landa garapenaren aurreanGoierriko landa garapen Programaren laburpena

Goierritarrak

Goimen elkartea2002 urtea

Egilea: Goimen Elkartea

Argazkiak: Gema Arrugaeta

Konposaketa: Publiadk

L.G.:

3

I. Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . .04

II. Landa garapen programaren dinamizazioa,

Goimen:Bilakaera eta erronkak . . . . . . . . .05

III. Landa garapenaren ikuspegia Goierrin . . . .08

IV. Goierriko landa eremuaren egoera . . . . . .11

V. Helburu eta ildo estrategikoak . . . . . . . .22

VI. Azken hitzak . . . . . . . . . . . . . . . .42

Eranskinak

Goierriko landa garapen programako partaideak . .44

Txostenaren egitura

Landa Garapen Programa, etorkizunera begira, herri

txiki, auzo zein nekazarien garapenean dihardu.

Bertan jasotako hausnarketa eta ekintzak, epe ertain

eta luzera eskualdeko landa eremuen identitatea, ber-

matzera bideratuak daude. Hau da, landatar eremuetan

bizi direnen garapenaz arduratzea du helburu, behar eta

gabeziei erantzutea eta dituzten jarduera, ohitura

zein kultura babestea, besteak beste.

Goierri eskualdean, landa eremuen garapenerako progra-

ma definitu da, Mendikoi, udaletxe, administrazio,

nekazal elkarte zein eskualdean esparru desberdinetan

diharduten eragileen partaidetzarekin. Prozesu hau

dinamizatzearen ardura Goimen Elkartearena izan da.

Lan honek, oinarrian, goierritarrek Landa Garapenaren

ikuspegi amankomuna izatea bilatzen du, aurrerantzean

eskualde ikuspegi beretik lan eginez, bakoitzaren aha-

leginak ahalik eta eraginkorren bilaka daitezen.

Esan, lan hau goierritar askoren inplikazioa eta par-

taidetza aktiboari esker lortu dela. Beraz, eskerrik

beroena guztioi eta gogoa bizirik jarrai beza!

I Sarrera

4

GOIMENen eginkizuna landa eremuetako bizitza indartzea

da, nekazaritzak gizartean betetzen dituen funtzioen

garrantzia azpimarratuz -kaletar zein baserritarren

mundu biak berriro gerturatuz- eta azken finean base-

rriak, herriskak eta auzoak hustu ez daitezen, berta-

ko bizi kalitate eta lan baldintzen alde egitea, horre-

tan herritar guztion inplikazioa bilatuz.

Ondorioz, GOIMEN proiektuen bitartekaritzan, dinamiza-

zioan eta exekuzioaren inguruan aritzen da, eskualde-

ko landa eremuetako zerbitzuak eta jarduerak eragin-

kortu daitezen.

Hala ere, garapena emango bada tokiko eragile eta admi-

nistrazioaren arteko elkarlanetik etorriko da. Horrela

izateko, GOIMENen egituran udaletxeak eta sektoreko

ordezkariak biltzen dira, ikuspegi desberdinen aberas-

tasunetik sortzen baitira balio gehien duten proiek-

tuak.

GOIMENen erabakigune nagusia Asanblea Orokorra da, non

Gobernu Batzordea aukeratzen den. Azken honetan,

eskualdeko plangintza landu eta proposatzen du admi-

nistrazioan.

Datozen urteetarako, GOIMENen helburua landa eremuko

erreferente bat izaten jarraitzea da. Horien islada

dira, Landa Garapen Programan jasotako konpromisoak.

II Landa garapenerako programarendinamizazioa: Goimen elkartea

5

Mendi Nekazaritza Elkarteak Eusko Jaurlaritzak 1986

urtean indarrean ipinitako 394/1985 Dekretuaren babe-

sean sortzen dira, GOIMEN eratu zen bigarren erakundea

izan zelarik (1988 urtean).

Dekretu horrek landa eremuak indartzeko bi bitarteko

nagusi aurrikusten zituen, Mendi Nekazaritza

Elkarteak, eta komite bitartez onartzen diren Mendi

Nekazaritzako Programak.

Horren baitan, Mendi Nekazaritza elkarteen jardunbide

- xedeak ondorengoak ziren:

• Baserritarrei gutxieneko irabaziak bermatzea.

• Zerbitzu eta azpiegiturak gutxieneko maila batetan

jartzea.

• Turismoa, eskulana, industria eta nekazaritzaren

arteko irabaziak osagarri izateko moduan bermatzea.

• Ingurumena zaintzea eta bere onean eusteko ekintzak

bultzatzea.

• Kondaira eta kultura-ondarea zaintzeko diren ekintzei

indar ematea.

Hasieran egin beharrekoak asko ziren eta urte askotan

ahalegin garrantzitsuenak baserri bideak eta ur horni-

durak laguntzera bideratu ziren, beste hainbat proiek-

tu atzeratuz. Dena den azkenaldian beste lan esparruak

indartu izan dira (nekazaritzaren funtzioaniztasuna,

jarduera berriak, …) osotasunean garapen orekatuagoa

bilatuz.

GOIMEN: bilakaera eta erronkak

6

Denboraldi honetan, beste etapa batetan sartzen gara

eta egindako plangintza bitarteko esparru berrien sus-

tapena aurreikusten da, Goimenen egitekoak eta ardurak

areagotuz. Hau guztia bat dator Europear Batasunak eta

Eusko Jaurlaritzak -10/1998 Landa Garapen Legean-

onartutakoarekin.

Azken bilakaerak, landa garapen konzeptura eramaten

gaitu, non alderdi produktiboa, ikuspegi ekologiko,

sozial, kultural eta orokorrean ingurumenak osatzen

dutenekin batera landu behar den.

Dena den Programaren helburuak eta jardunbikeak bete

ahal izateko ezinbestekoa da aginte publiko zein era-

kunde pribatuen partaidetza eta inplikazioa, lan hone-

tan eman den bezala.

GOIMENek baditu bere ardurak eta jorratu beharreko

gaiak, baina beste erakundeen interes, babes eta par-

taidetzarik gabe nekez beteko dira.

7

Goierriko eskualdeko ezaugarri nabarmen bat nekazari

kopuruaren eboluzio ezkorra da. Azken urteetako ten-

dentzia beherakorra izan da ingurune gehienetan.

Beraz, baserriak bizirik irautea da jokoan dagoena.

Nekazaritza nekez da erakargarria biztanlego aktiboa-

rentzat. Tradizioz nekazaritzari lotuta egon diren

familiak, nekazaritza utzi eta industria edo zerbitzu

sektorean barneratzen dira eta baserri giroan hazi eta

hezi ez direnek, oso gutxitan kontsideratzen dute base-

rria beren garapen pertsonal eta profesionalerako

aukera bezala. Egoera honek nekazal ihardueraren behe-

rakadaz gain (antzemangarria langile kopuruan ezezik

iharduera honetatik sortutako aberastasunean ere)

baserriak eta landa eremuak uztea dakar zerbitzu eta

lan eskaintza zabalagoa duten herri handiagoetara

joaz.

Zentzu honetan beraz, nekazal iharduera erakargarri

egiteaz gain, landa eremuetan lanpostuen sorrera sus-

tatzea beharrezkoa da, landa inguruneen ezaugarriekin

bat datozen lanpostuak, alegia.

Bestalde nekazariaren iharduera, erabiltzen duen lur

sailen hedadura zabalagatik eta bere funtzioaniztasuna

dela eta, eskualdeko landa inguruneen mantenuan eragi-

le garrantzitsua da. Azpimarragarria da, Goierrik

berea egiten duela iharduera honen erakargarritasuna

sustatzearen erronka; hots, ihardueraren errentagarri-

tasuna bideratzeko lan egitearena, horretarako estra-

tegia eta lan ildo zehatzak markatuz.

Guzti honek, Goierriko eskualdean landa garapena xede

duen programa batek lortu behar duen beste emaitza

garrantzitsura garamatza, landa eremuetako biztanleen

eboluzio ezkorra gainditzera, alegia. Goierriko landa

eremuek beren biztanleak mantentzera bideraturiko eki-

menak jarriko dituzte abian. Zentzu honetan kontutan

hartzekoa da helburua, eremu ezberdinetara erakarri

nahi diren biztanleak, lekuan lekuko ezaugarri eta iza-

eran barneratzea dela. Goierrik landa ingurune “bizi”

baten alde apustua egiten du eta beraz, herrien dina-

mismoa eta izaera propioa sustatzearen erronka onartzen

du.

