HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat...

92
HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA

Transcript of HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat...

Page 1: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

HAURHEZKUN

TZARAKOIKASTOLENPROIEKTUA

Page 2: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 3: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

HAUR HEZKUNTZARAKOIKASTOLEN PROIEKTUA

Lanketarako proposamena2016-07-01

Page 4: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 5: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

AURKIBIDEASarrera

1. Haur Hezkuntzaren xedea 1.1. Haurra ulertzeko modua

1.1.1. Haurraren senak1.1.2. Entzun eta errespetatu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak2.1. Ekintzan oinarritutako ikaskuntza2.2. Oinarrizko konpetentzia orokorrak

2.2.1. Izaten ikastea 2.2.1.1. Gorputzaren kontzientzia eta auto-erregulazioa 2.2.1.2. Emozioen kontzientzia eta auto-erregulazioa 2.2.1.3. Nork bere buruaren estimua2.2.2. Elkarrekin bizitzen ikastea 2.2.2.1. Pertsonarteko komunikazioa 2.2.2.2. Giza portaerak 2.2.2.3. Gatazken kudeaketa2.2.3. Komunikatzen ikastea2.2.4. Ikasten eta pentsatzen ikastea 2.2.4.1. Ulermenean oinarritutako pentsamendua 2.2.4.2. Pentsamendu sortzailea 2.2.4.3. Pentsamendu kritikoa 2.2.4.4. Erabakiak hartzea2.2.5. Ekimenez jokatzen ikastea

3. Hizkuntzen trataera3.1. Haurra eta hizkuntzaren garapena3.2. Haur eleaniztuna3.3. Solaskideen garrantzia3.4. Hizkuntzaren trataera ikastolan 3.4.1. Euskaran ardaztutako testuingurua 3.4.2. Testuinguru eleanitza: atzerriko hizkuntza 3.4.3. Testuinguru eleanitza: haurraren beste hizkuntzak eta hizkuntza-aldaerak 3.4.4. Hizkuntzen trataera bateratua 3.4.5. Solaskideen hizkuntz jarrerak eta portaerak

Page 6: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak 4.1. Ikastola, haurraren garapen eta ongizate testuingurua

4.1.1. Segurtasun afektiboa4.1.2. Egokitzapena 4.1.2.1. Lehenengo aldian 4.1.2.2. Ikasturtero 4.1.2.3. Aldiro eta egunero4.1.3. Aniztasuna 4.1.3.1. Erreferentziazko taldekatzeak 4.1.3.2. Adin aniztasuna 4.1.4. Espazioen antolaketa 4.1.4.1. Barruko espazioa eta guneak •Harrera gunea •Gurasoentzako gunea •Haurrentzako guneak •Txikien gunea •Motrizitatea lantzeko gunea •Esperimentaziorako gunea •Jolas sinbolikorako gunea •Eraikuntzak egiteko gunea •Materialekin jarduera proiektiboak egiteko gunea •Ipuinen gunea •Lo egiteko eta atsedena hartzeko gunea •Elikadurarako gunea •Aldaketa eta garbiketarako gunea 4.1.4.2. Kanpoko espazioa 4.1.5. Materialen ezaugarriak 4.1.6. Denboraren antolaketa4.1.7. Hezitzaile taldearen profila

4.2. Familia 4.3. Komunitatea

Page 7: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Ebaluazioa5.1. Zer da ebaluazioa5.2. Haurraren garapena behatzeko erreferenteak 5.2.1. Behaketaren ezaugarriak 5.2.2. Behaketarako tresnak5.3. Haurraren garapen-prozesuaren komunikazioa5.4. Testuinguruaren ebaluazioa: Ikastola 5.4.1. Haurrekiko harremana 5.4.2. Espazioaren antolaketak haurrarengan izan duen eragina 5.4.2.1. Gune bakoitzak 5.4.2.2. Material bakoitzak 5.4.3. Denboraren antolaketak haurrarengan izan duen eragina

6. Bibliografia

Page 8: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 9: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

-9-

SARRERA

HHaur Hezkuntzarako Ikastolen Proiektuak bat egiten du Ikastolok, urteetan zehar, elkarlanean eraikitzen eta hobetzen joan garen Ikastola ereduaren nortasun- ezaugarri bereizgarriekin.

Oinarri eta ardatz dugun Euskal Curriculuma garatzeko, Europa izan da gure erreferentzia, bertan aurkitu baitugu pedagogia korronte aurrerazaleak eta eskola eredu berritzaileak. Erreferentzia peda-gogiko berritzaile horiek kontuan hartuta, gure hezkuntza-xedeak erdiestea ahalbideratzen duen, konpetentzien araberako hezkuntza eredu pedagogiko propioa eta aurrerakoia dugu. 0 urtetik hasita, per-tsona buru askeak heztea dugu helburu, beren burua eta ingurua ezagutzeko, ikasten jarraitu ahal izateko, bizitzan zehar izango dituz-ten erronkei eta arazoei irtenbide egokiak bilatzeko tresnak eta baliabideak eskura ditzatela ahalbideratuz. Haur eta gazte bakoi-tzaren garapen-ahalmena aintzat hartuz, guztien garapen osorako hezkuntza integrala ahalbideratzea dugu xede.

Euskara eta euskal kultura, hezkuntza euskalduna da gurea. Euskara-ren eta euskal kulturaren garapena sendotuz eta harekin kontak-tuan dauden beste hizkuntzak eta kulturak elementu positibotzat hartuz, ikasle euskaldun eleanitzak hezi nahi ditugu.

Euskaltasuna, elkartasuna, elkarlana eta konpromisoa dira Ikasto-lok osatzen dugun hezkuntza taldearen ezaugarri nagusietakoak. Taldean egiten dugu lan, eta elkarlan horren emaitza da gure Hez-kuntza-eredu Pedagogikoarekin loturan, eta hezkuntza etapa des-berdinen arteko jarraitasuna eta koherentzia bermatuz, sortutako Haur Hezkuntzarako Ikastolen Proiektua. Hauxe da bere helburua: ikastola bakoitzak Haur Hezkuntzarako bere proiektua sortzeko erreferente izatea, bere ezaugarri propioen araberako moldaketak eginez.

Ekimen honi 2002-2003 ikasturtean eman zioten hasiera ikastolek, eta 0-6 etaparen izaera finkatzea zen helburu. Zeregin horretan aholkularitza eta prestakuntza izan ziren hausnarketarako gakoa. Horren harira, 2013an, XX. Jardunaldi Pedagogikoak antolatu zituen Ikastolen Elkarteak: Haur hezkuntza 0-6 etapa, handitzen, handitzen, hasi naiz handitzen.

Page 10: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

1. H

aur H

ezku

ntza

ren

xede

a

-10-

2013-2014 ikasturtean 12 ikastola partaide ziren 0-6 mintegia antolatu eta koordinatu zuen Ikastolen Elkarteak, eta urte bereko gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea.

Nabarmendu nahi genuke Haur Hezkuntzak duen garrantzia per-tsonaren garpenean; izan ere, urte horietan zehar izandako espe-rientziek haurtzaroko eguneroko bizitza baldintzatzeaz gain, bere etorkizuneko bizitzan eragin zuzena izango dute. Hau da, haurraren eta etorkizunean izango den helduaren bizitza, hein handi batean, haurtzaroan izandako esperientzien araberakoa izango da. Horre-gatik, familiarekin lankidetzan, haurraren garapen osoa bideratzea da hezkuntzaren lehen etapa honen xede nagusia.

Xede horren lorpenerako, ezinbestekoa deritzogu aitortzeari, hau-rrak bere iniziatibaz sortutako ekintzan aritzeak, bere garapenari eskaintzen dion funtzio eraikitzaile eta elaboratzailea.

Aitorpen horrek tradiziozko haurraren garapenari buruzko ikuspe-gia berrikusi eta aldatzera eraman gaitu, hau da, haurra ulertzeko modua aldatzera.

Haurraren garapen osoaren ikuspegitik, haurra ulertzeko modua-ren oinarrizko printzipio metodologikoak dira ondorengoak:

•Errespetua izan behar diogu haurraren izate osoari. Bizitzako lehen unetik pertsona aktiboa, bizia, sentikorra eta harbera dela kontutan hartuz eta bakoitzaren garapen-erritmoa errespetatuz.

•Konfiantza izan behar dugu haurraren berezko garapen-ahal-menean, bere jarduera autonomoa ahalbidetu eta errespetatuz, prozesuak ez aurreratuz eta haurra bere bizitzako protagonista dela onartuz.

•Haurraren ziurtasun fisikoa eta emozionala bermatu behar dugu, mugimendu eta ekintza autonomo librean garatzeko behar dituen baldintzak eskainiz eta bere beharrekiko sentikortasuna adieraziz.

Bere gogo, plazer, interes eta beharrizanetatik abiatuta dauden jar-duera eta ekintza autonomoak dira haurren ikaskuntza eta garapen psikomotor, afektibo, sozial zein kognitiborako oinarri.

Page 11: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

1. Haur Hezkuntzaren xedea

-11-

Horregatik ematen diogu garrantzia ekintzan oinarritutako ikaskun-tzari. Ekintzan joaten baita haurra deskubritzen zer estrategia erabili gero eta autonomoagoa izateko, sozializatzeko, etab. Eta, ondoren-go beste ekintza batean integratzen ditu aurrez eskuratutako ikas-kuntzak: konpetente izateko urratsak ematen ditu horrela.

Beste modu batera esanda, bizitzarako prestatzen joateko duten garrantziagatik hezkuntzaren zutabe diren oinarrizko konpetentzia orokorrak garatzen joateko urratsak ematen ditu.

Page 12: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 13: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

HAUR HEZKUNTZARENXEDEA

Page 14: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 15: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

1. Haur Hezkuntzaren xedea

-15-

1. HAUR HEZKUNTZAREN XEDEAFamiliekin lankidetzan, haurren garapen osoa eta orekatua ahalbideratzea du xede Haur Hezkuntzak, bakoitzaren berezko garapen-ahalmen, emozio, sentipen eta bizi-penekiko sentikor tasunez eta errespetuz jokatuz. Horrek, haurraren ongizate psiki-koari eta fisikoari, sozializazioari eta heziketari erreparatuta,Haurrari bere iniziatibek eragiten diote ikaskuntzarako gogoa eta harremanetan sozializatzeko bidea. Beste kideekin eta helduekin dagoenean beraiekin batera izandako iniziatiba, kooperazio eta elkarrekintza esperientzien bidez egiten ditu urratsak bere nor tasun-egituraren eraikuntzan eta autonomiaren garapenean. Pro-zesu horretan, per tsona orok bizitzarako beharrezkoak dituen oinarrizko konpeten-tzia orokorrak hasten da eskuratzen. Haur guztien ongizate psikikoa zein fisikoa zaintzearekin batera, ekitate-printzipioa oinarri duen hezkuntza sustatu nahi dugu, egoera sozial eta per tsonal ahulak bizi dituzten haurrei arreta berezia emanez, desberdintasunak prebenitu eta gainditu ahal izateko. Horretarako, haurrei segur tasuna bermatzen dien erreferentzia-testuingurua izan behar du Ikastolak, kontuan har tzen eta entzuten zaiela sentiarazten diena, haur bakoitzari bere beharrizan eta interesak asetzen eta erregulatzen lagunduko diona, bere garapen-ahalmena ahalik eta gehien sustatzeko aukera emango diona.

1.1 Haurra ulertzeko modua

Aipatu xedearen lorpenak haurra ulertzeko moduaz hausnartzea eskatzen du. Metafora baten bidez azalduko dugu, labur, ikastolara datorkigun haurrari buruzko ikuskera, eta zer hartu behar dugun kontuan bere garapena lantzeko dimentsio eta alderdi guztietan.

Ernetzen ari den hazia da haurra. Berez dakar landare bihurtzeko behar duena; lurrean zabaldu eta berez joango litzateke hazten. Baina hazi horri lur egokia, eskatzen duen ura, behar eguzkiaren beroa eta argia eta hobeto hazteko ongarria ematen bazaizkio, landare horrek berak dakarren lorea emango du. Hortaz, hazi bakoitzaren beharrei erne egon behar dugu: berak adieraziko digu noiz behar duen ura eta zenbat ur behar duen ez itotzeko, noiz behar duen berotasun handia-goa edo noiz ari den erretzen, noiz dagoen aseta, bapo, gustura.

Garrantzitsua iruditzen zaigu haurrak, txiki-txikitatik, hainbat gaitasun dituen —ezin susma-tuzkoak ere horietako batzuk— pertsona dela ulertzea; ohartzea eta onartzea haur bakoi-tzak bere singularitatea duela; barneratzea haurra bera dela bere garapenaren protagonista, garapen-testuinguru aberatsa eta segurua eskainiz gero, haurrak berak gaitasuna daukala osasuntsuki garatzeko, norbera bere erritmoan, bere esperimentatzeko grinetik.

Page 16: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

1. H

aur H

ezku

ntza

ren

xede

a

-16-

Haurren garapen-ahalmenean eta garapen horretan euren ekintza autonomoek duten balioan sinesten dugu, eta sinesmen horrek gure esku hartze pedagogikoa birpentsatzea eta aldatzea eskatzen du: haur guztien garapen osasuntsua ardatz hartu eta hori berma-tzeko haiei eskaintzen diegun hezkuntza testuinguruaren (helduak, espazioak, denbora eta materialak barne) etengabeko azterketan oinarritutako berrikuntza alegia.

1.1.1. Haurraren senak

Etologiaren arabera, espeziearen biziraupenaren zerbitzura dauden eta besteekiko elkarre-kintzan aritzeko berezko senak ditu haurrak. Ikasi ez dituenak eta berez genoman erregistra-tuta dakartzan egiteko moduak dira senak. Barruko edota kanpoko estimulu batek eraginda pizten dira eta piztearekin batera, bere desira, nahi, gogo edo eta beharra asetzeko ekintzen katea (jokabideak) martxan jartzen da.

Haurraren sen horiek pizten direnean, transmititzen dituen seinaleak interpretatzen jakitea eta behar horiei modu egokian erantzuna ematea funtsezkoa da haurraren garapenean, eta horrek Haur Hezkuntzan gakoa den sentikortasunera garamatza. Hiru fase ditu sentikorta-sunak: behaketaren bidez haurren seinaleez jabetzea; zer eta noiz behar duen eta zer eta noiz ez duen behar jakiteko seinale horiek egoki interpretatzea eta haiei modu aproposean erantzutea.

Atxikimendua

Haurraren eta beste pertsona baten artean garatzen den lotura emozional berezia da atxi-kimendua, denboran zehar mantentzen dena, bien arteko interakzioari esker garatzen dena, eta elkarrekin egoteko nahia eta banatzean larritasuna sortzen dituena.

Atxikimendua bizitzaren lehenengo urtean zehar garatzen da, haurraren eta bere ondoan dagoen pertsonaren (normalean, ama eta gerora hurbilen dauden erreferentziazko hel-duak) artean ezartzen den lotura afektiboaren bidez. Atxikimendua garatzen denean, haurrak pertsona horiekiko hurbiltasuna eta kontaktu fisikoa bilatzen ditu, bereziki herstura, tristura edo beldurra sentiarazten dioten egoeretan. Izan ere, atxikimendu irudiengandik hurbil egoteak lasai, babestuta eta seguru sentiarazten du haurra. Haiengandik bereiztean, berriz, urduri eta babesik eta segurtasunik gabe sentitzen da eta, ondorioz, atsekabea adie-razten du.

Haurrak inguru edo egoera bat mehatxagarria dela hautematen badu (gaixotasuna, mina, haserrealdiak, banatze laburrak, ezezagun batekin gelditzea...), atxikimendu-portaerak akti-batuko dira. Negarra, keinuen bidezko adierazpena, kontaktua bultzatzen duten jokaerak erabiltzen ditu haurrak atxikimendu-irudiekiko hurbiltasuna edo kontaktua lortu eta man-tentzeko. Beraz, txikitatik afektuzko lotura egoki josi dadin, oso garrantzitsua da gurasoek eta erreferentziazko helduek haurren oinarrizko premiei sentiberatasuna adieraztea eta haiei eraginkortasunez erantzutea.

Page 17: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

1. Haur Hezkuntzaren xedea

-17-

Hasieran bizirauteko pizten den sena gerora baldintzarik gabeko lotura afektibo bilakatzen da. Eta berari esker bizitzak ekartzen dituen erronkei aurre egitea samurragoa izango zaio haurrari. Atxikimendu seguruak espazioa, objektuak, arakatzea errazten du eta beldurra baretzen du. Atxikimendu figurarekin kontaktuan egoteak, besarkatua izateak, laztanduak … amatatzen du sena.

Lotura emozional hori oso garrantzitsua da eta bizitza osoan bere ongizatea baldintzatuko du. Eraikitzen duen bere bizitzako lotura izanik, eraikitzen joango den gainontzeko harre-manetan zuzenean eragingo du: bere parekideekin, berdinkideekin eraikiko dituen harrema-netan; eraikiko dituen harreman intimoetan; bere buruaz eraikiko duen irudian; bere gor-putzarekin izango duen harremanean; bere sexualitatean; bere nortasunaren eraikuntzan.

Arakatzeko sena

Haurra ikertzaile aktiboa da berez, eta sen horrek eramaten dute ingurua miatzera, bertan aritzera eta ingurune horretatik ikastera; bere zentzumenetatik jasotzen dituen informazioez baliatuz, egiten duenaren eta horrek sortutako bizipenen arteko loturak egitera. Sen horren aurpegi desberdinak dira jolasa, esperimentazioa, imitazioa, jakin-mina eta ekimena.

Beldurra

Arakatzeko sena piztu eta denbora batera agertzen da sen hau. Beldurrak saiheste, ihes egite edo paralizatze portaerak ekartzen ditu. Beldurrak atxikimendu portaera pizten du eta haurra portu seguruaren, hau da, atxikimendu-irudiaren bila hasiko da. Atxikimendu figurak afektiboki, ukituz, besarkatuz, … erantzunez gero, beldurra desagertu edo jasangarri egingo da.

Beldurrak arriskutsuak diren egoerak identifikatzen eta haietatik defendatzen laguntzen du. Gure eboluzioan iraun badugu beldurrari esker izan da hein handi baten. Ikastolara ailegatzen den haurrak hezitzailearekin lotura afektiboa segurua lortu badu berehala hasiko da arakatzen eta beldurra gutxiago piztuko da. Beldurrez dagoen haurrak ez du miatzen, eta jakin-mina itzali egiten zaio. Beldurrez dagoen haurrak bere buruko jarduna moteldu egiten du, eta blokeatuta senti daiteke. Beldurra da pentsamenduak duen oztopo nagusia eta, ondorioz, haurraren jokabidearen eragile nagusienetarikoa.

Sen hau itzaltzeko, beharrezkoa da haurrari babesa eta segurtasuna ematea, horri esker jarriko baita haurra prest ekintzarako eta ikaskuntzarako.

Parekideen arteko harremanetarako sena

Badu ere haurrak bere parekideekin hartu emanetarako berezko sena. Atxikitzeko senaren jarraipena den sen honen baitan eraikitzen ditu haurrak laguntasunaren eta lankidetzaren oinarriak.

Page 18: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

1. H

aur H

ezku

ntza

ren

xede

a

-18-

Haurra izaki soziala da berez, oso txikitatik egiaztatzen du izaera hori berdinenganako interesaren, elkarren imitazioaren eta zizakaduren bidez. Gai da bere gorputz-enbor, esku, begirada edo eta irribarrea baliatuz, zerbait eskaini eta eskatzeko.

Haurrarentzat jolasa da ingurunearekin hartu-emanetan jartzeko baliabidea eta bere gara-pen integralaren giltza. Haurrak ekintza, objektuak maneiatzea, harremanak izateko beharra du, eta jolasak eskaintzen dio behar horiei erantzuteko aukera. Hau da, jolasaren bidez esploratzen, sentitzen eta ezagutzen du bere burua zein ingurua, fisikoa zein soziala.

Ekintza ludikoak haurtzaroan zehar pentsamendua garatzen lagunduko die haurrei, euren beharrak asetzen, euren barne mundua plazaratzen, bestekiko harremanak kudeatzen eta, horren guztiaren ondorioz, adiskidetasunaren oinarriak izango diren esperientziak bizitzen.

Erasotzeko sena

Besteekiko elkarrekintzan haurrak berezkoa duen eta bere burua defendatzeko zein bere helburuak lortzeko baliatzen duen sena da erasotzeko sena, sarritan elkarrekintza hori apurtu eta mina eragingo duena.

Erakusteko nahia

Haurra izaki soziala denez, berezkoa du erakusteko nahia, hau da, bere ezaugarriak taldeari azaltzekoa. Sen hori medio, bere erakargarritasuna adieraziko dio haurrak besteari gustu-ko izateko. Bestearen mirespen begiradak saritzen du portaera hau, errekonozituta sentia-razten du eta begiradaren “kalifikazio onarpenak” balioa emango die bere lorpenei. Honek bere auto-estimua modu positiboan elikatzen du.

Sexurako sena

Haurrak modu naturalez bizi du sexualitatea, kuriositate moduan, bere burua deskubritzeko eta gozatzeko. Jaiotzatik du sen hori, pertsona ezberdinekin harreman esanguratsuak erai-kitzeko balioko diona.

Zaintzeko sena

Berez, haurra jaiotzen denean pizten da gurasoengan, batez ere amarenagan. Baina haur-tzaroan, 4-5 urtetik aurrera, erraz antzeman daiteke nola umeengan ere pizten den beraiek baino txikiagoak diren edo ahulagotzat hartzen dituztenak zaintzeko edo mimoak emateko joera.

Etxeko animaliak zaintzeko portaerak ere azaltzen dituzte. Haur batzuek samurtasun handia adierazten dute jarrera hauetan eta adin desberdinekoen arteko harremana errazten duten egoeretan aukera daukate sen hau asetzeko.

Page 19: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

1. Haur Hezkuntzaren xedea

-19-

Senak piztearekin batera, nahia edo beharra pizten da. Eta horrekin batera, behar edo nahi horiek asetzeko ekintza katea. Haurra lasai badago, gai izango da arreta fokatzeko eta jaso-takoa bere memorian finkatuko da. Hau da, gai izango da dakienaren eta deskubritu duen horren artean lotura esanguratsuak egiteko. Gaitasun hori da ikastea deritzonaren oinarria.

Haurrak mugimenduari esker eta zentzumenetatik jasotako informazioaren bidez hasten da munduari buruzko ezagutza eraikitzen. Bere zentzumen guztiak erabiliz, dena ikusi, ukitu, entzun, dastatu eta usaintzeko joera du haurrak; horregatik garrantzitsua da ikastolan esplo-ratzeko eta esperimentatzeko aukera anitzak eskaintzea, ekintzan erakusten duen ezagutza-ren eta eskuratzen ari denaren arteko lotura esanguratsuak egitea ahalbideratzen diotenak. Behin eta berriro esperimentatuz lortuko du errepresentazio sinboliko esanguratsua.

Haurrak bizitakoak eragin handia du lotura esanguratsuak egite horretan. Pertsonok beldur naturalak baditugu, baina beldurrak ikasi ere egiten dira, bizitako esperientzia negatiboek eraginda. Esperientziak negatibo horiek lotu egiten dira hainbat elementurekin eta ondoren orokortu egiten dira. Ondorioz, haurrak giro atsegin eta lasaian heztea garrantzitsua da. Horrek ez du esan nahi momentuak ez atseginik ez egotea, azken finean, haurrak bere ego-zentrismotik frustrazio ugari bizitzen ditu, baina frustrazio horiek ulertuz eta onartuz haurra kontsolatzen bada, ongizaterako bidera eramango dugu berriro ere.

