GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta...

16
Gida dikotomikoa Guía dicotómica L.G./D.L.: BI-411-05

Transcript of GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta...

Page 1: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

GidadikotomikoaGuía

dicotómica

L.G

./D.L

.: B

I-41

1-05

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 1

Page 2: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

• Hosto biribildua. Orokorrean oinetik hasitaadarkatzen da; adar zuzen eta bertikalak.Hoja redondeada, arbusto ramificado desde la basecon ramas rectas y verticales.

• Hosto luzanga / Hoja alargada.

Ibaiertzeko landaredia

Florade riberazuhaitz

eta zuhaiskak

árboles y arbustos

ZUHAISKAK: • Zuhaitz txikia, altueraz 5 m-tarainokoa gutxi gorabehera.ARBUSTOS: Zurezko zurtoina, askotan zorutik adarkatzen direnak.

• Árbol pequeño, hasta 5 m de altura aproximadamente.Tallo leñoso, en muchos las ramas crecen desde el suelo.

ZUHAITZAK: • 5 m baino altuagoak.ÁRBOLES: Zurezko zurtoina.

• Altura mayor de 5 m.Tallo leñoso.

• Arantzadun zuhaiska / Arbusto con espinas.

• Arantzagabeko zuhaiska / Arbusto sin espinas.

• Arantza asko, txikiak eta okertuak; zuhaiska herrestari-gorakaria. 5-7 foliolo eliptikodun hostokonposatuak.Muchas espinas, pequeñas y curvadas; arbusto rastrero-trepador. Hojas compuestas de 5-7 folioloselípticos.

• Arantza gutxi eta luzeak (6-15 mm), hosto bakunaketa lobulatuak.Pocas espinas y largas (6-15 mm), hojas simples y lobuladas.

A

H

zuhaiskak ARBUSTOS

A

B

C

B

C

D

ArkakaratsaRosal silvestre

Oso arrunta edozein substratumotan; lore larrosa zurbilak etatapakulu izenarekin ezagutzenden fruitua.Muy común en todo tipo desustrato; flores rosa pálido yfruto conocido como tapaculos.

Elorri zuriaEspino blanco

Basartetan, berroen iladetan etabasoen ertzetan hazten da. Berehostoak perexilaren hostoenantzekoak dira, baina zertxobaithandiagoak.Crece en espesuras, hileras desetos y bordes de bosques. Sushojas son parecidas a las delperejil pero más grandes.

HurritzaAvellano

Europa osoan hedatua, zuhaitzhosto erorkorren basopeanhazten da, orokorrean lekufresko eta itzaltsuetanDistribuido por toda Europa,crece en el sotobosque deárboles caducifolios,generalmente en lugares frescosy sombríos.

2

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 2

Page 3: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

• Hosto txikiak (3-6 zm); zuhaiska oso trinkoa, hostohilegabeak.Hojas pequeñas (3-6 cm), arbusto muy rígido, hojassin pelos.

• Hosto luzeak (10-15 zm), biloa hostoen azpialdean.Hojas largas (10-15 cm), hojas con vello en el envés.

• Adar gorriak dauzkaten zuhaiskak.Arbustos con ramas de color rojo.

• Beste koloreko adarrak dauzkaten zuhaiskak.Arbusto con ramas de otro color.

DE

F

3

Arbustu arruntaAligustre

Basati hazten da Europakozonalde gehienetan, lurzorukaretsuetan bereziki. Fruitua, baiabeltza eta pozointsua da.Enborraren oskola grisa eta leunada, gorrixka adar gazteetan.Crece silvestre en la mayor partede Europa, especialmente ensuelos calizos. El fruto es una bayanegra venenosa. Su corteza es grisy lisa, rojiza en los tallos jóvenes.

G

• 4 petalo eta 4 sepalo dauzkaten loreak. Hostoek 3-5nerbio dauzkate, hostoaren puntarantz hedatzendirenak.Flores con 4 pétalos y 4 sépalos. Hoja con 3-5nervios que se extienden hacia la punta de la misma.

• 5 petalo eta 5 sepalo dauzkaten loreak. Hostoarennerbioak hostoaren alboetarantz hedatzen dira.Flores con 5 pétalos y 5 sépalos. Los nervios de la hoja se extienden hacia los bordes laterales de la misma.