Biztanlegoa mantendu eta gehitze horretan, bizi kali-

tatean eragin beharko du eskualdeak. Biztanleriaren

bizi kalitatea hobetzeko jardunbideak definitu eta

abian jartzean izango da lehentasuna, hots, zerbitzu,

azpiegitura, ekipamendu, eta ihardueren eskaintzan

eragiten. Honekin, landa inguruneen izaera eta bere

herrien tamaina kontutan hartuz, beharrezkoa izango da

zenbait irizpide kontutan hartzea. Besteak beste, mal-

gutasuna eta polibalentzia eta halaber eskualde ikus-

pegiaz jokatzearen abantailak.

Herri txikiek beren tamaina dela eta, baliabide gabe-

ziari eta zerbitzu ezberdinak "errentagarri" egiteko

zailtasunei aurre egin behar diete. Hori dela eta,

aipatutakoa oinarrizko bihurtzen da herri txikietan

zerbitzu eskaintza antolatzeaz dihardugunean.

III Landa garapenaren ikuspegia Goierrin

8

Eskualde ikuspegi hori, udal ordezkariengan ezezik,

Administrazioarengan, erakunde publiko nahiz priba-

tuengan eta oro har, goierritar guztiengan nabaritu

beharko da.

Azkenik, ezin utzi daiteke aipatu eta azpimarratu gabe,

Goierriko landa garapenerako programak, landa inguru-

neen izaera, lurraren bokazioa eta ondarea babestu eta

zaintzea duela uneoroko erreferentzi puntua.

Ingurunearen “zainketa-kultura” da zabaldu beharrekoa,

bai garapen ekonomiko zein sozialean planteatutako

ekintzetan. Zentzu honetan, gizarte osoarengan duen

eragin baikorragatik, nekazaritzak betetzen duen funtzio

sozial, ekologiko eta kulturalaz ohartarazi behar da

goierritarra, nekazaritzaren funtzio hauek errespetatu

eta indartzearen beharraz.

Testuinguru honetan, aipatzekoa da, nekazal iharduera-

ren kudeaketan eta lurraren antolamenduari buruzko

irizpideetan gabezia handiak daudela bai tokiko eragi-

leen lan eremuan eta baita eskualdeko eragileenean ere.

Lurraren balioa eta bokazioa ez dira babesten.

Horregatik, landa garapenerako programa integral eta

iraungarri honen baitan, lurraren babes eta planifika-

zioarekin zuzenki erlazionaturiko lan ildoak barnera-

tuko dira.

Landa eremuen garapenari begira, funtsean hiru ardatz

nagusiren gain lan egingo du eskualdeak:

Nekazaritzaren errentegarritasuna gehitu

Baserria (nekazaritza), jarduera ekonomiko bat iza-

tetik haratago doa. Gizakiak, lurraren osasuna eta

naturaren oreka bermatzearen ardura du. Goierriren

izaera eta bere ingurumenaren gordailu da. Dena den,

funtzioaniztasun hau jorratzen jarraitu ahal izate-

ko, baserria ikuspuntu ekonomiko eta sozialetik era-

kargarri eta errentagarri bilakatzea ezinbestekoa

izango da. Horretarako goierritar guztion inplika-

zioa beharko da.

Gizarte egituraketa eta bizi kalitatea

Herri txikiek bizirik iraungo badute, biztanleria

mantendu, gehitu eta herri izaera sustatu behar dute,

ingurune naturalean kokatuak daudenaren ezaugarriak

mantenduz, duintasun eta garapenerako gutxienezko

zerbitzu, ekipamendu, hezkuntza, ...eskaintza berma-

tuz, eta herrien arteko elkartasuna landuz.

Landa eremuen garapen sozioekonomikoa

Herrien etorkizuna sendotzeko, jarduera ekonomikoak

sustatu, sortu eta erakarri behar dira. Hauek herriak

eskaini dezakeen bizi kalitatea bermatzeko eta

herriaren aurrerabiderako giltzarrizko hirugarren

zutabearen oinarria dira.

9

Aurreko puntuan aipaturiko hiru zutabeak erreferentzia

bezala hartuz, egoeraren azterketa egin eta jarraian

identifikaturiko ezaugarri nagusienak jasotzen dira.

1 Nekazaritza

Azken hamarkadetan errentagarritasuna mantendu beha-

rrak, intentsifikazioa ekarri du. Ikuiluak handitu eta

mekanizazioari erantzuteak inbertsio handia izanik,

baserri askotako iharduera bertan behera etortzea eka-

rri du eta jarraitu dutenak produkzioa bikoiztu edo

hirukoiztu beharrean aurkitu dira.

Betiko baserri ereduak (10-20 abelburu duten baserriak)

desagertuz doaz. Azken 15 urtetan Gipuzkoako ukuilu

kopurua %31 jeitsi da. Alegia, 2.000 ukuilu gutxiago

daude.

Orokorrean inbertsio eta lan lotura gehiago eskatzen

zuen jarduera, esne-behiarena, uzten joan da ardiak

edota larre behiak jartzera pasatuz.

IV Goierriko landa eremuaren egoera

11

2.000 urteko zensoaren arabera, Goierriko 1.675 lur

jabegoetatik 920 baserriak dira, eta gainontzekoak

baso sailen jabeak. Nekazaritza gutxitzearekin basoa

zabalduz doa, espezie koniferoak (pinua) nagusituz...

Dena den, Aralar, Aizkorri eta beste herri lurrei

esker, larredi publikoen azalera 3.000 Ha-takoa da.

Sektoreka, azpimarratzekoa da artzantzaren garrantzia.

Mendiko larreen gestioak eta gaztagintzak emandako

balio erantsiak ezaugarritzen dute goierriko artzantza,

34.000 ardiekin.

12

Nahiz oso maila txikian izan, larre behia da baserri

gehienetan aurkitzen dugun ganadua (581 ikuilu). Esne

behiak, berriz, horretarako aproposak diren lur ere-

muetara mugatu dira (Lazkao, Olaberri, Idiazabal,...).

Intentsifikazio maila altua eta esku lan urritasuna

nagusitzen diren garaian, baserriko lan baldintzak

gehiago gogortzen dira, industria sektorerantz joera

handitzen delarik.

Horren adierazle, 1987-1999 epean baserritik bizi

direnen kopurua %38 jeitsi izana da (260-tik, 161-era).

Urtetik-urtera, gutxituz doa kopuru hau eta errelebo-

rik ez da apenas antzematen.

Errentagarritasun ekonomiko falta, bizi kalitatean

ezkorki eragiten duen jarduna, balorazio sozialik

gabea, garapenerako estrategien aplikazio maila mote-

la,... Horiexek dira egungo gizartean nekazaritza

ezaugarritzen duten faktoreak.

Aipatzekoa da, emakumeak, Goierriko baserrietako titu-

larren %25a direla. Dena den, baserriaren “martxa”

berengain hartzen duten emakume kopurua askoz ere han-

diagoa da.

Goierriko eskualdean nortasun seinua eta landa eremuen

giltzarrizko elementua da nekazaritza. Lehentasunez

kudeatu beharreko faktorea da, alegia.

Gogoratu, EAE-n nekazaritzaren sektoreak lurraren

%85,21-a kudeatzen duela.

13

Nekazaritza

14

Faktore kritikoak

Nekazaritzaren errentagarritasun eza.

Baserritarraren bizi kalitate eskasa.

Nekazaritzarako lurren eskasia.

Eraldaketa eta komertzializazio faseei aurre egitekozailtasunak.

• Jarduera berrietara eta eredu produzitzaile berrie-tara egokitzeko zailtasunak.

• Errentagarritasuna bermatu bidean, baserri ereduintegralaren kontra joango litzatekeen gehiegizkoespezializazioa.

• Sektoreko elkarkidetza ahula.

• Belaunaldiz-belaunaldirako jarraipenean zailtasunak.

• Kanpoko hornitzaileekiko menpekotasuna.

• Nekazal iharduera eta baserriaren dibersifikazioa.posible egin dezaketen azpiegituren gabezia.

• Diru laguntzekiko menpekotasunean jausteko arriskua.

• Erosleen bertako produktuekiko inplikazio eskasa.

Aldeko faktoreak

Baserritarren bokazioa eta lurrari atxikimendua.

Merkatuaren hurbiltasun geografikoa.

Ohizko merkatuak antolatzeko tradizioa eta ohitura

Artzantzaren jarrera proaktiboa. Transformazio pro-zesuen garapena.

• Baserri gehienak jabegoan egotea.

• Baserria mantendu beharraren kontzientzia sektorean.

• Ordezkatze prozesuen balorazio soziala.

• Sektoreko elkarkidetza.

• Udaletxeak inplikatzen hasiak dira nekazal ihardue-raren biziberritze ekimenetan.

• Urte luzeetako tradizioa duen iharduera. Tradiziokulturalen erreferentea da.

• Kalitatezko produktuen balorazio soziala eta berezi-ki baserriko produktuena.

