GUIA DE VIXILANCIA DA SAUDE NO SECTOR PESQUEIRO...
94
Transcript of GUIA DE VIXILANCIA DA SAUDE NO SECTOR PESQUEIRO...
2
ISBN: 978-84-695-6390-8
3
AUTORÍA
4
A PRESENTE GUÍA FOI REALIZADA POR:
Na parte médica:
Autoría:
Aitor Guisasola Yeregui. Médico especialista en Medicina do Traballo. OSALAN – Instituto Vasco de Seguridade e Saúde Laborais.
Nieves Lorenzo Espeso. Médica especialista en Medicina do Traballo. ISSGA – Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.
Helena Abigail Rodríguez González. Enfermeira especialista en Enfermería do Traballo. IAPRL – Instituto Asturiano de Prevención de Riscos Laborais.
Dulce Mª Platero García. Médica especialista en Medicina do Traballo. IAPRL – Instituto Asturiano de Prevención de Riscos Laborais.
Na parte técnica:
Autoría:
José Antonio Rodríguez Arribe. Técnico de Prevención. ISSGA – Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.
Iñaki Zubia Díaz. Técnico de Prevención. OSALAN – Instituto Vasco de Seguridade e Saúde Laborais.
Mª Isabel García Leal. Técnico de Prevención. ICASST – Instituto Cántabro de Seguridade e Saúde no Traballo.
Colaboraron:
Manuel Iglesias Fanjul. Técnico de Prevención. IAPRL – Instituto Asturiano de Prevención de Riscos Laborais.
Minerva Espeso Expósito. Técnico de Prevención. IAPRL – Instituto Asturiano de Prevención de Riscos Laborais.
Coordinación:
Aitor Guisasola Yeregui. Médico especialista en Medicina do Traballo. OSALAN – Instituto Vasco de Seguridade e Saúde Laborais.
Supervisión:
José Rega Piñeiro. Técnico de Prevención. ISSGA – Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.
Pedro Pablo Uriarte Astarloa. Médico especialista en Medicina do Traballo. OSALAN – Instituto Vasco de Seguridade e Saúde Laborais.
José Antonio Vázquez Grueiro. Técnico de Prevención. OSALAN – Instituto Vasco de Seguridade e Saúde Laborais.
5
ÍNDICE
Introdución ...................................................................................................................................................................... 7
Perspectiva do sector ................................................................................................................................................ 10
Xustificación ................................................................................................................................................................ 15
Obxectivos ................................................................................................................................................................... 17
Alcance ......................................................................................................................................................................... 19
Metodoloxía ................................................................................................................................................................ 21
Saúde laboral e xénero ............................................................................................................................................. 29
Embarazo, parto recente e lactación natural ....................................................................................................... 32
Marisqueo por inmersión ......................................................................................................................................... 42
Matrices de fases, tarefas, subtarefas e perigos .................................................................................................... 50
Marisqueo a pé: ameixa, berberecho, cadelucha .......................................................................................... 51
Recursos específicos recolleita a pé: navalla / longueirón, ourizo, algas, poliquetos, etc. .................. 52
Recursos específicos mergullo: navalla, peneira, ourizo, algas, poliquetos ............................................. 53
Recursos específicos: percebe ......................................................................................................................... 54
Reparación / armado de artes de rede de baixura ..................................................................................... 55
Reparación / armado de artes de rede de altura ........................................................................................ 56
Reparación / armado doutras artes ............................................................................................................... 57
Manipulación e transporte de peixes pequenos ......................................................................................... 58
Manipulación e transporte de peixes pequenos (continuación) ............................................................. 59
Manipulación e transporte de peixes grandes ............................................................................................. 60
Fichas de exploración médica por riscos ............................................................................................................. 61
Embarazo, parto recente e lactación natural ............................................................................................... 62
Marisqueo por inmersión ................................................................................................................................. 75
Anexo I ........................................................................................................................................................................ 80
Glosario ....................................................................................................................................................................... 82
Bibliografía ................................................................................................................................................................... 86
6
NOTA:
USO DO MASCULINO EN REFERENCIA ÁS PERSOAS DE AMBOS OS SEXOS:
O emprego neste escrito do masculino plural cando nos refiramos a mulleres e homes no traballo como colectivo non ten intención discriminatoria, senón que responde á aplicación da lei lingüística da economía expresiva e ao fin de facilitar a lectura o máximo posible, dada a abundancia de datos. Referirémonos explicitamente a traballadoras e traballadores cando a comparación entre ambos os sexos sexa relevante no contexto.
7
INTRODUCIÓN
8
INTRODUCIÓN
A pesca é unha realidade común intimamente ligada á vida social e económica do litoral Cantábrico Noroeste
de España e, por ese motivo, as direccións dos Institutos de Seguridade e Saúde Laboral das comunidades
autónomas galega, asturiana, cántabra e vasca acordaron desenvolver un traballo conxunto neste sector.
Un sector que, sen dúbida, presenta especificidades en cada comunidade, aínda que o máis determinante e
significativo son os seus puntos en común. Con este fin constituíuse un grupo multidisciplinar de técnicos
e médicos para elaborar a Guía de vixilancia da saúde no sector pesqueiro.
A guía estase a desenvolver en diferentes etapas. A primeira etapa, dirixida ás frotas artesanal e de baixura,
publicouse no outono do 2011. A segunda, que aborda as actividades de marisqueo a pé, extracción de
recursos específicos e actividades auxiliares á pesca, é a que se presenta neste volume; e queda unha
terceira, en relación ás frotas de altura e grande altura, que se ha publicar a continuación desta.
Para a primeira parte da guía escolléronse as frotas artesanal e de baixura por seren as que empregan a
un maior número de persoas e porque os pescadores que faenan neste tipo de embarcacións artesanais
non gozan dun sistema de protección da saúde organizado, debido, en moitos casos, a que están adscritos
ao réxime de autónomos da Seguridade Social e non asumiron máis responsabilidades preventivas que as
derivadas da aplicación do real decreto sobre coordinación de actividades.
Algo similar acontece cos traballadores aos que se dirixe a segunda entrega desta guía. Moitas das persoas
que traballan nesta parte do sector son tamén autónomas e, por mor diso, non adoitan controlar a súa
saúde.
Non obstante, a característica máis salientable desta segunda parte é que inclúe unha serie de artes
extractivas e actividades relacionadas coa pesca nas cales a presenza da muller é predominante; aínda
máis, podemos mesmo falar de sectores con sobrerrepresentación feminina. As actividades económicas
ocupadas por mulleres e, en consecuencia, os riscos laborais aos que poden estar expostas son, en moitas
ocasións, diferentes aos dos homes, como o son tamén, xa que logo, os danos á saúde, froito da segregación
horizontal no traballo. Por iso, a partir das matrices de fases, tarefas e subtarefas que caracterizan esta
guía, proponse que as avaliacións de riscos que se efectúen en función destas incorporen a perspectiva de
xénero e insístese en que se examinen as tarefas que verdadeiramente se realizan, tendo en conta quen as
leva a cabo e cal é o auténtico contexto de traballo e evitando formular estimacións sobre a exposición a
estes riscos baseadas na mera descrición ou na denominación do posto de traballo.
A vixilancia colectiva da saúde débese realizar, pola súa vez, dende esta perspectiva de xénero, analizando
os datos de forma separada por sexos, para así poder lograr os seus verdadeiros obxectivos de:
• Valorar a importancia dos efectos dos riscos laborais, a súa frecuencia, gravidade e tendencia.
• Establecer hipóteses causa-efecto entre os riscos laborais e os problemas de saúde derivados
destes, incluídos os aspectos que concirnen á función reprodutiva e á maternidade.
• Dar prioridade a actividades de prevención e avaliar a efectividade destas medidas.
En referencia á vixilancia individual da saúde, seguen estando plenamente vixentes as fichas de exploración
médica por riscos incluídas na primeira parte da guía. Ademais, introdúcense unha serie de fichas relacionadas
coa protección específica da lactación e o embarazo que complementan a información recollida naquelas.
Todo isto sen deixar de insistir na idea de que a saúde laboral de homes e mulleres vai máis aló destes
estados de saúde concretos.
Para elaborar estas fichas adaptáronse as que se recollen nas Directrices para la evaluación de riesgos y
protección de la maternidad en el trabajo, publicadas polo Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no
9
Traballo no ano 2011; e, con relación a como levar a cabo a vixilancia da saúde durante o embarazo e a
lactación, reproduciuse a táboa 2 da Nota Técnica de Prevención (NTP) 915 e recóllense literalmente as
recomendacións incluídas nela.
Engadiuse tamén unha nova ficha de exploración médica que se corresponde cunha modalidade de pesca
moi específica: o marisqueo por inmersión. A actividade profesional do mergullo atópase regulada de
maneira diferenciada na nosa lexislación e está suxeita á realización de recoñecementos médicos específicos
e á obtención de autorizacións administrativas para o exercicio profesional.
Para rematar, cabe indicar que se actualiza a táboa de enfermidades profesionais incluída na primeira parte
da guía (táboa 8) sobre a base destas novas actividades (táboa 5, anexo I).
O desexo en que se fundamenta a elaboración desta segunda parte da Guía de vixilancia da saúde no sector
pesqueiro é o de que se converta nunha ferramenta útil dentro do ámbito da prevención de riscos laborais
no devandito sector.
10
PERSPECTIVA DO SECTOR
11
PERSPECTIVA DO SECTORO sector pesqueiro, ademais de incluír persoas que realizan o seu traballo a bordo de barcos, engloba
tamén outras que non precisan embarcar e que forman parte de diversos colectivos: uns dedicados a
realizar actividades vinculadas ás tarefas que se levan a cabo nos buques, tales como a descarga do peixe,
o seu procesamento e comercialización, a reparación e fabricación de redes e a xestión nas confrarías que
os representan; e outros ocupados en actividades de marisqueo ou acuicultura.
Estes colectivos, a diferenza dos que realizan o seu traballo embarcados, teñen en común o feito de estar
constituídos maioritariamente por mulleres que, polo xeral, son traballadoras autónomas, e mantense a
mesma división de tarefas que tradicionalmente se producía en función do xénero, circunstancia que non
cambiou malia a progresiva regularización da súa situación laboral.
A falta de organización e de participación, a escasa presenza feminina nos órganos de representación,
o escaso recoñecemento profesional e a intrusión no sector dificultan tamén o recoñecemento
destes colectivos ante a Administración. Do mesmo xeito, estes factores complican a identificación das
enfermidades profesionais en relación cos riscos da súa actividade laboral; en particular, os derivados
da carga física asociada ao traballo: posturas forzadas e mantidas no tempo, movementos repetitivos,
manipulación de cargas e aplicación de forzas, aos que se lles suman as condicións climáticas adversas e
as condicións do medio. Nas estatísticas de sinistralidade laboral non veñen desagregados os datos destas
actividades, o que dificulta que se cheguen a coñecer.
A ignorancia dos riscos e a dos seus efectos na saúde complica a súa prevención e dificulta o acceso ás
prestacións relativas á enfermidade profesional ou ás derivadas do risco por embarazo, por citar algunhas.
Na actualidade, estes temas forman parte das reivindicacións expresadas por estes colectivos.
Táboa 1: Datos de ocupación do sector
Marisqueo a pé
Mergulladores recolledores
Neskatillas / empacadoras
Redeiras
Galicia 3830 533 Non hai datos 811
Asturias 576 50 11 43
Cantabria 116 0 34 52
País Vasco 10 0 75* 66*
• Datos procedentes de diferentes fontes, polo que poden non coincidir cos doutras estatísticas. O seu valor, xa que logo,
é relativo.
• *Existen persoas que realizan traballos tanto de neskatillas / empacadoras como de redeiras.
Marisqueo
Na súa definición legal, o marisqueo é a actividade extractiva desenvolvida a pé ou dende a
embarcación na zona marítima ou marítimo-terrestre dirixida de maneira exclusive e con artes
selectivas e específicas á captura dunha ou de varias especies de moluscos, crustáceos, tunicados,
equinodermos e outros invertebrados mariños, con fins de comercialización.
Enténdese por marisqueo dende a embarcación a captura de marisco dende unha
embarcación coa axuda de diferentes ferramentas en función do tipo de marisco que se captura
e da zona. No marisqueo dende a embarcación de tracción manual é o propio mariscador o que
manexa a arte, a diferenza do de tracción mecánica, no que as artes son arrastradas dende a
embarcación. As artes máis empregadas son o rastro ou a gancha. Ambas constan dun mango de
madeira e dun cope formado por varelas metálicas e, polo xeral, mentres que o rastro se utiliza
para todo tipo de bivalvos, a gancha úsase para a extracción de berberecho.
12
Enténdese por marisqueo a pé a extracción de moluscos en costa areenta, para a que se
empregan ferramentas manuais (sacho, raño, angazos, fouciños, forquita, etc.). A denominación
das ferramentas máis comúns pode variar nas catro comunidades autónomas, e mesmo en cada
provincia ou territorio histórico da propia comunidade autónoma. A arte ou ferramenta utilizada
vai depender do tipo de molusco, da profundidade á que se atopa, do tipo de substrato (area ou
lodo) e de se o traballo é en seco ou en mollado (intermareal ou submareal), e, ás veces, incluso
pode variar en función do costume da propia mariscadora. Estas ferramentas son mesmo obxecto
de regulación por parte das comunidades autónomas.
En canto á actividade de marisqueo por inmersión, ten un peso menor en canto á ocupación
laboral e desenvólvese ben pola técnica de inmersión en apnea ou pola de subministración externa
de aire. Utilízase para a extracción de recursos específicos.
Enténdese por recursos específicos aquelas especies marisqueiras que, polas súas
características biolóxicas, a súa técnica de extracción ou as especificidades da súa comercialización,
requiren un sistema de xestión que atenda a estas particularidades. A extracción de recursos
específicos pódese realizar segundo dúas modalidades:
- A pé: percebe, poliquetos, algas.
- Con técnicas de mergullo en apnea ou con subministración de aire: navalla, longueirón,
poliquetos, algas, peneiras e ourizo de mar (agás en Asturias, onde esta especie se extrae
unicamente a pé).
O marisqueo a pé é unha actividade con gran sobrerrepresentación feminina. Se tomamos
como referencia os datos sobre a concesión de permisos en Galicia, atopámonos con que o
90 % das persoas que se dedican a esta actividade son mulleres. Adoitan ser traballadoras por
conta propia, o que motiva que non exista un seguimento das condicións de traballo e das súas
consecuencias sobre a saúde.
Trátase dunha actividade con escasa substitución xeracional, de maneira que o 57 % das
traballadoras que se dedican a esta actividade contan con máis de 50 anos e o 83,8 % son maiores
de 41 anos.
As modalidades de traballo máis salientables nesta actividade son:
- O marisqueo a pé na praia (zona intermareal; o que se denomina “en seco”).
- O marisqueo dentro da auga (somerxida ata o peito, na zona submareal; o que se
denomina “en mollado”).
- Unha modalidade mixta: en zona intermareal e submareal.
Entre as tarefas desenvolvidas polas mariscadoras a pé identifícanse as seguintes:
- Extracción dos bivalvos para o mercado.
- Traballo de extracción de cría para a venda ou traslado.
- Extracción de bivalvos para traslados.
- Tarefas de resementeira.
- Tarefas de limpeza.
- Tarefas de vixilancia.
- Transporte de ferramentas e capturas.
13
A extracción do percebe presenta unhas características que a fan diferente das demais
modalidades. Ata hai ben pouco tratábase dun colectivo masculinizado, pero na actualidade xa
existe un número nada desprezable de mulleres que se dedican a esta actividade. Isto fai que sexa
necesario considerar o risco relativo á maternidade, dado que as condicións en que traballan son
moi extremas.
A extracción de percebe pódese realizar a pé ou accedendo ás rochas dende unha embarcación.
A recolleita desta especie adoita realizarse na zona intermareal das costas rochosas na baixamar,
onde rompe a onda, cando aquela queda descuberta ou con pouca auga. As mellores mareas para
levar a cabo esta actividade son as denominadas “vivas”, cando a marea é moi baixa e se pode
acceder a lugares máis profundos onde o percebe é máis grande.
Os “percebeiros” normalmente traballan en grupos e o habitual é que nas confrarías haxa
asociacións de “percebeiros”. Son os seus órganos de goberno os que deciden se se pode ou non
saír a faenar. Cando non existen as ditas asociacións, son os propios “percebeiros” os que deciden
esta cuestión.
As principais ferramentas que utilizan son as raspas ou rasquetas e as “bistoncias”, unha especie
de platina trapezoidal ou con forma de espátula cun mango máis ou menos longo en función da
zona onde se faene.
A extracción de ourizo (“oricio”) en Asturias presenta unhas características diferentes,
xa que se efectúa a pé durante a baixamar, no canto de mediante a técnica de mergullo, que
é a forma en que se realiza en Galicia. Os traballadores adoitan utilizar sacos de plástico para
depositar os “oricios”, que normalmente alcanzan os 10-15 kg de peso, inda que hai quen utiliza
sacas de 25-30 kg.
O sector do marisqueo experimentou unha importante transformación, xa que pasou de ser
unha actividade individual e simplemente extractiva a unha organizada. Esíxese estar en posesión
dun permiso que se concede segundo a modalidade extractiva que se desempeñe (xeral, percebe,
poliquetos, navalla, longueirón...) e, para levala a cabo, realízanse traballos complementarios á
extracción: traslado de semente, limpeza de bancos marisqueiros, actividades de semicultivo
necesarias para a mellora da produción, e de coidado, control, seguimento, protección e vixilancia
dos devanditos bancos.
A incorporación e organización destes traballos complementarios é fundamental para lograr un
aproveitamento sustentable dos bancos marisqueiros e cómpre que as organizacións que planifican
e desenvolven estes traballos conten coa colaboración e co compromiso das mariscadoras e
mariscadores para levalos a cabo. Por este motivo, ante as demandas do sector, esíxese realizar
unha actividade suficiente para poder renovar o permiso de explotación a pé, para o que se
computan a asistencia e a participación nestes labores.
A extracción dos recursos está regulada mediante os plans de explotación e de recursos mariños
que presentan as confrarías e neles establécense as zonas, os días e as cotas permitidas para cada
especie, así como a realización dos traballos complementarios referidos con anterioridade.
As mariscadoras agrúpanse nas confrarías de pescadores xunto cos profesionais da pesca artesanal
e, dende estas, tratan de implantar estratexias de futuro para manter o esforzo e lograr unha
explotación racional e un desenvolvemento sustentable dos recursos pesqueiros e marisqueiros. As
confrarías agrúpanse, pola súa vez, en federacións provinciais e estas en federacións autonómicas.
14
Redeiras
O colectivo de redeiras dedícase á “confección e mantemento artesanal das artes e dos aparellos
de pesca”. Esta actividade é realizada case que na súa totalidade por mulleres autónomas que,
tradicionalmente, contribuíron co seu traballo á economía familiar. Trátase dunha actividade
artesanal e dun compoñente imprescindible para a pesca e para o sector.
O labor fundamental que realizan é o de reparar ou confeccionar redes, que son diferentes en
función do tipo de arte de pesca, da técnica de confección da rede ou mesmo da petición do
armador.
Segundo o tipo de arte para a que se van utilizar, podemos clasificar as redes en:
- Artes maiores: cerco, palangre e arrastre.
- Artes menores: rascos, volantas, miños e trasmallos.
As ferramentas que se empregan nesta actividade son, basicamente, agullas de diferentes tamaños,
martelos e ferramentas de corte.
Neskatillas
En Euskadi denomínase “neskatilla” a muller encargada de recibir os barcos cando chegan a
porto para realizar a descarga, levar a mercancía e proceder á súa venda. Tamén se encarga do
aprovisionamento dos víveres que necesitan os pescadores para partir mar a fóra. Polo xeral
trátase dun colectivo formado por familiares dos mariñeiros.
Empacadoras
O colectivo de empacadoras está formado por mulleres que realizan a súa actividade no porto,
onde se dedican a pesar, clasificar e ordenar as caixas de peixe descargadas da frota ou de camións
procedentes das lonxas das diferentes empresas antes da súa poxa.
Polo xeral, as súas actividades na actualidade son:
- Xestión de compras e aprovisionamento, xestión administrativa (xestións bancarias,
trámites legais, obrigas fiscais).
- Información a armadores sobre condicións de venda en portos próximos (situación de
oferta e demanda nas poxas).
- Apoio na descarga.
- Venda do peixe nas lonxas.
- Colocación do peixe vendido en embalaxes de menor tamaño.
15
XUSTIFICACIÓN
16
XUSTIFICACIÓN
Esta guía naceu coa finalidade de mellorar a calidade da práctica da vixilancia específica da saúde dos
traballadores; unha vixilancia ligada ás condicións de traballo e ás consecuencias que estas teñen sobre a
súa saúde.
Inda que a primeira vista adoita considerarse o sector pesqueiro como aquel cuxas actividades se realizan
a bordo de barcos, existe un número elevado de persoas neste sector que non embarcan. Algunhas destas
persoas dedícanse a actividades auxiliares á pesca embarcada e un número considerable delas dedícanse a
actividades de marisqueo, que non precisan de embarque.
No sector pesqueiro, as persoas que embarcan están sometidas á obtención dunha habilitación para
o desempeño das súas tarefas laborais. Esta habilitación normalmente vai unida á superación duns
recoñecementos médicos previos e periódicos, aos que non se someten as persoas que non embarcan.
Tendo en conta que un recoñecemento médico non é equivalente á vixilancia da saúde, senón que é só
parte desta, en canto se realiza queda pendente efectuar o resto de actividades referidas tanto a individuos
como a colectividades orientadas á prevención dos riscos laborais que definen a vixilancia da saúde dos
traballadores, tal e como se recolle no artigo 22 da lei de prevención. O empresario debe garantir que, en
ambos os casos, a vixilancia da saúde se leve a cabo en función dos riscos inherentes ao traballo.
Así e todo, moitas das persoas que traballan nesta parte do sector son autónomas e, debido a iso, non
adoitan controlar a súa saúde. Acoden ao seu médico de atención primaria cando non se atopan ben e
as patoloxías que lles afectan son cualificadas como comúns, o que motiva o descoñecemento acerca
dos danos e da súa potencial relación cos factores de risco que os provocan. Esta guía de vixilancia da
saúde proporciona información sobre estes danos e as causas asociadas a eles, co que constitúe unha
ferramenta para que tamén os médicos de atención primaria poidan sospeitar das orixes profesionais
das patoloxías que observan nestes colectivos e poidan comunicar estes casos como sospeitosos de
enfermidade profesional. Neste sentido, a énfase posta na vixilancia colectiva da saúde adquire un
valor esencial, xa que máis alá das compensacións económicas ás que se puidese ter dereito pola aparición
duns danos atópase a posibilidade de evitar a súa aparición grazas á adopción de medidas preventivas.
A vixilancia colectiva da saúde permite a identificación de danos ligados ao traballo mediante o estudo da
acumulación de casos asociados á pertenza a un colectivo determinado de traballadores. Permite tamén
avaliar os efectos das intervencións preventivas técnicas e médicas que se adopten, polo que supoñen unha
mellora das condicións de traballo; e, finalmente, permite a avaliación da efectividade, eficacia e eficiencia
das probas médicas que se empregan para o diagnóstico das patoloxías estudadas.
Esta guía básica informa sobre as actividades de vixilancia da saúde dos traballadores en relación cos
riscos específicos do sector e en función das súas distintas modalidades e actividades. Para iso, parte do
coñecemento detallado das tarefas e dos riscos asociados ao seu desempeño, orienta sobre o xeito de
realizar a descrición dos postos de traballo e establece a base para levar a cabo a avaliación de riscos, que
deberá ser propia de cada posto e de cada barco.
Esta maneira de traballar só se pode realizar de forma multidisciplinar, de xeito que tanto os técnicos de
prevención como os médicos do traballo acheguen os froitos do seu traballo conxunto.
17
OBXECTIVOS
18
OBXECTIVOS
A segunda parte da Guía de vixilancia da saúde no sector pesqueiro ten como obxectivo ofrecer instrumentos
dirixidos a lograr unha vixilancia da saúde específica e individual en relación cos riscos inherentes ás
actividades e aos postos de traballo que se inclúen nela. Este obxectivo enmárcase no máis amplo e
primordial, recollido na primeira entrega, que é o de ofrecer unha orientación correcta e instrumentos
para implantar de forma adecuada a vixilancia específica da saúde dos traballadores no sector pesqueiro,
de xeito que se poida garantir o seu dereito a unha protección eficaz en materia de seguridade e saúde
no traballo.