Zuhandor gorriaCornejo

Altuera 4 m arteko zuhaiska.Fruituak, beltzak heldutakoan,astringenteak dira. Egurra osogogorra da eta erreminta-girtenetarako erabili izan da.Arbusto de hasta 4 m de altura.Los frutos, negros al madurar, sonastringentes. La madera es muydura y se ha utilizado para hacermangos de herramientas.

ZumalakarraArraclán

Altueran 5 m edo gehixeago artekozuhaiska. Egurra homogeneoa etaarina da, eta polboragintzanestimazio handiko ikatza ematen du.Fruitua, biribildua, hasieran berdeskada, gerora gorria eta azkenik beltza.Arbusto de hasta 5 m de altura opoco más. Posee una maderahomogénea y ligera, que da lugar aun carbón muy estimado en laindustria de la pólvora. El fruto,redondeado, muestra un color verdeal principio, que se torna rojodespués y finalmente negro.

E

• Adarren ebakidura lauangeluarra.Sección de las ramas cuadrangular.

• Ebakidura lauangeluarra ez daukaten adarrak.Ramas sin sección cuadrangular.

F

G

BasaerramuaBonetero

Altueran 6 m arteko zuhaiska.Fruitu kapsularra dauka, gorria.Apiriletik ekainera loratzen daeta fruituak udazkenean heltzendira.Arbusto de hasta 6m de altura.Presenta un fruto capsular decolor rojo. Florece de abril ajunio y los frutos maduran enotoño.

IntsusaSauco

Hostoei usain indartsua darie, ezoso gozoa. Lore zuri txikiakdauzka, eguzkitako formanantolatuta. Basoetan, berroenartean eta lur alferretan haztenda.Sus hojas desprenden un fuerteolor, no muy bueno. Tienepequeñas flores blancas dispuestasen forma de sombrilla. Crece enbosques, entre setos y terrenosbaldíos.

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 3

Page 4: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

PlatanoaPlátano

Zuhaitz sendoa; adar nagusiakgizenak. Oso arrunta pasealekueta etorbideetan, apainketarakoeta itzala emateko landatzen da.Árbol robusto con ramasprincipales muy gruesas. Típico en paseos y avenidascomo árbol ornamental y paradar sombra.

• Enborrak kolore ezberdinak dauzka mosaiko bateratzen dutelarik, hosto palmatuak. Tronco con diferentes colores formando un mosaico,hojas palmadas.

• Enbor zuria / Tronco de color blanco.

• Beste koloretako enborrak / Tronco de otro color.L

M

K

• 40 m-tarainoko zuhaitza; 9 foliolo edo gehiagodauzkaten hosto konposatuak, hostoen azpialdeanbiloa erdiko nerbioaren inguruan; enbor grisa,luzetara zartatua.Árbol de hasta 40 m; hojas compuestas por 9 ó másfoliolos, vello en el nervio central en el envés de lahoja; tronco gris, agrietado longitudinalmente.

• 15-20 m-tako zuhaitza; bilorik gabeko hostobakunak; enbor grisa ezkatatsua eta zimurtua.Árbol de 15-20 m; hojas simples sin vello, tronco grisescamoso y arrugado.

LizarraFresno

Lurzoru hezeetan hazten denzuhaitza; oso arrunta EuskalHerrian, kantauriar isurialdeanbereziki.Árbol típico de suelos húmedos,muy común en el País Vasco,especialmente en la vertientecantábrica.

ZumeaSauce

Adaburu zabala eta irregularradaukan zuhaitza. Oso arruntaleku hezeetan eta urbazterretan.Parke eta pasealekuetanlandatzen da zuhaitzornamental gisa.Árbol de copa ancha e irregular,común en lugares húmedos yjunto a los ríos. También usadocomo árbol ornamental enparques y paseos.

J

4

• Hosto estuak eta iraunkorrak, orratz formakoak;pinaburudun zuhaitza.Hojas estrechas y perennes en forma de aguja, árbolcon piñas.

• Hosto zabalak eta erorkorrak / Hojas anchas y caducas.

zuhaitzak ÁRBOLES

PinuaPino

Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen etazilindrikoa dauka. Zurgintzaneta papergintzan daukangarrantzia dela eta oso ugaria.Generalmente cónico y de unos25-30 m, con tronco recto ycilíndrico. Muy abundante debidoa su importancia en la industriamaderera y papelera.