• Sektorearen eragina ingurumenaren zainketan.

• Esku lana kontratatzeko joera handituz doa.

Maila handienaz baloratu diren faktoreak.

Jarraian, Goierriko nekazaritzaren inguruan identifi-

katu diren aldeko faktore zein faktore kritikoen

laburpena jasotzen da:

2 Gizarte egituraketa eta bizi kalitatea

Diagnosian, batipat landa izaera duten herri eta auzo-

etako ezaugarrietan sakontzen da:

• Biztanlego kopuru txikia eta jeitsiera

• Zahartze tasa altua

• Biztanlego dentsitate txikia, diseminazio altua

• Lehen sektorearen, nekazaritzaren, presentzia altuagoa

Goierriko eskualdean landa izaera handiena duten

herriak Aizkorriren magalean eta Aralarko Parke

Naturalaren bueltan kokatzen direnak dira.

Herri txikiek biztanlegoa mantentzean daukate erronka-

rik handiena. Beren aurrekontu murritza dela eta, ezin-

bestekoa egiten da instituzioen inplikazioa eta

herrien arteko elkarkidetza etorkizuneko proiektuak

gauzatu ditzaten.

Biztanleek, beren sorleku eta jatorrizko herriarekiko

adeitasun handia dute eta egun bizilekua aukeratzera-

koan lantokirako edo hirigunerako distantziek eragin

mugatzaile txikiagoa dute hauengan.

Dena den, bizi kalitatea baldintzatzen duten faktore-

en bermea eskatzen dute, eta hauen barruan batipat

garrantzitsuenak, alegia, ekipamendu eta zerbitzu

eskaintza, oinarrizko azpiegiturak, gizarte harremanak

eta ingurunearen kalitatea ziurtatuko dutenak.

Esan etxebizitza hustu ugari aurki daitekeela. Berriak

eraikitzerakoan, ekimen publiko eta pribatuaren arteko

koordinazio kaxkarra antzematen da. Nekazal guneen

gaineko presioa eta etxebizitzen salneurri altua

horren adierazgarriak dira.

Hala ere, etxebizitza eskariak gora egin du landa ingu-

runean. Etxebizitzak herri guneak indartuz, herrita-

rren beharrei erantzunez eta bide batez zerbitzu-eki-

pamenduak (etxe tutelatuak, lokal sozialak,...) osatuz

eraiki direnean, herriaren etorkizuna sendotzea lortu

dute.

Datu azpimarragarriak (86-98 urte bitartea)

16

• %6,6ko populazio beherakada eman da eskualdean

(Gipuzkoan %1,9a).

• Beherakada nabarmena, Olaberria (-%20,3),

Itsasondo (-%10,8), Mutiloa (-%14,3), Ataun

(-%13,7) eta Legorretan (-%11,8) eman da.

• Zahartze prozesuari dagokionean, Goierriko

datuak (65 urtetik gorakoak %15,5) Gipuzkoa eta

EAEkoekin oso parekatuak ageri dira (%15,4 eta

%15,3 hurrenez hurren).

• Aipatzekoa da hala ere, landa izaera markatuago

duten herrietan nabari daitekeen zahartze tasa

altuagoa. Altzaga, Arama, Gaintza, Itsasondo,

Legorreta eta Zaldibiak osatzen duten zonaldean,

65 urtetik gorakoen kopurua %18,3koa da eta

Idiazabal, Mutiloa, Segura, Zegama eta Zerainek

osaturikoan %19,1-ekoa.

Herri txiki askotan eskolarik ere ez dago (Altzaga,

Arama, Ezkio-Itsaso, Gaintza eta Mutiloa) eta batzu

(Zerain, Olaberri,...) iraupenerako arazoekin dabiltza.

Herri-giroa, herritartasun eta garapenean sustatu

beharreko herri-mina sortzeko, nahitaezkoa da eskola.

Familiek, beren haurrek jasotzen duten zerbitzuaren

kalitatea azpimarratzen dute.

17

Landa eremuen gizarte egituraketa eta bizi kalitatea

18

Faktore kritikoak

Konpetentzia duten administrazio ezberdinen sentsi-bilizazio kaxkarra landa inguruneen beharrekin(osasuna, hezkuntza, kultur, kirol, aisialdikoeskaintzan...).

Herrien izaera eta identitatea galtzeko arriskua.

Herri txikien aurrekontuak suposatzen duen muga.

Eskualde eta herri mailako eragileen inplikazioa.landa garapenerako ekimenetan.

• Bizilagunen nahitaezko inplikazioa udalerrien etor-kizunean eragiteko.

• Emakumearen egoera kaxkarra landa ingurunean.

• Haurrei zuzenduriko zerbitzu eskaintza urria.

• Herriari zuzenduriko zerbitzu eskaintza mugatua.

• Lurraren kudeaketak herriaren nortasuna eta nekaza-ritzaren garapena baldintzatzen du.

• Herri dinamismoaren galera.

• Hirugarren adinari zuzenduriko zerbitzu eskaintzaugaritu eta hobetu beharra.

• Merkatal zerbitzu eta dendak falta dira.

• Herritarren beharrizanetara egokituriko etxebizitzaeskaintza antolatu beharra.

• Garraio zerbitzua desegokia landa inguruneko beha-rrekin.

Kritikotasun maila handienaz baloratu diren faktoreak

Aldeko faktoreak

Udaletxeen interesa biztanlegoa mantentzeko estrate-giak martxan jartzeko.

Landa ingurunetako bizi kalitatearen baloraziosoziala.

Udalerri txikietako biztanleriaren herri-mina.

Eskualde mailan formazio eskaintza zabala eta lehia-korra.

Herri txikietako eskolen arrakasta frogatua (espe-rientzia baikorrak, gurasoen asetasuna...)

• Elkarte eta taldeak daude herri guztietan aisialdikoaktibitateekin erlazionatuak.

• Eskualdeko hezkuntza sektorearen dinamismoa.

• Praktikara bideraturiko formazio ekimenak. Zikloformatiboen harrera ona.

• Aisialdiko denboraren kontsumoak duen gizarte balo-razio handia.

• Herri txikietako zenbait esperientzia (ludotekak,emakume taldeak, dinamizatzaileak...) emaitza etaharrera ona.

• Zerbitzu eskaintza mankomunatuen emaitza eta harreraona (etxez-etxeko zerbitzua, Eguneko Zentroa...)

• Administrazioaren jarrera baikorra herri giroa etakohesioa lortzeko ekimenen antolamenduaren aurrean.

• Distantziak geroz eta eragin mugatzaile txikiagoa dubizilekua aukeratzerakoan.

• Etxebizitza proiektuak herrietako bizi kalitateahobetzeko helburu nagusiaren baitan definitzen dira.

• Etxebizitza eskariak gora egin du landa ingurunee-tan.

• Etxebizitza berri asko egin dira eskualdean.

• Herri sentimendua indartzen ari da herri gehienetan.

• Herrien bizi berritzerako programak abian.

• Euskararen ezagutza eta erabilera handia eskualdekoherri ertain eta txikietan.

3 Landa eremuen garapen sozioekonomikoa

Enpresa industrialak non-nahi kokatzen diren eskualde

honetan, langabezia tasa oso baxua da. Gehiengoak

industrian lan egiten du, aipatzekoa bada ere zerbitzu

sektoreak egindako gorakada.

Goierriko eskualdeko udalerriek eskaintzen dituzten

lanpostuak, bertako langileak okupatzen dituztenak

baina gehiago dira. Dena den herri txikiek sortutako

lanpostu kopurua, okupatutako langileen azpitik dago

nabarmen.

19

Enpresa gune berriak hirugarren sektorean kokatzen

dira eta besteak beste biztanlegoaren bizi kalitatea

hobetzearekin erlazionaturik daude: haurtzaindegiak,

adinekoentzako egoitzak, aisialdirako ekipamenduak,

informazio eta komunikaziorako teknologiak...

Jarduera hauek oso egokiak dira landa eremuan kokatze-

ko. Batetik, lanpostu sorrera suposatzen dute eta bes-

tetik ingurumenekiko errespetutsuak dira.

Nekazaritzaren garapenarekin lotuta merkaturatze zein

transformaziorako egitasmoak jorratu nahi dira, bai

eta baserriko ohitura, tradizioak eta kulturarekin

erlazionaturikoak ere. Turismo kultura-hezkuntzen sus-

tapena, landa eremuen mantenua... ingurugiro zaintza-

ren oinarritik abiatutako egitasmoak, beti ere.

