HARREMANA: ZENTZUMENAK ETA NERBIO-SISTEMA

BERRIO-OTXOA IKASTETXEADBH 3

BIOLOGIA ETA GEOLOGIA2015-2016

1. Harreman- eta koordinazio-funtzioa

Estimuluak: gorputzaren barneko zein kanpoko aldaketak (seinaleak)

Harreman-funtzioa: izaki bizidunon eta ingurunearen arteko interakzioa, estimuluak prozesatzen dituelarik, eta erantzuna ematen duelarik.

Koordinazio sistemak

2. Zentzumen -errezeptoreak

Zer dira?Nerbio-egiturak

Zer egiten dute? Kanpo zein barne inguruneko informazioa hartu, eta estimulu hori bulkada elektriko bihurtu

* Sentsazioa: estimulu bat hartzen dugula ohartzea.

Motaka) Kokalekuaren araberaBarne-errezeptoreakKanpo-errezeptoreak

b) Hartzen duten estimulu motaren araberaKimiorrezeptoreakMekanorrezeptoreakFotorrezeptoreakTermorrezeptoreakNozizeptoreak

a) Kokalekuaren arabera1. Barne-errezeptoreak

Barruan (giharretan eta erraietan, adibidez biriketan)Egoera orokorrari buruzko informazioaEgarria…

2. Kanpo-errezeptoreakKanpoan, kanpoko estimuluak hartzenZentzumen-organoak: kanpo-errezeptoreen elkarketakSoinuak, argia, tenperatura, usainak…

b) Hartzen duten estimulu motaren arabera1. Kimiorrezeptoreak(substantzia kimikoak hauteman)

2. Mekanorrezeptoreak(estimulu-fisikoak, adibidez presioa,

grabitatea…)

3. Fotorrezeptoreak(argia)

4. Termorrezeptoreak(tenperatura aldaketak)

5. Nozizeptoreak(presio altuak, minak)

3. Nerbio-sistemaren osagaiak

Funtzioak:1. Estimuluak (kanpo zein barne)

hauteman, aztertu2. Erantzunak prestatu3. Organo efektoreetara transmititu

Nerbio-ehunaNeuronakGlia-zelulak

Neuronak- Zelula oso espezializatuak- Nerbio-bulkada sortu, eta transmititu

- Sailkapena (funtzioa):* Zentzumen-neuronak* Intereneuronak* Neurona motorrak

3. Nerbio-sistemaKonplexua, gainerako sistema eta aparatuekin lotuta

Funtzioak:- Ingurunearekin harremana- Homeostasia- Gizakiari batasuna ematea

3.1. Nerbio sistema zentralaOsagaiak

3.2. Nerbio sistema periferikoa

3.1. Nerbio sistema zentrala

Entzefaloa Bizkarrezur muina

GarunaZerebeloaGarun-enborra

3.1.1. EntzefaloaBurezurrak babesten du.3 osagai: garuna, zerebeloa eta garun-enborra

(enbor entzefalikoa)

a) GarunaBi alderdiGainazala tolestuta (zirkunboluzioak)Funtzioak:

- Zentzumen-organoek emandako informazioa interpretatu

- Borondatezko ekintzak kontrolatu (oroimena, hizkuntza, pentsamendua…)

b) ZerebeloaBi alderdiGarunaren azpian, atzeanFuntzioak:

- Jarrera eta oreka- Mugimendu konplexudun giharren aktibitatea (ibili…)

c) Garun-enborraGaruna eta bizkarrezurra lotuFuntzioa:

- Oharkabeko funtzio automatikoen kontrola (arnasketa, bihotz taupadak…)

3.1.2. Bizkarrezur-muinaKordoi mehea, bizkarrezur barruan babestutaEntzefaloa eta NSP lotuFuntzioak:

- Nerbio-bulkadak garraiatzea- Ekintza erreflexu, automatiko

eta inkontzienteak

3.2. Nerbio Sistema PeriferikoaNerbioek osatuaNSZ eta egitura periferikoak lotuNerbio-bulkada transmititu zentzumen-errezepto-

reetatik NSZera eta hortik efektoreetara.

