Guía Hixiene oral - sergas.es · mandíbula e interromper os actos reflexos de mastigar e morder,...

Guía de hixiene oral para coidadores

Servizo Galego de Saúde

Xerencia de Atención Primaria A Coruña

Deseño: David Carballal estudio gráfico s.l.Imprime: Valladares s.l.Dep. Legal: xxxxx

1. Material necesario 5

2. Colocación do paciente 6

3. Precaucións que se deben ter en conta 7

4. Cambios na boca que debemos detectar 8

5. Colocación e desinserción de próteses 9

6. Coidados e hixiene das próteses 10

7. Técnicas de hixiene oral 11

índice

Xerencia de Atención Primaria A Coruña • Guía de hixiene oral para coidadores 5

• Dentífrico. • Cepillo de dentes pequeno (de neno), gasas ou masa-

xeador de enxivas no caso que estea totalmente desdentado.

• Vaso con auga.

• Fío dental (con aplicador, non é imprescindible).• Colutorio de flúor ou de clorhexidina (se está indicado).• Vaselina.• Solución limpadora para próteses, no caso que a vaia-

mos deixar a limpar, se non limparémola co cepillo.

• Toalla ou babeiro para evitar mollar ou luxar o paciente.• Abre bocas, depresores linguais ou calquera outro ins-

trumento que nos permita: abrir a boca, estabilizar amandíbula e interromper os actos reflexos de mastigare morder, se non o podemos facer coa nosa man.

• Gasas, torundas e/ou pinzas nos casos de desdentadosou que por algún motivo non poidamos usar o cepillo.

• Cepillo de dentes pequeno (de neno).• Spray de flúor ou de clorhexidina.• Vaselina.

1.2. Se o paciente non pode colaborar e ou está inconsciente

1.1. Se o paciente pode colaborar

1. Material necesario

6 Guía de hixiene oral para coidadores • Xerencia de Atención Primaria A Coruña

• Sentado fronte ao coidador ou de costas a el se lleresulta máis accesible.

2.1. Se o paciente pode colaborar

• Poñémolo recostado (semisentado) co emprego dealmofadas ou coxíns se non se sostén.

2.2. Se o paciente está encamado e o podemos reclinar

• Paciente decúbito lateral (boca arriba coa cabeza ladeada).

2.3. Se o paciente está encamado e non o podemos incorporar

2. Colocación do paciente


• Informar o paciente do que imos facer.

• Realizar a técnica con suavidade, para non producirlesións en mucosas ou enxivas.

• Evitar manobras que poidan provocar náuseas aopaciente, como pode ser meter o cepillo cerca dagorxa ou calquera outro utensilio que empreguemospara abrir a boca ou separar a lingua.

• Ao retirar as próteses, convén conservalas en auga paraevitar golpes e deformacións mentres están fóra daboca, á que se pode engadir pastillas desinfectantescomercializadas para ese fin ou unha solución desinfec-tante coma a clorhexidina, hipoclorito (lixivia moi diluídasempre que o recipiente que usemos non sexa metálico).

• Nunca poñer a prótese en auga quente; sempre fría oumorna.

• Nunca somerxer a prótese en recipientes metálicosque conteñan lixivia.

• Nunca somerxer a prótese nun producto que conteñaalcohol (por exemplo elixires bucais).

• SEMPRE aclarar a prótese con abundante augacorrente antes de poñerlla na boca.

• É recomendable que mentres se lave a prótese, teña-mos o lavabo cun pouco de auga, para que en casode caída da prótese, non se golpee nin rompa.

• As persoas de idade avanzada portadoras de válvulascardíacas artificiais, os que teñen as súas propiasdanadas, os afectados por enfermidades conxénitascardíacas e outras entidades que poidan orixinar endo-cardite bacteriana, non son os máis indicados parausar cepillos eléctricos.

• O cepillo de dentes debe ser con cabeza pequena,suave ou medio e cambiarémolo cando as sedas este-an deformadas, para evitar danar os tecidos brandos.

• O uso de colutorios que conteñen alcohol (mirar sem-pre a composición nas etiquetas) poden irritar asmucosas e empeorar lesións existentes, usar sempresen alcohol, auga con sal ou macela.

3. Precaucións que se deben ter en conta


• Enxivas encarnadas, sensibles, ou inchadas.

• Enxivas que sangran durante o cepillado.

• Lugar onde se asenta a prótese con feridas,úlceras ouzonas encarnadas.

• Pus ao redor dos dentes ou das enxivas cando se pre-siona sobre a enxiva.

• Cambio de cor nas meixelas, cor branco por exemploou na lingua.

• Dentes rotos que rozan na lingua ou na meixela.

• Mal sabor na boca de forma constante.

• Perda de dentes.

• Calquera alteración na forma na que se mastiga ou nadentadura.

4. Cambios na boca que debemos detectar


• Retirar os aparatos de prótese cos dedos, lavalos edepositalos nun vaso de agua.

• Débense colocar dentro da boca sempre mollados,cos dedos. Non permitir que mordan sobre eles sen

estar debidamente colocados no seu sitio, porquepode romper a prótese ou producir feridas nas enxivas.