Igual que na primeira, é tamén propósito desta segunda entrega da guía proporcionar ferramentas que
faciliten a avaliación de riscos, xa que é un elemento imprescindible para lograr que a vixilancia da saúde
sexa específica.
Esta segunda parte da guía, onde se inclúen unha serie de actividades nas que predomina a presenza da
muller, ten a finalidade de impulsar a avaliación de riscos e a vixilancia da saúde dende a perspectiva de
xénero.
En relación co anterior, tamén persegue orientar a vixilancia da saúde específica durante os períodos de
embarazo, parto recente e lactación, principalmente con relación á carga física no traballo e ás condicións
de seguridade.
19
ALCANCE
20
ALCANCE
A vixilancia específica da saúde dos traballadores debe partir do coñecemento dos riscos laborais aos que
estes están expostos e implica que a dita vixilancia debe centrarse nos problemas de saúde que poden
derivar destes riscos para poder dar unha resposta preventiva que permita evitalos.
A guía ofrece un modelo para realizar a identificación dos riscos, xa que non é posible avaliar o risco
dunha maneira xenérica. En consecuencia, dedica unha parte do seu contido á descrición dos postos
de traballo en función das diferentes actividades que se inclúen nela e das tarefas e subtarefas de que
constan, e identifica os perigos asociados. A avaliación de riscos que se realice a partir deste modelo
deberá ser coñecida en cada caso particular polo usuario da guía, quen, pola súa banda, debe definir a
aplicación das probas médicas que sexan máis axeitadas en cada caso.
O que se pon á súa disposición é un instrumento que permite localizar o risco para que poida ser
recoñecido e medido. Enténdese que facelo así proporciónalle un extra de rigorosidade ao usuario da
guía.
Partindo da suposición de que calquera dos perigos descritos se pode converter en risco pola exposición
a este, e sen ter en conta a súa magnitude, a guía establece cales serían os protocolos de vixilancia da
saúde aplicables en cada caso e orienta sobre o tipo de probas e exploracións médicas que se poden
utilizar, sen prexuízo de que poidan ser ampliadas a criterio do facultativo.
Igual que no caso da avaliación de riscos, é necesario subliñar que a vixilancia da saúde non pode
derivar da asignación xenérica dunhas probas médicas aos traballadores encadrados nun
grupo de tarefas. Para determinar como se debe levar a cabo a vixilancia da saúde deses traballadores
cómpre coñecer a descrición detallada do seu posto de traballo, os riscos aos que está exposto e a súa
magnitude, o tempo de exposición e as medidas preventivas adoptadas, tal e como se recolle no artigo
37.3 do Regulamento dos servizos de prevención. Todo iso sen deixar de insistir na idea de que a saúde
laboral de homes e mulleres vai máis alá de estados de saúde concretos e, por esa razón, insístese en que
as avaliacións de riscos e a propia vixilancia da saúde se leven a cabo incorporando a perspectiva de xénero.
Esta guía está dirixida á vixilancia da saúde dos traballadores que se dedican ás actividades de:
Marisqueo a pé.
Recursos específicos. A pé.
Recursos específicos. Marisqueo por inmersión.
Recursos específicos. Percebe.
Redeiras. Baixura.
Redeiras. Altura.
Redeiras. Armado doutras redes.
Manipulación e transporte en porto. Peixes pequenos.
Manipulación e transporte en porto. Peixes grandes.
21
METODOLOXÍA
22
METODOLOXÍA
Esta segunda parte da Guía de vixilancia da saúde no sector pesqueiro comprende tres seccións diferenciadas.
Na primeira delas, logo de establecer o alcance deste traballo e en función deste, abórdanse:
- A cuestión da avaliación de riscos e a vixilancia da saúde dende a perspectiva de xénero.
- A protección da maternidade, que inclúe a traballadora embarazada, que deu a luz recentemente
ou en período de lactación.
- A actividade do marisqueo por inmersión, que, pola súa singularidade, merece un apartado
específico.
A segunda sección desenvolve o coñecemento dos postos de traballo incluídos nesta segunda parte da guía
e detalla as tarefas, as subtarefas e os riscos que se asocian a elas.
A terceira sección parte da descrición detallada do posto de traballo e da identificación de riscos e chega
ata o desenvolvemento da vixilancia específica, individual e colectiva da saúde dos traballadores.
As premisas deste traballo implican como base:
•• O traballo multidisciplinar de sanitarios e técnicos de prevención no desenvolvemento
desta guía.
•• A especificidade da vixilancia da saúde.
•» A primeira parte desta segunda entrega da guía recolle —como se dixo— cuestións relacionadas coa
saúde laboral dende unha perspectiva de xénero, xa que nos atopamos con que unha parte do sector
pesqueiro está ocupada maioritariamente por mulleres. Para o desenvolvemento do apartado “Saúde
laboral e xénero” realizouse unha síntese de información na que se utilizaron materiais da Axencia
Europea para a Seguridade e a Saúde no Traballo, tales como “La inclusión de los aspectos de género
en la evaluación de riesgos” (Facts n.º 43) e “Las cuestiones de género en relación con la seguridad y
la salud en el trabajo” (Facts n.º 42); notas técnicas de prevención do Instituto Nacional de Seguridade
e Hixiene no Traballo, entre as que destacan a 657 e a 658; fichas técnicas de prevención do Instituto
Navarro de Saúde Laboral, en concreto a número 35; e o documento 10 porqués para una salud y
seguridad laboral con perspectiva de género do departamento de Traballo da Generalitat de Catalunya,
entre outros textos.
En relación co anterior, pero evitando confundir ambas as cuestións, abórdase o tema do embarazo,
o parto recente e a lactación natural, para o que se toman como referencia as Directrices para la
evaluación de riesgos y protección de la maternidad en el trabajo, editadas recentemente polo Instituto
Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo, así como a nota técnica de prevención número 915 do
mesmo instituto.
Finalmente, en referencia á actividade do marisqueo por inmersión, recompilouse a lexislación aplicable
á actividade do mergullo, que queda plasmada no apartado de vixilancia da saúde no marisqueo por
inmersión, mentres que o apartado dedicado aos posibles danos á saúde no marisqueo por inmersión
se tomou do texto Prevención de riesgos laborales del Buceo Profesional en piscifactorías, editado pola
Federación de Comunicación e Transporte do sindicato Comisións Obreiras e a Fundación para a
Prevención de Riscos Laborais.
•» Na segunda parte desta entrega da guía desenvólvense e ofrécese orientación sobre instrumentos
para implantar de maneira adecuada a vixilancia da saúde dos traballadores no sector pesqueiro.
23
Tal e como se expuxo no apartado referido ao alcance desta guía, a vixilancia específica da saúde dos
traballadores debe partir do coñecemento dos riscos laborais a que están expostos e debe centrarse
nos problemas de saúde que poden derivar deses riscos para poder dar unha resposta preventiva que
permita identificalos de forma precoz.
Para elaborar a identificación de riscos que se presenta e que pretende servir de apoio no
traballo da avaliación de riscos seguíronse os pasos que xa se estableceron na primeira parte da guía
e que son os seguintes:
• Agrupación por elementos comúns.
• Elección da frota.
• Artes de pesca.
• Fases, tarefas e subtarefas.
• Códigos de Forma dos Riscos no Buque.
• Matriz de fases, tarefas, subtarefas e perigos.
O paso referido a Artes de pesca cambia nesta segunda entrega da guía a súa denominación pola de
Actividades, xa que, como derivación dos dous pasos anteriores, define de maneira máis correcta o
proceso correspondente a este apartado.
Agrupación por elementos comúns
Hai que partir do feito de que existen diferenzas enormes entre as múltiples formas
de obter recursos do mar. Existen diversas modalidades de pesca; algunhas embarcadas,
outras que se efectúan mediante mergullo por inmersión e outras que se realizan en
bancos marisqueiros, a pé de praia ou na rocha.
Na primeira parte da guía xa se indica a existencia nas artes embarcadas de grandes
diferenzas entre buques (eslora, arqueo, etc.) e entre diversas e variadas artes de pesca,
e tamén que, en función da súa localización, as características dos portos son distintas.
Esta enorme variabilidade facía, entón, que fose recomendable establecer agrupacións
sobre a base de elementos comúns para poder traballar. Tamén se advertía da existencia
de modalidades de pesca non embarcadas, así como de traballadores empregados en
tarefas auxiliares.
Esta enorme diversidade de artes de pesca é a causa de que, tanto antes como agora, se
considere recomendable crear agrupacións en función de elementos comúns para poder
traballar.
Elección da frota ou das actividades
Na primeira parte da guía os esforzos centráronse en abordar a vixilancia da saúde da
frota artesanal e de baixura. Esta elección baseouse no feito de que estas frotas son as
que empregan a un maior número de persoas e os pescadores que faenan neste tipo de
embarcacións artesanais teñen escasamente sistematizado o seu sistema de protección
da saúde. Non obstante, existe un amplo colectivo de persoas que non embarcan, gran
parte das cales son traballadores por conta propia que, por non constituír unha obriga
legal, teñen menos organizadas, se cabe, a protección e a vixilancia da saúde no traballo.
24
Nesta ocasión non se elixiu unha frota determinada —como ocorreu na primeira parte—,
senón que a elección se fixo en función dunhas características derivadas do tipo de
actividades que realizan as persoas, das carencias preventivas indicadas con anterioridade
e do feito de que se trata de traballos nos que a presenza da muller é preponderante.
Actividades
Malia atopar elementos comúns entre elas e características distintivas con respecto ao
resto do sector, as actividades pódense dividir en tres grupos maiores:
- Marisqueo e recursos específicos.
- Traballos en porto.
- Traballos de armado e reparación de redes e artes.
Estes grupos subdivídense, pola súa vez, por particularidades que derivan do tipo de
capturas ou da forma de levar a cabo a actividade, nos seguintes:
- Marisqueo a pé.
- Recursos específicos: a pé.
- Recursos específicos: marisqueo por inmersión.
- Recursos específicos: percebe.
- Redeiras: baixura.
- Redeiras: altura.
- Redeiras: armado doutras redes.
- Manipulación e transporte en porto: peixes pequenos.
- Manipulación e transporte en porto: peixes grandes.
Fases, tarefas e subtarefas
Todos os traballos que se realizan na pesca son susceptibles de ser subdivididos en fases,
tarefas e subtarefas, que se definen da seguinte maneira:
• Fase: refírese a cada unha das etapas que os traballadores teñen que levar
a cabo en función da actividade que se realiza nese momento (por exemplo,
traballos en porto, traballos en lonxa, etc.).
• Tarefa: refírese á primeira división de cada unha das fases de traballo (por
exemplo, na fase de traballos en lonxa temos, entre outras, as tarefas de mostras,
de pesada, etc.).
• Subtarefa: refírese a cada un dos traballos secuenciais que forman parte de
cada unha das tarefas (por exemplo, na fase de traballos en lonxa temos a tarefa
de mostras e, dentro desta tarefa, as subtarefas de reconto de pezas por quilo
e de traslado á zona de exposición das caixas de mostras).
Na elaboración desta parte do traballo tratouse de homoxeneizar no posible as fases,
tarefas e subtarefas de cada actividade, buscando a identificación de bloques similares
25
que permitan un tratamento mais doado da información xerada.
Con esta estratexia lógrase facer un seguimento global de todo o traballo que se realiza.
Este método, que supón un esforzo de detalle, permite que o usuario desta guía teña
unha idea fiel da realidade.
Traballadores
O traballo realízano as persoas, e as tarefas e subtarefas de cada fase lévanas a cabo os
traballadores en función da súa especialización profesional. De todos os xeitos, moitos
dos traballos poden ser realizados por persoas con diferente especialización, mentres
que outros son de atribución exclusiva en función das distintas titulacións. Por esta
razón, decidiuse definir grupos de traballadores en función de se as tarefas e subtarefas
de cada fase as realizan de forma indistinta ou de forma exclusiva uns ou outros, o que
permite identificar a persoa no seu traballo, pois a ela se dirixe a vixilancia da saúde. A
clasificación resultante é a seguinte:
• Pb: Persoal pertencente á embarcación.
• Pp: Persoal de traballos en portos.
• TT: Responsabilidades de toda a tripulación.
• Pa: Responsabilidades exclusivas do patrón.
• Ma: Responsabilidades exclusivas do mariñeiro.
• Re: Redeira/o.
• Me: Mergullador.
• Rc: Recolledor/-a.
• Mr: Mariscador/-a.
• Pe: Percebeira/o.
Tocante á vixilancia específica da saúde dos traballadores, este método de traballo supón
unha gran vantaxe, xa que permite coñecer de xeito detallado o posto de traballo da
persoa á que se lle vai realizar a vixilancia da saúde. Ao proporcionar o detalle de qué
fai o traballador, onde o fai, como o fai, con que o fai, cando e durante canto tempo o fai,
responde ao que o artigo 37.3 do Regulamento dos servizos de prevención indica con
relación á historia clínico-laboral do traballador, é dicir, á descrición detallada do
posto de traballo, indispensable para coñecer a forma en que os factores de risco,
debidamente avaliados, actúan sobre os traballadores.
Este coñecemento é fundamental para comprender o modo en que as condicións
de traballo afectan á saúde dos traballadores, e para que o médico do traballo poida
informar ao empresario e ás persoas con responsabilidades en materia de prevención
das conclusións que se deriven dos recoñecementos efectuados en relación coa aptitude
do traballador para o desempeño do posto de traballo, ou coa necesidade de introducir
ou mellorar as medidas de protección e prevención, a fin de que poidan desenvolver
correctamente as súas funcións en materia preventiva.
26
Códigos de Forma dos Riscos
Riscos Código de Forma1 Caídas a distinto nivel2 Caídas ao mesmo nivel3 Caídas de obxectos por esborrallamento ou derrubamento4 Caídas de obxectos en manipulación5 Caídas de obxectos desprendidos6 Pisadas sobre obxectos7 Choques contra obxectos inmóbiles8 Choques contra obxectos móbiles9 Golpes, cortes e picadas con obxectos ou ferramentas10 Proxección de fragmentos de partículas11 Apresamento por ou entre obxectos12 Apresamento por envorcadura de equipos de traballo e vehículos13 Asfixia por gases ou vapores14 Exposición a riscos termohigrométricos14.1 Exposición á calor intensa14.2 Exposición ao frío intenso14.3 Exposición a condicións de humidade inadecuadas15 Contactos térmicos16 Exposición a contactos eléctricos17 Exposición a substancias nocivas18 Contactos con substancias cáusticas19 Exposición a radiacións19.1 Exposición a radiación solar19.2 Exposición a radiación de equipos 20 Explosións21 Incendios22 Accidentes causados por seres vivos (mordeduras, picaduras...)23 Atropelos ou golpes con vehículos24 In itinere25 Causas naturais (infartos, embolias...)26 Riscos ergonómicos26.1 Empuxadas e arrastres26.2 Posturas forzadas26.3 Movementos repetitivos26.4 Manipulación manual de cargas27 Riscos psicosociais28 Caída ao mar29 ES- especialmente sensibles30 MA- maternidade31 ME- menores32 Por axentes químicos33 Por axentes físicos33.1 Exposición a ruído33.2 Exposición a vibracións34 Por axentes biolóxicos35 Riscos por PVD ou condicións de iluminación
27
Unha vez coñecidas as tarefas e subtarefas de cada fase de traballo en cada unha
das actividades, necesitamos coñecer os perigos que se poden producir á hora de
desempeñalas. Para iso, na primeira parte da guía definíronse o que se denominaron
“Códigos de Forma dos Riscos no Buque”.
Partiuse inicialmente dunha variante realizada no marco do Plan Integral para a
Prevención de Riscos Laborais no Sector Pesqueiro da Comunidade Autónoma de
Euskadi (ITSASPREBEN) sobre os Códigos de Riscos do Instituto Nacional de Seguridade
e Hixiene no Traballo (INSHT), na que se efectúan, pola súa vez, algúns cambios para
adaptar estes códigos á realidade da guía, subdividindo algúns dos ítems e engadindo
outros para poder definir con máis acerto a situación.
Na segunda parte da guía, pola súa especificidade en relación coas actividades desenvolvidas
no marisqueo por inmersión, engádense os seguintes códigos na matriz correspondente:
• 36: barotrauma.
• 37: descompresión.
O coñecemento dos “códigos de forma” é un instrumento que se pode utilizar para
clasificar os perigos asociados a estes, xa que se alude á súa causa, e é un paso previo
para a avaliación de riscos.
Matriz de fases, tarefas, subtarefas e perigos
Para determinar as circunstancias en que se poden producir os riscos, o resultado da
división das fases, tarefas, subtarefas e as atribucións profesionais crúzanse cos “Códigos
de Forma dos Riscos”, o que dá lugar á creación dunhas táboas ou matrices onde cada
unha das ditas subtarefas se pode asociar aos perigos que lles corresponden.
Trátase dun traballo complexo que obriga a reconsiderar e reordenar algunhas fases,
tarefas e subtarefas, pero que serviu, ao mesmo tempo, para ter en conta as peculiaridades
que ten cada unha das artes nas diferentes comunidades autónomas. O resultado final
é a obtención dun esquema común para todo o sector que axuda a que se avalíe cada
actividade, cada posto de traballo.
As matrices de fases, tarefas, subtarefas e perigos atópanse desenvolvidas no seu
correspondente apartado da guía.
O traballo técnico desenvolvido ata este momento é, en definitiva, parte da vixilancia da saúde dos
traballadores, e inclúese naquilo que se describiu como a relación de interacción e complementariedade
das disciplinas preventivas integrantes do servizo de prevención.
» O terceiro apartado da guía parte da descrición detallada do posto de traballo tal e como se deriva
das matrices de fases, tarefas, subtarefas e perigos, e orienta sobre os protocolos médicos e as probas
específicas de aplicación na vixilancia individual da saúde dos traballadores.
Evidentemente, e dado que esta parte da guía non se basea nos riscos senón nos perigos, a súa
utilidade restrínxese á de constituír unicamente unha orientación xeral.
A aplicación dos protocolos e das probas médicas só se xustifica sobre a base de que a avaliación
de riscos, e os programas de control e redución destes, fagan conveniente a súa aplicación, xa que
permiten xerar coñecemento sobre os posibles efectos na saúde que resultan da exposición aos
28
riscos e, así, poder establecer medidas preventivas que eviten a súa aparición ou deterioración.
Igual que no caso da avaliación de riscos, cómpre salientar que a vixilancia da saúde non se pode
realizar mediante a asignación aos traballadores de tarefas xenéricas. Para determinar como se vai
levar a cabo a vixilancia da saúde é necesario coñecer a descrición detallada do posto de traballo, os
riscos, a súa magnitude, o tempo de exposición e as medidas preventivas adoptadas, e as características
persoais do traballador.
Esta parte da guía preséntase en forma de fichas que recollen o tipo de exploración médica ligada aos
riscos concretos que, de forma máis común, se poderían derivar tralo estudo dos perigos recollidos
nas matrices de fases, tarefas, subtarefas e perigos.
Inda que as fichas de exploración médica por riscos incluídas na primeira parte da guía seguen estando
plenamente vixentes, introdúcense unha serie de fichas relacionadas coa protección específica da
lactación e do embarazo, que complementan a información recollida nas primeiras, e indícase cales
son as fichas de exploración correspondentes á primeira parte da guía que se deberían aplicar en cada
caso.
Para a elaboración destas fichas complementarias adáptanse as que se recollen nas Directrices para la
evaluación de riesgos y protección de la maternidad en el trabajo, publicadas polo Instituto Nacional de
Seguridade e Hixiene no Traballo no ano 2011.
No caso da muller embarazada, que deu a luz ou en período de lactación, na primeira parte da guía
incluíronse unha serie de táboas que axudan a introducir este aspecto na avaliación de riscos e que
permiten que o médico do traballo tome decisións respecto diso: adaptación do posto de traballo
(adaptación das condicións ou do tempo de traballo), cambio de posto de traballo a outro sen risco
ou, cando ningunha destas fórmulas sexa posible, informar con relación á suspensión de contrato por
risco durante o embarazo e/ou a lactación, sempre que o risco non poida ser eliminado.
Para facilitar este labor nesta segunda parte incluíronse os anexos VII e VIII do RD 298/2009,
correspondentes á transposición da Directiva 92/85/CEE do Consello, relativa á aplicación de medidas
para promover a mellora da seguridade e da saúde no traballo da traballadora embarazada, que deu a
luz ou en período de lactación (táboa 3 e táboa 4).
Tamén se incluíu unha reprodución da táboa titulada “Principais elementos da vixilancia da saúde
durante o embarazo, o parto recente e a lactación” que se recolle na nota técnica de prevención 915
do Instituto Nacional de Seguridade e Saúde no Traballo (táboa 2).
Elabórase unha nova ficha de exploración médica para o marisqueo por inmersión. A base principal para
a elaboración desta parte da guía foi a publicación Prevención de riesgos laborales del Buceo Profesional en
Piscifactorías, da Fundación para a Prevención de Riscos Laborais e da Federación de Comunicación e
Transporte do sindicato Comisións Obreiras, á que se convida a acudir para afondar no coñecemento
desta actividade. Tamén se empregou o artigo publicado por S. Landaluce e colaboradores na revista
da Sociedade Española de Medicina e Seguridade do Traballo, titulado “Modelo de reconocimiento
médico específico para buceadores de la Ertzaintza”.
No seu conxunto, a guía que se presenta posibilítalle ao médico de traballo o labor de determinar
os protocolos e as probas médicas específicos que considere necesarios en relación coa vixilancia
específica da saúde dos traballadores. Para iso, pártese da descrición detallada dos postos de traballo
e dos factores de risco detectados, paso ineludible para lograr a adecuada especificidade da vixilancia
da saúde.
29
SAÚDE LABORAL E XÉNERO
30
SAÚDE LABORAL E XÉNERO
O obxectivo principal da prevención de riscos laborais é protexer a todos os traballadores e traballadoras
da exposición a aquelas situacións ou actividades laborais que poden provocar un dano na saúde. No
referente á protección da saúde reprodutiva, este obxectivo é dobre:
• A protección da función de procreación recollida no artigo 25.2 da Lei de prevención de riscos
laborais, o que inclúe os homes e as mulleres en idade fértil.
• A protección da maternidade recollida nos puntos 1 e 4 do artigo 26 da Lei de prevención de
riscos laborais, o que inclúe a traballadora embarazada, que deu a luz recentemente ou en período
de lactación.
A perspectiva, xa que logo, ten dúas vertentes:
• A prevención dos danos derivados do traballo sobre o home, a muller e a súa descendencia.
• A prevención de desigualdades e discriminacións no emprego ligadas á situación de embarazo,
parto recente e lactación.
A primeira consecuencia que obtemos desta análise é que tomar medidas de prevención de riscos laborais
dirixidas unicamente á protección do embarazo e a lactación resulta, en si mesma, insuficiente, xa que
apunta só a cuestións relacionadas co sexo.
Cando se fala da saúde laboral das mulleres pénsase basicamente na saúde reprodutiva, pero non se lles
presta a atención necesaria a outros aspectos das condicións laborais. Non se debe confundir “sexo” con
“xénero”, nin “xénero” con “muller”. Sexo é un termo que fai referencia ás características biolóxicas que
distinguen ao home e á muller, que son universais; e xénero é un construto social que inclúe as expectativas
de comportamento de homes e mulleres nunha sociedade, nunha cultura e nunha época determinadas.
A perspectiva de xénero é unha metodoloxía que se introduce na construción do coñecemento e que, por
outra banda, nos permite trasladar as análises da realidade que vivimos, sinalando as diferenzas e situacións
de desigualdade e discriminación en todos os ámbitos de decisión. É, en definitiva, un instrumento para
conseguir a igualdade de oportunidades entre mulleres e homes.
A incorporación da perspectiva de xénero no modo de actuar dos servizos de prevención contribúe a
detectar e corrixir estas tendencias nas actividades preventivas e na vixilancia da saúde.
Os riscos laborais son froito das características do emprego e do traballo que se desempeña para
desenvolvelo. Polo tanto, os riscos laborais aos que adoitan estar expostas as mulleres traballadoras son,
en moitas ocasións, diferentes aos dos homes, igual que o son tamén na mesma medida, xa que logo, os
danos para a saúde.
As mulleres son vítimas da segregación profesional e sectorial e dos estereotipos de xénero; por iso se
observa infraocupación en determinadas actividades económicas e sobrefeminización noutras. Existe unha
forte segregación horizontal do mercado de traballo; por exemplo, a presenza feminina é maior no sector
público, no sector servizos, no sector de vendas e en traballos administrativos. Os homes adoitan traballar
como operadores de máquinas, en traballos técnicos e en sectores tales como a artesanía, a construción,
o transporte ou a industria extractiva.