I

J

K

• Hosto lantzeolatuak (luzangak eta puntadunak, lantza baten punta bezala).Hojas lanceoladas (alargadas y terminadas en punta, como la punta de una lanza).

• Bestelako morfologia daukaten hostoak.Hojas con otra morfología.

H

I

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 4

Page 5: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

5

MakalaChopo

Ibaien urbazterretan etaharanetan hazten da haltza etazumeekin batera; bide etaerrepideen ondoan landatzen daere.Crece en las riberas de los ríos yen los valles, junto con alisos ysauces, y también es cultivadojunto a caminos y carreteras.

HaltzaAliso

Oso arrunta ibaien urbazterretan,ibaiarekiko paraleloak direniladak sortuz (galeria basoa).Lurzoru pobreak errazkikolonizatzen dituzte, baldin etahezetasun nahikoa izanez gero.Muy abundante en las riberas delos ríos, formando filas de árbolesparalelas al río (bosque degalería). Colonizan fácilmentesuelos pobres, siempre que tenganla suficiente humedad.

UrkiaAbedul

Tamaina ertaineko zuhaitza, osoarrunta leku hezeetan, berezikikantauriar isurialdean. Errezhazten da zona degradatuetaneta iraulitako lurretan.Árbol de tamaño medio, muycomún en zonas húmedas,especialmente en la vertientecantábrica. Crece fácilmente enzonas degradadas y suelosremovidos.

ZurzuriaÁlamo

Zuhaitz sendoa, apainketarakolandatzen da parke etalorategietan. Oso ugaria da ereArabako Errioxaldeko ibaienurbazterretan.Árbol robusto que se plantaextensamente como ornamentalen parques y jardines. Tambiénes muy abundante junto a losríos de La Rioja Alavesa.

AstigarraArce

Zuhaitz txikia; adaburu baxuaeta ganga formakoa. Zuhaitzornamental gisa eta hesiaksortzeko landatzen da. Edozeinsubstratutan hazten da, bainalurzoru hezeak nahiago ditu.Árbol pequeño de copa baja yabovedada. Se planta comoornamental y para formar setos.Crece sobre cualquier sustrato,aunque preferentemente sobrezonas húmedas.

HaritzaRoble

Bizitza luzeko eta hazkundemoteleko zuhaitza, lurzoru azidoeta hezeetan hazten dena bereziki.Aintzinan baso zabalak eratzenzituen, gaur egun bortizkimurriztuak izan direnak.De vida larga y crecimientolento, aparece especialmentesobre suelos ácidos y húmedos.Antiguamente formaba extensosbosques que hoy en día han sidofuertemente reducidos.

• Adaburua zertxobait piramidala, arrakalahorizontalak dauzkan enborra; hosto erronboidalak,berdeak aloe bietatik.

Copa algo piramidal, tronco con estrías horizontales;hojas romboidales, verdes por ambos lados.

• Adaburu irregularra, goiko aloetik zabalagoaorokorran, hosto berdeak gainekaldetik eta zuriakazpialdetik.

Copa irregular, generalmente más ancha por el ápice,hojas verdes por el haz y blancas por el envés.

• Hosto lobulatuak / Hojas lobuladas.

• Hosto ez lobulatuak / Hojas no lobuladas.

• Adaburu konikoa edo estua eta kolumnarra, 30 m-tarainoko zuhaitza; hosto aobatu-erronbikoak,zeharrargitsuak ertzeetan.Copa cónica o estrecha y columnar, de hasta 30 m;hojas aovado-rómbicas, traslúcidas en los bordes.

• Adaburu biribildua, 20 m-tarainoko zuhaitza; hostobiribila eta kamutsa.Copa redondeada, de hasta 20 m; hoja redondeadacon la punta roma.

• Zuhaitz txikia orokorrean (10-15 m); hostopalmatilobatuak, bilo pixkat azpialdetik eta 3-8 zm-takoak; enborra gris-gaztainakara.

Árbol generalmente pequeño (10-15 m); hojaspalmatilobadas, con algo de vello en el envés y de 3-8 cm; tronco gris castaño.

• Zuhaitz sendoa (40 m-tarainokoa); hosto aobatuak(arrautza formakoa) eta aldi berean lobulatuak; enbor marroia.