Haurraren miatzeko, manipulatzeko, esperimentatzeko gogoari, kuriositateri, jakin-minari, eustea da gure egiteko nagusia. Arreta berezia eskaini beharko diegu alderdi horietan zail-tasun nabarmena dutenei. Ekitate-printzipioa aintzat hartuz, lagundu egin beharko diegu ikasteko beharrezkoak diren manipulazioak eta esperimentazioak eskatzen dituen trebeta-sunak, pixkanaka, eskuratzen joan daitezen.

1.1.2. Entzun eta errespetatu

Jakin-mina duen eta aktiboa, bizia, behatzailea, ikertzaile nekaezina eta garapen-ahalme-na duen haurrari buruz ari gara. Eta hori guztia jaiotzen den momentutik. Bere garapen osasuntsua bideratzeko, haur bakoitzaren beharrei arreta jarri eta bere eskaeren aurrean prest egoteaz gainera, funtsezkoa da, behaketarekin batera, haurrak zer esaten digun eta nola entzutea; hori baita dituen ahalmenak ezagutzeko eta, ezagutza horretan oinarrituta, bere garapena lantzeko bidea, bere dimentsio eta alderdi guztietan.

Entzutea eta errespetatzea erabat lotuta daude. Izan ere, haurrari entzuteak bere erritmo eta denbora errespetatzea eskatzen du. Entzuten zaiola ohartzen denean, errekonozitua sentitzen da, norbaitentzat garrantzitsua dela jakiten du haurrak, eta dituen ahalmenetan eta bere buruarengan konfiantza hartzen joaten da.

Page 20: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 21: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

KONPETENTZIA ETAOINARRIZKO KONPETENTZIAK

Page 22: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 23: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-23-

2. KONPETENTZIA ETA OINARRIZKO KONPETENTZIAKELGAren DeSeCo (2005) dokumentuaren arabera, “testuinguru jakin bateko eskaera kon-plexuei erantzuteko abileziak dira konpetentziak, eta horretan, zenbait baliabide psiko-sozial (tartean, baita ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak ere) hartzen ditu oinarri”.

Oinarrizko konpetentziak dira, Europako Erkidegoen Batzordeak proposatutakoaren ara-bera (2006), “pertsona guztiek behar dituztenak beren burua errealizatzeko eta garatzeko, bai eta inklusio sozialerako eta herritartasun aktiborako ere”.

Ikastolak XXI. mendeko gure gizartearen eskakizunei erantzuteko gai diren pertsonak hezi nahi baditu, oinarri sendoak emanez bizitza osoan zehar ikas dezaten eta gai izan daitezen norberaren bizitza zentzuz bideratzeko, norberaren destinoak hautatzeko, norberaren auke-ren ardura hartzeko eta gizartean integratzeko, modu aktibo, kritiko eta arduratsuan, Haur Hezkuntzatik ekiten behar diogu oinarrizko konpetentzia orokorren garapenerako oinarriak ezartzeari.

2.1. Ekintzan oinarritutako ikaskuntza

Jokabide konpetentea eremu edo testuinguru jakin bateko arazo edo erronkei eraginkor-tasunez erantzuten jakitea bada, Haur Hezkuntzara ekarriz, konpetentzia “egiten eta izaten jakite” bat dela esan dezakegu, jokabidean gauzatzen den jakite bat.

Haurrak berezkoa duen jakin-min eta aktibotasunean oinarrituta, ekintzan oinarritutako ikaskuntzaren hautua egin dugu Haur Hezkuntzarako ere; hau da, haurrei “eginez ikasteko” eta egiteko moduak auto-erregulatzen ikasten joateko aukerak eskaintzea. Ikaskuntza oro bizitzarako denez, haurren bizitzako egoera errealetan oinarrituta eta haien interes eta motibazioei lotuta egon behar dute ekintzan oinarritutako ikasteko prozesuak. Horretarako, beharrezkoa da, haurren berezko iniziatibari lekua emanez, euren ekintza autonomoa sus-tatzea. Izan ere, bere gogo, plazer, interes eta beharrizanetatik abiatuta dauden jarduera eta ekintza autonomoak dira haurren ikaskuntza eta garapen psikomotor, afektibo, sozial zein kognitiborako oinarri. Ekintza horretan deskubritzen ditu, pixkanaka, zer ezagutza eta estra-tegia erabili autonomoa izateko, sozializatzeko, etab., eta jada eskuratutakoa beste ekintza batean integratzen ditu: konpetente izateko urratsak ematen ditu horrela.

Munduaren pertzepzio globala du haurrak, eta bere jarduera eta egiteak markatzen ditu globaltasun horrek. Gaitasun anitzen jabe izanik, eguneroko esperientzia, bizipen eta elka-rrekintzek lagunduko diote gaitasun horiek garatzen, inguruan dituen pertsonak, espazioak eta materialek interesa, jakin-mina eta ekiteko gogoa, hau da, motibazioa eta autonomia sustatzen lagunduko diotelarik. Haurrak berak eraikitzen ditu ikaskuntzak, hau da, ikaskun-tzaren barne-eraikuntza propioa du eta jolasa du ezagutza garatzeko bide. Garapenerako haur bakoitzaren berezko erritmoan sinetsiz, aniztasuna izan behar dugu beti ikaskuntzaren oinarri.

Page 24: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Ko

npet

entz

ia et

a oi

narr

izko

konp

eten

tziak

-24-

2.2. Oinarrizko konpetentzia orokorrak

Bizitzako arazo edo erronkei eraginkortasunez erantzun ahal izateko beharrezkoak dira oinarrizko konpetentzia orokorrak: Izaten ikastea, Elkarrekin bizitzen ikastea, Ikasten eta pentsatzen eta ikastea, Komunikatzen ikastea eta Egiten eta ekiten ikastea. Bizitza osorako hezkuntzaren funtsezko elementuak dira eta norbere esperientzien eta gizarte eskakizunen arabera, garatzen eta moldatzen joaten da pertsona bizitzan zehar konpetentzia hauek.

Senak piztarekin batera, behar edo nahi horiek asetzeko haurrak abia-tzen duen ekintza katea oinarri hartuz, ekintza edo eta jokabide horiek erregulatzen lagundu behar diogu haurrari. Horrek eramango du berezko potentzialtasuna gara-tzera. Ekintza autonomoa oinarri duen garapen hori hezkuntzaren ikuspegitik bideratzen laguntzeko zutabe ditugu Oinarrizko Konpe-tentzia Orokorrak Har hezkuntzan.

Oinarrizko konpetentzia orokorrak hezkuntzaren zutabe edo oinarrien arabera sailkatzea lagungarria da ardatz bakoitzaren berezitasunak zehazteko, baina kontuan izan behar dugu ardatz horiek moldatu eta elkartu egiten direla haurrak, bere jakin-min eta aktibotasuna medio, ekintzak gauzatzen dituenean.

Ekintza horiek arrakastaz bizitzea garrantzitsua da haurrarentzat. Ekintza konpetenteak gauzatzeko, ezinbestekoa da pentsatzen, komunikatzen, elkarrekin bizitzen eta izaten ikas-tea. Konpetentzia horiek batera eta bereizketarik gabe baliatzen ditu haurrak ekintzan, eta ikasitakoa hurrengo ekintzetan integratzen du. Ondorioz, ekintzan joaten haurra garatzen oinarrizko konpetentzia orokorrak.

Hezkuntza etapa honen xedea erdiesteko, ekintza autonomoa oinarri duen ikaskuntzarekin koherentzian, “Egiten eta ekiten ikastea” eta horrekin batera “Komunikatzen ikastea” da ardatza, beste Oinarrizko Konpetentzia Orokorrak horren baitan kokatzen direlarik.

Jarraian grafikoki adierazten dugu Oinarrizko Konpetentzia Orokorren barne-egitura.

Page 25: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-25-

Ekintzan batera gauzatzen badira ere, komenigarria deritzogu oinarrizko konpetentzia oro-kor bakoitzaren berezitasunak deskribatzeari. Horregatik, banaka aipatuko ditugu jarraian.

2.2.1. Izaten ikastea

Haur Hezkuntzan garrantzia handia dute norbere irudiaren eraikuntzara eta bere pertso-nari buruz haurrak eskuratzen ari diren ezagutza, balorazio eta auto-erregulaziora bidera-tutako hezkuntza- eta ikaskuntza-prozesuek. Prozesu horiek bata bestearen osagarri diren haurraren ondorengo dimentsioen garapenean eragingo du:

HAURRAREN GARAPEN DIMENTSIOAK

Auto-kontzeptua edo auto-irudia

Dimentsio kognitiboari lotzen zaio auto-kontzeptua. Norberak norberaren ezaugarriei (fisikoak, emozionalak, kognitiboak, etab.) buruz eraikitzen duen irudia da. Norberaren iru-dia bi eratako ekarpenen eraginez osatzen da: a) Norberak, auto-erregulazio prozesuen norberari buruz eraikitzen duen irudian oinarrituz eta b) besteek gutaz duten edo uste dugun iritzietan oinarrituz.Auto-kontzeptua, adimenaren eta hizkuntzaren garapenarekin batera garatzen da eta ez da iraunkorra: auto-pertzepzio horiek aldatu egiten dira egoera batetik bestera eta baita bizitzaren garai edo aldi batzuetatik besteetara.

Page 26: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Ko

npet

entz

ia et

a oi

narr

izko

konp

eten

tziak

-26-

Auto-estimua

Dimentsio afektibo eta emozionalari lotzen zaio auto-estimua, eta hitzak berak ondo adierazten duen moduan, norbere burua estimatzea esan nahi du auto-estimuak, nor-berarengan konfiantza izatea eta bizitzako erronkei aurre egiteko baliabideak edukitzea.Beraz, pertsona batek norbere buruarekiko agertzen duen jarrera da auto-estimua, baina ez hori bakarrik. Bakoitzak bere burua onartzea eta maitatzea ere esan nahi du, eta bide batez, besteen aurrean modu positiboan azaltzea eta giza harremanetan arrakastaz mol-datzea. Haurrak ingurukoekin dituen harremanetan dago auto-estimu indartsua eraikitze-ko gakoa.Bide horretan, haurra baliotsu sentiaraztea, errespetatzea eta ulertzea da gure egitekoa.

Autonomia

Haurraren autonomia kontzeptua ez da lotzen, soilik, haurrak berak bakarrik eta bere kabuz egiten dakienarekin. Beste kideekin eta helduekin dagoenean beraiekin batera izandako iniziatiba, kooperazio eta elkarrekintza esperientzien lorpena ere integratzen du haurraren autonomia kontzeptuak.Jaiotzetik bertatik hasten da haurraren autonomia garatzen, eta molde berezi bat hartzen du haurraren garapen-maila bakoitzean. Lehen autonomia-esperientziak haurra jaioberria dela abiatzen dira; izan ere, autonomia-esperientziak dira haurrak bere kabuz eta helduen esku-hartze zuzenik gabe gozamen bila edo gauzak egiteko desioz egindako jarduera guz-tiak. Haurrak berak abiatutako jarduera «autonomo» horretatik edaten du, hainbat lorpen erdiesteko alderdi psikomotor, afektibo eta kognitiboan. Lorpen autonomoen multzo hori, egokiro errespetatzen bada, helduaroko autonomiaren zimendua izango da.Autonomia segurtasunarekin, ardurak hartzearekin, gaitasun eta adimenez aurre egiteare-kin erlazionatzen da. Haur autonomoak gauzak bere kabuz egin nahi izango ditu aukera ematen bazaio. Haurrari bere interes eta beharren arabera erabakitzen uzten badiogu, pazientziaz bere akatsak onartzeko, esfortzuz gauzak lortzeko aukera eman eta lorpenak goraipatzen badizkiogu, apurka-apurka gauza dela sentituko du haurrak.Zentzu horretan, autonomia lotuta dago auto-estimuarekin eta, ondorioz, oinarrizko kon-petentzia orokor guztiekin. Izan ere, hezkuntzaren ikuspegitik gero eta autonomia handia-goa duten haurrak heztea da gure egitekoa.

Izaten ikastearekin lotutako aipatu dimentsioen garapen-prozesuan, haurraren lehen lorpenetariko bat bere gorputzaren atalez ohartzea da (eskuak, oinak...). Pixkanaka, mugi-mendu askearen bidez, gorputz atalen koordinazio konplexua lortzen joango da. Ohar-pen-prozesu horren aldi bakoitzaren hastapenetan ohikoak dira saiakerak, hutsegiteak eta zalantzak, guztiak ere ikaskuntza-prozesuaren ezinbesteko osagai baitira. Baina helburu zen mugimendua edo gorputz-ekintza lortutakoan, nabarmen hobetuko du haurrak koordina-zioa, mugimendu-ekonomia eta oreka.

Page 27: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-27-

Motrizitate aske hori estu lotuta dago haurren etengabeko mugimendu-premiarekin eta garapenaren maila bakoitzean dituen bitartekoekin. Hartara, alderdi tonikoa eta posturalak elkarri egokiro uztartuta, motrizitatea muin-muinetik egituratzea lortuko du, halaber fun-tzio psikiko guztiak oinarritik garatzea. Izan ere, jarduera motorrak eta eskuzko jarduerek abian jartzen dute garuna eta garuneko jarduera hori zentzumenen eta alderdi motorraren erritmo berean garatzen da. Jarduera horiek «buruko eragiketak» egitera bultzatzen dute haurra, esperimentazioaren aurretik zein ondoren, eta halaxe lantzen ditu dedukzioa, aurre-rapena, memorizazioa eta askotariko loturak: objektuen artekoak, norberaren eta objektuen artekoak, objektuen eta pertsonen artekoak eta abar. Haurrak, noski, ez ditu prozesu horiek helduenen moduko hitzez eta pentsaeraz egiten; bere gorputzaren bidez bizitzen eta erai-kitzen du hori guztia. Jarduera motorrak ekoizten du buruko jarduera —haren oinarria da, beraz—, eta buruko jarduerak, aldi berean, jarduera motorra elikatzen eta pizten du.Bestalde, abian jarri dituen mugimenduak eta jarrerak nola bere saiakuntzak baliagarri zaiz-kio bere buruaren gaineko irudia eratzeko eta gorputz-eskema zuzena eraikitzeko. Joan-e-torri horiei esker, espazioaz jabetzen da eta baita hango objektuek eta bere buruak duten kokapenaz ere. Haur bakoitzak alderdi motorretik egiten dituen aurrerapenen erritmoa errespetatu behar da; horrenbestez, ez da jarri behar oraindik bere kasa menderatzeko gai ez den egoera batean; era berean, ez zaio bultzatu behar bere gaitasunetatik harago dagoen ezer egitera. Haurraren erritmoa errespetatzea, beraz, helduaren zeharkako laguntzaren barruan sartzen da.Bestalde, adin hauetan ekiten dio haurrak sexu eta generoko nortasuna eraikitzeari ere, eta premiazkoa deritzogu eraikuntza horrekiko ikastolaren esku-hartzea hezitzailea izatea, hau da, bere gorputza deskubritzeko esplorazio-prozesuan, haurrari bere sexualitatea bizi-tzeko aukera ematea eta, bizipen horren haria, jakin-mina, topaketa eta gozamena izatea.Baina aipatutakoaz gainera, norbere nahien, motibazioen, beldurren eta izaeraren ezagutzan oinarrituta, norbere jokabidea egokitzeko ahalmena eskuratzen joatea ere eskatzen du Izaten ikasteak. Hau da, norbere pentsamendu, emozio eta ekintzei buruzko kontzientzia hartzea, eta kontzientzia hartze horretan helduen laguntza eta bere kideekiko interakzioaren ekar-pena behar ditu haurrak. Emozioek bizitzari aurre egiteko moduan eragiten digute pertsonoi. Emozioa, sentimen-dua, pentsamendua eta ekintza elkarrekin lotutako elementuak dira eta egunero egiten dugun horretan presente daude. Emozioen eta sentimenduen ezagutza, ulermena eta kon-trola ezinbestekoa da, horrek ahalbideratzen baitigu testuingurura egokitzen, testuinguru horretan komunikatzen eta gizarteratzen. Sentimenduak, afektibitateak, emozioak, eragin erabakigarria dute pertsonen jokabide eta erabakietan.Haurraren dimentsio emozionalaren heziketak berebiziko garrantzia du 0-6 bitarteko hau-rren garapenean. Haurrarengan emozio positiboak piztea lortzen badugu, bere lorpenak –handiak zein txikiak– azpimarratzen baditugu, bere emozioak ezagutzen, adierazten eta kon-trolatzen laguntzen badiogu, bere frustrazioak onartzen, bere gogo-aldarteak kontrolatzen laguntzen badiogu, haurraren auto-estimua handitzen joango da, seguru eta motibatuagoa sentituko da. Segurtasun eta auto-estimuari lotuta daude plazera, ondo sentitzea, arriskuei aurre egiteko gaitasuna edukitzea, erronkei autonomiaz aurre egitea, errealitate-printzipioa modu progresiboan bere egiten joatea, harreman sozialak onartzen joatea, etab.

Page 28: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Ko

npet

entz

ia et

a oi

narr

izko

konp

eten

tziak

-28-

Bere buruaren gaineko kontzeptu eta auto-estimu doituak osatzean, haurrak bere ahalme-nen baitako pertzepzioak eta jokabideak izaten ditu, eta, ondorioz, baztertu egiten ditu bai jokabide beldurti eta zalantzatiak bai eta handikeriazko jokabideak zein jokabide despoti-koak. Segurtasun ezak, aldiz, beldurra sorraraziko dio, babes-jokabidea indartuko, arriskuei aurre egiteko ahalmena mugatuko eta menpekotasunezko harreman moldeetara eramango du haurra. Oinarrizko konpetentzia orokor guztietan esku hartzen du Izaten ikasteak eta helduen laguntzarekin bideratutako auto-erregulazioko prozesuak dira esku-hartze horren bitar-tekari.

OSAGARRIAK ETA ERREKURTSIBOAK DIREN, HAU DA, BATA BESTEA ELIKATZEN DUTEN, BI PROZESU BARNERATZEN DITU

AUTO-ERREGULAZIOAK

•Metakognizio-prozesuaren bidez sortzen den kontzientzia. Era espontaneoan edo gehiegi pentsatu gabe jasotako pertzepzio, sortutako sentimendu, pentsamendu, esan, ikasi edota egin dituen ekintzei buruzko hausnarketa egiten lagun diezaioke helduak haurrari ondorengo galderen modukoen bidez: Zer sentitu, pentsatu, ikasi, egin duzu? Zergatik edo zertarako egin duzu? Nola egin duzu? Lortu al duzu nahi zenuena? Zer zailtasun izan dituzu? Zerbait berria ikasi al duzu? Horrelako galderek egindakoa eta prozesu horretan bizitako esperientzia kontzientziara ekartzen eta baloratzen lagunduko diote haurrari.

•Erregulazioren bidez era autonomoan jokatzeko prozesua. Erregulazioaren bidez, kontzientziara ekarri eta baloratu dena kontuan hartuz, norberaren ahalmenak eta mugak ezagutuz, aurrera begira lortu nahi duen hori modu eraginkorrean erdiesteko zer egin dezakeen aurre ikusten laguntzen zaio haurrari. Era horretara, pentsamendua, emozioak eta ekintzak kontrolatzen ikasteko bideari ekiten laguntzen diogu haurrari.

Hausnartzeko gaitasuna izatea funtsezkoa da auto-erregulaziorako gaitasuna eskuratu eta nortasuna eraikitzeko prozesuan, eta ezinbestekoa da, era berean, norberaren sen-timenduez, pentsamenduez eta ekintzez jabetzea. Haurrak pixkanaka bereizi behar ditu barneko eta kanpoko munduak, eta garapen pertsonalaren dimentsio ugariak eraikitzen lagundu behar dio helduak haurrari; hala nola, hitzezko eta hitzik gabeko lengoaiak, ikasteko prozesuak eta haurraren estilo kognitibo propioa, portaera sozial eta morala, motibazioa eta gogo-indarra, gorputzaren funtzioak eta gorputz-irudia, emozioak, haurrak bere buruaz duen kontzeptua, auto-estimua eta autonomia.Izaten ikastearekin lotutako auto-erregulazioaren oinarrizko esparruak azaltzen ditugu jarraian:

Page 29: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-29-

2.2.1.1. Gorputzaren kontzientzia eta auto-erregulazioa

Gorputzaren kontzientziaz eta erregulazioaz ari garenean, gorputzaren ondorengo dimen-tsioak bereizten ditugu:

•Gorputzaren funtzio biologikoaren, mugikortasunaren eta zentzumenek duten funt- zioen kontzientzia eta erregulazioa. Gorputzaren bidez jartzen da haurra ingurune sozialarekin eta naturalarekin harremanetan eta joan etorri horretan eraikitzen du nor- beraren kontzientzia eta identitatea. Gorputzaren eta zentzumenen bidezko bitarte- kotza mugatua bada, haurraren garapen osoa mugatzen da.

•Norberaren gorputz irudiaren eta sexu identitatearen kontzientzia eta erregulazioa. Norbera ondo sentitzeko, norberaren irudiarekin ados egon behar da. Norbere buruarekin ados dagoena, errazago egongo da ados besteekin. Gorputzaren irudi baikorra izateak eta sexu identitatearekin ados egoteak, ondo sentitzeko eta besteekin harreman oparoak izateko ateak irekitzen ditu.

•Gorputzaren bidezko emozioen adierazpenaren kontzientzia eta erregulazioa. Emozioak era askotara adieraz daitezke: arte plastikoak, musika, literatura, etab. Gizakiak, beste animalia batzuek bezala, emozioak gorputzaren eta soinuen bidez ere adierazten ditu: gorputzaren eta soinuen bidez soilik edota hizkuntzarekin batera lagunduz. Gorpu- tzaren bidezko emozioen adierazpenaren kontzientzia eta erregulazioa oso lagun- garria da norberaren emozioak ulertzeko eta komunikazioa hobetzeko, eta baita besteen emozioak eta esaten dutena hobeto ulertzeko ere.

2.2.1.2. Emozioen kontzientzia eta auto-erregulazioa

Auto-erregulazio emozionala sentimenduak modu egokian kudeatzeko eta bideratzeko gaitasuna da. Gaitasun orokor honek alderdi anitz biltzen ditu bere baitan, hala nola:

•Norbere oinarrizko emozioen kontzientzia hartzea, hau da, norbere sentimendu eta emozioak hautemateko eta identifikatzeko gaitasuna izatea.

•Emozio, pentsamendu eta portaeren artean dagoen loturaz jabetzea. Emozioek joka-bideetan eragiten dute eta jokabide horiek, halaber, emozioetan. Biak pentsamendua-ren bidez erregula daitezke.

•Emozioei izena jartzea eta norbere oinarrizko emozioak izendatzeko gai izatea.

•Norbere emozioak adieraztea: gorputzaren bidez, keinuz, hitzez, marrazki zein beste-lako bitartekoen bidez.

•Emozio atseginak eraikitzeko gaitasuna garatzea.

•Emozio desatseginei aurre egiteko gaitasuna garatzea.

Page 30: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Ko

npet

entz

ia et

a oi

narr

izko

konp

eten

tziak

-30-

Auto-erregulatzeak ez du esanahi inolaz ere emozioa ukatzea, baizik eta norberarentzat eta besteentzat arriskutsu izan daitezkeen emozioekiko kontrola izatea. Hor kokatuko lirateke bulkaden kontrola, frustrazioaren onarpena, norbere helburuen lorpenean iraunkor izateko gaitasuna, etab. Auto-erregulaziorik gabe ez legoke bizitza emozional osasungarririk.

2.2.1.3. Nork bere buruaren estimua

Norbaitek ziurtasun eza sentitzen duenean, bere burua gutxietsia sentitzen duenean edo zerbait egiteko gai ez dela antzematen duenean, horrek energia kentzen dio eta ekintza bat burutzeko kemenik gabe uzten du. Beraz, estima falta oztopo larria da norbanakoarentzat.Alabaina, horrek ez du esanahi edozein eratako auto-estimua ona denik eta ezta ezin dugu-nik ezertxo ere egin auto-estimurik gabe. Auto-estimu emankorra ekintza baten amaieran sentitzen dena da, ez ekintza hasi aurretik daukaguna.