As últimas enquisas europeas de condicións de traballo poñen de manifesto que as mulleres, en maior
proporción, levan a cabo tarefas monótonas, obteñen un salario inferior, teñen menos oportunidades de
participar na planificación do seu propio traballo e teñen menos expectativas de promoción profesional que
os homes; ademais, sofren acoso psicolóxico e sexual en maior grao. Existe, polo tanto, unha segregación
31
de xénero no traballo, que é un elemento clave para explicar a desigual distribución da exposición aos
riscos laborais. Nas actividades desenvolvidas predominantemente polas mulleres, os riscos máis frecuentes
son os relacionados con posturas de traballo inadecuadas, longas xornadas de pé, traballos repetitivos e
exposición a axentes químicos e biolóxicos; mentres que nos traballos ocupados maioritariamente por
homes predominan os riscos relacionados coa seguridade e a manipulación de obxectos cun peso elevado.
Esta é unha das razóns que explica a alta frecuencia de patoloxías músculo-esqueléticas entre as mulleres.
Por outro lado, a organización do tempo de traballo parte dun modelo de dispoñibilidade constante por
parte das persoas traballadoras, sen ter en conta as responsabilidades ou necesidades relacionadas coa
contorna familiar. Numerosos estudos documentan que as mulleres empregadas teñen un mellor estado
de saúde que as mulleres amas de casa que non están no mercado laboral, pero este beneficio diminúe
cando as mulleres, á parte de traballar fóra de casa, tamén son as principais responsables das tarefas
domésticas e de coidado.
A seguridade e a saúde laboral focalizouse máis, ata hai moi pouco tempo, nos accidentes de traballo
e menos na saúde laboral, ao que se lle suma o infrarrexistro das enfermidades profesionais. Debido a
iso, existe a percepción errada de que os homes están máis expostos aos riscos laborais e de que as
mulleres levan a cabo traballos que son máis “seguros”. Isto implica que as necesidades de prevención da
maioría das mulleres non se valoren suficientemente, porque nos postos de traballo que ocupan, malia que
tamén se ven afectadas polos accidentes de traballo, acostuman estar expostas a outros riscos, como os
psicosociais e ergonómicos, así como a certos riscos hixiénicos causantes de enfermidades profesionais ou
enfermidades relacionadas co traballo. É preciso, polo tanto, ter presente a análise de xénero ao estudar os
patróns diferenciais sobre como enferman mulleres e homes por mor das diferenzas biolóxicas e sociais,
nunha perspectiva sen discriminación no tocante á saúde laboral. Non facelo ten como consecuencia que
se subestimen e mesmo se descoiden os riscos reais, en especial para a saúde das mulleres, considerando,
pola súa vez, riscos específicos derivados de particularidades do xénero feminino.
Neste sentido as avaliacións de riscos deberían incorporar a perspectiva de xénero, algo que permitirá
dispoñer de ferramentas para a investigación e a análise dos traballos de homes e mulleres de maneira
separada. Ademais, deberían identificar aqueles perigos que poidan afectar á maternidade, mesmo sen
a existencia dunha traballadora nesta situación, para poder elaborar unha listaxe de postos ou tarefas
exentos de risco. Pola súa banda, os resultados da vixilancia colectiva da saúde presentaranse separados
por sexo e analizaranse de forma completa e diferenciada.
32
EMBARAZO, PARTO RECENTE E LACTACIÓN NATURAL
33
EMBARAZO, PARTO RECENTE E LACTACIÓN NATURAL
A protección da maternidade é unha manifestación específica da protección da procreación que, pola súa
vez, forma parte da protección dos traballadores especialmente sensibles.
O embarazo e a lactación natural son estados de saúde nos que se producen cambios fisiolóxicos nas
mulleres co fin de garantir que o feto e o lactante dispoñan de todo o necesario para o seu desenvolvemento.
Muller, feto e lactante forman parte dun ecosistema que é vulnerable á exposición de determinados
factores externos que poden ser nocivos para a súa saúde, e isto é o que explica que exista unha normativa
e unhas medidas preventivas específicas en relación con eles.
Un axente, ben sexa químico, físico, biolóxico, ergonómico ou ben psicosocial, pode actuar sobre as distintas
fases da reprodución humana e en distintos momentos da etapa reprodutiva. As interferencias poden
afectar ao sistema endócrino de homes e mulleres, ao ciclo menstrual feminino, ao desenvolvemento
do espermatozoide e do óvulo, á fecundación e implantación do óvulo fecundado ou blastocisto, ao
crecemento e desenvolvemento do embrión, do feto e do lactante, e á produción de leite materna. É
dicir, os efectos destes axentes pódense presentar nas etapas anterior á concepción, durante a xestación,
durante a lactación materna, na infancia ou en etapas posteriores.
Estas interferencias e efectos van depender do tipo de axente, do nivel de exposición, da duración desta, do
momento da exposición en relación cos procesos reprodutivos, da susceptibilidade individual, de variables
sociodemográficas, nutricionais, xenéticas e de saúde, e dunha posible acción combinada dos diferentes
factores de risco laborais e extralaborais.
Durante a lactación pode existir unha transmisión do axente nocivo por contacto ou polo leite materno.
O delicado equilibrio hormonal que goberna a produción de leite materno pode verse afectado tamén por
substancias químicas ou por condicións de traballo.
Por outra banda, certos axentes de orixe laboral con capacidade para se acumular no organismo da
traballadora poden repercutir sobre a función reprodutora ao mobilizarse no momento do embarazo ou
da lactación.
As obrigas do empresario no tocante á traballadora embarazada, que deu a luz recentemente ou en
período de lactación desenvólvense arredor da avaliación de riscos, da adopción de medidas preventivas,
da formación e da información e da vixilancia da saúde.
AVALIACIÓN DE RISCOS
Os riscos para a reprodución e a maternidade deben terse en conta na avaliación inicial de riscos, prevista
no artigo 16 da Lei de prevención de riscos laborais. Segundo o artigo 26 da lei, como resultado desta
avaliación, o empresario, logo de consultar cos representantes dos traballadores, deberá elaborar unha
listaxe de postos exentos de risco para a muller embarazada, que deu a luz recentemente ou que se atopa
en período de lactación, haxa ou non unha muller ocupando os ditos postos.
A avaliación de riscos é o instrumento preventivo fundamental de que dispón o empresario para a
eliminación, a minimización ou para o control de todos os riscos para a saúde e seguridade dos traballadores.
No caso dos riscos para a reprodución e a maternidade, existen, polo menos, tres momentos nos que se
debe realizar a avaliación:
34
- ER inicial, que se debe facer con carácter xeral, inda que o posto de traballo non
estea ocupado por unha muller.
- ER periódicas e de revisión, no caso en que cambien as condicións de traballo ou
as características da traballadora ou se detecte un dano para a saúde posiblemente
relacionado cos factores de risco laboral.
- ER adicional, nos postos de traballo con risco, no momento en que se coñece a
situación de embarazo, parto recente ou lactación, para determinar a natureza, grao
e duración da exposición da traballadora a axentes, procedementos ou condicións
de traballo que poidan influír negativamente na súa saúde ou na do feto ou na
do fillo lactante. Nesta avaliación deberase establecer o perfil de risco individual
correspondente á traballadora en cuestión, en función das súas condicións físicas,
mentais e sociais, da natureza, grao e duración da exposición, da existencia de
exposicións combinadas, do procedemento real de traballo, etc. Esta valoración
débese realizar nos termos que establece o artigo 37.3.g do Real Decreto 39/1997,
onde se indica que: “O persoal sanitario do servizo de prevención estudará e avaliará,
especialmente, os riscos que poidan afectar ás traballadoras en situación de embarazo ou
parto recente, aos menores e aos traballadores especialmente sensibles a determinados
riscos, e propoñerá as medidas preventivas axeitadas”.
Durante o embarazo, o posparto e a lactación deberáselle prestar atención a calquera cambio que se
produza, tanto nas condicións de traballo como na saúde da muller ou da súa descendencia, para proceder
a unha revisión e actualización da avaliación de riscos. Neste sentido, adquire relevancia o estudo das
ausencias prolongadas por enfermidade por parte dos profesionais sanitarios, tanto a nivel individual como
a nivel colectivo, para detectar a súa posible relación coas condicións de traballo e poñer en marcha novas
medidas preventivas.
As avaliacións de riscos deben consistir principalmente en:
- A identificación dos perigos que poden afectar á reprodución.
- O inventario e a caracterización dos postos de traballo e tarefas que supoñen unha
exposición directa ou indirecta.
- A identificación da poboación exposta.
- A avaliación cualitativa da exposición: plausibilidade da exposición, natureza e
probabilidade do efecto.
- A avaliación cuantitativa, se procede, dos factores de risco identificados.
- A descrición dos casos e, se é posible, a análise epidemiolóxica dos datos dispoñibles
na empresa relacionados co embarazo, o posparto e a lactación, e a súa evolución
ao longo do tempo.
Na avaliación de riscos deberíanse ter en conta, como mínimo, os riscos contemplados nos anexos VII
e VIII do RD 298/2009, correspondentes á transposición da Directiva 92/85/CEE do Consello, relativa
á aplicación de medidas para promover a mellora da seguridade e da saúde no traballo da traballadora
embarazada, que deu a luz recentemente ou en período de lactación, e que recollemos na táboa 3 e na
táboa 4. Emporiso, non se deben limitar a estes e incluirase calquera condición de traballo que poida
supoñer un dano durante este período.
35
No caso de actividades subacuáticas, como é o da actividade de mergullador recolledor de marisco,
non poderá haber risco de exposición para mulleres en situación de embarazo. Cabe engadir que estas
actividades se atopan incluídas entre as de especial perigo que recolle o anexo I do Real Decreto 39/1997,
polo que se aproba o Regulamento dos servizos de prevención.
FORMACIÓN E INFORMACIÓN
Os dereitos de información e formación, en relación coa protección da maternidade, entrañan a obriga
do empresario de informar sobre os riscos aos que poidan estar expostas as traballadoras embarazadas
ou en período de lactación natural, así como sobre calquera medida relativa á seguridade e á saúde dos
traballadores durante este período biolóxico. Do mesmo xeito, en relación coa formación, o empresario
deberá garantir que as traballadoras reciben unha formación adecuada respecto dos riscos derivados da
súa actividade e que poidan xerar riscos para o embarazo e a lactación.
Naqueles postos ou tarefas onde se detecten riscos para a reprodución e para a maternidade, as
traballadoras e os traballadores deberán ser informados destes. De igual maneira, as traballadoras serán
informadas da importancia da detección precoz do embarazo e da súa comunicación á empresa.
Comunicación á empresa
Tal e como se indica no parágrafo anterior, é de suma importancia informar a todas as traballadoras
asignadas a postos de traballo con risco para a maternidade da necesidade de poñer en coñecemento
da empresa a súa condición, para que se poidan poñer en marcha canto antes as medidas preventivas
apropiadas para salvagardar a súa saúde e a da súa descendencia. A protección legal específica e individual
a que se refire o artigo 26 da Lei de prevención de riscos laborais non se activará en tanto a traballadora
non lle comunique o seu estado á empresa, ou este sexa notorio ou coñecido por ela.
O artigo 29 desta lei determina, pola súa banda, o seguinte: “Corresponde a cada traballador velar, segundo
as súas posibilidades e mediante o cumprimento das medidas de prevención que en cada caso sexan adoptadas,
pola súa propia seguridade e saúde no traballo e pola daqueloutras persoas ás que poida afectar a súa actividade
profesional, a causa dos seus actos e omisións no traballo, de conformidade coa súa formación e as instrucións do
empresario”.
É conveniente dispoñer para iso dun procedemento de comunicación sinxelo e áxil de maneira que se
eviten atrasos na actuación preventiva. É aconsellable tamén que a comunicación por parte da traballadora
sexa por escrito e que vaia acompañada dun certificado do médico que a atende.
CONSULTA E PARTICIPACIÓN
En canto ao dereito de consulta e participación, este inclúe, entre outras cousas, a obriga do empresario
de consultar previamente os representantes dos traballadores (ou estes mesmos en ausencia de
representantes) para determinar os postos de traballo exentos de riscos para a maternidade.
VIXILANCIA DA SAÚDE
A vixilancia da saúde deberá confeccionarse en función da avaliación de riscos e axustarse ás características
consignadas no artigo 22 da Lei de prevención de riscos laborais.
Á área sanitaria dos servizos de prevención non lle corresponde o seguimento do embarazo, do período
de posparto ou do de lactación, aínda que é necesaria unha colaboración coas persoas que o levan a
36
cabo. O obxectivo é o de garantir en todo momento que as condicións de traballo se axustan á situación
específica da traballadora, xa que poden aparecer situacións que fagan necesaria unha adecuación do posto
durante este período. Desta maneira poderase lograr un desempeño óptimo co máximo benestar e estado
de saúde.
Cambios no organismo da muller durante o embarazo, tralo parto e
durante a lactación
Os cambios que se producen no organismo da muller pódense resumir, principalmente, nos seguintes:
- Durante o primeiro trimestre prodúcese unha carga de estróxenos que favorece a retención de
líquidos e a aparición de molestias dixestivas.
- Durante o segundo trimestre, aumenta a secreción de relaxina, necesaria para preparar o traballo
do parto, pero que se traduce nunha maior laxitude ligamentosa e mobilidade articular, superior
ao nivel normal; diminúe o limiar da dor e iníciase o aumento de peso.
Neste trimestre adoitan aparecer os trastornos músculo-esqueléticos (lumbociatalxias e
neuropatías por atrapamento) e a fatiga. Este é un síntoma frecuente que pode responder ou non
ao desempeño do traballo, pero que, en todo caso, aumenta se a muller está sometida a esforzos
físicos ou a posturas forzadas. A sensación de fatiga foi descrita tamén como un indicador do risco
de parto prematuro na muller embarazada sometida a carga física.
- Durante o terceiro trimestre o volume abdominal constitúe un obstáculo tanto para adoptar
unha boa postura como para alcanzar obxectos e para a mobilidade da muller, e xera tamén
problemas de equilibrio por desprazamento do centro de gravidade. O alcance dos brazos limítase
e obriga a manipular os obxectos cada vez máis lonxe do corpo, o que ocasiona unha sobrecarga
nas extremidades superiores (brazos e ombreiros). A medida que avanza o estado de xestación
vaise pronunciando a curvatura da lordose lumbar, o que contribúe á aparición de lumbalxias. O
aumento do peso corporal supón ademais unha sobrecarga muscular e articular. Durante a fase
final do embarazo prodúcese unha diminución da forza máxima para empurrar e tirar das cargas
debido, por unha banda, á redución da forza muscular e, pola outra, á dificultade de adoptar unha
postura axeitada para aplicar a forza. A postura de pé ou sentada de forma mantida, sen cambios
de postura frecuentes, agrava a presión no sistema circulatorio das extremidades inferiores.
- No posparto, sobre todo en mulleres multíparas, un dos trastornos máis frecuentes é a
incontinencia urinaria, que se pode ver agravada ou perpetuada pola carga física de traballo por
tensión dos músculos e ligamentos do peso pélvico.
- Durante a lactación, en certos labores que supoñan traballar moi preto do corpo, dado o aumento
do tamaño e da sensibilidade dos seos, poden aparecer molestias e certas dificultades no manexo
de cargas (ben sexan obxectos ou persoas).
- Finalmente, a adaptación cardiovascular tradúcese, entre outras cousas, nun aumento da frecuencia
cardíaca en repouso, que aumentará uns 15-25 latexos por minuto entre o inicio e o final do
embarazo.
- Os cambios hormonais que se producen durante o embarazo poden levar a unha compresión do
nervio mediano; é dicir, aumentan a posibilidade de padecer unha síndrome do túnel carpiano ao
seu paso polo suco do carpo e acostuma darse en mulleres embarazadas inda que non realicen
ningún tipo de tarefa repetitiva. Recoméndase intensificar a vixilancia médica e apartar a muller
daqueles traballos que supoñan movementos repetidos.
37
Obxectivos da vixilancia da saúde
No caso das situacións de embarazo, posparto e lactación son de especial relevancia os seguintes obxectivos
específicos da vixilancia da saúde:
1. Identificación das traballadoras embarazadas, que deron a luz recentemente ou en período de
lactación.
2. Proposta e colaboración na realización das avaliacións de riscos adicionais e periódicas.
3. Seguimento das ditas traballadoras nas diferentes fases da súa maternidade para comprobar a
compatibilidade do posto de traballo co seu estado e co mantemento dunha boa saúde.
4. Proposta das medidas preventivas ou de protección especial axustadas ao caso individual.
5. Preparación da volta ao traballo despois do permiso por maternidade.
6. Análise dos efectos adversos relacionados co embarazo, co posparto e coa lactación materna que
se producen nas traballadoras da empresa e da súa posible relación cos factores de risco de orixe
laboral.
7. Valoración da compatibilidade do posto de traballo co estado biolóxico da traballadora.
Efectos que cómpre vixiar
Con relación ás alteracións da reprodución e á súa prevención, os efectos sobre a muller embarazada, o
feto ou o lactante non son os únicos que cómpre vixiar.
As condicións de traballo poden repercutir tamén no home e na muller en idade fértil en forma de
infertilidade, alteracións do desexo sexual, diminución da libido, impotencia, ou alteracións menstruais; ou
poden presentarse no neno ou na nena como alteracións do desenvolvemento físico ou mental, alteracións
funcionais ou do comportamento ou mesmo como cancro infantil.
O servizo de prevención podería solicitar información sobre os posibles efectos das condicións de traballo
sobre a poboación traballadora a partir de diversas fontes. A modo de exemplo:
1. Resultados das visitas médicas:
Síntomas durante o embarazo, o posparto e a lactación e algúns signos (como aumento
da tensión arterial).
2. Informes do médico que atende a traballadora ou o seu bebé:
Evolución do embarazo, crecemento fetal, circunstancias do parto e morbilidade infantil.
3. Outros informes:
Informe de alta do hospital ou da clínica en que se produciu o nacemento e onde se
consignan os datos relativos á saúde da nai, ao parto e á saúde do que acaba de nacer.
4. Frecuencia e duración das ausencias ao traballo:
Departamento de recursos humanos.
38
Táboa 2: Principais elementos da vixilancia da saúde durante o embarazo, o parto
recente e a lactación
PRINCIPAIS ELEMENTOS DA VIXILANCIA DA SAÚDE
OBXECTIVOS CONTIDO DAS VISITAS MÉDICAS
• Análise dos factores de risco específicos na avaliación de riscos.
• Identificación das traballadoras especialmente sensibles.• Detección precoz dos efectos sobre a saúde reprodutiva.• Análise de casos e análise epidemiolóxica dos datos.• Detección das necesidades da traballadora.• Detección de novos factores de risco.• Proposta de medidas preventivas e avaliación da súa
efectividade.• Formación e información.
A vixilancia médica da traballadora será específica segundo os riscos inherentes para a maternidade no lugar de traballo. En ningún caso é función da unidade de Medicina do Traballo o seguimento do embarazo ou da lactación, responsabilidade do médico do sistema nacional de saúde.
Primeira visita
Unha vez obtido o consentimento informado da traballadora para a realización da vixilancia médica e revisada a última avaliación de riscos do seu posto de traballo, procederase a:• Realizar ou actualizar a historia clínica (incluída
a xinecolóxica e obstetricia) e laboral da traballadora.
• Estado inmunolóxico.• Solicitar información acerca do estado de
saúde da nai, do feto, do lactante.• Avaliar as necesidades no momento da visita.• Analizar a percepción do risco de sufrir algún
dano relacionado coas condicións de traballo.• Tensión arterial.• Outras exploracións que se consideren
oportunas para descartar especial sensibilidade ou confirmar a sospeita de embarazo no caso de que a comunicación sexa dun atraso na menstruación.
PERIODICIDADE DAS VISITAS MÉDICASO médico do traballo é o que, en función da avaliación de riscos e das características individuais e da evolución da situación, lle deberá propoñer á muller a periodicidade da vixilancia médica. Aconséllase facela, como mínimo, nos momentos seguintes:
Primeira
Momento:No momento da comunicación por parte da traballadora da sospeita ou da confirmación do seu estado, previa á planificación.Obxectivos:• Identificación das traballadoras
especialmente sensibles.• Información sobre os riscos e as
medidas que cómpre adoptar.• Información sobre a política da
empresa e os recursos postos á súa disposición.
• Avaliación das súas necesidades.• Proposta de medidas preventivas.• Consello individual.
Sucesivas e
circunstanciais
Esta vixilancia consistirá principalmente nunha entrevista coa traballadora para coñecer, segundo o tipo de exame e o momento en que se realiza: • Posibles alteracións que xurdisen ou se vesen
agravadas polas condicións de traballo.• Novas necesidades relacionadas coa evolución
da súa situación ou cos cambios no desempeño do seu traballo.
• Revisión e anotación da información proporcionada polo médico que a atende.
• Satisfacción coas medidas preventivas postas en marcha.
• Consello individual.• Exploracións que se consideren necesarias para
detectar unha especial sensibilidade sobrevida ou en razón da anamnese previa.
Sucesivas
Momento:Durante o embarazo, poderíanse pautar dúas visitas médicas posteriores á primeira visita: ao final do primeiro cuadrimestre e outra no terceiro trimestre.Durante a lactación materna, a segunda visita poderíase facer ao mes de reincorporarse.A detección das alteracións do comportamento ou funcionais ou do cancro infantil requiriría unha ou dúas entrevistas adicionais aos 3-5 anos seguintes ao nacemento.Obxectivos:• Detección precoz de calquera
circunstancia ou alteración da saúde da traballadora, do feto, do lactante ou do neno ou nena que puidese estar causada ou verse agravada polas condicións de traballo.
• Avaliación das necesidades.• Satisfacción da traballadora coas
medidas e coa efectividade destas.• Proposta de medidas preventivas ou
mellora das existentes.• Educación para a saúde.
ANÁLISE DOS DATOS DAS VISITAS MÉDICAS
Sospeita de novos factores de risco
A aparición de danos nunha traballadora ou no seu bebé ou a concentración de casos nun departamento/área ben sexa de forma simultánea ou ao longo do tempo deberán motivar a revisión dos factores de risco tanto a nivel laboral como extralaboral.O servizo de prevención deberá actualizar en todo momento a información dispoñible sobre os riscos para a reprodución presentes na empresa.
Análise da aparición de varios casos
O estudo da concentración nun período curto de tempo de efectos adversos para a reprodución requirirá, entre outras cousas, unha descrición e análise exhaustivas destes para determinar se son comparables ou non en canto ao tipo de efecto e á exposición e se a frecuencia de aparición é superior á da poboación xeral. Nestes casos a transparencia e unha comunicación efectiva son indispensables para facilitar a investigación e a toma de decisións dende a colaboración e a participación de todos os actores principais.
39
Circunstancial
Momento:Aparición dun dano para a saúde materna, fetal ou infantil.Cambio de posto de traballo ou novos riscos.Logo dunha ausencia por enfermidade superior a sete días ou ausencias curtas pero repetidas.A demanda da traballadora.Inmediatamente despois da súa reincorporación.Obxectivos:• Detección de novos factores de risco.• Análise dun caso concreto ou dunha
agrupación de casos.• Avaliación das necesidades.• Proposta de medidas preventivas ou
mellora das existentes.• Educación para a saúde.
Efectividade das medidas preventivas
En función dos obxectivos marcados no programa de protección da maternidade, estableceranse indicadores para avaliar a efectividade das medidas preventivas.
OBSERVACIÓNS
Dende un enfoque individual, a protección da maternidade debe basearse nunha análise pormenorizada das avaliacións de riscos xeral e adicional/-ais, nas características individuais da traballadora e na evolución do embarazo, do posparto e da lactación.Dende un enfoque colectivo, a protección da maternidade basearase na elaboración, recolleita e análise de indicadores que permitan facer o seguimento da saúde reprodutiva ao longo do tempo en función dos factores de risco.
Fonte: NTP 915. Embarazo, lactancia y trabajo: vigilancia de la salud. CNCT-INSHT, 2011.
40
Táboa 3
ANEXO VII
Listaxe non exhaustiva de axentes, procedementos e condicións de traballo que poden influír negativamente na saúde das traballadoras embarazadas ou en período de lactación natural, do feto ou do neno durante o período de lactación natural.