Árbol robusto (hasta 40 m); hojas con forma aovada(de huevo) y al mismo tiempo lobuladas; troncomarrón.

O

M

N

N

O

L

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 5

Page 6: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

• Gorputz zapaldu eta obalatua. Bi begiak gorputzaren alde berdinean.Cuerpo aplastado y ovalado. Ambos ojos en un lado del cuerpo.

• Gorputza suge formakoa / Cuerpo en forma de serpiente.

• Bestelako ezaugarriak / Otras características.

• Arrain txikia, hiru arantzarekin bizkar-hegatsaren aurrean.Pez pequeño con tres espinas delante de la aleta dorsal.

• Bestelako ezaugarriak / Otras características.

• Ezkatarik gabeko azala / Piel sin escamas.

• Ezkatadun azala / Piel con escamas.

ArrainakPeces

AingiraAnguila

Arrain hiruarantza

Espinoso

A

B

C

B

C

D

F

6

PlatuxaPlatija

Berez itsas-arrainak dira,estuarioetara hurbildu etaibaian gora abiatzen dira, betiere itsasaldien eraginpekozonaldean geldituz. Izaerasedentarioa daukate eta ibai-hondoan bizi dira.Son peces típicamentemarinos que se acercan a losestuarios y remontan los ríospermaneciendo siempre enzonas de influencia mareal.Son de costumbressedentarias y viven en elfondo de los ríos.

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 6

Page 7: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

• Bi bizkar-hegats euren artean ondo ezberdindurik, tartea dagoeuren artean.Dos aletas dorsales bien diferenciadas con espacio entre ellas.

• Bi bizkar-hegats, tarterik gabe euren artean.Dos aletas dorsales sin espacio entre ellas.

• Sei bizar ahoaren inguruan. Askotan 10 zm baino gehiago neurtzen duen arraina, bizar luzeduna.Seis barbillones alrededor de la boca. Pez que frecuentemente supera los 10 cm con barbillones largos.

• Bi bizkar-hegats / Dos aletas dorsales.

• Bizkar-hegats bakarra eta biguna (ziprinidoak).Una aleta dorsal blanda (ciprínidos).

• 1. hegatsa biguna eta 2.a oso txikia (izokinkideak):La 1.a aleta es blanda y la 2.a muy pequeña (salmónidos):• Purpura koloreko marra bat gorputzaren

bi aldeetan, orbain ilun asko isats aldean.Banda purpúrea en cada lado del cuerpo, muchas manchas oscuras en la cola.

• Purpura koloreko marrarik gabe; tamaina handiko arraina.Sin banda purpúrea, de gran tamaño.

• Purpura koloreko marrarik gabe; tamaina ertaineko arraina.Sin banda purpúrea, de tamaño medio.

• 1. hegatsa gogor eta arantzatsua da, 2.a biguna da.La 1.a aleta es dura y espinosa, la 2.a blanda.

7

MazkarraLocha

D

FG

J

H

G

H

Amuarrain ortzadarra

Trucha arcoiris

IzokinaSalmón

Ibai-amuarrainaTrucha de río

Perka amerikarraPerca americana

Jatorriz Estatu Batuetakoa,Euskal Autonomi Erkidegoanzenbait ibai (Ebro, Urkulu,Barrundia) eta aintziretan (ElRegato, Urkulu, Ulibarri) topadezakegu. Kolore berdexkakoharrapari bizkorra da, bizkarargia eta zilar koloreko sabeladaukana. Alboetan orbainbeltzak dauzka.Originaria de Estados Unidos,en la Comunidad AutónomaVasca se encuentra en algunosríos (Ebro, Urkullu, Barrundia)y pantanos (El Regato, Urkuluy Ullibarri). Es un rápidodepredador de color verdoso,con el dorso claro y el vientreplateado. Presenta manchasnegras en los lados.

KorrokoiaCorcón

Korrokoiak arrain taldekoiakdira, eta sarritan arrain-sardak eratzen dituztekostalde eta itsasadarretan.Ibaietan, ez dute itsasaldieneraginpeko zonaldetikgorago egiten.Los corcones son pecesgregarios y a menudo se lesve formando grandes grupos o cardúmenes en las zonascosteras y desembocaduras.En los ríos no suben másallá de la zona de influenciamareal.