Berebiziko garrantzia du haurrak bere buruarengan eta bere gaitasunetan konfiantza izateak. Hori bi mailatan lor daiteke:

•Oinarrizko ziurtasun sentimendua. Baldintzarik gabeko maitasunean oinarritzen da. senti-mendu hau. Haurrak, egiten duena eginda ere, helduen erabateko maitasun eta babesa sentitu behar du. Hemen inplizituki mugak ezartzearen beharra ere sartuko litzateke.

•Konpetente izatearen sentimendua. Haur Hezkuntzan garatu beharrekoa. Haur orok izan behar du zerbaitetan arrakastatsu izatearen esperientzia. Oso sentimendu atsegina da eta haurrak sentituz gero ahalegina egingo du berriz ere sentitzeko.

2.2.2. Elkarrekin bizitzen ikastea

Etapa honetan haurraren ingurunea zabaldu eta dibertsifikatu egiten da familia girotik ikas-tolakora. Areagotu egiten dira interakzio sozialerako aukerak eta horrek beste pertsonekin erlazioak ezartzen laguntzen dio haurrari. Bere kide eta helduekiko interakzioak trebetasun sozialak eskuratzen joateko aukera emango dio haurrari. Beraz, pertsonarteko harreman baikorrak izateko eta elkarrekin eta elkarregandik ikasteko gaitasunarekin du zerikusia oina-rrizko konpetentzia orokor honek.

Elkarrekin bizitzen ikasteko, lagundu egin behar diogu haurrari gizarteratzeko beharrezkoak diren oinarrizko jokabide-jarraibide edo jarduteko moduak ulertzen eta onartzen. Haurren gaitasunetan egiaz uste osoa badugu, orduan guztiz sinetsiko dugu elkarren konfiantzan oinarritutako erlazioa lagungarri zaiola haurrari azaltzen dizkiogun jokabide-jarraibideak ulertu eta aintzakotzat har ditzan.

Jolasa da Elkarrekin bizitzen ikasteko oinarria Haur Hezkuntzan. Jolasa da haurrari errea-litateari zentzua ematen ikasten joatea ahalbideratzen dion ekintza; bere iniziatiba aditzera ematea errazten diona eta bere autonomia garatzen laguntzen diona. Jolasak bizitzarako entrenatzen du haurra. Jolasa sormenezko jarduera da, askatasunaren sustatzaile, autono-mia-sortzaile eta funtsezkoa haurraren nortasunaren eta komunikazioaren eraikuntzan. Bes-

Page 31: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-31-

talde, taldeko jolasak besteak ulertzen, entzuten, besteekin modu asertiboan komunikatzen ikasten laguntzen dio haurrari; besteengandik ikasten, harreman berriak ezartzen, taldean rol desberdinak (batzuetan nik eta beste batean zuk) eta desberdintasunak onartzen; besteek nik ez bezala pentsa dezaketela errespetatzen eta euren artean sor daitezkeen aurkaritza-tirabirei modu asertiboan konponbidea bilatzen. Eta, haurra eraikitzen eta aditzera ematen den marko naturala denez, jolasa da hezitzaileei haur baten sozializazio-maila agerian jartzen dion jarduera esanguratsuenetakoa, bere harreman sozialetan haurrak dituen indar-guneak eta ahuleziak agerian jartzen baititu haurrak jolasean. Elkarrekin bizitzen ikasteko, bata bestearen osagarri diren ondorengo esparruei lotutako trebetasun sozialak joango da eskuratzen elkarrekiko harremanetan haurra:

2.2.2.1. Pertsonarteko komunikazioa

Pertsonarteko harremanak ez dira errazak. Zailtasunen jatorria izan daiteke pertsonen arteko interes, jokaera edo izateko era desberdinak sortzen dituzten eragozpenak. Harre-man horiek hobetzeko garrantzizko trebetasunak dira norberaren iritziak eta interesak, bestea mindu gabe, argi azaltzeko ahalmena (asertibitatea), eta horrekin batera, solaskideak zer pentsatzen duen ondo ulertzeko asmoz, solaskidearen lekuan jarriz, entzute aktiboa (enpatia).

•Asertibitatea: sentitu, pentsatu eta nahi duena adierazteko aske sentitu behar du haurrak, baina adierazpen horretan, pixkanaka, besteekiko begirunea gordetzen ikas-ten joan behar du. Norberaren iritziak eta sentimenduak izan daitezke baikorrak edo positiboak ala ezkorrak edo negatiboak. Iritziak eta sentimenduak negatiboak direnean, jokaera hauen bidez azaldu daitezke: a) iritziak eta sentimendu negatiboak bere onetatik aterata eta haserretuta azalduz (jokaera erasokorra); b) iritziak eta sentimendu negatiboak argi eta errespetuz azalduz (jokaera asertiboa). Jarrera aser-tiboak zer esaten den eta hori nola esaten den hartzen ditu kontuan, hau da, linguis-tikoak zein ez linguistikoak diren formak: begirada, keinuak, ahots tonua, jarrerak etab. Asertibitateak nork bere buruaren estimuarekin edo auto kontzeptuarekin lotura estua du. Haurrak bere burua positiboki baloratzen eta bere buruan konfiantza baldin badu, bere sentimenduak, iritziak, interesak eta eskubideak adierazteko eta defendatze-ko oinarri sendoak bereganatuko ditu.

•Enpatia: arretaren erdigunea solaskidearengan jartzea eskatzen du. Besteak beste ondorengo trebetasun sozialak eskuratzen joatea eskatzen du: hitzik kendu gabe, esan nahi duena bukatu arte arretaz entzutea; solaskideak esaten duenarekin ados ez gaudenean, juzgurik egin gabe, modu asertiboan erantzutea (nire ustez...); bestearen mezua argitzeko galderak egitea; besteen emozioak ulertzea (hitzen zein gorputzaren bidez adierazitakoak); etab.

Page 32: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Ko

npet

entz

ia et

a oi

narr

izko

konp

eten

tziak

-32-

2.2.2.2. Giza portaerak

Gizakiok beharrezkoa dugu bizi iraupenerako taldearen babesa eta taldearen onarpena bilatzeko berezko joera dugu. Onartuak izan eta besteekin batera bizi nahi badugu, taldeko jokaerak eta ohiturak gureganatu beharko ditugu. Gizakiok talderik gabe ezin dugu bizi eta taldetik baztertzen bagaituzte, minduta geratzen gara. Murgildurik bizi garen testuinguruko jokaerak eta bizitzeko ohiturak bilakatzen dira norberaren jokaera eta ohituren eredu.

Giza eskubideetan oinarritutako portaeraz gainera, jokaera soziokulturalak daude. Horien artean badira elkarbizitzarako eta taldekide izateko ezinbestekotzat hartzen direnak (elka-rrekin atseginez egoteko sortzen dituenak, espazio desberdinetan errespetuz jokatzearen beharrak sortutakoak, jolas eta talde ekimenetan ezarrita dauden arauen errespetua; kor-tesiaren eta adeitasunaren beharrak sortzen dituenak, etab.). Jokaera horiei lotutako balore eta jarrerak bereganatzen joateko aukera emango die haurrei berdinen zein helduen arte-ko interakzioak, gure laguntzarekin.

2.2.2.3. Gatazken kudeaketa

“Gatazka” hitzak sarritan esanahi ezkorra hartzen du eta “konpondu” beharreko egoera legez hartzen da. Egia da konpondu beharreko gatazkak badirela, baina egia da, era berean, gatazkarik gabe ez dagoela hazkunderik. Elkarrekin bizitzen ikasteak gatazkarekin bizitzen eta berau indarkeriarik gabe ondo kudeatzen ikasten joatea eskatzen du. Horretarako ezin-besteko bitartekoa da elkarrizketa, haurrei gatazka egoeretan zein den arazoa, zergatik den arazo eta nola egin diezaioketen aurre hausnartzera bideratuz eta, hausnarketa horretan oinarritutako erabakia gauzatu dezatela bultzatuz.

Gatazkaren ondorio baikorren artean daude ondorengoak: erabakiak hartzen eta ekiten ikastea, pentsamendu kritikoa suspertzea, arazoei eta oztopoei aurre egiten ikastea, gataz-ken aurrean denok irabazle izan gaitezkeela ohartzea, beren burua eta besteekiko desber-dintasunak baloratzen ikastea, sormenaren bidez arazoei irteera ematen ikastea eta harre-man sendo eta iraunkorrak mantentzea.Pentsamendu kritikoa landutako pertsona gai da:

2.2.3. Komunikatzen ikastea

Komunikazioa gure bizitzan behar beharrezkoa edo ezinbestekoa den ekintza bat da, ekin-tza honen bidez elkarrekin erlazionatzen gara eta gure inguruarekin zein gure inguruko pertsonekin harremanak izaten ditugu, batak bestari mezuak bidaliz.

Komunikazioa eta elkar harremana ezinbestekoak dira gizartean, beste norbanakoekin eta ingurunearekin bizitzeko eta horiekin harremanak izateko.

Haurra jaiotzetik da gai inguruan dituen pertsonekin komunikatzeko, hau da, gorputzaren mugimenduak, keinuak eta ahotsa baliatzen ditu, besteak beste, bere nahiak, senti-menduak, minak, beharrak eta abar adierazteko. Halaber, gai da helduek beren mugimendu,

Page 33: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-33-

begirada, laztan eta ahotsaren tonuaren bidez transmititzen duten informazioa jasotzeko. Mugimendu eta laztan gozo eta leunek interesa eta arreta adierazten diote eta keinu latzek, ordea, axolagabetasuna erakusten diote. Ondorioz, haurrarekiko helduen keinuen, begirada-ren eta ahotsaren leuntasuna bereziki garrantzitsua da, izan ere, haurrak egiten eta esaten zaion guztia eta, bereziki, egiten eta esaten zaionaren modua sentitzen du eta bere ongiza-tea, hein handi batean, horien baitakoa da.

Poliki-poliki, hitzik gabeko komunikazioaren garapenarekin batera, maiztasun handieneko hitzak esaten eta hitz horiek lotzen joaten dira haurrak beren beharrak, sentimenduak eta gertakariak adierazteko: hitzen bidezko komunikazioa baliatzen hasten dira.

Haurrek elkarrekin harremanetan daudenean, esperientziei eta ideiei buruz hitz egiten dute, besteek zer esaten duten entzuten dute eta elkarri eragiten ikasten dute. Horrelakoetan, norberaren eta gizartearen beharrak asetzeko funtsezko elementu den aldetik hautematen dute hizkuntza.

Hezitzaileek eguneroko tresna dute hitza haurrekin komunikatzeko. Beren egitekoa da hau-rrei elkarreraginerako aukerak eskaini eta gero eta autonomia, sormen eta eraginkortasun handiagoz komunikatu daitezen laguntza ematea. Horretarako, haurrekiko ahozko elkarre-raginean hainbat trebetasun baliatu behar dituzte: haurrekin konfiantzazko harremana sortu eta harreman hori kudeatu, haurraren inplikazioa sustatu; entzuleak behatu eta aztertuz, bere hitzen eragina kalkulatu; haurraren ulermen-mailari egokitutako hiztegia baliatuz mezua modu erraz eta ulergarrian adierazi; hitzei lagunduz, keinuak eta ahots-aldaketak sormenez erabili; esku zein gorputzaren mugimenduaren eta begiradaren bidez, entzule guztiak par-taide egin; ahotsa kontrolatu bolumen, abiadura, tinbre eta tonu egokiz eta ahoskera argia erabiliz hitz eginez…

Ahozko komunikazioan euskararen erabilera sustatzea da ikastolaren egin beharretako bat, eta, horretarako, hezitzaileek komunikaziorako kalitatezko euskara-maila baten jabe izateaz gainera, euskararen magia transmititzeko gai izan behar dute. Eta euskaren erabilerarako beharrezkoa den lilura hori, rol jolasetan, dramatizazioetan, euskarazko jolasetan, hitz jokoe-tan, asmakizunetan, bertso, abesti eta poemetan eta ipuinetan aurkituko dute.

Hitzaren lilurari lotuta, dakigunez, ipuinak betidanik eta txiki-txikitatik izugarrizko erakarga-rritasuna dauka haurrengan. Baina zer ematen dio ipuinak haurrari hainbeste erakartzeko, hainbeste liluratzeko?

Ipuinak haurrari fantasiaren, irudimenaren, posibilitatearen, «ezkutuan» dagoenaren ateak irekitzen dizkio; bere nahi psikoafektiboak betetzeko aukera ematen dio (indartsuena, hobe-rena, handiena, ausartena, maitatuena izatea, beti irabazle ateratzea); hau da, bere nahi eta ametsak betetzeko aukera ematen dio; berak bizi duen errealitatetik ihes egiteko, errealitate bera ulertzeko eta, nahi badu, errealitate hori aldatzeko, ipuinetan azaltzen diren heroiare-kin eta beste pertsonaiekin fikziozko paktu bat eginez. Beste modu batean esanda, ipuinak haurrari maila psikologiko eta afektibo berberean «hitz egiten» dio. Haurraren bihotzari eta ez bere arrazonamenduari hitz egiten dio. Horregatik, ipuina haurraren pentsaeratik eta sentimenduetatik zenbat eta hurbilago egon, orduan eta gehiago identifikatuko da haurra ipuinak proposatzen dizkion istorio eta pertsonaiekin. Beraz, modu horretan «aseko» ditu

Page 34: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Ko

npet

entz

ia et

a oi

narr

izko

konp

eten

tziak

-34-

bere nahi psikologiko eta afektibo horiek. Baina nahi psikoafektibo horiek betetzeaz gain, ipuin bat entzuten edo “irakurtzen” duenean” (irudiak lagun), haurrak nahi duen lehendabi-ziko gauza ongi pasatzea, gozatzea eta disfrutatzea da. Gozatzen badu ipuin bat entzun edo “irakurri” ondoren, hurrengoan beste bat eskatuko digu, eta horrekin guztiarekin, ahozko komunikaziorako eta ulermenerako funtsezkoa den entzuteko eta arreta mantentzeko gai-tasuna garatzen joango da.

Baina komunikazioa ez da keinu eta hitzez soilik bideratzen. Plastika zein musika bidezko adierazpen moduak esploratu eta garatzeko aukera ere eman behar zaio haurrari.

Askotariko materialak erabiliz, bere irudimena eta sormena elikatzeko eta esperimentazio-rako askatasuna ematen badiegu, musika entzuteko, musika tresnekin jolastu eta soinuak sortzeko aukerak eskaintzen badizkiegu, haurrek beraiek deskubrituko dituzte norbere gogo-aldarteak (tristura, poza, haserrea eta abar) adierazteko modu berriak.

2.2.4. Ikasten eta pentsatzen ikastea

Honela definitu daiteke konpetentzia hau: ikasteko eta lan egiteko ohiturak, ikasteko estrate-giak eta pentsamendu zorrotzak izatea, eta ikasitakoa mobilizatzea eta testuinguru eta egoera batzuetara eramatea, norberaren ikaskuntza modu autonomoan antolatzeko.

Haurrak berria den zerbait ikasteko, ez da hutsetik abiatzen, beti, aurretik eraiki dituen eza-gutzetan oinarrituz, hau da, aurre ezagutzetan oinarrituz, ikasten du. Behatuz, manipulatuz, esperimentatuz, bere modura, era espontaneoan edo analogiak erabiliz, zentzu komunean edo bere irudimenean oinarrituz, eraikitzen du inguratzen duen errealitatea ulertzeko eta errealitate horretan ekiteko behar duen informazioa edo ezagutza.

Informazioa ideia bat, sentimendu bat, datu bat, iritzi bat, kontzeptu bat, esplikazio bat... izan daiteke. Informazioa eman diezaguke keinu batek, pertsona batek hitz egitean darabilen intonazioak, zeinu edo kolore batek, aditu batek, lagun batek... Informazioa aurki dezakegu norberaren barruan (ezagutzak, esperientziak...); besteekin aurrez-aurreko jardunean nahiz askotariko bitartekoekin interakzioan. Informazio hori ezagutza bihurtzea norberaren baitan geratzen da, baina bide hori egiteko beharrezkoa da haurrei informazioaren irudi mentalak eraikitzeko, modu pertsonalean komunikatzeko eta beste egoera batzuetara transferitzeko aukera anitzak eskaintzea. Haur bakoitzari modu sortzailean eta kritikoan pentsatzeko eta bere pentsamendua modu desberdinean eraiki eta adierazteko aukera ematen diotenak.

Haurrak, berez, ikerlari eta esperimentatzaile sutsuak dira, eta Ikasten eta pentsatzen ikas-teko konpetentziak bere baitan hartzen dituen pentsamenduaren dimentsioei lotutako tre-betasunak berez landuko dituzte horretarako aukerak ematen badizkiegu.

2.2.4.1. Ulermenean oinarritutako pentsamendua

Nola jakin haur batek zerbait ondo ulertu duen ala ez? Informazioa egoera batean erabil-tzeko gai bada, informazio hori ulertu duela esan nahi du. Ulermenaren gakoa eta adieraz-

Page 35: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-35-

lea erabiltzeko gaitasuna da. Edonola ere, badago ezagutza eta ulermenaren artean aldea. Ezagutza informazioaren jabetzaren adierazlea litzateke, eta nahikoa genuke haurrari buruz esanaraztea informazio horren jabe egin den ala ez den egin jakiteko. Ulermena, aldiz, infor-mazioaren jabetza baino haratago doa. Zerbait ulertzen denean, informazioaren jabetza eta ezagutza horrekin zerbait egiteko gaitasuna izaten da.

Ulermena lortzeko, ondorengo trebetasun kognitiboak joango da eskuratzen haurra ikas-kuntza-egoera espontaneo zein zuzenduetan:

•Konparazioa. Aldi berean antzekotasunak eta desberdintasunak dituzten gauzak badi-rela ohartzen laguntzen diote haurrari; horiek aurkitzera eta komunikatzera bultzatuz, ondorio bat atera eta komunikatu dezan laguntzea trebetasun baliagarria da haurra-rentzat identifikatze hutsetik haratago doan beste edozein prozesu mental egiteko eta pentsamendu abstraktua garatzeko.

•Sailkapena. Elementuak ezaugarri komunen arabera antolatzea da sailkapena, une bakoitzaren helburuen eta premien arabera. Gauzak sailkatzen jakiteak eraginkortasu-nean laguntzen dio haurrari, hau da, denbora irabazten, esfortzua aurrezten eta infor-mazioa erraz topatzen.

•Sekuentziazioa. Objektuak, gertaerak, ekintzak, etab. progresio bat adierazten duen iriz-pide baten arabera ordenatzea da. Baliagarria zaio haurrari informazioa lehenesteko eta kausak eta ondorioak iragartzen ikasteko.

•Zatiak-Osoa. Haurrak zerbaiten osotasunaren zatiak deskubritzen jakitea garrantzitsua da ondorengo etapetan landuko diren analisia eta sintesia ulertzen joateko eta eza-gutza berriak eskuratzeko. Baliagarria zaio baita ere inferentziak egiten hasteko eta sormena garatzeko.

•Esperimentazioa. Haurrak berezkoa du esperimentaziorako jokabidea. Haurrak ukitu, probatu, erabili, ikertu egin behar du ulertu ahal izateko. Esperimentatzen uztean, bere irudimena modu librean erabiliko du haurrak eta manipulatzeko, sortzeko, materialak zein bestelako elementuak ulertzeko, erlazionatzeko aukera izango du. Horregatik da hain garrantzitsua haurrari esperimentatzen uztea, haurrak gauza berriak egiteko gai dela sentitzea; modu horretan areagotuko da bere iniziatiba eta motibatuta sentituko da aukera desberdinak deskubritzeko eta erronka bati irtenbide berriak aurkitzeko.

Zerbait ulertzen denean, informazioaren jabetza eta ezagutza horrekin zerbait egiteko gai-tasuna izaten duela haurrak esan dugu. Baina zenbaitetan, ulertutakoa adieraztea eska diezaioketen egoerak biziko ditu haurrak, bere kideen zein hezitzaileen eskakizunei eran-tzuteko. Egoera horietan, helduaren laguntzarekin, arian-arian, hainbat trebetasun kogniti-bo-linguistiko eskuratzen joango da haurra. Esplizituki edo inplizituki galdera hauek bidera dezakete eskuratze hori:

•Kontatzea: Gertatu al zaizu zuri inoiz horrelakorik? Kontatuko diguzu?

•Deskribatzea: Zer da? Nolakoa da? Zer zati ditu? Zer egiten du? Zertarako balio du?

Page 36: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Ko

npet

entz

ia et

a oi

narr

izko

konp

eten

tziak

-36-

•Instrukzioak ematea: Nola egin duzu hori? Lehengo zer egin duzu? Eta ondoren? Nik ere zurekin jolastu nahi dut. Zer egin behar dut?

•Argudiatzea: Zergatik egin duzu hori horrela? Zergatik hartu duzu erabaki hori?

2.2.4.2. Pentsamendu sortzailea

Sormena guztiok dugun gaitasuna da eta arazo berriak irtenbide irudimentsuen bidez kon-pontzeko balio du. Pertsona sortzaileek, arazoak beste era batera planteatzeko eta erantzun berriak emateko gaitasuna izaten dute. Edozein gairen inguruan duten oinarrizko ezagutza errentagarri egiten dute eta modu azkarrean erabiltzen dute hain sortzaileak ez garen per-tsonen aldean. Pertsona horiek nortasun berezia dute, arriskuak beren gain hartzen dituzte eta erronkei eusten diete, amore eman gabe.

Haurraren sormen potentziala garatzeko beharrezkoak diren motibazio baldintzak sortu behar dira ikastolan. Horretarako, ezinbestekoa da askotariko materialez hornitutako tes-tuinguru zabalak eskaintzea, haurraren jakin-mina eta esplorazioa piztuko dutenak, imajina-zioa erabiltzera animatuko dutenak, intuizioa areagotuko diotenak, aukeratzeko eta aurki-tzeko aukera ematen diotenak, arriskua bere gain hartzeko konfiantza eta gogoa bultzatuko diotenak.

Horrekin batera, haurrei pentsatzen eta arazoak konpontzen lagunduko dioten ekintza sortzaileak bultzatu eta, direnak direla, positiboki baloratu behar ditu hezitzaileak. Bestalde, haurrek haien sorkuntza hezitzaileei zein bere kideei azaltzeko gogoa izaten dute, beraz, horretarako aukera eta denbora eskaini behar zaie.

Irakasle edo hezitzaileek bitartekari moduan duen papera oso garrantzitsua da; elkarrekin-tza erabiltzen saiatu behar da haurrengan sormena bultzatzeko. Finean, sormenak testuin-guru jakin bat eskatzen du, eta ideiak elkartrukatzeko aukera ematen duten espazioak eta taldekatzeak eskatzen ditu. Horrek esan nahi du, ikastola, espazio, giza baliabide eta baliabide material guztiak errentagarri bihurtzeko gunea izan behar duela.

2.2.4.3. Pentsamendu kritikoa

Elkarrizketa eta komunikazio enpatikoa ezinbestekotzat jotzen ditugu haurrek pentsamendu kritiko eta sortzailea garatu ahal izateko. Besteek zuk ez dauzkazun ikuspuntuak eta bizi-penak dituzte, eta horrek eraikitzen laguntzen du norberaren pentsamendua; eta, gainera, erronka handia da aniztasun horren aurrean norbere ideiak azaltzea, modu argian, kontrae-sanik gabe eta errespetuz eta bortizkeriarik gabe. Taldean besteekin pentsatzeko, komuni-katzeko, ikertzeko eta sentitzeko bide ematen du elkarrizketak.