A. Axentes.
1. Axentes físicos, cando se considere que poidan causar lesións fetais ou provocar un desprendemento da placenta, en particular:
a) Choques, vibracións ou movementos.
b) Manipulación manual de cargas pesadas que supoñan riscos, en particular dorsolumbares.
c) Ruído.
d) Radiacións non ionizantes.
e) Frío e calor extremos.
f) Movementos e posturas, desprazamentos, tanto no interior como no exterior do centro de traballo, fatiga mental e física e outras cargas físicas vinculadas á actividade da traballadora embarazada, que deu a luz ou en período de lactación.
2. Axentes biolóxicos. Axentes biolóxicos dos grupos de risco 2, 3 e 4, segundo a clasificación dos axentes biolóxicos establecida no Real Decreto 664/1997, do 12 de maio, sobre a protección dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición a axentes biolóxicos durante o traballo, na medida en que se saiba que os ditos axentes ou as medidas terapéuticas que necesariamente traen consigo poñen en perigo a saúde das traballadoras embarazadas ou do feto e sempre que non figuren no anexo VIII.
3. Axentes químicos. Os seguintes axentes químicos, na medida en que se saiba que poñen en perigo a saúde das traballadoras embarazadas ou en período de lactación, do feto ou do neno durante o período de lactación natural e sempre que non figuren no anexo VIII:
a) As substancias etiquetadas como R40, R45, R46, R49, R68, R62 e R63 polo Regulamento sobre clasificación, envasado e etiquetaxe de substancias perigosas, aprobado polo Real Decreto 363/1995, do 10 de marzo, ou etiquetadas como H351, H350, H340, H350i, H341, H361f, H361d e H361fd polo Regulamento (CE) n.º 1272/2008 do Parlamento Europeo e do Consello, do 16 de decembro do 2008, sobre clasificación, etiquetaxe e envasado de substancias e mesturas, na medida en que non figuren aínda no anexo VIII.
b) Os axentes químicos que figuran nos anexos I e III do Real Decreto 665/1997, do 12 de maio, sobre a protección dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición a axentes canceríxenos durante o traballo.
c) Mercurio e derivados.
d) Medicamentos antimitóticos.
e) Monóxido de carbono.
f) Axentes químicos perigosos de recoñecida penetración cutánea.
B. Procedementos. Procedementos industriais que figuran no anexo I do Real Decreto 665/1997, do 12 de maio, sobre a protección dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición a axentes canceríxenos durante o traballo.
41
Táboa 4
ANEXO VIII
Listaxe non exhaustiva de axentes e condicións de traballo aos que non poderá haber risco de exposición por parte de traballadoras embarazadas ou en período de lactación natural.
A. Traballadoras embarazadas.
1. Axentes.
a) Axentes físicos: Radiacións ionizantes.
Traballos en atmosferas de presión elevada; por exemplo, en locais a presión, submarinismo.
b) Axentes biolóxicos: Toxoplasma.
Virus da rubéola.
Salvo se existen probas de que a traballadora embarazada está suficientemente protexida contra estes axentes polo seu estado de inmunización.
c) Axentes químicos: As substancias etiquetadas como R60 e R61 polo Regulamento sobre clasificación, envasado e etiquetaxe de substancias perigosas, aprobado polo Real Decreto 363/1995, do 10 de marzo, ou etiquetadas como H360F, H360D, H360FD, H360Fd e H360Df polo Regulamento (CE) n.º 1272/2008 do Parlamento Europeo e do Consello, do 16 de decembro do 2008, sobre clasificación, etiquetaxe e envasado de substancias e mesturas.
As substancias canceríxenas e mutáxenas incluídas na táboa 2 relacionadas no documento “Límites de exposición profesional para agentes químicos en España”, publicado polo Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo, para as que non haxa valor límite de exposición asignado, conforme a táboa III do citado documento.
Chumbo e derivados, na medida en que estes axentes sexan susceptibles de ser absorbidos polo organismo humano.
2. Condicións de traballo.
Traballos de minería subterráneos.
B. Traballadoras en período de lactación.
1. Axentes químicos: As substancias etiquetadas como R64 polo Regulamento sobre clasificación, envasado e etiquetaxe de substancias perigosas, aprobado polo Real Decreto 363/1995, do 10 de marzo, ou H362 polo Regulamento (CE) n.º 1272/2008 do Parlamento Europeo e do Consello, do 16 de decembro do 2008, sobre clasificación, etiquetaxe e envasado de sustancias e mesturas.
As substancias canceríxenas e mutáxenas incluídas na táboa 2 relacionadas no documento “Límites de exposición profesional para agentes químicos en España”, publicado polo Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo, para as que non haxa valor límite de exposición asignado, conforme a táboa III do citado documento.
Chumbo e derivados, na medida en que estes axentes sexan susceptibles de ser absorbidos polo organismo humano.
2. Condicións de traballo.
Traballos de minería subterráneos.
42
MARISQUEO POR INMERSIÓN
43
XENERALIDADES
O mergullo profesional caracterízase por estar asociado a uns riscos moi específicos e polo seu perigo,
sendo un dos traballos incluídos no Anexo I do Regulamento de servizos de prevención.
As enfermidades provocadas por este tipo de traballo recóllense no real decreto de enfermidades
profesionais, no apartado das producidas por axentes físicos: “Grupo 2H. Enfermidades provocadas
por compresión ou descompresión atmosférica: Traballos subacuáticos en operadores de cámaras submarinas
hiperbáricas con escafandro ou provistos de equipos de mergullo autónomo”.
Así e todo, a vixilancia da saúde neste sector está pouco desenvolvida e os profesionais da medicina do
traballo non coñecen en profundidade os riscos e as patoloxías asociadas a esta práctica profesional. Unha
das razóns que poden explicar este descoñecemento é a necesidade de valorar a aptitude do traballador
de forma previa ao exercicio da actividade profesional. A aptitude física debe valorarse mediante un
recoñecemento médico inicial e revalidarse mediante a realización de recoñecementos médicos periódicos
anuais, que deben ser realizados por médicos que posúan título, especialidade, diploma ou certificado
relacionado con actividades subacuáticas e emitido por un organismo oficial. A Orde do 14 de outubro
de 1997, do Ministerio de Fomento, pola que se aproban as normas de seguridade para as actividades
subacuáticas, recolle a obriga dos mergulladores profesionais de realizaren un exame médico especializado
cunha periodicidade anual para poder seguir desenvolvendo a súa actividade. Esta norma non indica como
facer estes exames, polo que, neste sentido, debe aplicarse o preceptuado na Orde do 25 de abril de 1973,
de Presidencia do Goberno, que se mantén vixente. Tamén cómpre indicar que se existe unha normativa
autonómica de desenvolvemento, prevalece esta, sen prexuízo das normas de seguridade para o exercicio
de actividades subacuáticas establecidas nas ordes do 14 de outubro de 1997 e do 20 de xullo do 2000, do
Ministerio de Fomento. Este é o caso da Comunidade Autónoma de Galicia, na cal a Orde do 23 de abril
de 1999, da Consellería de Pesca, Marisqueo e Agricultura, fixa as condicións dos exames médicos para a
obtención do título de mergullo profesional e dos exames de aptitude anuais.
Entre os anos 1997 e 2001 publicáronse os traspasos das funcións e servizos da Administración do Estado
ás diferentes comunidades autónomas en materia de mergullo profesional. As normativas autonómicas
recollen a necesidade de realizar os exames médicos previos á obtención dos títulos de mergullo
profesional, pero a Comunidade Autónoma de Galicia é a única que regulou a súa realización.
Tocante aos mergulladores afiliados ao réxime especial de traballadores do mar, aplícase o Real decreto
1696/2007 que regula os recoñecementos de embarque, que permiten conseguir a habilitación para o
desempeño das súas tarefas laborais, co que se garante que as condicións psicofísicas do solicitante son
compatibles coas características do posto de traballo e non supoñen un perigo para a saúde e a seguridade
do individuo nin do resto da tripulación. Estes recoñecementos médicos lévaos a cabo o Instituto Social
da Mariña e son efectuados por facultativos de sanidade marítima habilitados para o efecto por este
organismo.
Existen tamén traballadores que non están afiliados a este réxime; neste caso, os exames médicos deben ser
realizados por médicos que posúan título, especialidade, diploma ou certificado relacionado con actividades
subacuáticas emitido por un organismo oficial. Evidentemente, isto non significa que os teñan que realizar
médicos do traballo integrados nun servizo de prevención; inda que en ningún caso se impide, de xeito que
poden ser realizados nos ditos servizos, o que beneficia tanto a traballadores como a empresarios, xa que
é a estes últimos a quen lles corresponde asumir a vixilancia da saúde en toda a súa amplitude.
A este respecto, convén lembrar as indicacións recollidas na primeira parte desta Guía de vixilancia da saúde
no sector pesqueiro, no sentido de que, tras realizar os recoñecementos médicos, queda pendente efectuar
44
o resto de actividades referidas tanto a individuos como a colectivos orientadas á prevención dos riscos
laborais que definen a vixilancia da saúde dos traballadores, tal e como se recolle no artigo 22 da lei de
prevención. Os usuarios que desexen coñecer a amplitude e os contidos da vixilancia da saúde que se
propoñen, poden consultar a primeira parte da guía.
45
AXENTES DE RISCO E DANOS PARA A SAÚDE
Os mergulladores profesionais enfróntanse a riscos laborais que son comúns aos dos demais traballadores
do mar, pero existen outros que son específicos da súa actividade e que teñen a súa orixe no medio en
que desenvolven o seu traballo, do que destacamos tres características distintivas:
- É un medio máis denso que o aire.
- A presión é maior.
- As condicións termohigrométricas son máis desfavorables.
Neste apartado detállanse unha serie de axentes físicos, químicos e biolóxicos específicos derivados da
actividade subacuática, que poden afectar á saúde dos traballadores que realizan as súas tarefas neste
medio. Estes factores de risco engádense a todos aqueles aos que están sometidos en tanto non se atopan
inmersos nel e, polo tanto, deben identificarse e avaliarse xunto con estes.
Entre os axentes físicos destacamos a presión e o frío, que poden producir:
> Presión:
- Barotraumas.
- Alteracións de oído: xordeira.
- Enfermidade descompresiva.
- Formas crónicas de enfermidade descompresiva: alteración neurolóxica.
- Lesións pulmonares.
> Frío:
- Hipotermia.
- Síndrome de Raynaud.
- Pé de inmersión.
Entre os axentes químicos destacamos os gases e os materiais de mergullo, que poden producir:
> Intoxicacións por gases:
- Narcose nitroxenada.
- Hiperoxia.
- Hipercapnia.
- Gases contaminantes: vapores de aceite e monóxido de carbono.
> Dermatite por hipersensibilización a materiais de mergullo.
Para rematar, entre os axentes biolóxicos destacamos os organismos mariños e outros axentes
infecciosos, que poden producir:
> Lesións cutáneas causadas por organismos mariños:
- Por contacto.
- Por punción.
- Por mordedura.
> Outros axentes infecciosos:
- Otites externas.
A diferenza co medio habitual onde a maioría dos traballadores desenvolven as súas tarefas merece que
dediquemos un apartado a explicar algunhas das súas características.
46
Axentes físicos
>Presión
A auga é moito máis densa que o aire, polo que as variacións de presión no medio acuático son moitísimo
máis acusadas. Cada 10 metros de profundidade, aproximadamente, a presión aumenta en 1 atmosfera.
Barotrauma
O corpo humano ten no seu interior unha serie de cavidades aéreas ventiladas por aire á presión
ambiente a través duns condutos: pulmóns, oídos, seos... Calquera variación na presión, ben sexa
un aumento ou unha diminución, provoca unha alteración do volume do aire que conteñen. Se
esta alteración é o suficientemente importante, producirase o barotrauma ou trauma por presión,
que pode afectar a:
• Oído.
• Seos paranasais.
• Aparato gastrointestinal (cólico do escafandrista).
• Dentes.
• Pulmóns (sobrepresión pulmonar).
O barotrauma pulmonar, pola súa vez, pode producir diversos cadros clínicos:
o Pneumomediastino.
o Pneumotórax.
o Enfisema subcutáneo.
o Embolia arterial de gas (EAG): penetración de aire no torrente sanguíneo e embolización
arterial, que adoita afectar ao hemisferio esquerdo do cerebro, polo que é común que
aparezan hemiplexías e hemiparesias do lado dereito.
É moi difícil que nos atopemos ante un destes cadros en estado puro; normalmente aparecen
asociados varios deles. Tamén é habitual que aparezan asociados cadros de sobrepresión pulmonar,
enfermidade descompresiva e afogamento.
Hipoacusia
A alteración aparece cunha perda nas frecuencias máis altas, arredor dos 4000 Hz, e esténdese
progresivamente polo espectro auditivo, ata chegar a afectar ás frecuencias conversacionais. Igual
que na hipoacusia por ruído, a perda afecta a ambos os oídos nun grao similar e é irreversible.
Exostose do conduto auditivo
A exostose do conduto auditivo é un crecemento anómalo dos pequenos ósos situados ao
redor do conduto do oído, produto da presión. Este crecemento pode provocar a aparición de
infeccións de oído repetitivas e incluso pode chegar a cegar o conduto auditivo, o que ten como
consecuencia unha perda de audición.
Enfermidade descompresiva
O corpo humano compórtase como un líquido no que se disolven os gases que compoñen o aire
que conteñen os nosos pulmóns. Ao aumentar a presión dese aire durante a inmersión, aumenta
a presión parcial dos seus gases e, xa que logo, aumenta tamén a cantidade de cada un deles que
47
se disolve. Debémonos fixar, en especial, na cantidade de nitróxeno que se disolve no torrente
sanguíneo e, de aí, en cada un dos tecidos do noso organismo, xa que o nitróxeno é o responsable
da enfermidade descompresiva (ED). A cantidade de nitróxeno disolvida dependerá da presión
(profundidade da inmersión) e do tempo de exposición (tempo de permanencia no fondo). No
regreso á superficie (fase de descompresión) o proceso é o inverso: ao se inverter o gradiente
de presión, o nitróxeno libérase dos tecidos e pasa ao sangue e, de aí, aos pulmóns. Malia todo,
esta fase de descompresión debe ser o suficientemente lenta (en función do perfil da inmersión
chéganse a establecer paradas de descompresión en determinadas profundidades e durante un
determinado tempo), pois, de non ser así, poden chegar a formarse burbullas de nitróxeno que
provocan obstrucións dos vasos sanguíneos.
A enfermidade descompresiva pode desencadear diversos cadros clínicos en función da súa
gravidade e da localización das burbullas.
Alteración neurolóxica ou enfermidade descompresiva crónica
A alteración coñecida en castelán como “síndrome del buceador sonado” é un cadro neurolóxico
que aparece en mergulladores con moitos anos de traballo e cun historial de numerosas
inmersións a gran profundidade.
Lesións pulmonares
Trátase de perdas de capacidade vital, en mergulladores veteranos, debidas a unha deterioración
dos tecidos pulmonares produto das continuas tensións e distensións ás que se ven sometidos
polos repetidos cambios de presión.
>Frío
Hipotermia
A exposición durante un determinado tempo a un ambiente frío pode dar lugar a unha perda de
calor que non poida ser compensada polos mecanismos normais de produción e conservación
deste. Cando esa perda de calor supón un descenso da temperatura corporal por baixo dos 35
graos, podemos dicir que estamos ante unha situación de hipotermia.
Síndrome de Raynaud
Consiste en crises durante as cales se interrompe o fluxo sanguíneo nos dedos de pés e mans.
Esta interrupción está provocada por espasmos das pequenas arterias que regan estas zonas
periféricas das extremidades. O frío é o factor principal que desencadea un episodio deste tipo,
que acostuma durar dende poucos minutos ata unha hora.
Pé de inmersión
Aparece en persoas que permaneceron cos pés mollados durante moito tempo, inda que sen
conxelárense. Débese ás alteracións que o frío provoca na circulación sanguínea. O pé de
inmersión pode deixar diversas secuelas na vítima: hipersensibilidade ao frío e aparición de dor
cando se soporta un peso.
48
Axentes químicos
>Intoxicación por gases
Narcose nitroxenada
Tamén coñecida como “borracheira das profundidades” pola súa similitude a unha intoxicación
etílica.
Hiperoxia
A hiperoxia aguda pode presentar dous tipos de cadros:
• Cadro neurotóxico (“efecto Paul Bert”), que afecta ao sistema nervioso central, e
presenta taquicardia, movementos involuntarios da musculatura do rostro, vertixe,
náuseas, vómitos, acúfenos e alteracións visuais.
• Crise hiperóxica, que é moi semellante a unha crise de gran mal epiléptico.
Dióxido de carbono
No mergullo as dúas vías de intoxicación por CO2 son as seguintes:
• Externas: a concentración máxima de CO2 permitida no aire comprimido é do 0,5 %.
Esta concentración pode aumentar debido a unha mala localización das tomas de aire
dos compresores, próximas a algún foco de combustión.
• Internas: cando hai un desequilibrio entre a produción de CO2 do organismo e a
capacidade de eliminalo pola vía respiratoria. Adoitan ter a súa orixe en esforzos
excesivos ou en situacións de angustia e pánico nas que se realiza un traballo respiratorio
esaxerado.
A intoxicación por CO2 favorece a aparición de cadros de hiperoxia, de narcose nitroxenada e de
enfermidade descompresiva.
Monóxido de carbono
O CO aparece nos procesos de combustión e, no caso do mergullo, ten a súa orixe no
funcionamento defectuoso dos compresores de aire, ben por falta de mantemento da instalación,
ben por unha localización incorrecta das tomas de aire, próximas a chemineas ou tubos de escape.
Vapores de aceite
A intoxicación por vapores de aceite ten a súa orixe no funcionamento incorrecto do compresor
de aire.
>Dermatite por hipersensibilización a materiais de mergullo
A máis frecuente é a alerxia ao neopreno dos traxes isotérmicos.
49
Axentes biolóxicos
>Lesións causadas por organismos mariños
Lesións por contacto
Os grupos de organismos desta categoría presentes no noso litoral son os protistas (mareas
vermellas) e as anemones, actinias e medusas.
Lesións por punción
No litoral español pódense atopar tres tipos de peixes con espiñas capaces de inocular veleno:
traquínidos (araña), escorpénidos (escarapote de pedra, escarapote de pintas) e miliobátidos
(ouxa, raia).
Lesións por mordedura
No litoral español os peixes con maior perigo de mordedura son as moreas, os congros e os
bicudos, inda que hai moitas máis especies de peixes que poden resultar perigosas. As súas
mordeduras non son velenosas, pero producen feridas que se infectan con facilidade.
>Outros axentes infecciosos
Infeccións do conduto auditivo externo
O oído externo conta cunha barreira defensiva natural, o cerume, que mantén un nivel de acidez
que controla a fauna microbiana. As inmersións continuas provocan un lavado de oído externo
que elimina este cerume, o que crea un ambiente alcalino, húmido e cunha temperatura axeitada
para que se desenvolvan os microbios e se produzan as otites externas.
50
MATRICES DE FASES, TAREFAS, SUBTAREFAS E PERIGOS
51
MARISQUEO A PÉ: AMEIXA, BERBERECHO, CADELUCHAMARISQUEO A PÉ: AMEIXA, BERBERECHO, CADELUCHAFase Tarefa Subtarefa Pa Mr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35Preparación semente Preengorda en batea
Recepción de semente x x xTraslado de semente a porto x x x x x x x xEmbarque de semente e provisións x x x x x x x x x x x x x x xDesatracada x x x x x x x x x xNavegación a batea x x x x x x x x x x x xAtracada en batea x x x x x x x x xDesembarque de semente e provisións x x x x x x x x x x x x x x x x xColocación de semente en contedores x x x x x x x x x xLimpeza de contedores (ourizos, algas, estrelamares, etc.) x x x x x x x x x x xRecolleita para sementeira en parques e bancos x x x x x x x x xEmbarque de produto e provisións x x x x x x x x x x x x x x x x xNavegación a porto x x x x x x x x x xAtracada en porto x x x x x x x x x x xDesembarque de produto e provisións x x x x x x x x x x x
Preengorda en parquePreparación manual da area do parque (sacho, angazo) x x x x x x xPreparación mecánica da area do parque (motocultor) x x x x x x x x xRecepción da semente x x x xTraslado de semente a parque x x x x x xSementeira a voleo da semente x x x x x x x xColocación de cuberta de protección (rede, mallas, etc.) x x x x xLimpeza periódica manual do parque (algas, argazos, etc.) x x x x x x x x
Engorda e rareo parqueRecolleita manual de produto x x x x x x xPreparación manual da area do parque (sacho, angazo) x x x x x x x xPreparación mecánica da area do parque (motocultor) x x x x x x x x x x xSementeira a voleo ampliando a zona preparada x x x x x xTraslado e sementeira de produto a outros bancos x x x x x x x x x
Captura intermareal PreparaciónColocación de roupa de traballo xPreparación de equipos e provisións x x x
marisqueoAcceso a pé a zona de marisqueo x x x x xTransporte manual de equipo e provisións x x x x x x x x xTransporte en carro de equipos e provisións x x x x x x x x x x x
RecolleitaRecolleita de produto con ganchelo x x x x x x xRecolleita de produto con fouciño x x x x x x xRecolleita de produto con sacho x x x x x x x xRecolleita de produto con angazo x x x x x x x xRecolleita de produto con culler x x x x x x xRecolleita de produto con rastro x x x x x x x xRecolleita de produto con rastro con cruceta x x x x x x x xRecolleita de produto con forquita de dous mangos x x x x x x xRecolleita manual de produto x x x x x x x
Control de capturasSelección inicial de tamaños, especies e peso x x x x x xRecollida de provisións x x x x x xDesprazamento a punto de control x x x x xTransporte manual de capturas, equipos e provisións x x x x x x x x xTransporte en carro de capturas, equipos e provisións x x x x x x x x x x xCribado manual de capturas x x x x xCribado mecánico de capturas x x x x x x xPesada de capturas x x xEnsacado de capturas x x xTransporte de produto ata lonxa x x x x x x x xVenda de produto en lonxa xCambio de roupa, transporte de equipos e provisións x x x x x
Captura submareal PreparaciónColocación de roupa de traballo xPreparación de equipos e provisións x x x
de marisqueoAcceso a pé a zona de marisqueo ou embarque x x x x xTransporte manual de equipo e provisións x x x x x x x x xTransporte en carro de equipos e provisións x x x x x x x x x x xEmbarque de equipos e provisións x x x x x x x x x x x x x x xNavegación a banco x x x x x x x x x x x xDesembarque directo en banco x x x xDesprazamento de equipos e provisións (esportas, útiles, etc.) x x x x x x x
RecolleitaRecolleita de produtos con rastro x x x x x x xRecolleita de produtos con rastro con cruceta x x x x x x xRecolleita de produto con forquita de dous mangos x x x x x
Control de capturas xEmbarque de capturas, equipos e provisións x x x x x x x x x x x x x x x xNavegación a porto x x x x x x x x x x x x xAtracada en porto x x x x x x x x x x x xDesembarque de capturas, equipos e provisións x x x x x x x x x x x x x x x x xSelección inicial de tamaños, especies e peso x x x x xRecollida de provisións x x x x x x xDesprazamento a punto de control x x x xTransporte manual de capturas, equipos e provisións x x x x x x x x xTransporte en carro de capturas, equipos e provisións x x x x x x x x x x xCribado manual de capturas x x x x xCribado mecánico de capturas x x x x x x xPesada de capturas x x xEnsacado de capturas x x x xTransporte de produto ata lonxa x x x x x x xVenda de produto en lonxa xCambio de roupa, transporte de equipos e provisións x x x x
Traballos xenéricos Limpeza de bancosLimpeza manual de algas (sacho, angazo, etc.) x x x x x x xLimpeza mecánica de algas (tractor) x x x x x x x x x xAmoreamento manual de algas na praia x x x x x x x xAmoreamento mecánico de algas na praia x x x x x x x x xCarga manual de algas en vehículo x x x x x x x x x x xCarga mecánica de algas en vehículo x x x x x x x x xTransporte de algas fóra da praia x x x x x x x xResementeira de especies capturadas fóra de tamaño x x x x x x
VixilanciaControl de furtivos en praias e bancos x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOS24. Accidentes in itinere. Considéranse expostos todos os traballadores/as, en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.