• Para quitar as próteses, traccionará de ambos lados ávez, nunca dun lado só, cravar as uñas dos dedosíndices de ambas as mans nos ganchos ou nos bor-des da prótese (poñer especial coidado en non arañaras enxivas).

• Para a súa colocación, debe usar sempre os dedos.Situará as zonas con ganchos sobre os dentes queserven de suxeición, e seguidamente presionará cosdedos, ata que alcance o lugar correcto, momento noque adoita a notarse un “click”. Non forzar a prótese,nin permitir que mordan sobre ela se non está no seusitio, porque pode deteriorarse o aparato ou danar asmucosas.

5.2. Próteses removibles

5.1. Próteses completas

5. Colocación e desinserción de próteses


• Cando a situación nolo permita débese lavar a prótesee a boca despois de cada comida, mais cando sonmoitos os coidados que temos que ofrecer farémolo ámañá e a noite ou á noite de poder facelo só unha vez.

• As próteses débense limpar, ao menos unha vez aodía, cun cepillo especial para prótese (de venda en far-macias) ou un cepillo de uñas con sedas de nailon, eun pouco de pasta dentífrica ou, mellor, xabón, des-pois, acláreas moi ben con auga.

• É especialmente importante a limpeza das partesmetálicas, sobre todo as que contactan cos dentes(cara interna ou cóncava dos ganchos). Para iso,pódense frotar cun bastonciño empapado en alcohol,

ata que a superficie quede brillante. Se quedan mateou deslustradas, é que están cargadas de placa bacte-riana, que pode producir carie e desgastes, debido aosácidos que dita placa produce. Porén, se están libresde placa, é dicir, brillantes, non producen nin o un nino outro.

• Convén quitar as próteses para durmir, para que ostecidos descansen diariamente unhas horas da presióna que puidesen verse sometidos.

• Para evitar golpes e deformacións mentres estean fórada boca, convén conservar as próteses en auga, á quese pode engadir pastillas desinfectantes comercializa-das para ese fin.

6. Coidados e hixiene das próteses


CARA EXTERNA Hai que cepillar todas e cada unhadas pezas dentais, dende a enxiva e con movemento

vertical de varrido, tanto para dentes inferiores comapara superiores.

7.1.1. Pacientes capacitados para a propia hixiene

7.1. Segundo o grao de dependencia

7. Técnicas de hixiene oral

No caso dos dentes inferiores, o movemento debe comezar no límite da enxiva e dirixirse cara arriba

Nos dentes superiores, o cepillado debe comezar tamén no límite da enxiva e dirixirse cara abaixo



CARA INTERNA Ten unha grande importancia, e debi-do a que non é tan sinxelo levalo a cabo, moitas vecesdescoidámolo.

A cara interna de dentes inferiores debe cepillarse dende o límite entre o dente e a enxiva cara arriba, conmovemento de varrido que se logra mediante un xiro do pulso

A cara interna de dentes superiores debe cepillarse dende o límite entre o dente e a enxiva cara abaixo, conmovemento de varrido que se logra mediante un xiro do pulso



CARA QUE MASTIGA

Para cepillar esta cara dos dentes tanto inferiores coma superiores apoiaremos o cepillo e efectuamos unhaserie de movementos circulares para que as sedas entren nos sucos e fisuras

LINGUA

Cepillamos a lingua varrendo para fóra, con coidado se llo realizamos a outra persoa de non colocar o cepillomoi atrás porque pode producirlle náuseas



PACIENTES CON DIFICULTADES FÍSICAS Con algún tipode discapacidade que afecte á súa destreza ou faga nece-saria a asistencia dun coidador, probablemente un cepillode dentes estándar non será o mais adecuado para manterunha correcta hixiene oral. Moitos sofren artrite que podeafectar á capacidade para suxeitar e manipular o cepillo dedentes. Outro tipo de discapacidades, como as causadaspor accidentes cerebrovasculares, poden ser limitantes

para unha correcta hixiene oral. Se ao paciente lle quedacerta capacidade de prensión, a miúdo sinxelas modifica-cións da forma e material dos mangos dos cepillos permi-ten á persoa manter un correcto nivel de hixiene oral e, oque é mais importante, un certo grao de independencia.

Axudarémolos mediante utensilios modificados que llespermitan facelo:

• O mango do cepillo podémolo moldear con calor.• Pódese facer un mango mais longo acoplando o cepi-

llo nun mango de guiador de bicicleta por exemplo.

7.1.2. Colaboradores coa súa hixiene

Adaptando os mangos do cepillo. Exemplos



PACIENTES QUE POR INCAPACIDADE FÍSICA OU SENSORIAL NON PODEN REALIZAR O SEU PROPIO CEPILLADO • Mandamos abrir ou abrimos a boca e procedemos a

cepillalos da maneira explicada.

PACIENTES QUE POR INCAPACIDADE PSÍQUICAOU COGNITIVA NON PODE COLABORAR • Posta en marcha dunha rutina na hixiene oral a

mesma hora todos os días, non necesariamente áhora do aseo, e se fose necesario coa axuda dealguén máis.