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 7

Page 8: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

• Arrain txikia; albo-lerroa ezosoa.Pez pequeño con línea lateral incompleta.

• Albo-lerroa osoa.Pez con línea lateral completa.

• Ezpain korneo, gogor eta ebakitzaileak.Labios córneos duros y cortantes.

• Ezpain ez ebakitzaileak, begi gorrixkak.Labios no cortantes, ojos rojizos.

• Bizkar-hegatsa, uzki-hegatsa baino 2 aldiz handiagoa gutxienez.Aleta dorsal por lo menos dos veces mayor que la anal:• Bi bizar / Dos barbillones.

• Bizarrik gabekoa / Sin barbillones.

• Bizkar-hegatsa ez da uzki-hegatsa baino 2 aldiz handiagoa:Aleta dorsal no es dos veces mayor que la anal:• Lau bizar / Cuatro barbillones. • Bizarrik gabekoa / Sin barbillones.

8

EzkailuaPiscardo

LoinaLoina

L

K

L

K

J

BarboaBarbo

KarpaCarpa

ErrutiloaBermejuela

Loinarekin nahas dezakegu;egitez, bi espezieak taldekaeta nahasturik egiten duteigeri. Sabelagaitikezberdintzen dira,errutiloarena horixkagoaizanik. Nahiz eta kantauriarisurialdean ez bizi, Arabakolautadako ibaietan osoarrunta da.Puede confundirse con laloina, de hecho nadan engrupos gregarios mezclados,aunque se distingue por elvientre, más amarillento enla bermejuela. Aunque noaparece en los ríos de lavertiente cantábrica, es muycomún en los ríos de lallanada alavesa.

Zamo txikiaCarpín

Karparen antzeko arraina,baina tamaina txikiagokoa (ale helduak 15 eta 20 zmbitartekoak).Pez muy parecido a la carpapero de menor tamaño (entre 15 y 20 cm para losejemplares adultos)

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 8

Page 9: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

Hegaztiak

• Tamaina handikoak, 70 eta 100 zm bitartekoak:Tamaño grande, de 70 cm a 100 cm:• Lumaje zuria, hegoen ertzak beltzak.

Hegalaldian lepoa luzatuta darama.Plumaje blanco con bordes de ala negro. Cuello estirado en vuelo.

• Lumajea kolore-tonu grisexkekin. Burua eta lepoa zuriak. Hegalaldian lepoa S forman bilduta. Plumaje en tonos grisáceos. Cabeza y cuello blancos. En vuelo el cuello recogido en forma de S.

• Tamaina txikikoa; 60 zm baino gutxiago.Tamaño pequeño; menos de 60 cm.

• Lumaje belzkara. Marka zuriak edo beste koloretakoak:Plumaje negro pizarra. Marcas blancas o de otros colores:• Kopeta gorria. Mokoaren punta gorria.

Frente roja. Punta del pico roja.• Kopeta gorria. Mokoaren punta gorria.

Frente y pico blancos.• Tamaina txikikoa (24 zm) eta moko horia.

Pequeño tamaño (24 cm) y pico amarillo.• Sabelaldea eta hegoaren gainekaldea (tektrizak) zuriak.

Vientre y parte superior del ala (tectrices) blancos.• Era askotako lumajea / Plumaje variado.

• Moko zapaldua daukaten hegaztiak / Aves con pico aplanado. • Moko puntaduna daukaten hegaztiak / Aves con el pico puntiagudo.

• Ur-azaleko ahatea. Moko horixka eta buru berde eta disdiratsua.Pato de superficie. Pico amarillento y cabeza verde brillante.

• Ahate urpekaria. Moko iluna eta buru gorrixka.Pato buceador. Pico oscuro y cabeza rojiza.

Koartza hauskaraGarza Real

Uroilo arruntaPolla de agua

Zozo arruntaMirlo común

Mika arruntaUrraca

BasahateaÁnade Real

A

B

C

D

B

C

D

E

Aves

9

ZikoinaCigüeña

Ezagutzeko erraza denespeziea; Arabako lautadakolurralde batzuetan ikusdaiteke. Kantauriarisurialdean ikustea osoarraroa da, bertan ez baituhabirik egiten.Especie fácilmentereconocible, es posible verlaen algunos territorios de lallanada alavesa. En lavertiente cantábrica es raroverla ya que no nidifica.