Mr: Mariscador/-a
PERIGOS (identificados con "x")
52
RECURSOS ESPECÍFICOS RECOLLEITA A PÉ: NAVALLA / LONGUEIRÓN, OURIZO, ALGAS, POLIQUETOS, ETC.RECURSOS ESPECÍFICOS RECOLLEITA A PÉ: NAVALLA / LONGUEIRÓN, OURIZO, ALGAS, POLIQUETOS, ETC.Fase Tarefa Subtarefa Rc 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35Captura Desprazamento
(Ourizo, algas, navalla / longueirón, poliquetos) Desprazamento en vehículo a zona de captura x x x
Desprazamento a pé a zona de rochas ou praia x x x x x x xTransporte manual de provisións x x x x x x x x x xDeambulación polas rochas x x x x x x x x x x
Captura manualAmarre a liña de vida x x x x x xRecolleita de ourizo con angazo x x x x x x x x x x x xRecolleita de ourizo con luvas x x x x x x x x xEmbolsado de ourizos no trueiro x x x x x x x x xRecolleita de algas con fouciño x x x x x x x x xRecolleita de algas con coitelo x x x x x x x x xRecolleita de algas con angazo x x x x x x x x xEmbolsado de algas no trueiro x x x x x x x x x x xPaso a nado entre zonas de recollida x x x x xSubida de capturas polas rochas x x x x x x x x x x x x x x xCaptura de navalla/longueirón con fisga x x x x x x x
Captura mecánica (algas)Recolleita con pa ou tractor x x x x x xCarga de camión x x x x x x x x xTransporte en camión a zona de secado x x xDescarga de camión x x x x x x x x xEstirar para secado x x x x x x x xEmpacar x x x x x x x x
DesprazamentoRetirada a pé de zona de captura x x x x x x xCarga manual de capturas e provisións x x x x x x x x x x x xCarga mecánica de capturas e provisións x x x x xDesprazamento en vehículo dende zona de capturas x x x
Traballos en porto Descarga de capturasDescarga de caixas e equipos x x x x x x x x x xSelección manual de capturas x x x x xTraslado e venda x x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOS24. Accidentes in itinere. Considéranse expostos todos os traballadores/as, en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.
Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.
Rc: Recolledor/-a
PERIGOS (identificados con "x")
53
RECURSOS ESPECÍFICOS MERGULLO: NAVALLA, PENEIRA, OURIZO, ALGAS, POLIQUETOSRECURSOS ESPECÍFICOS MERGULLO: NAVALLA, PENEIRA, OURIZO, ALGAS, POLIQUETOS
Fase Tarefa Subtarefa TT Pa Me 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35 36 37Aprovisionamento e embarque Embarcación en terra
Remolque a porto x x x x xArriada pola rampla x x x x x x x x x x x x x xArriada con guindastre x x x x x x x x x x x x xPosta a flote e amarre x x x x x x x x x x xEmbarque de provisións (equipos, bombonas, etc.) x x x x x x x x x x x x x x x
Embarcación en fondeadura Acceso a fondeadura con auxiliar x x x x x x x x xAtracada en porto x x x x x x x x x x x xEmbarque de provisións (equipos, bombonas, etc.) x x x x x x x x x x x x x xManipulación de bombonas x x x x x x x x x x x x x x
Navegación a caladoiro Desatracada e navegaciónDesatracada x x x x x x x x x x x x xPreparación de equipos x x x x x x x x x x x xGoberno da embarcación x x x x x x x x x x x xDeambulación pola embarcación x x x x x x x x x x xAtención ao motor x x x x x x x x x x x x x
GobernoDesprazamento a zona de captura x x x x x x x x x x x xGoberno da embarcación x x x x x x x x x x x xFondeadura da embarcación. Subida de bandeira alfa x x x x x x x x x x
Preparación equipo mergulloEnchedura de combustible do compresor x x x x x x x x x x x x x xArrincada manual do compresor x x x x x x x x x x x x x xPurgar o tanque e colocar as mangueiras x x x x x x x x x x xComprobación de gases do regulador x x x x x x
Preparación do mergullador(traxe, lastre, botella de urxencia, regulador) x x x x x x x x x
Preparación de equipo(trueiro, fouciño, navalla, gancho, bolsa, etc.) x x x x x x x x x
Captura por mar Aire dende superficie
Mergulladores á auga. Colocación outros equipos (lentes, regulador, etc.) x x x xInmersión ao fondo x x x x x x
Recolleita navalla Recolleita manual de navalla x x x x x xEmbolsado de capturas x x x x x x xMergulladores á superficie x x x x x
EmbarqueEmbarque de provisións e capturas x x x x x x x x x x x x x xEmbarque de mergulladores x x x x x x x xCambio de zona. Nova inmersión x x x x x
Recolleita peneiraRecolleita de peneira x x x x x x xEmbolsado de capturas x x x x x x xMergulladores á superficie x x x x
EmbarqueEmbarque de provisións e capturas x x x x x x x x x x x x x xEmbarque de mergulladores x x x x x x x xCambio de zona. Nova inmersión x x x x x
Recolleita ourizoRecolleita de ourizo con angazo x x x x x x x xRecolleita de ourizo con luvas x x x x x x x xEmbolsado de capturas no trueiro x x x x x x x xSubida de capturas a bordo manual x x x x x x x x x x x xSubida de capturas a bordo medios mecánicos x x x x x x x x x x x x xApertura de xareta e baleirado de capturas x x x x x x x x x x x xEstiba de capturas a bordo x x x x x x x x x x x x xArriada de trueiro ao fondo x x x x x x x x x x xMergulladores á superficie x x x x
EmbarqueEmbarque de provisións x x x x x x x x x x x x xEmbarque de mergulladores x x x x x x x xCambio de zona. Nova inmersión x x x x x
Recolleita algasRecolleita de algas con fouciño x x x x x x xRecolleita de algas con coitelo x x x x x x xEmbolsado de algas no trueiro x x x x x x xSubida de capturas a bordo manual x x x x x x x x x x x x xSubida de capturas a bordo medios mecánicos x x x x x x x x x x x xApertura de xareta e baleirado de capturas x x x x x x x x x x x xEstiba de capturas a bordo x x x x x x x x x x x xArriada de trueiro ao fondo x x x x x x x x x x x xMergulladores á superficie x x x x
EmbarqueEmbarque de provisións x x x x x x x x x x x x xEmbarque de mergulladores x x x x x x x xCambio de zona. Nova inmersión x x x x x
Recolleita poliquetosRecolleita manual de poliquetos x x x x x x xEmbolsado de capturas x x x x x x xMergulladores á superficie x x x x
EmbarqueEmbarque de provisións x x x x x x x x x x x x xEmbarque de mergulladores x x x x x x x xCambio de zona. Nova inmersión x x x x x x
ApneaMergulladores á auga. Colocación lentes, tubo e boia x x xInmersión ao fondo x x x x xRecolleita manual de navalla x x x x x x x xEmbolsado de capturas x x x x x x xMegulladores á superficie x x x x xInmersións sucesivas x x x x
EmbarqueEmbarque de provisións e capturas x x x x x x x x x x x x x xEmbarque de mergulladores x x x x x x x xCambio de zona de captura. Nova inmersión x x x x x x
Navegación a porto NavegaciónDeambulación pola embarcación x x x x x x x x x x x xGoberno da embarcación x x x x x x x x x x xAtención ao motor x x x x x x x x x x x x xAtracada x x x x x x x x x x x x
EmbarcaciónLimpeza x x x x x x x x x x x x x x xFondeadura ou atracada x x x x x x x x x xLimpeza de compresor, reguladores e mangueiras x x x x x x x x x xDesembarque de botellas e bombonas x x x x x x x x x x x x x x xSubida por rampla x x x x x x x x x x x x x xSubida con guindastre x x x x x x x x x x xRemolque a zona de estancia en terra x x x x x
Traballos en porto Descarga de capturasDescarga de caixas e equipos x x x x x x x x x x x x x xSelección manual de capturas x x x x x x x x xTraslado e venda x x x x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOS24. Accidentes in itinere. Considérase exposta toda a tripulación (TT), en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.36. Os barotraumas deberanse ter en conta sempre que se realicen tarefas por inmersión.37. Os accidentes de descompresión deberanse ter en conta sempre que se realicen tarefas por inmersión.
Me: Mergullador
PERIGOS (identificados con "x")
54
RECURSOS ESPECÍFICOS: PERCEBERECURSOS ESPECÍFICOS: PERCEBE
Fase Tarefa Subtarefa TT Pa Pe 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35Aprovisionamento e embarque Embarcación en terra
Remolque a porto x x x x xArriada pola rampla x x x x x x x x x x x x x xArriada con guindastre x x x x x x x x x x x xPosta a flote e amarre x x x x x x x x x xEmbarque de provisións x x x x x x x x x x x x x x
Embarcación en fondeaduraAcceso a fondeadura con auxiliar x x x x x x x xAtracada en porto x x x x x x x x x x x xEmbarque de provisións x x x x x x x x x x x x x x
Navegación a caladoiro Desatracada e navegaciónDesatracada x x x x x x x x x x x x x xPreparación de equipos x x x x x x x x x x x x xGoberno da embarcación x x x x x x x x x x x x xDeambulación pola embarcación x x x x x x x x x x x x xAtención ao motor x x x x x x x x x x
Captura por mar GobernoDesprazamento a zona de captura x x x x x x x x x x x x x xGoberno da embarcación x x x x x x x x x x x x x x
DesembarqueSalto ás rochas x x x x x x x x x x x x xDesembarque de provisións x x x x x x x x x x x x x x x
CapturaDeambulación polas rochas x x x x x x x x x x x xAmarre a liña de vida x x x x x x x x x x x x x x xRecolleita de percebe con rasqueta x x x x x x x x x x x x x x x x x x xRecolleita de percebe con rasqueta e trueiro x x x x x x x x x x x x x x x x x x xRecolleita de percebe con outras ferramentas x x x x x x x x x x x x x x x x x x xEmbolsado de capturas x x x x x x x x x x x xPaso a nado entre rochas x x x x x x xPaso a nado entre rochas con axuda (táboa, aletas, etc.) x x x x x x x
EmbarqueEmbarque de provisións e capturas x x x x x x x x x x x x x x x x xEmbarque x x x x x x x x x x x
Navegación a porto NavegaciónDeambulación pola embarcación x x x x x x x x x x x x xGoberno da embarcación x x x x x x x x x x x xAtención ao motor x x x x x x x x x xAtracada x x x x x x x x x x x x
Traballos en porto Descarga de capturasDescarga de caixas e equipos x x x x x x x x x x x x x xSelección manual de capturas x x x x x x x x x xTraslado e venda x x x x x x x x x
EmbarcaciónLimpeza x x x x x x x x x x x xFondeadura ou atracada x x x x x x xSubida por rampla x x x x x x x x x x x x x x xSubida con guindastre x x x x x x x x x x xRemolque a zona de estancia en terra x x x x
Captura por terra CapturaDesprazamento en vehículo a zona de captura x xTransporte de provisións a pé a zona de rochas x x x x x xDeambulación polas rochas x x x x x x x x x xAmarre a liña de vida x x x x x x x x x x x x xRecolleita de percebe con rasqueta x x x x x x x x x x x x x x x x x xRecolleita de percebe con rasqueta e trueiro x x x x x x x x x x x x x x x x x xRecolleita de percebe con outras ferramentas x x x x x x x x x x x x x x x x x xEmbolsado de capturas x x x x x x x x x x x xPaso a nado entre rochas x x x x x x xPaso a nado entre rochas con axuda (táboa, aletas, etc.) x x x x x x xRetirada a pé de zona de captura x x x x x x x xCarga manual de capturas x x x x x x x x x x x xDesprazamento en vehículo dende zona de captura x x
Traballos en porto Descarga de capturasDescarga de caixas e equipos x x x x x x x x x x x x x x xSelección manual de capturas x x x x x x x x xTraslado e venda x x x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOS24. Accidentes in itinere. Considérase exposta toda a tripulación (TT), en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.
Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.
Pe: Percebeiro/aPa: Patrón
PERIGOS (identificados con "x")
55
REPARACIÓN / ARMADO DE ARTES DE REDE DE BAIXURA
REPARACIÓN / ARMADO DE ARTES DE REDE DE BAIXURAFase Tarefa Subtarefa Ma Re 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35Traballos cuberta - peirao Descarga de aparellos
Descarga con halador x x x x x x x x x x x x x x x x xDescarga con guindastre x x x x x x x x x x x x x x x x xTransporte a lonxa ou a peirao de reparación x x x x x x x x x x x x x x xEstiba do aparello x x x x x x x x x x x x x x
DesembarqueDesembarque x x x x x x x
Armado de redes Aparellos novosManipulación de fardos de rede x x x x x x x x x x x xManipulación de relingas x x x x x x x x x x x x xManipulación de cortizas x x x x x x x x x x xManipulación de chumbos, argolas de xareta, etc. x x x x x x x x x x x xEnfiado de agullas x x x xEstirar panos de rede x x x x x x x x xCortar con navalla x x x x x xCortar con tesoira x x x x x xUnión de panos x x x x x x x xRematar extremos de rede x x x x x x x xPuntear panos diferentes: mallas, calzas, cope, etc. x x x x x x x xCoser panos x x x x x x x xColocación en relinga de cortizas x x x x x x x xColocación en xareta de argolas, chumbos, etc. x x x x x x x x xArmar panos a relingas (anoamento) x x x x x x x xArmar calóns x x x x x x x xAduxar o aparello x x x x x x x x x x x
Substitución de relingasou de panos
Manipulación de aparellos x x x x x x x x x x x x xPicado e corte de trallas con navalla x x x x x x x x xRetirada de cortizas e estiba en caixóns x x x x x x x x xRetirada de chumbos, argolas, etc. e estiba en caixóns x x x x x x x x x xManipulación de relingas x x x x x x x x x x x x xManipulación de cortizas x x x x x x x x x xManipulación de chumbos, argolas de xareta, etc. x x x x x x x x x x xEnfiado de agullas x x x xColocación en relinga de cortizas x x x x x x x xColocación en xareta de argolas, chumbos, etc. x x x x x x x x x
x x x x x x x xArmar calóns x x x x x x x xAduxar o aparello x x x x x x x x x x x
Reparación redes Buscar roturasLocalizar roturas x x x x x x x xSinalar puntos de roturas x x x x x x x x
Reparación de furadosEnfiar x x x xColocar e tensar a rede x x x x x x x x x xLimpar o pano x x x x x x xCortar con tesoira (fios, etc.) x x x x x x xCoser con puntadas x x x x x x x
Reparación mediante panos novos
Enfiar agullas x x x xColocar e tensar a rede x x x x x x x x x xLimpar o pano (recortar) x x x x x x xCortar con tesoira (fios, etc.) x x x x x x xCoser con puntadas x x x x x x x
Reparación de avarías(esgazaduras grandes)
Enfiar agullas x x x xColocar e tensar a rede x x x x x x x x x xLimpar o pano x x x x x x xCortar con tesoira (fios, etc.) x x x x x x xCoser con puntadas x x x x x x x
Traballos a bordoEmbarque x x x x x xDeambulación pola embarcación x x x x x x x x x x x x xDesembarque x x x x x x
Traballos peirao - cuberta Carga de aparellos
Desestiba do aparello x x x x x x x x x x x x x x x xTransporte dende lonxa ou dende peirao de reparación x x x x x x x x x x x x x x x xCarga con halador x x x x x x x x x x x x x x x x xCarga con guindastre x x x x x x x x x x x x x x x x x
EmbarqueEmbarque x x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOSOs riscos relativos aos ítems 19.1 e 28 serán considerados, ademais dos sinalados, cando as tarefas se realizan nos peiraos ao aire libre ou nas cubertas das embarcacións.24. Accidentes in itinere. Considéranse expostos todos os traballadores/as, en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.
Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.30. Con relación aos factores de risco que se deben considerar para protexer a maternidade, estes no se deben limitar aos citados nos Anexos VII e VIII do R.D. 298/2009, senón que se deberá ter en conta calquera condición de traballo que poida supoñer un dano para a muller embarazada, que deu a luz recentemente ou en período de lactación.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.
Ma: MariñeiroRe: Redeiro/a
PERIGOS (identificados con "x")
56
REPARACIÓN / ARMADO DE ARTES DE REDE DE ALTURA
Fase Tarefa Subtarefa Ma Re 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35Traballos cuberta - peirao Descarga de aparellos
Descarga con guindastre x x x x x x x x x x x x x x x x xTransporte a lonxa ou peirao de reparación x x x x x x x x x x x x x x xEstiba do aparello x x x x x x x x x x x x x x
DesembarqueDesembarque x x x x x x x
Armado de redes Aparellos novosManipulación de fardos de rede x x x x x x x x x x xManipulación de relingas x x x x x x x x x x x xManipulación de cables x x x x x x x x x x x xManipulación de boias e flotadores x x x x x x x x x x xManipulación de burlón, tren de bolos, roletes, cadeas, etc. x x x x x x x x x x x xEnfiado de agullas x x x xEstirar panos de rede x x x x x x x x xCortar con navalla x x x x x xCortar con radial x x x x x x x x x xUnión de panos x x x x x x x x xRematar extremos de rede x x x x x x x x xPuntear panos diferentes: mallas, cope, etc. x x x x x x x x xCoser panos x x x x x x x x xColocación de aparello en cabalete x x x x x x x x x xArmar panos a relingas (anoamento) x x x x x x x x x xColocación de boias e flotadores x x x x x x x x x xColocación de tren de bolos, rodas, cadeas, etc. x x x x x x x x x x x x xAduxar o aparello x x x x x x x x x x x
Substitución de relingasou panos
Manipulación de aparellos x x x x x x x x x x x xCortar con navalla x x x x x xCortar con radial x x x x x x x x x xRetirada de boias e flotadores x x x x x x x xRetirada de burlón, trens, cadeas, etc. x x x x x x x x x x xManipulación de relingas x x x x x x x x x x x xManipulación de boias e flotadores x x x x x x x x x x xManipulación de burlón, trens, cadeas, etc. x x x x x x x x x x x xEnfiado de agullas x x x xColocación de aparello en cabalete x x x x x x x x xArmar panos a relingas (anoamento) x x x x x x x x xColocación de boias e flotadores x x x x x x x x xColocación de burlón, trens, cadeas, etc. x x x x x x x x x x x xAduxar o aparello x x x x x x x x x x
Reparación redes Buscar roturasLocalizar roturas x x x x x x x xSinalar puntos de roturas x x x x x x x x
Reparación de furadosEnfiado de agullas x x x xColocar e tensar a rede x x x x x x x x x xCoser con puntadas x x x x x x x
Reparación mediante panos novos
Enfiado de agullas x x x xColocar e tensar a rede x x x x x x x x x xLimpar o pano (cortar con navalla panos, fios, etc.) x x x x x x xCorte do pano novo x x x x x xCoser con puntadas x x x x x x x
Reparación de avarías(esgazaduras grandes)
Enfiado de agullas x x x xColocar e tensar a rede x x x x x x x x x xLimpar o pano (cortar con tesoira panos, fios, etc.) x x x x x x xCorte do pano novo x x x x x xCoser con puntadas x x x x x x x
Traballos a bordoEmbarque x x x x x x x xDeambulación pola embarcación x x x x x x x x x x x x x x xDesembarque x x x x x x x x
Traballos peirao - cuberta Carga de aparellos
Desestiba do aparello x x x x x x x x x x x x x x x xTransporte dende lonxa ou peirao de reparación x x x x x x x x x x x x x x x xCarga con guindastre x x x x x x x x x x x x x x x x x
EmbarqueEmbarque x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOSOs riscos relativos aos ítems 19.1 e 28 serán considerados, ademais dos sinalados, cando as tarefas se realizan nos peiraos ao aire libre ou nas cubertas das embarcacións.24. Accidentes in itinere. Considéranse expostos todos os traballadores/as, en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.
A colocación no aparello de arrastre de ventos, calóns, malletas, etc. realízase a bordo.
Ma: MariñeiroRe: Redeiro/a
PERIGOS (identificados con "x")REPARACIÓN / ARMADO DE ARTES DE REDE DE ALTURA
57
REPARACIÓN / ARMADO DOUTRAS ARTES
REPARACIÓN / ARMADO DOUTRAS ARTESFase Tarefa Subtarefa Ma Re 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35Traballos cuberta - peirao Descarga de artes
Descarga con guindastre x x x x x x x x x x x x x x x x xDescarga manual x x x x x x x x x x x x x x x x x xTransporte a lonxa ou a peirao x x x x x x x x x x x x x x xEstiba das artes x x x x x x x x x x x x x x
DesembarqueDesembarque x x x x x x x x
Armado de palangre Liña nai de sedela Descarga e manipulación de rolos de sedela (liña nai) x x x x x x x x x x x xColocación de rolos de liña nai na debandoira x x x x x xCorte da liña nai a medida (debandar) x x x xColocación de xiratorios na liña nai x x x x xEnganche do cabeceiro en punto fixo (gancho) x x x(1) Medir a distancia do cabeceiro do palangre x x x x(2) Anoamento superior e inferior do xiratorio x x x x(3) Medir a distancia entre xiratorios x x x xRepetición das operacións 1-2-3 por cada xiratorio x x x xPicar o cabo de atadura x x xEtiquetar e aduxar o aparello x x x xAtadura de rolos de aparello x x x xEmpaquetado e estiba x x x x x x x x x
Liña nai de corda Liña nai de caboDescarga e manipulación de rolos de cabo (liña nai) x x x x x x x x x x x xManipulación de chumbos x x x x x x x x xEstirar rolos de cabos (liña nai) x x x x x xMarcar distancias de chumbos e xiratorios x x x xColocación de xiratorios na liña nai x x x x xColocación de chumbos na liña nai x x x x x xAnoamento superior e inferior do xiratorio x x x xFixar os chumbos x x x xAduxar e estibar o aparello x x x x x x x x x x x
Colocación de brazoladasManipulación de rolos de sedela para brazoladas x x x x x x x xCorte de liña das brazoladas a medida x x xManipulación de cestos, caixóns, etc. x x x x x x x xAduxar o rolo de liña nai en cestos, caixóns, etc. x x x xAtar as brazoladas nos xiratorios x x x xAduxar o aparello en cestas, caixóns, etc. x x x xAtar o anzol no extremo da brazolada x x x xClavar o anzol no bordo de cestas, caixóns, etc. x x xManipulación de cestas, caixóns, etc. con aparello x x x x x x x x x x
Armado de nasas NasasManipulación de armazón metálico x x x x x x x x x xManipulación de bocas de nasa (plástico) x x x xManipulación de redes (plástico e aparello) x x x xCorte de rede de plástico x x xCorte de rede de aparello x x xForrar a armazón con plástico (rafia, fío, etc.) x x xColocación de boca x x xCoser con fío en lateral de aparello con xareta x x x xManipulación de cabos para cacea x x x x x xAtar brazoladas a cacea x x x xAtar brazoladas a nasa x x x xColocación de pesos en nasa x x x x x x x xAduxar e estibar x x x x x x x x x x x x x
Traballos peirao - cuberta Carga de aparellos
Desestiba das artes x x x x x x x x x x x x x x x xTransporte dende lonxa ou dende peirao x x x x x x x x x x x x x x x xCarga manual x x x x x x x x x x x x x x x x x xCarga con guindastre x x x x x x x x x x x x x x x x x
EmbarqueEmbarque x x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOS
24. Accidentes in itinere. Considéranse expostos todos os traballadores/as, en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.
Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.