Presio urbanistikoa eta espekulazioa bitarteko, nekaza-

ritzarako aberatsak diren lurretan beren izaerarekin bat

ez datozen ekimen industrialak edo etxebizitza proiektu

ez jasangarriak bideratu dira. Hauek ekiditzea eta

lurraren balio agrologikoa babestea Programa honen hel-

buru eta kezka nagusietariko bat da.

21

Landa eremuen garapen sozio-ekonomikoa

Faktore kritikoak

Herrian bertan lana eskaintzeak duen garrantziarenkontzientziazio falta, eta halaber lan eskaintzahorren egokitzapena lekuko ezaugarrietara.

Lan-gune berrietatik sor daitezkeen aukerak apro-betxatzea: Teknologia berriak, gizarte zerbitzuak,aisialdia... Honekin batera, industrian zentratutakoeskualdeko ikuspegiak, aukera hauekiko egiten duenbalorazioa gehitzea.

Jasotako formazioak landa inguruneetan aplikatzekoaukerak falta izatea.

• Ondare naturala, kulturala, historikoa, arkitektoni-koa... gorde eta babestearen garrantzia eta halaber,ondare honek duen potentziala nekazal iharduerarendibertsifikaziorako iturri bezala sustatzeke ego-tea...

• Formazio eskaintzaren egokitzapen falta landa ingu-runeetan garatu daitezkeen iharduerekin.

Maila handienaz baloratu diren faktoreak.

Aldeko faktoreak

Landa eremuetan:

• Tradizio gastronomikoa.

• Ruta eta ibilbide interesgarriak izatea.

• Nekazal turismoko esperientzia baikorrak.

• Denbora librea eta aisialdiaren balorazio soziala.

• Eskualdearen proiekzioa, turismoaren ikuspuntutiklantzen duten eskualde mailako egiturak.

• Udaletxeen interesa turismoarekin erlazionaturikdauden proiektuak jaurtitzeko.

• Kultura, hezkuntza, osasuna, natura, kirola, eroske-tak eta aisialdiarekin lotutako turismoaren igoera.

• Turismoaren garapenarekin erlazionaturiko ekimeneki-ko interes eta inplikazioa tokiko eta gizarte eragi-le pribatuengan.

Orokorrean, aldeko faktoreak Goierrin:

• Aktibitate tasak goranzko joera.

• Oro har, langabezia tasa Gipuzkoako beste eskualdee-takoa baino baxuagoa da.

• Industrian turnokako lanak, nekazal iharduera man-tentzea erraztu dezake.

• Lanpostu berriak sortzeko aukerak zerbitzu sektore-an: haurtzaroarekin, adineko pertsonekin, teknologiberriekin...;

• Sektore dinamikoa.

• Oihartzun eta tradizio handiko industria enpresak

• Balio erantsi handiko aktibitateetan formazioaeskaintzeko ekimenak.

• Enpresa inkubadora eta enpresei zerbitzu ematen dien saila.

• Hezkuntza eta lan mundua eraginkortasunez elkarlotzeaxede duten egiturak.

Goierriko programa estrategikoa zortzi helbururen

inguruan egituratu da:

1 Nekazaritzaren erakargarritasuna hobetu,sektorearen errentagarritasun duinalanduz.

2 Baserritarren bizi eta lan baldintzenkalitatea hobetu.

3 Baserria mantendu eta garatu landaeremuen jasangarritasunaren giltza-rrizko eragile bezala.

4 Ingurumenaren kalitatea zaindu.

5 Landa inguruneetan jarduera ekonomikoaketa lanpostu berriak sorrarazi.

6 Herriaren nortasuna, herritartasunsentipena eta giza-harremanak sustatu.Goierriko eragile guztien eta oro hargizartearen inplikazioa, elkarlana etaerantzukizun amankomunatua bilatueskualdearen etorkizun orekatuan.

7 Herri txikiak erakargarritasunean etaherritarren bizi kalitatean, hobetu.

8 Garapenerako nahitaezkoak diren oina-rrizko azpiegiturak eta zerbitzuakgaratu.

1 Nekazaritzaren erakargarrita-suna hobetu, sektorearen erren-tagarritasun duina landuz

1.1 Errentagarritasun eta jasangarritasunprintzipioetan oinarrituz baserriaren kudea-keta teknikoa eta ekonomikoa hobetu

Nekazaritzak iraungo badu, errentagarria izan behar du.

Elkarlana, erosketa bateratuak, kooperatiben bultzada,

gestioaren hobekuntza... bilatzen da, eta produktibi-

tatea, baliabideen optimizazioa, kostu murrizketa

...ditu helburu. Goierritarrek aho batez diote, base-

rriak, funtzio ekonomikoaz gain, funtzio soziala ere

betetzen duenez, honen etorkizuna bermatu behar dela.

Baserria eta landa eremua datozen belaunaldientzat

gorde behar den ondarea baita.

Goierriko ezaugarriak eta produktuen baliabideak

zeintzuk diren kontuan hartuz, bertako beharretara

egokitutako I+G proiektuak antolatzea nahitaezkoa

izango da: produkzio berriak optimizatzeko, merkatu-

ratze prozesuak hobetzeko eta halaber hornitze proze-

sua eraginkortzeko.

V Helburu eta ildo estrategikoak

22

23

1.2 Eraldaketa eta komertzializazio faseakbaserriaren etekin ekonomikoa handitzerabideratu

Baserrietako errentagarritasunaren giltza, produkzioa-

ren etekina gehitzean dago, eraldaketa prozesuak lan-

duz, bezeroen joerak barneratuz, eta merkaturaketa

eraginkortuz. Lehentasunez, gertuko merkatua litzateke

landu beharrekoa (azokak, dendak, jangelak).

Artzantzan, gaztagintzarekin eraman den bidea beste

gazta mota, esne, fruitu, eta produktutara zabaltzea

aurreikusten da.

Estrategia guztiak, baserriko produktuen kalitatean

oinarritzen dira. Era honetako produktuek Goierriko

baliabide, izaera eta kulturen errespetua zein baiez-

tapena sustatuko dute. Goierrik produktu osasungarriak

produzitzeko apustua egiten du: bere baitan kostu bat

daraman kalitatezko produkzio osasuntsuan, ustiaketa,

izenez eta izanez gaindituz.

Konsumitzailea gertu izanda, baserritarren produkzioa-

ri dagokion salmenta, bezeroaren harremanean eta eza-

gutzan oinarritutakoa izan behar du. Beraz, azokak era-

ginkortu, baserritar-dendari-herritar arteko inplika-

zioa lortu eta jangelatan (eskola, lantegi, zahar

egoitza, ..) eskualdeko produktuak konsumitzea denon

erronka bihurtzen da.

1.3 Lurraren egoera eta kudeaketatik sor dai-tezkeen mugak eta trabak gainditu

Nekazal lurren egoera, muga bat da baserriaren kudea-

ketarako. Baserri askok lur falta nabarmena, partzela-

zioaren ondorio ezkorrak, irisgarritasun arazoak...

bizi ditu. Batzuetan, baserria ekonomi jarduera beza-

la desagertzen den kasuetan, nekazal lurrak landu gabe

uzten dira, babes eta zaintzarik gabe zakartzen joa-

nez. Bestetan interes-gune bilakatzen dira industrial-

deak, errepideak edo etxebizitza berriak eraikitzeko,

espekulazioaren objetu bilakatzen direlarik.

Goierriko Landa Garapenerako Programan, lurrak boka-

zioaren arabera erabili daitezen eragitea eta uztear

dauden lurrak kudeatzea adostu da. Honetarako, udalen

inplikazioa nahitaezkoa izango da arau subsidiarioen

bitartez lurrak babestu eta agroaldeen tankerako

proiektuak posible egiteko, uztera doazen baserriak

identifikatuz eta lur beharrak dituzten baserriekin

kontaktatuz. Nekazal lurrak babestu eta gestionatuko

dituen erakundearen beharra ere somatzen da.

1.4 Jarduera berriak bideratu baserrian

Baserriak bere errentagarritasuna optimizatu dezan,

jarduera berriak landu edo jada lantzen dituen jardue-

ren osagarri direnak identifikatu eta garatu behar ditu.

24

25

Garrantzi berezia hartzen dute jarduera osagarri modura

proposatu eta landu daitezkeenak. Izan ere, funtzioa-

niztasunak baserria eta nekazaritza maila mantentzen

laguntzen du, baserritarrari autonomi gehiago eskei-

niaz. Lumagorri eta Tolosako babarruna elkarteak horren

adibide dira eta beste produktu batzuetara zabaltzea ere

ezinbestekoa da (ardi zezina, gazta-zaharra, arrautza,

bertako landareen hazkuntza, fruitu txikiak...).

