburuzkolanda-edoikerketa-lanaegitera joateko irteera antolatzea, beharrezko informazioa bilduz etaondorioakahozaurkeztea,txostenbatenbidezedoformatudigitalekokomunikaziobatenbidez,hiztegigeografikozehatzaerabiliz.

9.1.Eaikerketa-lanikplanifikatzenetaegitenduenlanda-lanarenbidezedogeografiariburuzkoiturrienbidez.

9.2.Eageografia-kontzeptuak,-teknikaketa-tresnakaplikatzendituenelementugeografikoakkokatzean,deskribatzean,elkarrekintzakanalizatzean,interpretatzeanetaazaltzean.

9.3.Eaondorioakterminologiaegokiaerabilizaurkeztendituenahoz,idatzizedoformatudigitalean.

727

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

GrekoaIetaII

SARRERA

BatxilergokoGrekoairakasgaiak,Mendebaldekozibilizazioarenfuntsezkoalderdiakulertzeko,hizkuntza-etakultura-oinarriakematenditu,zibilizaziohoriGrezianetaErromansortutakotradizioluzebatenemaitzabaita.

Grekoaren alderdi morfologikoa, sintaktikoa eta lexikala ikasteak,hizkuntzaren testuinguru kulturala eta historikoa ezagutzeaz gainera,prestakuntza-baliohandiadakar.Norentzat?Batxilergoan,humanitateenesparruan,lehenengoespezializazioaegiteaerabakidutenikasleentzat,hauda,GizarteZientziaketaHumanitateakmodalitateaaukeratudutenentzat.

Grekoak ezin ukatuzko hizkuntza- eta kultura-antzekotasunak dauzkalatinarekin,eta,hizkuntzahorrekinbatera ikasteak,bideematendubiakmodubateragarrian lantzeko,diziplinarteko jarduerakgauzatzekoetabiikasgaien edukiak modu egokian antolatzeko, eta, hartara, aldi berekoikasketakoherenteaerraztukoda,ahaliketaalderdigehienetan.Elkarrenarteko osagarritasun hori, helburuetan eta bi curriculumen edukienantolaketanereadieraztenda.Eraberean,hizkuntzenetahumanitateenarloko gainerako ikasgaien irakasleekiko lankidetza sustatu behar da,jarduerabateratuakedoelkarrenosagarriakplanifikatzeko;horrenbestez,zenbaitesparrutatikdatozenoinarrizkokontzeptuetaprintzipioakelkarrilotu eta integratzeko gaitasuna bultzatuko da, ikasleek jakintza-esparruguztieilotutakobalioetairizpideetikoakgaratzeko.

Ikasgai honetako edukiak ezin bereizizko bi esparru nagusitan daudebanatuta–hizkuntzanetakulturan–,eta laubloketanantolatuta (blokeokbiikastaldietanlantzendira,geroetasakonago):grekoa,grekozidatzitakotestuaketahaieninterpretazioa,grekoarenlexikoaetaharenbilakaera,etaGreziaetaharkutzitakoondarea.Halaere,antolatzekoorduan,hizkuntza-ezaguerenaldiberekoetamailazmailakosegidaezarribeharda,testuak

728

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

errazago interpretatzeko, bai gramatika aldetik, bai kultura aldetik.Horrenbestez,badirudibanaketaziklikoadelaedukiakantolatzekoerarikegokiena,unitatebakoitzekoedukiakorekatuakizandaitezen,hizkuntza-informazioaaldebatetiketakulturabestetik.

Lehen ikasturtea gaiaren sarrera da, grekoaren eta greziar kulturarenoinarrizko edukiak ikasten dira. Bigarren ikastaldiari dagokio ikasitakoafinkatzeaetazabaltzea,etaGreziakoliteratura,generoaketahaienordezkarinagusiak aztertzen dira bereziki, gure kulturaren greziar sustraietansakontzenlaguntzeko.

Edukiengarapenakaplikaziopraktikoaizanbehardu,batezere,ikasleek,itzulpenaren eta itzulita dauden testuen irakurketaren bidez, grekoarenfuntsezko alderdien oinarrizko ezagutza lor dezaten, eta has daitezenazterketafilologikoaegitekoedotestuakinterpretatzekooinarrizkoteknikakerabiltzen.

Jakina, testuak dira ikasgaiaren lan-tresna nagusia. Hortaz, testu-aukeraketaegiteakomenida,betiere, lehenik,hitz lauz idatzitakoak,etahainbatautore,garaietaliteratura-generotakoak.Jatorrizkoobrakizangodira,oharrezhornituta,errazagoulertzeko.

Grekoz idatzitako testuak itzultzea baliagarria da grekoaren oinarrizkogramatika-egiturakfinkatzeko,baina,aldiberean,norberarenhizkuntzazhausnartzeko ere balio du, bi hizkuntzetako egitura linguistikoen artekoegokitzezuzena,zehaztasunaetaestilo-zuzentasunabilatzeko.Horretarako,grekoa eta latina konparatzea ere lagungarria izan daiteke. Era berean,onuragarria izango da eskolan maiz erabiltzen diren hitzen glosategiaegitea,zenbaithiztegibaliatzea,eta,pixkanaka,berariazkogreko-hiztegiageroetasarriagoerabiltzea.Itzultzea,azkenbatean,azterketa-etasintesi-ariketabaliagarriada,ikasketamotaguztietarakobalioduena.

Testuen azterketa eta interpretazioa osatzeko, eskura dauden besteinformazio-iturri eta baliabide batzuetatik –liburuak, ikus-entzunezkoak,baliabide teknologikoak– ateratako datuak erabiliko dira. Horri esker,testuakGreziarenhistoriakogaraiekinetamunduklasikokoartearekinetakulturarekinerlazionatuahalizangoditugu.

Grekoaren lexikoa ikastea funtsezkoa da itzultzeko, eta, aldi berean,ikasleak gai izango dira hitzak sortzeko erabiltzen diren mekanismoez

729

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

hausnartzeko. Hori guztia lagungarria da ikasleek euren hizkuntzanduten lexikoaaberasteko,etaerraztuegitendiebestehizkuntzabatzukikasten hasteko bidea. Gainera, bide ematen die hizkuntza-maileguakduengarrantziazjabetzeko,etahorizibilizaziogreziarrakutzitakokultura-ondarearen parte garrantzitsua da; era berean, greko klasikoak, gauzaberrieietaaurkikuntzeiizenaematekoorduan,gauregunnolakobizitasunaduenikustekoerebaliodu.

Generoak, egileak, garaiak eta gaiak edozein izanda ere, itzulitako lanosoak edo pasarteak irakurtzean, helburua ez da bakarrik ikasleenganirakurzaletasuna piztea, baita ikasleei greziar gizartearen etapentsamenduaren ikuspegi osoa eta orekatua ematea ere, eta gizarte-pentsamenduhoriekegindakoekarpenenazterketakritikoaetaebaluazioaegitea.

Horrenbestez,Greziaraetaherrialdehorrekutzitakoondarerahurbiltzean,ezinbestekoadaikuspegiorokorraizatea,uztartuahalizatekohizkuntzarenikasketa,testuenazterketaetaitzulpena,etagrekoarenliteraturarenfuntsezkolanen irakurketa eta iruzkina. Elementu horien guztien sistematizazioariesker,etaordukoetaegungobizimoduaketapentsamenduaketengabekonparatzeariesker,ikasleekGreziaezagutukodute:gauregunerrealitatebizia dela ikusiko dute, eta utzi zuen mezuaren iraunkortasunarenkontzientziahartukodute.Eraberean,Greziakpentsamendumodernoariegindakoekarpenenebaluaziokritikoaereegingodute.

Ikas-etairakas-prozesuarenprotagonistaikasleadenez,beharrezkoadagelangiroegokiasortzea,harenautonomiaeta ikasten jarraitzekonahiasustatzeko. Prozesu horren antolaketaren ardatza iker-teknika batzuenerabilera izangoda,eta ikergaiakhauek izangodira:hizkuntza, ikerlanakultura-etalexiko-gaietan,irakurketaetaahozkozeinidatzizkoazalpena.

Ikasleekzer jakin,hurahartubeharkoduteabiapuntutzat irakasleek,etaikaslebakoitzarengaitasunetaraetaikastekoerritmoetaraegokitubeharkodute.Gainera,ikasgaiarenirakaskuntzanerabilibeharrekometodologiarenoinarrigisa,honakohaueksustatukodiragelan:komunikazio-harremana,hitzegitea,partehartzea,ideiaketahipotesiakalderatzea,norberakikasteaeta,taldean,lankidetzanaritzea.

Ebaluazioari dagokionez, ebaluazio-irizpideek kontuan hartu behar dutezeindiren ikasgaiarenhelburuaketagaitasunak,etahoriekzerneurritan

730

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

lortzen diren. Era berean, hauetarako ere baliagarriak izan behar dute:ikasleen ikasketek zer bilakaera izan duten adierazteko, antzemandakodesorekak eta beharrak ebaluatzen laguntzeko, eta erabilitako irakas-estrategiakegokiakdirenjakiteko.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IkAS-gAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Batxilergoko Grekoa ikasgaia lagungarria da oinarrizko gaitasunakgaratzeko.Halaere,modalitate-ikasgaiadenez,batezereHumanitateenetaGizarteZientzienmodalitatearekinzerikusihandienadutengaitasunetandueragina.

Grekoarekinetagreko-literaturarekinlanegiteaezinbestekoadahizkuntza-komunikaziorako gaitasuna garatzen joateko. Hizkuntza klasiko baten–adibidez, grekoaren– mekanismo linguistikoak ezagutzeak lagunduegitendieikasleeiberenhizkuntzarenegituralinguistikoakerabiltzen,etaez dakizkiten beste hizkuntza batzuenak ulertzen. Hitz batean, grekoaikasteakbestehizkuntzabatzukerrazago ikastekohizkuntza-gaitasunakematenditu.

Eraberean, irakasgaihau ikasteak,hobetuegitendu ikasleenmintzaeraetaidazkera;izanere,ikasleenlexikoazabaltzendu,etahizkuntzakultuan(teknikoan, zientifikoan, literarioan, filosofikoan...) erabiltzen diren hitzenosaeraerakustendu,hizkuntzakultua,gehienbat,grekotikdatozenhitzekosatzenbaitute.

Grekoaren historia eta bilakaera ezagututa, ikaslea ohartzen joaten dahizkuntzakaldatuegitendireladenboranzehar,etahizkuntzahoriekhainbatesparrugeografikoetasozialetanbiziizandirela;gainera,hizkuntzenartekokontaktuakdakarrenkulturaartekokomunikazioazerejabetzendira.

Ikasgaiak gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna ere garatzen du;izanere,greziarkulturak,iraganeanbezalaorainere,gaitasunaduhainbatjatorritako ezagutzak integratzeko eta berriz formulatzeko. Iraganean,laguntzaerabakigarriaemanzuenMendebaldekozibilizazioagaratzeko,eta,gauregun,ematenjarraitzendu.

731

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

Greziakogizartearenbilakaeraetaantolaketaezagutzea,harenlorpenaketaarazoakzeinizanzirenjakitea,lagungarriaizangodaikasleentzatgizarteanmoldatzeko,baibizitzapublikoanpartehartzerakoan,baigizabanakonahizkolektibitateguztieneskubideakerrespetatzerakoan.

Gainera,EuropakoetaMendebaldekozibilizazioaaztertzekoetakritikokibalioesteko gaitasuna areagotzen du, zibilizazio horren erroak greziarkulturan baitaude; era berean, gizarte-trebetasun jakin batzuk lortzenere laguntzen du. Antzinako greziar munduan, ondo finkatuta zeudenzenbaitbaliodemokratikoetajarreraetiko;besteakbeste,honakohauek:gizabanakoaren protagonismoa; logosaren nagusitasuna, ezagutzaeskuratzeko eta egia bilatzeko; hitz egitea, norberaren gatazkak etagatazka sozialak konpontzeko; bestelako pentsamoldea, jatorria edosexu-orientazioa duten pertsonekiko tolerantzia- eta errespetu-jarrerak;hobetzekoahalegineanirautea;ekitaldikolektiboetanpartehartzea.

Ikasgaiak giza eta arte-kulturarako gaitasunari egiten dion ekarpena,greziarrenarkeologia-etaarte-ondaregarrantzitsuaezagutuzlortzenda.Horrela,arteabalioesteaetagozatzeabultzatzenda,baigizasormenarenemaitza gisa, bai historiaren testigantza gisa ere; aldi berean, ondarehoriaintzathartzekoetakontserbatzeko interesasustatzenda.Gainera,erreferentziak ematen ditu, kultura eta mitologia grekolatindarretanoinarritutazertudirenondorengoartelanakkritikokiebaluatzeko,edo,eraberean,balioestekokomunikabideekzabaltzendituztenmezuak,askotan,ondareklasikotikhartzenbaituteberenikono-oinarria.

Munduklasikoaezagutzea,etamunduhorrekirautea,lagungarriadagerokoliteratura interpretatzeko, literaturahorretan irauneginbaitutegizakiarenfuntsezkokezkenadierazpendirenmitoek,topikoek,gaieketaliteratura-generoek; aldi berean, irakurtzeko interesa, testuen alde estetikoarenbalioespenaetaliteraturarakozaletasunagaratzendira.Baina,greziarrak,literaturan ez ezik, artean, erakundeetan, medikuntzan, filosofian,zientzietan eta abarretan ere, gure zibilizazio modernoaren aitzindariakizan ziren. Greziar kultura eredugarria da, jakin-min intelektualaren etaespirituekintzailearensustatzailedenaldetik,eta,horregatik,etorkizunarenmaisutzathartuizanda.

Grekoa ikastea lagungarria da ikasten ikasteko gaitasuna hobetzeko,sustatu egitendituelakoazterketarako jarrera eta trebetasuna, areagotuegitendituelakoautonomia,diziplinaetahausnarketakritikorakotrebeziak,

732

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

eta garatu egiten dituelako pentsatzeko, antolatzeko, buruz ikastekoeta informazioa berreskuratzeko estrategiak. Grekoa ikastea, gainera,lagungarriadahizkuntza-adierazpidebakarbati lotutaezgeratzeko,etanorberaren hizkuntzarenak ez diren egiturak eta funtzioak erabili beharizateko. Beraz, arrazoiketa logikoa eta abstrakzio-gaitasuna garatzenlaguntzendu.Trebetasunhoriekbestehizkuntzabatzukikastekoerebaliodezakete,etaikasleeikultura-ikuspegizabalaematendiete.

Ikasgai honen bidez, informazioa tratatzeko eta teknologia digitalaerabiltzeko gaitasuna sustatzen da, ikasgaiaren helburuetako bat baita,hain zuzen, edozein informazio (idatzia, grafikoa, ikus-entzunezkoa, IKTbidezlortutakoa,museoetanjasotakoa,etaabar.)bilatzeko,aukeratzekoetatratatzekotrebetasunaklortzenlaguntzea.Gaitasunhaulortzeko,oinarrizkotresnakdirahonakohauek:informazioabiltzeko,aukeratzekoetaaztertzekojarduerak,laburpen-teknikenaplikazioa,gako-hitzenidentifikazioaetaideianagusienetabigarrenmailakoenartekobereizketa.Izanere,gaitasunhonekloturaestuadunorberarenetengabekoprestakuntzarakotrebetasunekin.Bestalde, informazioaren eta komunikazioaren teknologiak, informazioaorokortzekoetalortutakoezagutzakomunikatzekotresnagisaerabiltzendirenneurrian,gaitasundigitalaeskuratzenlagundukodute.

Testuak interpretatzeko eta hizkuntza- zein kultura-iruzkinak egitekojarduerak lagungarriak dira norberaren autonomiarako eta ekimenerakogaitasuna lortzeko, jarduera horiek espiritu kritikoa garatzea, hau da,aukeraguztiakaztertzeaetaebaluatzea,eskatzendutelako.Norberarenedo taldeko lanak azaltzeak eta eztabaidatzeak berez eskatzen duteirizpideakzorrotzetaardurazdefendatzea,bestekideenekarpenakaintzathartzea,gertalitezkeenhutsegiteakonartzea,haieknolazuzenduulertzea,eta, lortutakoemaitza txarra izandaere,amoreezematea.Hitzbatean,hobetzekoaukerakematenditu,etabetihobetzekogogoasustatzendu.

733

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

HElBuRuAk

GrekoaBatxilergoanirakasteakgaitasunhauekgaratzeaduhelburu:

1.Grekoarenoinarrifonetikoak,morfologikoak,sintaktikoaketalexikalakjakitea eta zuzen erabiltzea, testuak aztertzeko, itzultzeko etainterpretatzeko.

2.Grekoaren hizkuntza-egiturei buruz hausnartzea, grekoa hizkuntzamalgukariareneredubaita,etaikasleekegiturahoriekeurekerabiltzendituztenhizkuntzenegiturekinalderatzea;hartara,norberarenhizkuntzahobetoulertuetaerabilikodute,etaerrazagohurbildukodiraezagutzendituzten beste hizkuntzetara. Horretarako, egokia litzateke latinarekinkonparatzea.

3.Grekoz idatzitakogaiaskotariko testuetaesaldi laburrak (jonierazko-atikozkohitzlauzkoak,bereziki)aztertzea,itzultzeaetairuzkintzea.

4.Grekotikitzulitakotestuetalanklasikoenirakurketaulerkorraetakritikoaegitea,testuhorietanagertzendirenGreziakogertaerahistoriko,politikoetasozialakidentifikatzeko.

5.Grekotik datozen etimoen, aurrizkien eta atzizkien esanahia jakitea,ikasleenlexikoazabaltzeko,etahaienmintzaeraetaidazkerahobetzeko;izanere,elementuhoriekikasleenegunerokohizkuntzakoetahizkuntzamodernoenzientzia-etateknika-terminologiakohitzaskotanagertzendira.

6.Greziako gertaera sozial eta historiko garrantzitsuenak deskribatzea,toki- eta denbora-ardatzetan kokatuta, gure gizartean utzi dituztenaztarneknolairaundutenikusteko,etaikuspuntukritiko,toleranteetaerrespetuzkoarekinaintzathartzeko.

7.Grekoaren literatura-generoen ezaugarriak jakitea, eta grekoarenliteraturan agertzen diren topikoak, ideiak, pertsonaiak eta abarezagutzea,Mendebaldekoliteraturamodernoandaudenekinerlazionatuetakonparatzeko.

734

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

8.AntzinarokoGreziakokultura-adierazpidenagusiakidentifikatzea,gauregungomundukohainbatpentsamendu-joerarenetajarreraetikozeinestetikoren eredu gisa egin duten ekarpena aitortzeko eta kritikokibalioesteko.

9.Mota guztietako informazio-iturriak erabiliz –bibliografiak, ikus-entzunezkoak,museoak,arkeologia-aztarnategiak, informazioarenetakomunikazioarenteknologiak…–informazioabilatzea,hurabaliatzeaetakritikokiaztertzea;hainzuzenere,zibilizaziogreziarrarenzenbaitalderdiriburuzdatuadierazgarriaklortzeko,etazibilizaziohorrekhistorianzeharizandakopresentziaegiaztatzeko.

735

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

gREkoA I

EDukIAk

1. multzoa. grekoa

lGrekoarenhistoria:geografia-edokontzeptu-mapakerabiliz,hizkuntzarenbilakaera adieraztea, indoeuroparretik greko modernora, dialekto-aldaeranagusiakkontuanhartuta.

lGrekoarenalfabetoa:grekozerabiltzendirengrafiak,zeinuortografikoaketa puntuazioa identifikatzea. Grekoaren alfabetoa latinarenabezedarioarekinkonparatzea–latinarenabezedarioaerabiltzenbaituteEAEko bi hizkuntza ofizialek–, gizakiek idazketa ezartzeko egindakoahaleginakaintzathartuta.

lBereiztea grekoaren hitz baten transliterazioa latinaren alfabetora,eta, ondoren, latinaren bidez, gaztelaniara eta euskarara egindakotranskripzioa.

lIzen-flexioa: kasuak eta deklinabideak. Grekoaren forma nominalaketa pronominalak bereiztea. Grekoaren flexio-sistema euskararen–flexio-hizkuntzabaitaeuskaraere-etagaztelaniarenflexio-sistemekinkonparatzea.

lAditz-flexioa: grekoaren aditz-formak eta haien osagaiak bereiztea.Orainaldia/aoristoaoposizioaindikatiboan,infinitiboanetapartizipioan.Aditztematikoaketa“μ”aditza.

lKasu-sintaxia:kasuenfuntziosintaktikonagusiakbereiztea.Preposizioak.Komunztadura.

lPerpaus-sintaxia: grekoaren perpauseko egituraren azterketa,komunztadura, hitzen ordena. Perpaus bakunak eta konposatuak.Menderakuntza-loturanagusiak.

lHizkuntzazhausnartzekointeresaizateaetagrekoabalioestea,norberarenhizkuntzahobeto jakitekoetabatxilergoan ikastendirenhizkuntzetaraerrazagohurbiltzeko.

736

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

2. multzoa. grekoz idatzitako testuak eta haien interpretazioa

lJatorrizkoetaosozailtasungutxikoperpauserrazenetatestulaburrenazterketamorfosintaktikoa.

lPerpausedotestulaburerrazak–joniera-atikozkohitzlauzkoak,bereziki–itzultzeaetairuzkintzea,haiekosatzendituztenelementuakaztertzeaetadauzkatenmezuenedukiaaintzathartzea.

lGrekozjartzeaikasleenhizkuntzanidatzitakoperpauslaburetaerrazak.

lItzulitakolanaketapasarteakirakurtzea, interpretatzeaeta iruzkintzea;horretarako,Greziarenhistoriaz,literaturazetakulturazzenbaitinformazio-iturritanlortutakoinformazioaerabiltzea.

lAintzathartzeagrekoadelamunduklasikoatransmititzekobidenagusia,etajakin-minaizateatestuakezagutzeko.

3. multzoa. grekoaren lexikoa eta haren bilakaera

lGrekoarenoinarrizkolexikoalantzeaetaikastea.

lGrekoaren erroak, aurrizkiak eta atzizkiak bereiztea hitz elkartuaketa eratorriak osatzeko, eta ikasleek jakitea zein den darabiltzatenhizkuntzetakolexikoanhaienesanahia.

lIkasleenlexikoarruntekohitzaskorengreko-jatorriaegiaztatzea.

lGrekoarenetimoakbereiztea zientzia- eta teknika-lexikoetako terminogehienetan, gaztelaniaz eta euskaraz ez ezik, hizkuntza modernoguztietanere.

lHitzen esanahi etimologikoa ezagutzeko jakin-mina, eta ahozko zeinidatzizkohizkuntzajasoaegokiroerabiltzekointeresa.

737

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

4. multzoa. grezia eta haren ondarea

lMapak eginez, Antzinaroko greziar esparruko gorabehera geografiko,eskualdeetapolisgarrantzitsuenakkokatzea.

lGizarte greziarraren bilakaera historikoa ardatz kronologikoak eginezidentifikatzea,etaharenzergatiakaztertzea.

lGreziakopolisa:Greziakopolisetakogobernu-eraketagizarte-antolaketagaur egungoekin konparatzea. Atenasen ondare demokratikoareniraupenagureMendebaldekozibilizazioan.

lEgunerokobizitza:Greziakobizimoduaaztertzea,etagauregungukbizidugunarekinalderatzea,jarrerakritikoaetabegirunezkoaizanik.

lGreziako erlijioaren ezaugarri bereizgarriak, eta jai eta kultura-ekitaldinagusiak bereiztea, jainko nagusien genealogia ezartzea, eta mitoezagunenakidentifikatzea.

lGrekoarenliteratura-generonagusienaurkezpenlaburra.

lMundugreziarrazikerlanakegitea,zenbaitinformazio-iturrierabiliz,etainformazioarenetakomunikazioarenteknologiezbaliatuz.

lEuropa izeneko batasun politiko, sozial eta kulturalekoa izatekosentimenduagaratzekointeresa;izanere,mundugreziarradagobatasunhorrenhasieran.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Grekoz idatzitako testu laburrak irakurtzeaeta idaztea,etagrekoarenterminoakikasleekdarabiltenhizkuntzaratranskribatzea.

1.1.Ea bereizten dituen grekoaren alfabetoko letrak eta ortografia-zeinpuntuazio-zeinuak.

1.2.Ea erraz irakurtzen eta idazten dituen grekoz idatzitako testulaburrak.

738

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

1.3.Ea zuzen transkribatzen dituen grekoz idatzitako terminoakgaztelaniaraetaeuskarara.

1.4.Ea erlazionatzen dituen grekoaren alfabetoa eta latinarenabezedarioa, eta ea bereizten dituen antzekotasun etadesberdintasungrafikoak,ortografikoaketafonetikoak.

2.Grekozidatzitakoperpausetatestuerrazakmorfologikokietasintaktikokiaztertzea.

2.1.Eaulertzenduengrekoarenoinarrizkofuntzionamendua-flexio-hizkuntza den aldetik-, eta ea ezartzen dituen analogiak etadesberdintasunak gaztelaniaren eta euskararen elementu etaegituretan.

2.2.Eazuzen identifikatzendituengrekoaren izen-etaaditz-formakjatorrizkotestuetan,eaaztertzendituenberoiek,etaeaezartzenduenkasuankasukofuntzioa.

2.3.Eaerlazionatzendituenkasuaketafuntzioak,eaezartzendituenkomunztadurak, eta ea bereizten dituen perpaus bakunak etakonposatuak.

2.4.Ea identifikatzen dituen funtsezko elementuak eta egiturasintaktiko nagusiak, grekoz idatzitako perpausak eta haienitzulpenakonparatuz.

3.Osozailtasungutxikogrekozkoperpausaketatestulaburrakaztertzea,itzultzeaetairuzkintzea,joniera-atikozkohitzlauzkoakbereziki,ikasgelanegindakooinarrizkohiztegiaklagunduta.

3.1.Ea bereizten dituen perpaus barruko funtsezko funtzioak, etaitzulpeneanpartehartzendutenoinarrizkoegiturasintaktikoak.

3.2.Eaulertzenduentestubatenedukia,etaeaitzultzenduenahaliketafidelen.

4.Perpaus errazen atzerabertsio-ariketak egitea, grekoaren berezkoegiturakerabiliz.

739

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

4.1.Eaezagutzendituengrekoarenberezkoegiturak,etaeaperpausakzuzenerabiltzendituenberehizkuntzatikgrekoraaldatzean.

4.2.Eaizen-etaaditz-flexioakaplikatzendituenhitzetan,esamoldeetanetaatzerabertsio-testutxikietan.

4.3.Ea perpaus edo testu laburrak idazten dituen grekoz,grekoaren lexikoetaegituraegokiakerabiliz, etahitzenordenaerrespetatuz.

5.Zenbaitliteratura-generotakotestuitzuliakulertzeaetairuzkintzea.

5.1.Eairakurtzen,aztertzenetalaburtzendituenhainbatgeneroetaegilerentestuitzuliak.

5.2.Ea bereizten dituen ideia nagusiak eta bigarren mailakoak, etaeaidentifikatzendituentestuanadierazitakomundugreziarrarenalderdihistorikoaketakulturalak.

6.Grekoarenhitzelkartuaketaeratorriakosatzekohizkuntza-elementuakbereiztea,etahaiekinhitz-familiakosatzea.

6.1.Ealexema,aurrizkietaatzizkiarruntenenzerrendakegitendituen,haienesanahiaikastenduen,etahitzberriaksortzekogauzaden.

6.2.Eaburuz ikastendituengrekozko terminoak,etahitz-familiatanantolatzendituen.

6.3.Ea identifikatzen dituen helenismoen osagai eta etimo direnterminoak grekoz idatzitako testuetan, eta ea ondorioztatzenduenhaienesanahia.

7.Helenismoak bereiztea, haiei dagokien grekozko etimoarekinerlazionatzea,etadaukatenesanahiaazaltzea.

7.1.Ea erlazionatzen dituen gaztelaniaz erabilera arruntekoak direnterminoakdagokiengrekozkoetimoarekin.

7.2.EabereiztendituenhelenismoakBatxilergokoikasgaietakotestuespezifikoetan,etaeaazaltzenduenhaienesanahia.

740

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

7.3.Eaterminohoriekzuzenerabilitakoperpausaketatestulaburrakidaztendituen.

8.Grezia klasikoaren gertaera garrantzitsuak eta kultura-adierazpidenagusiakberenespazio-etadenbora-esparruankokatzea.