Ma: MariñeiroRe: Redeiro/a
PERIGOS (identificados con "x")
58
MANIPULACIÓN E TRANSPORTE DE PEIXES PEQUENOS:Carrexonas / Empacadoras / Evisceradores / Mozos / Compradores / Carretilleiros
Fase Tarefa Subtarefa Pb Pp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35Traballos en peirao Descarga
Provisión de medios de transporte e embalaxes x x x x x x x x x x x x x x x x xEslingar a carga na bodega x x x x x x x x x x x x x x x x xDescarga manual de caixas de peixe x x x x x x x x x x x x x x x x xDescarga mediante guindastre de caixas de peixe x x x x x x x x x x x x x x x x x x x xDescarga mediante puntal de caixas de peixe x x x x x x x x x x x x x x x x xRecepción da carga en peirao x x x x x x x x x x x x x x x x x x x xDescarga mediante salabardos de peixe a granel x x x x x x x xDescarga mediante bombas de peixe a granel x x x xEncher os contedores x x x x xManipulación de caixas / contedores x x x x x x x xEncintado con rolo plástico x x xTraslado de contedores / caixas con portapaletas x x x x x x x x x x xTraslado de contedores / caixas con carros x x x x x x x x x x xTraslado de contedores / caixas con carretillas x x x x x x x x x x xRegreso a pola seguinte carga x x x x x xLimpeza de peirao x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
Traballos en lonxa Presentación mostrasProvisión de medios de transporte x x x x x x x x x x x x x x x x xReconto de pezas por quilo x x x x x x xTraslado a zona de exposición caixas de mostra x x x x x x x x x x x
Presentación captura completaTraslado a lonxa de todas as caixas x x x x x x x x x x x
PesadaTraslado de paletas á zona de pesada x x x x x x x x x xDepositar carga na báscula x x x x xPesar a carga x x x x x x x x xSacar carga da báscula x x x x xManipulación de caixas de peixe x x x x x x x x xEtiquetaxe x xPoxa x x x
Traballos en porto Preparación material xProvisión de medios de transporte manual x x x x x x x x x x x xProvisión de medios de transporte mecánicos x x x x x x x x x x
DesprazamentoDesprazamento con carro a lonxa x x x x x x x x x x x xDesprazamento con portapaleta a lonxa x x x x x x x x x x x xDesprazamento con carretilla a lonxa x x x x x x x xDeambulación pola lonxa x x x x x x x x x x
Carga/descarga CargaLocalización das caixas de peixe x x x x xCarga manual de caixas en carro sen axuda x x x x x x x x x x x xCarga manual de caixas en carro con axuda x x x x x x x x x x x xCarga manual de caixas en paleta sen axuda x x x x x x x x x x x xCarga manual de caixas en paleta con axuda x x x x x x x x x x x xCarga de paletas con portapaleta x x x x x x x x xCarga de paletas con carretilla x x x x x x x
DesprazamentoDesprazamento manual co carro cargado x x x x x x x x x x xDesprazamento con portapaleta cargada x x x x x x x x x x x xDesprazamento con carretilla cargada x x x x x x x x x
Descarga xDescarga manual de caixas dende carro sen axuda x x x x x x x x x x x x x x xDescarga manual de caixas dende carro con axuda x x x x x x x x x x x x x x xDescarga de paletas con portapaleta x x x x x x x x x x xDescarga de paletas con carretilla x x x x x x x x
Manipulación VariosColocación de caixas en báscula. Pesada x x x x x x x x x xRetirada de caixas de peixe da báscula x x x x x x x x x x xClasificación de peixe por especies e tamaños x x x x x x x xPeladura mecánica de peixe x x x x x x x x x x x x x xPeladura manual de peixe x x x x x x x xEviscerar o peixe con coitelo x x x x x x x xLavar o peixe con auga salgada e xeo x x x x xColocación de caixas en báscula. Pesada x x x x x x x x xRetirada de caixas de peixe da báscula x x x x x x x x x x x
Embalaxe VariosLimpeza e preparación de caixas baleiras x x x x x x x x x x x xPadexar xeo na caixa x x x x x x x x x xColocación de peixe en caixa x x x x x x x x xColocación de lámina plástica x x xPadexar xeo por riba de lámina plástica x x x x x x x x x xColocación de tapa x x x x xEncintado ou selado de embalaxes x x x x x xIdentificación de caixa e etiquetaxe x x x x x x
Distribución Desprazamento Paletización de caixas x x x x x x x x x x xTransporte en carretilla a peiraos de carga x x x x x x x x xCarga mecánica de mercadoría en camión x x x x x x xCarga manual de mercadoría en camión x x x x x x x x x x x x x
Orde e limpeza VariosLimpeza e baldeo de almacén x x x x x x x x x x x x x xCarga de restos de peixe x x x x x x x x x x x xDesprazamento con carro a contedor x x x x x x x x x x x x xDesprazamento con portapaleta a contedor x x x x x x x x x x xDesprazamento con carretilla a contedor x x x x x x xDescarga de restos de peixe en contedor x x x x x x x x x x x xAlmacenamento de medios de transporte x x x x x x x x x x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOS24. Accidentes in itinere. Considérase exposta toda a tripulación (TT), en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.
Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.14.3. Exposición a condicións de humidade inadecuadas; teranse en conta en todas as subtarefas e postos de traballo.35. Os riscos debidos ás condicións de iluminación deberíanse identificar en función das condicións concretas.
Pb: Persoal da embarcaciónPp: Persoal de traballos en portos
Existen denominacións específicas para algunha das profesións descritas nesta matriz segundo a comunidade autónoma de que se trate: NESKATILLAS - CARREXÓNS - ESCABICHEIROS - ETC.
PERIGOS (identificados con "x")MANIPULACIÓN E TRANSPORTE DE PEIXES PEQUENOS:Carrexonas / Empacadoras / Evisceradores / Mozos / Compradores / Carretilleiros
59
MANIPULACIÓN E TRANSPORTE DE PEIXES PEQUENOS (CONTINUACIÓN):Carrexonas / Empacadoras / Evisceradores / Mozos / Compradores / Carretilleiros
Fase Tarefa Subtarefa Pb Pp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35CARRETILLEIROS TRANSPORTE DE CARGAS EN CARRETILLAS POR TODA A ZONA PORTUARIA, LONXAS, ALMACÉNS E PEIRAOS DE CARGA DE CAMIÓNS
Previa Preparación equipoRevisión de carga (gas, gasóleo, batería) x x x x x x x x x x x x xRevisión xeral do estado da carretilla x x x x x x x x x x x x x x
Recargas Recarga de gasDesprazamento a punto de recarga de gas x x x x x x x xApertura de boca de carga x x x x x x xColocación de mangueira de carga x x x x x x x x x xAccionar o dispositivo de carga x x x x x x xRetirada de mangueira de carga x x x x x x x x x x
Recarga de gasóleoDesprazamento a punto de almacenaxe de combustible x x x x x x x xApertura de tanque de combustible x x x x x x xColocación de mangueira de carga x x x x x x x x x xAccionar o dispositivo de carga x x x x x x xRetirada de mangueira de carga x x x x x x x x x x
Recarga eléctricaDesprazamento a punto de recarga de baterías x x x x x x x xConexión de dispositivo de carga x x x x x x x x x x x xRetirada de dispositivo de carga x x x x x x x x x x x x
DesprazamentoDesprazamento a zona de traballo x x x x x x x x x x
Carga/descarga CargaLocalización da carga x x x x x x x x xRecollida de paletas x x x x x x x x xRecollida de xaulas metálicas x x x x x x x x x
DesprazamentoDesprazamento en carga a zona de manipulación x x x x x x x x x
DescargaDescarga de mercadoría en almacén x x x x x x x x x
SelecciónClasificación manual de caixas por especies e destinos x x x x x x x x x x x xRecolocación de caixas xa clasificadas x x x x x x x x x x x xEnvolvemento manual de paletas con papel de plástico transparente x x x x x x
CargaRecollida de paletas x x x x x x x x xRecollida de xaulas metálicas x x x x x x x x x
DesprazamentoDesprazamento en carga a peirao x x x x x x x x x
DescargaDescarga e estiba de mercadoría en camión x x x x x x x x x
Fin de xornadaDesprazamento a almacén de aparcadoiro x x x x x x x x xReparación de avarías x x x x x x x x x x x x x x x xMantemento de equipos x x x x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOS24. Accidentes in itinere. Considérase exposta toda a tripulación (TT), en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.
Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.14.3. Exposición a condicións de humidade inadecuadas; teranse en conta en todas as subtarefas e postos de traballo.35. Os riscos debidos ás condicións de iluminación deberíanse identificar en función das condicións concretas.
Pb: Persoal da embarcaciónPp: Persoal de traballos en portos
Existen denominacións específicas para algunha das profesións descritas nesta matriz segundo a comunidade autónoma de que se trate: NESKATILLAS - CARREXÓNS - ESCABICHEIROS - ETC.
MANIPULACIÓN E TRANSPORTE DE PEIXES PEQUENOS (CONTINUACIÓN):Carrexonas / Empacadoras / Evisceradores / Mozos / Compradores / Carretilleiros PERIGOS (identificados con "x")
60
MANIPULACIÓN E TRANSPORTE DE PEIXES GRANDES
Fase Tarefa Subtarefa Pb Pp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14.1 14.2 14.3 15 16 17 18 19.1 19.2 20 21 22 23 24 25 26.1 26.2 26.3 26.4 27 28 29 30 31 32 33.1 33.2 34 35Traballos en peirao Descarga
Provisión de medios de transporte e embalaxes x x x x x x x x x x x x x x xEncher cestas, tinas ou contedores x x x x x x x x x x x x x x xEslingar a carga na bodega x x x x x x x x x x x x x xDescarga con guindastre de cestas, tinas, contedores ou pezas x x x x x x x x x x x x x x x x xDescarga con puntal de cestas, tinas, contedores ou pezas x x x x x x x x x x x x x x x xRecepción da carga en peirao x x x x x x x x x x x x x x x x xRetirada de sacos de plástico ou serapilleira das capturas x x x x x x x x x x xPesar a carga en báscula portátil (pouco habitual) x x x x x x x x xEncher tinas ou contedores por talles x x x x x x x x x xColocación de etiqueta de calidade x x x x x x x xTraslado de tinas ou contedores con portapaletas x x x x x x x x x x x x xTraslado de tinas ou contedores con carros x x x x x x x x x x x xTraslado de tinas ou contedores con carretillas x x x x x x x x x x xRegreso a pola seguinte carga x x x x x x x x x xLimpeza de peirao x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
Traballos en lonxa ProvisiónsProvisión de medios de transporte x x x x x x x x x x x x x x x
PesadaTraslado de paletas á zona de pesada x x x x x x x x x xDepositar carga na báscula x x x x x x x x x xPesar a carga x x x x x x x x xSacar carga da báscula x x x x x x x x x xManipulación de tinas ou contedores de peixe x x x x x x x x x x x xEtiquetaxe x x x x x x xExposición de produto x x x x x x xPoxa x x x
Traballos en porto Preparación materialProvisión de medios de transporte manual x x x x x x x x x x x xProvisión de medios de transporte mecánicos x x x x x x x x x x
DesprazamentoDesprazamento con carro a lonxa x x x x x x x x x x x xDesprazamento con portapaleta a lonxa x x x x x x x x x x x xDesprazamento con carretilla a lonxa x x x x x x x xDeambulación por lonxa x x x x x x x x x x x
CargaLocalización de pezas de peixe x x x x xCarga manual de pezas en carro x x x x x x x x x x x xCarga de paletas con portapaleta x x x x x x x x xCarga de paletas con carretilla x x x x x x x x
DesprazamentoDesprazamento manual co carro cargado x x x x x x x x x x x xDesprazamento con portapaleta cargada x x x x x x x x x x x x xDesprazamento con carretilla cargada x x x x x x x x x
DescargaDescarga manual de pezas dende carro x x x x x x x x x x x x x x xDescarga de paletas con portapaleta x x x x x x x x x x xDescarga de paletas con carretilla x x x x x x x x
Manipulación VariosColocación de pezas en báscula. Pesada x x x x x x x x x xRetirada de pezas de peixe da báscula x x x x x x x x x x xClasificación de peixe por tamaños x x x x x x x xEviscerar o peixe con coitelo x x x x x x x xLavar o peixe con auga salgada e xeo x x x x xColocación de pezas en báscula. Pesada x x x x x x x x xRetirada de pezas de peixe da báscula x x x x x x x x x x xColocación de saco de plástico ou serapilleira x x x x x x x
Embalaxe VariosLimpeza e preparación de contedores x x x x x x x x x x x xPadexar xeo en contedores x x x x x x x x x xColocación de peixe en contedores x x x x x x x x xIdentificación de pezas e etiquetaxe x x x x x x
Distribución DesprazamentoTransporte en carretilla a peiraos de carga x x x x x x x x xCarga mecánica de mercadoría en camión x x x x x x xCarga manual de mercadoría en camión x x x x x x x x x x x x x
Orde e limpeza VariosLimpeza e baldeo de almacén x x x x x x x x x x x x x xCarga de restos de peixe x x x x x x x x x x x xDesprazamento con carro a contedor x x x x x x x x x x x xDesprazamento con portapaleta a contedor x x x x x x x x x x xDesprazamento con carretilla a contedor x x x x x x x xDescarga de restos de peixe en contedor x x x x x x x x x x x xAlmacenamento de medios de transporte x x x x x x x x x x x x x x x x
NOTAS A DETERMINADOS RISCOS24. Accidentes in itinere. Considérase exposta toda a tripulación (TT), en períodos previos ao embarque e posteriores ao desembarque.
Para os ítems 25, 29, 30 e 31, respectivamente: causas naturais, persoas especialmente sensibles, maternidade e menores. Teranse en conta estas condicións en función da súa existencia ou de condicións previas e individuais de saúde.27. Riscos psicosociais. Non son asignables a tarefas e subtarefas, polo que se avaliará cada caso.14.3. Exposición a condicións de humidade inadecuadas; teranse en conta en todas as subtarefas e postos de traballo.35. Os riscos debidos ás condicións de iluminación deberíanse identificar en función das condicións concretas.
Pb: Persoal da embarcaciónPp: Persoal de traballos en portos
Existen denominacións específicas para algunha das profesións descritas nesta matriz segundo a comunidade autónoma de que se trate: NESKATILLAS - CARREXÓNS - ESCABICHEIROS - ETC.
PERIGOS (identificados con "x")MANIPULACIÓN E TRANSPORTE DE PEIXES GRANDES:Carrexonas / Empacadoras / Evisceradores / Mozos / Compradores / Carretilleiros
61
FICHAS DE EXPLORACIÓN MÉDICA POR RISCOS
62
EMBARAZO, PARTO RECENTE E LACTACIÓN NATURAL
63
RISCO ERGONÓMICO
Manipulación manual de cargas
Posibles danos
Embarazada
Aumento da frecuencia ou da gravidade dos trastornos músculo-esqueléticos (lumbalxias, dores sacroilíacas, síndrome do túnel carpiano).
Maior risco de contracturas e distensións musculares.
Fatiga precoz e sensación de penosidade.
Maior dificultade para a manipulación de cargas debido ao aumento de volume e do peso abdominal.
Parto recente
Sobre todo en mulleres multíparas, aumento da gravidade ou perpetuación da incontinencia urinaria.
Lactación
Dificultade na manipulación de cargas, sobre todo en traballos que supoñen traballar moi preto do corpo.
Feto
Abortos, parto prematuro, fetos con baixo peso.
Período de risco
Todo o embarazo, lactación e parto recente.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Manexo manual de persoas, obxectos, animais, equipos...
Colocación, suxeición, arrastre, empuxe, elevación e/ou transporte de cargas.
Tarefas de manipulación manual de cargas que leven implícitos movementos e posturas inadecuadas ou en ambientes calorosos ou fríos.
Outras situacións que se deben ter en conta:
Tarefas que consistan en accionar pancas e manivelas que requiran esforzo físico.
Tarefas que supoñan un esforzo físico continuo ou periódico sen posibilidade de realizar pausas.
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Manipulación manual de cargas, empuxe e arrastre con aplicación de forzas.
Columna vertebral.
Membro superior.
Membro inferior.
Bipedestación prolongada.
64
RISCO ERGONÓMICO
Posturas forzadas
Posibles danos
Embarazada
Maior prevalencia de trastornos músculo-esqueléticos (lumbalxias, tendinites, túnel carpiano, etc.).
Aumento do risco de sufrir escordaduras.
Aparición de edemas e varices nas extremidades inferiores.
Aumento do risco de trombose venosa profunda.
En postura de pé sostida, mareos e desmaios, así como cambras nocturnas e pernas cansas ou doridas.
Fatiga.
Dificultades no momento do parto.
Feto
En bipedestación prolongada describiuse unha incidencia maior de abortos espontáneos, mortinatos, baixo peso ao nacer e parto prematuro.
Período de risco
Todo o embarazo para a bipedestación prolongada.
O último trimestre para os trastornos músculo-esqueléticos, especialmente para as lumbalxias.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Tarefas que supoñan a adopción de posturas forzadas, como, por exemplo, ter que realizar alcances verticais ou horizontais cos brazos ou flexión/extensión do tronco.
Traballo en espazos reducidos, sobre todo ao final do embarazo.
Todas as tarefas que obriguen a manter unha postura moi estática no tempo, ben sexa de pé ou sentada.
Tamén se consideran forzadas as posturas sedentarias con movementos repetitivos de lateralización.
A condución de vehículos que supón sedestación prolongada, en postura sub-óptima e con exposición concorrente a vibracións de corpo enteiro.
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Movementos repetidos, posturas forzadas e neuropatías por presión.
Columna vertebral.
Membro superior.
Membro inferior.
Bipedestación prolongada: alteracións do sistema circulatorio periférico.
65
RISCO FÍSICO
Ruído
Posibles danos
Embarazada
Hipertensión. O ruído pode aumentar a presión arterial e a fatiga da muller embarazada.
A falta de máis datos, advírtese en xeral de que o ruído é un factor de risco que pode causar resultados adversos para o embarazo, sobre todo cando se combina con outros factores de tensión como o manexo de cargas ou o traballo por quendas.
Parto recente
Non se describen riscos específicos.
Lactación
Non se describen riscos específicos. Non obstante, deberíase ter en conta o efecto do ruído como axente de tensión na posible diminución da produción de leite materno.
Feto
Inda que faltan estudos que acheguen maior información sobre doses necesarias, frecuencias do ruído, etc., a exposición ao ruído da muller embarazada podería afectar á capacidade auditiva do futuro neno ou nena.
Cómpre salientar que as baixas frecuencias poden aumentar os efectos nocivos.
Período de risco
Todo o embarazo para a nai.
A partir de 25 semanas de xestación para o feto.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Postos de traballo nos que o nivel equivalente diario (LAeq,d) alcance ou poida alcanzar 80 dB(A).
Postos de traballo onde o ruído presenta un espectro rico en baixas frecuencias.
Postos de traballo nos que se produzan ruídos intensos de tipo impacto que nalgún momento poidan alcanzar 135 dB(C).
Postos de traballo nos que, sen alcanzar eses niveis, se produzan, simultaneamente ao ruído, vibracións ou exposición a substancias ototóxicas (metais, disolventes orgánicos, etc.).
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Ruído.
66
RISCO FÍSICO
Vibracións
Posibles danos
Embarazada
Os estudos sobre vibracións e embarazo relacionan esta exposición cun aumento na incidencia de abortos espontáneos, parto prematuro, complicacións durante o parto e baixo peso ao nacer. Este último efecto non parece estar cientificamente confirmado.
Non hai información dabondo que permita establecer un limiar de nocividade da exposición a vibracións para o embarazo. Porén, en Holanda recomendan como límite de exposición durante o embarazo, para o corpo completo, unha aceleración de 0,25 m/s2 para xornadas de 8 h/día.
A exposición a vibracións de corpo completo asóciase á aparición de discopatías dorsolumbares, lumbalxias, ciática, alteracións dixestivas e vasculares periféricas (hemorroides, varices).
Parto recente
Non se describen riscos específicos.
Lactación
Non se describen riscos específicos.
Feto
A exposición a vibracións de grande intensidade cando se combina con outros factores de risco de tipo ergonómico pode aumentar a taxa de morte fetal.
Relacionouse a exposición a vibracións co baixo peso ao nacer.
Período de risco
Todo o embarazo para a nai.
Recomendacións de incremento da prevención a partir de 25 semanas de xestación.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Debido á frecuencia de resonancia dos diferentes órganos e tecidos, os efectos da vibración de corpo enteiro na saúde —mencionados a seguir— refírense, sobre todo, ás vibracións de frecuencias comprendidas entre 1 e 80 Hz, producidas tipicamente en vehículos.
Para xulgar a importancia da exposición cómpre ter en conta que tamén interveñen de forma significativa o tempo de exposición á vibración e a dirección da vibración referida aos tres eixes ortogonais x, y, z, normalizados, ben do corpo humano, ben do sistema man-brazo.
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Vibracións de corpo enteiro.
67
RISCO FÍSICO
Golpes/Choques
Posibles danos
Embarazada
O traumatismo abdominal durante o embarazo asóciase a aborto espontáneo, parto prematuro, desprendemento de placenta (DP), rotura prematura de membranas, transfusión fetomaterna (paso anómalo de sangue do feto á nai) e un incremento do número de mortinatos.
A frecuencia, o comezo ou o desenvolvemento (ás veces non inmediato) destas complicacións dependerán do tempo de xestación e da gravidade do traumatismo.
A transfusión fetomaterna pode dar lugar a sensibilización Rh na nai con Rh-negativo.
Feto
Morte fetal por desprendemento placentario que na xestación avanzada pode ocorrer con traumatismo materno mínimo.
Anemia ou morte fetal en caso de hemorraxia materna.
No caso de transfusión fetomaterna: anemia neonatal, arritmias fetais ou morte fetal por exanguinación.
No caso de rotura prematura de membranas (se non hai reposición antes da semana 24), hipoplasia pulmonar e deformidades ortopédicas.
Lesións fetais directas a nivel cranial por fractura da pelve.
Período de risco
Todo o embarazo, inda que canto máis avanzada está a xestación máis posibilidades hai de traumatismo uterino, fetal ou placentario.
Nun embarazo único, ata a 12.ª semana o útero está dentro da pelve e, xa que logo, máis protexido que en semanas posteriores. No último trimestre a parede uterina é máis delgada, polo que diminúe a protección fetal.
O risco de transfusión fetomaterna aparece ao redor da semana 12.ª e o de desprendemento de placenta aproximadamente na semana 20.ª.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Golpes por un obxecto, caídas a distinto ou ao mesmo nivel, condución de vehículos.
Falta de espazo; limpeza e orde inadecuados.
Presenza de máquinas e equipos con partes móbiles e sen protección.
Ritmo de traballo elevado.
Traballos que requiran equilibrio.
Lugares moi concorridos ou masificados.
Exposición a sacudidas frecuentes.
Esvaróns.
68
RISCO FÍSICO
Frío e calor
Posibles danos
Embarazada
Posible aumento de susceptibilidade á calor por aumento do metabolismo basal, alteración dos niveis hormonais e cambios cardiovasculares na nai.
De acordo coa Comisión das Comunidades Europeas (COM(2000) 466 final, p. 21), “as mulleres embarazadas presentan unha tolerancia menor á calor e son máis propensas aos desmaios ou á tensión debido á calor. Este risco adoita diminuír tras o parto, inda que non se sabe a rapidez coa que se produce unha melloría. A exposición á calor pode ter consecuencias negativas para o embarazo”.
A propensión ao mareo ou desmaio pode crear riscos indirectos de accidente por caídas, atrapamentos, etc.
Non está claro que se produzan os axustes cardiovasculares necesarios durante o embarazo para a adecuada termorregulación en situacións de estrés térmico.
Non hai garantía de tolerancia a situacións de calor extrema no caso de embarazos de alto risco.
Lactación
A lactación pode verse prexudicada ao diminuír a cantidade de leite materno por mor da deshidratación provocada pola calor.
Feto
Durante o primeiro trimestre do embarazo, existe un maior risco de deformidades do feto se a temperatura interna da nai supera os 39ºC durante longos períodos de tempo. Este feito relatouse en casos de hipertermia prolongada por febre (endóxena), inda que non se comprobou en exposicións a ambientes moi calorosos no traballo que poidan xerar hipertermia.
Período de risco
Todo o embarazo.
Na avaliación dos riscos directos e indirectos das situacións calorosas, ademais doutros factores que se comentan nos distintos apartados desta ficha, deberíase ter en conta que, debido ao progresivo aumento de peso, a embarazada xera maior intolerancia á calor e que, debido ao seu exceso de peso corporal, todos os movementos lle esixen un maior esforzo muscular e, polo tanto, xera máis calor que as persoas delgadas.
69
Listaxe indicativa de tarefas de risco
En termos xerais, e inda que iso non significa que sempre exista risco para o embarazo ou para a lactación, deberíaselles prestar unha atención especial ás situacións en que haxa mulleres embarazadas traballando a unha temperatura superior a 28ºC ou inferior a 10ºC.
Frío:
Traballos en cámaras frigoríficas.
Traballos ao aire libre a temperaturas moi baixas.
Traballos de manipulación de conxelados.
Calor:
Traballos ao aire libre con temperatura alta e insolación directa.
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Frío.
Humidade.
70
RISCO PSICOSOCIAL
Traballo por quendas e traballo nocturno
Posibles danos
Embarazada
Efectos non reprodutivos que poden repercutir no desenvolvemento normal do embarazo:
Alteracións nos ciclos biolóxicos.
Alteración nas fases do sono, na súa calidade e na súa cantidade.
Aumento da fatiga.
Alteracións nos hábitos alimentarios.
Trastornos dixestivos, metabólicos, nerviosos ou cardiovasculares.
Alteracións na saúde social e familiar.
Maior risco de sufrir un accidente de traballo.
Efectos reprodutivos:
Preeclampsia no traballo por quendas.
Lactación
Abandono da lactación natural ao volver ao traballo.
Feto
Risco de aborto, baixo peso ao nacer e parto prematuro.