1.5 Baserriaren funtzioaniztasuna baloratueta horren ordaina lortzeko bideak landu

Baserriaren etekina baloratzerakoan bere funtzioaniz-

tasuna neurtu eta errekonozitu beharra dago. Baserriak

ingurunea, ohiturak, kultura, ... gorde, zaindu, eta

babesten ditu, nahiz eta soilik produkzio zuzenaren

ordaina jasotzen duen. Abiapuntu bezala, baserri eredu

ezberdinen balorazio ekonomiko anbientala egitearen

beharra aipatzen da, gerora, funtzio hauen ordaina edo

konpentzazio aukera ezberdinak definitu eta abian

jartzeko.

2 Baserritarren bizi eta lanbaldintzen kalitatea hobetu

2.1 Baserritarrentzako formazioa eta aholku-laritza eskaintza eraginkortu

Nekazal sektore ezberdinen beharrak kontutan hartuko

lituzketen formazio programak antolatzearen beharra

dago, ordutegien malgutasuna zainduz, eta ikuspegi prak-

tikoaz froga pilotoak, baserritarren partaidetza, talde

dinamikak... landuz. Lehentasunezko kontsideratzen da

esne behia, artzantza eta barazkigintza arlokoak.

Besteak beste, landu beharreko gaiak ondorengoak lira-

teke:

- Baserritarraren lan karga gutxitzeko sistema eta for-

mula ezberdinak

- Eraldaketa eta komertzializazio faseen lehiakortasu-

na hobetzeko estrategiak

- Baserri eredu ezberdinen inguruko informazioa

- Teknologia berrien erabilpena baserrian

- Elkarlanerako formula eta aukerak

- Baserriaren abantaila konpetitiboen identifikazioa

eta kudeaketa...

26

2.2 Sektorea sentsibilizatu lan kargakmurrizteko antolatze tekniken eta sistemenerabileraren inguruan

Baserritarrak, nekazal sektore ezberdinen baitan, lan

kargak eta lan kostuak murriztera bideraturiko proiek-

tuekin jarraituko du. Besteak beste, elkarte sektoria-

len barruan edota barrutik ordezkatze sistemak eragin-

kortuz. Jada aldeko kontzientziazio kanpainak martxan

jarri dira.

Honekin batera, zenbait lan astun arintzeko elkarteen

bidez makineri erosketak aurreikusten dira.

2.3 Baserritarren baldintza juridikoak etaprestaera sozialak hobetu

Prestaera sozialek eta lan baldintza askoren araudiek,

baserritarra desabantailan jartzen dute beste sektore-

etako langileekiko. Baserritarren artean ere bada

ezjakintasunik, langile bezala eta baserritar bezala

ezagutu beharko lituzketen lege eta araudi ezberdinen

inguruan.

Bi baieztapen hauen inguruko ekintzak babestuko dira

Goierrin: ikuspuntu legal eta juridikotik baserrita-

rren baldintzen hobekuntza sustatzea eta sektorera

bideraturiko informazioa bermatzea.

27

3 Baserria mantendu eta garatulanda eremuen jasangarritasunarengiltzarrizko eragile bezala

3.1 Sektore honetako eragileak baserri ereduezberdinen hausnarketaren inguruan elkartu

Baserriaren funtzioaniztasuna mantentzeko, kudeaketa

eredua ezin da nolanahikoa izan. Baserriak azken urte-

etan bizi izan dituen gora-beherak aztertu ondoren,

aplikaturiko estrategiek landa eremuaren iraungarrita-

sunean eragin ezberdina izan dutela ikusi izan da bai

ekonomiaren zein naturaren aldetik.

Honela bada, lehenengo geldiunea, sektoreko aholkulari

eta baserritarren artean egin behar da. Baserritarrek

zer nolako baserrirantz jo nahi duten hausnartu behar

dute horrek ekar ditzazkeen emaitzak eta ondorioak

neurtuz. Mintegi, formazio saioen bidez, nekazari sek-

tore ezberdinetan gestio irizpide eramangarriak fin-

katzea izango da helburua, irizpide horietan, base-

rriaren errentagarritasuna eta baserritarraren bizi

kalitatearen hobekuntza jasota egon beharko direlarik.

3.2 Lurraren balioa eta bokazioa errespeta-tu, erabilpena bere zaintza bermatzekomoduan bideratuz

Lurraren emankortasuna gehitzeko teknika berriak

aztertzeaz jardun da. Xede honetan, nahitaezkoa izan-

go da, lurraren bokazioa eta bere balio agrologikoa

zaindu eta babestea.

Aldapa, altuera, lurzoru mota, ...nekazaritza lantzeko

faktore mugatzaileak dira. Mugak onartu eta erabilpena

egokitu beharra somatzen da, soro, belardi edo basoak

izan behar duten lekua errespetatuz.

Lurren balio agrologikoa hobetzeko teknika aproposen

erabilpena (simaurketa, drenajeak, ...) indartu nahi

da eta basotzera doazen lurrei alternatibak eskeini

(intxaurrondo, gaztainondo, ...landaketa adibidez)

Goierritarrek eginiko hausnarketa honetan behin eta

berriro berretsi da irizpide ekonomiko eta ekologiko-

aren arteko oreka mantentzearen printzipioa.

3.3 Baserriaren funtzioaniztasunaren ingu-ruan, gizartea kontzientziatzeko ekimenakantolatu eta nekazal jardueraren mantentzeangizarte osoak duen erantzukizunean eragin

Baserriaren funtzioaniztasuna mantentzeko, baserrita-

rren inplikazioa ez da aski. Gizarte osoa inplikatu

behar da. Tamalez, errealitate hau ez dago nahi beste

barneratuta gizartean.

Beharrezkoa izango da kontzientziazio kanpaina eragin-

korrak egitea. Ekimenak gizarteko eremu guztietara

hedatu behar dira: Instituzioetatik hasi, eskualde

mailako ekimenekin osatu eta jarduera sektore guztie-

tara hedatu.

Hartzaile nagusia kontsumitzailea izango da, benetako

inplikazioa erosketa erabakian dagoenez, erosketa ardu-

ratsua egitera bideratuz. Hezkuntza sistema, sentsibi-

lizazio estrategiaren garapenean inplikatzea ere nahi-

taezkoa izango da: proiektuetan landa garapena eta

funtzioaniztasunari buruzko unitate didaktikoak barne-

ratuz, jokuen bidez, bisitaldien bidez...ikasleak landa

eremura hurbilduz. Oro har gizartea, kalitatezko neka-

zal produktuak beren baitan daramatzaten ezaugarri onu-

ragarriak baieztatzeko ezezik (hots, osasunean daukaten

eragin baikorra), produktu hauengatik prezio bat

ordaintzeko prest egon behar du:”Kalitatea osasuna da

eta honek kostu bat du”.

28

4 Ingurumenaren kalitatea bermatu

4.1 Sektore ezberdinetako planak definituingurumena errespetatu ahal izateko

Lehen sektorean, errentagarritasunaren bila teknika bor-

titzak erabiltzen direnean kalteak sortarazten dira:

baso pistak eta matarrasen inpaktoa eta higadura, purin

eta gatzurei ematen zaien tratamendua, erabiltzen diren

plastiko, material fitosanitarioek lurrean eragiten

duten kaltea, ukuilu edo pabiloiak egiterakoan ingurune-

ko paisaian izan dezaketen inpaktoa, baliabide naturalek

jasaten duten ustiaketa, ... Faktore hauek baloratuko

dituen egoeraren diagnosia egitearen beharra identifika-

tu da, ondoren neurri zuzentzaileak hartzeko.

Industriaren kasuan, nekazal lurretan kokaturiko jardue-

ra kutsakorrak identifikatu, sortzen dituzten kalteak

zehaztu, eta beren kokalekuak sortarazten dituen kalteak

baloratu beharko dira.

Ingurumenaren diagnosi integrala bideratzeko eta egoera-

ra egokituriko plangintza definitzeko Agenda 21 metodo-

logia egokitzat hartu da.

Arrisku nabarmen bat bioaniztasuna kaltetzeko bizi dugun

etengabeko mehatxua da. Sarritan aipatu izan dira neu-

rri agroanbientalak zehaztu behar direla bioaniztasun

hori babesteko. Neurriok definitu, edukiz jantzi, eta

betekizunen errekonozimendua izango da beraz erronka.

30

4.2 Ingurumena berreskuratu biztanlegoasentsibilizatu eta udalen lidergoa sustatu

Ingurumenaren aldeko gaiak, gizartean aise entzun

arren, babesa eta berreskurapenak eskatzen dituen

jarrerak ez daude nahi haina hedatuta. Honen ildotik,

komunikazio-sentsibilizazio ekimenekin jarraitu beha-

rra adostu da. Formazio ekitaldiak, hitzaldiak, txos-

ten adierazgarrien publikazioa, “ohitura onen eskuli-

burua”,... ingurumena babestu eta zaintzeko tresnak dira.