8.1.Ea egiten dituen mapak eta ardatz kronologikoak, eta bertankokatzen dituen Greziako gertaera historiko, politiko eta sozialgarrantzitsuenak.

8.2.Eahausnartzenduenkritikokigizartegreziarrarenbizimodu,ohituraetajarrereiburuz,etaeaalderatzendituengauregungoekin.

8.3.Ea identifikatzen dituen greziarrek Mendebaldeko zibilizazioariegindakoekarpenaketahaienkultura-adierazpidenagusiak.

9.Greziarenhistoriazetabizimoduazikasgelanikasitakoalderdietakobatiburuzikerlanbategitea,irakasleakgidatuta.

9.1.Eainformazioarikbilatzenduenerabatekoetabestekoiturrietan–entziklopediak, ikus-entzunezkoak, Internet…–, AntzinarokoGreziakoedozein–etagauregundirauen-alderdiriburuz.

9.2.Eaaukeratu,aztertuetaantolatzenduenlortutakoinformazioa.

9.3.Ea lana banaka eta/edo taldean idazten duen, informazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiliz,etaeaahozedoidatzizazaltzenduen.

741

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

gREkoA II

EDukIAk

1. multzoa. grekoa

lFlexio nominala eta pronominala berrikustea eta zabaltzea: formairregularraketagutxierabiliakbereiztea.

lAditz-morfologiaberrikusteaetasakontzea.Maizerabiltzendirenaditzatematikoak ikustea eta ikastea. Aditz-moduen balioak eta erabilerakaztertzea.

lKasu-etapreposizio-sintaxiarenikerketasakontzea.

lPerpaus-sintaxiaberrikusteaetazabaltzea:menderakuntza.

lGrekoabalioestea,norberarenhizkuntzahobetoezagutzekoetabestehizkuntzabatzuetaraerrazagohurbiltzekotresnadelako.

2. multzoa. grekoz idatzitako testuak eta haien interpretazioa

lGrekozidatzitakotestuenazterketamorfosintaktikoansakontzea.

lGero eta zailtasun handiagoko grekozko testuak itzultzea etairuzkintzea,joniera-atikozkohitzlauzkoakbereziki,etahainbatliteratura-generotakoak.

lHiztegiaerabiltzea,testuakitzultzekooinarrizkotresnabaita.

lGreziakozenbaitegilerenetazenbaitliteratura-generotakolanosoedopasarteitzuliakirakurtzeaetairuzkintzea.

lItzulpengintzabalioestea,arrazoiketalogikoa,oroimena,etaaztertzekozeinlaburtzekogaitasunabultzatzendituentresnadenaldetik.

742

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

3. multzoa. grekoaren lexikoa eta haren bilakaera

lGrekoarenlexiko-ikasketasakontzea,lexiko-familiatanantolatuta.

lGrekoaren hitzak elkartzeko eta eratortzeko prozedurei buruzkohausnarketa.

lHelenismoak aurkitzea ikasleek erabiltzen dituzten hizkuntzetako lexikoarruntean,etaBatxilergoanikastendirenikasgaietakolexikoberariazkoan.

lGrekoarenetimoenazterketahizkuntzamodernoetakolexikozientifikoan,teknikoanetaliterarioan.

lHitzen esanahi etimologikoa ezagutzeko jakin-mina, eta ikaslearenhizkuntzarenlexikoazabaltzekoeta,ahozzeinidatziz,zorrotzerabiltzekointeresa.

4. grezia eta haren ondarea

lGrekozidatzitakotestuentransmisio-faseakezartzea,sortuzituztenetikgauregunarte.AhozkotransmisioaetaidatzizkotransmisioaAntzinarokoGrezian.

lKultura klasikoa transmititzeko prozesua balioestea, eta, Greziakoeta Erromako testuen transmisioan eta argitalpenean, aintzat hartzeahumanistek egindako lana, inprentak betetako eginkizuna etaIlustrazioarenidealak.

lGrekoarenliteratura-generoenazterketansakontzea,eta,horrenbestez,haien ezaugarri bereizgarriak eta egile zein lan nagusiak bereiztea,literatura-topikoak eta -ereduak identifikatzea, eta mundu osokoliteraturanizandueneraginaaitortzea.

lMundugreziarrariburuzikerlanakegitea,zenbaitinformazio-iturrierabilizetainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakbaliatuz.

lMundu greziarraren -haren bizimodu eta pentsamenduaren- balioestekritikoa egitea, haietatik identifikatzea Mendebaldeko historian zehariraundutenak,etainteresaizateahaienadierazpenakezagutzeko.

743

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Grekoaren jatorrizko testuetan identifikatzea eta aztertzea haieninterpretaziorako ezinbestekoak diren morfologiako eta kasu- zeinperpaus-sintaxikoelementuak.

1.1.Eaidentifikatzendituengrekozmaizengertatzendirenirregulartasunmorfologikoak.

1.2.Ea bereizten dituen grekoaren berezko menderakuntza-prozedurak.

2.Geroetazailtasunhandiagoko testuak itzultzeahiztegiarekin, joniera-atikozkohitzlauzkoakbereziki.

2.1.Ea aise erabiltzen duen hiztegia, eta adiera egokia aukeratzenduenitzulpenzuzenaegiteko.

2.2.Eaahaliketaondoenitzultzenduen,gramatikarenetaestiloarenaldetik.

2.3.Ea konparatzen duen sintaktikoki grekoaren jatorrizko testuaitzulpenarekin,etaeahausnartzenduengrekoaren,gaztelaniarenetaeuskararenartekodesberdintasunezetaantzekotasunez.

3.Ikasitakogrekoarenlexikoazuzenerabiltzea,etaidentifikatzeahelenismomodernoensorburudirenterminoakgrekozidatzitakotestuetan.

3.1.Eabereiztendituentestuetanhelenismogisairaundutenlexemak,bai eguneroko hizkuntzan, bai lexiko zientifiko eta teknikogehienetan.

3.2.Ea asmatzen duen hitzen etimologia, eta ondorioztatzen duenhaienesanahia.

3.3.Eaaberastenduenberelexikoa,etahobetzenduenirakurritakoarenulermenaetaahozkozeinidatzizkoadierazpena.

4.Bereizteagrekoarenetimoakikasleekerabiltzendituztenhizkuntzetako-etabestehizkuntzamodernobatzuetako-zientzia-etateknika-lexikoan,ondorioztatzeahaienesanahia,etazuzenerabiltzea.

744

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

4.1.Eaidentifikatzendituenhelenismoespezifikoak,etaazaltzenduenhaienesanahietimologikoa.

4.2.Ea grekotik datorren zientzia- eta teknika-terminologia zuzenerabilitakoperpausakidaztendituen.

5.Zenbait generotako testu itzuliak irakurtzea eta iruzkintzea, haienfuntsezkoliteratura-ezaugarriakidentifikatzea,etagrekoarenliteraturakMendebaldekoliteratureneredugisabetetakoeginkizunaaitortzea.

5.1.Eadakienzeindirentestubateantestuhorridagozkionliteratura-generoarenezaugarribereizgarriak.

5.2.Ea identifikatzen dituen argudioa, pertsonaiak, egitura etatestuingurupolitikoetasoziala.

5.3.Eaadieraztendituenliteraturaunibertsaleaniraundutengrekoarenliteraturakogaiak,pertsonaiak,mitoaketatopikoak.

6.Bereiztea eta aintzat hartzea Greziaren ondare klasikoak egungoliteraturan,filosofian,zientzianetaarteanutzitakoadibidebatzuk,orainahobetoulertzeko.

6.1.Ea bereizten duen pentsamendu mitikotik arrazionalerakoaldaketa.

6.2.Ea identifikatu eta deskribatzen dituen Antzinaroko Greziakzientziari egindako ekarpenak eta asmakizunak, eta ea aintzathartzendituenzientziarenaurrerapenarenoinarridirenaldetik.

6.3.Eabilatzendituenkulturagreziarrarenelementuak(balioetikoak,estetikoak, artistikoak, literarioak…) gaurko gizartean, eta eaerlazionatzendituengauregungoelementuekin.

7.Banaka eta/edo taldean lan monografikoak egitea, ikasturte honetanikasitakokultura-alderdietakorenbatiburuz.

7.1.Ealanaplanifikatzenduen,banakaedotaldean.

745

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GrekoaIetaII

7.2.Eainformazioazenbaititurritanbilatzenduen,aukeratzenduen,egiaztatzenduenetaantolatzenduen.

7.3.Eaprozesuosoan,informazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiltzendituen,lan-tresnagisa.

7.4.Ealanaahozedoidatzizazaltzenduen,zehaztasunezhitzegitenduen,etahizkuntza-erregistroegokiaerabiltzenduen.

746

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

ArtearenHistoria

SARRERA

ArtearenHistoriairakasgaiagizazientzieietaarteariloturikodiziplinada,etasormenarenetagizajarduerarenemaitzadirenartelaneibehatu,haiekaztertu,interpretatu,sistematizatuetabalioesteaduxede,berendenbora-eta espazio-testuinguruan. Arteak berezko adierazpen-kodeak ditu, eta,haien bidez, aberastu egiten dira, bai errealitatearen ikuspegi orokorra,baierrealitatehoriadieraztekomoduak.Artea ikuspegibikoitzetikulertunahida:aldebatetik,artelanarenelementuenirakurketabategitenda;eta,bestetik,gertakizunhistorikogisahartzendaartelana,haren jatorri izanzireninguruabarhistorikoeierreparatuta.

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, batik bat Gizarte Zientzietan,Geografian eta Historian, eta, oso bereziki, Plastikaren eta IkusizkoenHezkuntzan,ikasleekoinarrizkoezagutzaeskuratudutehainbatgaraitakoarte-hizkuntza ulertzeko, besteak beste, arte klasikokoa, Erdi Arokoa,EuropakoXV.etaXVIII.mendebitartekoaetaXIX.,XX.etaXXI.mendeetakomugimenduesanguratsuenetakoa. Ikasleek ikusidutearte-adierazpenekloturaestuadutelaberensorrerakogaraiarekinetagizartearekin,baigizartehorrenerakusgarridirelako,baigizartehorrenkritikaegitendutelako.

Halaber, Batxilergoan, Artearen Historia irakasgaia amaierakoa etapropedeutikoa da aldi berean, eta horrek bideratzen eta ahalbidetzenduarteareningurukoikasketakegitenjarraitzea,baiLanbideHeziketakozikloetanetazikloartistikoetan(Turismoa,Adierazpen-lantegiak,Harremanpublikoak,Jatetxe-arloa,Irudientratamenduaetaabar),baiunibertsitatean(ArtearenHistoria,ArteEderrak,Geografia,Historia,etaabar).

Curriculum-proposamenhonetan, ikuspegidiakronikoaaurkeztuda, etaikuspegihorrekkronologikokiezarridituarte-estiloetaarte–aroaipagarrienak,zenbait artelanetaartistaesanguratsurenazterketasakonarekinbatera.

747

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

Analisi orokorraren metodoa aplikatuz, xehetasun eta konplexutasunhandiz aztertu asmo da obra jakin batzuek adierazitako hizkuntza, etaartelanhorrektestuinguruhistorikoarekindituenharremanak.Horrela,estilobakoitzarenikuskeraestetikonagusiak,estiloenbaldintzatzailehistorikoak,aldaerageografikoaketaaskotarikointerpretazioaketabalorazioakikasikodira.Artegaraikideakpisuhandiagoaizanbehardu,etaaurrekoetapanbainosakonagoaztertubeharda.Horrekinezdagutxietsinahiaurrekogaraiko artea; aitzitik, zenbait tresna eman nahi zaizkie ikasleei, gauregungogaraitikhurbilendenarteaaztertu,harengaineangogoetaegin,ulertuetahartazgozatzeko.Hortaz,edukienlehenengomultzoa,funtsean,irakasgaiaezagutzekooinarrizkoakdirenprozedureieta jarrereidagokie.Prozeduraetajarrerahoriek,edukikomuntzathartuta,gainerakoenlantzerasartubehardira(arteklasikotikazkenjoeretaraino).

Espazioaridagokionez,azterketanbatezereMendebaldekoartekoestilonagusiakbildukodira,etaberezikilandukodiraespainiaretaeuskalartea.Biartehorienekarpenesanguratsuenak(artisteietaartelaneidagokienez)edukien multzoetan aztertuko dira. Interesgarria da aipatzea herri edoinguruhurbilenekoarteariburuzkolanak,artelanekinzuzenekoharremanaizateko bide emateaz gainera, ondarea balioesteko eta motibatzekoestrategiagisaerebaliokoduela.

Sinbiosialortunahidahonakobialderdihauenartean:batetik,estetikarenazterketa(artelanenbarrukolegeakirakurtzen,aztertzenetainterpretatzenjakitea, eta haien itxurazko osaketa, osaketa plastikoa eta gaikakoaezagutzea)eta,bestetik,historiarenezagutza(egilea,helburua,hartzaileak,baldintzatzailesexualak, ideologikoak,sozialak,ekonomikoak,politikoaketa kulturalak). Helburua da lanaren inguruabar sozialak, ekonomikoak,erlijiosoak, politikoak, ideologikoak eta estetikoak berregitea, bainaArtearenHistoriaekonomia-etagizarte-historiarenepifenomenoramurriztugabe.Izanere,ArtearenHistoriakberezkohelburuaketametodoakditu,etahoriek,diziplinaautonomogisaeratzendute.

Artearen Historia irakasgaiak lotura estua du Batxilergoko zenbaitirakasgairekin. Lehenengo tokian Filosofia eta Herritartasuna etaFilosofiaren Historia jarriko genituzke, obra arkitektoniko eta plastikakolanetakoazalpenaskotangaraijakinbatekopentsamoldearenekarpenakbehar izaten diren neurrian. Halaber, gai askok inspirazio-iturri izatendituztegreziaredo latindargai literarioakedomitologikoak.EspainiarenHistoria eta Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiekin ere badu

748

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

zerikusia,hainzuzenere,ArtearenHistoriarenblokekomunasendotzenbaitute. Horretarako, aipaturiko irakasgaiok arte-adierazpen bihurtzendirengertakariak,ideiaketaegoerakematendituzte.Eraberean,ArtearenHistoria irakasgaiak ageriko lotura du Musikaren eta Dantzaren Historiairakasgaiarekin, elkar elikatzen baitute. Azkenik, bereziki aldi garaikidehonetan, zenbait irakasgaik (besteak beste, Ikus-entzunezkoen Kultura,ArteEszenikoak,MusikarenHizkuntzaetaPraktika,Diseinua,MarrazketaArtistikoa, Adierazpen Grafiko-plastikoaren Teknikak eta Bolumena)berariazkoezagutzaematendiguteplastikakoadierazpenakhautematekoetaadierazpenokhitzezadierazteko.

Edukiak ulertzeko modu integratu horrek aldaketa dakar berekin,kontzeptuzko, prozedurazko eta jarrerazko edukiak ulertzeko modumaiz zatikakoa alde batera utzi nahi baitu. Beraz, ikasleak ebaluatzekoprozesuan, modu orekatuan aztertu behar dira gaitasunak, askotarikoproba eta prozeduren bitartez (gaiak lantzea, kontzeptuak definitzea,irudiartistikoeningurukoiruzkinakegitea,iker-proiektutxikiakgauzatzea,iturrienetadokumentuidatzienkritikaegitea,eztabaidak,etamuseoetagalerietarabisitakegitea),irakasleakikasturteanzeharikusidueninformaziogarrantzitsuabalioetsizetaikasleeiebaluazio-prozesuanbertanpartehardezatenbideaemanez.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Artearen Historia irakasgaiak, berezko xede-, metodo-, helburu- etahezkuntza-ahalmenak izanik, biziki laguntzen du Batxilergoko gaitasuneta helburu orokorrak eskuratzen: komunikazio-teknika ikonikoak zuzenerabiltzeaerraztendu,kultura-ezagutza lortzen laguntzendu, iraganekogizarteetan eta gaur egungoetan berdin jarraitu duten eta aldatu direngauzak ulertzea errazten du (bai eta gizarte horietako mutazioak ere),barneratutako kultura-esperientzia besteei adierazten laguntzen du, etabizileku dugun herrialdeko eta, oro har, gizateriaren ondare artistikoaerrespetatzeaketazaintzeakduengizarte-balioahelaraztenetafinkatzendu.

749

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

ZEHAR-gAItASunAk gARAtZEko, IRAkASgAIAk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

Irakasgai honek ikasten ikastekogaitasunagaratzen laguntzendu. Izanere,ikasleeiikertzekoetaprozesuenplangintzaegitekoteknikakematendizkie, arlo kualitatiboan, emoziozkoan eta zentzumenezkoan. Horrela,testuingurusozialeanetahistorikoangertakariartistikoengaineangogoetaegiten eta adierazpen artistikoak eta berariazko terminologia aztertzeneta interpretatzen laguntzen da, barneratutako edukiak egoera askotanerabiltzekogai izatekoxedearekin.ArtearenHistoria tresnapribilegiatuada gizakien heldutasun intelektuala indartzeko, ikasketa autonomoakegiten laguntzen du eta. Ikasketa autonomo horiek, halakorik egitenduenari, jakintza berria barneratzea, aurrez ikasitakoa berrikustea etabizitza praktikoan aplikatzea ahalbidetzen diote, bereziki aisialdiarenkontsumoan. Gainera, pentsatzeko, antolatzeko, buruz ikasteko etainformazioaberreskuratzekoestrategiakgaratzen laguntzendu;besteakbeste,laburpenak,eskemakedokontzeptu-mapak.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Teknologiaknabarmenlaguntzenduinformazioatratatzekoetateknologiadigitala erabiltzeko gaitasuna garatzen, tresna gisa erabil daitekeelako,bizereginetarako:aldebatetik,ikus-arteeiloturikoprozesuakerakustekoeta ikasleeibesterenekoizpenartistikoakhurbiltzeko;eta,bestealdetik,ikasleek beren sortze-lanetarako edo lanak dokumentatzeko informazioerabilgarriabilatzeko.Gogoan izanbehardaekoizpenartistikoakberak,geroetagehiago,euskarriteknologikoaduela,eta,euskarrihorretanarte-gaitasuna eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna lotuta daudela,ezinbestean. Hainbat eginkizun gauzatzeko irudiak erabili behar dira,nahitaez; besteak beste, txostenak eta aurkezpenak egiteko, Internetenmuseoei,galerieietaairezabalekoarte-adierazpeneiburuzkoinformazioabilatzeko, arte-adierazpenei guk egindako argazkiak ordenagailuangordetzekoetamezuakbidalietajasotzeko.Autoreaskorenarabera,irudiak

750

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

ulertzekoetamanipulatzekogaitasunhorieknahitaezkobestealfabetatzebat(hizkuntzaikonikoak,mintzairasinbolikoaketaadierazpenaezagutuetainterpretatzea)eskatzendutegauregun,etaArtearenHistoriairakasgaiakduhorretarakoeskumenhandia.Eraberean,ahaliketaetekinhandienaateratzeko osagarri egokia lankidetzan egindako lana da, bai eta saredigitalakerabiltzeaere,informazioamodueraginkorreanetahautakorreanlantzearenbitartez.

l norberaren autonomiarako eta kimenerako gaitasuna.

Irakasgaihoneknorberarenautonomiaetaekimenagaratzenlagundudezan,beharrezkoadaeztabaidaketabanakakoedotaldekolanakbultzatzea;izanere,gauzakasmatzea, aztertzea,plangintzaegitea, jardutea, egindakoaberraztertzea,aurreikusitakohelburuaketalortutakohelburuakalderatzeaetaondorioakateratzeaeskatzendu.Kidedirenetaerreferentziazkodirentaldeetakoprozesuhistorikoaketaartistikoakaztertzeaklaguntzaematenduerabakiakhartzeko.Artelanekgeuresentimenduetanetabestepertsonabatzuen sentimenduetan arakatzea, berrirakurtzea eta berriz lantzeaahalbidetzendute.Geureesperientziaraegokitzendiraeta,gainera,arte-adierazpenari dagokion garaiko erakundeak ezagutzeak aukera ematendigu herritartasuna hobeto gauzatzeko. Beraz, ikasleak gai izango diraestiloedomugimenduartistikoenkausei,bilakaerarietaeraginariburuzkohipotesiakkonfiantzaz,erantzukizunezetazentzukritikozazaltzeko.

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Irakasgai honek gertakari historikoak aztertu behar ditu banakako etataldekonortasunetatik,etaezsoilikbalioformaletaestetikoetatik.Hortaz,bitartekobikainadagizarterakoetaherritartasunerakogaitasunagaratzeko.Ekoiztu dituzten gizarteetan ainguratuta egon dira gertakari artistikoak,eta,beraz,ezindiraulertujatorri-kulturatikedoekoizpen-testuinguruetatikkanpo (elementu ekonomikoak, ideologikoak, teknikoak, erlijiosoak etazientifikoak). Ezin dugu ahaztu artea iraganeko bizitzeko moduetarahurbiltzekotestigantzarikgarrantzitsuenetakoadelaetahalaizandela,etamunduaulertzekoetabertanbizitzekobestelakomoduekinharremanetanjartzen gaituen eta jarri izan gaituen dokumentu historiko baliotsua da.

751

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

Besterenproposamenakerrespetatzeaketaaskotarikoerantzunartistikoakulertzeakbideakirekitzendituiraganekoetagauregungogizartekokezkeninguruan gogoeta egiteko (kultura-nortasuna, genero-aldeak, indarkeriaetaimmigrazioa),baietaikaslearengustupertsonalaeratzekoetabesteenlarruanjartzekogaitasuna—alegia,enpatia—garadadinerraztekoere.

IRAkASgAIAn ERAgInA DutEn DIZIPlInARtEko EDo moDAlItAtEko gAItASunAk gARAtZEko, IRAkASgAIAk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.

Artearen Historiak lagundu egiten du zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarakogaitasunagaratzen,ingurunaturaletan,obretanetagizakiarengauzatzeetanikusdaitezkeenformak,koloreak,lerroak,ehundurak,argiaedomugimenduahautemanez.Gaitasunhorigaratzenlaguntzendu,ezsoilikpertzepziozkoprozesuenbitartez;baietametodozientifikoariloturikoprozedurakerabiltzearenbitartezere,halanolabehaketa,esperimentazioa,aurkikuntza, azterketa eta gogoeta. Artistak ingurune fisikoa baliatzendu lanaksortzekoaitzakiagisa;aztertu,manipulatu,sartu,pentsatuetabirsortuegitendu,bestedimentsiobatemateko.Hortaz,ArtearenHistoriaosodiziplinazientifikobaliotsuadaulertzekopertsonoknolakoharremanaizan dugun bizileku dugun ingurunearekin, eta nola landu ditugun etalantzenditugunarte-adierazpenakingurunehorrengainean.

Artearen Historiak irekita egon behar du teknologiak eskaintzen dituenaukeren eta ekarpenen aurrean, eta informazio- eta adierazpen-alorrakirekiditzakeentresnagisaulertubehardateknologia.Izanere,alorhoriekikaskuntza artistikoaren ekintza-esparrua zabaldu egiten dute. Halaber,beharrezkoada ikasleakbizi-kalitateahondatzendutenerasoenaurrean(besteakbeste,geroetahandiagoadenikusizkokutsadura)sentikortzea,eta guztiontzat atsegina eta osasungarria izango den ingurune fisikoazaintzeakduengarrantziazjabetudaitezenlaguntzaematea.Azkenfinean,artea ingurumenari loturiko mota guztietako arazoen aurrean (ekologia,iraunkortasunaetaingurumen-degradazioa)norberakzerbaitadieraztekoeta erantzuteko tresna izan daiteke. Horrek, modei eta estereotipoeidagokienez,positibokikritikoaizateadakarberekin.

752

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

l matematikarako gaitasuna.

Artearen Historia irakasgaiak laguntza ematen du matematikarakogaitasuna garatzen, elementu artistikoen proportzioak aztertzekobeharraren bitartez (zutabe eta eskultura klasikoak, Erdi Aroko arkuaketa abar), forma geometrikoak marraztuz eta askotariko perspektibenbidez(lineala,airetikoaetaabar).Beraz,jakitunizanbeharduteArtearenHistoria matematikako pentsamenduarekiko topaketaz beteta dagoela,matematika-elementuen bitartez funtsezko ideiak identifika daitezkeelaeta arrazoiketa eta informazioen logika eta baliozkotasuna baliozta etaepaidaitezkeela.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

ArtearenHistoriairakasgaiakgizaetaarte-kulturarakogaitasunagaratzekoematen duen laguntza, nagusiki, arte-adierazpenak ezagutzeko etabalioestekoberealderdiarekin lotzenda.Ekarpenhori egiazkierraztukoda,baldinartelangarrantzitsuensortajasotzenbada(estiloenedoartistenkarakterizazioan duten esanahiagatik edo kultura-ondarearen zati izanikgarrantzitsuak direlako) eta baldin ikasleei azterketarako nahitaezkoakdiren elementu teknikoak aztertzeko eta ulertzeko trebetasunak ematenbazaizkie.Planteamenduhorretatikhainbatgauzarenaldeegitenda;besteakbeste, artelanak balioesten ikasten da, pertzepziozko eta sentikortzekotrebetasunaklortzendira,artelanekinhunkitzekogaitasunagaratzendaeta,horrezgainera,kultura-ondareabalioesteko,errespetatzekoetazaintzekointeresapiztenerelaguntzendu.

Arteak, musikak eta dantzak euskal herritarrak komunitate gisaidentifikatzen dituen testigantza esanguratsuenetako bat osatzen dute,etaaspaldikogaraietakobizitzekomoduetarahurbiltzengaituzte.Horrela,ikasleekirizpideerabilgarriakeratuditzaketeeskaintzenzaizkienkulturakoeta aisialdiko produktuei dagokienez, horrela eskaintzen zaien gero etakultura-eskaintzahandiagoa(museoak,kontzertuak,zinema,filmlaburrenjaialdiaketaabar)ulertuetahartazgozatuahalizateko.

753

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

IRAkASgAIAk ZEHARkAko EDo DIZIPlInARtEko gAItASunAk gARAtZEko EgItEn DuEn EkARPEnA

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Testua ere sartzen duten ekoizpen artistikoak aztertzeak (pinturaerromanikoa, mota guztietako publizitatea eta irudiak) hizkuntza-komunikaziorakogaitasunagaratzeaahalbidetzendu.Mezuhoriekezdiraeratzensoilikformen,soinuen,mugimenduarenetakoloreenerregistroz;mezuetanerabatsartutadaudenhizkuntzamintzatuetaidatziakereosatzenditu.Gainera,hizkuntzakodepoetikoetan,sinbolikoetan,emoziozkoetaneta abarretan aurkezten da. Kode horiek ez dira ikuspegi denotatiboramugatzen,etaosomoduberezianuztendiguteemoziozkopentsamenduaetasentikortasunahizkuntzarenbitartezlantzenetagaratzen.Berariaz,arte-adierazpenak ibilgailuegokiadira lexikoberria ikasteko,estereotipoetaadierazpensexistaketaetnizistakdesagerrarazteko,etatresnabaliagarriada Euskal Autonomia Erkidegoko bi hizkuntza ofizialak aberasteko etafinkatzeko. Halaber, bitarteko erakargarria da bigarren edo hirugarrenhizkuntzaikastenlaguntzekoedoikaskuntza-lanhorisendotzeko.

HElBuRuAk

1.Historian zehar, artea zer den adierazteko izan diren moduak eta horienarteko diferentziak ulertzea eta balioestea, eta artearen gizarte-funtzioenbilakaerazjabetzea,adibidejakinbatzueierreparatuta.Horilortzeko,artistakbalioetsikodira,mundukokultureietahistoria-aroeierreparatuta.

2.Artelanekosagaihistoriko-kulturalaetaosagaiestetiko-formaladutelaulertzea.Osagaihoriezberehorretangozadaitekeiruzkinetairakurketaespezifikoen bitartez, eta garai baten eta garai hartako kulturarentestigantzagisabalioetsdaitezke.

3.Arteaaldaerahistorikoaskodituenadierazpenmoduadelaetahainbataldi artistikotan irakurketa esanguratsuak egitea ahalbidetzen duelaulertzea.Horretarako,artistenetagizartearenartekoharremanbereziaketagaraibatekoedoetorrikodirengaraieidagokienezeginedoegingodirenaldaketakadierazikodira.

754

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

4.Azterketa-metodobaterabiltzea,sentikortasunaetairudimenalantzekoeta berariazko terminologia eskuratzeko, eta, era berean, metodohorrenbidez,arte-estiloenformen,gaienetafuntzioenoinarrizkoildoaklaburbiltzea.