• Utilización de frases e indicacións curtas e sinxelas.• Utilización da comunicación non verbal, como por

exemplo mediante diferentes expresións faciais ou através do contacto corporal que poden tranquilizarao maior.

• Darlle algún obxecto para que manteña as mansocupadas.

• Utilización de técnicas de comunicación tales comaencadeamentos, pontes e rescates.

• Encadeamento: é unha técnica mediante a cal o coi-dador inicia unha actividade e o maior axúdalle aacabala.

PONTE: Faise uso dos sentidos do maior, especialmen-te da vista e do tacto, para axudarlle a entender mellora tarefa, por exemplo dáselle un cepillo para que osuxeite coas mans.

RESCATE: Úsase a miúdo para axudar a completar ahixiene dos maiores con demencia. Se o coidador nonten éxito ao administrar os coidados pode buscaralguén que o faga no seu lugar, é como xogar “ao bo eao malo” e é unha técnica que funciona con algúnsmaiores que non colaboran.

7.1.3. Pacientes non capacitados para propia hixiene ou que non poden colaborar



Usaremos o cepillo de dentes sen dentífrico segundo atécnica explicada.

SE NON PODEMOS USAR O CEPILLO• Empapar gasas con solución antiséptica (clorhexidina).

Co depresor oprimilas contra a parte lateral do vasopara suprimir o líquido excesivo.

• Abrir a boca do paciente.• Limpar dentes, lingua, e toda a cavidade bucal, cam-

biando as gasas cantas veces sexa necesario.• Efectuar movementos de rotación para arrastrar a

placa.

• Utilizar o depresor para dirixir a lingua ata onde sexanecesario.

• Cando a boca estea limpa, humedecela cunha torundacon auga.

• Secar os labios con gasas.• Aplicar unha capa fina de vaselina nos labios para evi-

tar o seu resecamento.

7.1.4. Se o paciente está encamado, inconsciente e non o podemos incorporar



• Sacamos a prótese segundo o método indicado eprocedemos a súa limpeza, se é pola noite deixaré-mola en auga con antiséptico e cando a voltemos áboca lavarémola con auga corrente.

• Se o paciente ten dentes propios realizamos a técni-ca de hixiene oral.

• Limparemos tamén a enxiva onde se asenta a proté-se, unha masaxe que active a circulación sanguíneae tonifique o tecido que ao mesmo tempo eliminaráos restos de placa acumulados. Pódese usar uncepillo moi suave sen pasta, gasas, torundas oumasexeadores de enxivas.

7.2.1. Portadores de prótese parcial ou completa

• Procedemos da mesma maneira que se tivese toda asúa dentadura, tendo en conta as enxivas onde nonhai pezas para mantelas sans e libres de placa.

7.2.2. Maioría ou algunhas pezas na boca

• Limparemos as enxivas cunha gasa, cepillo suavesen pasta ou torundas de algodón, sen esquecer alingua.

7.2.3. Desdentados

7.2. Segundo o número de pezas dentais presentes

ELABORACIÓN

Dra. Teresa Casas NoriegaMédico estomatólogo unidade de saúdebucodental. C.S. O Ventorrillo A Coruña

Dra. Mercedes Pereiro SaavedraMédico estomatólogo unidade de saúdebucodental. C.S. San Xosé A Coruña

Mª Dolores Rodríguez MariñoHixienista dental. Técnico especialista enhixiene bucodental unidade de saúdebucodental. C.S. San Xosé A Coruña

Modesto Tajes VázquezHixienista dental. Técnico especialista enhixiene bucodental unidade de saúdebucodental. C.S. Arteixo-Sada

COORDINACIÓN

Marisol Castro LópezDirectora de enfermaría da Xerencia de Atención Primaria da Coruña

Purificación Cal ViqueiraSubdirectora de enfermaría da Xerenciade Atención Primaria da Coruña

COLABORADORES

Salomé Calvo SantosTraballadora social C.S. Xan Xosé A Coruña

Gloría Carballo GonzálezEnfermeira xefe C.S. San Xosé A Coruña

Rita Díaz HoyosEnfermeira C.S. Malpica

DOCENTES

Técnicos especialistas en hixienebucodental

Dolores Anido HermidaC.S. Abente y Lago

Carmen Casas Burgo C.S. O Ventorrillo

Rosa Franco Aradas C.S. Betanzos

Estefanía González Patiño C.S. O Ventorrillo

Ramón Pose Recarey C.S. Cee

Mar Robleda FernándezC.S. Carballo

Dolores Rodríguez Mariño C.S. San Xosé

Beatriz Sanjuán Pérez C.S. O Ventorrillo

Rocío Sampedro Díaz C.S. Santa Cruz

Modesto Tajes VázquezC.S. Arteixo-Sada

Xerencia de Atención PrimariaA Coruña

Servizo Galego de Saúde

Secretaría Xeral Servizo Galego de Saúde

Guía

01

Guía Hixiene oral - sergas.es · mandíbula e interromper os actos reflexos de mastigar e morder,...

Documents

Transcript of Guía Hixiene oral - sergas.es · mandíbula e interromper os actos reflexos de mastigar e morder,...