Kopetazuri arruntaFocha común

Uroiloaren antzekoa; errazbereizten dira kopetazuriarenmokoa eta moko gainekokopeta-plaka zuriak direlako.Parecida a la polla de agua, sedistingue fácilmente porquetiene el pico y el escudete(placa frontal encima el pico)de color blanco.

MurgilariPorrón común

46 zm inguruko tamaina; lepogaztainakara iluna dauka, bular beltzaeta gorputzaren gainontzekoa grisa.Lezkadiak daudeneko laku, zingira etaurgeldietan bizi da.Sobre los 46 cm de talla, presenta el cuellocastaño oscuro, pecho negro y el resto delcuerpo de color gris. Habita en lagos,lagunas y remansos con carrizales espesos.

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 9

Page 10: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

• Lepo luzea, ahate baten antzeko tamaina (46 zm). Kolore gorria, zuria eta arrea.Gangarduna.Cuello alargado, de tamaño similar a un pato (46 cm). Colores rojo, blanco y pardo. Con “cresta”.

• Ahate bat baino txikiagoa (25-29 zm). Kolore arre-ilunak. Marka zuria mokoaren oinaldean. Urpekaria.Más pequeño que un pato (25 a 29 cm). Colores pardo-oscuros. Marca blanca en la base del pico. Buceador.

• Moko puntadunekoak, baina tamaina txikikoak (20 zm baino gutxiago).Con pico puntiagudo pero de pequeño tamaño (menos de 20 cm).

• Zangaluzea. Zango eta moko luzeak. Kolore arre-grisexka eta sabela zuria; 20 zm ingurukoa.Limícola. Patas y pico largos. Color pardo grisáceo y vientre blanco sobre los 20 cm de talla.

• Kolore urdin-metalikoa, behekaldeko atalak gaztainakarak. Buru handikoa eta mokoa neurrigabea bere tamainarako (16 zm).Color azul metálico, partes inferiores acastañadas. De cabeza grande y pico desmesurado para su tamaño (16 cm).

• Lumajea zuriz, beltzaz eta grisaz kontrastatua. Buru eta isatseko mugimendu urduri eta jarraiak.Contrastado plumaje a base de blanco, negro y gris. Continuos y nerviosos balanceos de la cola y la cabeza.

• Txori txikia (13 zm), hormatxoria baino txikiagoa. Kopeta, eztarri eta bularrean daukan laranja kolorea oso deigarria da.Pequeño pájaro (13 cm), menor que el gorrión. Destaca el vivo color anaranjado que presenta la frente, la garganta y el pecho.

10

Murgil handiaSomormujo

lavanco

Txilinporta txikia

Zampullín chico

KuliskaAndarríos

Martin arrantzalea

Martín pescador

Buztanikara zuria

Lavandera blanca

TxantxangorriaPetirrojo

E

F

F

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:21 Página 10

Page 11: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

11

AnfibioakAnfibios

Anfibioen taldean, ikusteko errezenak diren organismoak fase larbarioandaudenak dira, “zapaburu” deritzenak, baina fase hauetako organismoakespezietan sailkatzea zaila izaten da. Gida honetan anfibio arruntenen fasehelduak aurkezten ditugu.Dentro de los anfibios, los organismos más fáciles de observar son la faselarvaria de los mismos, esto es, los denominados “renacuajos”, si bien en estafase se hace difícil distinguir los correspondientes a las distintas especies. En esta guía proponemos la fase adulta de los anfibios más comunes.

Isatsik gabeko batrakioak (anuruak), igelak eta apoak esate baterako.Batracios carentes de cola (anuros), como las ranas y los sapos.

Isatsa daukaten batrakioak (Urodeloak) / Batracios con cola (Urodelos).

• Tamaina txikiko anurua, 10 zm gehienez:Anuro de pequeño tamaño, hasta 10 cm:• Bizkarra kolore berdekoa, berde argiagoa den lerro batekin.

Coloración dorsal verde, con línea dorsal verde claro.• Bizkarra arre-gorrixka, grisexka edo oliba kolorekoa.

Coloración dorsal pardorojiza, grisácea u oliva.