5.Mendebaldeko arte-estilo nagusietako artista behinenak eta arte-adierazpen nabarmenenak ezagutu, bereizi eta aztertzea (berariazaipatukodaEuskalHerrianetaEspainianekoiztutakoartea),etabeharbezala kokatzea denboran, espazioan eta testuinguru historikoan,aldaketaketajarraitutasunakikustekoetatalde-ondarekoelementugisabalioesteko.

6.Gure ondare artistikoa ezagutu, hartaz gozatu eta balioestea, moduaktiboan lagunduzondarehori zaintzenetaetorkizunekobelaunaldieihelarazten,etahondatzendutenjokabideaketaarriskuanjarrikodutenproiektuakukatuz.

7.Sentikortasunartistikoa,gozamenestetikorakogaitasunaetazentzukritikoagaratzea, sortze–lan artistikoak aztertzean norberaren sentimenduaketa ideiak adierazten ikasteko, artelanak ulertzeko askotariko moduakerrespetatuzetaestereotipoaketaaurreiritziakgaindituz.

8.Informazioabiltzekoetaikertzekojarduerakgauzatzea;jarduerahorietanartearenhistoriakoalderdiesanguratsueiburuziturriaskotatik(Internet,entziklopediak, aldizkari espezializatuak eta museo edo galerietakokatalogoak) lortutako informazioa aztertu, alderatu eta interpretatukoda, interpretazioak eta ondorioak noraino diren erlatiboak eta behin-behinekoakbaloratzealdera.

9.Museo,erakusketaetamonumentuinteresgarrietaesanguratsuenetakoartelanenkokalekuazehaztea,artelanokezagutzea,aztertzeaetahaietazgozatzea. Horretarako, ahal denean, zuzeneko behaketa erabiliko dairteeren,bisitenetaibilbideartistikoenbitartez,estiloenbereizgarridirenezaugarriak antzemateko eta garai berean gara daitezkeen korronteestetikoenaniztasunabalioesteko.

10.Artearenhistoriakemakumeaknolatratatudituenkritikokibalioestea,bai artista gisa, bai adierazpen-subjektu gisa; eta emakumeekgauzatutakoekarpenartistikoekdutengarrantziabalioestea,ahozedoidatzizadierazitakoikerlanenbitartez.

755

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

lIrakasgaia ikasteko hizkuntza-trebetasunak aplikatzea: testu eta irudiidatziak eta ahozkoak ulertzea, berariazko lexikoa interpretatzea etaerabiltzea,etaahozetaidatzizzuzentasunezadieraztea.

lEstilo edo mugimendu artistikoen kausei, bilakaerari, iraupenari etaeraginariburuzkohipotesiakplanteatu,eginetaegiaztatzea.

lHainbatestilo,garai,espazioetaautorerenartelanakaztertu,identifikatuetamoduarrazoituansailkatzea.

lArtelanetanikonografia,materialaketateknikakidentifikatzea.

lLan baten plangintza egin eta lana gauzatzea (banaka edo taldean),eta egiazta daitekeen askotariko informazioa erabiliz artista edo aldiartistikorenbatiburuzkoondorioakbiltzea.

lMuseo,erakusketaedomonumentuetaraegingodirenirteeretanhainbatartelanzuzeneanbehatuetaartelanokaztertzea.

lHainbat iturritatik lortutakoarteaulertzekomoduari, funtzioari, estiloeieta arte-ekoizpen ikusizko eta plastikoei buruzko informazioa aztertu,egiaztatuetabalioztatzea.

lHainbatgaraitakoartelanbatzukalderatuzaztertzea,analogiaketaaldeakbilatzea,etabatzuekbesteengaineandituzteneragineietaharremaneiantzematea.

lArtearenHistoriakooinarrizkoterminoenglosategiaegitea.

lObren, artisten, estiloen eta abarren ezaugarriak, koordenatuak edoharremanak oro har azalduko dituzten kontzeptu-mapak, kronologia-frisoak,taulakedoeskemakegitea.

lBertako edo eskualdeko artista, artelan edo estiloren baten ingurukoikerketa txikia gauzatzea, hainbat euskarri erabiliz (CD-ROMa, DVDa,

756

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

bideoa,muralaetaabar);etasailkatuetaalderatzea,dagokionnazioartekokorronte,mugimenduedoestiloarenarabera.Halaber,antzekotasunak,eraginaketaezaugarribereziaknabarmentzea.

lAskotarikoespazioetagaraitakoarte-adierazpenakezagutuetaulertzekointeresa, eta horiek faktore multzo konplexu baten adierazpen gisabalioestea.

lZorroztasunaetaobjektibotasunaizatea,denboranzeharestiloetanetaartea ikustekomoduan izandirenaldaketaketa iraundutenalderdiakhautemateko,etahistoriakohainbatunetanartistagarrantzitsuek izandutenprotagonismoabalioesteko.

lOrohar,EspainiakoetaEuskalHerrikoondareartistikoaeta,bereziki,herrikoaedoeskualdekoaezagutzekointeresa.

lArtelaneibehatzekoetaartelanakkontzeptualkiulertzekointeresaetahorigogokoizatea,norberarengustuaeratzenetabalioestetikoakgaratzenlaguntzekobidegisa.

lHistoriakobestejakintza-iturrigarrantzitsubatbaita,irudiarenedokulturamaterialaren egokitasunaren aurrean jarrera gogoetatsua eta kritikoaizatea.

lTalde-lanabalioestea,informazio-iturrietankontsultaegitekoetaiturriokegiaztatzekomodueraginkorgisa;etagizartekoetabanakoarenalderdiakaztertuetainterpretatzea,aurkezpenaetahizkuntzazainduz.

lGureondarekulturaladefendatzendutenekintzetaneta/edoelkarteetanaktiboki parte hartzeko prest egotea, eta ondare artistiko unibertsalazaintzeko,zaharberritzekoetazabaltzekoekimenorokorrakbabestea.

lJarrerairekiaetakritikoaizateanorberarengustukoakezdirenetairitziekinbatezdatozenarte-adierazpenenaurrean,baietajoeraberrienaurreanere,autoreennahizgaraietakobalioenetasentikortasunarenadierazpengisa.

757

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

2. multzoa. Artea: giza adierazpena denboran eta espazioan

lArtea definitzeko zailtasunak eta sailkatzeko askotariko moduak.Aldaketakartearenkontzeptuan.

lArteakhistorianizandituengizarte-funtzioak.Hainbatereduhistorikotanetahainbatkulturatanizanduenbalioespena.

lArtea kulturako elementu aktibo gisa balioestea eta ondare artistikoazaintzea.

lArte-estiloak:definizioa,analisiaetaeboluzio-tipologiak.

3. multzoa. Artelana ulertzeko modua eta azterketa

lIkus-hizkuntza:materialak,prozedurateknikoaketaelementuformalak.

lIkonografia eta ikonologia: arteko gaien eta tipologien trataera etaesanahia.

lArtistaetasorkuntza-prozesua,dagokiengaraikotestuingurusozialaren,intelektualaren eta teknikoaren barruan. Bezeroen eginkizuna etamezenasgoa.

4. multzoa. Arte estiloak: bilakaera historikoa eta espazio aniztasuna

lArteklasikoa:GreziaetaErroma;historianizanduteneragina.

lErdi Aroko arte kristaua: ikonografia baten egitura. Erromanikoa etagotikoa.DonejakueBideaetaEuskalHerrianizandueneragina.

lIslamiarartea,berezikihispaniar-musulmana.

lErrenazimentua: klasikoak berreskuratzea eta adierazpen-sistemaberriakbilatzea.Italiarenesanahia.ErrenazimentuaEspainianetaEuskalHerrian.

758

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

lBarrokoa. Sorkuntzaguneak eta europar aldaerak. Barrokoa gureinguruan.

5. multzoa. Arte garaikidean bizirik iraun dutenak eta izan diren aldaketak

lNeoklasizismoa.Erromantizismoa.Errealismoa.Goya.

lXIX.,XX.etaXXI.mendeetakoarkitektura:materialberriaketaespazioarenikuskeraberria.Hirietakozabalguneetatikjoeraarkitektonikoberrietara.ArkitekturaetahirigintzaEuskalHerrian.

lAdierazteko eta gauzatzeko sistema tradizionalen haustura:inpresionismotikXXI.mendekoabangoardietara.

lEuskalpinturaetaeskulturaXX.etaXXI.mendeetan.

lIkus-sistemaberriaksortzea:argazkigintzaetazinema.

6. multzoa. Arte egintzaren gaurkotasuna

lJoeraartistikoberriak.Arteaetateknologia.

lMerkatuaetaartearenkontsumoa:finantzaketa,kritikaetahedapena.

lMonumentuetaobjektuartistikoakzaintzeaetazaharberritzea.

lMonumentua. Artelana museoan. Arte-museoak. Hainbat ibilbidehistoriko-artistiko-kultural.

759

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Arteaikustekomoduangertatudirenaldaketakaztertuetaalderatzea,baietahistoriakohainbatunetanetahainbatkulturatanizandituengizarte-funtzioakere;etaegileanordenadibideenbitarteznabarmentzea.

1.1.Eabereiztendituen,artearenbilakaerahistorikoarenesparruan,arteaikustekomoduanizandirenaldeak.

1.2.Eaondorioztatzenduenartelanarenesanahia.

1.3.Eaidentifikatzendituenarteareneginkizunak,historianizandirenartistei,bezeroeietasustatzaileeidagokienez.

1.4.EaezagutzenduenXX.mendearenbigarrenerdialdetikaurrerakoartearen eta autorearen eginkizuna: gizartea salatzeko artetikkontsumo-ondasundenartera.

2.Arte-hizkuntzazorroztasunezinterpretatzea(formak,gaiaketaesanahiak),historianaldakorizandengaigisa.

2.1.Eaidentifikatzendituenarteklasikoarenezaugarridirenfuntsezkoelementuak(GreziaetaErroma).

2.2.EadeskribatzendituenGreziakoetaErromako lanenestiloarenbilakaeranizandirenaldaketaetaberdinjarraitudutenezaugarrinagusiak,lanhorienaurrekoeietaondorengoeidagokienez.

2.3.Ea ezagutzen dituen arkitektura, eskultura eta pinturaerromanikoa.

2.4.EadakiennondagoenDonejakueBidea,etaeaonartzenduenestiloerromanikoarenzabalkuntzanizanduengarrantzia.

2.5.Eabereiztendituenarkitektura,eskulturaetapinturagotikoarenezaugarrinagusiak,hiritarkulturarentestuinguruan.

2.6.Ealotzendituenmusulmanenkulturaetaartehispaniar-musulmana,etaeabalioestendituenhaienekarpenak.

760

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

3.Garaibatekoeraginsoziologikoz,egiletzaz,esanahiz,formazetamateriazosatutakoosotasuntzat jotzendenartelanaeratzendutenelementuakezagutu eta bereiztea. Elementu horiek azterlanari behatzearekinestetikokigozatzekoaukeraematendigute.

3.1.EaidentifikatzendituenItaliakoerrenazimentukoestilo-ezaugarriak(arkitektura,eskulturaetapintura).

3.2.Ea bereizten dituen barrokoko ezaugarri orokorrak, dituenaniztasunkronologikoanetageografikoan.

3.3.Ealotzendituenbarrokogaraikoespazioarkitektonikoaetahiria,boterepolitikoaketaElizarenbotereak.

3.4.Ea deskribatzen dituen Italian eta Iberiar penintsulan Barrokogaraikopinturanetaeskulturanizanzirengai,forma,funtzioetajoeranagusiak.

3.5.Ea identifikatzen duen XVIII. mendeko arkitektura, eta eabalioesten duen haren egoera barrokoak biziraun izanaren etaneoklasizismoarenartean.

4.Artelanak interpretatzea, artea osatzen duten elementuei antzemateaahalbidetzenduenmetodoarekin:hainzuzenere,elementuesplizituei(materialak, forma-elementuak, gaiaren trataera eta esanahia) etainplizituei (artistaren nortasuna, bezeroak, baldintza ekonomikoak etasozialaketaeraginideologikoak).

4.1.Ea mota guztietako bitartekoak erabiltzen dituen estiloarenbilakaerariloturikoinformazioalortzeko.

4.2.Eaegitenduentxostenik,kontzeptu-mapariketaDVDrik,ArtearenHistoriaren alderdi esanguratsuren bati buruzko iker-lanetikabiatuta(artista,korronteartistikoaetaobra).

4.3.Eaaztertuetainterpretatzendituenartelanakberentestuinguruarenbarruan; eta, horretarako, ea zuzen erabiltzen duen diziplinakoberariazkolexikoa.

4.4.Ea lotzen dituen garai bateko lan garrantzitsuak aurreko edoondorengoaldikolanekin.

761

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

5.Une historiko bakoitzeko artelan esanguratsuak aztertu, identifikatuetakronologikokietaespazioankokatzea;arte-estilobateansailkatzeaahalbidetzendutenezaugarribereizgarribehinenakadieraztea;etabestegarai batzuetako artelan, autore eta toki esanguratsuekin alderaketaegitea.

5.1.Ea egiten duen espazio geografikoa eta denbora historikoadeskribatzenduenkronologia-frisorik,etaeasartzenduendaturik,obrarik,autorerik,gertakizunhistoriko-artistikoriketaestilorik.

5.2.Ea identifikatzen dituen fenomeno artistikoen kausak etaondorioak,berentestuinguruhistorikoetakulturalean.

5.3.Eaezagutzenduenarteakarteklasikotikgauregunarteizanduenbilakaera.

5.4.Eadeskribatzendituengaraihistorikobakoitzekoarte-ekoizpenarenhomogeneotasunaetaaniztasuna.

5.5.Eaalderaketarikegitenduenzenbaittokitakoobraadierazgarrienartean,etaeaaztertzendituenhaienartekoaldeak,antzekotasunaketaharremanak.

5.6.Ea identifikatzen duen alderdi historikoek arte-hizkuntzarensortzeanetabilakaeranizanduteneragina.

6.Ikuskeraestetikoaketaezaugarriestilistikoakegiaztatuetaalderatzea,iraun duten gauzak eta aldaketak ikusteko, eta arte-mugimenduenartekoharremanaketaeraginaknabarmentzeko.

6.1.Eajarrerakritikoaetairekiaduenarte-adierazpenenaurrean.

6.2.Ea antzematen dituen artean dauden iraute- eta aldatze-prozesuak.

6.3.Eaidentifikatzendituenarteakdituenarazoteknikoberriak.

6.4.Eadeskribatzendituenarte-gaiaklantzeanizandenaldaketaetaartearilotzenzaizkionerabileraetafuntzioberrieneragina.

762

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

7.Artistahandienartelanbehinenakidentifikatu,aztertuetainterpretatzea,estiloabereiztendutenezaugarriakezagutuzetaberengaraikogizarteaerakustendutelaeta,eraberean,harenganeragitendutelaulertuz.

7.1.Eabalioestenduenberen lanetanplanteamenduberriakgaratudituzten artisten edo inguruabar historiko jakin batzuetan bideartistikoberriakirekidituztenartistenprotagonismoa.

7.2.Eaidentifikatzendituengureingurukoarteaneraginhandienaizanduten—eta,gauregunere,duten—artistak.

7.3.Eaerakustenduenmaisulanakikuskatzekoetaaztertzekointeresiketazaletasunik.

7.4.Eadeskribatzendituenmugimendubakoitzarenberezitasunak.

8.Arteak egunerokotasunean eta komunikabideetan duen presentziaulertuetaazaltzea,etaarteakontsumo-objektugisaerabiltzeariburuzkobaloraziobategitea.

8.1.Ea aztertzen dituen ikusizko zenbait sistema garaikide(argazkigintza, kartelak egitea, zinemagintza eta abar) eta eaidentifikatzendituenhaietakomintzairarenberezitasunak.

8.2.Ea balioesten dituen arteak gaur egungo munduan dueneginkizunaetakomunikabideetanetaingurunesozio-kulturaleanduenpresentzia.

8.3.Ea ebaluatzen duen gaur egungo artearen merkatuaren etakontsumoarenmundua.

8.4.Eaidentifikatzenduenteknologiaberriekartearensorkuntzanizanduteneragina.

9.Ikerlanaketaegiaztatze-lanakegitea,arte-mugimendu,garrantzibereziaizanduenartistaedoibilbideartistikorenbateninguruan(eskualdekoakedo bertakoak). Eta, horretarako, informazio-iturriak erabiltzea etaazterlanarenemaitzakmoduargianjakinaraztea.

9.1.Ea identifikatzen duen arkitekturak XIX. mendean izan duen

763

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

bilakaera,historizismoko,eklektizismokoetamodernismokoobraberezibatzukaztertuz,batezereEuskalHerrikoak.

9.2.Ea antzematen duen hirigintzaren barruan eginkizun berriakbetetzekoarkitekturanmaterialberriakerabiltzendirela.

9.3.Ea bereizten dituen abangoardia nagusiak, eta ea balioestenduenMendebaldekoakezdirentradizioekabangoardiensortzeanduteneragina.

9.4.Ea deskribatzen dituen XX. mendeko korronte arkitektonikonagusiak, besteak beste, arrazionalismoa, organizismoa etanazioartekoestiloa.

9.5.EaidentifikatzendituenXX.mendekobigarrenerdikoplastikarenezaugarrinagusiak.

10.Artelanekinharremanzuzenaizatekoaukeraematendutenmuseoetaerakusketetara joanetamonumentuartistikoaketaartelanakbehatuetaaztertzea.

10.1.EaidentifikatzendituenEuskalHerrianerromanikoarenezaugarridirenfuntsezkoelementuak.

10.2.EaezagutzendituenEuskalHerrikogotikokoartearenezaugarrinagusiak.

10.3.Ea deskribatzen dituen Euskal Herriko Errenazimentukoadierazpenenberezitasunak.

10.4.EaondorioztatzendituenEuskalHerrianbarrokoakizanzituenberezitasunak.

10.5.Ea dakien zein diren Euskal Herrian arte garaikideak dituenezaugarribereizgarriak.

10.6. Ea dakien Euskal Herrian non dauden obra erromanikoak,gotikoak,errenazentistak,barrokoaketagaraikideak.

764

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma ArtearenHistoria

11.Arte-jarduerakgauregundituendimentsioaskotarikoetakonplexueninguruangogoetaetaeztabaidaegitea;horrenaurreanjarrerakritikoaetairekiaizatea;etaemakumeekartearensorkuntzanizanduteneta,gauregunere,duteneginkizunabalioestea.

11.1.Eabereiztenduen,gauregun,arteafinantzatzean,zabaltzean,erakustean, arte-bildumak egitean edo merkaturatzeanerakundeekgauzatzendutenzeregina;besteakbeste,erakundepublikoek,galeriapribatuek,arte-azokek,fundazioek,museoeketaenkanteek.

11.2.Eabalioestenduenondareaherentziakulturalgisababestekoetazabaltzekobeharra.

11.3.Eabalioestenduenemakumeekartearensorkuntzanizanduten—eta,gauregunere,duten—zeregina.

11.4.Ea egiten duen bertako artistaren bati buruzko txostenen bat(bakarkaedotaldeka).

765

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

MunduGaraikidearenHistoria

SARRERA

Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiaren helburua ikasleek ezagueraeta trebetasun jakin batzuk garatzea da, gizartearen ulertze egituratuaizan dezaten, bai haren bilakaera historikoan, bai orainean, eta, orobat,gaitasunaizandezatengizarteanjokabidekritikoaetaarduratsuaizateko.

MunduGaraikidearenHistoriakfuntsezkoeginkizunabetetzendu,aukeraematen baitu ulertzeko oraina bukatu gabeko prozesu baten fase batdela,iraganekoelementuetanoinarritutaeratzendena,eta,fasehorretan,etorkizuna itxuratzeko moduan garela oraindik. Ezaguera historikoak,berez,bestalde,egungoerrealitateaulertunahidu,berezkodituentresnenbidez:fenomenohistorikoenjatorriaetabilakaeraikertzeaetahaienarteansortzen diren erlazioak aztertzea. Ezinbestekoa da ikasleek inguruandaukaten errealitatea ulertzea, eta iraganaz dakitena erabili ahal izatea,oraina interpretatzeko, eta erabakiak kontzienteki eta aurreiritzirik gabehartuahalizatea,mundukoherritardirenaldetik.

Irakasgaiak gizabanakoak eta kolektibitateak aztertzen ditu, hainbatesparrutan aztertu ere –politika, ekonomia, gizartea, kultura, teknologiaeta abar–; eta, horretarako, gertaera zehatzak azaltzen dira, denboranzeharreko jarraipen- eta aldaketa-prozesuei heltzeko historiografiarenaurrerapenaketajoerakerabiliz.

MunduGaraikidearenHistoriakegungomunduarenezagueranjartzenduberearreta. Irizpidekronologikoaerabiliz,etaedukiakbiltzekoardaztzatelementu politikoak hartuta, hurbileko errealitate hori itxuratu dutenprozesuetatik abiatzen da, eta behar adina gako ematen dira, azkenmendeetangertatutakoaldaketakulertzeko.

766

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

Lehenblokean,nagusiki,gaiarenezagueranfuntsezkoakdirenprozeduraketa jarrerak jasotzen dira; izan ere, eduki komunak direnez, gainerakoblokeentratamenduanerejasobehardira.

GainerakoedukiblokeakAntzinakoErregimenarenkrisianetaXIX.mendekoaldaketa-prozesu garrantzitsuetan hasten dira, prozesu horiek erabakibaitituzte,neurrihandibatean,XX.mendekoezaugarriak,egungoegoeraeratuarte.

Aurkezpenhonekinezdapentsatubeharaztertzenarigarengaraihonetakogainagusieneboluzioadenbora-unitatezabalagoetaneginezinezdenik.

Irakasgai honen edukiek, nagusiki, XX. mendearen azterketari heldukodiote (1914tik), horretarako erabiliko baita ikasturtearen zati handiena.XIX. mendeaz, balantze azkar bat baino ez da egiten, baina baliagarriaizangodaguremendeariutzidionaikusteko,eta,gainera,XX.mendearenazterketagaratzekooinarriada.Nahizetadenbora-ikuspegizabalagorikez izan, oraintsuagoko Historiaren azterketa honek motibazio-ahalmenhandiagoa du, abantaila dauka, orainean erraz antzeman daitezkeenaztarnakaurkeztenbaitirabertan.

Irakasgaiak baliagarria izan behar du egungo erronken gainekosentiberatasuna lortzekoere, etaaskatasunaren,gizaeskubideen,baliodemokratikoenetabakeaeraikitzearenaldekojarrerakritikoa,arduratsuaetasolidarioagaratzeko.

Batxilergokoirakasgaihonencurriculumakkoherenteaizanbeharduetajarraipena izan Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako Gizarte Zientzietan,GeografianetaHistoriandagokionirakasgaiarekin,aurrekoaldianegindakoikasketenheltze-prozesuabermatzeko.Batxilergoanhastendirenikasleekbadutehainbatezaguerahistoriko,etahoriekabiapuntubeharrezkoetanahikoadirasakontzenjarraitzeko.

Irakasgaia garatzeko proposatzen den ikuspuntu metodologikoaintegratzailea da, Historia azterketa-ikuspegi asko duen gizarte-zientziabat delako, ikertzen duen gizartea bere eskala eta erregistro guztietankontuanhartunahibaitu,daukanfuntzionamenduaetaeboluzioaazaltzeko.Ikuspuntuhorrekemangodugizadibertsitatearen ikuspegiaberatsaetakoherentealortzekoaukera.

767

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

Erabiliko den metodologiak ikaslearen autonomia sustatuko du, eta,horretarako, iker-estrategiak ezinbestekoak dira, haietan apartekogarrantziahartzenbaitute irakasgaiarenberezkoprozedureketaedozeinlan intelektualen prozedura orokorrek. Motibazioa sustatzen duten etainguruneko arazoen konponketari lotuta dauden estrategiak sustatukodira.Aldiberean,taldeanlanegiteabultzatukoda,etalankidetza-,truke-etalaguntza-estiloak,erkaketa,eztabaidaetasintesiaegitekotresnaketaabarsustatukodira,osogarrantzitsuakbaitira,orohar,lanzientifikoaneta,bereziki,GizarteZientzietakoan.

Ebaluazioari ekiteko orduan, ebaluazio-jarduerek ikasketarakoproposatutakoen antzekoak izan behar dute, ikasjarduera guztiakebaluazio-jardueraetaebaluazio-jarduerakikasjarduerabihurtzekobideanprogresiboki aurrera egiteko. Era berean, ikasleak ebaluatzeko erabilikodiren ebaluazio-irizpideak eta helburu didaktikoak ikasleek bere egiteaproposatzen dugu. Gainera, beharrezkoa izango da ebaluazio-tresnakdibertsifikatzea,informazioegokialortzekoproposatutakohelburuguztiakzerneurritanerdietsidirenjakiteko.

MunduGaraikidearenHistoriaikasgaiak,besteikasgaibatzuekin(Ekonomia,ArtearenHistoria,FilosofiarenHistoria,FilosofiaetaHerritartasuna,Zientzia/TeknologiaetaGizartea…)loturaargiaizateazgainera,Batxilergokoikasleakegoeraegokianjartzenditubereningurukomundua,gizartea,aurrerapenaketaaldaketakikuspegiorokoretaintegratzailebatetikulertzeko,eta,aldiberean,beharrezkoprestakuntzaematendiegeroagokoikasketakegiteko,bai unibertsitatekoak, bai tekniko profesionalak, eta halako esparru batematendie,bestediziplinabatzuetanikastendutenakokadezaten.

768

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

l Ikasten ikasteko gaitasuna.

MunduGaraikidearenHistoria irakasgaia iturrihistorikoenazterketanetakritikanoinarritzendanagusiki,etahorrekikasleeiaukeraematendie,baiaurkeztenzaizkienaldihistorikoeiburuzkodiskurtsoegituratuakikasteko,bai hainbat iturriren azterketaren bidez –testuak, ikonoak, grafikoak,estatistikak,kartografia,ahozko iturriaketaabar–haienbenetakotasunaegiaztatzeko, hala nola historialariaren metodoan barneratzeko,eta, horrenbestez, iraganeko gertaerak eta interpretazioak ezartzenahalegintzeko, egungo historiografiaren ereduetakoren baten iturrienerkaketatiketakonparaketatikabiatuta.Hitzbatean, ikasleeibeharrezkometodoetatresnaintelektualakematendizkie,aurrekoaldietanlortutakoezagueraketaikasitakoteknikakerabiltzekogauzaizandaitezen;hartara,gaitasunhaugaratzenlaguntzendu.

l Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

Egungoirakasleekutziegindiotejakintzarenmonopolioaizateari,etagureikasleeiinformazioabilatzen,huraaztertzenetaorainarikritikokibegiratzenirakastea, osobaliagarria izangoda ikasleentzat, berenbizitzetan zeharegin beharreko ikasketarako. Alde horretatik, horretan laguntzen duentresnabatdaInternet,sareaezbaitahelburua,tresnabaizik.

Mundu Garaikidearen Historia irakasgaiaren garapenak berekin dakargizarteari eta historiari buruzko informazio kopuru handia lortzea,interpretatzeaetabirlantzea;informaziohoriikasleeningurukoerrealitatetikateratzen da, askotariko kodetan dago bilduta, baina, bereziki, euskarrieta ingurune digitaletan, eta, horregatik, ekarpen nabarmena egiten dugaitasunhaugaratzeko.Esandakohoriguztiadelaeta,beharrezkoadaikasleek informazioa aukeratu eta tratatzeko irizpideak izan ditzaten;gainera,hainbatiturritatiklortutakoinformazioakerlazionatubeharkoditu,etahaietakoelementuazpimarragarriakidentifikatu.Eraberean,irakasgaiaktresna eta baliabide intelektualak eskainiko ditu informazio hori argi etazorrotzzabalduahalizateko.

769

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

l gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Irakasgaiak ekarpen garrantzitsua egiten dio, gizarterako etaherritartasunerako gaitasunari, ikasleei aukera ematen baitie gizarteakezagutzeko beren funtzionamenduaren, lurraldetasunaren eta denboranzeharizandituztenbilakaeraetaaldaketarenikuspuntutik.