Elkarrizketarekin pentsamendu kritikoa eta sortzailea lantzen dira, baldin eta testuinguru egoki batean garatzen baldin bada. Elkarrizketan parte hartzen duten haur guztien eta ira-kasle edo hezitzaileen artean, berdintasunezko erlazio bat sortu behar da elkarrekin solas-tatzeko. Konfiantza, apaltasuna, errespetua eta maitasuna dira elkarrizketako hitz gakoak.

Page 37: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-37-

Galderak izango dira ezagutzaren bidea emateko tresnak. Galdera irekiek, kitzikagarriek eta sakonek laguntzen dute pentsamendu kritikoa garatzen, eta horiek izango dira irakasleek haurrei pentsarazten laguntzeko izango dituzten tresnak. Hasiera batean, irakaslea izango da galderen bidez elkarrizketa erraztuko duena; alabaina, prozesuan aurrera egin ahala, haurrek eurek galderak egitea izango litzateke helburua.

Irakasleak galderekin elkarrizketa bat errazten duenean, ez du heldu bezala erantzun behar, ez du iritzirik eman behar, ez eta haurra edo hark esandakoa epaitu behar. Ohartu behar du irakasle izan arren ez dela egiaren jabe, egia asko baitaude. Irakasleak alabaina, elkarriz-ketan zehar kontraesanak baldin badaude, adieraz ditzake: “Hasieran hau esan duzu, eta orain kontrakoa esaten ari zara; nola da hori?”. Galderen bidez haurrei sakonago pentsa-tzen laguntzea da kontua, era kritikoago eta sortzaileago batean. Irakasleak elkarrizketaren erraztailearen rola izango du, ez gidariarena. Prozesuak erraztea izango da haren egitekoa.

Erreferentzia modura, pentsamendu kritikoa garatzen laguntzea helburu duen elkarrizketa errazteko baliagarriak izan daitezkeen galdera posible batzuk eskaintzen ditugu, pentsamen-du kritikoa aplikatzeko Estandar Intelektual Unibertsalen arabera sailkatuta.

Pentsamendu kritikoa aplikatzeko Estandar

Intelektual UnibertsalakGalderak

ARGIA•Esan duzun hori argitu dezakezu?•Beste modu batean adierazi dezakezu?•Esan nahi duzun horren adibide bat eman dezakezu?

ZIURRA•Egia iruditzen al zaizu hori?•Nola ziurta dezakegu egia dela? •Froga al daiteke hori?

ZEHATZA•Xehetasun gehiago eman dezakezu?•Zehatzago azaldu dezakezu?•Hobeto muga dezakezu?

EGOKIA•Nola lotzen zaio esan duzuna galderari?•Nola erlazionatzen da gaiarekin?•Nola laguntzen digu arazoarekin?

IKUSPEGI ZABALA•Arazo hau konpontzeko beste moduren posible al da?•Halako pertsonak, zer pentsatuko ote du gai edo arazo

honetaz?

LOGIKOA•Besteek esandakoa kontuan hartuta, zentzuzkoa iruditzen al

zaizu hasieran esan duzun?•Esandakoarekin hori ondoriozta daiteke?

Page 38: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Ko

npet

entz

ia et

a oi

narr

izko

konp

eten

tziak

-38-

2.2.4.4. Erabakiak hartzea

Erabakiak hartzea giza pentsamenduaren prozesu zailenetakoa da, prozesua gauzatzeko urrats hauek eman behar baitira: hartu beharreko erabakia planteatu, erabaki hori beharrez-ko egiten duten arrazoiak zehaztuz eta adimenean prozesu osoa irudikatuz; lortu nahi dena argi eta garbi zehaztu; lortu nahi den helburura iristeko alternatibak edo ekintzak sortu; alternatiba horiek ebaluatu, alternatiba bakoitzaren alde onak eta txarrak eta izan ditza-keen ondorioak, onuragarriak zein kaltegarriak, aztertuz; alternatiba onena aukeratu –, hau da, emaitza orokor eraginkorrena aurreikusten duena–; eta prozesua eta azken emaitzak balioetsi. Horrez gain, ulermenean oinarritutako pentsamenduarekin, pentsamendu sortzai-learekin eta pentsamendu kritikoarekin lotutako trebetasunak erabili behar dira.

Erabakiak hartzea pentsamenduaren prozesu zailenetakoa bada ere, haur guztiek hartzen dituzte erabakiak lehen urte hauetan, modu ez kontzientean. Gure zeregina da pentsamen-duaren prozesu hori pixkanaka bereganatzen joan daitezen aukerak eskaintzea: zerbait egin aurretik, zer egin dezaketen pentsatzen laguntzen diotenak; horretarako ideia edo bideak deskubritzeko edo eta sortzeko aukerak ematen diotenak; ideia edo bide horiek baloratze-ko, egokiena hautatzeko eta egindakoak zer ondorio izan ditzakeen aurre ikusten laguntzen diotenak.

2.2.5. Egiten eta ekiten ikastea

Autonomia haurra jaiotzen den unetik agertzen da; izan ere, hezitzailearen laguntza zuze-nik gabe burutzen dituen jarduera guztiak, bere gogo, plazer eta beharrizanetatik abiatuta daudenak, jarduera autonomoak dira. Horiek guztiak ezinbestekoak dira haurren ikaskuntza eta garapen psikomotor, afektibo, komunikatibo zein kognitiborako. Heldutan izango duten autonomiaren oinarri dira. Jarduerek zentzua izan dezaten haurrak berak burutu behar ditu eta lortutako emaitzek sendotuko dute bere ekimena. Beraz, hezitzaileak haurrak buru-tzen dituen jarduera autonomoak errespetatu egin behar ditu, pazientzia, adeitasuna eta gozotasuna erakutsiz eta haurra maneiatu, presa eman edota gehiegi esku hartzea ekidinez. Bestela esanda, hezitzaileak ez du haurren jarduerengan modu zuzenean esku hartu behar, askatasunez jarduten utzi behar dio.

Hala ere, jarduera autonomoa errespetatzeak haur bakoitza behatu eta ezagutzea eskatzen du: bere gustuak, maila, interesak, joerak, unean uneko nekeak edo laztanen beharra eta abar. Hezitzaileak ez du zuzenean laguntzen: modu ez-zuzenean estimulatzen du, ingurua eta materiala egokituz, erritmoa errespetatuz, hurbil egonez eta, noizean behin, ahozko komen-tarioak eginez edo haurren keinuei erantzunez.

Haurraren zeregin nagusia jolas libre eta jarduera autonomoa dira. Izan ere, jolasak hainbat funtzio betetzen ditu haurraren bizitzan: mugimendu nahiak asetzen ditu, bere ezagutza eta esperientziak aberasten ditu, mundua ezagutzeko tresnetariko bat da, inguruko objektuen propietateak eta funtzioak ezagutzea ahalbidetzen dio eta ekimenerako trebetasunak gara-tzen laguntzen dio.

Page 39: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

2. Konpetentzia eta oinarrizko konpetentziak

-39-

Ekintzak, sentimenaren eta pentsamenduaren adierazpena den aldetik, eguneroko bizitzako egoera-erronkak jolasaren eta arakatze zein saiakuntzaren bidez ebazteko aukera ematen dio haurrari, dituen ezagutzak eta trebetasunak batera edo modu integratuta erabilita.

Ideiak ekintzetan gauzatzeko ahalmena haurraren osotasunaren garapenarekin lotzen da: norbanakoaren ezaugarri pertsonalekin (konfiantza norberarengan, autonomia, motibazioa, pentsamendu kritikoa, sormena, arriskuak hartzeko ausardiarekin … ); ezaugarri sozialekin (elkarlanean aritzeko, gatazkak konpontzeko … ); kudeaketarako gaitasunarekin (erabakiak hartzeko, planifikatzeko, ardurak hartzeko eta ekintzak garatzeko … ).

Hezitzaileen ardura da haurrari konponbide bat baino gehiago izan dezaketen eta beraren-tzat egingarriak diren erronka-aukerak eskaintzea. Probatuz, deskubrituz, hausnartuz, aplika-tuz eta komunikatuz joango da haurra bere ideiak ekintzetan gauzatzeko duen ahalmena erakusten. Prozesu horretan, hezitzaileek bitartekari, gidari edo laguntzaile izan behar dute.

Page 40: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 41: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

HIZKUNTZEN TRATAERA

Page 42: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 43: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

3. Hizkuntzen trataera

-43-

3. HIZKUNTZEN TRATAERA3.1. Haurra eta hizkuntzaren garapena

Hainbat ikerlarik diotenez “interakziorako sena” dago hizkuntzaren garapenaren atzean. Interakziorako sena gizakiok dugun behar biologiko bat da, hau da, gizakiok inguruan ditugun gainerako gizakiekiko atxikimendua lortzeko behar biologikoa. Sen horrek daramatza hau-rrak euren zaintzaileekin hitzezko interakzioa bilatzera, eta era berean, hiztun konpetenteak izatera.

Sen horren ondorioz, eta neurozientziaren esparruan egindako lanek diotenaren arabera, haurra etengabeko datu-bilketan ari da, alegia, etengabe ari da bere inguruan ikusten, usain-tzen, ukitzen, entzuten, eta sentitzen duenari buruzko estatistikak biltzen. Haurrak jasotzen dituen datu edo estatistika horietako batzuk hizkuntzaren ingurukoak dira, eta hazten doan neurrian, jasotako datuak antolatzen eta inguruan ohikoenak diren datuetan arreta jartzen hasten da. Esaterako, eta hizkuntzari dagokionez, haurrak bere inguruan entzuten dituen soinuak jaso eta gehien entzuten dituen soinuetan arreta jartzen hasten da. Soinuen sail-kapen hori egiteko inguruan dituen gizakiak behatzen ditu eta gizaki horien portaerak edo hizkuntzaren erabilerak laguntzen dio entzuten dituen soinuen artean garrantzitsuak edo esanguratsuak zein diren identifikatzen.

Interakzio soziala, beraz, ezinbesteko baldintza da haurrak hizkuntza garatu dezan; interak-zio sozialik gabe haurrak ezin baititu jasotako datuak edo estatistika horiek interpretatu eta antolatu. Interakzio sozialik gabe ez dago, beraz, ikaskuntzarik. Interakzio sozial hori zenbat eta aberatsagoa izan (kantitatez eta kalitatez), orduan eta azkarrago garatuko da haurraren hizkuntza.

Are gehiago, interakzio sozial horrek beste pertsona batzuen parte-hartze fisikoa edo pre-sentziala eskatzen duela dirudi, hainbat ikerketek iradokitzen dutenez ez baita ikaskuntzarik gertatzen, esaterako, interakzioa haurra eta bideo batean ageri den pertsona baten artekoa den kasuetan.

Prozesu hau haur elebakar nahiz eleaniztunengan gertatzen da. Gure gizartea eleanitza denez eta Ikastolen helburuen artean euskal hiztun eleaniztunak heztea dagoenez, jarraian haur eleaniztuna zer den eta nola garatzen den aztertuko dugu.

3.2. Haur eleaniztuna

3.2.1. Definizioa

Eleaniztasuna ohikoa da haurrengan; munduan zehar ohikoa da haurrek hizkuntza bat baino gehiago ikastea, eta munduaren populazioa kontuan hartuta, hiru pertsonatik bat eleaniz-tuna dela diote adituek. Are gehiago, gero eta gehiago dira eleaniztasuna kognitiboki nahiz sozialki onuragarria dela dioten ikerketak, eta beraz, gero eta gehiago dira hezkuntza elea-nitzaren aldeko proposamenak .

Page 44: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

3. H

izkun

tzen

trata

era

-44-

Pertsona bat eleaniztuna dela esaten denean, pertsona horrek hizkuntza bat baino gehiago ezagutzen eta erabiltzen duela adierazi nahi izaten da orokorrean. Aldiz, haur eleaniztuna definitzeko garaian haur horrek inguruan duen hizkuntza kopuruari egiten zaio erreferentzia. Eleaniztasuna garatzen da haurra hizkuntza bat baino gehiagorekin harremanetan dagoe-nean eta haur horrek hizkuntza horiek helburu ezberdinekin erabil ditzan eskatuko dioten egoerei aurre egin behar dienean. Hartara, haur bat hizkuntza batekin baino gehiagorekin harremanetan dagoenean, inguruko pertsonekin komunikatzeko gai denean, eta ondorioz, inguruko hizkuntza bakoitzean gauza batzuk ulertzeko gai denean, haur hori “eleaniztun goiztiarra edo gaztea” dela esan ohi da. Hainbat egileek “azaleratzen ari den elebiduna” izena ere erabiltzen dute eleaniztasunaren garapenaren hastapenetan dagoen ikaslea edo pertsonari erreferentzia egiteko. Guk “azaleratzen ari den elebiduna” terminoa erabiliko dugu elebitasunaren continuumean zehar urratsak ematen hastear dauden haurrei errefe-rentzia egiteko.

3.2.2. Haur eleaniztunaren garapena

Haurrak eleaniztunak izateko ahalmenarekin jaiotzen dira. Esate baterako, jaiotzez gai dira hizkuntza bat baino gehiago ikasteko, bai eta hizkuntza ezberdinak bereizteko nahiz inguru-neak eskaintzen dizkien datuak interpretatuz testuinguru bakoitzean zein hizkuntza erabili behar den jakiteko.

Hizkuntzaren garapen orokorrari dagokionez, haur eleaniztunek eta elebakarrek urrats berberak garai bertsuetan ematen dituzte. Labur esanda, hizkuntzaren ulermena ekoizpena baino lehenago garatzen da, urte bat betetzen dutenean (gutxi gora-behera) zezelka has-ten dira, ondoren hitz bakarreko ekoizpena hasten da eta jarraian bi hitzezko ekoizpenak. Ondoren, hitz-multzo ugariagoak ekoizten dituzte eta berehala esaldi-multzoak. Haur ele-bakarren kasuan bezala, haur eleaniztun bakoitzak urrats bakoitzean ematen duen denbora haurraren araberakoa da.

Hizkuntzen erabilerari dagokionez, ikasten ari diren hizkuntzen nahasketa edo konbina-zioa da haur eleaniztunek duten ezberdintasun bakarra. Alegia, ikasten ari diren hizkuntzak modu elebakarrean erabiltzeaz gain, haur eleaniztunak gai dira, haur elebakarrak ez bezala, hizkuntza horietako elementuak hartu eta batera erabiltzeko edo nahasteko. Haurraren hizkuntza-ingurunearen arabera, hizkuntza edo hizkuntza aldaera ezberdinen nahasketa horrek funtzio ezberdinak beteko ditu. Are gehiago, bi urte betetzen dituztenerako, haur eleaniztunak, orokorrean, gai dira egoera jakin batean erabili behar den hizkuntza hauta-tzeko edo ikasten ari diren hizkuntzak nahastu daitezkeen erabakitzeko eta horren aldeko hautua egiteko.

Haur eleaniztunek erakusten dituzten portaera edo gaitasun horiek bat datoz sozializa-zioaren, eta zehatzago esanda, hizkuntzaren sozializazioak dioenarekin. Sozializazioa norba-nako bat bere gizartearen kulturan sartzeko prozesua da, eta prozesu horren bidez bere taldeetara moldatzen ikasi ez ezik, gizakiak talde horien arau, irudi eta balioak ere berega-natzen ditu. Gizakiok hizkuntzaren bidez sozializatzen gara eta sozializatuak gara hizkuntza erabiltzeko, hau da, sozializazio prozesuan zehar hizkuntza ikasi ez ezik, hizkuntza nola, non,

Page 45: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

3. Hizkuntzen trataera

-45-

norekin eta zertarako erabili ere ikasten dugu. Testuinguru elebakar batean sozializatzen den haurrak hizkuntza-aldaera edo erregistro ezberdinak ikasiko ditu, bai eta horiek noiz, norekin, nola, zertarako erabili ere. Testuinguru eleanitzetan, aldiz, sozializazio eleaniztuna emango da: sozializazio prozesuan zehar hizkuntza ezberdinak ikasiko dira, bai eta hizkun-tza bakoitza noiz, norekin, nola eta zertarako erabili ere; bai eta hizkuntza horiek noiz, nola, norekin eta zertarako nahastu daitezkeen ere.

Bestalde, hizkuntza edo hizkuntza-aldaera ezberdinen nahasketa aztertzerakoan, kontuan hartu beharra dago hizkuntza edo hizkuntza-aldaera ezberdinen bereizketa ez dela hau-rraren abiapuntua. Haurra hizkuntzaren inguruko datu-bilketan hasten denean, ez daki non amaitzen den hizkuntza bat eta non hasten den bestea; eta era berean, ez daki non hasten den hizkuntza baten aldaera bat eta non amaitzen den bestea. Bildutako datuak interpre-tatzen eta sailkatzen hasten denean hasiko da bereizketa hori egiten edo ondorio horre-tara hurreratzen. Bitartean, bere esku dituen baliabide guztiak, datu guztiak, erabiliko ditu hitzezko komunikazioan (edozein hizkuntza edo hizkuntza aldaerari dagozkiola ere). Eskura dituen baliabide horien konbinazio egokirako, bere inguruko erabilerak behatu, aztertu eta ekoitziko ditu.

Gainera, eta edozein hiztun eleaniztunen kasuan bezala, haurrak hizkuntza edo hizkuntza-al-daera bakoitzari ematen dion erabilerak eragina izango du horietako bakoitzean garatzen duen mailan. Azken batean, hiztun eleaniztunentzat, hizkuntza bakoitzak helburu edo funtzio ezberdinak betetzen ditu eta beraz, tokiaren, unearen, solaskideen, helburuaren eta beste hainbat faktoreren arabera hautatuko dute zein hizkuntza edo hizkuntza-aldaera erabiliko duten. Labur esanda, hizkuntzak zeregin ezberdinetarako tresna izango dira.

Hiztun eleaniztun batek, haur edo heldu, hizkuntza edo hizkuntza-aldaera bakoitzean era-kusten duen maila, beraz, erabileraren baitakoa izango da eta zentzu horretan ezberdina izango da bai hiztunen artean eta bai hiztun beraren bizitzan zehar. Testuingurua aldatzen den neurrian eta aldaketa horien ondorioz hiztunaren hizkuntza erabilera egokitu behar den heinean, hiztunaren gaitasun maila ere aldatu egingo da. Hartara, eleaniztasuna dina-mikoa eta aldakorra dela esango dugu eta ondorioz, “eleaniztasun edo hiztun eleaniztun orekaturik” ere ez dagoela azpimarratu beharra dago.

Haurrak bere garapenean topatuko dituen testuinguruen ezaugarriak neurri batean hel-duen (hezitzaile nahiz guraso edo zaintzaileak) baitan daudenez, jarraian solaskide helduen garrantziaz arituko gara. Ondoren, adin bereko nahiz bertsuko solaskideak ere aipatuko ditugu, haurrak ez baitaude helduekin soilik harremanetan.

3.3. Solaskideen garrantzia

Neurozientziak eta hizkuntzaren sozializazioak, besteak beste, interakzio sozialak hizkuntza-ren garapenean duen garrantzia azpimarratzen dute eta ondorioz, ezinbesteko da interak-zio horretan haurrak izango dituen solaskideengan arreta jartzea. Solaskide helduen kasuan, haurrari eskaintzen dioten hizkuntzaren ezaugarriak (aberatsa, goxoa, gertukoa, kalitate onekoa) nahiz interakzio modu egokiak (haurraren bilakaera errespetatuz hizkuntzaren ekoizpena erraztuko dutenak) bezain garrantzitsua izango dira heldu horiek euren portae-

Page 46: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

3. H

izkun

tzen

trata

era

-46-

ren bidez gauzatzen dituzten hizkuntzaren erabilerak. Helduen hizkuntz erabilera horiek aztertuz, haurrak hizkuntzaren erabilera egokirako arauak ondorioztatuko ditu:

•Egoera bakoitzean erabili beharreko hizkuntza aldaera zein den: formala, ez formala, tokian tokikoa …

•Egoera bakoitzean erabili beharreko hizkuntza zein den: euskara, gaztelera, ingelesa …

•Zein diren hizkuntza eta hizkuntza aldaera ezberdinen arteko nahasketa onartzen duten egoerak ….

Familia bateko kideek hizkuntza bat baino gehiago erabiltzeko gai direnean, euren haurren heziketan erabiliko duten hizkuntza edo hizkuntzak hautatu egiten dituzte. Hautaketa hori kontzientea izan daiteke. Gurasoen (nahiz familiako gainerako kideen, esaterako, aitona-a-monen, osaba-izeben eta abarrenen) hizkuntz hautuek eta horietatik eratorritako hizkuntz portaerek haurraren eleaniztasunean eragingo dute. Hasteko, hizkuntz portaera horien ondorioz haurrak hizkuntza edo hizkuntza-aldaera jakin batzuekin harremanetan arituko da; eta helduen hizkuntza portaeren bidez haurrak ondorioztatuko du zein hizkuntza eta hizkuntza-aldaerak diren egokiak hainbat zeregin edo helburu betetzeko nahiz hainbat solaskiderekin aritzeko. Ikastolaz kanpoko ekintzen hizkuntza eta irakasleen arteko hizkuntza erabilerek ere eragin handia dute haur eta gaztetxoen hizkuntz erabileran.

Gorago aipatu dugun bezala, haurrak ez daude helduekin soilik harremanetan eta beraz, hiz-kuntzaren ikaskuntza edo garapena ez da goitik behera bakarrik gertatzen (helduengandik haurrengana alegia). Hizkuntzaren ikaskuntza behetik gora eta horizontalean ere gertatzen da (haurrengandik helduengana eta haurren artean). Bestela esanda, haurrek familiako hiz-kuntz plangintzan eragiten dute (adibidez, familiara hizkuntza berri bat eramanez eta helduei hizkuntza hori irakatsiz) eta inguruko haurrekiko elkarreraginean hizkuntza edo hizkuntza erabilera ezberdinak ikasten dituzte (adibidez, haur euskaldunak beste haurrengandik erdara ikasiz). Hizkuntzaren ikaskuntza, edo hobe esanda, hizkuntzaren sozializazioa, prozesu dina-mikoa, aldakorra eta norabide anitzekoa da.

Ondorengo lerrotan, orain arte aipatutakoak bildu eta ikastolaren testuinguruan izan deza-keten eraginaz edo aplikazioaz arituko gara.

3.4. Hizkuntzen trataera ikastolan

Ikastolok kalitatezko hezkuntza euskalduntzat definitzen dugu gure burua. Definizio horrek hizkuntzen trataerari ematen dion leku nagusia honako helburu orokorretan zehazten da (Askoren artean, 2009):

•Ikastolak formazio euskalduna eman nahi die ikasleei.

•Ikastolak, ardatz gisa euskara duela, pertsona euskaldun eleanitzak hezi nahi ditu.

•Halaber, Ikastolak euskaraz gauzatu nahi du bere hezkuntza komunitatearen barne-bi-zitza.

•Ikastolak euskararen normalizazio-prozesuan eragile izan nahi du.

Page 47: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

3. Hizkuntzen trataera

-47-

Helburu orokor horiek Ikastolon hizkuntzen trataerarako oinarriak finkatzeaz gainera, gaur egungo euskal gizarteak hizkuntzen inguruan duen eskakizuna ere biltzen dute: euskararen biziberritzea eta eleaniztasun planteamendu zabalagoak bateratu eta bi behar horiei eran-tzungo dien hezkuntza eleaniztun baten beharra, alegia. Bestela esanda, euskaran ardaztuta-ko hezkuntza eredu eleaniztun baten beharra.

Ikastolara datorren haurra hizkuntzaren ikaskuntza prozesua abian duela esan genezake. Hau da, inguruan dituen hizkuntzei edo hizkuntz aldaerei buruzko datu-bilketan ari da, bai eta datu horiek interpretatzen nahiz antolatzen ere. Ikastola, datu-bilketarako gune berri bat izango da, ikaskuntzarako gune berri bat, haurrak ordura arte izan dituen ohiko guneei gehitzen zaiena.