• Tamaina handiko Anurua (14 zm baino gehiago).Anuro de gran tamaño (más de 14 cm). • Azal garatxoduna, arre eta oliba arteko kolorea,

pupila horizontala eta eliptikoa, eta irisa gorribeltza.Piel verrugosa de color pardo a oliva, pupila horizontal y elíptica e iris cobrizo.

A

B

anuruakANUROS

Ur-igel arruntaRana común

Baso-igel gorriaRana bermeja

Apo arruntaSapo común

A

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:22 Página 11

Page 12: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

• Tamaina txikikoa (8 zm-taraino), isatsa ezker-eskuinetikzapaldua, kolore arrekoa eta batzutan puntu beltz txikiekin.De pequeño tamaño (hasta 8 cm), cola comprimida lateralmentede color pardo y a veces con pequeños puntos negros.

• Isats zilindrikoa, gorputz horia orbain beltzekin. Tamaina handiagokoa (15 zm-taraino).Cola cilíndrica, cuerpo amarillo con manchas negras. De mayor tamaño (hasta 15 cm).

urodeloak URODELO

Arrabio arruntaSalamandra

común

12

B Uhandre palmatuaTritón palmeado

Uhandre hau espezie urtarrenmodura bizi da urgeldietan,nahiz eta gauez elikagaiakbilatzeko uretatik ateratzenden. Araldian, arrak mintzmehe bat izaten du oinetan,garai hau pasa eta gerodesagertzen dena.Este tritón se comporta comouna especie acuática, enzonas de remansos, si biensale por la noche paraalimentarse en lasinmediaciones. Durante elcelo, el macho presenta unafina membrana en los pies,que desaparece tras estaépoca.

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:22 Página 12

Page 13: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

NarrastiakReptiles

narrastiakhankarik gabeko

REPTILESSIN PATAS

narrastiakhankadun

REPTILESCON PATAS

• Ofidio (suge) berde iluna edo oliba kolorekoa, orbain belzduna eta 1 m-ko luzera daukana.Ofidio (culebra) de color verde oscuro u oliva, con manchas negras y de 1 m de longitud.

• Tamaina txikiko ofidioa (50-60 zm), arre eta oliba bitarteko kolorekoa, pixka bat horixka batzuetan eta sigi-saga beltz batekin bizkarrean sugegorrien modura.Ofidio de pequeño tamaño (50-60 cm) de color pardo a oliva, a veces ligeramente amarillo y con un zig-zag dorsal negro parecido a las víboras.

• Tamaina txikiko narrastia (7 zm), isatsak gorputza bainoluzera bikoitza dauka; nagusitzen den kolorea arrea edoberdexka da, alboak ilunagoak izanik.Reptil de pequeño tamaño (7 cm), cola el doble de largaque el cuerpo, el color que domina es el pardo o verduscocon los laterales oscuros.

Suge gorbataduna

Culebra de collar

Suge biperakaraCulebra de agua

13

A

B

Horma-sugandilaLagartija roquera

Askotan harrizko hormetan bizi daeta gizakion presentzia ondojasaten du, hori dela eta ikustekoerraza izaten da. Beretamainagaitik ezberdintzen da osoarrunta den beste espeziebatengandik, sugandila iberiarra,azken honek 16 zm-tarainokotamaina daukalarik.Vive con frecuencia en muros depiedra y tolera muy bien lapresencia humana, por lo que esfácil verla. Se diferencia de otraespecie muy común, la lagartijaibérica, por su tamaño ya que éstamide hasta 16 cm.

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:22 Página 13

Page 14: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

14

UgaztunakMamíferos

Ugaztun basatiak ikusteko zailakizaten dira euren bizimodua dela

eta (askotan gautarrak),baina euren arrastoei esker

antzeman ditzakegu.Los mamíferos salvajes son

animales difíciles de ver debidoa sus hábitos (en muchos

casos nocturnos), peropodemos reconocer su

presencia a través de losrastros.

Igaraba / NutriaIle marroi-gorrixka bizkar aldean eta zuria sabelean. Hanka

labur eta sendoak dauzka, eta oinetan behatzarteko mintza.Gizakien jazarpena dela eta, geure herrialdeansoilik leku zehatzetan topa dezakegu.

Pelaje marrón rojizo en el dorso y blanco en el vientre. Posee patas cortas y robustas con

membranas interdigitales en los pies. Debido a la persecuciónhumana, la nutria sólo se encuentra en enclaves muy concretos de nuestro país.