Aukera ematen die, halaber, gizarteek beren historian zehar izandakoeboluzio- eta aldaketa-prozesua ulertzeko; eta gizarteen adierazpenak,egokiroulertuakizandaitezen,gertatuzirendenboranetaespazioankokatubehardirelaohartzeko.Eraberean, ikasleei aukera ematendie ulertzenhastekozeindirengizartegaraikideenfuntsezkoezaugarriak,horretarakohaienaurrekariakaztertuz;etakidedirenkomunitateanintegraziokritikoaetaarduratsuaizatekobeharrezkobaliabideakereematendizkie.

l norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Irakasgaiaksakonduegitenduikasleek,DerrigorrezkoBigarrenHezkuntzanhasitakoaren ildotik, banan-banan eta taldean ikerketa-txosten eta–lan monografikoak egiteko ahalmenean, eta, horrenbestez, laguntzaematendunorberarenautonomiaetaekimenerakogaitasunagaratzeko.Lan eta txosten horiek egitean eta haietarako beharrezko ikerketa etadokumentazioaneskatukodenmailahandiagoakautonomiaz,ekimenezeta taldean lan egiteko gaitasun handiagoa garatuko du. Gauza beraegingodubailordaitezkeenhelburuak,baizailtasunakgainditzekoaukeraemangodutentresnaintelektualenetasozialenezagueraetaaukeraketaplanteatzeak.

Eraberean,jarraianizendatzendirenakereekarpenhandiakdiragaitasunhaugaratzeko:arazoakkonpontzeaetahipotesiakplanteatzea;ondorioakateratzeaetakausakpertsonenganetagizarteetanizandakoeraginarekinlotzea;ikasleengandikhurbildaudenerrealitateakulertuetainterpretatzekoestrategiakgaratzea.Horiguztia,aldebatetik,ezagutzarakoabiapuntuada eta, bestetik, ikasleei beren garapen pertsonal eta profesionaleanprestakuntzadelaelementuerabakigarriajakinaraztekoerabat.

770

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

l matematikarako gaitasuna.

Ikerketarako eta informazio historikoa adierazteko, beharrezkoa damatematika-hizkuntzankodetutakoneurketakronologikorakoelementuak,mapak,grafikoak,estatistikak,diagramaketaabarerabiltzea.Horregatik,irakasgaiakgaitasunhaugaratzenerelaguntzendu.

l giza eta arte-kulturarako gaitasuna.

MunduGaraikidearenHistoriaHumanitateaketaGizarteZientziakizenekomodalitateko irakasgaia denez, beharrezko trebetasunak eta tresnakemangodizkieikasleei,gizadiarenarte-etakultura-ekoizpenaaintzathardezaten,etakultura-etaarte-ondarepropioabalioetsdezaten;elementubereziki garrantzitsua baita norberaren nortasuna osatzean, bana-banakoa bezala kolektiboa ere. Gainera, bide emango du ikus dezatennolako garrantzia duten ondarearen kontserbazioak eta haren erabilpenkolektiboak,eta,horrenbestez,baiarte-kulturarakogaitasuna,baigaitasunhumanistasustatzenlagundukodu.

Orohar,kultura-errealitateaeta,bereziki,arte-errealitateaaintzathartzeakberez dakar haien adierazpideetara iristeko aukera emango dutentrebetasunaketa jarrerak izatea,baietahaiekulertzeko,balioestekoetaemozio- zein gozamen-iturri izateko beharrezkoak diren pentsamendu-,pertzepzio- eta komunikazio-trebetasunak izatea ere, hala nolasentsibilitateaetasenestetikoa.

l Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Irakasgaiak, lehentasunaematenbaitieazalpen-prozedureieta idatzizkonahiz ahozko iturri historikoen azterketa-, sintesi- eta ikerketa-lanari,laguntza berezia ematen du hizkuntza-komunikaziorako gaitasunagaratzeko.

771

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

HElBuRuAk

MunduGaraikidearenHistoriairakasgaiaketapangaitasunhaueklortzeaduhelburu.

1.Mundu garaikidearen prozesu eta gertaera historiko garrantzitsuenakidentifikatzea,espazioanetadenborankokatzeko,eta,horretarako,haienezaugarridirenosagaiekonomikoak,sozialak,politikoak,teknologikoaketakulturalakidentifikatzea,eta,baita,haienezaugarrigarrantzitsuenak,elkarrekin dituzten erlazioak eta osatu dituzten faktoreak zein direnjakiteaere.

2.XIX.etaXX.mendeetakoEuropakoetamundukonazioartekokoordenatuakzehaztea,garaihartanestatuenarteanizandakoharremanaketahaienondorioakulertzeko.

3.Mundu garaikidearen gaineko ikuspegi orokorra izatea, prozesuhistorikoak eta sozialak azaltzean tokian tokiko dimentsioa etanazioartekoa bateratuko dituena. Horretarako, egungo egoeren etaarazoenazterketakritikoaerraztea,etakontuanhartzea,baiaurrekarihistorikoak,baihaienartekodependentzia-harremanak,banan-bananetakolektibokihistoriarenprotagonistadirelaohardaitezen.

4.Demokrazia, askatasun eta, gizarte-arazoak direla eta, elkartasunkontzeptuakbalioestea,konpromisoaktiboahartzekobaliodemokratikoendefentsanetadiskriminazio-zeinbidegabekeria-egoeretan,berezikigizaeskubideekinetabakearekinzerikusiadutenetan.

5.Historiagizarte-emaitzadelaetametodohistorikoaetengabezertzenaridenprozesubatdelaohartzea,etajakitehoribaliatzeanorberarenideiakargudiatzeko; eta ideien berrikuste kritikoa egitea, informazio berriakkontuanhartuta,batezereestereotipoaketaaurreiritziakzuzentzeko.

6.Hainbat iturritatik datorren informazioa –errealitatea, iturri historikoak,komunikabideak, informazioaren teknologiek emandakoa– bilatu,aukeratu,interpretatuetaerlazionatzea;etaHistoriarenberezkotresnenaraberaegokiroerabiltzea,aztertutakoprozesuhistorikoenazalpenerakohipotesiakegiteko,etaterminologiahistorikoegokiadarabilenhizkuntzazuzenaerabilizjakinarazteko.

772

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

7.Ikertzeko,laburtzekoedoazterketahistorikoaegitenhastekolantxikiakplanifikatzeaeta lantzea, taldeanedobanaka,etahorietanaskotarikoinformazioakaztertzea,erkatzeaetasartzea;eta,horretarako, iturrieneginkizuna eta historialariek erabilitako ikuspegiak aintzat hartzea,eta lortutako ezaguera historikoa zentzuz jakinaraztea, horren bidezzorroztasunintelektualabaliatzekoohiturakgaratuetafinkatzeko.

8.Gertaera eta prozesu historikoak aztertzen dituen kausalitate-aniztasunaaztertzea,etahaienjatorriaetagarapenazehaztea,daukatenkonplexutasunosoanulertzeko.

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

lJakintzahistorikoarenberezitasunazohartzea,halanolaharenondorioenerlatibotasunazetabehin-behinekotasunaz.

lMundu Garaikidearen Historiako prozesu, egitura eta gertaeragarrantzitsuak denboran eta espazioan kokatzea, eta haietan eskuhartzendutenalderdiekonomiko,sozial,politikoetakulturalakulertzeaetaelkarrenarteanerlazionatzea.

lMunduGaraikidearenosaerangarrantzitsuakdirenbilakaera-etaaldaketa-prozesuetan gertatzen diren kausalitate-elementuak identifikatzea etaulertzea,etahaiekikoenpatia-jarrerahartzea.

lHainbat iturritako informazioa (dokumentu historikoak, testuhistoriografikoak, iturri ikonografikoak, datuak, mapak, prentsa,informazioen teknologiek emandakoa eta abar) bilatzea, lortzea etaaukeratzea,etahaientratamenduetaerabilerakritikoaegitea.

lGertaera edo prozesu berari buruzko interpretazio historiografikoenazterketa,ikuspuntuguztiakkontrastatuz.

lLaburpenak edo ikerlanak egitea, eta, horretarako, hainbat iturritatikdatozen informazioak integratzea, aztertzea, erkatzea, eta ondorioak

773

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

modu egituratuan aurkeztea, hizkuntza espezifikoa eta terminologiazuzenerabiliz.

lIraganarekikointeresaetajakin-mina,bidebatbaitaorainaezagutzeko,etaazalpensinplistakzeinikusmoldehistoriografikolerratuakbaztertzea.

lKontzientzia-hartzekritikoaetasolidarioabaliabideriketa funtsezkoeskubiderik ez duten herri, herrialde, eskualde eta pertsonenbidegabekeriazkozeinbereizkeriazkoegoeretan.

2.multzoa. XIX. mendeak utzitakoa

lAntzinakoErregimenarenkrisia.

lDemografia-aldaketak.

lIndustria Iraultza eta aurrerapen teknologikoak. Industrializazioarengeografia.

lGauregungoestatuenjatorria:AmeriketakoEstatuBatuenindependentziaetaFrantziakoIraultza.

lIraultzaburgesak.Nazionalismoak.

lGizarte-aldaketak.Langile-mugimendua.

lEuropako potentzia handiak. Inperialismoa eta hedapen koloniala:FrantziarenetaBritainiaHandiareninperiokolonialak.

lKultura-aldaketak.

3. multzoa. XX. mendearen lehen erdia

lXX.mendea,aldihistorikogisa.

lEuroparenzentraltasunarenkrisia.

lLehenMunduGerra.Europakoetamundukomapaberria.

774

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

lGerraondokokrisia.

lNazioartekoharremanakgerrenartekoaldian:diplomaziabaketzailetik(Locarno)alemaniar(Europan)etajaponiar(Asian)espantsionismora.

lBakearenantolaketa:NazioenElkartea.

l1917koIraultzak.SobietarBatasuna:LeninetikStalinera.

lHogeita hamarreko hamarkadako depresio ekonomikoa eta krisiariemandakoerantzunak:29kocrackaetaDepresioHandia.

lFaxismoa eta diktadura-erregimenak. Aukera demokratikoak EuropanetaAmerikan.

lBigarrenMunduGerra.

4. multzoa. XX. mendearen bigarren erdia

lEuropaBigarrenMunduGerrarenondoren.

lBipolartasuna:GerraHotzaetabakezkobizikidetza.

lNBE.

lNazioarteko gatazkak eta tentsioak: Ekialde Hurbila, Asiako hego-ekialdea,Korea,Kuba…

lMundugaratukapitalista:bilakaeraetakrisiekonomikoaketaadierazpidepolitikoak,sozialaketakulturalak.MendebaldekoEuropa,AmeriketakoEstatuBatuak(AEB)etaJaponia.

lEkonomia planifikatua duten herrialdeak: bilakaera ekonomikoa etaegiturapolitikoak,sozialaketakulturalak.

lSESBetaEkialdekoEuropakoestatuak.

lTxinakoHerriErrepublikarengarapena.

775

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

lMendebaldeko Europaren integrazioa. Europar Batasuna eraikitzekoprozesua. Helburuak eta erakundeak. Aldaketak Europako antolaketapolitikoan.

lDeskolonizazio-prozesuakAsianetaAfrikan:IndiaetaAljeriarenkasuak.Deskolonizazioarenaldihandiak.Lerrokatugabekoenmugimendua.

lIberoamerikakoegoera:diktaduraketademokraziak.

5. multzoa. Egungo mundua

lMundu komunistak Mendebaldeari egindako desafioaren porrota.SESBrenetaEkialdekoEuropakoherrialdeendesegitea.

lAmeriketakoEstatuBatuak:superpotentziahegemonikobakarra.

lTxina:potentziahandibatengarapena.

lGarapen-ereduaketadesoreka-faktoreak.

lGarapen-bideandaudenherrialdeaketaIpar-Hegoartekoharremanak.HirugarrenMundua.

lNazioartekoerakundeaketaproiektuak.

lTentsio-eremuakEuropakohego-ekialdean.

lTentsio-eremuakAsian.

lGolkokogerrak.

lEuroparBatasunaXXI.mendekolehenhamarkadan:kideberriak.

6. multzoa. Zientzia, kultura eta gizartea

lZientzia- eta teknologia-eragina. Aldaketa teknikoak, zientifikoak etasozialak.

776

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

lGlobalizazioarenaroarenerronkaberriak.

lIngurumen-arazoak: alarma ekologikoa eta demografikoa. Garapeniraunkorra.

lKultura-nortasunaetakulturartekotasuna.

lArte-adierazpidenagusiakXXI.mendean.

lMasa-kultura,komunikabideak,aisialdiaetakontsumoa.

lLaikotze-prozesua,erlijio-iratzartzeaetafundamentalismoislamikoarenerreakzioa.

lIdeologiazaharraketaberriak.

lEmakumeak,esparrupribatutikpublikora.

lGizaeskubideak.Guregaraikogizarte-mugimenduak.

l“Ongizate-estatua”etaharenbanaketadesorekatua.

lMunduarenosaerageopolitikoberria.Tentsioberriaketaetorkizunekoaukerak.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.MunduGaraikidearenHistoriakogertaera,ekintzaetaarazobehinenakaztertzeaetaazaltzea,eta,horretarako,denboranetaespazioanegokirokokatzea,etaaintzathartzeaegungomunduanduteneragina.

1.1.EakokatzendituenXIX.etaXX.mendeetakogertaerabehinenakdenboran,etaealotzendituenhistoriarenbilakaeranprotagonistagarrantzitsuizandakoekin.

1.2.Eadagozkienlurralde-esparruetankokatzendituenXIX.etaXX.mendeetako mundu osoaren historiako gertaera eta prozesugarrantzitsuenak.

777

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

1.3.Ea munduko zenbait lekutan aldi berean gertatutako prozesuhistorikoenartekoloturakezartzendituen.

1.4.Eabereiztendituenprozesuhistorikoenartekosinkroniak.

1.5.Eajarraitasunaketaaldaketakidentifikatzendituenaldihistorikobatetikbestebateraaldatzean.

1.6.Ea gertaera horietako batzuk aztertzen dituen, elkarren artekoerlazioakontuanhartuta,garaiaren,norbanakoenjardunarenetapentsamoldezeinportaerakolektiboentestuinguruan.

1.7.Ea kronologikoki kokatu eta ordenatzen dituen XIX. eta XX.mendeetakogertaeraetaprozesugarrantzitsuenetakobatzuk.

1.8.Ea gaur egungo munduko gertaera eta prozesu garrantzitsuakegituratzendituen,etaaztertutakoaldiarenbarruangertatutakoaldaketak nabarmentzen diren ardatz kronologiko batean eginere.

2.XIX. eta XX. mendeetan esparru guztietan gertatutako aldaketagarrantzitsuenak identifikatzeaetaezaugarritzea,etamundukoeremuguztietanbakoitzakzer-nolakoeraginaizanduenadieraztea,batezereEuropar Batasuna eratzeko orduan, eta testuinguruan eta munduanizandakoeraginabalioestea.

2.1.Eaezartzenduenerlaziorikprozesuhistorikobat ezaugarritzendutendimentsioenartean(dimentsiopolitiko,ekonomiko,kulturaletasozialak).

2.2.Eaikuspegiintegratzailezaztertzendituengauregungohistoriakoaldiaketaprozesuak.

2.3.Ea laburbiltzen dituen garai jakin batean hainbat esparrutan–besteakbeste,demografian,teknologian,antolaketapolitikoetaekonomikoan,baietagizarte-etakultura-egituranere–gertatzendirenaldaketagarrantzitsuenak.

778

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

2.4.Ea kronologikoki eta espazioan kokatzen dituen XIX. eta XX.mendeetako munduaren historiako gertaera eta prozesugarrantzitsuak,etaaintzathartzenduennorbanakoarenjardunarenetaportaerakolektiboenarteandagoenerlazioa.

2.5.Eaebaluatzenduenmundukoinguruguztietakobizimoduenartekodesberdintasunetanhainbatmailatangertatutakomotaguztietakoaldaketen eragina, bakoitzaren eragin-indarraren arabera.- EalaburbiltzenduenXX.mendean,besteakbeste,deskolonizazio-,gerra-etazatiketa-prozesurenbatjasandutenherrialdeetakorenbatenbilakaerahistorikoa,eta identifikatzendituenharenarazokultural,ekonomiko,sozialetapolitikonagusiak.

3.XIX. eta XX. mendeetan gertatutako aldaketa-prozesuetan, honakogorabeherahauenaurrekariakbereiztea:ekonomiagaratzekoegungoereduenak, egitura soziopolitikoenak, Iparraren eta Hegoaren artekodesorekenaketagizadiarenarazohandietakobatzuenak.

3.1.Ea aztertzen duen nazioartean gaurkotasuna duen ezaugarri,gatazka edo auziren bat, zenbait gizarte-komunikabidetatikdatorreninformaziotikabiatuta.

3.2.Eaespazio-etadenbora-ardatzetanidentifikatzen,aztertzenetakokatzendituenXIX.etaXX.mendeetandemografian,teknologian,antolaketa politiko eta ekonomikoan eta gizarte- zein kultura-egiturangertatutakoaldaketagarrantzitsuenak,etaeaadieraztenduenmundukoingurubakoitzeanzer-nolakoeraginaizanduten.

3.3.Ea modu kritikoan hartzen duen aintzat gertaera jakin batengainekoikuspegi-desberdintasuna,etaeakontuanhartzendituengaurkotasunekogaibatenaurrekarihistorikoak.

3.4.Ea identifikatzen eta aztertzen dituen XX. mendean estatuenartekoharremanaketagatazkakbideratzendituztenarauaketainteresak.

3.5.Eaulertzenduengizarte-identitateakeraikuntzahistorikoadirela,bai eta norberarena gizadi osoa barneratzen duen testuinguruzabalagobateandagoelaere.

779

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

3.6.Eagauregungohistoriakoaldienetaprozesuengainekoikuspegiintegratzailerikbaduen.

4.Identifikatzea eta azaltzea: a) sistema demokratikoen antolaketak etaerakundeek dituzten printzipioak non oinarritzen diren; b) sistemahoriek pixkanaka izan duten garapenean eragin duten faktoreak; c)egoerahistorikojakinbatzuetan,erregimenhorienporrotaekarridutenfaktoreak.

4.1.Ea aztertzen duen sistema parlamentarioek partaidetza- etaaskatasun-mailahandiagoetarantzizandakobilakaera.

4.2.Ea identifikatzen dituen uneren batean sistema demokratikoenordez diktadura-erregimenak ezartzea ahalbidetu duten krisi-faktoreak, edota, alderantziz, demokrazia ezartzeko edoberrezartzekoprozesuetanlagundudutenak.

4.3.Ea identifikatu eta aztertzen dituen sistema parlamentarioenantolaketaren eta haietako erakundeen oinarrian daudenprintzipioak, bai eta haren garapen progresiboan eragina izanduten faktoreak, eta XX. eta XXI. mendeetan sistema politikohorrekizanduenbilakaera.

4.4.Eakonparatuetaebaluatzendituensistemademokratikoarenetadiktatorialaren artean dauden desberdintasunak, eskubide etaaskatasunpertsonaleidagokienez,jarduerapolitikoaridagokionezetagizarte-harremaneidagokionez.

4.5.Eaohartzendendemokraziakaskatasunarietagizaeskubideenerrespetuaridagokienezegindakolorpenez.

4.6.Eaonartzenduendemokraziarengarrantzia,zuzenbide-estatuarengaraipena delako, herritarren askatasunak eta eskubideakgordetzen dituelako eta berdintasun-printzipioan eta gizarte-justizianoinarritutakobizikidetza-sistemabatdelako.

4.7.Eabaliodemokratikoenaldeko jarreraetagizalegezko jokaerakadierazten dituen, balio horiek gizartearen ezin baztertuzkolorpenakdirenaldetik.

780

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

5.Zeregin historiografikoaren berezko lan-, ikerketa- eta komunikazio-teknikakerabiltzea,baibana-banakolanetanbaitaldeanegindakoetan,autonomia,irizpidepropioaetaespiritukritikoaizanik,etaestereotipoaketaaurreiritziakgaindituz.

5.1.Eaegokitasunezaukeratzendituengai jakinbatengainean lanegitekoerabilibeharrekoinformazio-iturriak.

5.2.Eazenbaititurritatikdatozeninformazioakaukeratu,interpretatu,aztertuetabirlantzendituen.

5.3.Ea euskarri egokiak aukeratu eta sortzen dituen bildutakoinformazioakerregistratzeko.

5.4.Eahipotesietakontuegokiakplanteatzendituenikertubeharrekogaieiburuz.

5.5.Ea modu egituratuan aztertzen dituen testu, mapa eta grafikohistorikoak,etahaietanjasotzendirenzirkunstantziaketafaktoreakkritikokiulertzenetainterpretatzendituen,baietagertatzendirentestuinguruaere.

5.6.Ea erabiltzen dituen historiografiak sortutako oinarrizkokontzeptuak eta terminologia, informazio zientifikoa argi, moduordenatuanetazorroztasunzientifikozaztertu,interpretatu,azalduetatransmititzeko.

6.Zenbait iturriren iraganari buruzko informazioa lortzea eta aztertzea,eta aintzat hartzea haien garrantzia eta erlazioak ezartzea lortutakoezaguerekin;eta,aldiberean,egokiroerabiltzeaterminologiahistorikoa,eta errealitate historiko berari buruz izan daitezkeen pertzepzio etainterpretazioenaniztasunazohartzea.

6.1.Eairaganariburuzkoinformaziorikerabiltzenduenetaondoriorikateratzendueniturridokumentalak,testuhistoriografikoak,berriak,prentsa, Internet eta abar aztertuz, eta lortutako ezaguerekinerlazionatzendituen.

6.2.Easailkatzenditueninformazio-iturriakjatorriarenetatipologiarenarabera.

781

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

6.3.Eaohartzendengertaeraedoprozesuhistorikoberariburuzizandaitezkeenpertzepzioenaniztasunaz.

6.4.Ea konparatzen dituen gertaera edo prozesu historiko berariburuzko azalpen historikoak, eta egiten den gertaeren zeinpertsonaienaukeraketakontrastatzenduen.

6.5.Ea kritikoki aztertzen dituen, gertaerak berak izan arren,interpretazio eta balorazio desberdinak eta/edo kontrajarriakeragitendituztendokumentuhistorikoak.

6.6.Eatestumotarikegokienaaukeratzenduenlortutakoinformazioaetahartatikateratakoondorioakzuzenjakinarazteko.

7.Gertaerahistorikorenbatenedogaurkotasunekogairenbatengainekotxostenak idaztea, hainbat iturritatik lortutako informaziotik abiatuta(komunikabideak barne, eta informazioaren teknologiak erabiliz), etaaurrekarihistorikoakkontuanhartuta,elkarrenartekoerlazioakaztertutaetahaiengarrantziadagokientestuinguruanbalioztatuta.

7.1.Ea diseinatzen duen lan egiteko planik, gai historiko batikertzeko.

7.2.Ea erabiltzen dituen zeregin historiografikoaren berezko lan-,ikerketa- eta komunikazio-teknikak, bana-banako lanetan etataldeanegindakoetan.

7.3.Ea aplikatzen dizkien informazioei irizpide propioa eta espiritukritikoa,etasaihestendituenestereotipoaketaaurreiritziak.

7.4.Eazuzenerabiltzendituen,azalpenetanetalanetan,Historiarenberezkolexikoaetahistoriografiarenoinarrizkokontzeptuak.

7.5.Eaaintzathartzenduennolakogarrantziaduentaldeanlanegiteakbereikasketaberahobetzeko.

7.6.Ea txosten historikoak egiten dituen, hainbat motatako iturriakkontuanhartuta.

782

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma MunduGaraikidearenHistoria

7.7.Ea txosten originalak egiten dituen, interpretazioak erkatuz etahainbatiturrikontuanhartuta.

7.8.Ea iturri egokiak aukeratzen dituen, ea kontrastatzen dituen,eta,haietatikabiatuta,eagaurkotasunekogertaeraedoegoeragarrantzitsuren bati buruzko ondorioak ateratzen dituen; eta,halaber, ea gertaera hura ulertzen laguntzen duten aurrekarihistorikoekikoerlazioanaztertzenduen.

8.XIX.etaXX.mendeetakogertaerahistorikoedoprozesu iraultzailerenbaten kausak identifikatzea eta haien arteko erlazioak aztertzea, etaaintzathartzeahaietakobatzuengarrantzierlatiboa,ikuspegigaraikideaketahistoriografikoakerabiliz.

8.1.EadiakronikokietasinkronikokideskribatzendituenXIX.etaXX.mendeetan lurralde-esparru guztietan izandako gertaera edoprozesuhistorikogarrantzitsurenbatenkausaketaondorioak.

8.2.Eaidentifikatuetabereiztenditueniraupenluzekoetalaburrekokausak.

8.3.Eaaintzathartzendituengertaera,ekintzaetaprozesuhistorikoetanesku hartzen duten motibazio pertsonalak eta kolektiboak. Eaohartzen den gertaera historikoen kausa-konplexutasunaz, etaazalpensinplistakaldebaterauztendituen.

8.4.Ea balioesten duen gertaeretan izaten diren zirkunstantzienesanahia, eta aintzat hartzen duen bana-banako ekintzek etakolektiboekbetetakoeginkizuna.

8.5.Eaohartzendengaraikoikuspuntuarenetadenbora-perspektibakematenduenarenartekodesberdintasunez,etakontuanhartzendueninterpretazioakbehin-behinekoaketaerlatiboakdirela.

783

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

LatinaIetaII

SARRERA

Batxilergoko Latin irakasgaiak, Mendebaldeko zibilizazioaren funtsezkoalderdiakulertzeko,hizkuntza-etakultura-oinarriakematenditu,aukeraematen du gaztelaniari buruz hausnarketa sakona egiteko, eta ekarpeneraginkorra egiten du erromantze-jatorriko hizkuntza modernoak, etalatinareneraginadutenbestehizkuntzabatzuk ikasteko; euskaraazkenhorietakoada.

Latinarenalderdimorfologikoa,sintaktikoaetalexikalaikasteak,hizkuntzarentestuingurukulturalaetahistorikoaezagutzeazgainera,prestakuntza-baliohandiadakar.Norentzat?Batxilergoan,humanitateenesparruan,lehenengoespezializazioaegiteaerabakidutenikasleentzat,hauda,GizarteZientziaketaHumanitateakmodalitateaaukeratudutenentzat.

Latinak ezin ukatuzko hizkuntza- eta kultura-antzekotasunak dauzkagrezierarekin,eta,hizkuntzahorrekinbateraikasteak,bideematendubiakmodubateragarrian lantzeko,diziplinarteko jarduerakgauzatzekoetabiikasgaien edukiak modu egokian antolatzeko, eta, hartara, aldi berekoikasketakoherenteaerraztukoda,ahaliketaalderdigehienetan.Elkarrenarteko osagarritasun hori, helburuetan eta bi curriculumen edukienantolaketanereadieraztenda.Eraberean,hizkuntzenetahumanitateenarloko gainerako ikasgaien irakasleekiko lankidetza sustatu behar da,jarduerabateratuakedoelkarrenosagarriakplanifikatzeko;horrenbestez,zenbaitesparrutatikdatozenoinarrizkokontzeptuetaprintzipioakelkarrilotu eta integratzeko gaitasuna bultzatuko da, ikasleek jakintza-esparruguztieilotutakobalioetairizpideetikoakgaratuahalizateko.

Ikasgai honetako edukiak ezin bereizizko bi esparru nagusitan daudebanatuta–hizkuntzanetakulturan–,etalaubloketanantolatuta(blokeokbiikastaldietanlantzendira,geroetasakonago):latina,latinezkotestuaketa

784

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

haieninterpretazioa,latinezkolexikoaetaharenbilakaera,etaErromaetaharkutzitakoondarea.Halaere,antolatzekoorduan,hizkuntza-ezaguerenaldiberekoetamailazmailakosegidaezarribeharda, testuakerrazagointerpretatzeko, bai gramatika aldetik, bai kultura aldetik. Horrenbestez,badirudibanaketaziklikoadelaedukiakantolatzekoerarikegokiena,unitatebakoitzekoedukiakorekatuak izandaitezen:hizkuntza-informazioa,aldebatetik,etakultura,bestetik.

Lehenikasturtean,DBHko4.mailakoLatinikasgaianikasitakoaksendotubehar dira (edo eskuratu, ikasgaia eman ez bazen), latinaren eta latin-kulturaren oinarrizko edukiak bereganatu arte. Bigarren ikasturtearidagokioedukiakzabaltzeaetasakontzea,etaarretaberezizlantzeaformairregularrenaketasintaxikorapilatsuenak;gainera, latinezko literaturarenberariazkoazterketaeginbeharkoda,etabaitaliteraturahorrekliteraturaunibertsaleanizandakoeraginarenaere.