Biztanlegoari zuzendutako ekimenetan, ingurunearen

zaintzan inplikaturiko erakundeak, gizarte mugimenduak,

euskaldeko komunikabideak eta bereziki udaletxeak joka-

tu beharko duten papera azpimarratzen da.

Xede honetan, auzolanaren garrantzia eta eragingarri-

tasuna aipatu da. Udalei dei egiten zaie, beren herri-

tarrak ekimen ezberdinetan parte hartzera animatzeko:

ingurumena zaindu, natur ingurunean dagoen ondarea

berreskuratu (zubiak, herri bideak, iturriak, karo-

biak, ...) auzolana planifikatuz eta partaideei pizga-

rriak eskainiz (herri bazkariak, bidaiak, egindako

lana ezagutzera ematen duten elkarrizketak...).

Ekimen ezberdin hauetatik lortzen diren emaitzak kale-

ratzea garrantzitsua izango da.

31

5 Landa inguruneetan jardueraekonomikoak eta lanpostu berriaksorrarazi

5.1 Jarduera sektore ezberdinen artekouztarketa sustatu eta bideratu

Uka ezina da azken urteetan landa eremuen inguruan egi-

turatzen ari den turismo eskaintzak duen harrera ona.

Egun erronka, eskari hau landa eremuen balorazioa

gehitzearekin eta jarduerak eta lanpostuak sortzeare-

kin uztartzean dago, nekazaritza eremuen iraunkortasun

printzipioa errespetatuz.

Nekazaritzak garatu duen kultura eta ohituretan oinarri-

tuz kultura-hezkuntza-nekazaritza lotuko dituzten ekipa-

menduak eta ekintzak egituratzea aurreikusten da (erakus-

ketak, jokuen berreskurapena, ondarea birgaitu,...).

Herritarrei zerbitzuak eskaintzearekin erlazionaturiko

jarduerak sustatu ahal izango dira: ingurugiro esko-

lak, euskal hizkuntza, ohiturak eta oro har kultura

sustatzearekin erlazionaturiko proiektuak...

Landa eremuetako ingurumena zaintzearen inguruan ere,

antzeman daitezkeen jarduerak definitu, sortu eta

lantzeko aukerak. Besteak beste, udalak landa eremueta-

ko inguruen zainketan duten erantzukizuna barneratzea-

rekin erlazionaturikoak, gune berdeen zainketarekin...

32

5.2 Landa eremuetara ingurunearen ezauga-rriekin bat letozkeen jarduerak erakarri etaenplegu gune berrietan oinarritutako jardue-rekin dibertsifikatu

Industri lurra gorde edota jarduera berriak erakartzea-

ri dagokionez zenbait irizpide adostu dira. Besteak

beste, nekazal produktuen eraldaketa eta merkaturaketa

proiektuei emango zaiela lehentasuna.

Haatik, lur industrialik ez duten herrietan ere, zer-

bitzuekin erlazionaturiko jarduerak eta lanpostuak

erakarri eta sortu behar dira. Leku askorik behar ez

duten jarduerak, izaera industrialik ez dutenak,...

herri guztietan erabili gabe dauden eraikin edo loka-

lak aprobetxatuz.

Bestalde, biztanleari zuzenduriko zerbitzuetan oinarri-

tutako enplegu guneak daude: hirugarren adinekoei

zuzenduriko zerbitzu eskaintza -eguneko zentroak, etxe-

bizitza tutelatuak...- haurrei zuzenduriko haurtzainde-

giak; etxez etxeko zerbitzuak,... Eta ezin ahaztu ere

teknologia berrien sozializazioa eta abantailak apro-

betxatzearen bidetik sor daitezkeen lan aukerak: tele-

zentroak, bulegoak, teknologia berriak erabiliz eskai-

ni daitezkeen gizarte zerbitzuak...

33

5.3 Goierriko garapen sozio ekonomikoaninplikaturiko eskualdeko eragileen artekokoordinazioa eta elkarlana sustatu

Udalekin batera garapen proiektuak sustatzeko, ekimen

industrial eta zerbitzu sektorean diharduten eskualde-

ko inkubategiak inplikatzea nahitaezkoa izango da,

erakunde hauek esperientzia zabala dutenez enpresa

sustapenean.

Landa eremuko sustatzaile potentzialen beharren arabe-

rako aholkularitza eskeini beharko da, horretarako

Mendikoik sortutako Berpiztu programari jarraipena

emanez. Izan ere, antzeman daitezkeen “enplegu guneak”

landu daitezen giltzarrizko agenteak bihurtuko dira.

34

6 Herriaren identitatea, herritar-tasun sentipena eta giza-harremanaksustatu. Goierriko gizarte eta era-gileen inplikazioa, elkarlana etaerantzukizun amankomunatua bilatueskualdearen etorkizunean.

6.1 Herri eta auzoetako elkarte eta gizartemugimenduen funtzionamendua hobetzea sustatueta herritarren partaidetza motibatzen dutenmekanismoak sortu

Herritartasuna sustatzeko nahitaezkoa ikusten da,

herritarren arteko komunikazio guneak bultzatzea.

Gizakiok helburu, desio, beharrizan amankomunen ingu-

ruan elkartu ohi gara. Sarritan komunikazio gune hauek,

elkarte egitura hartu ohi dute. Lan dinamikak, elka-

rrizketa, proiektuak, inplikazioa, elkarlana bezalako

terminoen inguruan murgiltzen diren elkarteak.

Elkarteon sustapenean, udalen papera garrantzitsua da.

Elkarte asko, isiltzen, desagertzen joaten dira “bolun-

tarismo” soilean oinarritzen direlako, baliabiderik ez

dutelako, beren proiektuei ekiteko aholkularitzarik ez

dutelako, bestelako elkarteekin harremanik ez dutelako.

Kontutan hartu behar dute instituzioek, elkarte hauek

modu normalizatuan funtzionatuz gero, potentzial handia

daukatela, herri txikietan batik bat, herriaren garape-

nerako giltzarrizkoak diren proiektuetan inplikatzeko.

Elkarteak laguntzeaz gain, herritartasuna sustatzeko

35

bide eraginkor kontsideratu da ere auzolana. Auzolana

euskaldunon eta bereziki, landa eremuko euskaldunen

izaera eta jarreren adierazgarrietariko bat da. Honela

bada, herrietako erakundeei herriaren garapenerako

prozesuetan parte hartzea erraztu dezaten eskatzen

zaie. Jardunaldiak, hausnarketa bilerak, topaketak gai

ezberdinen inguruan,... uztartu beharreko bideak dira.

6.2 Hezkuntza sistemaren partaidetza sustatu

Herritarrengan sortu nahi den herriarekiko inplikazio

hori, txikitatik landu beharreko jarrera dela adostu

da, familiaren eta ikastetxeen papera azpimarratuz.

Ikastetxeek beren ikasketa programetan barneratu behar

dituzte herri txikien eta landa eremuetako biztanleen

herri-mina eta inplikazioa lantzeko ekimenak.

Herri txikietan eskola txikiak sortarazten eta sendotzen

jarraituko da, herri giroa, herrietako kuadrilak eta

herritartasuna sustatzeko oinarria direla kontsideratuz.

6.3 Bilgune erreferentzialak sortu herri txi-kietan

Txoko, ostatu, plaza, lokal bat izateak... herriaren dinami-

ka alda dezakeela baieztatu da. Herritarrak non elkar ikusi

eta topo egiteko guneak sortu behar dira. Solasaldia, jola-

sa... sustatuko duten bilgune ezberdinenak. Bilguneok (plaza,

taberna...), osotasun baten barruan kokatu beharko dira.

Hau lortzeko, garrantzi handia du eraikin, etxebizitza,

ekipamendu berriak sortzerakoan hauek duten kokapena.

Azken finean, herri gunea sendotzea bilatzea, herria eta

zerbitzuak sakabanatu gabe.

6.4 Goierriko landa eremuen garapenerakoelkarlana sustatu

Elkartzera deitu nahi duten estrategia guzti hauen xedea,

herritarrak beren herriaren etorkizunean inplikatzea da eta

aldi berean, herriko bizi kalitatean eragitea.

Aipatu ditugun jardunbideak martxan jartzeaz gain,

garrantzitsua izango da Landa Garapenean sakontzen

jarraitzea. Emaitzak konpartitu, proiektu berriak defi-

nitzen jarraitu... hasitako bideari jarraipena emanez.

Honetarako, Landa Garapenerako Foroa jarriko da martxan,

non eskualdeko eragile sozio-ekonomikoak, horretarako

propio diseinaturiko urteroko topaketetan arituko diren.