Euskal gizartea eleanitza dela kontuan hartuz, Ikastolara datorren haurra eleaniztuna ez ezik, “azaleratzen ari den eleaniztuna” dela esan genezake: Ikastolak zein familiek eskaintzen diz-kioten testuinguruen bidez, hizkuntza eta hizkuntza aldaera bat baino gehiago azaleratzen edo azaleratzen hasteko bidean dago. Azaleratze prozesu hori, jakina, ezberdina izango da haurraren testuinguru hurbilaren arabera; izan ere, ezberdinak izango dira bere inguruko hizkuntza eta hizkuntza-aldaera kopurua, horietako bakoitzak duen erabilera, bai eta hizkun-tza aldaera horiek zein diren ere.

Ikastolak, beraz, haurrari bere eleaniztasuna modu egokian azaleratzen edo garatzen lagun-du behar dio eta horretarako, haurraren ezaugarrietan nahiz ingurunean oinarrituz euskaran ardaztutako testuinguru eleanitza eskainiko dio.

3.4.1. Euskaran ardaztutako testuingurua

Euskaran ardaztutako testuingurua eskainiz, haurrari euskara garatzeko edo garatzen haste-ko testuinguru eta interakzio mota egokiak bermatuko zaizkio. Bestela esanda, helduekin nahiz kideekin euskaraz aritzeko askotariko aukerak eskainiko zaizkio eta euskaraz aritzeko gaitasuna gara dezan lagunduko zaio, beti ere haurraren abiapuntua kontuan hartuz eta haurraren garapena errespetatuz. Horretarako, haurrari eskaintzen zaizkion espazio edo ikaskuntza egoeretan euskara hizkuntza nagusia izan dadin bermatu beharko da eta, aldi berean, haurraren hizkuntz ezaugarrien baitan, euskara garatzen lagunduko dioten estrategia metodologiko eta didaktiko egokienak erabili beharko dira.

Familien eta testuinguruaren ezaugarrien baitan, ikaskuntza egoera-espazio horietan nahiz bertan sortzen diren interakzioetan euskararen zein erregistro edo aldaera erabiliko den erabaki beharko da (adb. tokian tokiko hizkuntza, …) baina betiere, haurrarentzako egokia, goxoa eta aberatsa den aldaera hautatuz.

3.4.2. Testuinguru eleanitza: atzerriko hizkuntza

Testuinguru eleanitza eskainiz, bestalde, atzerriko hizkuntza nahiz haurrek etxetik dakartza-ten beste hizkuntzak garatzeko ingurune egokia bermatuko da. Hartara, eleaniztasunaren garapenak berarekin dakartzan onurak jasotzeko bidean jarriko dugu haurra

Page 48: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

3. H

izkun

tzen

trata

era

-48-

Atzerriko hizkuntzari dagokienez, eta Ikastolok 1991. urtetik aurrera garatu dugun “Eleanitz English” proiektuak lortutako emaitzetan oinarrituz, egitasmo horri jarraipena eman eta haurrari hizkuntza horretan lehen urratsak ematen hasteko ikaskuntza egoerak eskainiko zaizkio. Horretarako, ikastolak haurrari eskaintzen dizkion espazio edo ikaskuntza egoeretan atzerriko hizkuntzak izango duen tokia eta funtzioa erabaki beharko da eta haurrari atzerri-ko hizkuntza hori garatzen hasteko estrategia metodologiko eta didaktiko egokienak erabili beharko dira.

3.4.3. Testuinguru eleanitza: haurraren beste hizkuntzak eta hizkuntza-aldaerak

Haurrak etxetik dakartzan beste hizkuntzei edo hizkuntz aldaerei dagokienean, kontuan hartuko dugu haurra bere osotasunean onartzeak eta osotasun horri erantzuteak berare-kin dakarrela haurraren hizkuntza aniztasun hori onartzea eta aniztasun horri erantzutea. Hizkuntza aniztasun hori (osorik edo partzialki) ukatzeak edo ezikusiarena egiteak, bazter-tua edo ez-onartua izatearen sentimendua sor dezake umearengan eta haurrak ikastolako heldu nahiz ikaskideekin interakzio egokiak izateko oztopo izan daiteke. Gainera, hizkuntza aniztasunari bere tokia emateak ikasle guztiengan beste hizkuntza, hizkuntza-aldaera eta kul-turei buruzko jakin-mina eta interesa pizteko oinarrizko tresna izango litzateke.

Gauzak horrela, etxeko hizkuntzak edo hizkuntza aldaerak ikastolan bere tokia izatea garrantzitsua izango da. Helburu hori lortzeko hainbat estrategia erabil daitezke: esaterako, gelako baliabideetan euskaraz gain beste hizkuntza batzuk ere egotea bai haurrek euren etxetik ekarritakoak, bai hezitzaileek eramandakoak; gelako haurrek etxetik dakartzaten hizkuntzak, hizkuntza-aldaerak eta kulturak hobeto ezagutzeko jarduerak, hizkuntza edo hizkuntza-aldaera horietan erabiltzen diren agurrak nahiz bestelako esapideak ikasteko jar-duerak, eta abar.

Horretaz gain, haur eleaniztunaren garapenari buruzko atalean esandako kontuan hartzea ere oso garrantzitsua izango da. Hau da, haurrak eskura dituen hizkuntza-elementuak erabi-liko ditu komunikaziorako, euskarazkoak izan ala beste hizkuntza batekoak izan. Helduontzat hizkuntza nahasketa dena, eta askotan arazo gisa ikusi ohi duguna, haurrarentzat ikaskuntza da: ikasten ari den hainbat elementuren erabilera egokirako saiakerak edo hipotesiak. Hel-duok ekoizpen horien aurrean hartzen dugun jokabideak berebiziko garrantzia izango du haurrarengan.

3.4.4. Hizkuntzen trataera bateratua

Haurrak garatuko dituen hizkuntza nahiz hizkuntza-aldaera bakoitzari eskainiko zaizkion egoera-espazioak nahiz estrategia metodologiko-didaktikoak hautatzeko garaian, hizkuntza-ren ikuspegi bateratua kontuan hartuko dugu:

1. Atzerriko hizkuntzaren hastapenak finkatzeko ikaskuntza-egoera edo espazioak hauta-tzerakoan euskararen nagusitasuna bermatuko da.

Page 49: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

3. Hizkuntzen trataera

-49-

2. Hizkuntza edo hizkuntza-aldaera bakoitzaren garapenerako ikaskuntza-egoera edo espazioak hautatzeko irizpideen artean hizkuntza bakoitzak duen funtzioa (esaterako, ingelesaren lingua franca izaera) kontuan hartuko da.

3. Ikaskuntza-egoera edo espazio horietan sortzen diren interakzioak edo hizkuntza ekin-tzak aztertu eta haurren garapenari laguntzeko erabiliko diren estrategia metodologi-koak eta didaktikoak hautatuko dira.

4. Aipatutako estrategiak hautatzeko garaian, hizkuntza bakoitzaren garapenari berariaz lagunduko dioten estrategiez gain, hizkuntzen arteko transferentzia eta elkarreragina erraztuko dutenak ere erabiliko dira.

Hizkuntzaren ikuspegi bateratuak hezitzaile guztien kooperazioa eskatuko du, ikaskuntza egoera edo espazio guztietan sortzen diren interakzio guztiek eragiten baitute haurraren eleaniztasunaren garapenean; haurrarekin harremanetan dauden hezitzaileek erabiltzen duten hizkuntza edozein dela ere.

3.4.5. Solaskideen hizkuntz jarrerak eta portaerak

Ikastolara datozen haurrak “azaleratzen ari diren eleaniztunak” izateaz gain, euren hizkuntza edo hizkuntza-aldaera bakoitzari ematen dioten erabileraren baitan gaitasun maila ezber-dinak lortzen joango dira; edo bestela esanda, erabilera horien baitan hiztun eleaniztun ezberdinak azaleratuko dira.

Haurrek hizkuntza eta hizkuntza-aldaera bakoitzari emango dioten erabilera euren inguru-ne hurbilaren araberakoa izango da. Hizkuntza garatzeko testuinguru zenbat eta anitzagoak eskaini, testuinguru horiek zenbat eta “sozialagoak” edo “interaktiboagoak” izan, orduan eta errazago izango du haurrak hizkuntzaren erabilera aberatsagoetarako bidea; eta testuingu-ru horietako gainerako partaideen erabileran oinarrituz barneratuko dituzte erabilera-arau egokiak zein diren. Hartara, helduen nahiz ikaskideen hizkuntz portaera edo erabilerak izango dira euren hainbat hauturen erreferentzia. Bestela esanda, haurren aurrean egiten diren hizkuntz erabilerek (irakasle-gurasoen artekoak, irakasleen artekoak, familiako kideen artekoak, helduek lagun artean dituztenak, … ) emango diote haurrari hizkuntza edo hiz-kuntz aldaera jakin bat noiz, nola, zertarako, norekin erabili behar duen ikasteko giltza.

Hizkuntz erabilera horiek, jakina, malguak eta askotarikoak izan daitezke eta azken finean, euskal hiztun eleaniztunen erabilerak islatuko dituzte. Hau da, euskara hizkuntza nagusitzat duten erabilerak izango dira baina, behar denean, beste hizkuntza edo hizkuntza-aldaera batzuen erabilera ere onartzen dutenak (esaterako, euskararik ez dakien guraso edo fami-liako kideekiko elkarrizketen kasuan).

Ondorioz, hizkuntza erabilera eta portaerek hizpide eta hausnarketa gai izan behar dute bai ikastolako hezitzaileen artean eta bai hezitzaileen eta familiaren artean ere. Familiako kideei euren hizkuntza portaerak haurraren hizkuntza garapenaren ikuspegitik aztertzen eta euren “hizkuntz plangintzaren” garrantzia azpimarratu beharko da.

Page 50: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 51: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

HAURRAREN GARAPENERAKOTESTUINGURUAK

Page 52: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 53: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-53-

4. HAURRAREN GARAPENERAKO TESTUINGURUAKHaurraren eta etorkizunean izango den helduaren bizitza, hein handi batean, haurtzaroan izandako esperientzien araberakoa izango dela aipatu dugu aurrez. Bada, hezkuntza komu-nitatea eratzen duten kide guztien erantzukizuna da haurraren garapen integrala ahalbi-deratzea.

4.1. Ikastola, haurraren garapen eta ongizate testuingurua

Haurrek berezko gaitasunak badituzte ere, haien garapena osasuntsua edo ez osasuntsua izango da eskaintzen zaien testuinguruaren ezaugarrien arabera. Garapen osasuntsua ber-matze aldera, eta aurrez aipatutako haurra ulertzeko modua aintzat hartuta, Ikastolen egi-tekoa da haurren ongizate-testuingurua izatea, bertako helduekin atxikitzeko segurtasuna

emango diena, ingurunea arakatzeko, berdinkideekin harreman aberasgarriak izateko eta ikasteko aukera emango diena.

4.1.1. Segurtasun afektiboa

Haurrak bere garapenerako ezinbestekoa du segurtasuna emango dion pertsona. Bere behar fisiologikoak asetzeko aukera emango diona, bizi dituen esperientziei esanahia ema-ten lagunduko diona, bere kabuz errealitatea deskubritzeko aukera emango diona, bere irudia eraikitzen lagunduko diona, berarekin komunikatuko dena, bera ukituko duena, mai-tasuna adieraziko diona, ikasteko eredu izango dena. Harreman horrek ongizateko, konfian-tzazko eta segurtasuneko sentimenduak sorrarazten dituzte eta atxikimendu figurak ezar-tzea dakarte. Atxikimendu-figurek eragin erabakigarria dute haurraren garapenen sozialean, izan ere, figura horiekin izaten dituzten harremanen bidez, ikasten baitute haurrek beste pertsonekin komunikatzen. Halako pertsonak sentikorrak izan behar dute haurrarekiko eta horrek eramango du garapen osasuntsura.

Berezko ezaugarrien, egoeraren, adinaren eta bestelako aldagaien arabera, haurraren beha-rrizanak oso desberdinak izan daitezke, adibidez, beharrizan fisiologikoekin, afektiboekin, beldurrarekin, jakin-minarekin edo bestelako faktoreekin lotutako beharrak. Haurrak bere jokabidearen bidez adierazten ditu behar horiek: negar, irribarre edo aharrausi eginez, hel-duarengana hurbilduz, hari deituz, marrazki bat erakutsiz, geldirik eta blokeatuta jolastu gabe egonez, erakargarria zaion objektuari begira egonez edo hura seinalatuz, laguntza eskatuz eta abar. Heldu sentikorrak haurra behatzen du, jokabide horiek egoki interpretatzen ditu, hau da, jokabide horien esanahia antzematen du, konturatzen da haurrari zer gertatzen zaion, zer behar duen eta kasuan kasuko erantzun egokia ematen die haurraren beharrak asetzeko. Erantzuna, atxikimendua edota beldurra aktibatuta daudenean, haurrari kasu egin eta kontaktua egitea izango da. Bestalde, haur guztiek behar dute helduaren begirada, bizi-tzen ari diren esperientzia egiaztatzeko eta lorpen guztiekiko mirespenezko begirada jaso-tzeko. Hori ere heldu sentikorraren lana da.

Page 54: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-54-

Heldua hainbat haurren seinaleez ohartu arren, maiz, zein umeri lehenago arreta eskaini erabaki beharrean aurkituko da. Horixe da Haur Hezkuntzako irakasle baten zailtasun han-diena, gainontzeko etapetan ematen ez dena, batez ere haurra gero eta autonomoagoa delako. Sentikortasun hori areagotu egin behar da zentzumenetan edo mugimenduan urritasunen bat duten edo eta ezaugarri berezituak dituzten haurren kasuan.

Sentikortasunaren baitan kokatzen da, baita ere, hezitzaileek haurrekiko elkarreraginean baliatzen duten komunikazio modua. Gorputzarekin adierazten denari hitzez esaten dena lotzen zaio. Eta esaten den horretan klabea da ahotsaren tonua, tonuak adierazten baitu benetan esan nahi dena. Haurraren inkontzienteak tonuarekin adierazten denari ematen dio lehentasuna, ez hitzez esandakoari. Hizkuntza garatzen ari denez, helduak berarekin komunikatzean baliatzen dituen beste seinale batzuei erreparatzea beste erremediorik ez du haurrak.

Konfiantza eta segurtasuneko testuinguru edo gunea sortzea da irakasleen taldearen egi-teko garrantzitsuenetako bat. Testuinguru horretan, haurrek konfiantza eskuratuko dute beraien buruan, bai ingurunea deskubritzeak eta ezagutzeak dakarzkien erronkei aurre egi-teko, bai ingurune horretan elkar eragiteko bitartekoak eta estrategiak eskuratzeko.

Segurtasunari lotuta, bada bai familia zein ikastolako pertsona guztiek kontuan hartu beha-rreko beste alderdi bat: umeak bere erritmo biologikoak dituela, bere naturaren arabera-koak, eta horiek errespetatzea umearekiko sentikorra izatea da. Erritmo horien erregulazioa ez dago umearen esku, “naturaren legeak” agintzen baitu erregulazio horretan. Umearen naturak eragingo du bere jokabidea, ez hausnarketak: ez du balio oraindik “lehenik pentsatu eta gero egin” eta hori ulertzen duen heldua behar du haurrak.

Bere burua ezagutzeko aukera eduki behar du haurrak, eta horretarako bere bidea egiten utzi behar dio helduak. Hasiera batean, bere erritmoak errespetatuz mugimendu librean eta, ondoren, maila ezberdinetako erronkak eskainiz. Zertarako gai den eta ez den haurrak berak deskubritu behar du, aurrean dituen erronkei noiz eta nola aurre egingo dien berak erabakiz. Helduak segurtasuna bermatzen dion testuingurua eskaini behar dio haurrari, edo-zein ezaugarri dituela ere.

4.1.2. Egokitzapena

Testuinguruaren arabera eta zehazki helduek emango dieten erantzun sentikorren arabera, haur guztiek irakasleekin atxikimendu segurua eraikitzea izango du helburu ikastolak eta horretan jarriko du indarra. Beraz, ezinbestekoa da haurrak eta bere familiak ikastolarekin lehendabiziko harremana daukan unetik umeen segurtasun afektiboa bermatzeko ahalegina egitea, segurtasun horretan oinarrituko baitu haurrak bere garapena.

Egokitzapena fenomeno konplexua bezain luzea denez, eduki ditzakeen fase edo mugarri ezberdinetan banatuta adierazten da egitekoa.

Page 55: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-55-

4.1.2.1. Lehenengo aldian

Haurra ikastolara doan lehendabiziko aldia mugarri esanguratsua da. Haur gehienentzat etxetik kanporako lehendabiziko esperientzia da eta garrantzitsua da esperientzia hori positiboa izatea umearentzat. Haur bakoitzak bere izaera eta erritmoa du, eta ikastolako profesionalekin atxikimendu segurua eraiki ahal izateko, bakoitzaren ezaugarriak kontuan hartu eta errespetatuz bideratu behar da lehen aldiko egokitzapen-prozesua.

Egokitzapena prozesu konplexua denez, beharrezkoa da haurra ikastolan hasi aurretik gura-soekin komunikazio estua edukitzea. Jakina da umeek ikastolako profesionalengan konfiantza edukitzeko, ezinbestekoa dela gurasoek ere konfiantza hori edukitzea. Horregatik, komeni-garria da gurasoekin harreman estua edukitzea, senti ditzaketen beldur eta kezkak argitu eta haiek gainditzeko urratsak egiteko.

Haurra ikastolan hasterakoan, beharrezkoa da, bere seinaleen arabera, ikastolan ematen duen denbora eteten edo luzatzen joatea. Beraz, haur bakoitzaren seinaleak izango dira erabakiak hartzeko informazio iturri. Etxetik ikastolarako trantsizio leunaren haritik, etxe-ko atxikimenduen nolabaiteko bikoizketa bilatu behar da; hau da, guraso edo senideak ez ezik, ikastolako profesionalak ere umeen atxikimendu irudi seguru izatea. Bikoizketa hori ez denez egun batetik bestera egiten, denboraz gain, umeen ezaugarrien ezagutza eta haur eta irakasleen arteko elkarrekintzak beharrezkoak dira. Garrantzitsua da umea eta irakasleen artean elkarrekintzak izatea, umeen seinaleei irakasleek erantzun sentikorrak ematea, horri esker eraikiko baitu haurrak irakasleekiko atxikimendu segurua.

Familia eta ikastolaren arteko ezagutza familia ikastolarekin kontaktuan sartzen den lehe-nengo unetik hasten da. Agian webgunetik hasten dira ikastola ezagutzen. Bertan gure Hez-kuntza Proiektua eta horren barruan egokitzapena nola ikusten dugun agerian utzi beharko dugu, eta edukiak gurekiko konfiantza eraikitzen lagundu beharko du.

Gerta daiteke zuzenean ikastolara etortzea informazio eske. Horrelakoetan, lehenik, gura-soak ezagutu behar ditugu, hau da, entzun egin behar ditugu. Jakin behar dugu nola bizi duten beraientzako bizitzako pertsona garrantzitsuena gure ardurapean uztea, zer uste duten beren umeaz, hezkuntzaz, gure lanaz, ikastolaz, nola sentitzen diren eta abar, eta gero gure proiektua partekatu. Elkar ezagutza hori ez da egun batean lortzen, prozesu guztiak bezala bere denbora behar du: elkarrekin egon, hitz egin, elkar ulertu. Haurrak, bestalde, leku atsegin eta interesgarrian dagoela sentitu behar du, gurasoak ere pozik dauden leku bat. Guzti hori aurreneko ikasturtean landu beharra dago. Haurra ikastolan hasten denean lekua ezaguna izan behar da berarentzat eta familiarentzat, beraiena ere badelako, bertan nahi dutenean egon daitezkeelako, beraientzako gune berezitua ere badutelako.

4.1.2.2. Ikasturtero

Haurra ikastolan hasteko momentua gako bada ere, ezin dira ahaztu ikasturtez ikasturte errepikatzen den ikastolarako itzulera udako oporren ostean. Denbora luzez ikastolara joan gabe egondako umeak dira, etxekoekin egon ostean, oporrek ematen duten erlaxazioa eta

Page 56: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-56-

erritmo moldaketa bereganatu dutenak. Opor osteko egokitzapena ere zaindu beharrekoa da, espazio, profesional eta taldekatze aldaketei tentu handiz erreparatuz.

Jakina da posible dela haurrak irakasle berriekin atxikimendu seguru berriak eraiki behar izatea. Jakina da espazio edo taldekatze berriek haurren beldurra edo ezinegona sor deza-ketela. Jakina da haur batzuek, heldu askok bezala, oporrekin jarraitzeko gogoarekin segitzea. Horregatik, beharrezkoa da ikastolan egoera horiek aurreikusi eta haur bakoitzaren proze-suari sentikortasunez erantzutea.

4.1.2.3. Aldiro eta egunero

Ikastolan hasterakoan zein udako oporretan ez ezik, arreta berezia eskaini behar zaio hau-rrari egunerokotasunean. Opor eta asteburu ondorengoak berezi samarrak izan daitezkeen bezala, egunerokotasunean ere egongo dira etxetik ikastolarako trantsizioa oztopa deza-keten faktoreak: gau txarra pasatzea, nekea, anai-arrebaren baten jaiotza, goizean ikastolara heltzeko korrika eta presaka ibiltzea, eta abar. Horregatik, ikastolak garrantzi handia eman behar dio egunerokotasunean haur bakoitzari egingo zaion harrerari.

Kontziente gara umeak egunero egin behar duela bere ikastolako espazioa, irakasleokin harremanak berrartu behar dituela, berdinkideekin espazioa partekatu behar duela… Eta jakin badakigu aipatutako faktoreengatik haur bakoitzak errazago edo zailago egingo duela prozesu hori. Horregatik, haur bakoitzaren erritmoak, egoera... ezagutzeko saiakera egin behar da, baldin eta gure egitekoa haurraren beharrei egoki nahi bada. Hortaz, eguneroko-tasun horretan, harrera uneari garrantzi handia eman behar zaio, haur bakoitzak behar duen ongietorria eskainiz eta familiekin beharrezko informazioa partekatuz.

Dena den, harrera unetik harago, egunerokotasunean umea eta profesionalen arteko harre-mana elikatu behar da. Harremanak lantzeko, harrera unean bezala, egunean zehar umeekin elkarrekintza pribilegiatu eta intimoetarako aukerak sortu eta aprobetxatu behar dira. Adi-bidez, garbiketa, aldaketa edo elikadura momentuak erabili umeekin kontaktu goxoa izateko, haur bakoitzari bere denbora eskainiz; eguneroko elkarrekintzak baliatu umeengan dugun interesa agertzeko, hobeto ezagutzeko, konfiantzako giroa sortzeko.

4.1.3. Aniztasuna

Pertsona guztiok gara kultura berezi bateko kide, denok gara kulturalki desberdin. Edo-zein pertsonak izan dezake testuinguru jakin batean zer edo zer egiteko gaitasuna; beste testuinguru batean, ordea, baliteke halako gaitasunik ez izatea. Pertsonok sexu orientabide desberdinak ditugu. Zorionez, denok gara desberdinak.

Gizaki guztiok garen bezalakoak izateko dugun eskubidearekin lotuta, aniztasun positiboaren balio hezitzailean sinesten dugu, gizaki izateko aukeren ispilu izateaz batera, aberastu ere egiten gaituelako. Gizarte-talde guztiak dira berez anitzak, eta horrek ikasteko eta hobetze-ko aukera ematen digu.