Período de risco
Todo o embarazo e a lactación.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Traballadoras que desempeñen a súa actividade laboral de noite ou aquelas que teñan un horario organizado en quendas rotatorias.
Traballo por quendas:
Toda forma de organización do traballo en equipo segundo a cal os traballadores ocupan sucesivamente os mesmos postos de traballo, segundo un certo ritmo, continuo ou descontinuo, o que supón para o traballador a necesidade de prestar os seus servizos en horas diferentes nun período determinado de días ou de semanas.
Traballo nocturno:
O que ten lugar entre as 10 da noite e as 6 da mañá.
Traballadora nocturna:
A que “inviste non menos de tres horas do seu traballo diario ou polo menos unha terceira parte da súa xornada anual neste tipo de horario”.
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Risco psicosocial.
71
RISCO PSICOSOCIAL
Duración da xornada
Posibles danos
Embarazada
Acumulación de cansazo e fatiga.
Incremento do risco de padecer tensión e trastornos derivados.
Combinada con esixencias de tipo postural, de esforzo físico e/ou de repetición e incremento da fatiga física e mental.
Máis de cinco xornadas sucesivas sen descanso:
Aumento de risco de preeclampsia e, en menor medida, de hipertensión.
Lactación
Pode dificultar o mantemento da lactación e aumentar o risco de mastite se non se dan as condicións adecuadas para a extracción durante a xornada laboral.
Feto
Duración excesiva da xornada:
Risco de parto prematuro, aborto espontáneo e, en menor medida, de baixo peso ao nacer e restrición do crecemento intrauterino.
Máis de cinco xornadas sucesivas sen descanso:
Risco de parto prematuro.
Período de risco
Todo o embarazo.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Traballo de máis de 8 h diarias.
Traballo de máis de 40 h semanais.
Traballo de máis de cinco días seguidos sen descanso.
Ausencia, escaseza e/ou rixidez nas pausas.
Combinación con quendas e/ou nocturnidade.
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Risco psicosocial.
72
RISCO PSICOSOCIAL
Control sobre o ritmo de traballo e pausas
Posibles danos
Embarazada
É un agravante da carga de traballo física e mental, xa que aumenta o risco de fatiga.
Aumenta o risco de tensión e trastornos derivados, e tamén de tensión aguda.
A falta de control sobre o ritmo de traballo pode incrementar o risco de preeclampsia en primíparas.
O traballo en cadea ou a ritmo imposto pode incrementar o risco de preeclampsia.
Lactación
Pode dificultar o mantemento da lactación e aumentar o risco de mastite se non se dan as condicións adecuadas para a extracción durante a xornada laboral.
Feto
A falta de control sobre o ritmo de traballo pode incrementar o risco de baixo peso ao nacer en primíparas.
Período de risco
Todo o embarazo.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Traballar a ritmo intenso, a gran velocidade.
Traballar a ritmo imposto (por usuarios e clientes, outros compañeiros, as máquinas ou equipos materiais de traballo, o proceso industrial, etc.).
Traballar con prazos axustados.
Salario variable, en función de primas, comisións.
Tarefas pouco variadas.
Ausencia ou escaseza de descansos.
Rixidez nas pausas, estritamente pautadas. Imposibilidade de abandonar o posto se se precisa.
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Risco psicosocial.
73
RISCO PSICOSOCIAL
Axentes que provocan tensión
Posibles danos
Embarazada
Aumenta a probabilidade de adoptar estilos de vida pouco saudables (dificultade para descansar, malos hábitos alimentarios, consumo de estimulantes...), o que repercute directamente no desenvolvemento do embarazo e no seu resultado.
En primíparas e en exposicións de polo menos 30 semanas, pode incrementar o risco de preeclampsia.
Hai algunha evidencia de risco de hipertensión na xestación.
Lactación
Pode dificultar o mantemento da lactación.
Feto
A reacción multihormonal asociada á tensión provoca un aumento da presión sanguínea que pode causar irritabilidade uterina, diminución da función placentaria, peor circulación útero-placenta e incremento da actividade uterina. Todo iso pode poñer en perigo o desenvolvemento do feto.
Pode ocasionar un aumento do risco de sufrir parto prematuro (en exposicións mantidas, combinado cun apoio social baixo ou moderado).
Hai algunha evidencia de risco de baixo peso ao nacer e de morte fetal.
Pode aumentar o risco de aborto espontáneo (combinado con factores extralaborais, cunha actividade laboral de máis de 40 h/semanais e cun baixo apoio social) e de baixo peso ao nacer.
Período de risco
Todo o embarazo.
Listaxe indicativa de tarefas de risco
Cantidade excesiva de traballo para o tempo dispoñible.
Falta de autonomía sobre as tarefas asignadas, a orde e o modo de realizalas.
Falta de autonomía temporal: sobre o ritmo e/ou as pausas.
Tarefas monótonas, repetitivas e pouco variadas.
Tarefas de natureza pobre, con pouco contido.
Ausencia ou inadecuación de recursos (humanos, materiais, etc.).
Falta de axuda e apoio social por parte de compañeiros e/ou superiores.
Falta de recoñecemento polo traballo e polo esforzo realizados.
Horarios inadecuados: traballo por quendas, nocturno, longas xornadas de traballo, horarios non previstos.
74
Ausencia de condicións adecuadas para gozar das pausas (locais, posibilidade de substitución, sobrecarga posterior, etc.).
Esixencias de tipo emocional e de esconder emocións. Atención ao público continuada.
Comportamentos compatibles con acoso psicolóxico e/ou sexual.
Exposición a violencia interna ou externa (usuarios, clientes, etc.).
Trato inxusto, discriminación.
Falta de información sobre riscos laborais/medidas preventivas específicos relativos ao embarazo, ao posparto e á lactación.
Inestabilidade nas condicións de emprego e/ou salario.
Fichas de exploración (volume 1 da guía)
Risco psicosocial.
75
MARISQUEO POR INMERSIÓN
76
Marisqueo por inmersión
Posibles danos
Axentes físicos:
• Presión:
- Barotraumas.
- Alteracións de oído.
- Enfermidade descompresiva.
- Formas crónicas de enfermidade descompresiva.
- Lesións pulmonares.
• Frío:
- Hipotermia.
- Síndrome de Raynaud.
- Pé de inmersión.
Axentes químicos:
• Intoxicacións por gases:
- Narcose nitroxenada.
- Hiperoxia.
- Hipercapnia.
- Gases contaminantes: vapores de aceite e monóxido de carbono.
• Dermatite por hipersensibilización a materiais de mergullo.
Axentes biolóxicos:
• Lesións causadas por organismos mariños.
• Otites externas.
Exame de saúde
Declaración persoal de saúde
Anamnese específica
Historial de accidentes disbáricos.
Casos repetidos de enfermidade descompresiva non explicables.
Secuelas de accidentes disbáricos.
Patoloxías específicas diagnosticadas que impidan a actividade subacuática.
Hábitos:
Consumo de alcohol e de tabaco.
Toma de medicación habitual ou esporádica.
Práctica deportiva.
Anamnese otorrinolaringolóxica
77
Síntomas que poidan facer sospeitar da existencia de procesos que afecten aos seos paranasais.
Anamnese cardiovascular
Antecedentes de dor precordial, palpitacións ou mareos que fagan sospeitar da existencia de patoloxía cardíaca.
Anamnese respiratoria
Síntomas como tose, expectoración ou dispnea que fagan sospeitar dun proceso pulmonar con compoñente obstrutivo ou restritivo.
Anamnese aparato dixestivo
Síntomas como acidez, dispepsia, disfaxia, alteracións no apetito, vómitos e alteracións do ritmo intestinal.
Anamnese aparato urinario
Síntomas como molestias ao ouriñar, dor en fosas renais ou aumento de frecuencia urinaria.
Anamnese osteomuscular
Síntomas pasados ou recentes de dor articular, limitacións, inflamacións articulares, cervicalxias, lumbalxias e dorsalxias.
Anamnese neurolóxica
Existencia de episodios de epilepsia, convulsións ou perdas de coñecemento.
Exploración específica
Datos antropométricos
Talle.
Peso.
Índice de masa corporal.
Tanto por cento de graxa corporal.
Exame dermatolóxico
Exploración básica da pel para a detección de alerxias ou dermatites.
Exame oftalmolóxico
Exploración do globo ocular.
Agudeza visual.
Visión cromática.
Exame do fondo do ollo.
Exploración otolóxica
Otoscopia con manobra de Valsalva.
Timpanometría.
Audiometría.
78
Exploración rinolóxica
Percusión sobre seos frontais e maxilares.
Rinoscopia.
Radiografía de seos paranasais (naso-mento-placa).
Seos maxilares, frontais e etmoidais anteriores.
Exame odontolóxico
Infeccións que poidan provocar barotraumas dentais.
Exploración cardiovascular
Auscultación cardíaca.
Medición da presión arterial.
Exploración de membros inferiores.
Pulsos radial, tibial posterior e pedio.
Estado do sistema venoso.
Edemas maleolares.
Electrocardiograma en repouso.
Proba de esforzo.
Exploración respiratoria
Auscultación pulmonar.
Radiografías de tórax (anteroposterior e lateral).
Espirometría forzada.
Exame aparato dixestivo
Auscultación e palpación abdominal en busca de masas ou puntos herniarios.
Exame aparato urinario
Manobras de puño percusión en ambas as fosas renais.
Exame osteomuscular
Exploración osteoarticular básica.
Radiografías localizadas.
Só no caso de que o mergullador manifeste molestias en articulacións, ósos, columna vertebral, ou de que se detecten diminucións da mobilidade na exploración xeral.
Exploración neurolóxica
Exploración neurolóxica básica.
79
Electroencefalograma.
Só a mergulladores de gran profundidade e no caso de que aparezan sospeitas de alteración psicolóxica durante a declaración persoal de saúde.
Exploración do equilibrio
Signo de Romberg.
Proba de Babinski-Weill.
Avaliación psicolóxica
Analítica
Sangue:
Hematimetría completa incluíndo velocidade de sedimentación.
Probas de función renal e hepática, glicemia, ácido úrico, colesterol e derivados.
Ouriños
Anormais e sedimento.
80
ANEXO I
81
Táboa 5: Enfermidades profesionais susceptibles de se desenvolveren no sector da pesca seguindo o cadro de enfermidades profesionais
Enfermidades profesionais coa relación das principais actividades capaces de producilas
Enfermidades profesionais causadas por axentes químicos
Enfermidades profesionais causadas por axentes físicos
Hipoacusia ou xordeira provocada polo ruído
Enfermidades provocadas por posturas forzadas e movementos repetitivos no traballo; enfermidades das bolsas serosas debidas á presión, celulites subcutáneas:
Bursite crónica das sinoviais ou dos tecidos subcutáneos das zonas de apoio dos xeonllos
Bursite glútea, retrocalcánea e da apófise espiñosa de C7 e subacromiodeltoide
Bursite da fascia anterior da coxa
Bursite maleolar externa
Higroma crónico do cóbado
Enfermidades provocadas por posturas forzadas e movementos repetitivos no traballo; enfermidades por fatiga e inflamación das vaíñas tendinosas, de tecidos peritendinosos e insercións musculares e tendinosas:
Ombro: patoloxía tendinosa crónica do manguiño dos rotadores
Cóbado e antebrazo: epicondilite e epitrocleíte
Pulso e man: tendinite do abdutor longo e extensor curto do polgar (T. de Quervain), tenosinovite estenosante dixital (dedo en resorte), tenosinovite do extensor longo do primeiro dedo
Enfermidades provocadas por posturas forzadas e movementos repetitivos no traballo:
Arrancamento por fatiga das apófises espiñosas
Enfermidades provocadas por posturas forzadas e movementos repetitivos no traballo: parálises dos nervios debidas á presión:
Síndrome da canle epitroclear-olecraniana por compresión do nervio cubital no cóbado
Síndrome do túnel carpiano por compresión do nervio mediano no pulso
Síndrome da canle de Guyon por compresión do nervio cubital no pulso
Síndrome de compresión do ciático poplíteo externo por compresión deste a nivel do colo do peroné
Parálise dos nervios do serrato maior, angular, romboides, circunflexo
Parálise do nervio radial por compresión deste
Enfermidades provocadas por posturas forzadas e movementos repetitivos no traballo:
Lesións do menisco por mecanismos de arrancamento e compresión asociadas, dando lugar a fisuras ou roturas completas
Enfermidades provocadas por compresión ou descompresión atmosférica
Enfermidades oftalmolóxicas a consecuencia de exposicións a radiacións ultravioletas. Traballos con exposición a radiacións non ionizantes con lonxitude de onda entre os 100 e 400 nm
Enfermidades profesionais causadas por axentes biolóxicos
Paludismo, amebiase, tripanosomiase, dengue, febre amarela, febre papataci, febre recorrente, peste, leishmaniose, pian, tifo exantemático, Borrelias e outras rickettsioses:
Traballos desenvolvidos en zonas endémicas
Enfermidades infecciosas e parasitarias non contempladas noutros apartados: micose, lexionelose e helmintíase
Traballos en contacto con humidade
Enfermidades profesionais causadas por inhalación de substancias e axentes non comprendidos noutros apartados
Substancias de alto peso molecular (substancias de orixe vexetal, animal, microorganismos, e substancias encimáticas de orixe vexetal, animal e/ou de microorganismos):
Rinoconxuntivite
Asma
Síndrome de disfunción reactiva da vía aérea
Enfermidades profesionais da pel causadas por substancias e axentes non comprendidos nalgún dos outros apartados
Substancias de baixo peso molecular, por baixo dos 1000 daltons
Axentes e substancias de alto peso molecular, por riba dos 1000 daltons
Substancias fotosensibilizantes esóxenas
Axentes infecciosos
82
GLOSARIO
83
GLOSARIO
Alga: Cada unha das plantas talófitas, unicelulares ou pluricelulares, que viven preferentemente na auga,
tanto doce como mariña, e que, polo xeral, están provistas de clorofila acompañada ás veces doutros
pigmentos de cores variadas que a enmascaran. O talo das pluricelulares ten forma de filamento, de cinta
ou de lámina e pode ser ramificado.
Angazo: Instrumento composto dun mango longo e delgado cruzado nun dos seus extremos por un
traveseiro armado de púas a modo de dentes, que permite remover o substrato areoso e sacar á superficie
os moluscos.
Apnea: Falta ou suspensión da respiración.
Argazo: Alga de cor vermella parda, que abunda nalgúns lugares do mar, formando o que se denomina
mar de argazos.
Arriar: Afrouxar ou soltar un cabo, unha cadea, etc.
Bivalvo: Que ten dúas valvas. Cada unha das pezas duras e movibles que constitúen a cuncha dos
moluscos lamelibranquios e doutros invertebrados.
Calón: Pau redondo, de cerca dun metro de longo, que serve para manter estendidas as redes, que se
colgan del por un dos seus costados.
Crustáceo: Dise dos animais artrópodos de respiración branquial, con dous pares de antenas, cubertos
por un cacho normalmente calcificado e que teñen un número variable de apéndices.
Empacadora: Muller que nos portos pesqueiros se encarga da colocación do peixe en caixas para
proceder á súa venda.
Equinodermos: Dise dos animais metazoos mariños de simetría radiada pentagonal, cun
dermatoesqueleto que consta de gránulos calcarios dispersos no espesor da pel ou, máis frecuentemente,
de placas calcarias xustapostas e ás veces provistas de espiñas; por exemplo, as holoturias e as estrelamares.
No dermatoesqueleto hai moitos e pequenos orificios polos que saen apéndices tubulares e eréctiles que
ás veces rematan en ventosa e están dispostos en series radiais.
Fisga: Especie de lanza rematada en punta de frecha que se emprega para capturar navalla e longueirón.
Cando se introduce entre as valvas do molusco, este péchase, e o instrumento queda dentro, momento
que se aproveita para tirar del e capturar o marisco.
Forquita: Pau rematado nun dos seus extremos por dúas puntas. Peza dun mecanismo con forma de E,
que adoita servir para suxeitar outras pezas ou para viralas.
Fouciño: Instrumento composto dunha folla aceirada, curva, cun extremo final moi agudo e con fío
pola parte cóncava, afianzada nun mango de madeira. Emprégase no marisqueo a pé para extraer ameixa
e berberecho. O extremo da folla introdúcese polo orificio visible que deixa o bivalvo na area e logo
extráese cun xiro rápido.
Ganchelo: Sacho de dimensións reducidas e dunha soa peza metálica que se emprega para recoller
bivalvos.
Gancho: Instrumento aguzado e curvo para usos diversos.
Intermareal: É a parte do litoral situada entre os niveis coñecidos das mareas máximas e mínimas.
Tamén se utiliza a expresión “zona de retiro” para designala.
84
Lastre: Pedra, area, auga ou calquera outra cousa de peso que se pon no fondo da embarcación co fin de
que esta entre na auga ata onde conveña.
Longueirón: Molusco lamelibranquio comestible, moi semellante á navalla, inda que a súa forma é menos
curvada que a daquela. De cor branca cremosa por fóra e por dentro, o longueirón distínguese da navalla
porque ten unha fina veta diagonal que separa a cuncha en dúas zonas diferenciadas pola cor.
Molusco: Dise dos metazoos con tegumentos brandos, de corpo non segmentado nos adultos, espido
ou revestido dunha cuncha e con simetría bilateral, non sempre perfecta.
Navalla: Molusco lamelibranquio mariño cunha cuncha formada por dúas valvas simétricas, lisas, de cor
verdosa con visos brancos e azulados, de dez a doce centímetros de lonxitude e dous de largura, e unidas
por un dos lados máis grandes a modo das cachas dunha navalla.
Neskatilla: Muller que nos portos pesqueiros do País Vasco se encarga da descarga e limpeza do peixe
cando este chega a porto.
Ourizo de mar: Animal equinodermo, de corpo hemisférico protexido por un dermatoesqueleto
calcario formado por placas poligonais e cuberto de espiñas articuladas, coa boca no centro da cara
inferior e o ano no da superior. Da boca ao ano esténdense cinco series dobres de ambulacros.
Peneira: Molusco gasterópodo de cuncha ovalada, espira moi baixa, bordo delgado na metade do seu
contorno, cunha especie de beizo na outra metade, onde hai unha serie de buracos que se van pechando
a medida que o animal crece. Ten engurras e é apardazada por fóra e anacarada e brillante por dentro. Vive
nos mares de España.
Percebe: Crustáceo cirrípede, que ten un cacho composto por cinco pezas e un pedúnculo carnoso co
cal se adhire ás rochas das costas. Críase formando grupos e é comestible.
Poliquetos: Son animais acuáticos, case exclusivamente mariños, caracterizados por portar en cada
segmento un par de parapodios, coa súa rama dorsal e a súa rama ventral, dotados de numerosas quetas
(semellantes ás sedas). Son, sobre todo, carnívoros de fondos areentos, pero existen formas especializadas
en comer sedimento, ao xeito do que as miñocas de terra fan co solo, ou filtrar a auga.
Provisións: Instrumentos necesarios para calquera operación.
Rasqueta: Prancha de ferro, de cantos afiados e con mango de madeira, que se usa para raer e limpar os
paus, cubertas e costados dos buques, e no marisqueo a pé na extracción de peneiras e lapas.
Rastro: Instrumento que se emprega no marisqueo a pé nas zonas submareais. Esta arte consta dunha
armazón metálica cunha largura de 40-50 cm, na que podemos distinguir unha prancha tamén metálica
de aspecto liso e cunha largura de 7-10 cm. Desta armazón sae un mango de 1,5 m que serve para o seu
manexo. Nos laterais da boca da arte localízanse dúas argolas das que saen dous cabos que forman o cinto
ou cincho. A continuación ten un cope de rede, de 24 e 26 pasadas, onde queda retido o marisco que se vai
capturando. A ferramenta lánzase á auga, vaise arrastrando polo fondo areento e logo sóbese, ao mesmo
tempo que se vira rapidamente, co que os moluscos quedan retidos entre os dentes de ferro.
Redeira: Persoa, tradicionalmente muller, que ten por oficio facer ou reparar redes para as distintas artes
de pesca (cerco, palangre, arrastre ou artes menores).
Sacho: Instrumento que consiste nunha lámina ou pa cuadrangular de ferro, ordinariamente de 20 a 25
cm de lado, cortante un destes e provisto o oposto dun anel onde encaixa e se suxeita o hastil ou mango,
formando coa pa un ángulo un tanto agudo. No marisqueo a pé emprégase para remover os sedimentos
areentos e poder extraer os moluscos.
85
Submareal: É a zona de augas superficiais próximas á liña da marea máis baixa.
Trasmallo: Arte de pesca formado por tres redes, máis tupida a central que as exteriores superpostas.
Trueiro: Salabardo, ganapán. Pequena rede enmarcada e suxeita cun pau ou mango. De maiores dimensións
que o redeño.
Tunicados: Dise dos animais procordados con corpo brando, de aspecto xelatinoso e rodeado dunha
membrana ou túnica constituída principalmente por unha substancia do tipo da celulosa. Cando nacen
teñen a forma dun cágado cunha cola provista de notocorda, que desaparece cando o animal chega ao
estado adulto.
Xareta: Cabo inferior dunha rede de cerco que, cando se cobra, pecha o aparello e embolsa o peixe.
86
BIBLIOGRAFÍA
87
NORMATIVA
Convenios e recomendacións da OIT
• Convenio 164 sobre a protección da saúde e a asistencia médica (xente do mar), 1987. http://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/convds.pl?C164
• C188 Convenio sobre o traballo na pesca, 2007. http://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/singles.pl?query=012007188@ref&chspec=01
• R199 Recomendación sobre o traballo na pesca, 2007. http://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/singles.pl?query=022007199@ref&chspec=02
Normativa comunitaria
• Regulamento (CE) n.º 1272/2008 do Parlamento Europeo e do Consello, do 16 de decembro do 2008, sobre clasificación, etiquetaxe e envasado de substancias e mesturas, e polo que se modifican e derrogan as Directivas 67/548/CEE e 1999/45/CE e se modifica o Regulamento (CE) n.º 1907/2006 (Texto pertinente para os efectos do EEE). Diario Oficial n.° L 353 do 31/12/2008, p. 0001-1355.http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32008R1272:ES:HTML
• Directiva 92/29/CEE do Consello, do 31 de marzo de 1992, relativa ás disposicións mínimas de seguridade e de saúde para promover unha mellor asistencia médica a bordo dos buques. Diario Oficial n.° L 113 do 30/04/1992, p. 0019-0036.http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31992L0029:es:HTML
• Directiva 94/33/CE do Consello, do 22 de xuño de 1994, relativa á protección da mocidade no traballo. Diario Oficial n.° L 216 do 20/08/1994, p. 0012-0020.http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31994L0033:ES:HTML
• Directiva 2007/30/CE do Parlamento Europeo e do Consello, do 20 de xuño do 2007, pola que se modifica a Directiva 89/391/CEE do Consello, as súas directivas específicas e as Directivas 83/477/CEE, 91/383/CEE, 92/29/CEE e 94/33/CE do Consello, co fin de simplificar e racionalizar os informes sobre a súa aplicación práctica. Diario Oficial n.º L 165 do 27/06/2007, p. 21-24.http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:165:0021:01:ES:HTML
• Directiva 92/85/CEE do Consello, do 19 de outubro de 1992, relativa á aplicación de medidas para promover a mellora da seguridade e da saúde no traballo da traballadora embarazada, que deu a luz ou en período de lactación (décima directiva específica conforme o apartado 1 do artigo 16 da Directiva 89/391/CEE). Diario Oficial n.° L 348 do 28/11/1992, p. 0001-0008.http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31992L0085:ES:HTML
Normativa estatal e das comunidades autónomas
• Lei orgánica 15/1999, do 13 de decembro, de protección de datos de carácter persoal.http://www.boe.es/boe/dias/1999/12/14/pdfs/A43088-43099.pdf
• Lei orgánica 3/2007, do 22 de marzo, para a igualdade efectiva de mulleres e homes, que contempla a necesidade de adoptar medidas neste ámbito como parte integrante do dereito da muller á igualdade efectiva no traballo.http://www.boe.es/boe/dias/2007/03/23/pdfs/A12611-12645.pdf
• Lei 14/1986, do 25 de abril, xeral de sanidade.http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1986-10499
• Lei 27/1992, do 24 de novembro, de portos do Estado e da mariña mercante.