Edukiengarapenakaplikaziopraktikoaizanbehardu,batezere,ikasleek,itzulpenaren eta itzulita dauden testuen irakurketaren bidez, latinarenfuntsezko alderdien oinarrizko ezagutza lor dezaten, eta has daitezenazterketafilologikoaegitekoedotestuakinterpretatzekooinarrizkoteknikakerabiltzen.

Jakina, testuak dira ikasgaiaren lan-tresna nagusia. Hortaz, testu-aukeraketaegiteakomenida,betiere, lehenik,hitz lauz idatzitakoak,etahainbatautore,garaietaliteratura-generotakoak.Jatorrizkoobrakizangodira,oharrezhornituta,errazagoulertzeko.

Latinezko testuak itzultzeabaliagarriada latinarenoinarrizkogramatika-egiturakfinkatzeko,baina,aldiberean,norberarenhizkuntzazhausnartzekoerebaliodu,bihizkuntzetakoegituralinguistikoenartekoegokitzezuzena,zehaztasuna eta estilo-zuzentasuna bilatzeko. Horretarako, baliagarriaizango da, era berean, eskolan maiz erabiltzen diren hitzen glosategiaegitea,zenbaithiztegibaliatzea,eta,pixkanaka,berariazkolatin-hiztegiageroetasarriagoerabiltzea.Itzultzea,azkenbatean,azterketa-etasintesi-ariketabaliagarriada,ikasketamotaguztietarakobalioduena.

Testuen azterketa eta interpretazioa osatzeko, eskura dauden besteinformazio-iturri eta baliabide batzuetatik –liburuak, ikus-entzunezkoak,baliabide teknologikoak– ateratako datuak erabiliko dira. Horri esker,

785

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

testuakErromarenhistoriakogaraiekinetamunduklasikokoartearekinetakulturarekinerlazionatuahalizangoditugu.

Latinezko lexikoa ikastea funtsezkoa da itzultzeko, eta, aldi berean,ikasleak gai izango dira hitzak sortzeko erabiltzen diren mekanismoezhausnartzeko.Horiguztialagungarriadaikasleekeurenhizkuntzandutenlexikoaaberasteko,etaerraztuegitendiebestehizkuntzabatzukikastenhasteko bidea. Gainera, bide ematen die hizkuntza-maileguak duengarrantziaz jabetzeko, eta hori zibilizazio erromatarrak utzitako kultura-ondarearenpartegarrantzitsuada;eraberean, latinak,gauzaberrieietaaurkikuntzei izena emateko orduan, gaur egun nolako bizitasuna duenikustekoerebaliodu.

Generoak, egileak, garaiak eta gaiak edozein izanda ere, itzulitako lanosoak edo pasarteak irakurtzean, helburua ez da bakarrik ikasleenganirakurzaletasuna piztea, baita ikasleei erromatar gizartearen etapentsamenduaren ikuspegi osoa eta orekatua ematea ere, eta gizarte-pentsamenduhoriekegindakoekarpenenazterketakritikoaetaebaluazioaegitea.

Horrenbestez,Erromaraetaherrialdehorrekutzitakoondarerahurbiltzean,ezinbestekoadaikuspegiorokorraizatea,uztartuahalizatekohizkuntzarenikasketa,testuenazterketaetaitzulpena,etalatinezkoliteraturarenfuntsezkolanen irakurketa eta iruzkina. Elementu horien guztien sistematizazioariesker,etaordukoetaegungobizimoduaketapentsamenduaketengabekonparatzeariesker,ikasleekErromaezagutukodute:gauregunerrealitatebizia dela ikusiko dute, eta utzi zuen mezuaren iraunkortasunarenkontzientziahartukodute.Eraberean,Erromakpentsamendumodernoariegindakoekarpenenebaluaziokritikoaereegingodute.

Ikas-etairakas-prozesuarenprotagonistaikasleadenez,beharrezkoadagelangiroegokiasortzea,harenautonomiaeta ikasten jarraitzekonahiasustatzeko. Prozesu horren antolaketaren ardatza iker-teknika batzuenerabilera izangoda,eta ikergaiakhauek izangodira:hizkuntza, ikerlanakultura-etalexiko-gaietan,irakurketaetaahozkozeinidatzizkoazalpena.

Ikasleek zer jakin –gerta liteke DBHko 4. mailako latina ez ikasi izana–,hurahartubeharkoduteabiapuntutzat irakasleek,etaikaslebakoitzarengaitasunetara eta ikasteko erritmoetara egokitu beharko dute. Gainera,ikasgaiaren irakaskuntzan erabili beharreko metodologiaren oinarri gisa,

786

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

honakohaueksustatukodiragelan:komunikazio-harremana,hitzegitea,parte hartzea, ideiak eta hipotesiak alderatzea, norberak ikastea eta,taldean,lankidetzanaritzea.

Ebaluazioari dagokionez, ebaluazio-irizpideek kontuan hartu behar dutezeindiren ikasgaiarenhelburuaketagaitasunak,etahoriekzerneurritanlortzen diren. Era berean, hauetarako ere baliagarriak izan behar dute:ikasleen ikasketek zer bilakaera izan duten adierazteko, antzemandakodesorekak eta beharrak ebaluatzen laguntzeko, eta erabilitako irakas-estrategiakegokiakdirenjakiteko.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IkAS-gAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

BatxilergokoLatinikasgaialagungarriadaoinarrizkogaitasunakgaratzeko.Halaere,modalitate-ikasgaiadenez,batezereHumanitateenetaGizarteZientzien modalitatearekin zerikusi handiena duten gaitasunetan dueragina.

Latinarekinetalatinezkoliteraturarekinlanegiteaezinbestekoadahizkuntza-komunikaziorako gaitasuna garatzen joateko. Latinaren egitura nolakoadenjakiteakaukeraematenduerromantze-jatorrikohizkuntzaeuroparrengramatika funtzionala sakon ulertzeko, bai eta, latina bezala –euskara,adibidez–,flexiboakdirenedolatinetikekarpenlexikohandiajasodutenbestehizkuntzengramatika funtzionalaulertzekoere.Hitzbatean, latinaikasteakbestehizkuntzabatzukerrazago ikastekohizkuntza-gaitasunakematenditu.

Hitzakosatzekoprozedurakantzemateaketabilakaerafonetikoangertatzendirenfenomenoakezagutzeaklaguntzaeraginkorraematenduoinarrizkolexikoa zabaltzeko, eta ahozko zein idatzizko adierazpena hobetzeko.Gainera, etimologia grekolatindarren ikasketak aukera ematen du hitzjasoakulertuetaeskuratzeko,eta,horrezgainera,terminozientifikoenetateknikoenberariazkoesanahiakazaltzenditu.

Latinaren historia eta bilakaera ezagututa, ikaslea ohartzen joaten dahizkuntzakaldatuegitendireladenboranzehar,etahizkuntzahoriekhainbat

787

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

esparrugeografikoetasozialetanbiziizandirela;gainera,hizkuntzenartekokontaktuakdakarrenkulturenartekokomunikazioazerejabetzendira.

Erromakohizkuntzaeta zibilizazioagureari estu lotutadago,baina, aldiberean,denbora-espazioitxietabukatubatenbarruan;munduhorretarahurbiltzekoaukeraizateakbideematenduerrealitatebatenazterketa-eredubategiteko,etahorreklagunduegitendugizarterakoetaherritartasunerakogaitasuna lortzen. Ikasgai honen bidez ikasitakoek erraztu egiten duteegungomunduarenikuspegiorokorraulertzea,alegia,harengizarteaetakulturaulertzea.

Erromatarren erakundeak eta bizimodua ezagutzea ekarpena dagizarterako eta herritartasunerako gaitasunarentzat, haiek erreferentziahistorikoa baitira gizartearen antolaketan, herritarrek bizitza publikoandutenparte-hartzean,etagizabanakoenzeinkolektibitateeneskubideenetabetebeharrenmugaketan;eta,horiguztia, iraganeanlatinak lotutakoEuropakoeremuetainguruneaskotarikoan.Horrekinbatera,gizartehartanzer-nolako diskriminazioak zeuden jakitea lagungarria da, gizarte-taldeedoetniajakinbatekoaizateagatiknahizsexu-arrazoiengatikbazterkeriagertatzen denean, erreakzio kritikoa izateko. Horrela, sustatu egiten daikasleen artean herritarren parte-hartzearen, negoziazioaren eta guztiekarau berberak betetzearen aldeko jarrera, gatazkak konpontzeko tresnabaliagarriakdirelaohartzenbaitira.

Ikasgaiak giza eta arte-kulturarako gaitasunari egiten dion ekarpena,erromatarrenarkeologia-etaarte-ondaregarrantzitsuaezagutuzlortzenda.Horrela,arteabalioesteaetagozatzeabultzatzenda,baigizasormenarenemaitzagisa,baihistoriarentestigantzagisa;aldiberean,ondarehoriaintzathartzekoetakontserbatzekointeresasustatzenda.Gainera,erreferentziakematenditu,kulturaetamitologiagrekolatindarretanoinarritutazertudirenondorengoartelanakkritikoki ebaluatzeko,edo,eraberean,balioestekokomunikabideek zabaltzen dituzten mezuak, askotan, ondare klasikotikhartzenbaituteberenikono-oinarria.

Latin-kulturakeraginhandiaizandu,etadauka,oraindikere,Mendebaldekokulturan;eta,batezere, literaturak.Mendebaldeko literaturanetaarteanizandako eragina erabakigarria izan da, eta hura jakitea lagungarria dagure iraganeko eta oraingo kulturaren alderdi ugari ulertzeko. Gainera,

788

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

irakurtzekointeresasustatzendu,etairakurlehelduakprestatzenlaguntzendu;izanere,ezinbestekooinarriajasotzenda,aurreragohumanitateenedogizarte-zientzienikasketakegiteko.

Latina ikastea lagungarria da ikasten ikasteko gaitasuna hobetzeko,sustatuegitenbaitituazterketarakojarreraetatrebetasuna,areagotuegitenautonomia,diziplinaetahausnarketakritikorakotrebeziak,etagaratuegitenpentsatzeko,antolatzeko,buruzikastekoetainformazioaberreskuratzekoestrategiak.Latinaikastea,gainera,lagungarriadahizkuntza-adierazpidebakar bati lotuta ez geratzeko, eta norberaren hizkuntzarenak ez direnegiturak eta funtzioak erabili behar izateko. Beraz, arrazoiketa logikoaetaabstrakzio-gaitasunagaratzenlaguntzendu.Trebetasunhoriekbestehizkuntzabatzukikastekoerebaliodezakete,etaikasleeikultura-ikuspegizabalaematendiete.

Eraberean,lagungarriadaikasleakohartzekogizakiabetiikastenaritudelahistorian zehar, eta ikasprozesu hori aurreko ezagutzetanoinarritudela.Ikastenikastekogaitasunaktresnakematendituikasprozesuaerrazteko,baina,aldiberean,arazoenikuspegiestrategikoaematendu,etagertatzendiren aldaketak aurreikusteko, eta haietara jarrera positiboz egokitzekobaliodu.

Ikasgai honen bidez, informazioa tratatzeko eta teknologia digitalaerabiltzeko gaitasuna sustatzen da, ikasgaiaren helburuetako bat baita,hain zuzen, edozein informazio (idatzia, grafikoa, ikus-entzunezkoa, IKTbidezlortutakoa,museoetanjasotakoaetaabar.)bilatzeko,aukeratzekoetatratatzekotrebetasunaklortzenlaguntzea.Gaitasunhaulortzeko,oinarrizkotresnakdirahonakohauek:informazioabiltzea,aukeratzekoetaaztertzekojarduerak,laburpen-teknikenaplikazioa,gako-hitzenidentifikazioaetaideianagusienetabigarrenmailakoenartekobereizketa.Izanere,gaitasunhonekloturaestuadunorberarenetengabekoprestakuntzarakotrebetasunekin.Bestalde, informazioaren eta komunikazioaren teknologiak, informazioaorokortzekoetalortutakoezagutzakomunikatzekotresnagisaerabiltzendiren neurrian, teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna eskuratzenlagundukodute.

Testuak interpretatzeko eta hizkuntza- zein kultura-iruzkinak egitekojarduerak lagungarriak dira norberaren autonomiarako eta ekimenerakogaitasuna lortzeko, jarduera horiek espiritu kritikoa garatzea, hau da,aukeraguztiakaztertzeaetaebaluatzea,eskatzendutelako.Norberaren

789

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

edo taldeko lanak azaltzeak eta eztabaidatzeak berez eskatzen duteirizpideakzorrotzetaardurazdefendatzea,bestekideenekarpenakaintzathartzea,gertalitezkeenhutsegiteakonartzea,haieknolazuzenduulertzea,eta, lortutakoemaitza txarra izandaere,amoreezematea.Hitzbatean,hobetzekoaukerakematenditu,etabetihobetzekogogoasustatzendu.

HElBuRuAk

LatinaBatxilergoanirakasteakgaitasunhauekgaratzeaduhelburu:

1.Latinaren oinarri fonetikoak, morfologikoak, sintaktikoak eta lexikalakjakitea eta zuzen erabiltzea, testuak aztertzeko, itzultzeko etainterpretatzeko.

2.Latinaren hizkuntza-egiturei buruz hausnartzea, latina hizkuntzamalgukariareneredubaita,etaikasleekegiturahoriekeurekerabiltzendituztenhizkuntzenegiturekinalderatzea;hartara,norberarenhizkuntzahobetoulertuetaerabilikodute,etaerrazagohurbildukodiraezagutzendituztenbestehizkuntzetara.

3.Latinarekinkonparatuta,hizkuntzaerromanikoen jatorriaetabilakaeraezagutzea,latinarenondarearenaberastasunabalioestekoetahizkuntza-aniztasunaaintzathartzeko,Europakoherrienkulturaaberastasunarenadierazgarridenaldetik.

4.Latinezkotestuetaesaldilaburrak(hitzlauzkoaketagaiaskotarikoak,bereziki)aztertzea,itzultzeaetairuzkintzea.

5.Itzulitakolatinezkotestuetalanklasikoenirakurketaulerkorraetakritikoaegitea,testuhorietanagertzendirenErromakogertaerahistoriko,politikoetasozialakidentifikatzeko.

6.Latinezkohitzenosaeranetaeratorpeneanemankorrenakdirenlexemak,aurrizkiaketaatzizkiakjakitea,latinetikjasotakohizkuntza-ondarearenaberastasunaaintzathartzeko,baigaztelaniaz,baieuskaraz.

790

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

7.Latinaren eboluzio fonetikoaren legeak jakitea, eta gaztelaniarizein euskarari aplikatzea; hartara, latin-jatorriko terminoen esanahietimologikoak ondorioztatuko dira, termino horiek zuzen erabiltzeko,ahozzeinidatziz.

8.Erromatar munduaren garapen historikoen etapen berri jakitea etaerromanizazio-prozesuak konkistatutako lurraldeetan —berezikiHispanian—zeraldaketaekarrizituenohartzea.

9.Erromatarrenlorpenhistoriko,soziopolitiko,literarioetakulturalnagusiakidentifikatzea,zenbaitinformazio-iturrierabiliz,Europakokulturaalorreanerromatarrekizandakoeraginaetairaupenabalioesteko.

10.Mota guztietako informazio-iturriak erabiliz –bibliografiak, ikus-entzunezkoak,museoak,arkeologia-aztarnategiak,informazioarenetakomunikazioaren teknologiak…– informazioabilatzea, hurabaliatzeaetakritikokiaztertzea;hainzuzenere,zibilizazioerromatarrarenzenbaitalderdiri buruz datu adierazgarriak lortzeko, eta zibilizazio horrekhistorianzeharizandakopresentziaegiaztatzeko.

lAtInA I

EDukIAk

1. multzoa. latina

lIndoeuroparretik hizkuntza erromanikoetara. Hizkuntzaren bilakaeraadieraztea, indoeuroparretik latinera eta latinetik hizkuntzaerromanikoetara,geografia-edokontzeptu-mapakerabiliz.

lLatinarenabezedarioa,ahoskeraetaazentuazioaidentifikatzea.EAEkobihizkuntzaofizialenabezedarioarekinkonparatzea.Latinezkotestuakirakurtzea.

lLatina hizkuntza flexibo gisa ezaugarritzea. Latinak, euskaraketa gaztelaniak dauzkaten egituren arteko desberdintasunak etaantzekotasunakbereiztea.

791

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

lIzen-flexioa: kasu-sistemaren eta deklinabideen azterketa. Flexiopronominalaren identifikazioa: ezaugarri orokorrak, motak eta hareniraupenahizkuntzaerromanikoetan.

lAditz-flexioa: konjugazio-sistema. Latinezko aditz-formak eta haienosagaiak bereiztea; eta gaztelaniaren aditz-sistemarekin zein ikasleekdakizkitenbestehizkuntzaerromanikoenarekinkonparatzea.

lKasu-sintaxia: kasuen funtzio nagusiak bereiztea. Preposizioenerabilera.

lPerpaus-sintaxia: latinezko perpausaren egituraren azterketa,komunztadura, hitzen ordena. Perpaus bakunak eta konposatuak.Gehienerabilitakomenderakuntza-loturak.

lHizkuntzazhausnartzekointeresaizateaetalatinabalioestea,norberarenhizkuntza hobeto jakiteko eta beste hizkuntza batzuetara errazagohurbiltzeko.

2. multzoa. latinezko testuak eta haien interpretazioa

lJatorrizkoetaosozailtasungutxikoperpauserrazenetatestulaburrenazterketamorfosintaktikoa.

lPerpaus edo testu labur errazak itzultzea eta iruzkintzea –hitz lauzidatzitakoak,bereziki–,haiekosatzendituztenelementuakaztertzeaetadauzkatenmezuenedukiaaintzathartzea.

lLatinezjartzeaikasleenhizkuntzanidatzitakoperpauslaburetaerrazak.

lItzulitakolanaketapasarteakirakurtzea, interpretatzeaeta iruzkintzea;horretarako, Erromaren historiaz, literaturaz eta kulturaz zenbaitinformazio-iturritanlortutakoinformazioaerabiltzea.

lAintzathartzealatinadelamunduklasikoatransmititzekobidenagusia,etajakin-minaizateatestuakezagutzeko.

792

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

3. multzoa. latinezko lexikoa eta haren eboluzioa

lLatinezkohitzenoinarrizko lexikoaegitea,eta,hobeto ikasteko, lexikomultzotanantolatzea.

lHitzek latinetik gaztelaniara eta euskarara izandako eboluzioarenfuntsezkoarauakaztertzea,etaemaitzakebaluatzea.

lHizkera arruntean gehien erabiltzen diren esamoldeak identifikatzea,haienesanahiajakitea,etaahozzeinidatzizzuzenerabiltzea.

lHitzen esanahi etimologikoa ezagutzeko jakin-mina, eta ahozko zeinidatzizkohizkuntzajasoaegokiroerabiltzekointeresa.

4. multzoa. Erroma eta haren ondarea.

lMapakeginez,ErromasortuzenetikErromatarinperioadesagertuarteizandakohedapen-prozesuaulertzea.

lArdatz kronologikoak eginez, erromatar gizarteak K.a. VIII. mendetikK.o. V. mendera arte izan zuen bilakaera historikoa identifikatzea, etabilakaerahorrenzergatiakaztertzea.

lAntzinakoErromakogobernu-moduaetagizarte-antolakuntzagauregungukditugunekinalderatzea.

lHispaniarenerromanizazio-prozesuakizandakobilakaerarenetafaktorenagusienanalisia.

lErromatarmunduariburuzkoikerlanakegitea,horretarakohainbatiturrietainformazioarennahizkomunikazioarenteknologiakerabilita.

lErromatargaraikobizimoduajarrerakritikozetaerrespetuzaztertzea,etabizimoduhorrekgurebizimoduetan,ohituretanetapentsamoldeanizandueneraginabalioestea.

793

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Latinarenespazio-etadenbora-koordenatuhandiakidentifikatzea,etahizkuntzaerromanikoenjatorriaetabilakaerabereiztea.

1.1.Eaantzematenduenlatinakzerbilakaeraizanduenindoeuroparretikhizkuntzaerromanikoetara.

1.2.Ea adierazten duen Europako eta Espainiako mapetan nondikhedatuzirenzibilizazioerromatarraetalatina.

2.Latinezko perpaus eta testu errazak morfologikoki eta sintaktikokiaztertzea.

2.1.Ea ulertzen duen latinaren -flexio-hizkuntza den aldetik-oinarrizko funtzionamendua, eta ea ezartzen dituen analogiaketadesberdintasunakgaztelaniarenetaeuskararenelementuetaegituretan.

2.2.Ea zuzen identifikatzen dituen latinaren izen- eta aditz-formakjatorrizkotestuetan,eaaztertzendituenberoiek,etaeaezartzenduenkasuankasukofuntzioa.

2.3.Eaerlazionatzendituenkasuaketafuntzioak,eaezartzendituenkomunztadurak, eta ea bereizten dituen perpaus bakunak etakonposatuak.

2.4.Eaidentifikatzendituenfuntsezkoelementuaketaegiturasintaktikonagusiak,latinezkoperpausaketahaienitzulpenakonparatuz.

3.Osozailtasungutxikolatinezkoperpausaketatestulaburrakaztertzea,itzultzea eta iruzkintzea, hitz lauzkoak bereziki, ikasgelan egindakooinarrizkohiztegiaklagunduta.

3.1.Ea bereizten dituen perpaus barruko funtsezko funtzioak, etaitzulpeneanpartehartzendutenoinarrizkoegiturasintaktikoak.

3.2.Eaulertzenduentestubatenedukia,etaeaitzultzenduenahaliketafidelen.

794

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

4.Perpauserrazenatzerabertsio-ariketakegitea,latinarenberezkoegiturakerabiliz.

4.1.Eaezagutzendituenlatinarenberezkoegiturak,etaeaperpausakzuzenerabiltzendituenberehizkuntzatiklatineraaldatzean.

4.2.Eaizen-etaaditz-flexioakaplikatzendituenhitzetan,esamoldeetanetaatzerabertsio-testutxikietan.

4.3.Eaperpausedotestulaburrakidaztendituenlatinez,latinezkolexikoetaegituraegokiakerabiliz,etahitzenordenaerrespetatuz.

5.Zenbaitliteratura-generotakotestuitzuliakulertzeaetairuzkintzea.

5.1.Eairakurtzen,aztertzenetalaburtzendituenhainbatgeneroetaegilerentestuitzuliak.

5.2.Eabereiztendituenideianagusiaketabigarrenmailakoak,etaeaidentifikatzendituentestuanadierazitakomunduerromatarrarenalderdihistorikoaketakulturalak.

6.Hispaniarenerromanizazioarenaztarnamaterialnagusiakidentifikatzea,etagurekultura-ondareabalioestea.

6.1.ErromatarzibilizazioanondikhedatuzenadieraztenduEspainiakomapa batean, eta kokaleku nagusiak eta erromatar aztarnakkokatzenditubertan.

6.2.Latinaketa erromatarohiturekEuskadindutenasimilazio-mailaaztertzendu,etagelanhorriburuzeztabaidatzendu.

7.Latinetikikasleekdakizkitenhizkuntzetarairitsitakolatinismoaketaohikolokuzioakbereiztea,etahaienesanahiaazaltzea.

7.1.Ea ezagutzen eta ulertzen dituen hizkuntza modernoetaraaldatutakolatinezkoesamoldeak.

7.2.Ea zuzen eta testuinguru egokian erabiltzen dituen esamoldehoriek,idatzitakoperpausedotestulaburretan.

7.3.Eabilatzendituenlatinezkoesamoldeakzenbaitmotatakotestuetan

795

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

(literarioetan,kazetaritzakoetan,publizitate-mezuetan…),etaeaazaltzendituenhaienerabileraetaesanahia.

8.Erromatarrengertaeragarrantzitsuaketakultura-adierazpidenagusiakdagokienespazio-etadenbora-esparruankokatzea.

8.1.Ea egiten dituen mapak eta ardatz kronologikoak, eta bertankokatzendituenErromakogertaerahistoriko,politikoetasozialgarrantzitsuenak.

8.2.Ea hausnartzen duen kritikoki gizarte erromatarraren bizimodu,ohituraetajarrereiburuz,etaalderatzendituengauregungoekin.

8.3.EaidentifikatzendituenerromatarrekMendebaldekozibilizazioariegindakoekarpenaketahaienkultura-adierazpidenagusiak.

9.Erromarenhistoriazetabizimoduazikasgelanikasitakoalderdietakobatiburuzikerlanbategitea,irakasleakgidatuta.

9.1.Eainformaziorikbilatzenduenerabatekoetabestekoiturrietan–entziklopediak, ikus-entzunezkoak, Internet…–, Erromakoedozein–etagauregundirauen-alderdiriburuz.

9.2.Eaaztertuetaantolatzenduenlortutakoinformazioa.

9.3.Ea lana banaka eta/edo taldean idazten duen, informazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiliz,etaeaahozedoidatzizazaltzenduen.

796

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

lAtInA II

EDukIAk

1. multzoa. latina

lFlexio nominala eta pronominala berrikustea eta zabaltzea: formairregularrakbereiztea.

lAditz-flexioerregularraberrikusteaetasakontzea.Aditzirregularraketadeponenteak.Aditz-izenenazterketa.

lKasu-etapreposizio-sintaxiarenikerketasakontzea.

lPerpaus-sintaxiaberrikusteaetazabaltzea:menderakuntza.

lLatina balioestea, norberaren hizkuntza hobeto ezagutzeko eta bestehizkuntzabatzuetaraerrazagohurbiltzekotresnadenaldetik.

2. multzoa. latinezko testuak eta haien interpretazioa

lLatinezkotestuakgeroetasakonkiagoaztertzeamorfosintaktikoki.

lGeroetazailtasunhandiagokolatinezkotestuakitzultzeaetairuzkintzea,hitzlauzkoaketaliteratura-generohainbatekoak.

lHiztegiaerabiltzea,testuakitzultzekooinarrizkotresnabaita.

lJatorrizko testu baten eta haren itzulpenaren arteko sintaxi-azterketakonparatiboa.

lLatinezkozenbaitegilerenetazenbaitliteratura-generotakolanosoedopasarteitzuliakirakurtzeaetairuzkintzea.

lItzulpengintzabalioestea,arrazoiketalogikoa,oroimena,etaaztertzekozeinlaburtzekogaitasunabultzatzendituentresnadenaldetik.

797

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

3. multzoa. latinezko lexikoa eta haren eboluzioa

lLatinetik gaztelaniara eta euskarara izandako eboluzio fonetiko,morfologikoetasemantikoarenarauak.

lLatinezko erroak, aurrizkiak eta atzizkiak bereiztea hitz elkartu etaeratorrietan,etajakiteaikasleekdarabiltzatenhizkuntzenlexikoandutenesanahia.

lGaztelaniaren eta euskararen lexikoko osagai etimologiko latindarrenazterketa.

lBatxilergokoikasgaietanohikoadenjatorrigrekolatindarrarenberariazkolexikoaikastea,etaharenesanahietimologikoaazaltzea.

lLatinismoak edo latinezko esamoldeak hizkuntza-testuinguru egokianerabiltzea.

lHitzen esanahi etimologikoa ezagutzeko jakin-mina, eta ikaslearenhizkuntzarenlexikoazabaltzekoeta,ahozzeinidatziz,zorrotzerabiltzekointeresa.

4. multzoa. Erroma eta haren ondarea

lLiteraturaklasikoarentransmisioa.

lLatinezkoliteratura-generoetansakontzea,eta,hartara,haienezaugarriaketa egile zein lan nagusiak bereiztea, literatura-topikoak eta -ereduakidentifikatzea,etaondorengoliteraturanizanduteneraginaaitortzea.

lZuzenbide erromatarraren iraupena, egungo ordenamenduan ez ezik,baitalexikojuridikoanere.

lErromakutzitakoondarea:aztarnakkokatzeaHispaniakoeta,bereziki,EuskalHarrikomuseoetanetaaztarnategiarkeologikoetan.

lMundu erromatarrari buruz ikerlanak egitea, zenbait informazio-iturrierabilizetainformazioarenetakomunikazioarenteknologiakbaliatuz.

798

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

lAintzathartzeazer-nolakogarrantziaizanduenzibilizazioerromatarrak,gure kulturak hartan baitu jatorria, eta izugarrizko eragina izan baituMendebaldekobizimoduarenalderdiguztietan.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Latinezko jatorrizko testuetan identifikatzea eta aztertzea haieninterpretaziorako ezinbestekoak diren morfologiako eta kasu- zeinperpaus-sintaxikoelementuak.