Page 57: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-57-

Hortaz, Haur Hezkuntzan ezagutu, errespetatu, onartu eta modu positiboan balioetsi behar ditugu haurren desberdintasun indibidual eta kultural horiek guztiak, bazterketa-egoeraren baten ispilu direnak saihesteko hezkuntza-tratamendu aktiboa eginez. Horrelako egoera hauteman eta haiei aurre egiteko, lankidetza estuan jardun behar du ikastolak familiekin eta, jardun-irizpide komunak erabiliz, elkarren artean haurraren garapen osasuntsuan eragiteko.

4.1.3.1. Erreferentziazko taldekatzeak

Errealitatea bera anitza denez, saiatu behar dugu ikastolan eratutako taldeak ahalik eta hete-rogeneoenak izatea. Horrek eskatzen du taldeak eratzerakoan aniztasunaren adierazpen guztiak -hizkuntza, kultura, gaitasunak, sexu-orientazioa, generoa eta baliabide sozioekono-mikoak- aintzat hartzea. Taldekatzeek irizpide horiei erantzun behar badie ere, dinamikoak izan behar dute, haurren interesen arabera molda daitezkeenak.

Haur kopurua da taldekatzeari lotuta kontuan hartu beharreko beste irizpide bat. Masifi-kazioak haur guztiekin sentikorrak izateko zailtasuna areagotzen duenez, espazio bakarrean guztiak batera egotea baino egokiagoa deritzogu testuinguru familiar desberdinak antola-tzeari.

4.1.3.2. Adin aniztasuna

Esan bezala, talde heterogeneoak, unearen arabera dinamikoak, naturalak hobesten ditugu. Talde eraketa modu horrek, bestalde, aukera eman behar dio haur bakoitzari berak era-bakitzeko norekin elkartu bere interes, behar, erritmo edo egoeraren arabera. Eta, eraba-kiak hartzeko ematen zaion aukerari lotuta, gerta daiteke gune eta une jakin berean adin ezberdinetako haurrak elkartzea.

Aberastasuntzat hartzen dugu adin anitzeko haurren elkarketa hori, areagotu egin baitezake haurren arteko harremana eta imitazioa eta rol desberdinak hartzen joateko aukera ema-ten die. Imitazioa haurrak duen berezko ahalmena da eta ikasteko modurik esanguratsuena.

Garapen-prozesuan bera baino aurrerago dauden pertsonak egindakoa imitatzeko aukera edukiz gero, ekintzara pasatzen da haurra; ekintzak egindakoari buruzko informazioa eman-go dio eta loturak esanguratsuak egiteko aukera izango du, hau da, ikasteko aukera izango du. Beste haur batzuk jada egin duten bidea egiteko aukera eta gogoa piztuko zaio, nagu-siagoek egiten duten horren erakargarritasunaren harira.

Kontrako norabidean, hau da, haur txikiagoekin elkartzean, haurrek, nagusiagoak izanik, beren zaintza jokabideak aterako dituzte, txikienekin kidetzeko jokabideak alegia. Horrekin batera, Jokabide horiek oso aberasgarriak dira, aukera ematen baitie rol ezberdinak hartze-ko. Esperientzia horiek lagungarriak dira haurren garapenerako eta baita ikastolaren komu-nitate izaera indartzeko ere.

Page 58: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-58-

Betalde, bere parekideekin harremanetan binkulazioa oztopatzen dituzten jokabideak era-kusten dituzten haurrek, beraiek baino gazteagoak diren umeekin binkulazio jokabide gehia-go erakusten dute. Aukera ona da beraientzako elkarrekintzak arrakasta moduan bizitzeko.

Talde heterogeneoen eta adin aniztasunaren aldeko aldarria egin arren, jakin badakigu beste aldagai batzuk ere berariaz hartu behar direla kontuan ikastolan hezkuntza eta ikaskuntza esperientzia aberasgarria izan dadin, besteak beste, haur kopurua, haur-irakasle ratioak, espazioaren antolaketa, materialak eta irakasleen arteko komunikazioa eta lankidetza.

4.1.4. Espazioen antolaketa

Haur Hezkuntzak kontuan hartu beharreko ezaugarri bereizgarriak ditu espazioaren anto-laketari dagokionez. Espazio zabalak, irekiak, ondo berezituak eskatzen ditu, haurrek erraz identifika ditzaketenak, duten funtzioari eta bertan gauza daitezkeen jarduerei dagokienez. Espazioa oinarrizko baldintza bilakatzen da autonomian eta haur bakoitzarekiko arretan oinarriturako lan dinamika aurrera eraman ahal izateko.

Haur guztiek ez dituzte erritmo, interes eta beharrizan berberak. Errespetatu egin behar dira haurren arteko diferentzia horiek, eta aintzat hartu behar dira ikastolako espazioa anto-latzean; hau da, ikasgelako espazioak eta denborak planifikatzean eta jardueren antolaketa zehaztean.

Ikastolako guneen antolaketak dinamikoa eta egokia izan behar du beharrizan askotarikoak batera asetzeko, haurrei zer egin nahi duten, nola egin nahi duten eta zeinekin egin nahi duten hautatzen uzteko eta, horren ondorioz, haien ekimena eta autonomia garatzeko.

Haurrari lotura afektibo berriak eraikitzen lagunduko dion ingurua sortu behar du proiek-tu arkitektonikoak bere osotasunean; haur, hezitzaile eta gurasoen artean harreman gertua eta konfiantzazkoa ahalbideratuko duena; haurrari norbera izateko, hazteko eta esperien-tzia berriak bizi ahal izateko aukera eskainiko diona; seguru eta lasai sentitzeko espazio eta guneak zein bere jakin-mina sustatu duten materialak eskaintzen dituena; naturarekin harreman zuzena izateko aukera emango diona.

Proiektu arkitektonikoa ez da ikastola barruko espazioetara mugatzen. Kanpoko espazioez gain, tarteko espazioei garrantzia handia eman behar zaio: ondo estalitako patioak eta lora-tegiak edo baratzak, negutegiak edota txabolak adibide.

4.1.4.1. Barruko espazioa eta guneak

Barruko espazioaren baitan ikastoletako eraikinen barruan dauden gune guztiak sartzen dira. Haurrek, hezitzaileek, familiek, Ikastolako komunitate osoak hezkuntza prozesuan elka-rrekin aritzeko espazio atsegina eta funtzionala behar du izan barruko espazioak. Denek izan behar dute beren tokia bertan.

Page 59: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-59-

Harrera gunea

Harrera gunea leku garrantzitsua da ikastolan. Gelen sarreran kokatzen da. Gune horren helburua ikastolarako trantsizioa era mailakatu batean eta lotura afektiboen hausturarik gabe egiteko aukera ematea da.

Trantsizio toki honek aukera ematen du familiarekiko elkarrekintza sustatzeko eta trantsi-zioarekiko jokabideak adosteko. Horrez gain, bide ematen du momentu hori modu lasaian bideratzeko, haurra ikastolako espazioa bere egiteko prest egon arte.

Gurasoentzako gunea

Ikastolan gurasoen presentzia ez da mugatu behar harrera eta irteera uneetara. Berariaz gurasoentzako elkargune bat aurreikusten da proiektu arkitektonikoan.

Espazio zehatz horrek eta komunitate bezala esleituko zaizkioen funtzioek (gurasoen arteko komunikazioa, koordinazioa, elkarrekintza, formazioa eta abar) ahalbideratuko dute gura-soen arteko harreman sendoa.

Haurrentzako guneak eta gune bakoitzeko materialak

Haurren adinaren arabera eta gune bakoitzaren helburuaren baitan, forma-itxura ezber-dina hartuko dute jarraian deskribatzen diren guneek. Materialek pizgarri ugariko espazio bilakatu behar dute gune bakoitza, eta haurrek haiekin esperientzia adierazkorrak izaten dituzten heinean, elkarrekintzarako bide izango dira eta haurren jakin-min agortezina piz-tuko dute.

Haur txikienen gunea

Ez dugu adinaren araberako banaketa itxirik planteatzen. Hala ere, egokitzat jotzen dugu haur txikienentzako gune bat egotea. Haurrak lehenengo urtean ematen dituen aldaketak, kuantitatibo zein kualitatiboki, ez dira ondorengoetan emango. Horretaz gainera, sasoi hau da hauskorrena, horrexegatik asko zaindu beharrekoa. Giroak oso lasaia behar du izan, ez da komeni estimulu gehiegi egotea, haurrak oraindik ez baitauka estimulu asko filtratzeko gaitasunik. Gune berezia behar du, irekia, baina aldi berean, babestua, propioa eta ondo mugatua.

Motrizitatea lantzeko gunea

Edozein guneak ezinbestean erantzun behar dio haurren mugitzeko beharrari. Mugimendua bere garapenaren ardatz garrantzitsua denez, haurren mugimendu beharrari erantzuteko baliabideak jarri behar dira eskura ikastolan, motrizitatea lantzeko gune espezifikoan edo beste edozein espaziotan.

Page 60: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-60-

Baliabide horien bitartez, haurrari bere gorputza erabiliz mugitzeko, igotzeko, jaisteko, eta abarrerako aukera eskaintzen zaio. Mugimenduaren askatasunean oinarrituko gara. Inoiz ez dugu umearen mugimendu gaitasuna “azkartzeko” saiakerarik egingo (ez dugu umea ese-rita jarriko oraindik horretarako prest ez dagoenean; ez dugu ezta ere umea oinez egitera “bultzatuko” horretarako prest ez dagoenean).

Testuinguru erakargarria sortu behar dugu haurrak, bere mugitzeko gaitasunetik, espazioa konkistatzeko. Eta konkista horren bitartez bere mugitzeko gaitasuna garatuz joango da modu naturalean. Espazioaren konkistari begira, nabarmentzekoa da bertikaltasunari eman beharreko garrantzia. Erakargarritasun handikoak dira haurrari igotzeko eta jaisteko aukera ematen duten elementuak.

Haur batzuek eta besteek oso bestelako trebezia izango dute, garapenaren fase ezberdine-tan egongo baitira. Horregatik, haur bakoitzaren abileziari erantzun beharko dio ikastoletako espazioak, zailtasun ezberdineko bideak edo baliabideak eskainiz. Sartzeko, ateratzeko, ezku-tatzeko, agertzeko, labirintoan galtzeko eta topatzeko aukerak emango zaizkie. Mugimendua mugatua duten umeen kasuan, gainontzeko esparru guzti guztietan bezala egokitzapenak egingo dira beraien garapena eta partaidetza inondik inora ez oztopatzeko.

Adinaren arabera zailtasun eta konplexutasun handiagoko baliabideak eskainiko zaizkie hau-rrei beren mugimendurako. Alturak, altura horietara iristeko bideak, altura horietatik jaisteko moduak eta espazioaren beraren tamaina aldatuko da urtez urte. Haur bakoitzari erron-ka eskaini behar zaio eta, horrenbestez, trebezia maila bakoitzari egokitutako baliabideak eskainiko zaizkie umeei ikastoletan. Horrekin lotuta, mugimendurako egiturek bere baitan izan ditzaketen korridoreak, labirintoak, txirristak, jauzi egiteko sokak, eskailerak, aldapak… geroz eta konplexuagoak izango dira. Edozein kasutan, haur guztiei, txikienetik handienera, baimenduko zaie mugimendua ikastolan.

Esperimentaziorako gunea

Haurrak berezkoa du bere ingurunea arakatzeko ahalmena. Ahalmen hori garatzen jarraitze aldera, material ezberdinak manipulatu, esploratu edo esperimentatzeko aukera emango esperimentaziorako guneak. Horretarako, material anitzak eman behar zaizkie haurrei: egu-rra, tela, metala, harriak, area, eta abar. Batzuk beren egunerokotasunean eskuragarri izango dituzte, beste batzuk, aldiz, une jakin batzuetan eskainiko zaizkie.

Kasu batzuetan, material eta objektu finko samarrak eskainiko zaizkie; beste hainbatetan, jakinik berritasunak umeen jakin-mina pizten duela, material berriak eta gero eta konplexua-goak, haiekin esperimentatuz, beren funtzioak, erlazioak eta erlazio horietan ematen diren prozesuak deskubri ditzaten.

Sukaldea edo sukaldatzeko gunea antolatzea ere oso egokia litzateke, elikagai desberdinekin esperimentatzeko eta metodo zientifikoaren lehenengo hastapenak egiteko.

Page 61: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-61-

Jolas sinbolikorako gunea

Bereziki bi urtetik aurrera garrantzi handia hartzen du jolas sinbolikoak. Haurrak ezin du irudimenarekin soilik jolastu, jolasa ekintza delako. Horregatik, objektu eta espazio apropo-sak behar dira jolas sinbolikoa gauzatu ahal izateko. Erabat zehaztutako materialak eskain-tzerakoan, jolas sinbolikoa mugatu egiten da hein batean, sinbolizazio lana “eginda” ematen zaiolako haurrari. Horregatik hobea da gehiegi definitu gabeko materialak eskaintzea: mozo-rro jakin bat eskaini ordez, mozorrotzeko aukera ematen dieten zapiak eskaintzea, adibidez.

Era berean, haurrei beraiei espazioak transformatzeko aukera ematen dieten materialak eskaini behar zaizkie, beren itsasontzia, ospitalea edo baserria sortzeko. Horretarako auke-ra izan dezaten, garrantzitsua da espazioak zabalak izatea, haurraren jolasari nahiko tokia emango diotenak. Ildo beretik, mugimendurako aurreikusitako egituretan lekutu daiteke umeen jolas sinbolikoa. Adinean aurrera egin ahala, interesgarria da egituretan umeek trans-formazioak egiteko aukera izatea, gortina, panel edo antzekoekin adibidez.

Jolas sinbolikoan ari denean bere barnea proiektatzen du haurrak jolas horretan. 2tik 7-8ra arteko aldia beldur, kezka eta desio handietako garaia da. Mundu guzti hori jolasean islatzen du. Bere txikitasuna gainditzen duen pertsonaia bihurtzen da, izugarrizko gaitasunak dituen pertsonaia, indartsua, hegaz egin ahal duena, beldurrik ez duena, “gaiztoa” akabatzen duena, hilezkorra dena. Rol ezberdinak hartzen ditzake, bere inguruan dauden pertsonen ekintze-tan bere bizipenak “antzeztuz”. Horregatik haurrak airea bezain beste behar du jolasa, haur Hezkuntzan , jolasa behar du bizitzen ari den mundua ulertu eta kudeatzen ikasteko.

Bestalde, haurraren gorputzezko eta hitzezko komunikazioa eta sozializazioa garatzeko eszenatoki aparta da jolas sinbolikoa; jolasean sortzen baitira modu naturalean haurren arteko elkarrizketak, negoziazioak eta rol banaketak eta abar.

Eraikuntzak egiteko gunea

Garapenean aurrera egin ahala, umeak eraikuntzak egiteko gaitasuna azaleratzen du. Gune horrek zabala, baina ondo banatutako espazioa izan behar du. Beste gune batzuetan ez bezala, posible baita haurrak lasaitasuna behar izatea bere eraikuntzak egiteko. Gainera, mugimenduzko jolasa oztopo izan daiteke eraikuntzak egiteko. Horregatik, argi bereizitako espazioa izango da eraikuntzei dagokiena.

Eraikitzeko materialei dagokienez, material naturalak hobetsiko dira: egurrezko blokeak, makilak, hostoak, kortxoak, eta abar. Era berean, interesgarria da tamaina desberdinetako materialak eskaintzea.

Dena den, haurrei baimendu daiteke beste material batzuk ere bertara sartzea, jostailuzko animaliak kasu. Eraikuntzetan ere haurrak bere mundua proiekta dezake jolas sinbolikoaren bidez, eta eraikitzetik jolasera pasa daiteke kasu askotan.

Page 62: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-62-

Materialekin jarduera proiektiboak egiteko gunea

Haurrek euren barruan daukatena proiektatzeko gaitasuna daukate; beren kezkak, intere-sak, beldurrak, jakin-minak eta bizipenak modu batean edo bestean proiektatzeko ahalmena dute.

Aipatu jolas sinboliko eta ipuinak gainera, haurrei beren badira beste batzuk ere material desberdinekin egin daitezkeenak. Beraz, beren proiekzioak adierazteko material anitzak eskaini behar zaie, irudiak, estrukturak edo istorioak sormenetik eratzeko materialak kasu.

Horretaz gainera, margoarekin zerikusia duten material guztiak egon behar dute gune honetan, haurrak bere barneko mundua sormenez islatzeko modu askean erabiltzeko auke-ra utziz. Helburua ez baita margolari ona izatea. Bere bizipenak modu askean erakusteko aukera emateak sormena garatzen lagunduko dio haurrari.

Ipuinen gunea

Ipuina da haurraren barne munduko proiekzioa bere baitan hartzen duen elementu fun-tsezkoenetariko bat. Ipuinak aukera emango dio bere beldur, kezka eta desioak bertan islatuta ikusteko. Zein ipuin dira umeen artean arrakasta gehien dutenak? Hiru txerritxoak adibidez, edo Txanogorritxo. Zer elementu daude bertan? Batetik otsoa. Otsoak beldur naturala sortarazten du, batez ere letaginek, gure genoman transmitituta, beldurra eragiten duten elementuak dira. Otsoan umeak bere beldurrak proiektatzen ditu, baina gero zer gertatzen da? Otsoa akabatu egiten dutela, hau da, beldurrari irabazi egiten zaio eta ipui-nak amaiera zoriontsua du. Hala, beldur hori kudeatzen laguntzen dio ipuin horrek. Gainera otsoak norbere osotasunaren apurtzearekin lotuta dagoen beldurra sinbolizatzen du, ez soilik heriotzarekin, hau da, jana izatea eta jatearekin.

Oso garai subjektiboa izanik, haurrak bere barne mundua islatzen duen ipuin egituratu eta berari egokitua behar du. Bere “gaiak” azaleratzen dituena eta berauek mamitzen laguntzen diona, beti amaiera ona duena.

Ipuinen guneak espazio kutun eta goxoa behar du izan, bertan gelditzera bultzatzen duena. Bertan, aukera egongo da emozioak bizi, beldurrak esperimentatu, irudimena garatzeko... guztia harreman goxoen baitan. Giro lasaia, giro intimoa eta erlaxatua behar da ipuina kon-tatzeko. Horrek eskatzen du umea ez derrigortzea bertan egotera. Benetan bertan nahi duen umea egongo da, horrenbestez, espazio atsegin honetan. Ipuinen gunean material eta askotariko euskarrien eskaintza egotea komeni da haurraren agerian.

Lo egiteko eta atsedena hartzeko gunea

Haurren erritmo biologikoak errespetatzea garapen osasuntsurako gako da. Ikerketek diote haurrek ingurunea arakatzea bezain garrantzitsua dela ingurunea arakatzean deskubritu-takoa bereganatzeko atseden hartzea. Hazkuntzari begira ere gako da atseden hartzea. Horregatik, haur bakoitzaren beharrari erantzun behar zaie ikastolan eta horretarako espa-zioak behar dira.

Page 63: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-63-

Lo gune horrek ez du erabat isolatutako espazioa izan behar. Espazio zabalagoa izango da, lo egiteko uneen premia anitzak izan baitaitezke. Aukera anitzak eskaintzen dituzten espazioez ari gara, haur bakoitzari hobeto egokituko zaion espazio eta baldintzen bila.

Dena den, lo egiteko espazio hori ez da umeen atseden beharra asetzeko leku bakarra. Espazioan zehar atseden hartzeko, lasai egoteko edo momentu batean isolatu samar ego-teko espazioak ere behar dituzte haurrek. Bertikaltasunerako eta mugimendurako dagoen egituren azpian, adibidez, egon daitezke horretarako txokoak. Espazio horiei esker, batetik, umeek deskantsatzeko aukera izango dute horretarako beharra daukatenean, eta, bestetik, espazio horiek aukera emango dute auto-erregulazioa sustatzeko, umeek beraiek autono-moki erabakiko baitute noiz hartu atseden, noiz egon intimitatean eta noiz jo ingurunea arakatzera. Beraz, espazio horiek balioko dute haurrek momentu jakin batean gelako dina-mikatik atseden hartzeko, deskonektatzeko edo behar duen une batez lasai egoteko.

Horrez gain, loaldi eta esna aldien arteko nolabaiteko trantsizioa eman behar izaten dela kontuan izanik, berariaz trantsizioa errazteko espazio bat eskainiko da. Espazio hori isolatu samar baina irekia izango da. Definitu gabeko formak proiektatuko dira bertan, baita soinu naturalak erreproduzitu ere. Bertan, haur bakoitzak behar duen denbora izango du lo har-tzeko, esnatzeko, arestian esan bezala gelako dinamikaz atseden hartzeko edo nahi duena irudikatzen egoteko. Umeek beraiek erabakiko dute noiz joan nahi duten bertara eta noiz irten bertatik, baita espazioari zein erabilera eman ere.

Lo egiteko edo atseden hartzeko beharra haur guztiek daukate, edozein dela bere adina. Adinean aurrera egin ahala, agian haur batzuek ez dute siestarik egingo, baina ikastoletan aukera emango zaie siesta egin dezaten.

Elikadurarako gunea

Elikadurarako guneak jateko ez ezik, autonomia, jateko ohitura kulturalak eta harremanak garatzeko ere balio du. Harreman eta elkarrekintza intimoetarako espazioa ere bada, begiz begiko kontaktua ahalbideratzen duen aldetik. Horregatik, masifikaziorik gabeko espazioak hobesten dira eta haurren beharrizanak behar bezala ase ahal izateko trataera pertsonali-zatua eskainiko zaio haur bakoitzari bertan. Horrek eskatzen du haur bakoitzaren erritmoa errespetatzea, jatera ez behartzea eta guztientzat une lasaia izatea.

Elikadura espazio horren helburua ez da “elikatzailea” soilik. Norbere burua zentzu sin-bolikoan elikatzearekin lotuta dago bere funtzioa, elkarrizketekin, koloreekin, zaporeekin, usainekin, eta abarrekin. Horregatik, esploraziorako eta esperimentaziorako gune ere izan daiteke elikadurarako gunea.

Funtzio horiek bete ahal izateko, haur eta helduentzako mahai eta aulki aproposak egongo dira. Horrek eskatzen du gune honetan mahai eta aulki ezberdinak egotea, taxu eta tanke-rari dagokionez. Horrekin batera, kontuan hartzekoa da haur batzuek nahiago izan deza-ketela talde txikian bazkaltzea eta beste batzuek, berriz, talde handiagoetan. Hori dela eta, bionboak erabil daitezke giro edo espazio anitzak sortzeko. Bionboek gainera, aukera eman dezakete zarata eta masifikazio sentsazioa ekiditeko.

Page 64: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-64-

Aldaketa eta garbiketarako gunea

Haurren pixoihal aldaketarako eta garbiketarako espazio egokia izatea garrantzitsua da. Espazio hori garrantzi handikoa da, haur eta irakasleen arteko elkarrekintza pribilegiatu eta intimorako tokia baita. Hortaz, nahikoa toki eskainiko zaio, umea eta heldua gustura egoteko adinakoa, elkarrekintza luzatzeko aukera emateko moduan.

Elkarrekintza aberatsaz gain, aldaketa eta garbiketa guneak, gainerakoak bezala, haurren autonomiarako esparru ere badira. Horregatik, autonomiari mesede egiteko baliabideak eskainiko zaizkie, adibidez, umeak aldaketa tokira igotzeko aldapatxoak edo eskaileratxoak, eskuak edo aurpegia helduen laguntzarik gabe garbitzeko moduko konketak, etab. Horrez gain, aldaketa eta garbiketarako espazio hau balia daiteke urarekin esperimentatzeko gune, adibidez, baineratxo bat edo hainbat iturri dituen ur-zirkuitua sor liteke.