Bisoi europarra / Visón europeoIle gaztainakara iluna, disdiratsua eta erabatekoa. Muturrean goi eta behe-ezpaina estaltzen dituen orbain zuria dauka (bisoi amerikarrak daukan orbain zuriak behe-ezpaina

besterik ez du estaltzen).

Pelaje castaño oscuro, brillante y uniforme. El hocico tiene una mancha blanca que cubre el labio inferior y superior (en el visón americano la mancha sólo cubre el labio inferior).

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:22 Página 14

Page 15: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

15

Basurdea / JabalíIle gogor eta arre iluna. Txerriaren antzekoa da; gorputz gizeneta sendoa, eta hanka labur eta indartsuak dauzka. Buru handiadauka, muturrerantz luzatu egiten dena. Muturraren puntazapala da eta ar helduetan bi behe-betagin nabarmentzen dira.

Pelaje fuerte de color pardo oscuro. Es similar al cerdo, con elcuerpo macizo y robusto y las patas fuertes y cortas. La cabezaes grande y se alarga hacia el morro, que remata en un hocicoplano. En los machos adultos sobresalen dos grandes colmillosinferiores.

Azeria / ZorroKolore ezberdinetako ilea, arre-gorrixka oro har, etaazpialdeko atalak zuriak. Tamaina ertainekoa, 5 eta 7 kgbitartekoa; gorputz luzea eta hanka laburrak. Mutur luzanga,puntadun belarriak eta buztan luze eta hiletsua dauka.

Pelaje con tonalidades muy variadas, en general es pardo rojizo, con las partesinferiores blancuzcas. Es de tamaño mediano, de entre 5 y 7 kg de peso, de cuerpo alargado y patas fuertes y cortas. Posee un morro afilado, orejaspuntiagudas, y cola larga y poblada.

Arruntagoak diren beste aztarna batzuk badaude, etxeko aberei dagokienak: Hay otras huellas, más comunes, y que corresponden a animales domésticos:

ArdiaOveja

TxakurraPerro

BehiaVaca

ZaldiaCaballo

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:22 Página 15

Page 16: GUIA DICOTOMICA 10 - Berrigasteiz · Pinua Pino Oro har konikoa eta 25-30 m-takoa; enbor zuzen eta zilindrikoa dauka. Zurgintzan eta papergintzan daukan garrantzia dela eta oso ugaria.

KarramarroakCangrejos

Geure ibaietan hiru karramarro mota bizi dira, zeintzuk ezberdintasun batzuk dauzkaten euren artean:En nuestros río habitan tres tipos de cangrejos, con algunas diferencias:

• Kolore arre edo beltza; kelen azpialdea zuria, kela garatxodunak:Oso urria, duela hamarkada batzuk bere populazioa sarraskitua izan baitzen gaixotasun bat dela medio (afanomikosia).

Coloración marrón o negra, cara ventral de las pinzas blanca, pinzas rugosas:Escasísimo, pues su población fue diezmada hace varias décadas debido a una enfermedad (afanomicosis).

• Kolore gorria; kelen azpialdea gorria, kela arantzatsuak:Jatorriz amerikarra, karramarro asezina da; ez dauka problemarik uretatik irtetzekojanariaren bila, eta bertako karramarroaren bizilekuaz jabetu egin da.

Coloración roja, cara ventral de las pinzas roja, pinzas muy espinosas:De origen americano, es un cangrejo muy voraz que no duda en salir del agua paraalimentarse y ha ocupado el hábitat del cangrejo autóctono.

• Kolore marroia; kelen azpialdea gorria, orbain zuri bat keletan, kelen gainazala leuna:Ibaiak birpopulatzeko erabilia izan da, baina aldi berean gaixotasunaren eramailea da.

Coloración marrón, cara ventral de las pinzas roja, pinzas con una mancha blanca, superficie de las pinzas lisa:Ha sido también utilizado para repoblar los ríos, pero también era portador de la enfermedad.

Bertako karramarroa

Cangrejo autóctono

Karramarrogorria

Cangrejo rojo

Karramarro seinaleduna

Cangrejo señal

GUIA_DICOTOMICA_10 18/1/10 14:22 Página 16