1.1.Eaidentifikatzendituenlatinezmaizengertatzendirenirregulartasunmorfologikoak.

1.2.Ea bereizten dituen latinaren berezko menderakuntza-prozedurak.

2.Gero eta zailtasun handiagoko testuak itzultzea hiztegiarekin, hitzlauzkoakbereziki.

2.1.Ea aise erabiltzen duen hiztegia, eta adiera egokia aukeratzenduenitzulpenzuzenaegiteko.

2.2.Eaahaliketaondoenitzultzenduen,gramatikarenetaestiloarenaldetik.

2.3.Ea konparatzen duen sintaktikoki latinezko jatorrizko testuaitzulpenarekin,etaeahausnartzenduenlatinaren,gaztelaniarenetaeuskararenartekodesberdintasunezetaantzekotasunez.

3.Latinarenlexikoagaztelaniarenetaeuskararenlexikoekinerkatzea,haienosagaiakidentifikatzeaetaesanahietimologikoaondorioztatzea.

3.1.Ea hitz-elkarketa eta eratorpena bereizten dituen, eta zuzenerabiltzendituenlatinarenlexikoarenosaketan.

3.2.Eaondorioztatzenduenmultzolexikalberekohitzenesanahia.

3.3.Eadakienzeindirenhitzakosatzekoatzizkietaaurrizkiohikoenak,eaerabiltzendituen,etaeaberelexikoaaberastenduen.

799

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

3.4.Ea zuzen definitzen dituen bere hizkuntzako terminoak, haienosagaienesanahietimologikoanoinarrituta.

4.Latinetik gaztelaniara eta euskarara izandako eboluzio fonetikoarenarauak aplikatzea, eta terminologia egokia erabiltzea fenomenofonetikoendeskribapenean.

4.1.Eadeskribatzenduenlatinezkohitzekgaztelaniaraetaeuskararaizandakobilakaerafonetikoa.

4.2.Eaazaltzendituen latinezkoetimoberetiksortutakokultismoaketaondare-terminoak.

4.3.Ea zuzen erabiltzen dituen, idazten dituen perpausetan, aurrezikasitakoondare-terminoaketakultismoak.

5.Ikasleek dakizkiten hizkuntzetako maila kultu eta teknikoan jasotakolatinismoaketalokuzioakbereiztea,etahaienesanahiaazaltzea.

5.1.Ea bereizten eta ulertzen dituen hizkuntza modernoen hizkeraespezifikoetanjasotakolatinezkoesamoldeak.

5.2.Ea perpaus edo idazki laburrik egiten duen, esamolde horiekzuzenerabilita.

5.3.Eanabarmentzendituenesamoldehoriektestuespezializatuetan,etaazaltzendituenhaienerabileraetaesanahia.

6.ErromatartzeakHispanianeta,bereziki,EuskalHerrianutzitakoaztarnanagusiakidentifikatzea,etagurekultura-ondareabalioestea.

6.1.Ea dakien adierazten Espainiako mapan nondik hedatu zenzibilizazio erromatarra, eta non dauden erromatar kokaleku etaaztarnanagusiak.

6.2.EadakienadieraztenEuskalHerrikomapanerromatarrenkokalekuetaaztarnanagusiak.

6.3.EaaztertzenduenzergatikerrotuzirenhaingutxiEuskalHerrianlatina eta erromatarren ohiturak, eta ea eztabaidatzen duenhorretazikasgelan.

800

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LatinaIetaII

7.Zuzenbideerromatarrakegungoerakundeetaordenamenduenjatorrianeta garapenean, eta baita hizkuntza juridikoan ere, izandako eraginaaitortzeaetaaintzathartzea.

7.1.Ea azaltzen duen zuzenbidean gaur egun ere erabiltzen direnlatinezkotermino,lokuzioetaaforismojuridikoenesanahia.

7.2.Ea bereizten eta balioesten dituen zuzenbide erromatarrakMendebaldeariegindakoekarpennagusiak.

8.Zenbait generotako testu itzuliak irakurtzea eta iruzkintzea, haienfuntsezko literatura-ezaugarriak identifikatzea,eta latinezko literaturakMendebaldekoliteratureneredugisabetetakoeginkizunaaitortzea.

8.1.Eadakienzeindirentestubateantestuhorridagozkionliteratura-generoarenezaugarribereizgarriak.

8.2.Ea identifikatzen dituen argudioa, pertsonaiak, egitura etatestuingurupolitikoetasoziala.

8.3.Eaadieraztendituenliteraturaunibertsaleaniraundutenlatinezkoliteraturakogaiak,pertsonaiak,mitoaketatopikoak.

9.Banaka eta/edo taldean lan monografikoak egitea, ikasturte honetanikasitakokultura-alderdietakorenbatiburuz.

9.1.Ealanaplanifikatzenduen,banakaedotaldean.

9.2.Eainformazioazenbaititurritanbilatzenduen,aukeratzenduen,egiaztatzenduenetaantolatzenduen.

9.3.Eaprozesuosoan,informazioarenetakomunikazioarenteknologiakerabiltzendituen,lan-tresnagisa.

9.4.Ealanaahozedoidatzizazaltzenduen,zehaztasunezhitzegitenduen,etahizkuntza-erregistroegokiaerabiltzenduen.

801

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

LiteraturaUnibertsala

SARRERA

Literatura Unibertsala irakasgaiaren bidez, Derrigorrezko BigarrenHezkuntzan, batetik, eta, bestetik, Batxilergoko Euskara eta Literatura,Gaztelania eta Literatura, eta Atzerriko Hizkuntza irakasgai komunetanjasotakoprestakuntzaliterarioetahumanistikoazabaldunahida.Irakasgaihonen bitartez, Giza eta Gizarte Zientzien nahiz Arteen modalitateetandabiltzanikasleekberennortasunasendotuetamunduazdutenikuskeraberezia sakondu ahal izango dute, irakurketa kontzientea egitekoohiturabatzukbarneratuz.Horrekinbatera,bereninteresakademikoetaprofesionalekinbatdatorrenprestakuntzaerejasokodute.

AurrekourteetanetaBatxilergokoirakasgaikomunetanlandutakoliteratura-testuak osatu egiten dira orain, Mendebaldeko literatura deritzonekoliteratura-mugimenduhandienetajoerahorretakoidazlanetaidazlehandiengainekoikuspegiorokorrarekin.Horriesker,ikasleekliteratura-diskurtsoagertakariunibertsaladelaulertukodute,etaharengainekoikuspegiorokor,zabaletasakonaeskuratukodute.

Literatura-testuekpentsaeraetasentipenkolektiboakadieraztendituzte,etakulturabakoitzakberehistoriakogaraibakoitzeanzituenberezitasunakulertzenlaguntzendigute.Literaturangaibertsuaklantzendirabehinetaberriro,etagaihoriekkulturaaskotanagertzendira.Gizateriakbetiantzekokezkaetapremiakizandituelaerakustendigu,beraz,literaturak.Horidelaeta,garrantzihandiaduliteraturakgazteenheldutasunintelektual,estetikoetaafektiboan,berenesperientziakikustekoaukeraematendielako,eta,gainera, gizarteratzeko eta errealitatera zabaltzeko behar handia dutenunean.

Literaturarenetaarteaetapentsaerarenhistoriarenarteandagoenloturaestua ageri-agerikoa da eta, horregatik, literatura-testuak ezagutzea

802

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

lagungarria da ikuskera kritikoa garatzeko eta, horrekin batera, gazteennortasunaeratzeko.Bestalde,literaturagaratzendentestuinguru,generoetaeuskarriaskotarikoeklagunduegitenduteikasleenoinarrizkogaitasunakzabaltzen eta sendotzen, bereziki, kultura- eta arte-hezkuntzarena etahizkuntzarenbidezkokomunikazioarena.

Irakasgai honetako edukiak zerrenda bakar batean jaso dira, ikastetxebakoitzakautonomiaizandezanbereprogramaziodidaktikoaegiterakoan.Prozedurak, kontzeptuak eta jarrerak bereizi gabe antolatu dira, etaliteratura-hezkuntzaren oinarrizko osagaiak modu analitikoan aurkeztu.Edukienzerrendanezdaikasgelakoikasjarduerenordenaedoantolamenduzehatzikfinkatu.Jarrerazkoetaprozedurazkoedukiak,zeharkakoakizanik,programazioakantolatzekoardatzgisahartudira.Kontzeptuzkoedukiak,berriz,kronologikokiegituratudira,etaibilbidehistorikoaosatzendutegurekulturakoliteratura-kanonetanzehar.Ardatzkronologikoariesker,errazlotdaitezkeliteratura-lanaketalanhorieksortuzirentestuinguruak.

Irakasgaiamoduorokoretairekianaurkeztenda,hizkuntza,nazionalitateedogenerobakarbatilotugabe.Bestalde,irakasgaiagauregunkokatzeaegokiikustenda,etaegungomugimendu,idazlanetaegilegarrantzitsuenakaukeratudira;eraberean,aurrekogaraietakoegileetalanikesanguratsuenakereaipatzendira, labur-labur.Hala, kontzeptuzkoedukiakhiruetapatanantolatudira:AntzinarotikAroModernora;AroGaraikidea(XIX.mendea)eta Aro Garaikidea (XX. mendea). Etapa horietako bakoitza ikasturtekohiruhilekobakoitzeanlandudaiteke.

Kontzeptuzko edukien antolaketa kronologikoaz gainera, programaziodidaktikoakgeneroka,gaika,topikoka…antoladaitezke.

Hizkuntzentrataerabateratua-hizkuntzencurriculumenardatza-indartzeko,ezinbestekoadairakasgaihorietakoirakasleenartekoelkarlana,etabaitahemenere.Baterajardutekoaukeraaskodaude,eta,hortaz,beharrezkoada irakasgai komun eta modalitate guztietako hizkuntza- eta literatura-gaiakkoordinatutaplanifikatzea.

Gainera, irakasgaihonetanegitendirenariketaketajarduerakbestearlobatzuetakoekinkoordinadaitezke-etakoordinatubehardira-,arlohoriekere kultura- eta arte-gaitasunaren oinarri baitira, eta literatura ulertzenlaguntzendute:Historia,Filosofia,Soziologia,Artea…

803

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

Ikas- eta irakas-prozesua honako hiru jarduera hauetan oinarrituko da:literatura-testuen irakurketa, ikerlanak eta ahoz zein idatziz egindakoiruzkinak. Jarduera horiek egiteko ikuspegirik egokiena komunikazio-ikuspegiada,baitairakasgaihonetanere.Ikasgela,eztabaidagunebihurtubeharda:irakasleakeztabaidabideratubehardu,gaiakproposatu,testuaketa informazioa aukeratzen lagundu, eta ikasleek, berriz, bizi-bizi partehartu.Metodologiak,hortaz, ikaskuntzaesanguratsua izangoduoinarri.Horretarako, ikasleen aurretiazko ezagutzak hartuko dira kontuan, etaproposamenmotibagarriak,esanguratsuaketadesberdinakegingozaizkie,beraien autonomia garatzen laguntzeko. Ikasgelaz gainera, beste gunebatzukereerabildaitezkejarduerahoriekegiteko:liburutegia,informatika-gela, ikus-entzunezkoen gela… Era berean, mota askotako euskarriakerabildaitezke:idatzizkoak,ikus-entzunezkoak,digitalak…

Ebaluazioari dagokionez, ebaluazio-irizpideak erabat lotuta egongo dirairakasgaiko helburu orokorrekin, eta helburu horiek zenbateraino betediren adierazleek erakutsiko dute. Ebaluazioa ikaskuntza hobetzekotresna denez, ikasgelako jarduerek ikasleen ikasprozesua ebaluatzekoetabideratzekobeharadinadatuemangodute, adierazleenemaitzetanoinarrituta.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Literatura Unibertsala irakasgaiak curriculumeko oinarrizko gaitasunakgaratzen laguntzendu.Halaere,modalitateko irakasgaiadenez,ArteenmodalitatearekinetaGizaetaGizarteZientzienmodalitatearekinzerikusizuzenadutenoinarrizkogaitasunaklantzenditubereziki.

Irakasgai honetan literatura unibertsaleko literatura-lanikgarrantzitsuenetakoak irakurri, interpretatu eta balioesten dira, etagiza eta arte-kulturarako gaitasuna modu esanguratsuan garatzen da,gaitasun horrek, hain zuzen, literatura-ondarera hurbiltzen, eta gizakionkezka nagusiak islatzen dituzten ohiko gaiak lantzen laguntzen baitu.Irakasgai honi etekinik handiena ateratzeko, komeni da beste zenbaitarte-adierazpide —musika, pintura nahiz zinema— lantzen dituzten

804

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

irakasgaiekin erlazionatuta lantzea. Bestalde, literatura-komunikazioariesker, ikasleek aukera izaten dute beren ingurunetik edo garaitik urrundaudenerrealitateakezagutzeko,kultura-tradizioanbarneratzen joateko,etagizakionjokamoldeazhausnartzenlaguntzeko.Eraberean,literatura,hizkuntzakdituenaukerenadierazpidegorenada,etaaukerahorieiburuzgogoetaegiteaklagunduegitenduBatxilergokomodalitateakikastenaridirenikasleensentsibilitateestetikoagaratzen.Azkenik,ezinduguahaztuXXI.mendeanadieramoldeberriakditugula,ikus-entzunezkohizkuntzeketa teknologia berriek sortuta, eta adiera molde horien berezitasunakirizpidekritikoakerabilizlandubehardira.

Literatura-testuaktresnaezinhobeakdiramunduaetagizarteairudikatzeko,sentipenak adierazteko eta sormena sustatzeko. Ikasleek hizkuntzaerabiltzekobestegunebatda-lagunartea,ikasketak…esparruezgainera-,eta, horregatik, alderdi horiek jorratzea ezinbestekoa da hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna lantzeko. Irakasgai honek lagundu egitendugaitasunhori lantzen,garatuegitenbaitu literatura-testuakulertzekogaitasuna,etaindartuegitenbaituikasleekberenkasairakurtzekoohitura,behardutenliteratura-jakintzaemanez.

Bestalde, literatura ulertzeko eta aztertzeko trebeziak eta estrategiak–irakasgai honen aztergai berezia- beste esparru batzuetan ere erabildaitezke.Eraberean, literatura-testuakaztertzekokontzeptuzkoedukiakere balia daitezke horretarako. Horregatik, trebezia horiek, Euskara etaLiteratura, Gaztelania eta Literatura eta Atzerriko Hizkuntza irakasgaikomunetan lantzen direnekin batera, hizkuntza-gaitasuna garatzenlaguntzendute.

Informazioatratatzekoetateknologiadigitalaerabiltzekogaitasunaindartzenerelaguntzenduirakasgaihonek;izanere,helburuetakobat,garrantzitsuaden informazioa bilatu, aukeratu eta lantzeko gaitasunak indartzea da,unean-unekopremiakkontuanhartuta,betiere. Irakasgaihonetakotestuakademikoakosatzekoetaberrikustekoeuskarrielektronikoakerabiltzeakere,lagunduegitendugaitasunhaugaratzen.

Teknologiadigitalekizanduteneboluzioakkomunikazioliterariokomoldeberriaksortuditu,etabideberrihoriekereirakasgaihonetanlandukodira.Eraberean,gauregunugalduegindirakomunikatzeko,elkarrieragiteko,

805

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

etabesteliteraturaetakulturabatzukezagutzekoaukerak.Horrekbultzatuegitendu irakurketareneta idazketarenerabilera soziala, etaahalbidetuegiten du ezagutza modu partekatuan eraikitzea. Bestalde, irakasgaiakigorlearenzeinhartzailearenjarrerakritikoaetaetikoabultzatzenlagundubehardu,baliabidedigitalekzabaldueta jasotzenduten informazioarenaurrean.

Literaturak,ezinezkoakliratekeenharremanakizatekoaukeraematendu,eta beste mundu batzuk ezagutarazten dizkigu, jakinduria-iturri da eta.Gainera,norberarenetagainerakoenesperientziazhausnartzekobaliodu.Irakasgai honek, gainerako hizkuntza-irakasgaien moduan, erantzukizunhandiaduezagutza-hizkuntzazkotrebetasunakgaratzerakoan.

Bestalde, irakasgai honen helburuek lagundu egiten dute ikaskuntzaantolatzen, gogoeta egiten, eta -elkarri eraginez- literaturari buruzkoezagutzapartekatuakeraikitzen;azkenbatean,loturaestuaduteikastenikastekooinarrizkogaitasunarekin.

Irakasgai honek norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunagaratzen laguntzen du, halaber. Irakasgai honetako ikas- eta irakas-prozesuekzeraeskatzendute:norberaren jardunaaztertzen,antolatzenetabideratzenikastea,planakprestatzenjakitea,etaerabakiakhartzekoprozesuei ekitea, komunikazio-egoera bakoitzerako egokiak direnestrategiakerabiliz.LiteraturaUnibertsalairakasgaiakhizkuntza-trebetasunkonplexuakgaratzenlaguntzendu,etabaitanorberarenekimenabideratzenetanorberarenjardunamoduautonomoanantolatzenere.

Irakasgai hau lantzeko oso garrantzitsua da ikasgelan parte hartzea,pertsonen arteko harremanak garatzea, elkarrekin ikastea eta gaiaknegoziatzea.Jarduerahoriekguztiakgizaharremanenoinarriandaude,etahizkuntza-etakomunikazio-trebetasunbereziakerabiltzenjakiteaeskatzendute. Horrek guztiak gizarte- eta herritar-gaitasuna garatzen laguntzendu.

Literatura-testuak bitarteko ezin hobeak dira testuinguru kultural etahistoriko jakin batean norberaren nortasuna eratzeko, eta, era berean,hizkuntzaetakulturakolektibobateanpartehartzenlaguntzendute.

806

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

Irakasgai honetan hainbat kulturatako testuak lantzen direnez, horrekmundu zabaleko gizartean parte hartzen laguntzen du, kulturen artekokomunikazioabultzatzendu,etakanpokoinformazioaeskuratzekoaukeraematendu.Bestekulturabatzukezagutzekoetageureaezagutaraztekobideaematenduirakasgaihonek,etabaitaguztiekikobegirunealantzekoere.Horrekguztiak lagunduegitenduXXI.mendekoherritarrekkulturenartekoezinbestekokontzientziagaratzen.

HElBuRuAk

LiteraturaUnibertsalairakasgaiak,etapahonetan,honakogaitasunhaueklortzeaizangoduhelburu:

1.Literatura-testuak edo pasarte garrantzitsuak esanahiaz jabetuzirakurtzea,irakurtzekoohituraautonomoagaratuetaliteraturairakurtzenikasteko.

2.Literatura-testu osoak edo pasarte esanguratsuak irakurtzea etainterpretatzea, idazlanak sortu zireneko testuinguru historiko etasozialarekinerlazionatzeko,etakonbentziosoziokulturalekdutenbalioerlatiboaulertzeko.

3.Literatura-testu osoetatik edo pasarte esanguratsuetatik abiatuta,literaturaunibertsalaosatzendutenmugimenduestetikoetakogeneroenetaidazlanetaegilegarrantzitsuenenezaugarriakezagutzea.

4.Idazlanesanguratsuakirakurrizetaalderatuz,historianzeharbehinetaberrizagertzendirengaiakidentifikatzeaetahaieiburuzjardutea,kulturaguztietankezka,sinesmenetanahiberberakdaudelaikusteko.

5.Literaturaunibertsalekolanenetabestelakoarte-adierazpenen(musika,zinema…)artekoharremanakaztertzea-adibideesanguratsuakerabiliz-,ikustekozeindirenadieramoldehorienarteandaudenantzekotasunaketadesberdintasunak.

6.Literatura unibertsaleko lanak ulertzeko, beste irakasgai batzuetanliteraturazikasitakoamoduautonomoetakontzienteanerabiltzea.

807

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

7.Informazioarenetakomunikazioarenteknologiaketabibliografia-iturriakmodu kritiko, autonomo eta eraginkorrean erabiltzea, literatura-gaieiburuzkoinformazioalortu,interpretatuetaaztertzeko.

8.Literatura-testuengainekoariketaakademikoakegitekoetaezagutzakeskuratzeko behar diren jardueretan parte hartzea, modu aktibo etaegokian,etagogoetaeginez.

9.Plangintza bati jarraiki, ahozko nahiz idatzizko hitzaldiak prestatzea,esparruakademikokohainbathelburutarakoegokiakdirenliteratura-gaieiburuzko lanak aurkezteko; hitzaldi horiek modu kritikoan berrikustea,komunikatzekoeraginkorragoakizandaitezen.

10.Literatura-testukanonikoakbakarkanahiztaldekairakurrizgozatzea,norberaren esperientziari zentzua emateko, mundua ulertzeko etasentsibilitateestetikoagaratzeko.

11.Literatura-testuakkritikokibalioestea,banakanahiztaldekaegindakosorkuntzak eta sentipenak direla ulertzeko, eta gizakiok errealitateaulertzekoegindakoahaleginenfruitudirelakonturatzeko.

EDukIAk

1.Literatura unibertsaleko testu literario adierazgarriak banaka nahiztaldeanirakurtzea.

2.Idazlanak irakurriz, literatura unibertsaleko mugimendu estetikogarrantzitsuenenoinarrizkoezaugarriakidentifikatzea.

3.Idazlanak irakurriz, testuhorieksortu zirengaraikogertakari historikoetaaldaketasoziologikonagusiakzeinizanzirenikustea.

4.Idazlanak irakurriz, literatura unibertsalean behin eta berriz agertzendirengaiakzeindirenantzematea.

808

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

5.Literatura-testuakaztertzea,aintzathartutagenerobakoitzaridagozkionegitura-ezaugarriak,etaerabilitakoliteratura-baliabideak.

6.Literatura-lanak,zinema,musika,pintura…arlokoekinalderatzea.

7.Literaturaunibertsalekotestuak,euskalliteraturakoekinetagaztelaniazkoliteraturakoekinerkatzea.

8.Literatura-testuenesanahiadelaeta,iritziaktrukatzekoeztabaidetanetaahozkoiruzkinetanpartehartzea.

9.Elkarrieragiteko,komunikazio-estrategiakerabiltzea.

10.Literatura unibertsalari buruzko lanak egiteko, informazioa bilatzea,aukeratzeaetalantzea.

11.Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak modu etikoanerabiltzea(aipuak,egile-eskubideak…).

12.Literatura unibertsaleko gaiei buruz, ahozko eta idatzizko lanakademikoakprestatzeaetaegituratzea.

13.Irakurritako testuen azterketaz eta interpretazioaz, lan akademikoegokiak,kohesionatuaketakoherenteakegitea,idatziznahizahoz.

14.AntzinarotikAroModernora:

lMitologiakliteraturarenhastapenetan.lLiteratura biblikoaren, greziarraren eta latindarraren aurkezpen

laburra.lErdiArokoepikaetazikloarturikoarensorrera.lErrenazimentua eta klasizismoa: testuinguru orokorra. Munduko

aldaketaketagizakiariburuzkoikuspegiberria.lMaitasunaren lirika: trobalarien olerkiak eta Dolce Stil Nuovo.

PetrarkarenKantutegiakekarritakoberrikuntza.

809

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

lProsazkonarrazioa:Boccaccio.lEuropakoantzerkiklasikoa.Ingalaterrakoisabeldarantzerkia.lArgienMendea:Ilustrazioa.Entziklopedia.lIlustraziokoprosa.lEuropakoXVIII.mendekoeleberria.Cervantesenetapikareskaren

ondorengoak.

15.AroGaraikidea(XIX.mendea)

lErromantizismoa: kontzientzia historikoa eta zientziaren zentzuberria.

lPoesiaerromantikoa.lEleberrihistorikoa.lXIX.mendekobigarrenerdia:narratibaerromantikotikerrealismora

Europan.lXIX.mendekoEuropakoeleberrigilegarrantzitsuenak.lAEBkoliteraturahandiarensorrera.Ipuinarenberpizkundea.lPoetikarenmodernitatea:Baudelaire-etiksinbolismora.lEuropakoantzerkiarenberrikuntza.

16.AroGaraikidea(XX.mendea)

lXIX. mendeko pentsamoldearen krisia eta mende amaierakokultura.

lFilosofia-, zientzia- eta teknika-alorreko berrikuntzak, eta haieneraginaliteraturan.

lEleberriakidaztekobideberribatensendotzea.lEuropakoabangoardiak.Surrealismoa.lAEBkoliteraturahandiarengailurra.Belaunaldigaldua.lAbsurdoarenantzerkiaetakonpromisoarenantzerkia.lHispanoamerikakoliteratura.lHedabideaketa teknologiaberriak:gauregungo literaturanduten

eragina.

17.Literaturaezagutzekojakin-minaetainteresa.

18.Literaturageureburuaetagurekulturaaberastekoiturritzathartzeaetagozatzekoetaerrealitateaulertzekobitartekoadelaulertzea.

810

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

19.Literatura-lanengaineannorberarenirizpideakgaratzekojarrerakritikoaizatea.

20.Besteeniritzienaurreanbegiruneaetajarrerairekiaerakustea.

21.Talde-lanekoarauakerrespetatzeaetalankidetzaaintzathartzea.

22.Gurelanakkritikokiaztertzea,haiekhobetzekobetiere.

23.Informazio-iturrien sinesgarritasunaren aurrean, kritikoki eta zorrotzjokatzea.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Literatura,gozatzeko,munduaezagutzekoetanorberarennortasuna,norberaren kultura eta norberaren gizartea eratzeko tresna moduanerabiltzea.

1.1.Eamaizirakurtzendituenliteratura-lanak.

1.2.Ea,gozatzeko,berekasaaukeratzendituenirakurgaiak.

1.3.Ea testuen edukia norberaren bizipenen eta literaturaz duenezagutzenaraberainterpretatzenduen.

1.4.Eaedukiaulertuzirakurtzendituenprogramatutakolanak,etaeaikasitakoahaiekhobetoulertzekoerabiltzenduen.

1.5.Ea ulertzen duen irakurtzeak lagundu egiten duela norberarennortasunaetamunduarengainekoikuspegiaaberasten.

2.Hainbatgaraitakolanlaburraketapasarteesanguratsuakaztertzeaetairuzkintzea,etalanhorienedukiainterpretatzea,sortuzirentestuinguruazikasitakoarenarabera.

2.1.Eadakien zeindirengarai historikoeta sozial garrantzitsuenenezaugarriak.

811

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

2.2.Eaazaltzendituenliteratura-testuekerakustendituztenkonbentziosoziokulturalenetalanoksortuzituengizartearenartekoloturak.

2.3.Ea dakien interpretatzen literatura-lanak beren testuinguruhistoriko,sozialetakulturalarenbarruan.

2.4.Ea dakien alderatzen hainbat testuingurutan sortutako lanak,antzekotasunaketadesberdintasunakadieraziz.

3.Literatura-generohandieneboluzioanizandakozenbaitunegarrantzitsuazaltzea, eta garaiko ideia estetiko garrantzitsuenekin eta eraldaketaartistikoetahistorikoekinerlazionatzea.

3.1.Ea dakien azaltzen, ahoz zein idatziz, literatura eta literatura-generoaklantzerakoangertatutakoaldaketagarrantzitsuak.

3.2.Eadakientxertatzenaldaketahoriekbereningurukogorabeherakulturaletan.

3.3.Ea dakien loturak azaltzen literaturaren, beste arteen, etaeraldaketa-garaietangizarteakduenmundu-ikuskerarenartean.

3.4.Eadakienzeindirenmugimenduestetikogarrantzitsuenenezaugarriak.

3.5.Eadakienaplikatzengaraiei,laneietaegileeiburuzikasitakoa.

4.Hainbatgaraitakolanlaburraketapasarteesanguratsuakaztertzeaetairuzkintzea,etalanhorienedukiainterpretatzea,literaturakogaieiburuz,generoeiburuz,etagaraietaegileeiburuzikasitakoarenarabera.

4.1.Eaaurkitzendituentestuetanzenbaitgaizehatz.

4.2.Ea dakien adierazten literatura-lanetako gaiak lantzeko erakizandakoeboluzioa.

4.3.Ea dakien erlazionatzen testuetako gaiak, garai bereko edotabestegaraibatzuetakotestuetakoekin.

812

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

4.4.Ea dakien zein diren literatura-testua kokatutako generoarenezaugarriak.

4.5.Ea dakien testuen iruzkina egiten, oinarrizko ezaugarriak etabaliabideestilistikoakidentifikatuz.