Adinean aurrera egin ahala, haurrak gero eta autonomoagoak izango dira. Horregatik, pixoihalak erabiltzetik bakarrik komunera joateko pausoa egingo dute. Dena den, ez ditu-gu haurrak pauso hori egitera behartuko. Haur bakoitzaren erritmoa errespetatuko dugu eta errespetu horretatik jokatuko dugu aldaketa eta garbiketarako gunean. Ondorioz, gune honen erabilera ez da haur guztiak batera bertara joatera bideratuko. Haur bakoitzak, bere beharrizanen arabera, behar duenean erabiliko du gune hau, eta bakoitzarentzat egokituta egongo da.

4.1.4.2. Kanpoko espazioa

Tradizionalki bereziki barruko espazioari garrantzia eman bazaio ere, indar handia jarri nahi da kanpo espazioan. Jolastoki edo patioaz ezagutzen denarenarena baino irudikapen zaba-lagoa eman nahi zaio kanpo espazioari. Ohiko gelak bezainbesteko potentzialtasuna du haurraren garapen osasuntsurako, kasu askotan, kanpo espazioak aukera handiagoa ematen baitu errealitatearekin harreman aberatsagoa izateko.

Kanpo espazioak aukera paregabea eskaintzen du haurrek ingurunearekin harremana baz-tertu ordez, harekin elkarreraginean hazi eta hezteko. Besteak beste, zuhaitzak, harriak, ani-maliak eta landareak ezagutzeko, bizidunen zaintzarako eta haiekiko errespetuzko jarrerak bereganatzen hasteko, askatasun sentimendua bizitzeko, arriskuak maneiatzen ikasten joa-teko eta sormena garatzeko mesedegarriak da guztiz kanpoko espazioa.

Asko dira azkenaldian kanpoko ingurunearen erabileraren garrantziaz hausnartzen ari diren jatorri anitzeko ikerlariak. Europan ikertu da bereziki esparru hau (Norvegia, Suedia, Alemania, Ingalaterra, Gales, Irlanda edota Eslovenian) eta herrialde horietan egindako iker-ketek erakusten dute kanpo espazioen sustatzea onuragarria dela haurren garapenerako hainbat arrazoigatik:

•Haurren berezko jakin-mina estimulatzeko eta gogoko dituzten erroka berriak sorta-razteko aukera zabaltzen du.

•Haurren beraien eta ingurunearen arteko interakzio-egoera oso aberatsak bultza ditzake.

Page 65: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-65-

•Ikerketarako sena sustatu eta jolasa aberasteko aukera ematen du; horrekin guztiarekin haurrari bere dimentsio guztietan garatzeko aukera emanez.

•Hezitzaileei euren lana beste modu batera irudikatzeko aukera eman diezaiekete.

Barruko espazioak bezala, kanpo espazioak haurren interes eta behar guztiei ere erantzun behar die. Horregatik, hainbat gune aurreikusten dugu bertan, estalitako eta estali gabeko bi zona nagusitan banaturik.

Asfaltoz, porlanaz eta kautxuz soilik betetako kanpo espaziorik ekidin behar dira. Haurrei elementu naturalekin kontaktua izateko eta elementu natural horiek esperimentatzeko aukera eman behar zaie, barruan bezala, umeek hustu-bete, sartu-atera moduko prozesuak abian jartzeko, makil edo egur zatiekin eraikuntzak sortzeko eta abar.

Kanpo espazioaren erabilerari dagokionez, ez da aurreikusten ohiko “jolastordura” muga-tutako erabilerarik. Barrukoak bezainbesteko balioa dauka kanpo espazioak eta, ondorioz, maiztasunez eta luzez erabil daitekeen baliabidetzat hartzen da.

Mugimendu librea, espontaneoa eta autonomoa bultzatu nahi da kanpo espazioetan. Horregatik, bete gabe eta libreki mugitzeko aukera ematen duten espazioez gain, haurren trebezia mailari egokitutako baliabideak eskainiko zaizkie. Igotzeko, eskalatzeko, jaisteko, irris-tatzeko, salto egiteko aldapa, maldatxoak, muinoak, eskailerak, txirristak, paretak, egiturak... jartzea komenigarria ikusten da.

Barruan bezala, kanpoan ere umeek eraikuntzak egiteko aukera izango dute. Elementu naturalez gain, berrerabilitako materialak ere erabil daitezke, fruta edo arrantzaleek darabil-tzaten kutxak edo pneumatikoak kasu. Material horiek eraikuntzak baimentzeaz gain, jolas sinbolikoa ere bultza dezakete.

Era berean, kanpoko espazioak eskaintzen ditu jarduera proiektiborako materialak. Barruan bezala, haurrak kanpoan topatuko ditu bere barruko irudia kanpoan islatzeko moduak. Adi-bidez, arbel margoa erabil daiteke lur edo hormaren batean margotzeko aukera eskaintze-ko eta soinu ezberdinak ateratzen dituzten baliabideak ere koka daitezke bertan. Horrez gain, hondarrak edo harriek eta naturalki sortutako oholtzek ere eman dezakete jarduera proiektiborako aukera.

Tradizionalki ipuinak barruko espazioan lekutu badira ere, kanpoko espazioan ere sor dai-tezke ipuinetarako guneak. Zuhaitz baten itzalak, lurrean etzanda jarritako zuhaitzek sor-tutako bilguneak edo espontaneoki sor daitezkeen txokoak elkarrizketarako eta ipuinak kontatzeko gune goxoak izan daitezke.

Barruan bezala, kanpoan ere egon daitezke elikadura mugatzen ez diren une elikatzaileak zentzu guztietan. Horregatik, kanpoko espazioan ere sor daiteke lasai mokadutxo bat jate-ko moduko espazioak. Lehen aipatutako zuhaitzen itzalak, enborrekin sortutako topagune modukoak eta egon daitezkeen mahai eta aulkiek elikadura une aberasgarria izatea lagun dezakete.

Page 66: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-66-

4.1.5. Materialen ezaugarriak

Esperimentaziorako aukera ematen duten materialak ahalik eta errealenak izatea komeniga-rria da. Azpimarratu den moduan ezagutza eraikitzeko lehenik materia zentzumenen bidez ikertu behar da gero kontzeptura pasatzeko, kontzeptua bera errealitatetik ondorioztatzen den adiera sinbolikoa delako. Kontzeptuak irudikatzen du errealitateko materia, beraz, ezin da, askotan egin izan dugun moduan zuzenean errepresentaziora jo.

Haurrari ez zaio lehenik elementu edo objektu baten errepresentazio bat aurkeztu behar, baizik eta objektua bera emango zaio. Objektu horiek edozein jaki izan daitezke, naturan agertzen diren eta arriskutsuak ez direnak, edota etxeetan egon daitezkeenak. Aniztasuna oso garrantzitsua da hainbat umek agian objektu horietako batzuekin jada esperimentatu dutelako. Objektuen kopurua eta haien erakargarritasuna garrantzitsuak dira.

Haurrak barruan gauzak edo norbera sartu, gorde eta ateratzeko aukera ematen duten materialak behar ditu, adibidez kaxak, kazuelak, zakuak, eta abar; tamaina, forma, material, testura, kolore desberdinetakoak.

Jolas sinbolikoan erabiltzeko definitu gabeko materialek aukera emango diote haurrari objektu bera orain funtzio batekin erabiltzeko eta gero beste batekin.

Egitura bat duten materialek ere aukera emango diote irris egiteko, igotzeko, eskaletako, jaisteko, sartzeko eta ateratzeko, oreka mantentzeko, testuingurua altuera desberdinetatik behatzeko, arrastaka pasatzeko, salto egiteko, txiri-bueltak egiteko, …

Ura, area, lurra bezalako materialek, unitate batetik haratago doazenak, aukera emango diote beste materia batzuekin nahasteko, beste material batean eraldatzeko, …

4.1.6. Denboraren antolaketa

Aurrez aipatu modura, beharrezkoa ikusten dugu haurrari berari uztea erabakitzen egunean zehar zein gune eta unetan egin nahi duena erabakitzen. Baina autonomia hori, beha-rrezkoa ikusten denean eta haurra modu gozoan erakarriz, osatu egin behar da oinarrizko konpetentzien funtsa eskuratzera bideratutako ekimen edo jarduerekin. Denboraren pla-nifikazio bat aurreikustea eskatzen du horrek.

Edonola ere, denboraren planifikazioak ez du zurruna izan behar. Jakin badakigu egunean zehar mugarri diren une batzuk egon daitezkeela, harrera, bazkalordua eta irteera kasu. Mugarriak mugarri, denboraren antolaketa malgua izatea hobesten dugu.

Malgutasuna harrera momentutik hasiko da. Ez ditugu haur guztiak ordu berean ikastolara etortzera behartuko. Tarte malgu bat eskainiko diegu bertaratzeko eta familiatik etxerako trantsizioa lasai egiteko. Trantsiziorako emango dugun denbora haurren beharren arabe-rakoa izango da, haur bakoitzak, modu batera edo bestera, adieraziko baitigu noiz dagoen gelan murgiltzeko prest.

Page 67: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-67-

Ikastolara bertaratzen denetik, haurrak eskaintza zabala izango du aurrean, bere interes, egoera edo beharren arabera nahi duena hautatzeko. Irakasleek ongi aurreikusiko du eskaintza (finkoa zein esporadikoa) eta horren arabera antolatuko dute denbora. Dena den, aurreikusitako denboraren antolaketa hori haurrek igortzen dituzten seinaleen arabera moldatuz joango dira. Adibidez, umeak esperimentazioan edo jolasean arreta handiz baldin badabiltza, aurreikusitako denboraren antolaketak kontrakoa esan arren, irakasleak ez du hori moztuko. Interes maila jaisten doan heinean joango da irakaslea eskaintza proposamen berriak egiten. Aitzitik, umeen interes-maila jaisten dela antzematen badu, proposamen berriak egingo ditu, bere aurreikuspenen arabera horretarako momentua ez izan arren.

Denboraren antolaketarako irizpide nagusia haurrak dira. Haurrak dira protagonistak eta haien interesen araberako denboraren antolaketa hobesten dugu. Horrek haurrek igortzen dituzten seinaleekiko behaketa lan zorrotza egitea eskatzen dio irakasleari, horien arabera denboraren antolaketa moldatzeko.

4.1.7. Hezitzaile taldearen profila

Ikastolako hezitzaile taldearen hezkuntzako esku-hartzeak elkarlana lehenetsi behar du, eta elkarlan horretatik abiatuta, elkarrizketa-guneak sortu eta joan-etorriko loturak egin behar dira gogoeta eta ekintza pedagogikoen artean.

Horretarako, irakasleek, besteak beste, ondorengo konpetentziak edukitzea aurreikusten dugu: haurren beharrak identifikatu eta haiei sentiberatasunez erantzutekoa; proposamen didaktikoak edo testuinguruaren ezaugarriak haurren interes eta premietara egokitzeko eta moldatzekoa; haurren jakin-mina eta ikasteko gogoa piztekoa; ikaskuntza- eta garapen- pro-zesuak behatu eta ebaluatzekoa; beste irakasle eta hezkuntza-eragileekin elkarlanean aritze-koa; irakasle-lanbideari buruzko ikuspegi etiko bat lantzekoa eta gizartearekin konpromisoz jokatzekoa, irakaslea ere gizarte-eragile denez gero.

Espazio berean elkarlana

“Norbere gela eta ume taldea” dinamikarekin apurtuz, hainbat gunez eratutako espazio zabalak irudikatzen dira Haur Hezkuntzan. Horrelako antolaketak ikusgai jartzen dizkio espazioak haurrari, eskaintza osoa du aurrean, eta horrek bere esploratzeko gaitasuna aktibatzeaz gainera, erabakiak hartzeko aukera emango dio. Modu horretan, bere nahi eta interesetatik abiatuko du arakatzea eta ondorioz deskubritzen duena esanguratsua izango da haurrarentzat. Gelak mantentzen diren kasuetan ere, komenigarria da haurrei beste gela batzuetara joateko aukera ematea, erabakiak hartzeko autonomia eta askatasuna emanez.

Espazioaren horrelako irudikapenak berekin dakar haurrentzat irakasle bat baino gehiago erreferente izatea eta espazio berean irakasle bat baino gehiago elkarrekin egotea.

Page 68: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-68-

Irakasleen arteko topaketa hori aberasgarria izateko, ikastoletan ezinbestekoa da irakasleen arteko elkarlana. Bakoitzak argi eduki behar du bere egitekoa, bai eta kokapen posibleak eta esku-hartzerako irizpideak ere.

Koordinazioa

Elkarlanarekin batera, irakasleen arteko koordinazioak ere garrantzi handia du ikastolan. Haurrek hainbat irakaslerekin harremanetan egoteko edo eta eskaintza berdinak izate-ko aukera daukatenez, ezinbestekoa da irakasleen arteko koordinazioa, jarraibide edo ildo batzuk ezarriko dituzten alderdiak adosteko. esate baterako, eskaintzaren definizioa, esku-hartzerako irizpideen koherentzia, behaketa egiteko irizpideak, behatutakoa erregis-tratzeko eta komunikatzeko moduak. Daukan garrantzia kontuan hartuta, irakasleen arteko koordinaziorako foroak eskaini, zaindu eta sustatu behar dira ikastolan.

Irakasleen arteko harremanak

Elkarlanarekin eta koordinazioarekin lotuta, garrantzitsua da irakasleen arteko harremanei erreparatzea. Irakasleen arteko harremanak ahalik eta aberatsenak izateko bideak zaindu behar dira. Irakasleen sentikortasunerako gakoa da beraien arteko harremana. Hortaz, harreman profesional eta pertsonalak tentu handiz zaintzea komeni da, hierarkian oinarritu-tako harremanak saihestuz, guztien inplikazioa eta elkarri ekarpenak egiteko aukera ematen duen konfiantzazko giroari leku emanez.

Etengabeko berrikuntza

Umeekin dagoen profesional taldeak etengabeko berrikuntzan murgilduta egon behar du. Beren garapen profesionalean inplikatuta egon behar du, pasiotzat hartu behar du bere profesioa. Ikastolako proiektua bere egin behar du eta proiektu hori hobetzeko etengabe-ko grina adierazi behar du. Horretarako, ikastolak baliabideak eskaini behar ditu, praktikaren etengabeko berrikuntzarako denbora eta bitartekoak eskainiz.

4.2. Familia

Familia eta ikastola dira haurraren sozializaziorako eta garapenerako lehen testuinguru edo guneak. Haurraren autonomia lortzen laguntzea eta haren ahalmenak garatzea dira bien ala bien helburu. Funtsezkoa da elkarrekiko konfiantza eta onarpeneko harremanak ezartzea familien eta ikastolaren artean, hezkuntzarekiko erantzukizunak partekatu eta haurraren oinarrizko beharrizanak asetzeko.

Familian sortzen dituzte haurrek beraien lehendabiziko lotura afektiboak, eta ikastolak babestu egin behar ditu lotura horiek. Haurrei harrera banakatua, gozoa eta errespetuzkoa egiteko egitura bat eman behar du ikastolak, egokitzapen-denboren plangintza eginda.

Page 69: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. Haurraren garapenerako testuinguruak

-69-

Haurrek harreman egonkor eta jarraitua izan behar dute haiek zaintzen eta babesten dituz-ten pertsonekin eta ikertzeko eta jolasteko beharrizanak asetzen dizkieten pertsonekin. Familiaren eta eskolaren arteko elkarlanean, haurraren ongizaterako baldintza egokiak sortu behar dira, eta ikastolan atxikimendu-figurak sortzeko modua eman behar dute baldintza horiek.

Lehenengo momentuan

Egokitzapenak berebiziko garrantzia du haurrarengan, horregatik, ezinbestekoa da familiei trantsizio une horren garrantziaz ohartaraztea, azaltzea zergatik den garrantzitsua irakasleak ere atxikimendu seguru bihurtzea beren seme-alabentzat.

Ildo horretatik, posible da guraso batzuek egonezin edo beldurrak izatea seme-alabak ikas-tolara eramateagatik, bereziki oso txikienen kasuan. Errudun sentimendua ere izan dezakete batzuek. Horregatik garrantzitsua da gurasoen ongizateari begira, irakasle eta gurasoekiko harreman estua eta guraso ezberdinen arteko topaketak sustatzea. Elkargune horietan, garrantzitsua da guraso horiek entzunak eta ulertuak sentitzea.

Hasierako egokitzapen horretan, garrantzitsua da egunerokotasuneko komunikazioa. Alder-di horrek ere planifikazioa eskatzen du, hartu-emana koordinatzeko eta prozesuan zehar suerta daitezkeen gorabeheren gainean iritzi, kezka eta gainerakoak partekatzeko.

Egunerokotasunean

Egunerokotasunean ere garrantzi handia eman behar zaio familiekiko elkarrekintzei. Horre-gatik, Haur Hezkuntza osoan zehar gelan bertan egitea komeni da harrera eta irteerak. Une horiek aukera ematen dute informazioa partekatzeko, harremana lantzeko eta, oro har, haurren egunerokotasunaren berri izateko bai familiek bai irakasleek.

Ikastola-familia uztardura horretan, garrantzitsua da familiei aukera ematea gelan egoteko, bertako hainbat ekintzatan zein urtean zeharreko ospakizunen antolaketan parte hartzeko,

Elkarguneak

Gurasoen txokoa egunerokotasunean eskuragarri izango duten espazioa da. Bertan, modu espontaneoan edo aldez aurretik adostuta, elkartzeko, hitz egiteko edo abarrerako aukera izango dute. Helburua da familien arteko sareak eratzea eta elikatzea, umeen garapenaz dituzten bizipenak, sentsazioak, usteak, kezkak, beldurrak, eta abar partekatzeko foroa izatea. Foro hori bereziki interesgarria da herrira etorri berri diren familientzat.

Familien beraien arteko informazio-partekatze hori elkarrizketan eta harremanetan ardaztu behar da, gurasoen txokoa gune hezitzailea eta, aldi berean, familien ongizaterako euren artean harreman-sareak eraikitzeko gune izan dadin

Page 70: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

4. H

aurr

aren

gar

apen

erak

o te

stuing

urua

k

-70-

4.3. Komunitatea

Ikastolak ez dira isolatutako elementuak. Jatorritik herritik sortu ziren bezala, herriarentzat izateak eragina izan behar du ikastolaren egitekoan. Haur Hezkuntzatik, ikastola eta komu-nitatea txanpon bereko bi aldetzat hartzen ditugu. Horregatik, norabide bikoitzeko harre-manak sustatu behar dira ikastoletan. Harreman horiek eskatzen dute komunitatea eratzen duten agente eta elkarteak ezagutzea eta beraiekin harreman estua edukiz, norabide bikoi-tzeko hartu-eman dinamikan murgiltzea.

Ikastolatik komunitatera

Ikastolak presentzia izan behar du bere inguruko komunitatean. Ikastola herritarra den hei-nean, beharrezkoa da bere presentzia aktiboa izatea herriko egunerokotasunean. Horrek isla izango du ikastolak antolatutako ekimenetan, komunitate osoarentzat irekitakoak izatea komeni baita.

Beren eraikinetik haratagoko harremana bermatu behar du ikastolak komunitatearekin, herriko agente edo elkarte ezberdinek eskatuta zein bere ekimenez. Horrek eskatuko du haurrek, helburu desberdinei erantzuna emateko, komunitateko hainbat toki eta pertsonen-gana joan eta beraiekin harreman zuzena edukitzea.

Komunitatea Ikastolara

Kontrako norabidean, komunitatearen presentzia bermatu behar da ikastolan, komunitate-ko kideekiko harremanari eta kide horiek egiten dutenari garrantzia emanez. Ikastolara eka-rriz, pertsona desberdinak eta haien lanbideak ezagutzeko eta baloratzeko aukera emango die haurrei harreman horrek, darabiltzaten material eta tresnak ezagutzeko. Hitz gutxitan esanda, komunitatea eta bera osatzen duen oro interesgarria dela ohartzeko.

Page 71: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 72: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 73: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

EBALUAZIOA

Page 74: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 75: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Ebaluazioa

-75-

5. EBALUAZIOAEbaluazio kontzeptua adiera askotan erabil daiteke, hainbat helburuz eta askotariko bitarte-koen bidez. Horregatik, oso argi definitu behar da zer esanahi ematen diogun ebaluazioari Haur Hezkuntzan.

5.1. Zer da ebaluazioa

Ebaluazioa ondorengo ezaugarriak dituen prozesua da:

•Informazioa biltzea, behaketaren eta gurasoekiko hartu emanen bidez, haurrak, adina-ren arabera, une eta egoera desberdinetan, Oinarrizko Konpetentziekiko orokorrekiko erakusten duen garapenari buruzkoa. Horretarako, ezinbestekoa da zer, nola eta noiz behatu argi edukitzea.

•Jasotako informazioa aztertu eta baloratzea. Haurraren jokabideak emango du bere garapenari buruzko informazioa, baina hezitzaileen zeregina da, elkarlanean, testuin-guruak zer eragin duen garapen horretan aztertu eta baloratzea. Zer da guk haurrari eskaintzen dioguna eta zein da horrek haurrarengan sortzen duen inpaktua edo eran-tzuna?

•Erabakiak hartzea. Haurrari eskaintzen zaion testuinguru horretan (guneak, materialak, hezitzaileen esku hartzea eta abar) hauteman diren indar-gune eta ahulguneetan oina-rrituta, zer mantendu, hobetu edo moldatu behar den elkarlanean erabakitzea.

Zentzurik zabalenean, ebaluazioa prozesu konplexua da, alderdi ugari eta askotarikoak dituena, haurren garapen-prozesuak osagaitzat dituen elementu guztiak tartean hartzen dituena: haurra bera, irakasle edo hezitzaileak, espazioak, metodologia, baliabide materialak, familiarekiko hartu emanak, etab. Eta elementu guzti-guztiak ebaluatu behar dira, begi-bis-takoa denez.

5.2. Haurraren garapena behatzeko erreferenteak

Haurraren garapenari buruzko informa-zioa erreferente batzuen arabera jaso eta baloratu behar da. Erreferente horiek Oinarrizko Konpetentzia Orokorrak dira guretzat.

Egia da oinarrizko konpetentziek ez dute-la erreferentzia argirik ematen haiekiko haurraren garapena behatzeko, hori dela eta haiekin lotutako irizpideak eta adie-razleak behar dira.

Page 76: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Eb

aluaz

ioa

-76-

0-6 urte bitarteko haurrek izugarrizko bilakaera ematen dute euren garapenean, hortaz, erreferentzia modura, behaketarako irizpide orokorrak finkatu ditugu, gaitasun modu-ra formulatuta, esanahiaren aldetik aberatsagoak direlako, eta, haurraren adin, ingurune eta egoera ezberdinetara moldatuz, zehaztasun ugari onartzen dutelako.

Oinarrizko konpetentzia orokorrekin loturan, gaitasun modura formulatutako irizpide oro-korrak behatu ahal izateko, irizpide horiek jokabide behagarrietan hezurmamitzen dituzten behaketarako adierazleak behar dira, ikastola bakoitzak, haurren adina eta bere proiek-tuaren ezaugarri bereizgarriak kontuan hartuz, adostasunez sortu beharrekoak. Horiek izango dira haurraren garapenari buruzko informazioa jasotzeko azken erreferenteak.

Behaketarako irizpide eta adierazle argiak edukitzeak hezitzaileen behatze lana bideratu eta gidatu egiten dute. Bildu egiten dute haurraren pentsatzeko, sentitzeko edo aritzeko moduarekin zerikusirik daukan garrantzizko informazio guztia. Ez da baliozko behaketarik irizpide eta adierazlerik gabe; horiek ematen digute haurren estrategia, motibazioa, ziurta-suna, etab. behatzeko bidea.

Haurraren garapen osasuntsua abiapuntutzat hartzen duen ebaluazio modu hau ez dator bat kuantifikazioarekin eta kategorizazioarekin zerikusia daukaten ebaluazio moduekin. Haur Hezkuntzan egin nahi duguna da ebaluazioa ohitura horietatik askatzea, eta haurren garape-nen osasuntsurako orientabide eta laguntza izatea, hau da, hezigarria izatea. Hori dela eta, behaketaren bidez jasotako informazioa aberatsa eta ugaria izan behar dugu.