Proposatutako proiektuen jarraipena bermatuko duen euskarri

tekniko baten beharra ere nabarmentzen da. Herri mailan landa

garapenaz “pentsatzen” egongo den teknikaria eta proiektuen

dinamizazioan lan egingo lukeena.

Eskualdeko garapen agentziek, udalek eta oro har landa gara-

penean inplikaturiko erakunde eta instituzioek zer esan han-

dia dute honetan. Behar honi erantzuten dion funtzioa anto-

latu behar da horretarako erakunde ezberdinek izan ditzake-

ten baliabideak koordinatzea ezinbestekoa izanik.

36

7 Herri txikien erakargarritasunabizi-leku bezala eta herritarrenbizi kalitatea hobetu

7.1 Haur eta gazteak herrian bertan gera dai-tezen hezkuntza sistema bermatu

Herri giroa sustatze lanetan eta batez ere, herrita-

rrek beren herriarekiko izan behar duten inplikazioan

haurtzaindegi zerbitzuak eskainiko dituzten eskola

txikiak martxan jartzea lehentasunen artean finkatu

da. Egungo bizimoduak, haurtzaindegi zerbitzua nahita-

ezko bilakatu du, eta bestalde, haurtzaindegirik ez

duen eskola desabantaila konpetitiboan dago. Haurrak

txikitatik herri-eskoletan matrikulatzea lortu behar

da, beren hezkuntza garai guztian bidelagun bilakatuz.

Honetaz gain, zenbait herritan, 6 urtera arteko esko-

la sendotu dutenetan, 10-12 urtera arteko zerbitzua

hedatzeko erronka finkatu da, herrietan lagunarteak

eta familien arteko harremanak sustatzeko, eta batez

ere, herriekiko lotura eta bere garapenarekiko inpli-

kazioa sustatzeko.

Herri guztietan eskola jartzea zaila bada ere, herri

txikietako haur eta familien beharrizanei erantzungo

dien eskola bertan kokatzea lortu behar da. Horrela

landa eremuekiko lotura eta maitasuna irakatsi ahal

izango da.

37

7.2 Hezkuntza zerbitzua berme guztiekin jasoahal izateko gutxieneko zerbitzuen eskaintzaeta kalitatea hobetu

Eskolak sortzeaz gain, baldintza konpetitiboetan man-

tendu behar dira. Oinarrizko zerbitzu egokiak (jange-

la, garraioak...) eta gurasoen espektatiben araberako

zerbitzu osagarriak (eskolaz kanpoko programak, libu-

rutegia, ordenagailu gelak...) eskainiz. Eskola hauek

kalitatezko zerbitzua eskaini dezaten, behar dituzten

baliabideez etengabe hornituak izan behar dira.

Zerbitzuekin batera, irakasle taldeak sendotzeko eki-

menak ere sustatzea aurrikusten da. Ordezkapen irizpi-

deak egokitzea, irakasleentzat lanerako material peda-

gogiko egokiak prestatzea, edo jarduera ezberdinetan

dinamizatzaile lanetan arituko diren irakasle-monitore

figurak ugaltzea nahitaezkotzat jotzen da.

7.3 Osasuna eta gizarte laguntzen egungo zer-bitzua aniztu landa ingurunearen ezaugarrie-tara modu eragingarriagoan egokituz

Osasun zerbitzuei dagokionez, bada printzipio bat

errealitate bilakatu bidean Goierrin: “Herri bat osa-

sun zerbitzu bat”. Badira hala ere herriren bat eta

auzoren batzuk zerbitzu hau jasotzen ez dutenak edo

zerbitzua hobetu beharra eskatzen dutenak.

Herri txikietako mediku zerbitzua antolatzerakoan kon-

tutan hartu behar da adindunen kopuru handia dagoela,

pertsona nagusi asko euskaraz bakarrik mintzatzen dela

eta baserri asko diseminatuta daudela, besteak beste.

Teknologia berriek, garraio sistema egokituek, erakun-

deen sentsibilizazioak, herri txikiek zerbitzu oro

eskaintzeko egokitzapenak... laguntza jatorra litzate-

ke osasun zerbitzu egokia eskaintzerakoan.

Gauza beretsua esan daiteke zerbitzu sozialetaz.

Baserrietan, pertsona nagusi ugari bizi da, eta haue-

tariko asko gainera, bakarrik edo ezindurik. Etxez-

etxeko zerbitzuak eta eguneko zentroak esperientzia

baikorrak suertatu dira, baina hedapena eskatzen dute

eta bereziki baliabide gutxi duten herri txikietan.

Adineko pertsonek bizi izan diren giroan jarraitu nahi

dute eta hirietara joateko aukerak ez dira egokienak.

7.4 Landa inguruneen ezaugarrietara egokitu-riko etxebizitza eskaintza antolatu

Herri txikien egituraketaz dihardugunean, etxebizitza

politika gai estrategikoa bihurtzen da. Batetik,

herritar kopurua mantendu eta handitzeko herriak etxe-

bizitza berriak eraiki beharrean daude. Ekimen honeta-

rako zenbait irizpide adostu dira:

- Herriko gazteak herrian geratu daitezen, beren behar

eta espektatiben araberako etxebizitzak eskaini.

- Landa inguruneko paisaian ondo txertatzen diren etxe-

bizitzak eraiki.

38

- Baserriko zenbait jarduera garatuko dituzten fami-

liak biziko direla kontutan hartu (zenbait makina-

ria, lanabesak gordetzeko lekuaz...).

- Herritarrak paseatuko dituzten kaleak, bilguneak

hartuko dituzten etxebizitzak eraiki.

- Beheko solairuan herri zerbitzuak kokatzea aurreiku-

si (etxe tutelatuak, elkarteak, lokalak...).

Bestetik, landa eremuko herrietan etxe, baserri eta

dorretxe eder ugari aurki daitezke konponketa behar

dutenak. Etxeok, berrikuntzarako plan bereziak eskatzen

dituzte eta honetan erakundeen inplikazioa ezinbestekoa

bilakatzen da.

7.5 Kirol/kultur/aisialdiko eskaintza zabal-du, polibalentzia irizpideetan oinarritu,eta herritarren beharretara egokitu.

Kultur, kirol, eta oro har asialdiko ekintzak egokiak

dira biztanlegoa ekitaldi, lehiaketa, jolas edo denbo-

rapasa baten inguruan elkartzeko. Ez hori bakarrik,

ekitaldiok herritarrek antolatzen dituzten heinean,

elkarte ezberdinen sorrera eta sendotzea errealitate

bilakatzen da.

Udaletan, herritarrekin elkarlanean, planifikatu beha-

rreko arloa dugu hau. Honetaz gain, plangintzok bide-

ra daitezen, jarduera hauek ere kokalekua behar dute-

la baloratu behar da eta horretarako prestatu.

Garrantzitsua da ekitaldien antolaketa koordinatua,

39

baliabideen optimizazioa, inguruko biztanleak herrira

erakartzea, herri txikiko ohiturak, bizi modua trans-

mititzea bezalako helburu eta irizpideak kontutan

hartzea.

7.6 Landa inguruneen beharretarra egokituta-ko zerbitzuak izan daitezen ziurtatu

Mugikortasuna bermatzea bizi kalitatearen oinarrizko bal-

dintza bat da. Landa eremuetako biztanleek, ordutegien

malgutasuna, maiztasun egokia (haurren eskolaz kanpoko

jarduerak kontutan hartuko dituena, adibidez), ibilbide

koherenteak (kilometrotan motzak diren ibilbideak egite-

ko), ... eskainiko dituen garraio zerbitzua behar dute.

Eguneko jarduna bukatzerakoan deskantsu hartzeko, lagunartean

egoteko, herriko berri izateko, ... herri guztietan egon

ohi den taberna edo ostatua ezinbestekoa da. Denbora librea

eta lagunarteko solasaldiekin identifikatzen den lokala.

Tabernarik ez duten herrien diagnosia egiterakoan,

nabarmen ageri da, herritarren arteko giroa sustatzen

lagunduko duen lokal baten beharra.

Beste ezaugarri batzuk ere izan behar dituzte: ordute-

gi egokiak, edota beste zerbitzu batzuk eskaintzea

(oinarrizko zenbait produktu, herriko informazioa,

...) Gainera, kanpotik datozenentzat ere leku erakar-

garri diren heinean, landa eremuko izaera eta beharri-

zanen transmisiorako garrantzitzuak bilakatzen dira.

8 Garapenerako nahitaezkoak direnoinarrizko azpiegiturak eta zer-bitzuak garatu

8.1 Oinarrizko azpiegituretan dauden gabe-ziak gainditu

Bizi kalitatea helburu dugularik, oraindik ere badira

herri eta baserrietara zabaldu ez diren azpiegiturak:

ur hornidura sarea, ur zikinen saneamendua, gasifika-

zioa, ... osatzeke dauden oinarrizko lanak dira.