4.6.Eadakienaplikatzengaraiei,laneietaegileeiburuzikasitakoa.

5.Literaturaksortutakozenbaitmitorenetaarketiporeneraginazohartzea,etakulturaunibertsaleandutenbalioiraunkorrazjabetzea.

5.1.Ea identifikatzen dituen denboran zehar iraun duten mito etaarketipoak.

5.2.Eaantzematendituenkultura-etaarte-adierazpideetan,literaturaunibertsalekomitoetapertsonaienaztarnak.

5.3.Eadakienaztertzenetaalderatzenliteraturakomitoedoarketipoberalantzeko,hainbatgaraitanerabilidirentrataerak.

6.Literatura unibertsaleko lan adierazgarriak beste arte-adierazpidebatzuekin erlazionatzea, eta adierazpen-hizkuntzen artean daudenantzekotasunaketadesberdintasunakaztertzea.

6.1.Eajabetzendenbestearte-adierazpidebatzuenoinarrianliteratura-lanakdaudela.

6.2.Eadakienaztertzenartelanenartekoloturak,antzekotasunaketadesberdintasunakadieraziz.

6.3.Eadakienzeindirenhainbathizkuntzarenezaugarriak.

7.Literatura unibertsaleko testuak euskal literaturako eta espainiarliteraturakotestuekinalderatzea,etatestuoneraginak,etahaienarteandaudenantzekotasunaketadesberdintasunakazaltzea.

813

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

7.1.Ea aplikatzen duen, era autonomoan, literaturari buruz besteirakasgaibatzuetanikasitakoa.

7.2.EaalderatzenditueneuskalliteraturakoetaespainiarliteraturakotestuakLiteraturaUnibertsaleanlandutakoekin.

7.3.Eadakienantzematenetaazaltzenbatzuenetabesteenartekoantzekotasunaketadesberdintasunak.

8.Literatura-lanak balioestea, ahoz nahiz idatziz, ideia eta sentipenkolektiboentopalekugisa,etagureesperientziakzabaltzekobaliabidegisa.

8.1.Ea jakin-mina eta jarrera ireki eta kontzientea erakusten duenliteraturarengainean.

8.2.Ea,azalpenetan,irakurtzekoetaliteraturarenazkenberriakjakitekogogoaerakustenduen.

8.3.Eabereiritziaematenduen,hainbateuskarrierabiliz,irakurritakoliteratura-laneiburuz,ahoznahizidatziz.

8.4.Eaarrazoitzendituenbereiritziak.

8.5.Ea antzematen dituen, irakurritako lanetan, sentipenak,pentsamoldeaketabaliokolektiboak.

8.6.Ealotzenduenidazlanetakoedukiaberebizipenekin.

9.Informazioarenetakomunikazioarenteknologiakmodukritiko,autonomoetaeraginkorreanerabiltzea,literatura-gaieiburuzinformazioabilatzekoetaaditzeraemateko.

9.1.Eainformazioamoduautonomoetakritikoanbilatzenduen.

9.2.Eadakienaukeraaurreratuakerabiltzeninformazioabilatzeko.

814

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

9.3.Eadakien informazioegokiaaukeratzen,etafidagarriaotedenbaieztatzen.

9.4.Eaaitortzendituenerabilitakoinformazio-iturriak.

9.5.EaIKTakerabiltzenditueninformazioarenberriemateko.

10.Elkarrizketak erabiltzea irakurritako testuak ulertzeko eta ezagutzakeskuratzeko.

10.1.Eapartehartzenduen,moduaktiboetaegokian,etagogoetaeginez,literatura-gaieiburuzkoelkarrizketetan.

10.2.Eabereiritziaematenduenirakurritakotestueiburuz.

10.3.Ea alderatzen dituen era bateko eta besteko ikuspegiak, etabereaberrikustenoteduen.

10.4.Ea ondorio arrazoituak ateratzen dituen landutako literatura-alderdieiburuz.

11.Eskema bati jarraiki, idazlan, egile edo garai bati buruzko azterketaeta iruzkinakegitea,ahoznahiz idatziz, ikus-entzunezkoaketa IKTakerabiliz.

11.1.Ealanamoduautonomoanplanifikatzenduen.

11.2.Eainformazio-iturriakkontsultatzendituen,etadakieninformazioesanguratsuaaukeratzen.

11.3.Eadakienhainbatiturritatikjasotakoinformazioalaburtzen.

11.4.Eadakienedukiaegituratzen,aldezaurretikfinkatutakoeskemanoinarrituta.

11.5.Eadakienzeindenliteratura-lanarenegituraorokorra.

815

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma LiteraturaUnibertsala

11.6.Ea dakien lanaren edukia interpretatzen, haren testuinguruhistorikoetaliterarioarilotuta.

11.7.Eadakienzeindirenerabilitakohizkuntza-baliabideak.

11.8.Ea dakien hizkuntza-maila eta literatura-terminologia egokiakerabiltzen.

11.9.Ea berrikusten dituen bere lanak, koherentzia, kohesioa etazuzentasunahobetzeko.

816

III. Eranskina.Batxilergoko ikasgaien kurriculuma

Gizaetagizartezientzienmodalitatea

GizarteZientzieiAplikatutako MatematikaIetaII

SARRERA

Mendeetanzehar,matematikakfrogatuduosoerabilgarriaetaeraginkorradela natura-zientziei buruzko problemak lantzeko eta ebazteko, eta,azkenaldian,gizarte-zientzieiburuzkoproblemaklantzekoetaebaztekoerebalioduelafrogatudu.Matematika-hizkuntzakerrealitatearenabstrakzioaegin eta hura zehazten eta sinplifikatzen du eta, hartara, ezinbestekobilakatu da errealitatea eta gero eta gertakari sozial konplexuagoakulertzeko,analizatzekoetainterpretatzeko.

Matematikaren tresnatasuna eraginkortasunez erakusteko, problemaidentifikatzen dugunetik ebatzi eta ondorioak ateratzen ditugun artejazotzendenprozesuosoanabarmendubeharda.Ereduakeratzeaesatendiogu prozesu horri, eta urrats hauek osatzen dute: hasierako egoeradeskribatzeko hipotesiak ezartzeak, problemaren oinarrizko aldagaiakidentifikatzeaketaeredumatematikoezagunbat(aljebraikoa,funtzionala,estatistikoaedoprobabilistikoa)aukeratzeak,eredualantzekoetaondorioarrazoituak ateratzeko eta, ondoren, hasierako testuinguruaren arabera,ondoriook interpretatzeko. Helburu hori lortzeko, ezinbestekoa daproblemakebaztenaritzeaikasgelan.

Formulaketamanipulazioaljebraikoaklantzeabeharrezkoada,bainaezda ez beharrezkoena, ez funtsezkoa. Bada oinarrizkoa, ordea, esanahibategokitzeaformulei:jakiteanolalortzendiren,zeregoeratanaplikatzendiren eta haien emaitzak nola interpretatzen diren. Halaber, kalkuluoperatiboak egiteko gutxieneko abileziaz jabetzea ere oinarrizkoa da,ikasleekkonfiantzazerabilditzatenbitartekoaljebraikoaketaezdaitezenblokea.Kalkulukonplexuak,berriz,teknologienbidezeginbeharkolirateke,ezergutxi laguntzenbaituteproblemakanalizatzenetakonparatzen,etateknologiakedonoreneskubaitaudegauregun.

817

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

Azken batean, hainbat gai (funtsean, estatistika, aljebra eta grafikoak)lantzeko, beharrezkoa da software matematiko egokia erabiltzea; izanere, kalkuluak egiten laguntzeaz gain, analisiaren esparruko oinarrizkokontzeptuak ulertzen ere lagun dezake, ezin hobeto, gaitasun grafikoeieta interaktibitateari esker. Bestalde, bitarteko informatikoak erabiltzeaketorkizunean lan- eta ikasketa-arloanmoldatzen laguntzendu, gero etabeharrezkoagoakbaitirahalakoteknologiak.

Matematikarengaineko ikuskerak instrumentala izanbehardunagusiki,bainahorrekezduesannahialdebateragelditubehardenikmatematikarenprestakuntza-balioa. Izan ere, etapa honetako ikasleen prestakuntzan,oinarrizkoadapentsamendu-eskemakegiteaetaegituramentalaksortzea,arrazoibide zorrotzak taxutzea, eta sormena eta ekimena sustatzea,hainbat arazori heltzekoetaberenautonomiahanditzeko.Ezdaahaztubehar,beraz,matematikarenbidezeskuratzendituztelaikasleekgaitasunhoriekguztiak.Bestalde,kontuan izanbeharda ikasleaketapahonetanhastendirelamatematikarenoinarriteorikoakhalakoganorazlantzeneta,hortaz,ikaskuntzakorekatuaetapixkanakakoaizanbehardu.Horregatik,matematika-jakintzarenberezkoabstrakziosinbolikohandia,zehaztasunaetaemaitzakfrogatubeharrabazterutzibehardira,neurribatean.

Aurrez, oinarrizko hezkuntzan, ikasleak matematika-jakintzaren hainbatarlotara eta matematikaren esparruko hainbat abileziatara hurbildu dira,etahaieksendotzekoetaaplikatzekomoduandaudeBatxilergoan.Hainzuzenere,horixedahainbattrebeziaosogarrantzitsugaratzekooinarria:besteak beste, abstrakzioa, arrazoibidearen alderdi guztiak, edozeinmotatakoetatestuingurutakoproblemak(matematika-arlokoenetabestearlobatzuetakoen)ebaztea,aplikazioaetaikerketa,errealitateaanalizatzekoetahobetoulertzeko.

GizaetaGizarteZientziakmodalitatekoBatxilergoakaskotarikoikasketakegitekobideematendueta,horregatik, irakasgaihonetakocurriculumaezindamugatuekonomiarenedosoziologiarenesparrurabakarrik;aitzitik,askotarikoikasketakegitekooinarriaizanbehardu.

Irakasgaiabimailatanbanatutadago, eta lau eduki-multzoren inguruanegituratzenda:edukikomunak,aritmetikaetaaljebra,analisia,etaestatistikaetaprobabilitatea.Lehenmailakoedukiekbihelburudituzte:analisiarenkontzeptunagusiakoinarritzeaetaoinarrisendoaematea,baiekonomia-gaiakaztertzeko,baigertakarisozialak interpretatzeko.Bigarrenmailan,

818

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

berriz,ikasleekmatematika-edukietansakondukoduteetaedukigehiagoikasikodituzte,oinarrizkoakbaitiraunibertsitatekoikasketaketaLanbideHeziketakozikloakegiteko.

Curriculum-proposamen hau hobeto ulertze aldera, komeni da zenbaitkontunabarmentzea,matematikariberarietametodologiariburuz:

lMatematika-jakintzaz jabetzen parte hartzea, zientzia honen emaitzahutsen jabe izatea baino gehiago, jardunbidea menderatzea da.Matematika egiteko jardunbidea, matematika erabiltzeko moduanmenderatzeko behintzat, prozesu motel eta nekeza da, eta elementukonkretuak luzaroan eta sakon landuz hasi behar du, intuizioaksortzeko; izan ere, formalizazio-prozesuaren aurretik ezinbestean eginbeharreko urratsa dira intuizioak. Azken batean, ezin eztabaidatuzkoada kontzeptuzko alderdiak matematikagintzaren osagai direla, bainaez direla matematikaren garapenean parte hartzen duten bakarrak,eztagutxiagoere.Aitzitik,maiz,aitzakiakbainoezdira,prozesuaketaestrategiakmartxanjartzekoeta,hartara,esplorazioaetaikerketa,aieruzaritzea, ideiak trukatzea eta eztabaidatzea eta ikasitako kontzeptuakberritzeabultzatzeko.

lHezkuntzakoetapahonetansortzendirenformulaetaidentitateberriakburuzikasteaezdaBatxilergokohelburunagusietakobat;aitzitik,aukeratueta erabil ditzaten eman behar zaizkie ikasleei. Izan ere, ulertzen ezdugunesanahiadutenberdintzakburuzikasteakezdubaterezerikusirikmatematikoki pentsatzearekin, ezta kalkulu-ariketak egiteko egokiroerabiltzendituguneanere.

lOsogarrantzitsuadaikasleekmatematika-hizkuntzaguztienbidezzehazkikomunikatzenikastea:baiahoz,baiidatziz.Batetik,ahoz,hizkuntzarenzehaztasuna sustatu behar da eta matematika-terminoak erabiltzeaideiak elkarri jakinarazteko; ideia, pentsamendu edo arrazoibide batjustifikatzeko; problema bat ebazteko prozesua azaltzeko… Bestetik,matematika-hizkuntza idatziaren (aljebraikoaren, estatistikoaren,grafikoaren…) aukera guztiak eraginkortasunez erabili behar dituzteideiaktranskribatzeko,problemakebazteko,etaidazketasinplifikatzekoeskemak,irudiaketasinboloakegiteko.

lProblemenebazpenazeharkakogaiada,etagainerakoedukiakaztertzeanere landu behar da, haien esparruan. Garatzen diren estrategiak

819

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

matematika-hezkuntzaren funtsezko osagai dira, eta ezagutzak etaabileziak testuinguru errealetan aplikatzeko beharrezko gaitasunakareagotzen dituzte. Problemak ebatzita errealitatearen ikuspegi zabaleta zientifikoa garatzen dute ikasleek, eta beren sormen-gaitasunaestimulatzendu.Hartara, ikasleekkonfiantzaduteberengaitasunetan,matematikokikomunikatzekoetaarrazoitzekogaidira,etaberenideiaketabesterenakharditzaketekontuan;etahorrelazerakatsegitendituztenonartzendute.

lProposatzendiren jarduerekbideemanbehardutematematika-arlokobaliabideak aplikatzeko gizartean garrantzi berezia duten gertakariakazaltzeko:kultura-aniztasuna,osasuna,kontsumoa,baterakohezkuntza,elkarrekin bakean bizitzea eta ingurumena errespetatzea, besteakbeste.

lAzkenik, garrantzizkoa da matematika zientzia bizia dela ikusaraztea,etaezazaltzeahuraerregelafinkoetaaldaezinenmultzobatengisan.Lantzendirenedukienoinarrianbidekontzeptualluzebatdago,eraikuntzaintelektualitzelbat,etapixkana-pixkanabilakatudahistorian,gauregunerabiltzenditugunformulazioakonartuartean.

oInARRIZko gAItASunAk ESkuRAtZEko, IRAkASgAI HonEk EgItEn DuEn EkARPEnA

Matematikarakogaitasunaaldeguzti-guztietatikgaratzendelaziurtatzeada Gizarte Zientziei Aplikaturiko Matematika irakasgaiko edukienlehentasuna, eta honako hau du funtsa: hainbat motatako zenbakiaketaeragiketakulertzea;askotariko testuinguruakerabiltzeamatematika-ezaguera berriak osatzeko; kontzeptuak sortzea eta adierazitako ideienegiazkotasunaebaluatzeaarrazoibideakeratzeko;problemabatekberezkodituenmatematika-elementuakidentifikatzea;komunikabideakerabiltzea,matematika-jarduerarenemaitzakjakinarazteko;eta,beharrezkoadenean,jakintza-arloarenberezkoezagueraketatrebetasunakerabiltzeaondorioakateratzeko eta ziurtasunez erabakitzeko. Aipatzekoa da matematikairakastekomoduguztiekezdutelaberdinlaguntzenmatematika-gaitasunaeskuratzen: matematikan ikasitakoaren erabilgarritasuna azpimarratzea,munduaulertzenlaguntzekobaliagarritasunanabarmentzeaedoproblemakebaztekoestrategiakaukeratzeaberaerabakigarriadamatematikahainbatjakintza-arlotanetaegunerokobizitzakoegoeretanaplikatzeko.

820

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

Pentsamendumatematikoagaratzeakzientzia-, teknologia-etaosasun-kulturarakogaitasunaizatenlaguntzendigu,inguruahobetoulertzenetazehatzagodeskribatzenlaguntzendigulako.Matematikarenetazientzienarteko harremanak estuak eta etengabeak dira; alde horretatik, gogoanizanbeharradagozientziareneskuradagoenhizkuntzadelamatematika.Horregatik,ezinezkoadazientzia-ezagutzaegokiroetasakonkigaratzeamatematika-edukiakmenderatzenezbadira.

Matematikak informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzekogaitasuna eskuratzen laguntzen du, tresna modernoak eta bakoitzaridagokion softwarea baliatzen dituelako eta haiek erabiltzen ikastea etaerabiltzea bera bultzatzen duelako. Hori dela-eta, ikasleek aurrez jakinbehar dute kalkulagailuak eta ordenagailuak erabiltzen, baina, irakasgaihonen testuinguruan, jakintza-arloan eta teknologia digitala erabiltzekogaitasunahobetzenaurreraegitendutealdiberean.

Ikasten ikasteko gaitasuna garatzeko oinarria da norberak sinesteaikastekogaitasunaduela.Ildohorretan,zenbakietanalfabetatubehardumatematikak,ikasleekmatematika-etazientzia-gaiakezbaztertzekoetaikaskuntzanezblokeatzeko.

Zenbakietanalfabetatzeazenbakizkoteknikakedoteknikaalgoritmikoakmenderatzea baino gehiago da: zenbakietarako sena eta arrazoitzeko,pentsamendua antolatzeko eta analisi kritikoa egiteko gaitasunakgaratzeaerebada.Horregatik,problemakebazteakberebizikogarrantziadu. Hainbat prozesu ere funtsezkoak dira ikasten ikasteko: helburuakfinkatzea, helburuak lortzeko plangintza egitea, ebazpen-prozesua beraeta baliabideak kudeatzea, eta prozesua berrikustea eta analizatzea.Matematikarenirakaskuntzakprozesuhorieigarrantziaematenbadieetaegoerairekiaketabenetakoproblemakproposatzenbaditu,areekarpenhandiagoaegingodiohaingarrantzitsuadengaitasunhoni.

Matematikaknorberarenautonomiarakoetaekimenerakogaitasunalortzenlaguntzendu.Matematikanaurreraegitekoetaikasteko,nahitaezkoadamatematikakotresnenezagutzaonaizateaetahoriekaskotarikoegoeretanerabiltzea.Gaitasunhorigaratzeko,geroetaegoerakonplexuagoeiaurreegiteko autonomiarekin, saiatua izatearekin eta ahaleginarekin zerikusiaduten edukiak nabarmendu behar ditu irakasgaiak: sistematizazioa,ikuskera kritikoa eta nork bere lanaren emaitzak eraginkortasunez

821

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

komunikatzekoabilezia.Bestalde,curriculumarenedukiguztietanlantzendira ekimenarekin eta egoera zailei arrakastaz aurre egiteko norberarenahalmeneankonfiantzaizatearekinzerikusiadutenjarrerak.

Matematika-arloak hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna lortzenlaguntzeko, bi alderdi azpimarratu behar ditu: batetik, matematika-hizkuntzarenfuntsaohikohizkuntzansartzeaetazehaztasunegokizerabiltzea;bestetik, nahitaezkoa da aparteko garrantzia ematea arrazoibideen etaprozesuen hitzezko deskripzioarekin zerikusia duten edukiei. Adieraztenlaguntzea eta besteen azalpenak entzunaraztea da kontua, ulermena,kritikotasunaetakomunikaziorakotrebetasunakhobetzenlaguntzenbaitu.Azkenfinean,matematikakhizkuntza-komunikaziorakogaitasunalortzenlaguntzen du, adierazpen-irakasgaitzat hartzen baita eta komunikazioa—ahozkoa zein idatzia— erabiltzen baitu etengabe ideiak formulatzekoetaadierazteko.

Matematikakgizaetaarte-kulturarakogaitasunalortzenlaguntzendu;izanere,ekarpenhandiakegindizkiogizadiarengarapenkulturalari.Gogoanizanbeharradagokultura-adierazpenesanguratsuadelamatematika,etaformageometrikoaketahaienartekoerlazioakikasteakartelanaketaarte-adierazpenakaztertzenetaulertzenlaguntzenduela.

Beste jakintza-arlo batzuetan bezala, talde-lana da matematikarenekarpenagizarterakoetaherritartasunerakogaitasunagaratzenlaguntzeko.Matematika-arloabereziada,gainera,norberarenakezdiren ikuspegiakonartzenikastenbaitugu,problemaknorkberekabuzebaztekoestrategiakerabiltzeko batez ere. Horretarako, norberaren eta besteren ekarpenakbalioestenetahaiekinkritikoizatenikasibehardugu(etaonartueztabaidaonadela,komunikazioaetairtenbideakbilatzeabultzatzenduenaldetik),elkarrekin bizitzen eta kulturan, sexuan edo beste arrazoiren bateanoinarrituta ez diskriminatzen. Hau da, elkarlanak eta elkar laguntzeakgizarteratzen laguntzendute.Horrezgain,matematikarenedukiekberekebidentziaketazehaztasun-,malgutasun-,koherentzia-etakritikotasun-jarrerakematendituzte,eta,horieiguztieiesker,ikasleakhobetoprestatutadaudeetengabealdatzenaridengizartebatenerronkeiheltzeko,erabakiarduratsuetaarrazoituakhartubeharkobaitituztehainbatarazori(gizarte-etaingurumen-arazoei)aurreegiteko.

822

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

HElBuRuAk

Etapa honetan, gaitasun hauek lortzea da Gizarte Zientziei AplikaturikoMatematikaikastearenhelburua:

1.Errealitate sozialari eta matematikari berari buruzko problemakproposatzea eta ebaztea eta, horretarako, hipotesiak egitea, hainbatestrategia aukeratzea eta erabiltzea, ebazpen-prozesua arrazoitzea,emaitzak interpretatzea eta justifikatzea eta haiek egoera berrietanaplikatzea, eraginkortasun handiagoz aurre egiteko egungo gizartekoerronkei.

2.Eredu teorikoak (aljebraikoak, funtzionalak, estatistikoak etaprobabilistikoak)etahaieiburuzkoedukiakerabiliz,matematikaaplikatzeagizarte-zientzienesparrukogertakariakanalizatzeko,interpretatzekoetairagartzeko.

3.Zentzuzkodiskurtsoaerabiltzeaegoeraproblematikoeiburuzkoirizpenaketa erabakiak hartzeko, eta, horretarako, prozedurak justifikatzea,argudioakzuzen lotzea,norberarenarrazoibideakzehatzak izateaetabesterenak kritikoki analizatzea, eta jarrera malgu, ireki eta kritikoaizatea.

4.Matematika-hizkuntzareneta-adierazpenarenberezkotresnak(zenbakiak,taulak, grafikoak, funtzioak, sinbolorik ohikoenak…) autonomiazeta sormenez erabiltzea eta matematika-terminoak, -notazioak eta-adierazpenak ulertzea eta erabiltzea, nork bere pentsamenduak argietakoherentziazazaltzeko.

5.Egungo informazio- eta komunikazio-teknologiek ematen dituztenbaliabideak (kalkulagailuak, ordenagailuak, etab.) zentzuz erabiltzeaeta, egoerarenarabera,egokienakhautatzea informazioabiltzekoetaprozesatzeko,datuaskomaneiatzekoetakalkuluakegitekoproblemakebaztekobeharbezainzehatzetaazkar.

6.Matematikakulturarenosagaitzathartzea,historianizanduenetaegungogizartean duen egitekoa kontuan hartuta, eta matematika eta ingurunesoziala,kulturalaetaekonomikoaerlazionatzea,gizartekohainbatgertakariaztertzekoetabalioestekoetanorkhaiekinkonpromisoahartzeko.

823

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

7.Laneanbeharrezkoetaohikotzathartzealdera,matematika-jarduerareneta ikerketa sozioekonomikoaren berezko jarrerez jabetzea eta haiekerabiltzea: matematika-hizkuntza balioestea, datuak egiaztatzea etaalderatzea, argudioak kritikoki analizatzea, prozesuak eta emaitzaksistematikokiberrikusteaetatalde-lanabalioestea.

8.Matematika-kontzeptuak, -prozedurak eta -estrategiak erabiltzea,matematika-arloan bertan eta matematikaren eta beste jakintza-arlobatzuen arteko harremanetan eta aplikazioetan aurrera egiteko eta,hartara, gizarte- eta ekonomia-gaiei eta beste gai batzuei buruzkoikasketakeginahalizateko.

824

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

gIZARtE ZIEntZIEI APlIkAtuRIko mAtEmAtIkA I

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

1.Problemenebazpena

lGizarte-zientzietako edo ikasleen inguruko egoeren ereduak:funtsezko aldagaiak aukeratzea, eredu matematikoak aukeratzea,kalkuluakegiteaetaondorioakateratzea,ondorioakinterpretatzeaproblema errealaren arabera eta, beharrezkoa bada, ereduakegokitzea.

lEstrategiaheuristikoak:notazioegokiaaukeratzea,partikularizazioa,indukzioa,orokortzea,muturrekoegoerakaztertzea…

lArrazoiketaetakomunikazioa:indukziozetadedukziozarrazoitzea,analogiaz.Aieruaketajustifikazioa.Matematika-hizkuntza(grafikoa,sinbolikoa,aljebraikoa)erabiltzeaaieruaketaondorioakargudiatzekoetajustifikatzeko.

2.Kalkulagailuaketaprogramainformatikoak

lFinantzetako matematikaren esparruko problemak ebazteko etadatuestatistikoaketaprobabilitate-datuaktratatzeko,kalkulu-orriaerabiltzekojarraibideak.

lMorroiakerabiltzekojarraibideak:

.Askotariko kalkuluak (zenbakizkoak, aljebraikoak) egiteko etaekuazioaketaekuaziolinealensistemakebazteko.

.Funtzioen adierazpen grafikoak egiteko eta haien oinarrizkoezaugarriakanalizatzeko.

825

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

3.Jarrerak

lMatematika-hizkuntzarenindarrabalioestea,gizarte-etaekonomia-arlokogertakariakdeskribatzeko,analizatzekoetairagartzekobalioduenaldetik.

lKonfiantza norberaren ahalmenetan eta prestasuna metodomatematikoakjarraitukietamalgutasunezerabiltzeko.

lProzesuak eta emaitzak sistematiko berrikustea, prozesuenbaliagarritasunabalioesteaetaemaitzakdagozkientestuinguruetankokatzea.

lTalde-lana balioestea, egoera konplexuei eraginkortasunezaurre egiteko balio duen aldetik, eta besteren planteamenduakerrespetatzea.

2. multzoa. Aritmetika eta aljebra

1.Zenbakierreala

lZenbaki arruntak, osoak eta arrazionalak. Zenbaki erreal batenhurbilketahamartarra.Estimazioaetabiribilketa.Errore absolutuaetaerlatiboa.

lZenbakierrealenartekoeragiketak.Berreketaketaerroketak.

lNotaziozientifikoa.

lLogaritmoa.Oinarrizkopropietateak.

lZenbakierrealenzuzena.Tarteak.Zenbaitpropietate topologikoraintuiziozhurbiltzea.

2.Aljebra-hizkuntza

lPolinomioak.Eragiketak.Polinomiobatenerroak.Deskonposizioafaktoreetan.

lEkuazioakebaztea.Bigarrenmailakoekuazioak.Adierazpengrafikoa.

826

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

lGizarte-zientzien esparruko problemak ekuazioen edo ekuazio-sistemalinealenbidezebaztekometodoak.

lProgresioaritmetikoaketageometrikoak.

3.Finantzetakomatematika

lInteresbakunaetakonposatua.

lEkonomia- eta gizarte-arloko parametroak. Tasak (UTB, BEZ,etab.).

lUrteko kapitalizazio- eta amortizazio-kuotak: pentsio-planak,hipotekak,maileguak.

3. multzoa. Analisia

1.Funtzioak

lFuntzioa,bialdagaierlazionatzekoeredua.Taulaetagrafikobidezkoadierazpenaetaadierazpenaljebraikoa.

lFuntzio baten ezaugarriak: eremua, jarraitutasuna, hazkundea,beherapena,muturrak.

lGizarte-etaekonomia-arlokogertakariakadieraztendituztenhainbatfuntzioaztertzekoetainterpretatzekojarraibideak.

lFuntzio-eragiketak.Funtzio-konposizioa.

2.Funtziomotak

lFuntziopolinomikoetaarrazionalbakunak.

lFuntzioesponentzialaetalogaritmikoa.

lFuntzio-familiabakoitzarenpropietatebereizgarriak.

lTartekazehaztutakofuntzioak.

827

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

lFuntzioak egokitzea, tauletako eta grafikoetako datuen arabera.Interpolazioetaestrapolaziolineala.