Burezurreko nerbioak eta bizkarrezurreko nerbioak

Bi nerbio mota:1. Zentzumen-nerbioak:

Errezeptoreetatik NSZera 2. Nerbio motorrak:

NSZetik Efektoreetara

NERBIO SISTEMA PERIFERIKOA

N.S. Somatikoa N.S. AutonomoaZentzumen-organoen errezeptoreak eta NSZ lotu; eta NSZ eta gihar eskeletikoak (nerbio motorren bidez)

Borondatezko mugimenduak

Erreflexuak (bizkarrezur muinarekin)

Erraietako zentzumen errezeptoreek NSZera, eta erantzuna nerbio-motorren bidez

Organoetako gihar lisoaren eta zenbait guruinen aktibitatea kontrolatu

Erantzunak organoen aktibitatea bizkortzea (sinpatikoa) edo moteltzea (parasinpatikoa)

4. Nerbio-sistema somatikoaren erantzunak

2 mota:1. Borondatezkoak 2. Oharkabekoak (ekintza

erreflexu somatikoak)

Garunak kontrolatu

NSZera (garunera)

Ikusmen-nerbioak eta nerbio motorrek parte hartzen dute

Bide luzea

Ezerk ez ditu kontrolatzen

Bizkarrezur muinera (han interneurona dago)

Arku erreflexua (zentzumen-neurona – interneurona – neurona motorra)

Bide laburra, erantzun azkarra)

Borondatezkoak

Oharkabekoak

1. Errezeptoreak estimulua hauteman2. Zentzumen-neuronak bizkarrezur muinera3. Interneurona (konektatzen)4. Neurona motorra5. Besoko giharra uzkurtu

5. Nerbio-sistemaren gaixotasunak

a) Infekzioak- Mikroorganismoak N.S. infektatu- Adibidez, poliomielitisa.

Poliobirusak neurona motorrak suntsitu, bereziki haurretan, paralisia, giharren atrofia, deformazioak… sortuz

b) Garuneko hodietako gaitzak

- Garunean odol hodi bat buxatzean (iktusa), bihotzean gertatu bezala, GARUNEKO INFARTUA gertatuko da hango zelulak hiltzean.

- Eraginak kalteturiko zonaldearen araberakoak.

c) Traumatismoak

Istripuetan, burezurraren zein bizkarrezurraren babesa nahiko ez izatea gerta daiteke, eta, ondorioz, nerbio-zentroak lesionatzea.

Bizkarrezur muina haustea

Paraplegia (beheko gorputz-adarren paralisia) edo tetraplegia (goiko eta behekoena)

d) Gaitz neurodegeneratiboak eta desmielinizatzaileak

Esklerosi anizkoitza Axoien mielinazko zorroa desagertuz doa, eta nerbioen transmisioa nahasi

Alzheimerra Neuronen suntsiketa (memoria galera…)

Parkinsona Mugimendua eta jarrera kontrolatzen duten areak hil garunean

Bideo interesgarriakSINAPSIA (KONPLIKATUA)https://www.youtube.com/watch?v=90cj4NX87Yk

SINAPSIAhttps://www.youtube.com/watch?v=LT3VKAr4roo

NEURONAKhttps://www.youtube.com/watch?v=vyNkAuX29OU

LAS FUNCIONES DEL SUEÑO https://www.youtube.com/watch?v=8cZf6o8HFvA

La tecnología que usa Stephen Hawking al servicio de los pacientes con esclerosis múltiple https://www.youtube.com/watch?v=VqimepaMaY0

Temática Alzheimer: "Cuidadores", un documental de Oskar Tejedor https://www.youtube.com/watch?v=CUrIi3nyvlA

Vivir con Parkinsonhttps://www.youtube.com/watch?v=lVofVFOS64E