Baserri bideei dagokionez, erronka bideok mantentzean

dago. Lan hauek urte askotan zehar baserritarrek egin

izan dituzte. Egun ordea, bide egokiak izan ditzagun,

eskualdeko administrazio osoaren erantzunkizuna eta

inplikazioa behar da, maiz, herri txikientzako jasan

ezinezko zama baita.

8.2 Jarduerak erakartzeko lurrak planifikatueta hutsik dauden lokalak kudeatu

Herrian hainbat proiektu garatzeko lurra gorde beharra ego-

ten da: etxeak, ekipamenduak, industri jarduerak, ...etab.

Kontuan hartu behar da planifikazio ez-egoki bategatik

balio agrologiko handia duten nekazaritza lurrak, natur

baliabide direnez, betirako galdu daitezkeela, beste hel-

buru batzuetara bideratzen badira. Are gehiago, inguru era-

kargarri bat zapuztu daiteke, herriak nortasuna galduz.

40

Gertaera hauek ekiditzeko ezinbestekoa da udalek egi-

ten dituzten arau subsidiarioetan nekazaritzarako onak

diren lurren deklarazioa barneratzea eta halaber lur

erreserbak egitea beste jarduera iraungarri batzuk

garatu daitezen.

Lur industrialik ez badago edo ez nahikorik, ziurrenik

egongo da erabilpen gutxi duen edo erabiltzen ez den

lokalik. Hauek ezagutu eta herriaren garapenaren ikus-

puntutik kudeatu behar dira, egokitzen zaien jarduera

moetak identifikatuz (bulegoak, tailer txikiak, ...).

8.3 Teknologia berrien erabilpena zabaldezaketen kalitateko azpiegiturez hornitu

Geroz eta jarduera gehiago teknologia berrien esku dago

lehiakorrak izateko. Aukera honek, herri txikiari

desabantaila konpetitibo asko gainditzen lagunduko

lioke.

Zentzu honetan, aipatzekoa da bide luzea dagoela orain-

dik egiteko landa inguruak azpiegitura teknologikoz

hornitu daitezen eta baita, landa eremuko biztanleak,

teknologia berri hauen erabilpenera hurbil daitezen.

41

Bertan jasotako argazkian -analisi, helburu eta egi-

tasmoetan- gure baserri, auzo eta herrixken islada eta

borondatea adierazteaz gain, gaurko gizartean toki bat

izatearen beharra aldarrikatu nahi da, egoeraz jabetu

eta jabearazi. Alegia, hor gaudela!.

Azken urteetan, baserri eta herrixkak jasan, pairatu

eta emandako aldaketak eta aurreikusitako konponketak,

zuloa ikusi ala momentuko beharrei erantzutera bidera-

tu dira. Nor bere herrian hiriburuetako ereduak apli-

katu nahian, herri perspektiba galdu eta beren histo-

ria alboratzen du. Jarrera hauen aurrean etorkizun

hausnarketa modura erantzun anitz gerturatu eta pro-

posatu dira

Baserri eta herrien identitatea, Goierriren izaera,

bertako natur baliabideei lotuak daude. Ohitura,

artea, kirolak, jokabideak... bizi eta garatu beharrak

bultzatua, gure baserri eta landa eremutik datoz.

Esan ohi den bezala, “arazoari irtenbiderik eman edo

eskeintzen saiatzen ez dena, arazoaren parte bilakat-

zen da”. Lan honetan arazoa eskuartean hartu eta aurre

egin nahi horretan, bai gizarte, bai baserritar eta bai

adminstrazioari egoeraren islada eskeini nahi izan

diegu. Bertan, partaidetzarik zabalenarekin landutako

programan, norabide malgu eta zentzuzkoena jasotzen

dela deritzogu.

Orain, guztion jokaerarik zuzenena, ahalegin hau gurea

egitean dago, etorkizuna urrats bakarrean eginez.

Besterik gabe, hemendik, borondate onenez beteriko

gonbitea eta aldez aurretiko eskertza, elkarlanerako

gertutasuna adieraziz.

Goimen Elkartea

VI Azken hitzak

42

44

Eskerrik beroena Programa honen definizioan parte

hartu duten guztiei:

Akizu, Xabier Goimen elkarteko lehendakaria

Albisu, Xabier Segurako Udala

Aldasoro, Patxi Tolomendiko gerentea

Altuna, Lourdes Nekazal teknikaria eta baserritarra

Alustiza, Andoni Zeraingo alkatea

Alustiza, Joseba Esne ekoizlea

Aranburu, Manex Goimeneko teknikaria

Aseginolaza, Karlos Biologoa. Ingurugiro teknikaria

Askasibar, Miren Biologoa. Pasaia enpresako arduraduna

Auzmendi, Aitor Ataungo alkatea

Auzmendi, Josean Irakaslea. Ingurugiro gaiak

Azurmendi, Iñaki Baso elkarteko teknikaria

Barandiaran, Juan Manuel Goiekiko zuzendari orokorra

Basurko, Ainara Aholkulari arduraduna (LKS)

Beloki, Elorri Aholkularia (LKS)

Errekondo, Jakoba Zeraingo herri garapen arduraduna

Etxeberria, Santi Ataungo Udaleko zinegotzia

Gabilondo, Aitor Zumarragako alkatea

Galdos, Juan Inazio Zegamako alkatea

Galparsoro, Iker Goiekiko teknikaria

Garaialde, Josu Mendikoiko teknikaria

Garmendia, Jose Mari Haragi ekoizlea

Goikoetxea, Jesus Ataungo Udaleko zinegotzia

Gonzalez, Aurelio Lenbur Fundazioko arduraduna

Gonzalez, Pello Urretxuko alkatea

Idiakez, Iñaki Ezkio-Itsasoko alkatea

Igartzabal, Nicolas Gabiriako Udaleko zinegotzia

Insausti, Maria Jesús EHNE sindikatuko lehendakaria

Insausti, Rosa Esne ekoizlea

Inza, Mirari Legazpiko Udaleko zinegotzia

Iraola, Xabier ENBA sindikatuko arduraduna eta

Legorretako alkatea

Irastorza, Alberto Esne ekoizlea

Irizar, Antton Idiazabalgo alkatea

Iturrioz, Alejandra Ordiziako alkatesa

Jauregi, Angel Mari Baso Elkarteko lehendakaria

Goierriko landa garapen programakopartaideak

45

Jauregi, Amelia Artzaia

Jauregi, Bautista Lurgintzako arduraduna

Jauregi, Fermin Kalitatea Fundazioko teknikaria

Jauregi, Jon Beasaingo alkatea

Lardizabal, Mª Tere Baserritarra

Larrañaga, Juan Ramon Legazpiako alkatea

Larrea, Jose Pablo ZUMITZeko lehendakaria

Linazasoro, Agustin Goimeneko juntakidea

Lizarazu, Ana UGGASA-ko teknikaria

Lizarraga, Jose Angel Baserritarra

Luqui, Jon UGGASA-ko gerentea

Maiora, Iñaki Ormaiztegiko alkatea

Mantxola, Patxi Baserritarra

Matxain, Jose Mari Gaintzako alkatea

Mendoza, Txomin Olaberriako alkatea

Mujika, Asier Baserritarra

Mujika, Imanol Altzagako alkatea

Murua Jon Mikel Nekazaritza eta Ingurumen diputatua

Murua, Iñaki Eskola Txikietako koordinatzailea

Murua, Maider Artzaia

Murua, Xabier Aitor Gabiriako alkatea

Niko, Osinalde Goitur-eko arduraduna

Olarte, Begoña Gizarte laguntzailea

Olazabal, Mari Jose Aramako alkatea

Oria, J. Manuel Basozaina

Otaegi, Batis Artzai Eskolako arduraduna

Otegi, Jose Mari Itsasondoko alkatea

Sasieta, Iñaki Baserritarra

Telleria, Luis Mª Segurako alkatea

Telleria, Mª Angeles Mutiloako alkatesa

Ugalde, Iñaki Mutiloako Udaleko zinegotzia

Urkola, Felix Lazkaoko alkatea

Zabaleta, Jon Biologoa. Landare ekoizlea

Zabaleta, Maite Mutiloako Udala

Zubeldia, Joakin Zaldibiko alkatea

Zubeldia, Pako Baserritarra

Zubizarreta, Jose Manuel Goimen elkarteko arduraduna

GOIERRIKO LANDA GARAPENERAKO ELKARTEA

Santa Maria, 4 Tfnoa: 943 16 12 44 Faxa: 943 16 14 63 20240 ORDIZIA (Gipuzkoa)e-mail: goimen@euskalnet.net