3.Deribatuenhasi-masiak

lBatezbestekoaldakuntza-tasa.Deribatuenhasi-masiak.

4. multzoa. Estatistika eta probabilitatea

1.Estatistikadimentsiobakarra

lAldagaiestatistikoak.Aldagaidiskretuaketajarraituak.

lDatuenantolaketa:taulaketagrafikoak.Taulaketagrafikoakegitekojarraibideak.

lMaiztasunabsolutuaketaerlatiboak.

lParametro estatistikoak. Zentralizazio-, posizionamendu- etasakabanaketa-neurriak.Neurriakkalkulatzekoerregelak.

2.Estatistikabidimentsionala

lBanaketabidimentsionalak.Puntu-hodeia.Gizarte-etaekonomia-arloko gertakariei buruzko bi aldagairen arteko erlazioareninterpretazioa.

lBialdagairenartekoerlazio-maila.Korrelazioarenetakausalitatearenartekoaldea.Korrelazio-koefizientea.Erregresiolineala.Interpolazioaetaestrapolazioa.

lEkonomia-etagizarte-gaieietaingurukogaieiburuzkoestatistika-azterketaegitekoetainterpretatzekojarraibideak.

3.Probabilitatea

lGertaera baten maiztasuna. Zenbaki handien legea. Gertaerenprobabilitateenzehaztapena.

828

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

lZenbaketa-teknikak.Zuhaitz-diagramak.Oinarrizkokonbinatoria.

lProbabilitatearensailkapenklasikoa.Laplacerenlegea.

lAusazkoesperientziakonposatuak.Mendekogertaeraketagertaeraaskeak.Probabilitatebaldintzatua,totalaetaondorengoa.Bayesenteorema.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Informazioa aurkeztea eta trukatzea, analisiak egitea eta ondorioakateratzea eguneroko bizitzako egoerei eta gizartearen interesa piztendutenei buruz, zenbaki errealak eta zenbaki errealeko eragiketakerabiliz.

1.1.Eazuzenadieraztendueninformaziokuantitatiboaeta,beharrezkoadenean,eanotaziozientifikoaerabiltzendueninformazioazehazkikomunikatzeko.

1.2.Ea zuzen egiten dituen kalkuluak buruz, paperean arkatzezegindako algoritmoen bidez edo kalkulagailuaz, (tartean,berreketaketalogaritmoak)etaeadakienemaitzakzentzuzkoakdirenalaez.

1.3.Ea estimazio zuzenik egiten duen eta ea zentzuzko irizpideakerabiltzen dituen, testuinguruaren arabera, egindako erroreamugatzeko.

1.4.Aztertutakogertakariakdirelaeta,eadakienlortutakoondorioakarrazoitzen,zenbakizkoemaitzetanoinarrituta,.

2.Egunerokobizitzakoproblemaketaegoerakebazteaeta,horretarako,adierazpen aljebraikoen bidezko ereduak egitea, eta emaitzaktestuinguruarenaraberainterpretatzea.

2.1.Eadakienegunerokobizitzakoetaerrealitatesozialekoegoerakhizkuntza aljebraikoaren bidez transkribatzen eta ea erabakiakargudiatzendituen.

829

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

2.2.Ea dakien ebazten ekuazioak eta ekuazio-sistema linealak,papereanarkatzezedosoftwareinformatikoaerabiliz.

2.3.Testuinguruarenarabera,eaemaitzakinterpretatzendituenetaeaargietazuzenazaltzendituen.

3.Finantzetako matematikaren esparruko problemak ebaztea, interesakkalkulatuzetaparametroekonomikoetasozialjakinbatzuk(UTB,BEZa,etab.)interpretatuz,baliabideteknologikorikegokienenbitartez.

3.1.Ea ehunekoak erabiltzen dituen, zatikiekin erlazionatzen dituenetaeadakienzerdentasa.

3.2.Ea atzematen duen progresio geometrikoen eredua egoeraerrealetan,etaeaebaztendituenhaieningurukoproblemak.

3.3.Eabaliatzenduen intereskonposatuarenkontzeptuahipotekei,mailegueietapentsio-planeiburuzkoproblemakebazteko.

3.4.Ea kalkulatzen eta interpretatzen duen hainbat parametroekonomikoetasozial(UTB,BEZa,etab.).

3.5.Eaerabiltzendituenkalkulu-orriaetabestebaliabideteknologikobatzukekonomia-arlokoproblemakebazteko.

4.Gizarte-etaekonomia-arlokogertakariakinterpretatzeaetaanalizatzeaetahaieiburuzkoondorioakateratzeaeta,horretarako,ereduakegiteafuntzio-familiarikohikoenenbidez.

4.1.Eaerlaziofuntzionalaktaulaetagrafikobidezadieraztendituen,etaadierazpenaljebraikoenbidez.

4.2.Eadakienfuntziopolinomikoetaaljebraikobakunenetafuntzioesponentzialen eta logaritmikoen grafikoen ezaugarri orokorrakhaienadierazpenaljebraikoarekinlotzen.

4.3.Eazuenazaltzenduenzeraukeratudenetazergatik,hizkuntzaegokiaerabiliz.

830

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

4.4.Ea ondorio arrazoiturik ateratzen duen aztertutako gertakariariburuz,aukeratutakoereduanoinarrituta.

5.Oinarrizko funtzioen (funtziopolinomikoetaarrazionalbakuneneta funtzioesponentzialen eta logaritmikoen) funtsezko propietateak (hazkundea,beherapena,jarraitutasuna,infiniturakojoera…)zeindirenjakiteaetaadierazteaetahaienezaugarrigrafikoakadierazpenaljebraikoarekinerlazionatzea.

5.1.Ea estimatzen duen eskalak eta unitateak egokiro aukeratzeagarrantzitsuadela.

5.2.Easoftwarematematikoaerabiltzenduen funtzioenadierazpengrafikoak egiteko eta ea analizatzen duen parametro batzukaldatzeakgrafikoarenformanzereraginduen.

5.3.Ealotzendituengrafikoarenezaugarriorokorrakdagokionfuntzio-familiarenadierazpenaljebraikoarekinetaeadakienanalizatzenharenelementunagusiak.

5.4.Ea egokiro adierazten dituen tarteka zehaztutako funtzioak etaoinarrizkobestefuntziobatzuk.

6.Gizarte-arlokogertakarieningurukoegoeraenpirikoeiburuzkofuntzioakdatu-tauletara eta grafikoetara egokitzea eta zenbakizko metodoak(halanola interpolazioaetaestrapolazioa)erabiltzeabalioezezagunakkalkulatzeko.

6.1.Ea gai den aieruz aritzeko, dena delako funtzioa adieraztekofuntziomatematikoegokiariburuz.

6.2.Eaegokitzenduenzuzenbatbalio-taulabatera.

6.3.Eaegokitzenduenparabolabatbalio-taulabatera.

6.4.Eaerabiltzenduensoftwarematematikorikhainbat funtziodatuenpirikoetaraegokitzeko.

6.5.Eadakienbalioezezagunakkalkulatzenereduari jarraikidatuakinterpolatuz eta estrapolatuz eta ea testuinguruaren araberainterpretatzendituen.

831

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

7.Aldagaidimentsiobakarrenestatistika-taulaketa -grafikoakegiteaetainterpretatzea eta parametrorik ohikoenak kalkulatzea, bitartekorikegokienak(arkatzaetapapera,kalkulagailuaedoordenagailua,kalkulu-orria)erabiliz.

7.1.Ea interpretatzen dituen kritikoki aldagai dimentsiobakarrenestatistika-tauletakoeta-grafikoetakodatuak.

7.2.Ea estatistika-taulen eta -grafikoen bitartez adierazten dituendatuak,baliabideteknologikorikegokienakerabiliz.

7.3.Kalkulagailuaedoordenagailuaerabiliz,eagaidendatu-banaketabaten batez besteko estatistika-parametroak eta desbideratzetipikoakalkulatzekoetainterpretatzeko.

8.Batetik, adierazpen grafikoa eta, bestetik, korrelazio-koefizienteaeta erregresio-zuzena erabiliz, gizarte-arloko gertakarien banaketabidimentsionalaridagozkionaldagaienartekoerlazioainterpretatzeaetahariburuzkoondorioakateratzea.

8.1.Eaegitenduengertakaribidimentsionalarenpuntu-hodeia.

8.2.Ea bereizten dituen aldagaien arteko erlazio funtzionala etaausazkoadenetaeaerlazio-mailainterpretatzendakien.

8.3.Eaordenagailuaerabiltzenduendatuakadieraztekoetakalkuluakegiteko.

8.4.Emandako testuinguru batean, ea korrelazio-koefizientea etaerregresio-zuzenakalkulatzenetainterpretatzendituen.

8.5.Ea ondorio arrazoiturik ateratzen duen bi aldagairen artekoerlazioariburuz.

8.6.Erregresio-zuzenean oinarrituta, ea baliorik interpolatzen etaestrapolatzen duen eta ea haien baliozkotasuna justifikatzenduen.

832

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

9.Ausazkogertaerabakunenetakonposatuen (mendekoenetaaskeen)probabilitateakzehazteaeta,horretarako,zenbaketa-teknikak,zuhaitz-diagramaketakontingentzia-taulakerabiltzea.

9.1.Ea zenbaketa-teknikarik erabiltzen duen: zuhaitz-diagramak,oinarrizkokonbinatoria.

9.2.Ea gai den gertaera batek zer probabilitate duen zehazteko,Laplacerenlegearenetazenbakihandienlegearenbitartez.

9.3.Eaprobabilitatebaldintzatuaaplikatzenduenegunerokobizitzakoetagizarte-zientzienesparrukoegoeretan.

9.4.Ea erabiltzen dituen kontingentzia-taulak probabilitateak aposteriori kalkulatzeko eta ea emaitzak egokiro interpretatzendituen.

9.5.Eazuzenarrazoitzenetaargudiatzenduenegoeraproblematikoaknolaikusietanolaplanteatu,etanolainterpretatuemaitzak.

10.Egunerokobizitzakoproblemeietaikerlantxikieiheltzeaeta,horretarako,informazioa antolatzea eta kodetzea, hipotesiak egitea, estrategiakhautatzea eta matematikaren berezko baliabideak eta arrazoibideakerabiltzea.

10.1.Ea oinarrizko aldagaiak hautatzen dituen eta, dena delakogertakariaaztertzeko,eagarrantzigutxikoaldagaiakbaztertzendituen.

10.2.Eaegokiroantolatzenetakodetzendueninformazioa.

10.3.Eaonartzendituenhipotesiaketaeaonartzekomodukoaierurikeraikitzekogaiden.

10.4.Eaestrategiaheuristikoegokiakerabiltzendituen.

10.5.Eadakienindukziozarrazoitzen,etadedukzioz.

10.6.Ea tresna matematiko egokiak erabiltzen dituen (tartean,kalkulagailuaetaordenagailua).

833

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

10.7.Ea dakien lortutako emaitzak testuinguruan kokatzen, etaberrikusten.

11.Matematika-jarduerarekinlotutakojokabideaksistematikokibalioesteaeta aplikatzea: besteak beste, jakin-mina, saiatua izatea, nork bereahalmenetankonfiantzaizatea,ordenaetaberrikuspensistematikoa;talde-laneanpartehartzea,bestereniritziakerrespetatuzetaikaskuntza-iturritzathartuz;etahelburukomunalortzekolanegitea.

11.1.Eadakienmatematika-eragiketaketa-prozedurakmenderatzeagarrantzitsuadela,egunerokobizitzakoetaeskolakoproblemakebaztenlaguntzenbaitu.

11.2.Ealanegitekointeresikbaduenetasaiatuaden.

11.3.Eaemaitzakordenatuta,argietatxukunaurkeztendituen.

11.4.Ea prozesuak eta emaitzak justifikatzen eta azaltzen dituen,norberarenmailaridagokionzehaztasunaz.

834

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

gIZARtE ZIEntZIEI APlIkAtuRIko mAtEmAtIkA II

EDukIAk

1. multzoa. Eduki komunak

1.Problemenebazpena

lGizarte-zientzietako edo ikasleen inguruko egoeren ereduak:funtsezko aldagaiak aukeratzea, eredu matematikoak aukeratzea,kalkuluakegiteaetaondorioakateratzea,ondorioakinterpretatzeaproblema errealaren arabera eta, beharrezkoa bada, ereduaegokitzea.

lEstrategiaheuristikoak:notazioegokiaaukeratzea,partikularizazioa,indukzioa,orokortzea,muturrekoegoerakaztertzea…

lArrazoiketaetakomunikazioa:indukziozetadedukziozarrazoitzea,analogiaz.Aieruaketajustifikazioa.Matematika-hizkuntza(grafikoa,sinbolikoa,aljebraikoa)erabiltzea,aieruaketaondorioakargudiatzekoetajustifikatzeko.

2.Kalkulagailuaketaprogramainformatikoak

lDatuestatistikoaketaprobabilitate-datuaktratatzeko,kalkulu-orriaerabiltzekojarraibideak.

lMorroiakerabiltzekojarraibideak:

.Askotariko kalkuluak (zenbakizkoak, aljebraikoak) egiteko etaekuazioak,inekuazioaketaekuaziolinealensistemakebazteko.

.Funtzioen adierazpen grafikoak egiteko eta haien oinarrizkoezaugarriakanalizatzeko.

835

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

3.Jarrerak

lMatematika-hizkuntzarenindarrabalioestea,gizarte-etaekonomia-arlokogertakariakdeskribatzeko,analizatzekoetairagartzekobalioduenaldetik.

lKonfiantza norberaren ahalmenetan eta prestasuna metodomatematikoakjarraitukietamalgutasunezerabiltzeko.

lProzesuak eta emaitzak sistematiko berrikustea, prozesuenbaliagarritasunabalioesteaetaemaitzakdagozkientestuinguruetankokatzea.

lTalde-lana balioestea, egoera konplexuei eraginkortasunezaurre egiteko balio duen aldetik, eta besteren planteamenduakerrespetatzea.

2. multzoa. Aljebra

1.Matrizeak:ekuazio-sistemalinealak

lMatrizeak,informazioaantolatzekobitarteko.

lMatrizeekikoeragiketak. Interpretazioagizarte-zientzienesparrukoegoeretan.

lGizarte-zientzien esparruko problemak ekuazio-sistema linealenbidezebaztekometodoak.Gaussenmetodoa.

2.Programaziolineala

lEzezagunbatekoetabikoinekuaziolinealak.

lBiezezagunekoinekuazio-sistemalinealak.Adierazpengrafikoa.

lProgramazio lineal bidimentsionala. Gizarte-zientzien esparrukoproblemakoptimizatzekometodografikoaetaaljebraikoa.Emaitzaktestuinguruarenaraberainterpretatzea.

836

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

3. multzoa. Analisia

1.Funtzioenlimiteak

lLimitearenkontzepturahurbiltzea,funtziobatenjoeraaztertuz.

lJarraitutasunkontzeptua.Etenak.

lAdarinfinituak.Asintotak:interpretazioa.

2.Deribatuak

lFuntziobakunenbatezbestekoetaaldiunekoaldakuntza-tasa.

lFuntzio baten deribatua puntu batean. Interpretazio geometrikoa.Kurbabatekopuntubatekikotangentea.

lFuntzio deribatua. Funtzio polinomikoen, esponentzialen etalogaritmikoenderibatuak.

lAdibideerrazenbidez, funtzioenbatura,biderkadura,zatiduraetakonposizioakalkulatzekoderibazio-erregelak.

lFuntziopolinomikoedoarrazionalbakunakaztertzekoetagrafikokiadieraztekojarraibideak:eremua,ibiltartea,hazkundea,beherapena,maximoak,minimoak…

lGizarte-zientzienetaekonomiarenesparrukooptimizazio-problemak.

3.Integralkontzeptuarenhasi-masiak

4. multzoa. Estatistika eta probabilitatea

1.Probabilitateak

lZenbaketa-teknikak.Konbinazio-zenbakiak.

lProbabilitatebinomialarenetanormalarenbanaketa.Binomialarennormalerakohurbilketa.

837

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

2.Inferentziaestatistikoa

lPopulazioa eta lagina. Laginak aukeratzearekin zerikusia dutenproblemak.Adierazgarritasun-baldintzak.

lBatez bestekoen eta lagineko proportzioen probabilitateenbanaketa.

lDesbideratze estandar jakin baten banaketa normalaren batezbestekoarenetabanaketabinomialbatenparametroakalkulatzekokonfiantza-tartea.

lDesbideratze estandar jakin baten batez bestekoa edo batezbestekoen kendura eta banaketa binomial baten proportzioakalkulatzekohipotesienegiaztapena.

lHainbat iturritakodatuberri etaerrealakerabiliz,populaziobatenparametrobat jakitekoedohipotesi jakinbatiburuzerabakitzekoikerlanbategitekojarraibideak.

EBAluAZIo IRIZPIDEAk

1.Gizarte-arlokoinformazioaantolatzeaetaegituratzeaeta,horretarako,matrize-hizkuntza erabiltzea eta informazioa tratatzeko eta ondorioakateratzekoeragiketakegitea.

1.1.Ea datu egituratuak matrize moduan kodetzen eta antolatzendituen.

1.2.Eazuzenetamatematika-hizkuntzaegokiaerabilitainterpretatzendueninformazioantolatua.

1.3.Eaeraginkortasunezerabiltzendituenmatrizeenartekobatuketaketabiderketak,eskuzedoordenagailuz.

838

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

1.4.Aztertutako egoerak direla eta, ea dakien lortutako ondorioakarrazoitzen,zenbakizkoemaitzetanoinarrituta.

2.Bizitzakoegoeraketasozioekonomiarenesparrukoproblemakebazteaeta,horretarako,matrizeaketaekuazio-sistemakerabiltzea;etaegoeraketaproblemakemaitzentestuinguruaninterpretatzea.

2.1.Ea errealitate sozialeko egoerak hizkuntza aljebraikoaren bideztranskribatzendituenetaeagaidenhartutakoerabakienzergatiaargudiatzeko.

2.2.Ea ebazten dituen ekuazioak eta ekuazio-sistema linealak,papereanarkatzezedosoftwareinformatikoaerabiliz.

2.3.Ea gai den emaitzak aztertutako egoeraren testuinguruaninterpretatzeko.

3.Bizitzako eta ekonomia-arloko egoera soilei buruzko optimizazio-problemak ebaztea eta, horretarako, programazio-eredu linealbidimentsionalaerabiltzea.

3.1.Eaprogramazio-eredulinealaaplikatzenduen.

lEaoptimizatubeharrekofuntzioadefinitzenduenetaeajustifikatzenduenegindakoaukera.

lEa aljebraikoki adierazten dituen murrizketak eta egindakotranskripzioaeazehazkiazaltzenduen.

3.2.Bialdagaikoinekuazio-sistemalinealakgrafikokietaaljebraikokiebaztea eta emaitzen multzoa grafikoki adieraztea, papereanarkatzezedosoftwareinformatikoaerabiliz.

3.3.Ea gai den emaitzak aztertutako egoeraren testuinguruaninterpretatzeko.

4.Oinarrizko funtzioen bidezko ereduak eginez, gizarte-zientzienesparruko ohiko gertakariak interpretatzea eta analizatzea eta haieiburuzko ondorioak ateratzea, propietaterik bereizgarrienen azterketakualitatiboanetakuantitatiboanoinarrituta.

839

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

4.1.Eaproblemaerrealak funtziorikegokienarekin lotzendituenetaeajustifikatzenduenegindakoaukera.

4.2.Eagaidenfuntzioarenpropietatelokalaketaglobalak(jarraitutasuna,hazkundea,beherapena,maximoak,minimoak,infinitukojoerak)interpretatzeko,aztertutakoegoerarenarabera.

4.3.Eaarrazoitzendituengertakariariburuz lortutakoondorioaketahorretarakoeamatematika-hizkuntzaegokiaerabiltzenduen.

5.Gizarte-arlokohainbatgertakarirenaldaketakanalizatzeaeta,horretarako,deribatuaren kontzeptua erabiltzea eta hura aplikatzea funtzio batenportaeralokalaetaglobalaaztertzeko.

5.1.Ea dakien definitzen funtzio baten deribatua puntu bateankontzeptua.

5.2.Eakalkulatzendituenoinarrizkofuntzioen(funtziopolinomikoen,esponentzialen eta logaritmikoen) deribatuak eta ea deribazio-erregelakaplikatzendituenbiderkadura,zatiduraetakonposizioakalkulatzeko.

5.3.Ea software informatikoa erabiltzen duen oinarrizko funtzioakgrafikokiadieraztekoetaeazuzen interpretatzendituen funtziohorienezaugarriak.

5.4.Eaaplikatzenduenderibatuarenkontzeptuafuntziobatenmaximoetaminimo lokalakkalkulatzekoetaeatestuinguruarenaraberainterpretatzenduenkalkulua.

5.5.Ea software informatikoa erabiltzen duen deribatuakkalkulatzeko.

5.6.Eadakienkalkulatzenkurbabatekopuntubatekikotangentearenekuazioa.

6.Ekonomia- eta gizarte-arloko egoera errealei buruzko optimizazio-problemak ebaztea eta, horretarako, teknika matematiko eta tresnateknologikoegokiakerabiltzea.

840

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

6.1.Eafuntzioegokiaerabiltzenduenproblemarenereduaeraikitzekoetaarrazoitzenduenegindakoaukera.

6.2.Ea abileziaz erabiltzen dituen deribatze- eta ebazte-teknikaklortutakoekuazioaljebraikoaderibatzekoetaebazteko.

6.3.Ea emaitza egoeraren arabera interpretatzen duen, eta eaarrazoitzen dituen lortutako ondorioak matematika-hizkuntzaegokiaerabilita.

6.4.Ea beharrezko software informatikoa erabiltzen duen kalkuluakerrazagoegitekoetaegiaztatzeko.

7.Banaketabinomialarenedonormalarenbidezkoereduaegindaitekeenegoeretan, ondorioak ateratzea eta erabakiak hartzea, eta emaitzakinterpretatzea.

7.1.Eakonbinazio-teknikakerabiltzendituenkasuakzenbatzeko.

7.2.Eagaidenegoeraerrealbatparametroegokienbanaketabinomialedonormalbatekinlotzeko.

7.3.Eagaidengertaerabatenprobabilitateabanaketabinomialedonormalbatenbidezzehazteko.

7.4.Bildutakoinformazioanoinarrituta,eagaidenlortutakoondorioakarrazoitzekoetaeagaidenerabakiarrazoituakhartzeko.

8.Nahi adinako ziurtasunez, ondorioak ateratzea eta erabakiak hartzeagizarte-arlokogertakarijakinbatzueiburuz,eta,horretarako,estatistika-azterketen plangintza egitea eta azterketak egin egitea: konfiantza-tarteak,hipotesi-testa.

8.1.Eadefinitzendituenaztertubeharrekopopulazioarenparametroaedoegiaztatubeharrekohipotesia.

8.2.Ea lagin egokia aukeratzen duen tamainaren eta osaerarenaldetik.

8.3.Eaparametrozuzenakhartzendituenlaginabanatzeko.

841

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

8.4.Eakalkulatzenduenaztertutakoparametroarenkonfiantza-tartea(parametroakkalkulatzea)edoeagaidenhipotesiazerheinetanonartzenedobaztertzendenezartzeko(hipotesiakegiaztatzea).

8.5.Eagaidenlortutakoondorioakarrazoitzekoetaerabakiarrazoituakhartzeko,matematika-hizkuntzaegokiaerabilita.

9.Hedabideetakoetabestealorbatzuetakoestatistika-txostenakkritikokianalizatzea eta, datuen aurkezpenean eta ondorioetan akatsik etamanipulaziorikbadago,horiekantzematea.

9.1.Eaberraztertzenduentxostenekzerbaldintzateknikobetebehardituztenondorioenbaliozkotasunabermatzeko.

9.2.Ea analizatzen dituen kritikoki informazio jakin bati buruzkoadierazpen grafikoak eta ea berraztertzen dituen aukeratutakoeskalak.

9.3.Eakritikokianalizatzendituenondorioakjustifikatzekoerabiltzendirenargudioak.

10.Bizitzaerrealeanmatematikabeharrezkoadelaonartzea;etaegunerokobizitzako problemei eta ikerlan txikiei heltzea, eta, horretarako,informazioa antolatzea eta kodetzea, hipotesiak egitea, estrategiakhautatzea eta matematikaren berezko baliabideak eta arrazoibideakerabiltzea.

10.1.Eaoinarrizkoaldagaiakhautatzendituenetaeabaztertzendituendenadelakogertakariaaztertzekogarrantzigutxikoaldagaiak.

10.2.Eainformazioaegokiroantolatzenetakodetzenduen.

10.3.Eaonartzendituenhipotesiaketaeaonartzekomodukoaierurikeraikitzekogaiden.

10.4.Eaestrategiaheuristikoegokiakerabiltzendituen.

10.5.Eagaidenindukziozarrazoitzeko,etadedukzioz.

842

III. Eranskina. Batxilergoko ikasgaien kurriculuma GizarteZientzieiAplikatutakoMatematikaIetaII

10.6.Ea tresna matematiko egokiak erabiltzen dituen (tartean,kalkulagailuaetaordenagailua).

10.7.Ea lortutako emaitzak testuinguruan kokatzen dituen eta eaberrikustendituen.

11.Matematika-jarduerarekinlotutakojokabideaksistematikokibalioesteaeta aplikatzea: besteak beste, jakin-mina, saiatua izatea, nork bereahalmenetankonfiantzaizatea,ordenaetaberrikuspensistematikoa;eta talde-lanean parte hartzea, besteren iritziak errespetatuz etaikaskuntza-iturritzathartuz,etahelburukomunalortzekolanegitea.

11.1.Eadakienmatematika-eragiketaketa-prozedurakmenderatzeagarrantzitsuadela,egunerokobizitzakoetaeskolakoproblemakebaztenlaguntzenbaitu.

11.2.Ealanegitekointeresikbaduenetaeasaiatuaden.

11.3.Eaemaitzakordenatuta,argietatxukunaurkeztendituen.

11.4.Ea prozesuak eta emaitzak justifikatzen eta azaltzen dituen,norberarenmailaridagokionzehaztasunaz.

843

IV. Eranskina. Iragankorra eta azken xedapenak

XEDAPEn IRAgAnkoRRA

Euskal Autonomia Erkidegoko Oinarrizko Hezkuntzaren curriculumasortuetaezartzekourriaren16ko175/2007DekretuarenbigarrenAzkenXedapenak aurreikusten duen moduan, 2008/2009 ikasturtean Euskaraeta Literatura ikasgaia Banakako Lan Plan baten barruan egin dueneta 2009/2010 ikasturtean Batxilergoan matrikulatuta dagoen ikasleaebaluaziotiksalbuetsiaegongodaBatxilergoaren1.eta2.mailakoohikoetaezohikodeialdietan.

AZkEn XEDAPEnAk

DekretuhauindarreanjarrikodaEuskalHerrikoAgintaritzarenAldizkarianargitaratzendenegunarenbiharamunetikaurrera.

844

V Eranskina: lehen eta bigarren mailako iraskagaien lehentasun-hurrenkera

Bigarrenmailakoirakasgaiak

EuskaraetaliteraturaII

GaztelaniaetaliteraturaII

AtzerrikohizkuntzaII

MarrazketaartistikoaII

MusikaazterketaII

Biologia

Lurrarenetaingurumenarenzientziak

MarrazketateknikoaII

Elektroteknia

Fisika

MatematikaII

Kimika

IndustriateknologiaII

GrekoaII

LatinaII

GizartezientzieiaplikaturikomatematikaII

AtzerrikobigarrenhizkuntzaII

Lehenmailakoirakasgaiak

EuskaraetaliteraturaI

GaztelaniaetaliteraturaI

AtzerrikohizkuntzaI

MarrazketaartistikoaI

MusikaazterketaI

Biologia eta geologia

Biologia eta geologia

MarrazketateknikoaI

Fisikaetakimika

Fisikaetakimika

MatematikaI

Fisikaetakimika

IndustriateknologiaI

GrekoaI

LatinaI

GizartezientzieiaplikaturikomatematikaI

AtzerrikobigarrenhizkuntzaI

lEHEn EtA BIgARREn mAIlAko IRASkAgAIEn lEHEntASun-HuRREnkERA

Haur hezkuntzarako,lehen eta bigarrenhezkuntzarako etabatxilergorakodekretu currikularrakEuskal AutonomiaErkidegoan

para la EducaciónInfantil, Básicay Bachiller enla ComunidadAutónomadel País Vasco

Decretoscurriculares