88
http://www.boe.es/boe/dias/1992/11/25/pdfs/A39953-39984.pdf
• Lei 31/1995, do 8 de novembro, de prevención de riscos laborais.http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1995-24292
• Lei 39/1999, do 5 de novembro, para promover a conciliación da vida familiar e laboral das persoas traballadoras.http://www.boe.es/boe/dias/1999/11/06/pdfs/A38934-38942.pdf
• Real decreto lexislativo 1/1994, do 20 de xuño, polo que se aproba o texto refundido da Lei xeral da Seguridade Social.http://www.boe.es/boe/dias/1994/06/29/pdfs/A20658-20708.pdf
• Real decreto lexislativo 1/1995, do 24 de marzo, polo que se aproba o texto refundido da Lei do estatuto dos traballadores.http://www.boe.es/boe/dias/1995/03/29/pdfs/A09654-09688.pdf
• Real decreto 39/1997, do 17 de xaneiro, polo que se aproba o Regulamento dos servizos de prevención. BOE n.º 27, do 31 de xaneiro.http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1997-1853
• Real decreto 487/1997, do 14 de abril, sobre disposicións mínimas de seguridade e saúde relativas á manipulación manual de cargas que entrañe riscos, en particular dorsolumbares, para os traballadores.http://www.boe.es/boe/dias/1997/04/23/pdfs/A12926-12928.pdf
• Real decreto 664/1997, do 12 de maio, sobre a protección dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición a axentes biolóxicos durante o traballo.http://www.boe.es/boe/dias/1997/05/24/pdfs/A16100-16111.pdf
• Real decreto 1216/1997, do 18 de xullo, polo que se establecen as disposicións mínimas de seguridade e saúde no traballo a bordo dos buques de pesca.http://www.boe.es/boe/dias/1997/08/07/pdfs/A24070-24078.pdf
• Real decreto 439/1998, do 20 de marzo, sobre traspaso de funcións e servizos da Administración do Estado á Comunidade Autónoma de Cantabria en materia de mergullo profesional.http://www.boe.es/boe/dias/1998/04/01/pdfs/A11045-11046.pdf
• Real decreto 258/1999, do 12 de febreiro, polo que se establecen condicións mínimas sobre a protección da saúde e a asistencia médica dos traballadores do mar.http://www.boe.es/boe/dias/1999/02/24/pdfs/A07614-07680.pdf
• Real decreto 2084/1999, do 30 de decembro, sobre traspaso de funcións e servizos da Administración do Estado ao Principado de Asturias, en materia de ensinanzas náuticas, mergullo profesional e actividades subacuáticas.https://sede.asturias.es/bopa/disposiciones/repositorio/LEGISLACION12/66/2/1FF3CA3D932847A79830C0E1376B9F4B.pdf
• Real decreto 374/2001, do 6 de abril, sobre a protección da saúde e seguridade dos traballadores contra os riscos relacionados cos axentes químicos durante o traballo.http://www.boe.es/boe/dias/2001/05/01/pdfs/A15893-15899.pdf
• Real decreto 1277/2003, do 10 de outubro, polo que se establecen as bases xerais sobre autorización de centros, servizos e establecementos sanitarios.http://www.boe.es/boe/dias/2003/10/23/pdfs/A37893-37902.pdf
• Real decreto 171/2004, do 30 de xaneiro, polo que se desenvolve o artigo 24 da Lei 31/1995, do 8 de novembro, de prevención de riscos laborais, en materia de coordinación de actividades empresariais.http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?id=BOE-A-2004-1848
• Real decreto 1311/2005, do 4 de novembro, sobre a protección da saúde e a seguridade dos traballadores fronte aos riscos derivados ou que poidan derivar da exposición a vibracións mecánicas.http://www.boe.es/boe/dias/2005/11/05/pdfs/A36385-36390.pdf
• Real decreto 286/2006, do 10 de marzo, sobre a protección da saúde e a seguridade dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición ao ruído.
89
http://www.boe.es/boe/dias/2006/03/11/pdfs/A09842-09848.pdf
• Real decreto 1299/2006, do 10 de novembro, polo que se aproba o cadro de enfermidades profesionais no sistema da Seguridade Social e se establecen criterios para a súa notificación e rexistro.http://www.boe.es/boe/dias/2006/12/19/pdfs/A44487-44546.pdf
• Real decreto 1696/2007, do 14 de decembro, polo que se regulan os recoñecementos médicos de embarque marítimo.http://www.boe.es/boe_gallego/dias/2007/12/31/pdfs/A04443-04453.pdf
• Real decreto 298/2009, do 6 de marzo, polo que se modifica o Real decreto 39/1997, do 17 de xaneiro, polo que se aproba o Regulamento dos servizos de prevención, en relación coa aplicación de medidas para promover a mellora da seguranza e da saúde no traballo da traballadora embarazada, que deu a luz ou en período de lactación.http://www.boe.es/boe_gallego/dias/2009/03/07/pdfs/BOE-A-2009-3905-G.pdf
• Real decreto 337/2010, do 19 de marzo, polo que se modifican o Real decreto 39/1997, do 17 de xaneiro, polo que se aproba o Regulamento dos servizos de prevención; o Real decreto 1109/2007, do 24 de agosto, polo que se desenvolve a Lei 32/2006, do 18 de outubro, reguladora da subcontratación no sector da construción, e o Real decreto 1627/1997, do 24 de outubro, polo que se establecen disposicións mínimas de seguridade e saúde en obras de construción.http://www.boe.es/boe_gallego/dias/2010/03/23/pdfs/BOE-A-2010-4765-G.pdf
• Real decreto 504/2011, do 8 de abril, de estrutura orgánica e funcións do Instituto Social da Mariña, que lle atribúe a este organismo a asistencia sanitaria dos traballadores do mar, tanto a bordo como no estranxeiro, a inspección e o control das caixas de primeiros auxilios dos buques e a formación sanitaria dos traballadores do mar.http://www.boe.es/boe/dias/2011/05/12/pdfs/BOE-A-2011-8282.pdf
• Real decreto 843/2011, do 17 de xuño, polo que se establecen os criterios básicos sobre a organización de recursos para desenvolver a actividade sanitaria dos servizos de prevención.http://www.boe.es/boe_gallego/dias/2011/07/04/pdfs/BOE-A-2011-11428-G.pdf
• Decreto 2055/1969, do 25 de setembro, polo que se regula o exercicio de actividades subacuáticas.http://www.boe.es/boe/dias/1969/09/27/pdfs/A15182-15184.pdf
• Decreto 152/1998, do 15 de maio, polo que se establecen as condicións para o exercicio do mergullo profesional na Comunidade Autónoma de Galicia.http://www.xunta.es/dog/Publicados/1998/19980604/AnuncioCF26_gl.html
• Decreto 210/2000, do 21 de xullo, polo que se regulan as certificacións profesionais para a extracción de recursos pesqueiros con técnicas de mergullo na Comunidade Autónoma de Galicia.http://www.xunta.es/dog/Publicados/2000/20000822/Anuncio10552_gl.html
• Decreto 73/2002, do 6 de xuño, polo que se establecen as condicións para o exercicio do mergullo profesional no Principado de Asturias.https://sede.asturias.es/bopa/disposiciones/repositorio/LEGISLACION01/66/5/001U001W1C0002.pdf
• Decreto 201/2004, do 13 de outubro, polo que se establecen as condicións para o exercicio do mergullo profesional na Comunidade Autónoma do País Vasco.http://www.euskadi.net/bopv2/datos/2004/11/0405670a.pdf
• Orde do 25 de abril de 1973, pola que se aproba o Regulamento para o exercicio de actividades subacuáticas nas augas marítimas e interiores.http://www.boe.es/boe/dias/1973/07/20/pdfs/A14757-14788.pdf
• Orde do 22 de decembro de 1995 pola que se derrogan determinadas normas reguladoras de actividades subacuáticas.http://www.boe.es/boe/dias/1996/01/12/pdfs/A00917-00917.pdf
• Orde do 14 de outubro de 1997 pola que se aproban as normas de seguridade para o exercicio de actividades subacuáticas.http://www.boe.es/boe/dias/1997/11/22/pdfs/A34419-34456.pdf
90
• Orde do 23 de abril de 1999 pola que se regula o exercicio do mergullo profesional na Comunidade Autónoma de Galicia.http://www.xunta.es/dog/Publicados/1999/19990512/AnuncioE522_gl.html
• Orde do 20 xullo do 2000 pola que se modifican as normas de seguridade para o exercicio de actividades subacuáticas, aprobadas por Orde do 14 de outubro de 1997.http://www.boe.es/boe/dias/2000/08/07/pdfs/A28240-28240.pdf
• Orde do 30 de marzo do 2001 pola que se establece o réxime de equivalencias e validacións das titulacións de mergullo profesional reguladas na Orde do 23 de abril de 1999 pola que se regula o exercicio do mergullo profesional na Comunidade Autónoma de Galicia, para os posuidores dos títulos expedidos polo Organismo Técnico de Mergulladores da Armada (Centro de Mergullo da Armada).http://www.xunta.es/dog/Publicados/2001/20010507/DOG_20010507_NUM_87_gl.PDF
• Orde do 17 de outubro do 2000 pola que se regula o procedemento de obtención das certificacións profesionais para a extracción de recursos mariños con técnicas de mergullo na Comunidade Autónoma de Galicia.http://www.xunta.es/dog/Publicados/2000/20001027/Anuncio12DBA_gl.html
• Orde SCO/1526/2005, do 5 de maio, pola que se aproba e publica o programa formativo da especialidade de Medicina do Traballo.http://www.boe.es/boe/dias/2005/05/28/pdfs/A18091-18100.pdf
• Orde do 13 de marzo do 2006, do Conselleiro de Agricultura, Pesca e Alimentación, pola que se regula o programa de formación do curso para a obtención do Título de Mergullador Profesional de Pequena Profundidade, así como as condicións de realización, o procedemento para a autorización dos cursos por parte da Dirección de Desenvolvemento Rural e Litoral e a expedición do Caderno de Actividades, en desenvolvemento do Decreto 201/2004, do 13 de outubro, polo que se establecen as condicións para o exercicio do mergullo profesional na Comunidade Autónoma do País Vasco.http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/bopv_20?c&f=20060511&s=2006088
• Orde TAS/1/2007, do 2 de xaneiro, pola que se establece o modelo de parte de enfermidade profesional, se ditan normas para a súa elaboración e transmisión e se crea o correspondente ficheiro de datos persoais.http://www.boe.es/boe/dias/2007/01/04/pdfs/A00482-00487.pdf
• Orde do 26 de febreiro do 2009, do Conselleiro de Agricultura, Pesca e Alimentación, pola que se establece o procedemento para a obtención e expedición das tarxetas de identidade profesional náutico-pesqueiras e de mergullo profesional.http://www9.euskadi.net/cgi-bin_k54/bopv_20?c&f=20090406&s=2009066
• Orde TIN/2504/2010, do 20 de setembro, pola que se desenvolve o Real decreto 39/1997, do 17 de xaneiro, polo que se aproba o Regulamento dos servizos de prevención, no referido á acreditación de entidades especializadas como servizos de prevención, memoria de actividades preventivas e autorización para realizar a actividade de auditoría do sistema de prevención das empresas.http://www.boe.es/boe/dias/2010/09/28/pdfs/BOE-A-2010-14843.pdf
• Resolución do 15 de xaneiro de 1991, da Secretaría Xeral Técnica, sobre aplicación do artigo 32 do Decreto 801/1972, relativo á ordenación da actividade da Administración do Estado en materia de tratados internacionais.http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-1991-1613
• Resolución do 20 de xaneiro de 1999, da Dirección Xeral da Mariña Mercante, pola que se actualizan determinadas táboas da Orde do 14 de outubro de 1997 pola que se aproban as normas de seguridade para o exercicio de actividades subacuáticas.http://www.boe.es/boe/dias/1999/02/18/pdfs/A07072-07083.pdf
• Resolución do 5 de agosto do 2002, da Consellería de Medio Rural e Pesca, pola que se regula a obtención de autorizacións, certificados, títulos e tarxetas en materia de mergullo profesional.https://sede.asturias.es/bopa/disposiciones/repositorio/LEGISLACION02/66/7/001U001XIG0003.pdf
91
BIBLIOGRAFÍA
• 10 porqués para una salud y seguridad laboral con perspectiva de género. Generalitat de Catalunya. Departament de Treball. Barcelona, outubro do 2010.http://www.redunidadesdeigualdad.udl.cat/fileadmin/Recursos/PRL/10XQ_Genere_cast.pdf
• Alfonso Riveiro, P., Ortega Iñarrea, M., Pérez López, A.I., Rivas Grande, T. Estudo das condicións de traballo das redeiras galegas. Federación Galega de Redeiras Artesás O Peirao.http://www.issga.es/arquivos/publico/publicacions/publicaciones_20081124125247.pdf
• Benavides, F.G., Ruiz Frutos, C., García García, A.M. 1997. Salud laboral. Conceptos y técnicas para la prevención de riesgos laborales. Barcelona: Masson.
• Blasco, A. 1998. Concepto, fuentes y alcance del Derecho a la Seguridad y Salud en el Trabajo. Santander: Gobierno de Cantabria, Consejería de Industria, Turismo, Trabajo y Comunicaciones.
• Cristóbal, J.L. Organización de los reconocimientos médicos de aptitud laboral en buceadores profesionales. II Congreso Internacional Hispano Francófono de Medicina Marítima. Cartagena, 3-4 de outubro do 2008.http://www.semm.org/cihf/pdf/M1rtosbuzosprofjoseluiscristobal.pdf
• Eiroa del Río, F. 2002. La pesca profesional y su técnica. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.
• Eklöf, B., Rutherford, R.B., Bergan, J.J., Carpentier, P.H., Gloviczki, P., Kistner, R.L. et al.; American Venous Forum International Ad Hoc Committee for Revision of the CEAP Classification. “Revision of the CEAP classification for chronic venous disorders: consensus statement”. Journal of Vascular Surgery, 2004, 40: 1248-1252.
• Enciclopedia da OIT.http://www.insht.es/portal/site/Insht/menuitem.1f1a3bc79ab34c578c2e8884060961ca/?vgnextoid=a981ceffc39a5110VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD&vgnextchannel=9f164a7f8a651110VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD
• Esteban Buedo, V., García Gómez, M., Gallo Fernández, M., Guzmán Fernández, A. 2004. Libro Blanco de la vigilancia de la salud para la prevención de riesgos laborales. Madrid: Ministerio de Sanidade e Consumo.http://www.msc.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/docs/portadaLibroBlanco.pdf
• Esteban Buedo, V., Santolaria Bartolomé, E., de Motta Martínez, M.J., Escolano Puig, M. (coord.) 2005. Empresas Generadoras de Salud. Valencia: Generalitat Valenciana.http://biblioteca.sp.san.gva.es/biblioteca/publicaciones/MATERIAL/PUBLICACIONES/SER_SL/ASE/EGS/EGS_CASTELLANO.PDF
• Estratexia Española de Seguridade e Saúde no Traballo, aprobada polo Consello de Ministros, do 29 de xuño do 2007.http : / /www. insht .es / InshtWeb/Conten idos / Ins t i tu to/Estra teg ia_Segur idad_Sa lud/estrategia_2007_2012.pdf.Actualizado%20Junio%202011.pdf
• Fariña Castro, M. Artes e aparellos de pesca empregados en Galicia.http://www.cetmar.org/DOCUMENTACION/dyp/ArtesDePesca.pdf
• García Gómez, M., Esteban Buedo, V., Gallo Fernández, M., Guzmán Fernández, A. “Diez años de vigilancia de la salud de los trabajadores”. Revista La Mutua, 2006, n.º 14, p. 9-29.http://www.fraternidad.com/descargas/FM-REVLM-14-2_4_Diez_años_de_vigilancia_de_la_salud_de_los_trabajadores.pdf
• Gil Hernández, F. 2005. Tratado de Medicina del Trabajo. Barcelona: Masson.
• González Rodríguez, M.M., García Puente, N.E. 2004. NTP 625: Riesgos biológicos en la pesca marítima. Madrid: INSHT.http://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/601a700/ntp_625.pdf
• Guia de bona praxi per a la vigilància de la salut mental relacionada amb els factors de risc psicosocial. Generalitat de Catalunya. Departament de Salut. Direcció General de Salut Pública.http://www.gencat.cat/salut/depsalut/html/ca/dir2143/riscpsicocompl2010.pdf
92
• Guía sanitaria a bordo. Madrid: Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais, 1995.http://www.seg-social.es/Internet_1/Lanzadera/index.htm?URL=70
• Kortum, E., Olukoya, A. 2011. Gender, work and health. Xenebra: World Health Organization.http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241501729_eng.pdf
• LaDou, J. 2005. Diagnóstico y tratamiento en medicina laboral y ambiental. México: Manual Moderno.
• Landaluze, S., Larrea, J., Sastre, B. “Modelo de reconocimiento médico específico para buceadores de la Ertzaintza”. Revista de la SEMST, 2008, vol. 3, n.º 1, p. 19-24.http://www.semst.org/revista/_pdf/v3n1.pdf
• La promoción de la salud en el trabajo y la evaluación de la calidad. INSHT.http://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/TextosOnline/FichasNotasPracticas/Ficheros/fp_rev_35.pdf
• Lorenzo Espeso, N., Gil Fernández, M., Santiago Pérez, I. 2012. Estudo epidemiolóxico no marisqueo a pé. Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral (ISSGA) e Xunta de Galicia.
• Maternidad. Paternidad. Riesgo durante el embarazo. Riesgo durante la lactancia natural. Ministerio de Traballo e Inmigración. Seguridade Social.http://www.seg-social.es/prdi00/groups/public/documents/binario/100442.pdf
• Morales Cuenca, G., Moreno Egea, A., Aguayo Albasini, J.L. “Los cirujanos generales frente a la cirugía de las varices”. Cirugía Española, 2009, 85(4): 205-213.http://www.aecirujanos.es/revisiones_cirugia/2009/Abril2_2009.pdf
• Nuevo marco regulador para el sector de la pesca. Sugerencias para la Regulación de la Prevención de Riesgos Laborales en el Colectivo de Pescadores de Bajura, 2007.http://www.mapfre.com/documentacion/publico/i18n/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1062380
• OHSAS 18001 (Occupational Health and Safety Assessment Series): Specifications for OH&S Management Systems.
• OHSAS 18002: Guidance for OH&S Management Systems.
• Plan integral de Seguridad Laboral. Estudio y herramienta práctica en el sector mejillonero. Buque auxiliar mejillonero en ría (bateeiro). Cooperativa de Armadores de Pesca do Porto de Vigo (ARVI) – SPM Coapre e Xunta de Galicia.
• Plan integral de Seguridad Laboral. Guía de buenas prácticas en PRL. Arte de Cerco de Jareta – Flotas de litoral y bajura. Cooperativa de Armadores de Pesca do Porto de Vigo (ARVI) – SPM Coapre e Xunta de Galicia.
• Plan Integral de Seguridad Laboral. Guía de buenas prácticas en PRL. Artes Menores: Nasas y Enmalle. Cooperativa de Armadores de Pesca do Porto de Vigo (ARVI) – SPM Coapre e Xunta de Galicia.
• Plan Integral para a Prevención de Riscos Laborais no Sector Pesqueiro da Comunidade Autónoma de Euskadi. Identificacións e Avaliacións de Riscos.http://www.itsaspreben.com/index.php?idioma=es&seccion=5&ctipo=2&contenido=210
• Porter, J.M., Moneta, G.L.; International Consensus Committee on Chronic Venous Disease. “Reporting standards in venous disease: an update”. Journal of Vascular Surgery, 1995, 21: 634-45.
• Prevención de riesgos laborales del Buceo Profesional en piscifactorías. Madrid: Federación de comunicación e transporte de CC.OO., 2004.http://www.fsc.ccoo.es/comunes/recursos/31/125593-Prevencion_de_riesgos_laborales_del_Buceo_Profesional_en_piscifactorias.pdf
• Prevención de riscos laborais no sector da baixura. Pesca, marisqueo e acuicultura. Federación Galega de Confrarías – SPM Mar Seguro de Galicia e ISSGA.http://www.issga.es/html/public/servizos_publicacions_detalle.php?publicacion=116&listar=propias&subopcion=temas
• Protocolo de Actuación Inspectora en el Sector Pesquero en Buques de menos de 15 metros de eslora.http:/ /www.mtin.es/ itss/web/Atencion_al_Ciudadano/normativa_y_Documentacion/Documentacion_Riesgos_Laborales/008/002/columna2/8.1a_PROTOCOLO_buques_menos_de_15.pdf
93
• Protocolos de vixilancia sanitaria específica dos traballadores. Ministerio de Sanidade, Política Social e Igualdade.http://www.msps.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/saludLaboral/vigiTrabajadores/protocolos.htm
• Rodríguez Arribe, J.A. “La gestión de la prevención a bordo de los buques de pesca. El comienzo de una etapa”. AETINAPE, marzo do 2007.
• Rodríguez Arribe, J.A. “Conciencia de Prevención”. Area e Mar, revista da Federación Provincial de Confrarías de Pescadores de Pontevedra, setembro do 2007, p. 34-37.
• Rodríguez Arribe, J.A. “Plan Vixía”. Revista MAR do Instituto Social da Mariña, 2007, n.º 457, p. 32-33.
• Rodríguez Arribe, J.A. “Prevención igual a Seguridad a bordo”. Industrias Pesqueras, 2008, n.º 1942, p. 37.
• Rodríguez Arribe, J.A. “Como pez en el agua”. Asturias Prevención, revista do Instituto Asturiano de Prevención de Riesgos Laborales, 2009, n.º 14, p. 16-22.
• Rodríguez Arribe, J.A. “Plan Vixía, una apuesta de firme de la administración gallega por la PRL en el sector pesquero”. Riesgo Laboral, 2009, n.º 27, p. 22-25.
• Serra, C., García Gómez, M. “Vigilancia individual de la salud”, en Benavides, F.G., Ruiz, C., García, A.M. Salud Laboral. Conceptos y técnicas para la prevención de riesgos laborales. Barcelona: Masson, 2000, p. 237-249.
• Solé Gómez, M.D. NTP 639: La promoción de la salud en el trabajo: cuestionario para la evaluación de la calidad. CNCT-INSHT.http://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/601a700/ntp_639.pdf
• Solé Gómez, M.D. NTP 915: Embarazo, lactancia y trabajo: vigilancia de la salud. CNCT-INSHT.http://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/915w.pdf
• Solé Gómez, M.D. “La promoción de la salud en el trabajo: ¿utopía o necesidad?”. CNCT-INSHT.http://www.estrucplan.com.ar/Articulos/verarticulo.asp?IDArticulo=816
• Solé Gómez, M.D. et al. 2011. Directrices para la evaluación de riesgos y protección de la maternidad en el trabajo. Barcelona: CNCT-INSHT.http:/ /www.insht.es/ InshtWeb/Contenidos/Inst ituto/Noticias/Noticias_INSHT/2011/ficheros/2011_11_23_DIR_MATER.pdf
• Vicente, M.T., Ramírez, M.V., Murcia, J.J. 2008. Medicina del trabajo. Protocolos y práctica de actuación. Lettera Publicaciones.
• Vogel, L. 2003. La salud de la mujer trabajadora en Europa. Desigualdades no reconocidas. Bruxelas: Bureau Technique Syndical Européen pour la Santé et la Sécurité.http://www.istas.net/web/abreenlace.asp?idenlace=2597
OUTRAS FONTES CONSULTADAS
• http://www.seg-social.es/prdi00/idcplg?IdcService=GET_FILE&dID=83672&Rendition=Web
• http://www.marm.es/es/estadistica/temas/estadisticas-pesqueras/2009_04_Caracteristicas_tecnicas_tcm7-51486.xls
• http://www.seg-social.es/Internet_1/Estadistica/Est/Observatorio_de_las_Enfermedades_Profesionales/index.htm
• http://www.mtin.es/es/estadisticas/index.htm
• http://www.seg-social.es/prdi00/groups/public/documents/binario/141887.pdf
94
• http://www.insht.es/portal/site/Insht/;VAPCOOKIE=ycQmTRJfSnZn4lsD9YJZP1VWgJmGY3J5pnJLLH1Tm9X4z1Tr9kh5!995412821!-2063770658
• http://www.msps.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/saludLaboral/vigiTrabajadores/protocolos.htm
• http://www.issga.es/html/public/campanas_detalle.php?campana=16
• http://www.osalan.euskadi.net/s94-osalan/es/
• http://iaprl.asturias.es/es/
• http://icasst.es/
• http://www.itsaspreben.com/
• http://www.portalreach.info/clp/
• http://www.granpesca.com/diccionario/z.htm
• http://www.ginasthma.org/
• http://www.fisterra.com/
• http://www.ilo.org/global/lang--es/index.htm
• http://www.cdc.gov/spanish/niosh/