Oinarrizko Konpetentzia Orokorrak

Haurraren garapena behatzeko irizpide orokorrak

IZATEN IKASI

1. Gorputzaren auto-erregulazioa•Norbere adinaren araberako gaitasun motorra.•Norbere gorputzaren premiei kontu egin eta menderatzeko gaitasuna. •Norbere gorputzaren ezagutza eta onarpena.

2. Emozioen auto-erregulazioa•Norbere emozioak zerk aktibatzen dituen ulertzeko gaitasuna.•Norbere emozioei izena emateko gaitasuna.•Norbere emozioak adierazteko gaitasuna.•Norbere emozioen baitako erantzunak kudeatzeko gaitasuna.

3. Nork bere buruaren auto-kontzeptua eta estimua •Norbere gorputz irudiaren eta berezko sexu identitatearen onarpena.•Norbere iniziatibaz testuinguru eta espazio berriak arakatzeko ziurtasuna.•Norberaren ekintza-ahalmenean erakusten duen konfiantza.•Testuinguru zein egoera berrietara moldatzeko gogoa eta erraztasuna.• Behar duenean, bete kabuz laguntza eskatzeko gaitasuna.•Norberak hartutako erabakien ardura hartzeko gaitasuna.

Page 77: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Ebaluazioa

-77-

ELKARREKIN BIZITZEN IKASI

1. Pertsonarteko komunikazioa• Haurrak,berekideekiko,txikiagoekikozeinhelduekikoharremanetan,berebeharrak,

nahiak eta emozioak errespetuz adierazteko jarrera (asertibitatea). • Besteenbehar,nahietaemozioakerrespetuzentzunetakontuanhartzekogaitasuna

(enpatia).

2. Giza portaerak• Taldekoedozeinmotakoekimenetan(jolasa,etab.),norberarenetagainerakopertsonen

beharrizanetara egokitzeko, errespetu, laguntza eta lankidetza jarrerak.• Bizikidetzaahalbideratzendutenjokabide-jarraibideedojardutekomoduakulertueta

onartzeko jarrera.

3. Gatazken kudeaketa• Gatazkarenzergatiakedoeragileakulertzekojarrera.• Gatazkeielkarrizketarenbidezmoduasertiboankonponbideakbilatzekojarrera.•OinarrizkoKonpetentziaOrokorrak• Haurrarengarapenabehatzekoirizpideorokorrak

KOMUNIKATZEN IKASI

• Askotarikohizkuntzakbaliatuz(gorputzarena,hitzezkoa,plastikoa,musikala,etab.),norkbere sentimenduak, beharrizanak eta ideiak adierazteko gaitasuna.

• Bereadinaridagokionahozkohizkuntzarengarapena.• Interakzio-egoeraespontaneozeinzuzenduetan,gainerakohaurreketahelduekkode

anitzez igorritako mezuak arretaz entzuteko eta ulertzeko gaitasuna.• Hizketaldiaketaelkarrizketakabiatzekooinarrizkoestrategiakerabiltzekogaitasuna(deiak

egitea, hitz egiteko txanda betetzea, begietara begiratzea, etab.).• Interakzio-egoeretaneraginkortasunezpartehartzekogaitasuna.• Ahozadierazitakotestuerrazakulertzekogaitasuna:deskribapenak,kontakizunak,ipuinak,

etab.• Bereesperientzia,bizipenakedogorabeherak,euskaraz,moduordenatuetaegokiankon-

tatzeko gaitasuna.• Bestehizkuntzekikoerrespetuzkojarreraetaerabiltzekointeresa.

IKASTEN ETA PENTSATZEN

IKASI

1. Ulermenean oinarritutako pentsamendua•Nahiedobehardueninformazioaeskuratzekobehaketa,esplorazioazeinesperimenta-

zioa baliatzeko gaitasuna.• Helburuarenaraberakogalderakformulatzekogaitasuna.• Arretamantentzekogaitasuna.• Ulertutakoakodedesberdinen(gorputzaren,hitzaren..)bidezadieraztekogaitasuna.• Norbereekintzenedoportaerenzergatiakedoarrazoiakadieraztekogaitasuna. •Norberarenekintzenedoinguruneangertatzendirenarenondorioakiragartzekogaitasuna.

2. Pentsamendu sortzailea• Arazoedoerronkabatenaurreaninprobisatzekogaitasuna.•Materialakhainbateratara(eraberrian)erabiltzekogaitasuna.• Zerbaiterakoideiakproposatzekogaitasuna.• Arazoakkonpontzekomoduberriakaurkitzekogaitasuna.

3. Pentsamendu kritikoa• Funtsezkogalderakzehaztasunezegitekogaitasuna.• Norbereideiakargitzekoadibideakematekogaitasuna.• Bereideiak,usteak,ekintzazeinportaerakjustifikatzekoarrazoiakematekoetabesteenak

ulertzeko gaitasuna. • Besteenikuspuntuakarretazentzutekoetahaiekikobereusteedoiritziaadieraztekogai-

tasuna.

EGITEN ETA EKITEN IKASI

•Norbere helburuak (zaletasunak, interesak, beharrak) lortzeko, inguruko baliabideen (espa-zio, materialak, etab.) erabilerarako iniziatiba eta ardura.

•Norbere helburuak lortzera bideratutako ekintzarako iniziatiba eta planifikaziorako gaita-suna.

• Eginkizun bererako irtenbide bat baino gehiago bilatzeko interesa.• Ekintzak burutzeko eta sortzen zaizkion zailtasunei aurre egiteko ahalegina.•Gainerako pertsonengandik behar den laguntza bilatzeko jarrera.• Ekintzen emaitzari arretaz erreparatzeko eta hobetzeko proposamenak egiteko gaitasuna.• Lortutako emaitzak komunikatzeko gaitasuna.

Page 78: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Eb

aluaz

ioa

-78-

5.2.1. Behaketaren ezaugarriak

Behaketak zentzu osoa hartzen du testuinguru naturaletan egiten denean, norbaiten ohiko portaera besterik gabe azaltzen zaigunean. Bestela esanda, behaketa haurrek bizi dituzten egoera naturaletan egin behar da. Behatzeko aukera handiagoa izango dugu haurrari bere kasako jardunean uzten diogunean (taldeka edo banaka), guk ekintzaren bat gidatu behar dugunean baino, edo gauzak azaltzen edo ulertarazten ari garenean baino.

Haur bati, talde bati edo guztiei buruzko informazio fidagarria eta baliozkoa biltzea da beha-ketaren helburua. Helburuaren lorpenerako, hasteko, behaketak informazio nahikoa bildu behar du, ez zatikakoa edota puntuala.

Informazio kantitatea garrantzizkoa baldin bada, kalitateak ere badu bere garrantzia: informa-zioak ez du anekdotikoa, errepikatzailea, ingurunerik gabekoa edo hutsala izan behar. Infor-mazio fidagarria izateak esan nahi du behatzailearen aurreiritziez kanpo dagoela. Behatzailea edozein izanda ere, emaitzak antzekoa izango dira. Badira subjektibotasunaren ondoriozko arriskuak kontrolatzeko moduak, hala nola, informazioa egun batean baino gehiagotan eta egoera desberdinetan egitea edo, bestela, behatzaile bat baino gehiago biltzea.

Azkenenik, baliozko informazioak nabarmena eta adierazlea behar du izan. Hori guztia, oinarrizko konpetentziekin lotuta, zer behatu argi eta garbi ezartzean oinarritzen da. Gure buruari irizpideak eta adierazleak ezarri ezean, nekez neurtuko du bildutako informazioaren balioa. Talde lana da informazioaren fidagarritasuna eta baliagarritasuna bermatzeko dau-kagun tresnetan hoberenetakoa. Behaketa gidariak izango diren irizpideak eta adierazleak taldean adosten badira, behatutakoari buruz egindako hausnarketak balioa emango dio behatze lan horri.

Behatzetik hartutako ezagutza horrek lagunduko digu gure eskaintzak (espazio, material, esku hartze moduak, etab.) haur bakoitzaren (eta haur taldearen) garapen osoan (integrala eta osasuntsua) izan duen eragina. Eta balorazio horretan oinarritutako erabakiak hartzea izango da hurrena egin beharreko urratsa: zer mantenduko dugu? Zer aldatu? etab.

5.2.2. Behaketarako tresnak

Behaketa egin ahal izateko tresnak eduki eta erabili behar dira. Horiek eduki ezean, deigarri iruditzen zaiguna behatzen dugu, baina hezkuntzaren aldetik begiratuz ez da beti garrantziz-koena eta interesanteena izango.

Behatzearen emaitza ez da neutroa, behatzailearen erreferentzia esparruaren araberakoa baizik, berak hezkuntzari buruz dauzkan pentsamoldearen araberakoa, bere itxaropenen araberakoa... Behatze tresna bat sortzean aurreikuspen horiek guztiak agerian jartzen zaiz-kigu. Horregatik behatzeko tresna bat diseinatzearekin batera bakoitzaren ideia pedagogi-koei buruzko hausnarketa egiten da. Horregatik da hain garrantzitsua behaketarako tresnak taldean sortzea.

Behaketarako hainbat tresna deskribatuko ditugu ondoren.

Page 79: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Ebaluazioa

-79-

Behaketarako galdera sortak edo eta gidoia

Ez dira galdera erretorikoak; behaketarako irizpide orokorrekin lotutako galderak dira. Zien-tzia ikerketetan hipotesiek izaten duten zeregina izaten dute. Galdera sortan galderak gutxi egon behar du: hiruzpalau. Irakaslearentzat berarentzat ere galderak argiak izan behar dute. Eta, azkenik, idatzita egon behar dute. Askotan ez dugu galdera horiek idazteko ahalegina egiten. Gure memorian sinesten dugu. Idazteak baditu, ordea, alderdi onak: pentsamendua argitzen laguntzen digu eta informazioa biltzeko eta sistematizatzeko erraztasuna ematen. Galderak idatzita ez badaude nekez idatziko dira erantzunak.

Ikus dezagun galdera sortaren eredu bat:

HAURRA: .................................................................................

ADINA: .................................................................................

EGUNA: .................................................................................

EGOERA: .................................................................................

IZATEN IKASTEA

NORBERE BURUAREN ESTIMUA

1. Norbere iniziatibaz testuinguru eta espazio berriak arakatzeko ziurtasuna

a. Lasaitasuna ala beldurra adierazten du?

b. Beldurra adierazten badu, zein egoeretan eta zerk pizten dio?

c. Zerk desaktibatzen dio beldur hori?

Anekdota erregistroa

Irakasleak bidenabar zerbait behatzen badu, eta edozein arrazoi dela medio, jasotzea inte-resgarri iruditzen bazaio, hori guztia idatziz erregistratzeko tresna da hau.

Normalean haurraren identifikazio datuak jasotzen ditu eta behaketaren egoerako gora-beherak: tokia, ordua, ingurunea, etab. Gertaera ere deskribatzen du eta atal bat egiten du behatzaileak eman duen interpretazioa azaltzeko.

Ikus dezagun anekdota erregistroaren eredu bat:

Page 80: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Eb

aluaz

ioa

-80-

ANEKDOTA ERREGISTROA

HAURRA: ................................................................................. ADINA: .....................................................

EGUNA: .....................................................

GERTAERA GAUZATU DEN INGURUNEA: .....................................................

GERTAERAREN DESKRIBAPENA:

HORREN INTERPRETAZIOA:

Behaketarako koadernoa eta ikasgelako egunkaria

“Egituratu gabeko” tresnak dira, irakasleak bakarrik erabiltzeko. Bertan idatzi egiten da ira-kasleari garrantzikoa iruditzen zaion informazioa. Egituratu eta bideratu gabeko tresna guz-tien antzera, baditu bere aldekoak eta kontrakoak. Alderdi onetako bat da informazio guztia toki batean biltzen dela, eta horrek eskura edukitzeko aukera ematen duela. Irakasle batzuk denbora irizpideaz antolatzen dute koadernoa (ikasgelako egunkaria), eta egunero idazten dituzte behatutako aspektuak; beste batzuk koadernoko orrialdeen kopurua ikasleen kopu-ruarekin zatitu, eta horrela ikasle bakoitzari dagokion informazioa orrialde gutxitan biltzen dute. Idatzitako ohar bakoitzaren aurretik data jarri behar da.

5.3. Haurraren garapen-prozesuaren komunikazioa

Haurraren garapen-prozesuaren behaketaren bidez jaso eta aztertutako informazioa gura-soei komunikatzea da gure beste eginkizun garrantzitsuetakoa. Horretarako, gurasoentzako erakusgarria den egoera aukera dezakegu. Komunikazio elkartruke horretan, gurasoei haur bakoitzaren gaitasunak erakutsiko dizkiegu, ahal bada grabaketaren bidez. Interesatzen zai-guna da batez ere gurasoei bere haurra gai dela erakustea, bereziki, beraiek harengan ikus-ten ez duten alderdiei erreparatuz. Horrek eskatzen du haur bakoitzaren eta bere familiaren azterketa egin beharko dugula, gero familia bakoitzari zer erakutsi erabakitzeko. Hartara, familia bakoitzak bere haurraren gaitasunetan arreta jarriko du eta horrek eragin positiboa izango du haurrarekin duten harremanean. Ikastolan beraien haurra ongi, pozik eta zorion-tsu dagoela erakutsiko diogu.

Page 81: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Ebaluazioa

-81-

5.4. Testuinguruaren ebaluazioa: Ikastola

5.4.1. Haurrarekiko harremana

Haur guztien gaitasun eta beharrei egoki erantzunez gero, bakoitzarekin eraikiko dugun harremana segurtasunezkoa, maitasunezkoa izango da umearentzat eta maitasunezkoa guretzat. Bera pertsona modura garatzen lagunduko dugu eta gu pertsona modura garatu-ko gara. Orduan erakutsiko diogu ume bakoitzari gero bere baloreak izango direnak, hots, errespetatzen dugula, baloratzen dugula pertsona delako ez egiten duenaren arabera, ema-ten diogula, partekatzen dugula, garena erakusten diogula …

Eta edozein pertsonarekin gertatzen zaigun moduan, ume bakoitzarekin eraikitzen dugun harremanean ere heldu bakoitzak hausnartu beharko dugu, argi ikusi behar dugu zerk egi-ten gaituen on hartu eman bakoitzean eta zer ez. Zerk elikatzen gaituen eta zerk ez, mugei buruz ari gara. Bakoitzaren mugek esaten digute zer garen eta zer ez garen, zer uzten dugu pasatzen eta zer ez. Gure mugak ezagutzea ezinbestekoa da besteekin ditugun harremanak osasuntsuak izan daitezen geuretzako eta besteentzako. Hori horrela, ume bakoitzarekin hartu emanak izango ditugu jakinda zeintzuk diren gure mugak eta zer mugatu behar dugun argi izanda. Fokua berriro ere gure baitan dago.

5.4.2. Espazioaren antolaketak haurrarengan izan duen eragina

Baloratu beharko duguna izango da ume bakoitzarengan aldez aurretik antolatu dugun eskaintzak izan duen eragina. Espazioa orokorrean, bere diseinua eta horren barruan anto-latu ditugun gune eta gune bakoitzerako materialak izango dira aztergai.

Antolatu digun espazioak bertan aritzen diren pertsona guztiengan duen eragina ere azter-tu beharko dugu, ez soilik haurrengan, gugan duen eraginak umeak ere eragiten dituztelako eta gure markoak pertsona guztien ongizatea bermatu behar duelako.

5.4.2.1. Gune bakoitzak

Gune guztiak kontutan izanda, ume guztien beharretara eta gaitasunetara egokitzen al dira? Gune bakoitzak eskaintzen al du aniztasun nahikorik ume ezberdinen nahiak asetzeko? Zein gunek du arrakasta gehien eta zein umeengan? Gune bakoitza nahiko mugatua dago ume guztiek identifikatzeko zeintzuk diren gunearen mugak? Mugatzeko materialak aproposak al dira edo ba al dago beste modu hobeagorik? Masifikaziorik ematen da? Material kopurua egokia da?

Page 82: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

5. Eb

aluaz

ioa

-82-

5.4.2.2. Material bakoitzak

Zer eskaintzen du gune bakoitzeko material bakoitzak? Zer deskubritzeko aukera ematen du? Zertaz konturatu ahal da haur bakoitza material horrekin esperimentatu, esploratu edota jolastean? Material bakoitzaren azterketa egin beharko dugu, material, aldatu, man-tentzeko edota gehiago ez erabiltzeko.

5.4.3. Denboraren antolaketak haurrarengan izan duen eragina

Denboraren antolakuntzan baloratuko duguna izango da ea eskaintzen diogun harreran haurrak zer jokabide erakusten duen. Berak zeharka esango digu ea denbora gehiago behar duen edo ez, gure planteamendua umearen denboretan mugitzea baita. Jatordu eta garbike-ta, loa eta agurrean ere, egin dugun eskaintzak zein eragin izan duen baloratu beharko dugu egin beharreko egokitzapenak egiteko. Kontutan izan behar dugu umeen arteko aniztasuna handia izango dela eta eskaintzen diegun “menua” denek jateko modukoa izateko asmoa dugula. Haur guztien banakotasunak lekua izan behar du gure ikastolan.

Page 83: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 84: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 85: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

BIBLIOGRAFIA

Page 86: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 87: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

6.Bibliografia

-87-

6. BIBLIOGRAFIA

•ASKOREN ARTEAN: Ikastolen Hizkuntz Proiektua, (2009). Ikastolen Elkartea.

•BAKER, C.: Foundations of Bilingual Education and Bilingualism (4th edition), (2010). Multilingual Matters.

•BARANDIARAN, A.; LARREA, I.; LOPEZ DE ARANA, E.: Haurraren ongizatea I: Oina-rri psikopedagogikoak. Mondragon Unibertsitatea, (2011).

•BARANDIARAN, A.; LARREA, I.; LOPEZ DE ARANA, E.: Haurraren ongizatea II: Oina-rri psikopedagogikoak. Mondragon Unibertsitatea, (2011).

•BISQUERRA, R.: Educación emocional y competencias básicas para la vida, in Revista de Investigación Educativa, (2003).

•BISQUERRA, R.; PÉREZ, N.: Las competencias emocionales in Educación XXI, (2007).

•BOWBY, J.: Los vínculos afectivos: Formación, desarrollo y pérdida. E. Morata, (2006).

•CAMISON, M.: Elkarrekin pentsatu, sentitu eta bizi. Elkarrizketaren bidez pentsamen-dua garatzen, in Hik Hasi aldizkaria, 180 zka. (2013).

•CRISTOBAL, R.: El niño en la mirada del conocimiento: una pedagogia de la confianza. E. La Infancia, (2010).

•CRISTOBAL, R.: Fundamentos psicológicos para una pedagogia de la confianza. Colec-ción Paideia, (2015).

•DE HOUWER, A.: Bilingual first language acquisition. (2009) Multilingual matters.

•DELORS, J. (zuzendaria): Hezkuntza: altxor ezkutua. XXI: menderako hezkuntzari buruz Nazioarteko Batzordeak UNESCOri egindako txostena, (1996).

•Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculuma: Hezkuntza konpetentzia orokorrak. Argitaratzaileak: Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa, Eusko Jaurlaritza, Kristau Esko-la, Sortzen-Ikasbatuaz, (2006).

•ELORZA, I.: Elebitasunetik eleaniztasunera: Ikastolen “Eleanitz English” hezkuntza berri-kuntza proiektua: oinarriak, bilakaera eta ekarpenak (1991-2010), (2011). Argitaratu gabeko doktorego-tesia.

•FALK, J.: Los fundamentos de una verdadera autonomía, in Infancia, 116 zka. (2009).

•GARAGORRI, X.; ANSUATEGI, J.M.: Prozeduren artxibategia. Ikastolen Elkartea, (2012)

•GARCÍA, O.: Bilingual Education in the 21st Century. A global perspective, (2009). Wiley-Blackwell.

Page 88: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

6.Bibliografia

-88-

•GARCÍA, O.; Wei, L.: Translanguaging. Language, Bilingualism and Education, (2014). Palgrave-pilot.

•GARDNER, H.: Inteligencias múltiples: la teoría en la práctica. Paidós, (1995).

•GOLDBERG, E.: El cerebro ejecutivo. E. Crítica, Barcelona, (2002).

•GORT, M.: “Emergent Bilingual Children at Play”. CCEC, First Friday Colloquium, Ohio State University, (2014) https://www.youtube.com/watch?v=qepFtAUJOng

•HERNÁNDEZ, J.M.: Familia hizkuntza-politika: transmisioa ulertzeko eredu berri baten bila, (2015) BAT soziolinguistika aldizkaria, 94 zka.

•JORBÁ, J., CASELLAS,E.: La regulación y la autorregulación de los aprendizajes. E. Sín-tesis, (1997).

•KASARES, P.: Euskararen belaunez belauneko jarraipena aztergai eta jomuga, (2015) BAT soziolinguistika aldizkaria, 94 zka.

•KUHL, P.: Human learning and the child’s developing brain. 10th Anniversary Symposium, Allen Institute for Brain Science, (2013). https://www.youtube.com/watch?v=-0E7P_3ikLA

•KUHL, P.: The linguistic genius of babies. (2011). TED talks. https://www.youtube.com/watch?v=G2XBIkHW954

•LEE, N.; eta al.; The interactional instinct: the evolution and acquisition of language. (2009). Oxford University Press.

•NAFARROAKO GOBERNUA, Hezkuntza eta Kultura Departamendua: Behaketa eta ebaluazioa, (1996).

•MARTINEZ DE LUNA, I.: Euskara EAEko Hezkuntza Sisteman: irakurketa soziologikoa in Ikasleak hiztun, 2011ko Arrue proiektua. (2013).

•MCKAY, J.: Fomento de la autoestima en los niños, (1997), in McKay y Fanning: Autoes-tima, evolución y mejora. Martínez Roca.

•PILLER, I.: “Private Language Planning: the best of both worlds?” (2001) Estudios de Sociolingüística 2.

•PIKLER, E.: Moverse en libertad. Narcea Ediciones. (1985).

•PRIETO SANCHEZ, M.D.; LÓPEZ MARTÍNEZ, O.; FERRÁNDIZ GARCÍA, C.: La crea-tividad en el contexto escolar. Ediciones Pirámide, (2003).

•RICHARD, P; ELDER, L.: La mini-guía para el pensamiento crítico. Fundación para el pensamiento crítico, (2003).

•ROEGIERS, X.: Una pedagogía de la integración. Competencias e integración de los conocimientos en la enseñanza, Fondo de Cultura Económica (Mexiko), (2010).

Page 89: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu

6.Bibliografia

-89-

•SANZ DE ACEDO, M.L.: Cognición en el aula. Teoría y práctica, (1999).

•SILBERMAN, M.; HANSBURG, F.): Inteligencia interpersonal. Paidós, (2001).

•TORREGO, J.C.: Aprendizaje cooperativo en el aula. Alianza editorial, (2012).

•URANGA, B. (koord.): Ikasleak hiztun. 2011ko Arrue proiektua. (2013).

•URANGA, M.: Mediación, negociación y habilidades para el conflicto en el marco esco-lar, (1998), in CASAMAYOR, G.(coord.): Cómo dar respuestas a los conflictos. Graó,.

•WEI, L.: “Dimensions of bilingualism.” In: The bilingualism reader. (2000). Routledge.

Page 90: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 91: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu
Page 92: HAUR HEZKUN TZARAKO IKASTOLEN PROIEKTUA€¦ · gestio planean hartu zuen lan ildo estrategikotzat Haur Hezkun-tzarako Proiektua konpetentzien araberako ikuspegitik osatzea. Nabarmendu